Табиғатпен сыр шерткен шаңқобыз

Сабақтың тақырыбы: Табиғатпен сыр шерткен шаңқобыз.
Сабақтың мақсаты:
Білімділігі: Санғасырлық тарихы бар музыкалық аспаптармен таныстыру.
Дамытушылығы: Музыканы тыңдай білу, әнді мәнерлеп орындау қабілеттерін дамыту,оқушылардың ой - өрісін одан әрі жетілдіру.
Тәрбиелік мәні: Балаларға рухани - танымдық тәрбие беру,ұлттық өнерге, ұлттық музыкаға деген сүйіспеншіліктерін арттыру.
Сабақтың түрі: Кіріктірілген сабақ.
Сабақтың типі: Жаңа тақырыпты меңгерту.
Сабақтың өтілу әдісі: Баяндау, сұрақ - жауап, ән айту , музыкалық аспаптармен жұмыс.
Сабақтың көрнекілігі: Музыкалық аспаптар, интерактивті тақта,кеспе қағаздар.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру.
а) Сыныппен амандасу.
ә) Сыныпты түгендеу.
ІІ Сабаққа зейін аударту.
1.Үйренсең нотаны,
Ән де саласың,
Барлығын оп- оңай,
Жаттап аласың.
Сен де қосыл, жасқанба,
Әнің жетсін аспанға.
ІІІ. Үй жұмысы.
Дархан даланың үні - сыбызғы.
Балалар музыкалық аспаптарды таңдау арқылы сұрақтарға жауап береді?
1.Сыбызғы аспабы неден жасалады?
2. Ұлттық музыкалық аспаптарды ата.
3. Біз қандай әндер үйрендік?
4. <<Әліппе>> әнінің сөзін жатқа айтып бер.
5. <<Ана>>, <<Әке>>, <<Отан >> сөздерін тақтаға жазып көрсет.
Сергіту кезеңі: <<Біздің оркестр>> (Қимылдарын қолмен көрсету)
Өтпейді әр кеш құр,
Ойнаймыз оркестр.
Дауылпаз бастайды,
Қылқобыз қостайды.
Сыбызғы,ысқырық
Қосылар ысқырып.
Домбыра, сырнай да,
Күй төгер мұндайда.
ІV. Бекіту.
Жұмбақтар айтылып, жауаптарын табу арқылы слайдтан ұлттық музыкалық аспаптар көрсетіледі.
1.Даусы бар, жаны бар,
Шертсең күйі әні бар.
Құлағын оң бұра,
Ол не .... (Домбыра)
2. Сызылған үні, сүйкімді тілі,
Үрлесең ойнайтын аспаптың бірі. (Сыбызғы)
3.Тілшікті аспап, қобыздай асқақ.
Ерекше үні бар, бұл қандай аспап? Бұл -шаңқобыз.
Міне, балалар бүгінгі танысатын ұлттық аспабымыз- шаңқобыз.
( Үнтаспадан шаңқобыздың үнін тыңдатамын)
V. Жаңа сабақ. Табиғатпен сыр шерткен шаңқобыз
Шаңқобыз- қазақтың көне музыкалық аспабы. Шаңқобызды ойнағанда оны тістеп тұрып, кішкентай темір тілшені қолымызбен тербеліске келтіру арқылы дыбысын шығарамыз.
Шаңқобыздың жасалу жолдын технология пәні мұғалімі Оразалина Алмагүл айтып өтеді.
Шаңқобыз - темірден, ағаштан, күмістен жасалынады.
Жақсы , балалар, біздер сыбызғының ағаштан, шаңқобыздың темірден жасалынатын білдік.
Өткен сабақта үйренген әніміз <<Домбырасыз сән қайда?>> әні. Әнін жазған композитор Ибрагим Нүсіпбаев ағамыз (Әнді қайталатамын)
Балалар, өткен сабақта сыбызғы аспабының шығуы жайында айтып өттім. Жолаушы жолда келе жатса судың жағасында ызыңдаған дыбысты естейді. Келіп қараса қураған қамыс екен. Қамысты жел үрлеп дыбыс шығырып жатса керек. Жолаушы үйіне алып келіп, қамысты ойып, музыкалық аспап жасайды. Ол - сыбызғы аспабы екен.
Біз де жайлауға, атамыздың аулына барып, қыдырып, ән айтып қайтайық.
б) Ән үйрету: <<Қошақаным қайда екен?>> әні.
Балалар, бүгін біз, Әсет Бейсеуов ағаларыңның <<Қошақаным қайда екен?>> әнін үйренеміз. Ән көңілді орындалады.
1.Әннің сөзін ауызша жаттатқызу.
<<Қошақаным қайда екен?>> әні. Әнін жазған Әсет Бейсеуов.
Жазда атамның аулына ,
Барып едім қыдырып.
Бір қошақан алдымнан,
Шыға келді жүгіріп.
Қайырмасы:
Ақ маңдайлы ай ма екен?
Шекер ме екен, бал ма екен,
Кеттім оны сағынып,
Қошақаным қайда екен?
Тентек құлын тебер деп,
Бұзаулармен бір ме екен.
Жазда мені келер деп,
Мені күтіп жүр ме екен?
2. Ән айту ережелерін еске түсіру.
3. Дауысқа жаттығу жасау.
4. Ән айту.
VІ. Қорытындылау.
Домбыра
Қобыз ------------ Ұлттық музыка аспаптары --------- Сыбызғы
Шаңқобыз Жетіген
Міне, балалар, қазақ халқының ұлттық музыка аспаптары өте көп.Қазір біз, сабағымызды қорытындылай келе, Нұрғиса Тілендиев аталарыңның <<Ата толғауы>> күйін тыңдай отырып қолымызбен әркім өзінің қалаған аспаптарын ойнау арқылы шағын <<оркестр>> құрамыз.
Үнтаспадан жайлап <<Ата толғауы>> күйін қосып қою.
VІІ. Үйге тапсырма.
<<Қошақаным қайда екен?>> әнін айтып келу, шаңқобыздың суретін салу.
VІІІ.Бағалау. Ноталар арқылы бағалау.

Сабақтың тақырыбы: Аспаптардың атасы- қобыз.
Сабақтың мақсаты:
Ғажайып сырлы аспап -қобыз аспабымен таныстыру.
Білімділік мәні :Санғасырлық тарихы бар музыкалық аспаптармен таныстыру.
Дамытушылығы:Оқушылардың жан - жақты білімдерін арттыру.
Тәрбиелік мәні : Музыкалық аспаптар арқылы ұлттық өнерді танып, білу, ұлттық аспаптарды құрметтеуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет, технология.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі..
Үй тапсырмасы: Жетіген аспабы.
Актуалдау:
Жетіген қай аспаптың түріне жатады?
1.Үрмелі.
2.Ішекті.
3.Ұрмалы.
Жаңа сабақ: Аспаптардың атасы- қобыз.
Сабақтың барысы:
Қарағайдың түбінен
Қайырып алған қобызым.
Үйеңкінің түбінен
Үйіріп алған қобызым.
Қобыз- ысқышпен ойналатын ішекті музыкалық аспап. Мойны имек келетін бұл аспап сол қол саусақтары тырнақтарының сыртын ішекке тигізу арқылы ойналады. Аспаптың шанағы терімен қапталып, ысқыштары мен ішектері жылқының қылынан жасалады. Ертеде қобызды бақсылар құдіретті күш ретінде пайдаланған. Бүгінде қобыз аспабында ойнау шеберлігінің күрделенуіне байланысты төрт ішекті қобыз пайда болды. Бұл қобыздың ішектері сымнан жасалады. Қобыздың екі түрі бар: қылқобыз, қобыз.Қобыз аспабының құдіретін танытқан ұлы күйші - Қорқыт. Ол қобызды бақсы балгермен кезбе дуаналардың қолында жүретін жәй құрал емес нағыз музыка аспабы ретінде таныта білді.Қорқыттың <<Қорқыт>>, <<Аққу>>, <<Әуіпбай>>, <<Башпай>>, <<Желмая>> т.б. күйлері бар.
Ән үйрету. Қобыз
Қарағайдың түбінен
Қайырып алған қобызым.
Үйеңкінің түбінен
Үйіріп алған қобызым.
Аққайыңның безінен
Айырып алған қобызым.
Қара еменді қақ жарып,
Ойып алған қобызым.
Ортекенің мүйізін
Тиек қылған қобызым.
Желмаяның терісін
Шанақ қылған қобызым.
Қылқұйрығын тұлпардың
Қияқ қылған қобызым.
Ақ түйенің сүтіне
Шылап алған қобызым
Қорытындылау :
*Қорқыт күйлері қай аспапта ойналады?
*Қорқыт шығармасы музыканың қай жанрына жатады?
Үйге тапсырма: Аспаптардың атасы- қобыз.
Бағалау.

Тоқсандық тақырыбы: Қазақ халық аспаптарының жаңа өмірі.
Сабақтың тақырыбы: Қазақтың көне аспаптарын жинаушы Болат Сарыбаев.
Сабақтың мақсаты:
Балаларды мамандыққа баулу, кәсіби бағдар беру.
Білімділік мәні : Музыкатанушы, өнертану кандидаты Болат Сарыбаевтың шығармашылығымен таныстыру.
Дамытушылығы: Оқушылардың жан - жақты білімдерін арттыру.
Тәрбиелік мәні: Ұлттық музыканың, ұлттық аспаптың ұрпақтан - ұрпаққа жеткен мұра екендігін білуге, оны құрметтеуге баулу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасы: : Оркестр дирижёрі.
Актуалдау:
"Қазақтың музыкалық аспаптары"
Домбыраны қазақтар <<Нағыз қазақ қазақ емес, нағыз қазақ домбыра >>, деп аса құрметтесе.ал, Қорқытты өлімнен құтқарған аспап қобыз аспабы болатын. Міне, бұл аспаптар ұлт аспаптар оркестрінің құрамына кіреді.
. Осындай ұлттық музыка аспаптарды жинап, зерттеп білген Болат Сарыбаев.
Жаңа сабақ:

Сарыбаев Болат Шамғалиұлы

(1927-1984)

Музыкатанушы, өнертану кандидаты. Құрманғазы атындағы Алматы мемлекеттік консерваториясын қобыз класы бойынша бітірген, мұнан соң халық аспаптар кафедрасында дәріс берген, бір мезгілде қазақтың халықтық музыкалық аспаптарын жинау мен зерттеу жөніндегі қызметтермен айналысты. Зерттеушінің дербес жинамасы әртүрлі халықтардың төрт жүзге таман музыкалық аспабын қамтиды, ол сондай-ақ сыбызғы, сырнай, жетіген, шертер, шаңқобыз, дабыл және басқа халықтық қазақ музыкалық аспаптары жинамасының иесі. Ол бұл аспаптарда Ықылас атындағы қазақтың музыкалық аспаптар Музейіне тапсырған. Б. Сарыбаев "Қазақтың халық аспаптары" монографиясында табылған аспаптардың түрін, қатарын, дыбыстық берілімін, ойнау тәсіліне ғылыми сипаттама бере отырып, жіктейді. Бұл зерттеуге бағалы қосымша ретінде Сарыбаевтың көмегімен "Қазақтың музыкалық аспаптары" әдемі альбомы жарық көрді.
Б. Сарыбаев музыка тануда ежелгі аспаптарды біліп, тауып, мәдениеттің материалдық игілігі ретінде ғана бағалап қана қойған жоқ, сондай-ақ, бұл ескі аспаптарды халықтың рухани өміріне ендірді. Сарыбаевтың ұмытылған ескі аспаптарды жаңартып, оларды іздеуі, зерттеуі нәтижесінде біз қазақтардың ерте кезден музыкаға, әнге, әуенге құмар екендігін, ерте кезде олардың әлемдегі ең бай аспаптарды қолданғандағын білеміз.
Сарыбаевтың еңбегінің маңызы аса зор, себебі-ежелгі аспаптарда уақыт үні, ғасыр таңбасы болады, ол - қазақтың музыка мәдениетіне жаңа тарихи бет болып қосылып, үнемі жаңарып, толығып отырады.
Музыка сауаттылығы: До, ре, ми, фа, соль ноталары.
Ән орындайық Атамекен. Әні Е. Хасанғалиевтікі.
Жасыл жайлау- түкті кілем, көк кілем,
Көк кілемде көп ойнаймын, көп күлем.
Маңдайымнан сипап өткен самалды,
Қазағымның алақаны деп білем.
Қайырмасы:
Қайда жүрсем атамекен
Көкейіңде жатады екен.
Күннің көзі қимай оны,
Ұясына батады екен.
Жасыл жайлау- түкті кілем, көк кілем,
Көк кілемде көп ойнаймын, көп күлем.
Асқар тауын аспанымен таласқан
Қазағымның мәртебесі деп білем.
Жасыл жайлау- түкті кілем, көк кілем,
Көк кілемде көп ойнаймын, көп күлем.
Күннің нұрын, айдың аппақ сәулесін,
Қазағымның махаббаты деп білем.
Қорытындылау : "Қазақтың музыкалық аспаптары"
Үйге тапсырма: Қазақтың көне аспаптарын жинаушы Болат Сарыбаев.
Бағалау:

Тоқсандық тақырыбы: Әлемді шарлаған музыкалық асапаптар.
Сабақтың тақырыбы: Табиғатпен үндескен сыбызғы.
Сабақтың мақсаты: Музыка аспаптары, соның ішінде ұлттық музыка аспаптары туралы мағлұмат беру.
Білімділік мәні : Аспаптардың құрылысы мен түрі, неден жасалатынын ажырата білуге үйрету.
Дамытушылығы: Оқушылардың ойлау қабілетін дамыта отырып, эстетикалық бағыт беру және ұлттық аспаптарға деген қызығушылықтарын арттыру.
Тәрбиелік мәні : Музыкалық аспаптар арқылы ұлттық өнерін танып, білуге, ұлттық музыкаға деген қызығушылықтарын арттыру.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет, технология,бейнелеу.
Сабақ барысы:
Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасы: Ежелгі музыкалық аспаптар: дабыл, дауылпаз, асатаяқ, қоңырау, даңғыра
Актуалдау:
Ұлттық музыка аспаптары өте көп. Біздер өткен сабақтарда дабыл, дауылпаз, асатаяқ, қоңырау, даңғыра аспаптарымен таныстық, бүгін тағы бір ұлттық аспап- сыбызғымен танысамыз.
Жаңа сабақ: Табиғатпен үндескен сыбызғы.
Табиғатқа үнсіздікпен құлақ түрсең, түрлі дыбысты, әуен сазды ести аласың.Ертеде бір адам көл жағалауымен келе жатса, бір дыбысты естиді. Көл жағалауында қамыстан желдің тербеуімен шығып тұрады. Қамысты үрлеп көрсе, әдемі дыбыс шығады. Қазақ халқы осы аспапты сыбызғы деп атайды. Қамыс тез сынғыш болып келгендіктен оның сыртын қойдың ішегімен қаптап қоятын болған.
Сыбызғы тәріздес музыкалық аспаптар көптеген халықтарда бар. Қырғыздарда шоор, башқұрттарда қурай деп атайды.

Ән орындайық!
<<Болайықшы осындай>>әні
Жақсы бала еңбекшіл
Ер азамат болады,
Қиындықты жеңіп кіл
Құшағы гүлге толады.
Қайырмасы:
Еңбекшіл осындай,
Болайықшы досым-ай.
Таза бала мұнтаздай,
Сүйсінеді қараған
Ұқыпты деп бұл қандай
Жақсы көрер бар адам.
Қорытындылау :
Сыбызғы аспабы неден жасалады, қалай ойналады?
Сыбызғы аспабына ұқсас басқа халықтардың аспаптарын ата?
Тағы да қандай ұлттық музыка аспаптарын білеміз?

Бірақ, біз, қазақ халқының ұлттық музыка аспаптарын осы кезден бастап ажырата білуіміз керек. Ұлттық аспаптарымызды, музыкамызды құрметтеуіміз керек.
Дәптерге суретін салғызу.
Үйге тапсырма: Табиғатпен үндескен сыбызғы. Болайықшы осындай>>әні.
Бағалау .

Сабақтың тақырыбы: Ой толғау.
Сабақтың мақсаты:
<<Ой толғау деген не?>>мағлұмат беру.

Білімділік мәні : Туған жер, ана, ұстаз, достық т.б. ойтолғау туралы түсінік беру.

Дамытушылығы: Жан- жақтылыққа, ой өрістерін, ойлау қабілетін одан әрі дамытуға үйету.

Тәрбиелік мәні : Өнерді құрметтеуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Дәстүрлі

Сабақтың типі: Шығармашылықпен жұмыс.

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , әдебиет.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу, сыныпты түгендеу.
Үй тапсырмасы: Музыкадағы табиғат көрінісі.
Актуалдау: Өз шығармаларында табиғат көрінісін суреттеген ақындар, күйшілер кімдер?
Жаңа сабақты түсіндіру: Ой толғау.

Сабақтың барысы:
Халқымызда ел iшi-өнер кенiшi деген сөз бар. Небiр iстер шыгара алмаган биiкке адамды -өнер шыгара алады. Өнер ең алдымен сөз мәдениетi, тiл мәдениетiнен басталу керек. Жақсы сөйлей алатын адам, өз ойын еркiн жеткiзе алады. Сол үшiн де дана бабаларымыз "Өнер алды-қызыл тiл" деген. Бiздiң халқымыз өнердi ертеден -ақ жогары багалаган. Ақын, сал-серiлер, әншiлер қонакка келсе төбесiне көтерiп сыйлап, кәдесiз үйiнен аттандырмаган. Сол себептi той -думандарын да өнер адамдарынсыз өткiзбеген. Бұл дәстүр қазiрге дейiн жалгасуда. Өнер-үлкен айдынды мұхит. Сол мұхитта сапарга шыккандар жүзе алады. Ол дегенiмiз кiмдер? Олар талантты және өнердi қатты сүйетiн еңбекқор жандар. Олардың кемесi талантының арқасында ешқашан мұхитка батып кетпейдi. Ой толғаулар әр түрлі тақырыпты қамтиды. Туған жер, Отан,ана, әке, ұстаз, мамандық т.б.
Қорытындылау:
АлтынбекҚоразбаев. <<Туған жер туралы ой толғау>>.
Үйге тапсырма. Еркін тақырыпқа ой толғау жазу.
Бағалау.

Тоқсандық тақырыбы: Еуропа музыкасының шыңы симфониялық оркестр.
Сабақтың тақырыбы: Ұрмалы аспаптар тобы.
Сабақтың мақсаты:
Симфониялық музыка туралы жан- жақты мағлұматтар беру.
Білімділік мәні : Аспаптардың құрылысы мен түрі, неден жасалатынын ажырата білуге үйрету.
Дамытушылығы: Өнерлі болуға, жан- жақты болуға , ой-өрістерін оданәрі дамыту.
Тәрбиелік мәні :Симфониялық шығармалар халық өмірін , тарихи шындықты, табиғат көріністерін баяндайтын шығарма екендігін жеткізе білу.
Сабақтың түрі: Дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақты түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.
Ұйымдастыру.
Үй тапсырмасы: Оркестрдегі жезді аспаптар .
Актуалдау.
Симфониялық оркестрдің құрамында қандай аспаптар кіреді?
Жаңа сабақ.
Ертеде адамдар аңшылықпен айналысқан.Аң аулау алдында тасты тасқа ұрып дайындалатын болған. Сөйтіп, ұрмалы аспап пайда болды. Уақыт өте келе тас ауыр болғандықтан ағаштан, теріден ұрмалы аспаптар жасай бастады.Кейіннен ұрмалы аспаптар музыкалық емес,хабар беруші аспаптарға айналды.
Ежелгі мұндай ұрмалы музыкалық аспаптар - дабыл, дауылпаз.даңғыра. Әуелі қолмен, кейін дыбысын күшейту үшін таяқпен ұрған. Ұрмалы аспаптарды аңға шыққанда, діни жоралғыларды, жауынгерлік жорықтарда пайдаланылған.Ал, қазіргі уақытта музыкалық аспаптар түрленіп, оркестрлерде ойналады. Ал, біз бүгін симфониялық оркестрдің құрамына кіретін ұрып ойнайтын аспаптар: цимбал, үшбұрыш, дабыл,кіші барабан,үлкен барабан, литавра аспаптары жайында өтеміз.
Жаңа ән:Гүлжазира Қазақстан. Әні И. Нүсіпбаевтікі.
Асқар тауым, шалқар көлім, өзенім,
Бәрінен де махабатты сеземін.
Ен далада еркін жүріп мақтанам,
Бұл менің сәулетті өз елім.
Алатауым, ай сәулелі астанам
Осы жерден таралады асқақ ән.
Ғарышқа Байқоңырдың төрінен,
Батырлар сапарын бастаған.
Гүлжазира бау- бақшалы, егінді,
Мекендеген менің байтақ жерімді.
Барлық адам жасап жатыр сәулетті.
Көрікті, бақытты өмірді.
Қорытындылау:
Біліміңді тексер
* Жезден жасалған үрмелі аспаптар
А. Сыбызғы
* Ағаштан жасалған, үріп ойнайтын аспап
Ә. Барабан, литавра, дабыл, үшбұрыш, цимбал.
* Ішекті ұлттық аспаптар
Б. Кларнет, гобой, флейта, фагот, валторна, труба.
* Ысқышпен ысып ойнайтын музыкалық аспаптар
В. Скрипка, альт, виолончель, контрабас.
* Ішекті аспаптар
Г. Труба, тромбон, туба, волторна
* Үрмелі аспаптар
Ғ. Домбыра , қобыз, шертер
* Ұрып ойнайтын аспаптар
Д. Қобыз, қылқобыз. скрипка

Үйге тапсырма: Ұрмалы аспаптар тобы. Гүлжазира Қазақстан. Әні И. Нүсіпбаевтікі.
Бағалау.

Тоқсандық тақырыбы: Ғажайып сырлы аспаптар үні.
Сабақтың тақырыбы: Саздан туған сазсырнай.
Сабақтың мақсаты: Музыка аспаптары, соның ішінде ұлттық музыка аспаптары туралы мағлұмат беру.
Білімділік мәні : Санғасырлық тарихы бар музыкалық аспаптармен таныстыру.
Дамытушылығы: Оқушылардың ойлау қабілетін дамыта отырып, эстетикалық бағыт беру және ұлттық аспаптарға деген қызығушылықтарын арттыру.
Тәрбиелік мәні : Музыкалық аспаптар арқылы ұлттық өнерін танып, білуге, ұлттық музыкаға деген қызығушылықтарын арттыру.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет, технология,бейнелеу.
Сабақ барысы:
Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасы:Табиғатпен бірге сыр шерткен - шаңқобыз.
Актуалдау:
Суеттер
Аспаптарды тап?
Бүгін. ұлттық аспап- сазсырнаймен танысамыз.
Жаңа сабақ: Саздан туған сазсырнай.
Ерте кезде адамдар үрлеп ойнайтын аспаптар ойлап табады. Олар: сыбызғы, бұғышық. Өзі айтып тұрғандай бұғышық жан- жануарлардың мүйізінен жасалған. Бұл аспап бұғы мен маралды шақыру үшін пайдаланған.
Табиғатпен сырласа білген қазақхалқы құстардың да үніне ұқсас аспап жасап шығарады. Бұл аспаптар саздан жасалға, құстың бейнесіндегі үскірік, тастауық, сазсырнай.
Бүгін,біз сазсырнаймен танысамыз. Сазсырнай үрмелі аспап, саздан күйдіріліп жасалынады.Аспаптың іші қуыс, бірнеше кішкене ойығы бар. Әуелі кезде бұл аспаптарды баланың ойыншығы ретінде пайдаланса, кейін нағыз музыкалық аспапқа айналды.
Ән орындайық!
<<Болайықшы осындай>>әні
Жақсы бала еңбекшіл
Ер азамат болады,
Қиындықты жеңіп кіл
Құшағы гүлге толады.
Қайырмасы:
Еңбекшіл осындай,
Болайықшы досым-ай.
Таза бала мұнтаздай,
Сүйсінеді қараған
Ұқыпты деп бұл қандай
Жақсы көрер бар адам.
Қорытындылау :
Сыбызғы аспабы неден жасалады, қалай ойналады?
Шаңқобыз аспабы неден жасалады, қалай ойнаймыз?
Тағы да қандай ұлттық музыка аспаптарын білеміз?

Балалар, музыка аспаптары өте көп. Мысалы: гитара, баян, күйсандық, скрипка,қобыз, жетіген, флейта т..
Бірақ, біз, қазақ халқының ұлттық музыка аспаптарын осы кезден бастап ажырата білуіміз керек. Ұлттық аспаптарымызды, музыкамызды құрметтеуіміз керек.
Дәптерге суретін салғызу.
Үйге тапсырма: Саздан туған сазсырнай. Болайықшы осындай>>әні.
Бағалау .

Тоқсандық тақырыбы: Ғажайып сырлы аспаптар үні.
Сабақтың тақырыбы: Дархан даланың үні сыбызғы.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні :Сан ғасырлық тарихы бар музыкалық аспаптармен таныстыру.
Дамытушылығы:Оқушылардың жан - жақты білімдерін арттыру.
Тәрбиелік мәні : Музыкалық аспаптар арқылы көптеген ұлттардың өнерін танып, білу, аспаптардың туыстастығын көрсету.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет, технология.
Сабақ барысы
Ұйымдастыру кезеңі:
Өткен әндерді қайталау.
Актуалдау: Жұмбақты шеш:
1.Тиіп кетсе жылаған,
Дауысы көпке ұнаған.
(Домбыра)
2.Сызылған үні, сүйкімді тілі.
(Сыбызғы)
Жаңа сабақ: Дархан даланың үні- сыбызғы.


Сыбызғы- қазақтың үрмелі аспабы. Көбіне қамыстан, ағаштан жасалады. 3-4 ойығы бар.
Сыбызғы аспабында күй орындаушы, күйші Сармалай күйші. Ол Орал жерінде туған. Қазақ халқының музыкалық аспаптары домбыра, қобыз, шертер, дабыл, дауылпаз, қоңырау, асатаяқ, тұяқтас тағы басқа көптеген аспаптары бар.
Музыка сауаттылығы: Үрмелі аспаптар үріп арқылы орындалады.
Ән орындайық!
Домбырасыз сән қайда?
Елдің жырын жырлаған
Қайғысын да толғаған.
Домбырасыз ешқашан,
Жүрекке ем қомбаған.
Қ-сы:
Домбырасыз ән қайда?
Домбырасыз сән қайда?
Ән мен күй бар өмірде
От та лаулап жанбай ма?
Құрманғазы ,Тәттімбет
Домбырамен сайраған.
Жүрекке от жақсын деп,
Елге күйін арнаған.
Абай , Жамбыл, сал Біржан,
Таңғалдырып ән салған.
Жүрегіңді жандырған
Естіген жан тамсанған.
Қорытындылау :
* Үрмелі аспаптарды ата.
Үйге тапсырма: Дархан даланың үні сыбызғы.Домбырасыз сән қайда?әні
Бағалау .

Тоқсандық тақырыбы: Халқымыздың мақтанышы әнші- композиторлар .
Сабақтың тақырыбы: Жаяу Мұса. <<Ақсиса>>әні
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні : Әнші композитордың шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту, жан - жақты білімдерін арттыру.
Дамытушылығы: Жас өспірімдердің музыкаға, әнге деген ,сүйіспеншілігін,
ықыласын дамыту.
Тәрбиелік мәні : Халық композиторларының музыкалық
шығармалары арқылы халықтың салт- дәстүрін, тәрбиесін балаға бере білу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау,шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі: .
Үй тапсырмасын сұрау: Сұлу сазды Гәкку.
Жаңа сабақ : Жаяу Мұса. <<Ақсиса>>әні .
Актуалдау:
Атынан айрылып жаяу қалған әнші кім?
Сабақтың барысы:

Байжанұлы Жаяу Мұса 1835-1929) -- қазақ халқының әйгілі әнші-сазгері ақыныТуған жері -- Павлодар облысыныңБаянауыл ауданындағыЖасыбай көлінің жағасы, Ақшоқы алқабы. Шыққан тегі -- Орта жүз Арғын ішіндегі Сүйіндік руы.Алғаш ауыл молдасынан оқып, сауат ашады. Оң-солын тани келе өнер-білім қуып, Қызылжар Омбы қалаларына келеді. Омбыдағы орыс мектебінде оқиды, қала өнерпаздарымен араласып, домбыра, сырнай, скрипка аспаптарын тартуды меңгереді, өзінің сезім-күйін әнге қосуға машықтанады, музыкалық әдеби кештерге араласады. Бойындағы өнерін жұрт алдында көрсете бастайды.Қалада өткерген жылдарында Жаяу Мұса сол кездің саяси-әлеуметтік өмірін тереңірек танып, туған елінің бодандықтағы мүшкіл халіне ой зерделетіп, санасы толысқан шағында елге оралады. Ел ішіндегі әлеуметтік әділетсіздіктер мен сыртқы өктемдікті жай ғана бақылаушы болып қана қалмайды, өзінің ұстанымын тиісті жерінде өнерімен де, іс-әрекетімен де көрсетіп отырады. <<Ақ сиса>> сияқты әлеуметтік теңсіздікті әшкерелеген әндері ел ішіне тарай бастайды.Ақыры Жаяу Мұсаға <<Патша саясатына наразы адам>> деген айып тағылып, Тобылға жер аударылады. Тобыл түрмесінде ол генерал-губернаторға хат жазып, әскер қатарына сұранады. Мұсаның өтініші қабылданады. Осылайша, оның әскер қатарындағы әр қиырды шарлаған күрделі өмірі басталады. Тобыл, Орынбор, Қазан, Новгород, Мәскеу, Владимир, Петерборқалаларында, Полония, Литуанияжерінде болады.Кейін Қоқан хандығының саясатына қарсы жұмсалған полковник М.Черняевтің әскерінің құрамында Алатау, Әулиеата, Шымкент жорығына қатысады. Осы жорықта Ресей әскерінің зорлықшыл әрекеттерін көзімен көрген Жаяу Мұса қатты налиды, ән-жырына қосады.Алыста жүріп, туған жерін сағынып <<Сүйіндік>>әнін шығарады. <<Толғау>> <<Арап ұрыға>>, <<Бозторғай>>, <<Хаулау>>әндеріне өмірден көрген сондай қиындық қиянаттар арқау болады.Өмірдің көп тауқыметін бастан өткеріп, еліне оралған Жаяу Мұса әлеуметтік-саяси теңсіздікке арналған әндер шығаруды одан әрі жалғастырады. Ақмола уезіне қарасты Құлбай деген байдың немере қызы Сапармен көңіл жарастырып, ұрпақ құрып, саясатшылықпен айналысады.Жаяу Мұса қазақтың ән өнерін мазмұн, түр жағынан байытып, шығармашылық жаңалықтар енгізіп, әуен сазын жаңа биіктерге көтерген аса дарынды композитор. Ол өз шығармаларында қазақтың мұңын мұңдап, жоғын жоқтап, өз заманының арман-аңсарын әнмен бедерлей білді. Оның әлеуметтік көзқарастары, азаматтық ұстанымдары сол кездің демократтық-ағартушылық озық идеяларымен астасып жатты.
Музыка тыңдау: Манарбек Ержановтың орындауындағы <<Ақсиса>>әні.
Жаяу Мұса әндерін күні бүгінге дейін халық сүйіп тыңдайды. Оның алуан нақышты асқақ әндері Қазақстан композиторларының көптеген шығармаларына арқау болған. "Ақ сиса" әні
Ақ сиса, қызыл сиса, сиса-сиса,
Қалмайды кімдер жаяу зорлық қылса.
Шорманның Мұстафасы атымды алып,
Атандым сол себепті "Жаяу Мұса".
Жаныма батқандықтан ашынамын,
Мен неге жаяумын деп басыламын?
Малым жоқ Шорман айдап алатұғын,
Қылығын Мұстафаның паш қыламын!
Музыка тыңдау ережелері:
* Музыканы ден қойып тыңда
* Музыканың тақырыбы не туралы,көз алдыңа елестете біл.

Қорытындылау :
<<Патша саясатына наразы адам>> қалай түсінеміз, өз ойларын ортаға салу.
Үйге тапсырма:
* Жаяу Мұса. <<Ақсиса>>әні.

Бағалау:


Тоқсандық тақырыбы: Ғасырлармен сырласқан сазды аспаптар.
Сабақтың тақырыбы: Қурай аспабы.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні : Музыкалық аспаптармен таныстыру.
Дамытушылығы: Оқушылардың жан - жақты білімдерін арттыру.
Тәрбиелік мәні : Музыкалық аспаптар арқылы ұлттық өнерді танып, білу, ұлттық аспаптарды құрметтеуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет, технология.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі:
Үй тапсырмасы: Көнеден жеткен аспаптар.
Жаңа сабақ: Қурай аспабы.
Қорытындылау.
Бағалау.
Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:

Сыбызғы - кең таралған үрмелі аспаптардың ең көне түрі. Бұл аспапта көбіне бақташылар мал бағып жүрген кезде жалғыздықты жеңу үшін ойнаған, ал кешкілік уақытта сыбызғы жыр-аңыздарды сүйемелдеуге пайдаланылған. Сыбызғы аспабын көкқурай, қарақурай, таңқурай т.с.с. қуыс талдардың қурайын жасап, оған үштен жетіге дейін саңылау ойған. Қурай ағашы жарылып кетпеу үшін оның сыртын мал ішегімен не өңешімен қаптаған. Бұл әдіс аспап үнінің таза әрі ұзақ сақталуымен қатар, аспаптың жауын-шашынға төзімді болуы үшін пайдаланылған. Аспаптың жалпы ұзындығы 70-75 см болып келеді. Сыбызғы аспабын жасау оңай әрі тез болғанына қарамастан, аспапта ойнау өте күрделі. Әдетте сыбызғы аспабында орындалатын күйлер екі дауысты болып келеді. Бір дауыс орындаушы дыбысы болса, екінші дауыс аспаптан шығады.

Сыбызғының үш түрі бар:
* жез сыбызғы
* ағаш сыбызғы
* қурай сыбызғы.
Қурай көпке дейін шыдамағандықтан әрі дыбыс қуатын жан-жақты дамыту үшін сыбызғы аспабын ағаштан жасаған. Сыбызғы аспабының бұл түрін кеуіп, қатайған қарағай, қайың сияқты қатты жынысты ағаштардың бұтағы жоқ жерінен кесіп, сыртқы жағын жонып, ортасынан бөлу арқылы жасайды. Ішкі жағын ойып, тазартып, желімдеп, қайта біріктіреді. Қурайдан жасалған сыбызғының үні қоңыр, әуезді болып шығады.Қурай сыбызғыда күй орындаған кезде аспап өзегін сумен бүркіп, оған ерекше күтім жасаған. Жез сыбызғы аспабында басқа халықтарда кездесетін темірден жасалған үрмелі аспап тектес темір мен ұзын жез түтікшілерді пайдаланады. Ағаш және қурай сыбызғыларға қарағанда жез сыбызғы төзімді болып келеді. Алайда, оның дыбысы қурай және ағаш сыбызғыларға қарағанда сазы өзгеше болып шығады.
Музыка сауаттылығы: Ұрмалы аспаптар ырғақ арқылы орындалады.
Үрмелі аспаптарды ауызбен үріп ойнаймыз.
Ән үйрету. Домбырасыз сән қайда?
Елдің жырын жырлаған
Қайғысын да толғаған.
Домбырасыз ешқашан,
Жүрекке ем қомбаған.
Қ-сы:
Домбырасыз ән қайда?
Домбырасыз сән қайда?
Ән мен күй бар өмірде
От та лаулап жанбай ма?
Құрманғазы ,Тәттімбет
Домбырамен сайраған.
Жүрекке от жақсын деп,
Елге күйін арнаған.
Абай , Жамбыл, сал Біржан,
Таңғалдырып ән салған.
Жүрегіңді жандырған
Естіген жан тамсанған.
Қорытындылау :
* Үрмелі аспаптар қалай ойналады?
* Сармалай күйші қандай аспапта ойнаған ?
* Сыбызғы аспабының түрлерін ата.
* Қурай аспабы қалай жасаған?
Үйге тапсырма: Қурай аспабы. Домбырасыз сән қайда?әні
Бағалау.

Сабақтың тақырыбы: Ән жүйрігі Біржан сал. <<Теміртаc>>әні
Сабақтың мақсаты: Дәстүрлі әншілік өнерді дәріптеу.
Білімділік мәні :Әнші - композитордың шығармашылығына тоқталу , таныстыру.
Дамытушылығы: Ақыл -ой өрістерін дамыту, жан- жақтылыққа үйрету. .
Тәрбиелік мәні :Халық композиторларының музыкалық
шығармалары арқылы халықтың салт- дәстүрін, тәрбиесін балаға бере білу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау,шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру.
Үй тапсырмасын сұрау: Аты әнге айналған Балқадиша.
Жаңа сабақ:. Ән жүйрігі Біржан сал. <<Теміржан>>әні
Актуалдау: Халқымыздың мақтанышы әнші- композиторлары.
Сабақтың барысы:
Біржан сал 1934 жылы Ақмола облысының Еңбекшілдер ауданында дүниеге келіп, 1897 жылы алпыс үш жасында туған жерінде қайтыс болған. Бозбала кезінен әнші-ақындардыңқасына еріп, той-думанның сәніне айналады. Шөже, Салғара, Толыбай, Орынбай, Нүркей, Сегізсері, Арыстан тәрізді өнер иелері - Біржан салдың ұстаздары.1865 жылы Абаймен кездесуі Біржан салдың композиторлық, әншілік, ақындық өнерінің дами түсуіне үлкен әсер етеді. Біржан сал қазақтың дәстүрлі әншілік өнерін, халық музыкасын жаңа белеске көтеріп, өз ән-өлеңдерімен толықтырған ірі тұлға. Жаяу Мұса, Басықараның Қанапиясы, Құлтума, Ақан сері, Балуан Шолақ, Ғазиз, Естай, Үкілі Ыбырай, Жарылғапберді, т.б. арқаның атақты ақын-әншілері - Біржан салдың мектебінен өнеге алып, оның композиторлық өнерін жалғастырып, ілгерілеуіне мол үлес қосқан өнерпаздар.Біздің заманға Біржан салдың алпысқа жуық әндері жеткен. Оның әндері нәзік сезімді, сұлулықты жырлаған сыршылдығымен қоса (<<Ғашығым>>, <<Қаламқас>>, <<Ләйлім шырақ>>, <<Айтбай>>, <<Ақтентек>>, т.б.), әлеуметтік мән-мазмұнымен де (<<Жанбота>>, <<Адасқақ>>, <<Көлбай - Жанбай>>, <<Шідер>>, т.б.) құнды. Сара ақынмен айтысы оны дарынды, суырыпсалма ақын ретінде дүйім елге танытты. Біржан салдың ақындық өнерінің өріс ашып, өрби түсуіне Сара, Әсет, Доскей, т.б. қатарлы тұтас бір сала буын игі әсерін тигізген.Өмірінің соңғы кезінде ру арасындағы талас-тартыстар, ағайын ішінің кикілжіңі Біржан салдың жеке басына да қатты әсер еткен. Қиянатшылар тіпті оны <<жынданды>> деген лақап таратып, қол-аяғын байлап тастауға дейін барады. Аталмыш оқиға Біржан салдың <<Теміртас>> әнінде үлкен қасіретпен айтылады. Оның <<Айтбай>>, <<Адасқақ>>, <<Жамбас сипар>>, <<Жонып алды>>, <<Алтын балдақ>>, <<Көкек>>, <<Жанбота>>, <<Теміртас>> сияқты әндері дәстүрлі қазақ әндерінің классикалық үлгілері ретінде қазақ мәдениетінің алтын қорынан орын алды. Олар Ғаббас Айтбаев, Қали Байжанов, Әміре Қашаубаев, Жүсіпбек Елебеков, Манарбек Ержанов, Қосымжан Бабақов, Қуан Лекеров, Мәжит Шалқаров, Темірбек Арғынбаев, Қайрат Байбосынов, т.б. әншілердің орындауында ел арасына кең тарап, халық игілігіне айналды. Біржан салдың музыкалық мұрасы бірнеше рет жинақ болып басылып шықты.Мұқан Төлебаев<<Біржан - Сара>> операсын жазды.өкіне, ашына айтқан. Біржан сал өз ауылында тұрақтамай, ел кезіп кетеді. "Үш жүзді сайран қылған Біржан едім" деп өлеңінде өзі айтқандай, қазақ жерінің барлық түкпірін аралайды. Ел көреді, жер көреді, талай той-думандардың сәні, көркі болады. Жүрген жерлерінің бәрінде бүгінге дейін ел аузында жүрген, халқымыздың өшпес мәдени қазынасына айналған әндер шығарады. Бүгінгі әншілеріміз айтып жүрген "Ләйлім шырақ", "Теміртас", "Жайма шуақ", "Айтпай", "Бурылтай", "Айбозым", "Асыл-Ақық", "Керкекіл", "Ақ серкеш", "Мәті-Дәулен", "Алтын балдақ", "Телқоңыр", "Аққошқар", "Көкек" т. б. әндері - мәңгі өлмейтін туындылар. Бұлардың бәрі бұрын жеке дауыста орындалса, ұлы композиторымыз Мұқан Төлебаев біразын "Біржан - Сара" операсында пайдаланған. Арқаның ақиығы Біржанның Жетісу бұлбұлы атанған ақын Сарамен айтысы да - өлмес қазынамыз. Музыка тыңдау.Теміртас Теміртас, Асыл, Ақық қалдың зарлап, Адамзат қалмақ па екен солай сарнап.Көз көрген құрбыларға дұгай сәлем,Батасын оқи берсін маған арнап.Ақ үйдің ай көрінер маңдайынан,Шешеннің сөз шығады таңдайынан.Теміртас, Асыл, Ақық, қарғаларым,Иіскетіп кетсеңдерші маңдайыңнан.Теміртас, Асыл, Ақық, қарақтарым,Үкідей мен сендерді балақтадым.Бірге өскен құрбы-құрдас, замандастар,Есіктен келе ме деп алақтадым.Салғаным ағаш үйге ызботты пеш,Жаратқан, мен бендеңнің күнәсін кеш.Денеме кендір арқан жаман батты,Қайдасың, Асыл, Ақық қолымды шеш.Теміртас, Асыл, Ақық балдан тәтті,Қинауға салады екен адамзатты.Үкідей желпіндерген, қарақтарым,Шешсеңші, білегіме арқан батты.Қорытындылау: Біржанның ұстаздары? Үйге тапсырма: Біржан салдың өмірі мен өлеңдері <<Теміртас>> әні. Тоқсандық тақырыбы: Халқымыздың мақтанышы әнші- композиторлар .Сабақтың тақырыбы: Абай салған сырлы әндер. Сабақтың мақсаты: Абайдың қазақ қоғамында алатын орнын ұғындыру.Білімділік мәні : Композитордың өмірімен, шығармашылығымен таныстыру.Дамытушылығы:Жас өспірімдердің музыкаға, әнге деген сүйіспеншілігін дамыту. Тәрбиелік мәні : Музыкалық шығармалары арқылы халықтың салт- дәстүрін, тәрбиесін балаға бере білу.Сабақтың түрі: дәстүрліСабақтың типі:Жаңа сабақты меңгертуСабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау,шығармашылыққа баулу .Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет.Ұйымдастыру . Үй тапсырмасын сұрау: Жаяу Мұса. <<Ақсиса>>әні.Жаңа сабақты түсіндіру:Абай салған сырлы әндер.Актуалдау:<<Абай дана, Абай дара қазақта>> Сабақтың барысы: Қазақтың ұлы ақыны және композиторы Абай Құнанбаев Семей облысы Абай ауданында дүниеге келген. Абай қазақтың ән өнерін жаңа көркемдік бейнелеу құралдарымен дамытты.Абай қазақтың ән өнерін ерекше бағалаған. Бірақ ән атаулының бәрін қабылдамай оның да <<естісі мен есері>> барын айтып, <<құлақтан кіріп бойд алар, жақсы ән мен тәттә күйді>> ұнатқан.Қазақтың халық музыкасымен сусындаған Абай шығармаларында қазақтың музыка тілін жаңа көркемдік бейнелеу құралдарымен байытты.Оның <<Сегіз аяқ>>, <<Айттым сәлем, Қаламқас>>, <<Көзімнің қарасы>>, <<Бойы бұлғаң>>т.б. әндері және <<Торжорға>>, <<Май түні>> атты күйлері бар.Біржанды өз құлағымен тыңдаған данышпан Абай.Құлақтан кіріп бойды алар,Әсем ән мен тәтті күй.Көңілге түрлі ой салар,Әнді сүйсең - менше сүй, -деген мәңгілікке жетерлік сөз қалдырған.Ән үйрену: Көзімнің қарасы.Көзімнің қарасыКөңілімнің санасы.Бітпейді іштегіҒашықтық жарасы.Жылайын, жырлайынАғызып көз майынАйтуға келгенде Қалқама сөз дайын. Жүректен қозғайын,Әдептен озбайын.Өзіде білмей ме,Көп сөйлеп созбайын. Қорытындылау: Ақын Күйші Абай Композитор Әнші Үйге тапсырма: Абай өлеңдері. <<Көзімнің қарасы>> әні.Бағалау. Мерзімі: 23.30.09.2013 ж. Сыныбы: 3а.Тоқсандық тақырыбы: Халқымыздың мақтанышы әнші- композиторлар .Сабақтың тақырыбы: Ән жүйрігі Біржан сал. <<Теміртаc>>әні Сабақтың мақсаты: Білімділік мәні :Әнші композитордың шығармашылығына тоқталу , таныстыру, таныту, жан - жақты білімдерін арттыруДамытушылығы:Жас өспірімдердің музыкаға әнге деген ықыласын дамыту. . Тәрбиелік мәні :Халық композиторларының музыкалық шығармалары арқылы халықтың салт- дәстүрін, тәрбиесін балаға бере білу.Сабақтың түрі: дәстүрліСабақтың типі:Жаңа сабақты меңгертуСабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау,шығармашылыққа баулу .Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих. Сабақ жоспары:Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, сыныпты түгендеу, сабаққа зейін аударту.Үй тапсырмасын сұрау: Аты әнге айналған Балқадиша.Жаңа сабақты түсіндіру:. Ән жүйрігі Біржан сал. <<Теміржан>>әніҚорытындылау.Үйге тапсырма. Сабақтың барысы: Біржан сал 1834 жылыАқмола облысыныңЕңбекшілдер ауданында дүниеге келіп,1897 жылы алпыс үш жасында туған жерінде қайтыс болған. Бозбала кезінен әнші-ақындардыңқасына еріп, той-думанның сәніне айналады. Шөже, Салғара, Толыбай, Орынбай, Нүркей, Сегізсері, Арыстан тәрізді өнер иелері - Біржан салдыңұстаздары.1865 жылыАбаймен кездесуі Біржан салдың композиторлық, әншілік, ақындық өнерінің дами түсуіне үлкен әсер етеді. Біржан сал қазақтың дәстүрлі әншілік өнерін, халық музыкасын жаңа белеске көтеріп, өз ән-өлеңдерімен толықтырған ірі тұлға. Жаяу Мұса, Басықараның Қанапиясы, Құлтума, Ақан сері, Балуан Шолақ, Ғазиз, Естай, Үкілі Ыбырай, Жарылғапберді, т.б. арқаның атақты ақын-әншілері - Біржан салдың мектебінен өнеге алып, оның композиторлық өнерін жалғастырып, ілгерілеуіне мол үлес қосқан өнерпаздар.Біздің заманға Біржан салдың алпысқа жуық әндері жеткен. Оның әндері нәзік сезімді, сұлулықты жырлаған сыршылдығымен қоса (<<Ғашығым>>, <<Қаламқас>>, <<Ләйлім шырақ>>, <<Айтбай>>, <<Ақтентек>>, т.б.), әлеуметтік мән-мазмұнымен де (<<Жанбота>>, <<Адасқақ>>, <<Көлбай - Жанбай>>, <<Шідер>>, т.б.) құнды. Сара ақынмен айтысы оны дарынды, суырыпсалма ақын ретінде дүйім елге танытты. Біржан салдың ақындық өнерінің өріс ашып, өрби түсуіне Сара, Әсет, Доскей, т.б. қатарлы тұтас бір сала буын игі әсерін тигізген.Өмірінің соңғы кезінде ру арасындағы талас-тартыстар, ағайын ішінің кикілжіңі Біржан салдың жеке басына да қатты әсер еткен. Қиянатшылар тіпті оны <<жынданды>> деген лақап таратып, қол-аяғын байлап тастауға дейін барады. Аталмыш оқиға Біржан салдың <<Теміртас>> әнінде үлкен қасіретпен айтылады. Оның <<Айтбай>>, <<Адасқақ>>, <<Жамбас сипар>>, <<Жонып алды>>, <<Алтын балдақ>>, <<Көкек>>, <<Жанбота>>, <<Теміртас>> сияқты әндері дәстүрлі қазақ әндерінің классикалық үлгілері ретінде қазақ мәдениетінің алтын қорынан орын алды. Олар Ғаббас Айтбаев, Қали Байжанов, Әміре Қашаубаев, Жүсіпбек Елебеков, Манарбек Ержанов, Қосымжан Бабақов, Қуан Лекеров, Мәжит Шалқаров, Темірбек Арғынбаев, Қайрат Байбосынов, т.б. әншілердің орындауында ел арасына кең тарап, халық игілігіне айналды. Біржан салдың музыкалық мұрасы бірнеше рет жинақ болып басылып шықты. Мұқан Төлебаев <<Біржан - Сара>> операсын жазды.өкіне, ашына айтқан. Біржан сал өз ауылында тұрақтамай, ел кезіп кетеді. "Үш жүзді сайран қылған Біржан едім" деп өлеңінде өзі айтқандай, қазақ жерінің барлық түкпірін аралайды. Ел көреді, жер көреді, талай той-думандардың сәні, көркі болады. Жүрген жерлерінің бәрінде бүгінге дейін ел аузында жүрген, халқымыздың өшпес мәдени қазынасына айналған әндер шығарады. Бүгінгі әншілеріміз айтып жүрген "Ләйлім шырақ", "Теміртас", "Жайма шуақ", "Айтпай", "Бурылтай", "Айбозым", "Асыл-Ақық", "Керкекіл", "Ақ серкеш", "Мәті-Дәулен", "Алтын балдақ", "Телқоңыр", "Аққошқар", "Көкек" т. б. әндері - мәңгі өлмейтін туындылар. Бұлардың бәрі бұрын жеке дауыста орындалса, ұлы композиторымыз Мұқан Төлебаев біразын "Біржан - Сара" операсында пайдаланған. Арқаның ақиығы Біржанның Жетісу бұлбұлы атанған ақын Сарамен айтысы да - өлмес қазынамыз.
Біржанды өз құлағымен тыңдаған данышпан Абай:
Құлақтан кіріп бойды алар,Әсем ән мен тәтті күй.Көңілге түрлі ой салар,Әнді сүйсең - менше сүй, -деген мәңгілікке жетерлік сөз қалдырған.[3]
Теміртас Теміртас, Асыл, Ақық қалдың зарлап, Адамзат қалмақ па екен солай сарнап.Көз көрген құрбыларға дұгай сәлем,Батасын оқи берсін маған арнап.Ақ үйдің ай көрінер маңдайынан,Шешеннің сөз шығады таңдайынан.Теміртас, Асыл, Ақық, қарғаларым,Иіскетіп кетсеңдерші маңдайыңнан.Теміртас, Асыл, Ақық, қарақтарым,Үкідей мен сендерді балақтадым.Бірге өскен құрбы-құрдас, замандастар,Есіктен келе ме деп алақтадым.Салғаным ағаш үйге ызботты пеш,Жаратқан, мен бендеңнің күнәсін кеш.Денеме кендір арқан жаман батты,Қайдасың, Асыл, Ақық қолымды шеш.Теміртас, Асыл, Ақық балдан тәтті,Қинауға салады екен адамзатты.Үкідей желпіндерген, қарақтарым,Шешсеңші, білегіме арқан батты.
Қорытындылау:

1.Қазақтанның даңқын шығарған ақындар?

2.Жерлес ақындарды ата.

3Айтыстың түрлері?

Үйге тапсырма: Біржан салдың өмірі мен өлеңдері
<<Теміртас>> әні

Мерзімі: 3.12.2013 ж.
Сыныбы: 6
Тоқсандық тақырыбы: Музыка және сурет.
Сабақтың тақырыбы: Қазақ вальсі.
Сабақтың мақсаты:
Вальс жанры туралы мағлұмат беру.

Білімділік мәні : Вальс жанрының ырғақтарын ести білуге үйрету.

Дамытушылығы: Вальс королі, қазақ вальсі туралы мағлұмат беру.

Тәрбиелік мәні : Өнерді құрметтеуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , әдебиет.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасы: Ой толғау.
Жаңа сабақты түсіндіру: Қазақ вальсі.
Актуалдау: Вальс -дегеніміз не?
Сабақтың барысы:
Валь- жұптасып билейтін би өнері.
Қазақ Вальсі - қазақ биі. Биді қойып, алғаш сахнаға шығарған, Ш.Жиенқұлова. Музыкасы Л.Хамидидікі. Музыкалық өлшемі 3/4. Ырғағы жеңіл әрі екпінді. Би қазақ қыздарының талшыбықтай бітімін, кәусардай тазалығы мен биязылығын бейнелейді. Бидің 2 нұсқасы бар. Алғашқы нұсқасын автордың өзі кезінде одақтық және шет ел сахналарында билейді. Бір топ қыздардың билеуіне лайықталған екінші нұсқасы 1958 жылы Мәскеу қаласында өткен қазақ әдебиеті мен өнерінің он күндігінде Үлкен театрда көрсетілді.Кәсіби қазақ композиторларының ішінде ең алғаш вальс жанрына музыка жазған Латиф Хамиди.

Музыка тыңдау: << Қазақ вальсі>> Бибігүл Төлегенованың орындауында тыңдау.

Қорытындылау: Вальс королі кім?.

Үйге тапсырма. <<Қазақ вальсі>> оқып, түсінігін айту.
Бағалау.





Тоқсандық тақырыбы: Әлемді шарлаған музыкалық асапаптар.
Сабақтың тақырыбы: Табиғатпен үндескен сыбызғы.
Сабақтың мақсаты: Музыка аспаптары, соның ішінде ұлттық музыка аспаптары туралы мағлұмат беру.
Білімділік мәні : Аспаптардың құрылысы мен түрі, неден жасалатынын ажырата білуге үйрету.
Дамытушылығы: Оқушылардың ойлау қабілетін дамыта отырып, эстетикалық бағыт беру және ұлттық аспаптарға деген қызығушылықтарын арттыру.
Тәрбиелік мәні : Музыкалық аспаптар арқылы ұлттық өнерін танып, білуге, ұлттық музыкаға деген қызығушылықтарын арттыру.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет, технология,бейнелеу.
Сабақ барысы:
Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасы: Ежелгі музыкалық аспаптар: дабыл, дауылпаз, асатаяқ, қоңырау, даңғыра
Актуалдау:
Ұлттық музыка аспаптары өте көп. Біздер өткен сабақтарда дабыл, дауылпаз, асатаяқ, қоңырау, даңғыра аспаптарымен таныстық, бүгін тағы бір ұлттық аспап- сыбызғымен танысамыз.
Жаңа сабақ: Табиғатпен үндескен сыбызғы.
Табиғатқа үнсіздікпен құлақ түрсең, түрлі дыбысты, әуен сазды ести аласың.Ертеде бір адам көл жағалауымен келе жатса, бір дыбысты естиді. Көл жағалауында қамыстан желдің тербеуімен шығып тұрады. Қамысты үрлеп көрсе, әдемі дыбыс шығады. Қазақ халқы осы аспапты сыбызғы деп атайды. Қамыс тез сынғыш болып келгендіктен оның сыртын қойдың ішегімен қаптап қоятын болған.
Сыбызғы тәріздес музыкалық аспаптар көптеген халықтарда бар. Қырғыздар да шоор, башқұрттарда қурай деп атайды.

Ән орындайық!
<<Болайықшы осындай>>әні
Жақсы бала еңбекшіл
Ер азамат болады,
Қиындықты жеңіп кіл
Құшағы гүлге толады.
Қайырмасы:
Еңбекшіл осындай,
Болайықшы досым-ай.
Таза бала мұнтаздай,
Сүйсінеді қараған
Ұқыпты деп бұл қандай
Жақсы көрер бар адам.
Қорытындылау :
Сыбызғы аспабы неден жасалады, қалай ойналады?
Сыбызғы аспабына ұқсас басқа халықтардың аспаптарын ата?
Тағы да қандай ұлттық музыка аспаптарын білеміз?

Бірақ, біз, қазақ халқының ұлттық музыка аспаптарын осы кезден бастап ажырата білуіміз керек. Ұлттық аспаптарымызды, музыкамызды құрметтеуіміз керек.
Дәптерге суретін салғызу.
Үйге тапсырма: Табиғатпен үндескен сыбызғы. Болайықшы осындай>>әні.
Бағалау .

Мерзімі: 3.12.2013 ж.
Сыныбы: 6
Тоқсандық тақырыбы: Музыка және сурет.
Сабақтың тақырыбы: Ой толғау.
Сабақтың мақсаты:
<<Ой толғау деген не?>>мағлұмат беру.

Білімділік мәні : Туған жер, ана, ұстаз, достық т.б. ойтолғау туралы түсінік беру.

Дамытушылығы: Жан- жақтылыққа, ой өрістерін, ойлау қабілетін одан әрі дамытуға үйету.

Тәрбиелік мәні : Өнерді құрметтеуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , әдебиет.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу, сыныпты түгендеу.
Үй тапсырмасы: Музыкадағы табиғат көрінісі.
Актуалдау: Өз шығармаларында табиғат көрінісін суреттеген ақындар, күйшілер кімдер?
Жаңа сабақты түсіндіру: Ой толғау.

Сабақтың барысы:
Халқымызда ел iшi-өнер кенiшi деген сөз бар. Небiр iстер шыгара алмаган биiкке адамды -өнер шыгара алады. Өнер ең алдымен сөз мәдениетi, тiл мәдениетiнен басталу керек. Жақсы сөйлей алатын адам, өз ойын еркiн жеткiзе алады. Сол үшiн де дана бабаларымыз "Өнер алды-қызыл тiл" деген. Бiздiң халқымыз өнердi ертеден -ақ жогары багалаган. Ақын, сал-серiлер, әншiлер қонакка келсе төбесiне көтерiп сыйлап, кәдесiз үйiнен аттандырмаган. Сол себептi той -думандарын да өнер адамдарынсыз өткiзбеген. Бұл дәстүр қазiрге дейiн жалгасуда. Өнер-үлкен айдынды мұхит. Сол мұхитта сапарга шыккандар жүзе алады. Ол дегенiмiз кiмдер? Олар талантты және өнердi қатты сүйетiн еңбекқор жандар. Олардың кемесi талантының арқасында ешқашан мұхитка батып кетпейдi. Ой толғаулар әр түрлі тақырыпты қамтиды. Туған жер, Отан,ана, әке, ұстаз, мамандық т.б.
Музыка тыңдау: АлтынбекҚоразбаев. <<Туған жер туралы ой толғау>>.
Қорытындылау:
Еркін тақырыпқа ой толғау жазу.
Үйге тапсырма. Ой толғау.
Бағалау.

Мерзімі:4.12.2013 ж.
Сыныбы: 1а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Ғажайып сырлы аспаптар үні.
Сабақтың тақырыбы: Аңыздан жаралған аспап - жетіген.
Сабақтың мақсаты: Музыка аспаптары, соның ішінде ұлттық музыка аспаптары туралы мағлұмат беру.
Білімділік мәні : Санғасырлық тарихы бар музыкалық аспаптармен таныстыру.
Дамытушылығы: Оқушылардың ойлау қабілетін дамыта отырып, эстетикалық бағыт беру және ұлттық аспаптарға деген қызығушылықтарын арттыру.
Тәрбиелік мәні : Музыкалық аспаптар арқылы ұлттық өнерін танып, білуге, ұлттық музыкаға деген қызығушылықтарын арттыру.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет, технология,бейнелеу.
Сабақ барысы:
Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасы: Саздан туған сазсырнай.
Актуалдау:
Сазсырнай аспабы неден жасалады, қалай ойналады?
Шаңқобыз аспабы неден жасалады, қалай ойнаймыз?
Сыбызғы аспабы неден жасалады, қалай ойнаймыз?
Тағы да қандай ұлттық музыка аспаптарын білеміз?
Ұлттық музыка аспаптары өте көп. Біздер өткен сабақтарда сыбызғымен, шаңқобызбен сазсырнаймен таныстық, бүгін тағы бір ұлттық аспап- жетігенмен танысамыз.
Жаңа сабақ: Аңыздан жаралған аспап - жетіген.
Қазақ халқының тағы бір баға жетпес ұлттық музыка аспабының бірі- жетіген. Жетіген - жеті ішекті, шертіп ойналатын музыкалық аспаптардың бірі.Бұрауы жоқ. Сондықтан оның құлақ күйін жеті асықты немесе жеті тиекті жылжыту арқылы келтіреді. Ағаштан жасалып, терімен қапталады.
Ән орындайық! Сөзін, әнін үйрету.
Достық әні. Әні И. Нүсіпбаевтікі.
Ортақ мекен жер шары,
Төбемізде бір аспан.
Барлық ұлттың баласы
Достығымыз жарасқан.

Ортақ бізге бір Отан,
Ортақ жердің байлығы.
Еңбек ортақ, жыр ортақ
Ортақ бізге барлығы.

Туыспыз біз бәріміз,
Бір Отанды сүйеміз.
Бақытты елде туған соң
Бақытты өмір сүреміз.

Қорытындылау :
Біз қандай ұлттық музыка аспаптарын білдік?
Біз қандай баламыз?

Үйге тапсырма: Аңыздан жаралған аспап - жетіген. Достық әні.
Бағалау .

Мерзімі: 4.12.9.12.2013 ж.
Сыныбы: 3а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Қазақ халық аспаптарының жаңа өмірі.
Сабақтың тақырыбы: Оркестр дирижёрі.
Сабақтың мақсаты:
Балаларды мамандыққа баулу, кәсіби бағдар беру.
Білімділік мәні : Үлкен ұжым - ұлттық оркестрді кім басқарады? Таныстыру.
Дамытушылығы: Оқушылардың жан - жақты білімдерін арттыру.
Тәрбиелік мәні: Ұлттық музыканың, ұлттық аспаптың ұрпақтан - ұрпаққа жеткен мұра екендігін білуге, оны құрметтеуге баулу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет.
Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі:
Үй тапсырмасы: Оркестр құрамындағы аспаптар.
Актуалдау.
Оркестр түрлі музыкалық аспаптардан құралады. Оркестрді басқаратын адамды кім дейміз? Оркестр дирижері дейміз.
Жаңа сабақ: Оркестр дирижёрі.
Балалар, қандай ұлттық музыка аспаптарынан құралған оркестрін білесіңдер?
<<Отырар сазы>>ұлт аспаптар оркестрі . Сендер білесіңдер ме, біздің ауданда саз мектебі жанында Қазанғап атындағы саз аспаптар оркестрі бар.
Әндер мен күйлерді жеке аспаптарда және оркестрдің орындауында да тыңдауға болады. Оркестр құрамында көптеген аспаптар болады. Домбыра , қобыз, сырнай, дауылпаз, даңғыра, шертер, жетіген, сыбызғы, шаңқобыз, сылдырмақ, тайтұяқ т.б. аспаптардың әр түрі болады. Бұл аспаптарды 70-ке жуық адам қосылып ойнайды. Мұндай оркестрді дирижёр басқарады. Осындай дирижердің бірі <<Отырар сазы >>оркестрінде көп жылдар қызмет қылған, Нұрғиса Тілендиев - қазақ халқының атақты композиторы, шебер домбырашысы.
Музыка сауаттылығы: До, ре, ми, фа, соль ноталары.
Ән орындайық Атамекен. Әні Е. Хасанғалиевтікі.
Жасыл жайлау- түкті кілем, көк кілем,
Көк кілемде көп ойнаймын, көп күлем.
Маңдайымнан сипап өткен самалды,
Қазағымның алақаны деп білем.
Қайырмасы:
Қайда жүрсем атамекен
Көкейіңде жатады екен.
Күннің көзі қимай оны,
Ұясына батады екен.
Жасыл жайлау- түкті кілем, көк кілем,
Көк кілемде көп ойнаймын, көп күлем.
Асқар тауын аспанымен таласқан
Қазағымның мәртебесі деп білем.
Жасыл жайлау- түкті кілем, көк кілем,
Көк кілемде көп ойнаймын, көп күлем.
Күннің нұрын, айдың аппақ сәулесін,
Қазағымның махаббаты деп білем.
Қорытындылау :
Домбыраны қазақтар <<Нағыз қазақ емес, нағыз қазақ домбыра >> деп аса құрметтейді. Ал, Қорқытты өлімнен құтқарған аспап қандай, аспап еді? Қобыз болатын. Міне, бұл аспаптар ұлт аспаптар оркестрінің құрамына кіреді. Оркестрді басқаратын адамды кім дейміз?Алда қандай мейрам келе жатыр?
Үйге тапсырма: * Оркестр дирижёрі.>>Атамекен>>әні.
Бағалау:

Мерзімі: 26.11, 28.11.2013 ж.
Сыныбы: 2а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Әлемді шарлаған музыкалық асапаптар.
Сабақтың тақырыбы: Ежелгі музыкалық аспаптар: дабыл, дауылпаз, асатаяқ, қоңырау, даңғыра.
Сабақтың мақсаты: Музыка аспаптары, соның ішінде ұлттық музыка аспаптары туралы мағлұмат беру.
Білімділік мәні :Сан ғасырлық тарихы бар музыкалық аспаптармен таныстыру.
Дамытушылығы:Оқушылардың жан - жақты білімдерін арттыру.
Тәрбиелік мәні : Музыкалық асапаптар арқылы көптеген ұлттардың өнерін танып, білу, аспаптардың туыстастығын көрсету.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет, технология.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, сыныпты түгендеу.
Өткен сабақты сұрау: Халықтың мақтанышына айналған домбыра-комуз, шертер-балалайка
Жаңа сабақ: : Ежелгі музыкалық аспаптар: дабыл, дауылпаз, асатаяқ, қоңырау, даңғыра.
Музыка тыңдау. <<Ата толғауы>> күйі.
Қорытындылау.
Бағалау.
Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:

Музыкалық аспаптар үрмелі , ұрмалы, ішекті, ысқышпен ойналатын аспаптар болып бөлінеді.
Ал, асатаяқ, қоңырау сілкіп ойнайтын сілкімелі музыкалық аспаптар..
Ысқыспен ойналатын ұлттық аспап- қобыз.
Музыка сауаттылығы: Ұрмалы аспаптар ырғақ арқылы орындалады.
Ән орындайық!
Халық әні <<Болайықшы осындай>>әні
Жақсы бала еңбекшіл
Ер азамат болады,
Қиындықты жеңіп кіл
Құшағы гүлге толады.
Қайырмасы:
Еңбекшіл осындай,
Болайықшы досымай.
Таза бала мұнтаздай,
Сүйсінеді қараған
Ұқыпты деп бұл қандай
Жақсы көрер бар адам.
Қорытындылау :
* Ұрмалы аспаптар қалай ойналады?
* Үрмелі аспаптарды қалай ойналады?
* Ішекті аспаптарды ата.
Сілкімелі аспаптрға нелер жатады?
Үйге тапсырма:
* Ежелгі музыкалық аспаптар: дабыл, дауылпаз, асатаяқ, қоңыра,даңғыра.
Бағалау:

Мерзімі: 5.12.2013 ж.
Сыныбы: 4а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Еуропа музыкасының шыңы симфониялық оркестр.
Сабақтың тақырыбы: Ұрмалы аспаптар тобы.
Сабақтың мақсаты:
Симфониялық музыка туралы жан- жақты мағлұматтар беру.
Білімділік мәні : Аспаптардың құрылысы мен түрі, неден жасалатынын ажырата білуге үйрету.
Дамытушылығы: Өнерлі болуға, жан- жақты болуға , ой-өрістерін оданәрі дамыту.
Тәрбиелік мәні :Симфониялық шығармалар халық өмірін , тарихи шындықты, табиғат көріністерін баяндайтын шығарма екендігін жеткізе білу.
Сабақтың түрі: Дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақты түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.
Ұйымдастыру.
Үй тапсырмасы: Оркестрдегі жезді аспаптар .
Актуалдау.
Симфониялық оркестрдің құрамында қандай аспаптар болады?
Жаңа сабақ.
Ертеде адамдар аңшылықпен айналысқан.Аң аулау алдында тасты тасқа ұрып дайындалатын болған. Сөйтіп, ұрмалы аспап пайда болды. Уақыт өте келе тас ауыр болғандықтан ағаштан, теріден ұрмалы аспаптар жасай бастады.Кейіннен ұрмалы аспаптар музыкалық емес,хабар беруші аспаптарға айналды.
Ежелгі мұндай ұрмалы музыкалық аспаптар - дабыл, дауылпаз.даңғыра. Әуелі қолмен, кейін дыбысын күшейту үшін таяқпен ұрған. Ұрмалы аспаптарды аңға шыққанда, діни жоралғыларды, жауынгерлік жорықтарда пайдаланылған.Ал, қазіргі уақытта музыкалық аспаптар түрленіп, оркестрлерде ойналады.
Ал, біз бүгін симфониялық оркестрдің құрамына кіретін ұрып ойнайтын аспаптар: цимбал, үшбұрыш, дабыл,кіші барабан,үлкен барабан, литавра жатады., жезден жасалатын сапаптар жайында өтеміз. Олар труба, тромбон, туба, цимбал, үшбұрыш.
Жаңа ән:Гүлжазира Қазақстан. Әні И. Нүсіпбаевтікі.
Асқар тауым, шалқар көлім, өзенім,
Бәрінен де махабатты сеземін.
Ен далада еркін жүріп мақтанам,
Бұл менің сәулетті өз елім.
Алатауым, ай сәулелі астанам
Осы жерден таралады асқақ ән.
Ғарышқа Байқоңырдың төрінен,
Батырлар сапарын бастаған.
Гүлжазира бау- бақшалы, егінді,
Мекендеген менің байтақ жерімді.
Барлық адам жасап жатыр сәулетті.
Көрікті, бақытты өмірді.
Қорытындылау:
Біліміңді тексер
* Жезден жасалған үрмелі аспаптар
А. Сыбызғы
* Ағаштан жасалған, үріп ойнайтын аспап
Ә. Барабан, литавра, дабыл, үшбұрыш, цимбал.
* Ішекті ұлттық аспаптар
Б. Кларнет, гобой, флейта, фагот, валторна, труба.
* Ысқышпен ысып ойнайтын музыкалық аспаптар
В. Скрипка, альт, виолончель, контрабас.
* Ішекті аспаптар
Г. Труба, тромбон, туба, волторна
* Үрмелі аспаптар
Ғ. Домбыра , қобыз, шертер
* Ұрып ойнайтын аспаптар
Д. Қобыз, қылқобыз. скрипка

Үйге тапсырма: Ұрмалы аспаптар тобы. Гүлжазира Қазақстан. Әні И. Нүсіпбаевтікі.
Бағалау.

Мерзімі: 26.11, 28.11.2013 ж.
Сыныбы: 2а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Әлемді шарлаған музыкалық асапаптар.
Сабақтың тақырыбы: Ежелгі музыкалық аспаптар: дабыл, дауылпаз, асатаяқ, қоңырау, даңғыра.
Сабақтың мақсаты: Музыка аспаптары, соның ішінде ұлттық музыка аспаптары туралы мағлұмат беру.
Білімділік мәні :Сан ғасырлық тарихы бар музыкалық аспаптармен таныстыру.
Дамытушылығы:Оқушылардың жан - жақты білімдерін арттыру.
Тәрбиелік мәні : Музыкалық асапаптар арқылы көптеген ұлттардың өнерін танып, білу, аспаптардың туыстастығын көрсету.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет, технология.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, сыныпты түгендеу.
Өткен сабақты сұрау: Халықтың мақтанышына айналған домбыра-комуз, шертер-балалайка
Жаңа сабақ: : Ежелгі музыкалық аспаптар: дабыл, дауылпаз, асатаяқ, қоңырау, даңғыра.
Музыка тыңдау. <<Ата толғауы>> күйі.
Қорытындылау.
Бағалау.
Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:

Музыкалық аспаптар үрмелі , ұрмалы, ішекті, ысқышпен ойналатын аспаптар болып бөлінеді. Ертеде адамдар аңшылықпен айналысқан.Аң аулау алдында тасты тасқа ұрып дайындалатын болған. Сөйтіп, ұрмалы аспап пайда болды. Уақыт өте келе тас ауыр болғандықтан ағаштан, теріден ұрмалы аспаптар жасай бастады.Кейіннен ұрмалы аспаптар музыкалық емес,хабар беруші аспаптарға айналды.
Ежелгі мұндай ұрмалы музыкалық аспаптар - дабыл, дауылпаз.даңғыра. Әуелі қолмен, кейін дыбысын күшейту үшін таяқпен ұрған. Ұрмалы аспаптарды аңға шыққанда, діни жоралғыларды, жауынгерлік жорықтарда пайдаланылған, Ал, асатаяқ, қоңырау сілкіп ойнайтын сілкімелі музыкалық аспаптар..
Ысқыспен ойналатын ұлттық аспап- қобыз.
Музыка сауаттылығы: Ұрмалы аспаптар ырғақ арқылы орындалады.
Ән орындайық!
Халық әні <<Болайықшы осындай>>әні
Жақсы бала еңбекшіл
Ер азамат болады,
Қиындықты жеңіп кіл
Құшағы гүлге толады.
Қайырмасы:
Еңбекшіл осындай,
Болайықшы досымай.
Таза бала мұнтаздай,
Сүйсінеді қараған
Ұқыпты деп бұл қандай
Жақсы көрер бар адам.
Қорытындылау :
* Ұрмалы аспаптар қалай ойналады?
* Үрмелі аспаптарды қалай ойналады?
* Ішекті аспаптарды ата.
Сілкімелі аспаптрға нелер жатады?
Үйге тапсырма:
* Ежелгі музыкалық аспаптар: дабыл, дауылпаз, асатаяқ, қоңыра,даңғыра.
Бағалау:

Мерзімі: 26.11.2013 ж.
Сыныбы: 6
Тоқсандық тақырыбы: Музыка және сурет.
Сабақтың тақырыбы: Музыкадағы табиғат көрінісі.
Сабақтың мақсаты:
Композиторлар мен ақындардың туған өлкенің табиғатын жырға қосқаны туралы мағлұмат беру.
Білімділік мәні : Музыканың туған жер табиғатымен байланысын, табиғатты жырлаған комопзиторлар мен күйшілер туралы түсінік беру.
өмңрңмен,өнерімен танысу.
Дамытушылығы:Музыканы сурет,әдебиет,табиғатпен байланыстыра біліп, өз шығармашылықтарында қолдана білуге үйрету.
Тәрбиелік мәні : Ұлттық өнерді құрметтеуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет,дүниетану.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу, сыныпты түгендеу.
Үй тапсырмасы: Өнердегі қазақ батырларының көркемдік бейнесі.
Жаңа сабақты түсіндіру: Музыкадағы табиғат көрінісі.
Қорытындылау.
Үйге тапсырма.
Бағалау.
Сабақтың барысы:
Біздің туған жеріміздің табиғаты тамаша. Биік тау, өзен, көл, ормандар кездеседі. Табиғат пен музыка тығыз байланысты. Композиторлар мен ақындарымыз туған өлкенің табиғатын шығармаларында жырлаған.
Музыкалық шығармалардан табиғаттың бейнелі суреттемелерін байқауға болады.Қазақ жерінің
кең даласың, жазық жерлерін, табиғатын көптеген күйшілер суреттей білген. Осындай күйлердің бірі Құрманғазының күйі <<Сарыарқа>> күйі. Қазақ жерінің әсем табиғатын, тұрмыс- тіршілігін бейнелейтін әсем күй- Тлендиевтің <<Ата толғауы>> күйі.
Музыка тыңдау: Тлендиевтің <<Ата толғауы>> күйі.
Жаңа ән:Гүлжазира Қазақстан. Әні И. Нүсіпбаевтікі.
Асқар тауым, шалқар көлім, өзенім,
Бәрінен де махабатты сеземін.
Ен далада еркін жүріп мақтанам,
Бұл менің сәулетті өз елім.
Алатауым, ай сәулелі астанам
Осы жерден таралады асқақ ән.
Ғарышқа Байқоңырдың төрінен,
Батырлар сапарын бастаған.
Гүлжазира бау- бақшалы, егінді,
Мекендеген менің байтақ жерімді.
Барлық адам жасап жатыр сәулетті.
Көрікті, бақытты өмірді.
Әндегі табиғатқа байланысты сөздерді көрсет.
Қорытындылау:
1. Табиғатқа арналған қандай әндерді, күйлерлі білесіңдер?
2.Құрманғазының тағы қандай күйлерін білесіңдер?
3.Табиғатты төрт мезгілін жырлаған ақын?
Үйге тапсырма. Музыкадағы табиғат көрінісі. Жаңа ән:Гүлжазира Қазақстан.
Бағалау.

Мерзімі:27.11.2013 ж.
Сыныбы: 1а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Ғажайып сырлы аспаптар үні.
Сабақтың тақырыбы: Саздан туған сазсырнай.
Сабақтың мақсаты: Музыка аспаптары, соның ішінде ұлттық музыка аспаптары туралы мағлұмат беру.
Білімділік мәні : Санғасырлық тарихы бар музыкалық аспаптармен таныстыру.
Дамытушылығы: Оқушылардың ойлау қабілетін дамыта отырып, эстетикалық бағыт беру және ұлттық аспаптарға деген қызығушылықтарын арттыру.
Тәрбиелік мәні : Музыкалық аспаптар арқылы ұлттық өнерін танып, білуге, ұлттық музыкаға деген қызығушылықтарын арттыру.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет, технология,бейнелеу.
Сабақ барысы:
Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасы:Табиғатпен бірге сыр шерткен - шаңқобыз.
Актуалдау:
Сыбызғы аспабы неден жасалады, қалай ойналады?
Шаңқобыз аспабы неден жасалады, қалай ойнаймыз?
Тағы да қандай ұлттық музыка аспаптарын білеміз?
Ұлттық музыка аспаптары өте көп. Біздер өткен сабақтарда сыбызғымен, шаңқобызбен таныстық, бүгін тағы бір ұлттық аспап- сазсырнаймен танысамыз.
Жаңа сабақ: Саздан туған сазсырнай.
Ерте кезде адамдар үрлеп ойнайтын аспаптар ойлап табады. Олар: сыбызғы, бұғышық. Өзі айтып тұрғандай бұғышық жан- жануарлардың мүйізінен жасалған. Бұл аспап бұғы мен маралды шақыру үшін пайдаланған.
Табиғатпен сырласа білген қазақхалқы құстардың да үніне ұқсас аспап жасап шығарады. Бұл аспаптар саздан жасалға, құстың бейнесіндегі үскірік, тастауық, сазсырнай.
Бүгін,біз сазсырнаймен танысамыз. Сазсырнай үрмелі аспап, саздан күйдіріліп жасалынады.Аспаптың іші қуыс, бірнеше кішкене ойығы бар. Әуелі кезде бұл аспаптарды баланың ойыншығы ретінде пайдаланса, кейін нағыз музыкалық аспапқа айналды.
Ән орындайық!
<<Болайықшы осындай>>әні
Жақсы бала еңбекшіл
Ер азамат болады,
Қиындықты жеңіп кіл
Құшағы гүлге толады.
Қайырмасы:
Еңбекшіл осындай,
Болайықшы досым-ай.
Таза бала мұнтаздай,
Сүйсінеді қараған
Ұқыпты деп бұл қандай
Жақсы көрер бар адам.
Қорытындылау :
Балалар, музыка аспаптары өте көп. Мысалы: гитара, баян, күйсандық, скрипка,қобыз, жетіген, флейта т..
Бірақ, біз, қазақ халқының ұлттық музыка аспаптарын осы кезден бастап ажырата білуіміз керек. Ұлттық аспаптарымызды, музыкамызды құрметтеуіміз керек.
Дәптерге суретін салғызу.
Үйге тапсырма: Саздан туған сазсырнай. Болайықшы осындай>>әні.
Бағалау .

Мерзімі: 27.11, 2.12.2013 ж.
Сыныбы: 3а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Қазақ халық аспаптарының жаңа өмірі.
Сабақтың тақырыбы: Оркестр құрамындағы аспаптар.
Сабақтың мақсаты:
Балалардың мамандығына кәсіби бағдар беру.
Білімділік мәні : Үлкен ұжым - ұлттық оркестрдің құрамымен таныстыру.
Дамытушылығы: Оқушылардың жан - жақты білімдерін арттыру.
Тәрбиелік мәні: Ұлттық музыканың, ұлттық аспаптың ұрпақтан - ұрпаққа жеткен мұра екендігін білуге, оны құрметтеуге баулу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет.

Сабақтың барысы:
Ұйымдастыру кезеңі:
Үй тапсырмасы: Домбыра мен қобыз аспабының түрленуі.
Жаңа сабақ: Оркестр құрамындағы аспаптар.
Балалар, қандай ұлт аспаптар оркестрін білесіңдер?
Олар Құрманғазы атындағы ұлт аспаптар оркестрі, <<Отырар сазы>>ұлт аспаптар оркестрі . Сендер білесіңдер ме, біздің ауданда саз мектебі жанында Қазанғап атындағы саз аспаптар оркестрі бар.
Үлкен қалаларда халық музыкасын тыңдайтын арнайы концерт залдары бар. Ол- Құрманғазы атындағы ұлт аспаптар оркестрінің концерт залы. Әндер мен күйлерді жеке аспаптарда және оркестрдің орындауында да тыңдауға болады. Оркестр құрамында көптеген аспаптар болады. Домбыра , қобыз, сырнай, дауылпаз, даңғыра, шертер, жетіген, сыбызғы, шаңқобыз, сылдырмақ, тайтұяқ т.б. аспаптардың әр түрі болады. Бұл аспаптарды 70-ке жуық адам қосылып ойнайды. Мұндай оркестрді дирижёр басқарады.
Музыка сауаттылығы: До, ре, ми ноталары.
Ән орындайық! Халық әні <<Еркем- ай>> .
Айт дегенде өлеңді аңырмаймын, еркем-ай,
Көлден ұшқан аққудай мамырлаймын, еркем-ай.
Қайырмасы:
Еркем, еркем, еркем-ай,
Бүгінгі күн көркем-ай
Бүгін болған мереке
Болсын тағы ертең- ай.
Қайда жүрсем жақсының жанындамын еркем-ай,
Іздегенмен жаманға табылмаймын, еркем-ай.
Әншілердің серігі домбыра ма, еркем-ай,
Тарта берсең домбыра болдыра ма, еркем-ай.
Домбыраны баппенен қолға алып, еркем- ай,
Шалқыта әнге сал оң бұра да , еркем-ай.
Қорытындылау :
Домбыраны қазақтар <<Нағыз қазақ емес, нағыз қазақ домбыра >> деп аса құрметтейді. Ал, Қорқытты өлімнен құтқарған аспап қандай, аспап еді? Қобыз болатын. Міне, бұл аспаптар ұлт аспаптар оркестрінің құрамына кіреді.

Үйге тапсырма:
* Оркестр құрамындағы аспаптар. Халық әні <<Еркем -ай>> .

Бағалау:

Мерзімі: 20.11, 25.11.2013 ж.
Сыныбы: 3а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Қазақ халық аспаптарының жаңа өмірі.
Сабақтың тақырыбы: Домбыра мен қобыз аспабының түрленуі.
Сабақтың мақсаты:
Санғасырлық тарихы бар музыка аспаптарымен таныстыру.
Білімділік мәні :Ұлттық музыка аспаптарының құрылысымен таныстыру.
Дамытушылығы: Оқушылардың жан - жақты білімдерін арттыру.
Тәрбиелік мәні : Музыкалық аспаптар арқылы көптеген ұлттардың өнерін танып, білу, аспаптардың туыстастығын көрсету.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет, технология.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, сыныпты түгендеу.
Өткен сабақты сұрау: Халық аспаптары қалай құрылды
Жаңа сабақ: Домбыра мен қобыз аспабының түрленуі.
Музыка тыңдау. Н. Тлендиев <<Ата толғауы>> күйі.
Қорытындылау.
Үйге тапсырма.
Бағалау.
Сабақтың барысы:
Халық аспаптары қалай құрылды?
Музыкалық аспаптар үрмелі , ұрмалы, ішекті, ысқышпен ойналатын аспаптар болып бөлінеді. Ұрмалы музыкалық аспаптар - дабыл, дауылпаз.
Сыбызғы- қазақтың үрмелі аспабы. Көбіне қамыстан, ағаштан жасалады. 3-4 ойығы бар.
Қазақ халқының ішекті музыкалық аспаптары домбыра, шертер, жетіген.
Ысқыспен ойналатын ұлттық аспап- қобыз.
Бүгінгі танысытын аспаптарымыз- қобыз бен домбыраның түрлері. Домбыра аспабының сыртқы түріне қарап екі түрге бөлінеді.Шанағы домалақ және шанағ кішілеу. Шанағы кішілеу домбыра- Жамбыл атамыздың домбырасы болған. Ал, біздің пайдаланып жүрген домбырамыз - Абай атамыздың домбырасы.
Домбыраның құрылысы : басы, құлағы, пернелері, мойыны, ішегі, ойығы, шанағы, тиегі, түймесі болады.
Қобыздың екі түрі болады. Қылқобыз- ысқышпен ойналатын екі ішекті , көне музыкалық аспап.
Қобыздың екінші түрі - төрт ішекті, жаңа түрі.

Музыка сауаттылығы: Нота ұзақтығы.
Ән орындайық! <<Қошақаным>>әні.

Қорытындылау :
* Домбыраның неше түрі бар ?
* Қобыздың түрлерін ата.

Үйге тапсырма:
* Домбыра мен қобыз аспабы.

Бағалау:

Мерзімі: 21.11.2013 ж.

Сыныбы: 4а,ә

Тоқсандық тақырыбы: Еуропа музыкасының шыңы симфониялық оркестр.

Сабақтың тақырыбы: Оркестрдегі ағаш үрмелі аспаптар.

Сабақтың мақсаты:
Симфониялық музыка туралы жан- жақты мағлұматтар беру.

Білімділік мәні : Жаңа жанр туралы мағлұмат беру.

Дамытушылығы: Өнерлі болуға, жан- жақты болуға үйрету.

Тәрбиелік мәні :Симфониялық шығармалар халық өмірін , тарихи шындықты, табиғат көріністерін баяндайтын шығарма екендігін жеткізе білу.

Сабақтың түрі: Дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақты түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.

Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу, сыныпты түгендеу.
Үй тапсырмасы: Симфониялық оркестр қалай пайда болды?
Актуалдау.
Симфониялық оркестрдің құрамында қандай аспаптар болады?
Жаңа сабақты түсіндіру: Оркестрдегі ағаш үрмелі аспаптар.
Қорытындылау.
Үйге тапсырма.
Бағалау.

Сабақтың барысы:
Музыкалық шығармалар өзінің құрылымына, мазмұнына, орындалу ерекшеліктеріне қарай ерекшеленеді. Оларды музыка тілінде музыка жанры немесе түрі дейді. Мысалы: хор жанры, ән жанры, би жанры т.б.Сондай- ақ симфониялық музыка деп аталатын жанр бар.
Симфониялық музыка симфониялық оркестр орындайтын музыка.
Симфониялық оркестр ішекті, үрмелі, ұрмалы аспаптардан тұратын оркестрдің жетілдірілген түрі.
Симфониялық оркестрдегі ағаш үрмелі аспаптарға: кларет, флейта, гобой, фагот аспаптары жатады.

Қорытындылау:
1. Қапан Мусин кім?
2. Музыка жанры дегеніміз не?
3 Симфониялық оркестр қандай аспаптардан тұрады?
4.Үрмелі ағаш аспаптарды ата.
Үйге тапсырма. Оркестрдегі ағаш үрмелі аспаптар.
Бағалау.
Мерзімі:25.11.2013 ж.
Сыныбы: 5
Тоқсандық тақырыбы: Ғасырлармен сырласқан сазды аспаптар.
Сабақтың тақырыбы: Қурай аспабы.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні : Сан ғасырлық тарихы бар музыкалық аспаптармен таныстыру.
Дамытушылығы: Оқушылардың жан - жақты білімдерін арттыру.
Тәрбиелік мәні : Музыкалық аспаптар арқылы ұлттық өнерді танып, білу, ұлттық аспаптарды құрметтеуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет, технология.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, сыныпты түгендеу.
Үй тапсырмасы: Көнеден жеткен аспаптар.
<< Домбырасыз сән қайда?>> әні.
Жаңа сабақ: Қурай аспабы.
Қорытындылау.
Бағалау.
Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:

Сыбызғы - кең таралған үрмелі аспаптардың ең көне түрі. Бұл аспапта көбіне бақташылар мал бағып жүрген кезде жалғыздықты жеңу үшін ойнаған, ал кешкілік уақытта сыбызғы жыр-аңыздарды сүйемелдеуге пайдаланылған. Сыбызғы аспабын көкқурай, қарақурай, таңқурай т.с.с. қуыс талдардың қурайын жасап, оған үштен жетіге дейін саңылау ойған. Қурай ағашы жарылып кетпеу үшін оның сыртын мал ішегімен не өңешімен қаптаған. Бұл әдіс аспап үнінің таза әрі ұзақ сақталуымен қатар, аспаптың жауын-шашынға төзімді болуы үшін пайдаланылған. Аспаптың жалпы ұзындығы 70-75 см болып келеді. Сыбызғы аспабын жасау оңай әрі тез болғанына қарамастан, аспапта ойнау өте күрделі. Әдетте сыбызғы аспабында орындалатын күйлер екі дауысты болып келеді. Бір дауыс орындаушы дыбысы болса, екінші дауыс аспаптан шығады.

Сыбызғының үш түрі бар:
* жез сыбызғы
* ағаш сыбызғы
* қурай сыбызғы.
Қурай көпке дейін шыдамағандықтан әрі дыбыс қуатын жан-жақты дамыту үшін сыбызғы аспабын ағаштан жасаған. Сыбызғы аспабының бұл түрін кеуіп, қатайған қарағай, қайың сияқты қатты жынысты ағаштардың бұтағы жоқ жерінен кесіп, сыртқы жағын жонып, ортасынан бөлу арқылы жасайды. Ішкі жағын ойып, тазартып, желімдеп, қайта біріктіреді. Қурайдан жасалған сыбызғының үні қоңыр, әуезді болып шығады.Қурай сыбызғыда күй орындаған кезде аспап өзегін сумен бүркіп, оған ерекше күтім жасаған. Жез сыбызғы аспабында басқа халықтарда кездесетін темірден жасалған үрмелі аспап тектес темір мен ұзын жез түтікшілерді пайдаланады. Ағаш және қурай сыбызғыларға қарағанда жез сыбызғы төзімді болып келеді. Алайда, оның дыбысы қурай және ағаш сыбызғыларға қарағанда сазы өзгеше болып шығады.
Музыка сауаттылығы: Ұрмалы аспаптар ырғақ арқылы орындалады.
Үрмелі аспаптарды ауызбен үріп ойнаймыз.
Ән үйрету. Домбырасыз сән қайда?
Елдің жырын жырлаған
Қайғысын да толғаған.
Домбырасыз ешқашан,
Жүрекке ем қомбаған.
Қ-сы:
Домбырасыз ән қайда?
Домбырасыз сән қайда?
Ән мен күй бар өмірде
От та лаулап жанбай ма?
Құрманғазы ,Тәттімбет
Домбырамен сайраған.
Жүрекке от жақсын деп,
Елге күйін арнаған.
Абай , Жамбыл, сал Біржан,
Таңғалдырып ән салған.
Жүрегіңді жандырған
Естіген жан тамсанған.
Қорытындылау :
* Үрмелі аспаптар қалай ойналады?
* Сармалай күйші қандай аспапта ойнаған ?
* Сыбызғы аспабының түрлерін ата.
* Қурай аспабы қалай жасаған?
Үйге тапсырма: Башқұрт халқының қурай аспабы. Домбырасыз сән қайда?әні
Бағалау

Тоқсандық тақырыбы: Сөзбен өрілген саз.
Сабақтың тақырыбы: Күй құдіреті, сары даланы сазбен тербеткен композиторлар.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні : Композиторлардың сауаты жоқ кездегі жазған күйлерінің құдіретіне
шығармашылығына тоқталу , таныстыру.Оқушылардың жан - жақты білімдерін, толықтыру.
Дамытушылығы: Ұлы күйші- композиторлар туралы мағлұматтар беру.
Тәрбиелік мәні : Ұлттық өнерді құрметтеуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет.
Ұйымдастыру .
Үй тапсырмасы: Мұхит сал.
Актуалдау: <<Нағыз қазақ- қазақ емес,нағыз қазақ- домбыра!>>
Күй құдіреті, сары даланы сазбен тербеткен композиторлар.
Қазақ халқының біздің дәуірімізге дейін сақталып қалған асыл мұрасы - күй өнері.Өткен ғасырларда нота сауаты жоқ кезде дүниеге келген ән- күйлер өмірмен бірге қайнап, ауыздан-ауызға, қолдан- қолға көшіп біздің заманымызға жетті.Қазақ халқы өзінің көңіл- күйі мен арманын, қоғамға деген көзқарасын домбыраның қос ішегі арқылы жеткізе білді. Күйдің құдіреттілігі жөнінде ақын Ілияс Жансүгіров былай деп жырлаған:
Тайпалап жорға болып салдырған күй,
Мейірін тыңдағанның қандырған күй.
Тартқанда зарылдатып,сұңқылдатып
Аққуды аспандағы қондырған күй.- деп күйдің мазмұны мен сырын терең бағалай біліп, поэзия тілімен шебер суреттеген.Күй өнерімен ел құрметіне бөленген қазақтың дарынды ұл- қыздарының аз болмағанын білеміз.
Суырып салма ақындар мен бармағынан бал тамған күйшілер арқылы бізге жеткен назды әндер, ғаажайып күйлер халқымыздың музыка мұрасы ғана емес,мәдени байлыға, рухани азығы болып отыр.Күйлер: Айтыс күйлер, аңыз күйлер, арнау күйлер, лирикалық күйлер, тарихи, тартыс, төкпе, шертпе, халық күйлері болып бөлінсе, атақты, ұлы күйшілеріміз: Құрманғазы, Дина, Сүгір, Қазанғап, Тәттімбет, Қорқыт, Дәулеткерей, Боғда, Махамбет т.б ал, қазіргі заманда күй жанрын елге танытқан, еңбек еткен Қ. Ахмедияров, Х. Тастанбеков, А. Райымбергенов, С. Тұрысбеков т.б. ағаларымызды айтып кетуіміз керек.
Музыка тыңдау. Жерлес күйші Қазанғаптың <<Құс қайтару>> күйі.

Қорытындылау:
Күй атасы-Құрманғазы, күй анасы-Дина.

Үйге тапсырма. Күй құдіреті, сары даланы сазбен тербеткен композиторлар.

Бағалау.

Мерзімі: 19.11.2013 ж.
Сыныбы: 6
Тоқсандық тақырыбы: Музыка және сурет.
Сабақтың тақырыбы: Өнердегі қазақ батырларының көркемдік бейнесі.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні :Сонау алыс ғасырлардан жеткен, ата - бабамыздың өмңрңмен,өнерімен танысу.
Дамытушылығы:Музыка мен сурет,әдебиет туындыларын бір- бірімен байланыстыра білу.
Тәрбиелік мәні : Ұлттық өнерді құрметтеуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу, сыныпты түгендеу.
Үй тапсырмасы: Таңбалы тастар сыр шертеді.
Жаңа сабақты түсіндіру: Өнердегі қазақ батырларының көркемдік бейнесі.
Қорытындылау.
Үйге тапсырма.
Бағалау.
Сабақтың барысы:
Өнердегі қазақ батырларының көркемдік бейнесі.
Ел тағдырын өз тағдырынан биік қойған, ұлтының тұтастығын, жерінің бүтіндігін мұрат еткен қазақ батырлары қазақ тарихының әр белесінде тұлғалық деңгейге көтеріліп отырған. Яғни олар ұлттық тұлға болған.Осы ұлттық тұлға биігіне кімдер көтеріле алған? Осы биік азаматтық мәртебеге, халықтық бағаға кімдер лайықты болған? Және қандай істері арқылы осындай дәрежеге жеткен?
Ең алдымен ұлттық тұлға деген ұғым - тарихи өлшем. Яғни тарихи тұрғыдан ұлт үшін, халық үшін орасан маңызы зор, тарихи мәні терең іс-әрекетке барған, немесе аса жауапты тарихи сәттерде халық тағдырында айрықша орны болған адамға халықтың өзі осындай ұлттық, тұлғалық деңгейге көтеретін бағаны беріп отырған. Міне қазақ тарихының әрбір белесінде осындай орасан зор халықтық мәні бар тарихи оқиғаларға араласқан, немесе осы тарихи оқиғаларды басқарған, ұйымдастырушы болған, немесе асқан ерлік көрсеткен азаматтар - халық батырлары атанған. Ұлттың тұлғалары атанған. Қазақ ұлтының бағына, тағдырына орай Тарих-ана әр ғасырда жаужүрек, батыр ұлдары мен қыздарын мол жаратқан. Ұлт содан аман қалған.
Қазақ жерінің бір сүйемі де осылардың арқасында жаудың қолында кетпеді. Осылайша, ол шеті мен бұл шетіне құс қанаты талатын казіргі кең байтақ өлкемізді, құтты қоныс, ата мекенімізді ұлы жорықтарда батыр бабаларымыз білегінің күшімен, найзасының ұшымен қорғай жүріп бізге аманаттап қалдырды. Осы еңбегі үшін халық биікке көтерген, ардақтап, аттарын аңызға айналдырған батырлардың ішінде, әсіресе, Абылай ханның бас қолбасшылары саналған Қаракерей Қабанбай, Қанжығалы Бөгенбай, Шапырашты Наурызбай бір төбе болса, тағы да осылардың қатарында бір шоғыр қазақ батырларының: Қарасай мен Ағынтай, Саңырық пен Тайлақ, Өтеген мен Сұраншы, Сеңкібай мен Шойбек, Малайсары мен Райымбек, Бөлек пен Сатай, Жәнібек пен Тілеуке, Қылышбек пен Естенбек, Есенқұл мен Сыпатай сынды ақберендердің есімдері де айрықша жарқырап көрінеді. Сондықтан осы аттары аталған айтулы батырлардың ел тағдырындағы тарихи орны мен олар жасаған ерлік жорықтарының мәні мен маңызы да бірнеше ғасырлар бойында ел жадынан бір сәтке де ұмыт қалған емес. Жалпы осы аттары аталған батырлардың болсын, немесе әр ғасырда өмір сүріп, әртүрлі тағдыр кешкен басқа да сандаған ұлттық деңгейдегі тұлғалардың қай-қайсысын алсаңыз да олардың тұлғасын алдымен халық ішінен шыққан өнер иелері көркем сомдауға, әдебиет тілінде жырға қосуға ұмтылған. Оның ішінде әсіресе халық ауыз әдебиетінің, яғни фольклордың үлесі дара көрінеді.

Осының негізінде қазақ фольклоры, әсіресе эпостық жырлардың көркемдік болмыс-бітімі ғылыми танымның бүгінгі талап-тілектеріне сай зерттеле бастады. Бұл зерттеулер қазақ әдебиеттану ғылымындағы халық мұраларын тарихи тұрғыдан жаңаша зерделеудің әдістемесін тың арнаға бұрды. Осылайша, халық мұрасынын әділ, терең, әрі тарихи-салыстырмалы бағасын алуы бір жағынан осы халықтық рухани құндылықтарымыздың көркемдік деңгейінің қаншалықты биік, сапалы болғандығын көрсетсе, екіншіден көркем әдебиетіміздің ендігі өркендеу, өсу белестеріне де таптырмас қазына көзі екендігін аңғарамыз. Яғни дәстүрлі мәдениетіміздің бай арналары кейінгі көркемдік дамуға айырықша серпін берді. Жалпы, батырлық жырлардың ел тағдырындағы орнын, мәнін айтқанда, әрине әр ғасырдың, әр тарихи кезеңнің батырлық жырларға тигізетін тақырыптық, көркемдік, тілдік ерекшеліктерін де атамай кетуге болмайды. Себебі әр тарихи кезең халық, ұлт алдына айрықша, өзіндік саяси-әлеуметтік, қоғамдық-тарихи мәселелерді өткір қойып отырды. Туған жерді, Отанды қорғау идеясы, осыған қарамай барлық әдеби мұралардың басты идеялық-тақырыптық арқауы болып қалып отырғанын аңғарамыз. Мысалы, белгілі әдебиеттанушы - ғалым Е.Ысмайылов қаһармандық жырларымыз әрқилы тарихи кезеңдерде дүниеге келіп, сол кезеңдердің тарихи-саяси, әлеуметтік оқиғаларымен терең сабақтасып жатқандықтан төмендегідей саралау жасайды:
1.Қаңлы-Қыпшақ дәуіріне ("Ер Төстік", "Көрұғлы", "Алпамыс" т.б.) жырларды жатқызады.
2.Ноғайлы заманының жырлары деп ("Қобыланды", "Дотан батыр", "Едіге", "Орақ-Мамай", т.б.) мұрараларды атайды.
3.Қазақ пен жоңғар арасындағы күресті суреттейтін, сол тұста халыққа кеңінен таныс, ел тағдырындағы айтулы оқиғалардың бейнесін қайта тірілтетін, қайтара жаңғыртатын жырлар дейді. (Қабанбай, Бөгенбай, Наурызбай, Өтеген, Сұраншы, Райымбек, Малайсары, Олжабай, Жәнібек, Тілеуке, Саңырық, Сыпатай т.б. батырларға арналып, солардың ерлік жорықтарын, батырлығын, қаһармандығын, ақыл-парасатын, әсіресе отан сүйгіштік қасиеттерін қастерлей отырып жырлайтын туындылар тобын атайды).
Бұл жыр жолдарынан батырдың ерлік жорығын дәріптей отырып, дәстүрлі жыраулық поэзия үлгісінде өмірге келген әдеби шығарма - жоқтаудың бір ұтымды үлгісін көреміз. Мұндай үлгілер сол кезеңдегі қазақ ақын-жырауларының шығармашылығында мол кездеседі. Жалпы, шешендік өнер мен ақындық қуаттың қос арнасын қатар, жарыстыра өріп отыратын, соның тоғысқан тұсында құнарлы, тегеурінді ой-толғамдарын топтап, түйіндеп жеткізетін көркемдік әдіс-тәсіл сол кездегі қазақ поэзиясына етене тән қасиеттердің бірі. Осы көркемдік арналар кейінгі кезде Махамбет, Шернияз, Сүйінбай, Жамбыл, Нұрпейіс, Иса, т.б. қазақ ақындарының шығармашылығынан көрініс тапты.
Сонымен бірге, халық арасында кең тараған, аңызға айналып кеткен әңгіме, жырлардың арқауында айтулы қазақ батырлары Қаракерей Қабанбай, Қанжығалы Бөгенбай, Шапырашты Наурызбаймен әрдайым үзеңгі қағыстырып, бір топта, қатар жүрген батырлар шоғырында: Өтеген, Райымбек, Бөлек, Сатай, Аралбай, Сеңкібай, Шақшақұлы Жәнібек, Қаумен, Дәулет, Жәпек, Есенқұл сынды жаужүрек, ақберен тұлғалардың да аттары аталады.
Бір ерекшелігі - ХVІІІ-ғасырдың бірінші жартысында қазақ елінің жылдар бойы ес жия алмай, аттың жалында, түйенің қомында жүрсе де жоңғар шапқыншыларына қарсы жүргізген күресінде бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарған осынау қазақ батырларының баға жетпес бірлігі, азаматтық ынтымағы, ұлы достығы қазақ өлең-жырларының барлығында да алтын арқаудай желі тартады.
Атақты жырларымыз, сонау "Құбығұл", "Дотан", "Құламерген, Жоямерген", "Алпамыс", "Қобыланды", "Қамбар батыр", "Ер Қосай", "Ер Көкше", "Ер Сайын", "Ер Тарғын", "Күлтегін", "Қырымның қырық батырынан" бастап өткен ғасырда ғана жарық көрген жыр алыбы Жамбылдың "Сұраншы батыр", "Өтеген батыр", Қ.Бекхожиннің "Науан батыр" дастандары, атақты Қабанбай, Бөгенбай, Қарасай, Райымбек, Малайсары, Саңырық, Сыпатай, т.б. батырлар жайында айтылған, жазылған көркем мұраларды дүниеге келтірген, арқауы үзілмеген тұтас шығармашылық кезеңдердің барлығы осы арнада желі тартады.
Әлдеқашан халқымыздың рухани тірегіне, дүниетанымдық тұғырына айналған бұл жырлардың, аңыз-әңгімелердің, ел ішіне кең тараған шежірелердің, барлығының көркемдік құндылығын да, идеялық бағыт-бағдарын да бағалағанда алдымен осы тарих тағылымына табан тіреуіміз аса қажет. Сонда ғана қазақ аспанында шоқ жұлдыздай жарқырап нұрын шашқан қазақ батырларының мәңгі өшпес рухы ұзақ күткен тәуелсіздігімізді баянды етуге, алған бетімізден адаспауға жол ашады.
Бүгінгі күні Елбасымыз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың осы қолымыз жеткен тәуелсіздігімізді орнықтыру, нығайту мақсатында жүзеге асырып жатқан қыруар іс-шаралары да, мемлекетімізді әлем мойындайтын, жер жүзі танитын деңгейге көтерсем деген арман-мұраты да осы мақсатпен, осы арнада үндесіп жатқанын айтуымыз керек. Ұлы батырларымыздың ұлттық тарихи тұлғалар ретіндегі туған жері, туған елі үшін жасаған баға жетпес ерен ерліктерін де, олардың халық жүрегіндегі орнын да осы тұрғыдан бағаласақ, қадірлеп, қастерлесек қателеспейміз.
Ең бастысы осы идея, осы арнадағы құндылықтар - қазақ әдебиетінің сан ғасырлар бойында жасалған, сандаған кезеңдерді көктей өтіп, бірақ берік ұлттық рухани арқауынан бір сәтке де айырылмаған бай тарихындағы көркем әдебиет үлгілерінің барлығында да басты нысана болған. Сондықтан да осынау әдебиет үлгілерін қазіргі күнге дейін қазақ руханиятының алтын ұстындарындай ұлт үшін, оның болашағы үшін қызмет етіп жатқан қайталанбас қазыналарымыз ретінде қабылдауымыз қажет. Және де ұлттық идеяның алтын діңгектеріндей бой көтерген рухани құндылықтарымыздың барлығы да бір ғана мақсат жолында, бір ғана мұратты көздеп халық жүрегіне жол тартты. Ол мақсат пен мұрат түптің түбінде бізді
Музыка сауаттылығы: Ноталардың ұзақтығы.
Бүтін, жартылық, төрттік, сегіздік, он алтылық.

Қорытындылау:
1. Түркі қағанаты қашан құрылды ?
2.Алтын адам қай жерден табылды?
3.Орхон ескерткіштерінің негізгі ойы, мақсаты?
Үйге тапсырма. Таңбалы тастар сыр шертеді.
Бағалау.

Мерзімі:18.11.2013 ж.
Сыныбы: 5
Тоқсандық тақырыбы: Ғасырлармен сырласқан сазды аспаптар.
Сабақтың тақырыбы: Көнеден жеткен аспаптар.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні :Сан ғасырлық тарихы бар музыкалық аспаптармен таныстыру.
Дамытушылығы:Оқушылардың жан - жақты білімдерін арттыру.
Тәрбиелік мәні : Музыкалық аспаптар арқылы ұлттық өнерді танып, білу, ұлттық аспаптарды құрметтеуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет, технология.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, сыныпты түгендеу.
Үй тапсырмасы: Өткен сабақты қайталау.
Жаңа сабақ: Көнеден жеткен аспаптар.
<< Домбырасыз сән қайда?>> әні.
Қорытындылау.
Бағалау.
Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
Көнеден жеткен аспаптар.
Музыкалық аспаптар үрмелі , ұрмалы, ішекті, ысқышпен ойналатын аспаптар болып бөлінеді. Ертеде адамдар аңшылықпен айналысқан.Аң аулау алдында тасты тасқа ұрып дайындалатын болған. Сөйтіп, ұрмалы аспап пайда болды. Уақыт өте келе тас ауыр болғандықтан ағаштан, теріден ұрмалы аспаптар жасай бастады.Кейіннен ұрмалы аспаптар музыкалық емес,хабар беруші аспаптарға айналды.
Ежелгі мұндай ұрмалы музыкалық аспаптар - дабыл, дауылпаз.Әуелі қолмен, кейін дыбысын күшейту үшін таяқпен ұрған.
Сыбызғы- қазақтың үрмелі аспабы. Көбіне қамыстан, ағаштан жасалады. 3-4 ойығы бар.
Қазақ халқының ішекті музыкалық аспаптары домбыра, шертер, жетіген.
Ысқыспен ойналатын ұлттық аспап- қобыз.
Музыка сауаттылығы: Ұрмалы аспаптар ырғақ арқылы орындалады.
Үрмелі аспаптарды ауызбен үріп ойнаймыз.
Біліп ал: Қоңырау, асатаяқ, тұяқтас ұрмалы аспаптар бар.
Музыка сауаттылығы: Үрмелі аспаптар үріп арқылы орындалады.
Ән үйрету. Домбырасыз сән қайда?
Елдің жырын жырлаған
Қайғысын да толғаған.
Домбырасыз ешқашан,
Жүрекке ем қомбаған.
Қ-сы:
Домбырасыз ән қайда?
Домбырасыз сән қайда?
Ән мен күй бар өмірде
От та лаулап жанбай ма?
Құрманғазы ,Тәттімбет
Домбырамен сайраған.
Жүрекке от жақсын деп,
Елге күйін арнаған.
Абай , Жамбыл, сал Біржан,
Таңғалдырып ән салған.
Жүрегіңді жандырған
Естіген жан тамсанған.
Қорытындылау :
* Үрмелі аспаптар қалай ойналады?
* Сармалай күйші қандай аспапта ойнаған ?
* Үрмелі аспаптарды ата.
Үйге тапсырма: көнеден жеткен аспаптар. Домбырасыз сән қайда?әні
Бағалау .

Мерзімі:13.11.2013 ж.
Сыныбы: 1а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Ғажайып сырлы аспаптар үні.
Сабақтың тақырыбы: Дархан даланың үні сыбызғы.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні :Сан ғасырлық тарихы бар музыкалық аспаптармен таныстыру.
Дамытушылығы:Оқушылардың жан - жақты білімдерін арттыру.
Тәрбиелік мәні : Музыкалық асапаптар арқылы көптеген ұлттардың өнерін танып, білу, аспаптардың туыстастығын көрсету.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет, технология.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, сыныпты түгендеу.
Өткен әндерді қайталау.
Жаңа сабақ: Дархан даланың үні сыбызғы.Ән орындайық!
Домбырасыз сән қайда?
Қорытындылау.
Бағалау.
Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
Көне аспаптар сыр шертеді.

Сыбызғы қазақтың үрмелі аспабы. Көбіне қамыстан, ағаштан жасалады. 3-4 ойығы бар.
Сыбызғы аспабында күй орындаушы, күйші Сармалай күйші. Ол Орал жерінде туған. Қазақ халқының музыкалық аспаптары домбыра, қобыз, шертер, дабыл, дауылпаз, қоңырау, асатаяқ, тұяқтаст.б.
Музыка сауаттылығы: Үрмелі аспаптар үріп арқылы орындалады.
Ән орындайық!
Домбырасыз сән қайда?
Елдің жырын жырлаған
Қайғысын да толғаған.
Домбырасыз ешқашан,
Жүрекке ем қомбаған.
Қ-сы:
Домбырасыз ән қайда?
Домбырасыз сән қайда?
Ән мен күй бар өмірде
От та лаулап жанбай ма?
Құрманғазы ,Тәттімбет
Домбырамен сайраған.
Жүрекке от жақсын деп,
Елге күйін арнаған.
Абай , Жамбыл, сал Біржан,
Таңғалдырып ән салған.
Жүрегіңді жандырған
Естіген жан тамсанған.
Қорытындылау :
* Үрмелі аспаптар қалай ойналады?
* Сармалай күйші қандай аспапта ойнаған ?
* Үрмелі аспаптарды ата.
Үйге тапсырма: Дархан даланың үні сыбызғы.Домбырасыз сән қайда?әні

Бағалау .
Мерзімі: 13.11, 18.11.2013 ж.
Сыныбы: 3а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Қазақ халық аспаптарының жаңа өмірі.
Сабақтың тақырыбы: Халық аспаптары қалай құрылды?
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні : Сан ғасырлық тарихы бар музыкалық аспаптармен таныстыру.
Дамытушылығы: Оқушылардың жан - жақты білімдерін арттыру.
Тәрбиелік мәні : Музыкалық аспаптар арқылы көптеген ұлттардың өнерін танып, білу, аспаптардың туыстастығын көрсету.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет, технология.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, сыныпты түгендеу.
Өткен сабақты сұрау: Абай салған сырлы әндер.
Жаңа сабақ: Халық аспаптары қалай құрылды?
Музыка тыңдау. Құрманғазының күйі <<Адай>>
Қорытындылау.
Үйге тапсырма.
Бағалау.
Сабақтың барысы:
Халық аспаптары қалай құрылды?
Музыкалық аспаптар үрмелі , ұрмалы, ішекті, ысқышпен ойналатын аспаптар болып бөлінеді. Ертеде адамдар аңшылықпен айналысқан.Аң аулау алдында тасты тасқа ұрып дайындалатын болған. Сөйтіп, ұрмалы аспап пайда болды. Уақыт өте келе тас ауыр болғандықтан ағаштан, теріден ұрмалы аспаптар жасай бастады.Кейіннен ұрмалы аспаптар музыкалық емес,хабар беруші аспаптарға айналды.
Ежелгі мұндай ұрмалы музыкалық аспаптар - дабыл, дауылпаз.Әуелі қолмен, кейін дыбысын күшейту үшін таяқпен ұрған.
Сыбызғы- қазақтың үрмелі аспабы. Көбіне қамыстан, ағаштан жасалады. 3-4 ойығы бар.
Қазақ халқының ішекті музыкалық аспаптары домбыра, шертер, жетіген.
Ысқыспен ойналатын ұлттық аспап- қобыз.
Музыка сауаттылығы: Ұрмалы аспаптар ырғақ арқылы орындалады.
Үрмелі аспаптарды ауызбен үріп ойнаймыз.
Біліп ал: Қоңырау, асатаяқ, тұяқтас ұрмалы аспаптар бар.
Ән орындайық!
Қорытындылау :
* Ұрмалы аспаптар қалай ойналады?
* Үрмелі аспаптар қалацй ойналады.?
* Ішекті аспаптарды ата.
Үйге тапсырма:
* Халық аспаптары қалай құрылды? Халық әні <<Қалаулым>>

Бағалау:

Мерзімі: 12.11,14.11.2013 ж.
Сыныбы: 2а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Әлемді шарлаған музыкалық асапаптар.
Сабақтың тақырыбы: Көне аспаптар сыр шертеді.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні :Санғасырлық тарихы бар музыкалық аспаптармен таныстыру.
Дамытушылығы:Оқушылардың жан - жақты білімдерін арттыру.
Тәрбиелік мәні : Музыкалық асапаптар арқылы көптеген ұлттардың өнерін танып, білу, аспаптардың туыстастығын көрсету.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет, технология.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, сыныпты түгендеу.
Өткен сабақты сұрау: Күй анасы-Дина.
Жаңа сабақ: Көне аспаптар сыр шертеді.
Музыка тыңдау.
Қорытындылау.
Бағалау.
Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
Көне аспаптар сыр шертеді.
Ертеде адамдар аңшылықпен айналысқан.Аң аулау алдында тасты тасқа ұрып дайындалатын болған. Сөйтіп, ұрмалы аспап пайда болды. Уақыт өте келе тас ауыр болғандықтан ағаштан, теріден ұрмалы аспаптар жасай бастады.Кейіннен ұрмалы аспаптар музыкалық емес,хабар беруші аспаптарға айналды. Ежелгі мұндай музыкалық аспаптар - дабыл, дауылпаз.Әуелі қолмен, кейін дыбысын күшейту үшін таяқпен ұрған.
Музыка сауаттылығы: Ұрмалы аспаптар ырғақ арқылы орындалады.
Біліп ал: Қоңырау, асатаяқ, тұяқтас сынды ұрмалы аспаптар бар.
Ән орындайық!
Халық әні <<Қалаулым>>
Мінген атым астымда құла қасқа, а-хау,
Шеңбер салдым құдыққа құламасқа, қалаулым- ай.
Әдейі іздеп аулыңа мен барғанда , а- хау,
Танымаған адамдай тұра қашпа, қалаулым- ай.
Қайырмасы:
Алматы мен Қоғалы-ай,
Әркімнің көңілі жоғары - ай.
Аса байлық не керек,
Ден сау болса, болғаны-ай.
Жүгіріп шықтым белеске
Белес жақын емес пе?
Осы отырған отырыс
Бір ғанибет емес пе?
Қорытындылау :
* Ұрмалы аспаптар қалай ойналады?
* ұрмалы аспаптарды не үшін пайдаланған?
* ұрмалы аспаптарды ата.
Үйге тапсырма:
* Көне аспаптар сыр шертеді, Халық әні <<Қалаулым>>

Бағалау:

Мерзімі: 12.11.2013 ж.
Сыныбы: 6
Тоқсандық тақырыбы: Музыка және сурет.
Сабақтың тақырыбы: Таңбалы тастар сыр шертеді.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні :Сонау алыс ғасырлардан жеткен, ата - бабамыздың жазба өнерімен танысу.

Дамытушылығы:Музыка мен сурет,әдебиет туындыларын бір- бірімен байланыстыра білу.

Тәрбиелік мәні : Ұлттық өнерді құрметтеуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу, сыныпты түгендеу.
Үй тапсырмасы: Сары даланы сазбен тербеткен композиторлар.
Жаңа сабақты түсіндіру: Таңбалы тастар сыр шертеді.
Қорытындылау.
Үйге тапсырма.
Бағалау.
Сабақтың барысы:
Қазақ жері- ең кемінде 3-5 мың жылдық тарихы баркөнемәдениет өлкесінің бірі. Қазақтардың арғы ататегі сақ, үйсін, ғұндар - түркілер атанған. Түркілер 5-8 ғасырларда Түрік қағанаты деп аталатын мемлекет құрды. Түркілердің нгізгі мекені, Отаны - қазіргі қазақ жері. Түркілерден біздің заманымызға дейінгі жазу- сызулары мен аңыз- жырлары бар. Есік қаласынан табылған алтын адам, Орхон ескерткіштері, алып ер Тоңа, Тұмар патшайым, Ширақ батыр, Мөде батыр жайында аңыз- жырлар. Орхон ескерткіштері дегеніміз- тарихи тұлғаларға арналып орнатылған тастағы жазулар. Орхон ескерткішінің негізгі ойы мен мұраты- ел тәуелсіздігін аңсау, елге қорған болған батырлар мен көсемдерді дәріптеу.
Ескерткіштен үзінді.
Тәңір текті , Тәңірден жаралған
Түрік Білге қаған.
Бұл шақта отырдым
Сөзімді түгел естіңдер.
Біріккен әулетім - халқым.

Білге - ақылды дана , білікті.
Қаған- хан.

Музыка сауаттылығы: Ноталардың ұзақтығы.
Бүтін, жартылық, төрттік, сегіздік, он алтылық.

Қорытындылау:
1. Түркі қағанаты қашан құрылдыі ?
2.Алтын адам қай жерден табылды?
3.Орхон ескерткіштерінің негізгі ойы, мақсаты?
Үйге тапсырма. Таңбалы тастар сыр шертеді.
Бағалау.

Мерзімі: 14.11.2013 ж.

Сыныбы: 4а,ә

Тоқсандық тақырыбы: Еуропа музыкасының шыңы симфониялық оркестр.

Сабақтың тақырыбы: Симфониялық оркестр қалай пайда болды?

Сабақтың мақсаты:
.
Білімділік мәні : Жаңа жанр туралы мағлұмат беру.

Дамытушылығы: Өнерлі болуға, жан- жақты болуға үйрету.
.
Тәрбиелік мәні : Симфониялық шығармалар арқылы халық өмірі, тарихи шындықты, табиғат көріністерін баяндайтын шығарма екендігін жеткізе білу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақты түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.

Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі.Амандасу, сыныпты түгендеу.
Үй тапсырмасы: Өткенді қайталау.
Жаңа сабақты түсіндіру: Симфониялық оркестр қалай пайда болды?
Қорытындылау.
Үйге тапсырма.
Бағалау.

Сабақтың барысы:
Музыкалық шығармалар өзінің құрылымына, мазмұнына, орындалу ерекшеліктеріне қарай ерекшеленеді. Оларды музыка тілінде музыка жанры немесе түрі дейді. Мысалы: хор жанры, ән жанры, би жанры т.б.Сондай ақ симфониялық музыка деп аталатын жанр бар.
Симфониялық музыка симфониялық оркестр орындайтын музыка.
Симфониялық оркестр ішекті, үрмелі, ұрмалы аспаптардан түратын оркестрдің жетілдірілген түрі.
Қазақ композиторларының ішінде алғашқы симфониялық шығарма жазған Қапан Мусин.,

Қорытындылау:
1.Қапан Мусин кім?
2. Музыка жанры дегеніміз не?
3 Симфониялық оркестр қандай аспаптардан тұрады?
Үйге тапсырма. Симфониялық оркестр қалай пайда болды?
Бағалау.

Мерзімі: 31.11.2013 ж.

Сыныбы: 4а,ә

Тоқсандық тақырыбы: Ұлы ұстаздар көші

Сабақтың тақырыбы: Күйші Төлеген Момбеков

Сабақтың мақсаты:
.
Білімділік мәні : Күйшінің өмірімен таныстыру

Дамытушылығы: Өнерлі болуға, жан- жақты болуға үйрету.
.
Тәрбиелік мәні :Ұлттық өнерді дәріптеу

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақты түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.

Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі.Амандасу, сыныпты түгендеу.
Жаңа сабақты түсіндіру: Төлеген Момбеков.
Қорытындылау.
Үйге тапсырма.
Бағалау.

Сабақтың барысы:
Төлеген Момбеков
Төлеген Момбеков (1918, Созақ ауданы, Сызған ауылы) -- күйші. ҚазКСР-нің еңбек сіңірген мәдениет қызметкері. Екінші дүниежүзілік соғысқа қатысқан. 1943 жылдан мәдениет саласында қызмет еткен. Алғашқы ұстазы -- өз атасы Бапыш Қожамжаров. "Қаратау", "Қара жорға", "Ыңғай төкпе", т.б. күйлерін атасынан үйренеді. Кейін күйші Сүгір Әлиевтен тәлім алады. Момбеков тартатын күйлердің дені Орталық Қазақстан, Оңтүстік Қазақстан өлкесіне кең тараған шертпе күйлер. Ол Сүгірден үйренген "Телқоңыр", "Боз інгеннің бүлкілі", "Бес жорға", "Шалқыма", "Жолаушының жолды коңыры" секілді күйлерін орындады. Оның "Қосбасар", "Мешін", "Салтанат", "Қат-қабат", "Мың жылқы", "Ел жаңа", "Асу", "Анама", "Қоштасу", "Қаратаудың шертпесі" т.б. күйлері грампластинкаға түсірілді. Момбеков туындылары фольклорлық-этнографиялық "Отырар сазы" оркестрінің репертуарында орындалды.[1] 1919 жылы Қаратау баурайындағы Қозмолдақ деген ауылда туып-өскен. Киелі өнердің бастауы арғы аталарынан басталады. Арғы атасы Қожамжар мен Назар әділ билік айтқан шешен болса, Қайдау атасы бүкіл Орта жүзге әйгілі айтыскер ақын, ал Бапыш атасы - аң аулап, құс салып, серілік құрумен бірге, асқан күйші болған адам.

Қорытындылау:
1.Төлеген Момбеков кім?
2. Ұстазы кім?
3 Қай жерде дүниеге келді?
Үйге тапсырма. Оқып, түсінігін айту.
Бағалау.

Мерзімі: 29.10.2013 ж.
Сыныбы: 6
Тоқсандық тақырыбы: Сөзбен өрілген саз.
Сабақтың тақырыбы: Күй құдіреті, сары даланы сазбен тербеткен композиторлар.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні :Композиторлардың сауаты жоқ кездегі жазған күйлерінің құдіретіне
шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту. Оқушылардың жан - жақты білімдерін, толықтыру.
Дамытушылығы: Ұлы күйші- композиторлар туралы мағлұматтар беру.

Тәрбиелік мәні : Ұлттық өнерді құрметтеуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет.

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу, сыныпты түгендеу.
Үй тапсырмасы: Күй құдіреті.
Жаңа сабақты түсіндіру: Сары даланы сазбен тербеткен композиторлар.
Қорытындылау.
Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
Сары даланы сазбен тербеткен композиторлар.
Суырып салма ақындар мен бармағынан бал тамған күйшілер арқылы бізге жеткен назды әндер, ғажайып күйлер халқымыздың музыка мұрасы ғана емес,мәдени байлыға, рухани азығы болып отыр.Күйлер: Айтыс күйлер, аңыз күйлер, арнау күйлер, лирикалық күйлер, тарихи, тартыс, төкпе, шертпе, халық күйлері болып бөлінеді. Ал, атақты ұлы күйшілеріміз: Құрманғазы, Дина, Сүгір, Қазанғап, Тәттімбет, Қорқыт, Дәулеткерей, Боғда, Махамбет т.б ал, қазіргі заманда күй жанрын елге танытқан, еңбек еткен Қ. Ахмедияров, Х. Тастанбеков, А. Райымбергенов, С. Тұрысбеков т.б. ағаларымызды айтып кетуіміз керек.

Музыка тыңдау.

Күйлерді ажырата білу.

Қорытындылау

1.Күй дегеніміз не?

2.Күйдің түрлері?

3. Қазіргі күйші композторларымыз кімдер?

Үйге тапсырма. Күй құдіреті, сары даланы сазбен тербеткен композиторлар.

Бағалау.

Мерзімі: 29.10, 31.11.2013 ж.
Сыныбы: 2а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Күйші композиторлар
Сабақтың тақырыбы: Күй анасы-Дина.
Сабақтың мақсаты: Күйші композиторлардың шығармашылығына тоқталу , таныстыру.
Білімділік мәні : Оқушылардың жан - жақты білімдерін арттыру.
Дамытушылығы: Жас өспірімдердің музыкаға деген ықыласын дамыту,есте сақтау, ырғақты айыру,тыңдай білу, айыра білу, есту қабылеттерін қалыптастыру, дамыту.
Тәрбиелік мәні : Күйші композиторларының музыкалық шығармалары арқылы халық музыканың тәрбиелік мәнін тыңдату , сезіну , арқылы бойына сіңіру.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, сыныпты түгендеу.
Өткен сабақты сұрау: Арнау күй.
Жаңа сабақ: Күй анасы-Дина.
Музыка тыңдау.
Ән айту. <<Домбырасыз сән қайда?>>әні.
Қорытындылау.
Бағалау.
Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
Күй анасы - Дина.
Күй атасы-Құрманғазы болса, күй анасы-Дина. Дина Нүрпейісова - Атырау жерінде дүниеге келген. Динаның ұстазы Құрманғазы болған. Динаның ерекше күйі <<Бұлбұл>>күйі.
Ән айту.<<Домбырасыз сән қайда?>>әні.
Елдің жырын жырлаған
Қайғысын да толғаған.
Домбырасыз ешқашан,
Жүрекке ем қомбаған.
Қ-сы:
Домбырасыз ән қайда?
Домбырасыз сән қайда?
Ән мен күй бар өмірде
От та лаулап жанбай ма?
Құрманғазы ,Тәттімбет
Домбырамен сайраған.
Жүрекке от жақсын деп,
Елге күйін арнаған.
Абай , Жамбыл, сал Біржан,
Таңғалдырып ән салған.
Жүрегіңді жандырған
Естіген жан тамсанған.
Домбырамен сөйлеген,
Махаббаты халқымның
Жігер беріп күй деген,
Шақырады алтын күн.
Қорытындылау :
* Қазақтың күйші композиторларын ата.
* Күй атасы кім ?
* Динаның ұстазы кім?
Үйге тапсырма:
* Күй анасы-Дина.<<Домбырасыз сән қайда?>>әні.
Бағалау:

Мерзімі: 31.11.2013 ж.

Сыныбы: 4а,ә

Тоқсандық тақырыбы: Ұлы ұстаздар көші

Сабақтың тақырыбы: Күйші Төлеген Момбеков

Сабақтың мақсаты:
.
Білімділік мәні : Күйшінің өмірімен таныстыру

Дамытушылығы: Өнерлі болуға, жан- жақты болуға үйрету.
.
Тәрбиелік мәні :Ұлттық өнерді дәріптеу

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақты түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.

Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі.Амандасу, сыныпты түгендеу.
Жаңа сабақты түсіндіру: Төлеген Момбеков.
Қорытындылау.
Үйге тапсырма.
Бағалау.

Сабақтың барысы:
Төлеген Момбеков
Төлеген Момбеков (1918, Созақ ауданы, Сызған ауылы) -- күйші. ҚазКСР-нің еңбек сіңірген мәдениет қызметкері. Екінші дүниежүзілік соғысқа қатысқан. 1943 жылдан мәдениет саласында қызмет еткен. Алғашқы ұстазы -- өз атасы Бапыш Қожамжаров. "Қаратау", "Қара жорға", "Ыңғай төкпе", т.б. күйлерін атасынан үйренеді. Кейін күйші Сүгір Әлиевтен тәлім алады. Момбеков тартатын күйлердің дені Орталық Қазақстан, Оңтүстік Қазақстан өлкесіне кең тараған шертпе күйлер. Ол Сүгірден үйренген "Телқоңыр", "Боз інгеннің бүлкілі", "Бес жорға", "Шалқыма", "Жолаушының жолды коңыры" секілді күйлерін орындады. Оның "Қосбасар", "Мешін", "Салтанат", "Қат-қабат", "Мың жылқы", "Ел жаңа", "Асу", "Анама", "Қоштасу", "Қаратаудың шертпесі" т.б. күйлері грампластинкаға түсірілді. Момбеков туындылары фольклорлық-этнографиялық "Отырар сазы" оркестрінің репертуарында орындалды.[1] 1919 жылы Қаратау баурайындағы Қозмолдақ деген ауылда туып-өскен. Киелі өнердің бастауы арғы аталарынан басталады. Арғы атасы Қожамжар мен Назар әділ билік айтқан шешен болса, Қайдау атасы бүкіл Орта жүзге әйгілі айтыскер ақын, ал Бапыш атасы - аң аулап, құс салып, серілік құрумен бірге, асқан күйші болған адам.

Қорытындылау:
1.Төлеген Момбеков кім?
2. Ұстазы кім?
3 Қай жерде дүниеге келді?
Үйге тапсырма. Оқып, түсінігін айту.
Бағалау.

Төлеген Момбеков
Төлеген Момбеков (1918, Созақ ауданы, Сызған ауылы) -- күйші. ҚазКСР-нің еңбек сіңірген мәдениет қызметкері. Екінші дүниежүзілік соғысқа қатысқан. 1943 жылдан мәдениет саласында қызмет еткен. Алғашқы ұстазы -- өз атасы Бапыш Қожамжаров. "Қаратау", "Қара жорға", "Ыңғай төкпе", т.б. күйлерін атасынан үйренеді. Кейін күйші Сүгір Әлиевтен тәлім алады. Момбеков тартатын күйлердің дені Орталық Қазақстан, Оңтүстік Қазақстан өлкесіне кең тараған шертпе күйлер. Ол Сүгірден үйренген "Телқоңыр", "Боз інгеннің бүлкілі", "Бес жорға", "Шалқыма", "Жолаушының жолды коңыры" секілді күйлерін орындады. Оның "Қосбасар", "Мешін", "Салтанат", "Қат-қабат", "Мың жылқы", "Ел жаңа", "Асу", "Анама", "Қоштасу", "Қаратаудың шертпесі" т.б. күйлері грампластинкаға түсірілді. Момбеков туындылары фольклорлық-этнографиялық "Отырар сазы" оркестрінің репертуарында орындалды.[1] 1919 жылы Қаратау баурайындағы Қозмолдақ деген ауылда туып-өскен. Киелі өнердің бастауы арғы аталарынан басталады. Арғы атасы Қожамжар мен Назар әділ билік айтқан шешен болса, Қайдау атасы бүкіл Орта жүзге әйгілі айтыскер ақын, ал Бапыш атасы - аң аулап, құс салып, серілік құрумен бірге, асқан күйші болған адам.
Төлегеннің Жәнібек деген ағасы, Күнтай деген апасы да керемет ақын болыпты. Төлегеннің өзіне домбыра дарыған. Төлеген Момбеков есімінің халқымызға кең тарап, төл күйлерінің халықтық рухани кәдеге айналуына көптеген ақын-жазушылар атсалысқан. Бұл орайда Сәбит Мұқанов, Асқар Тоқмағамбетов, Тәкен Әлімқұлов, Төлеген Тоқбергенов, Рахманқұл Бердібаев, Ақселеу Сейдімбековтердің еңбегі ерекше болды. 1965 жылы Асқар Тоқмағамбетовтің алпыс жылдық мерейтойына байланысты Сыр бойына сапар шеккен Сәбең жолшыбай Созақта да болады. Сол кездегі аупарткомның бірінші хатшысы Төлепберген Назарбеков Сәбеңнің құрметіне Созақ ауданының әр жеріндегі күйшілерді тегіс жинатады. Олардың ішінде Төлеген Момбеков, Файзолла Үрмізов, Ергентай Борсабаев болады. Сәбең оларға бірнеше күйден тартқызады. Осылардың ішінен Төлеген шерткен шертпе күйге қатты қызығып: <<Мұндай дарынды республика көлеміне таныту қажет>> деп шешеді. Сөйтіп, Төлеген күйлерін магнитофон таспасына жазып алып, Алматыға ала келеді. Көп ұзамай Созақ ауданының басшылығына М.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтына Төлеген Момбековті іссапарға жіберу туралы Алматыдан арнайы хат келеді. Ол кезде Төлеген ауылда Құлжабай Төлеуов, Көпбай Омаров сияқты ақындармен бірге жүріп, автоклуб меңгерушісі болып жұмыс істейді. Алматыға келген сол сапарында Төкең грампластинкаға атасы Бапыштың, Сүгірдің және өз шығармаларынан бас-аяғы он екі күй жаздыртады және теледидарда бірер күй орындайды. Сол кезде теледидар қарап отырған Нұрғиса Тілендиев: <<Мына қақпас қайдан шықты?!>> деп, атып тұрған екен дейді. <<Талантты талант қана таниды>> деген сол. Нұрғиса Төлегеннің шертісіне сол бойы құлап түсіп, Алматыға келген сайын өзі қарсы алып, қонақүйге орналастырып, оң жағынан орын берген. Төлегеннің 1969 жылы Алматыға келген сол алғашқы сапарында-ақ <<Социалистік Қазақстан>>, <<Лениншіл жас>>, <<Қазақ әдебиеті>> газеттерінде Төлегеннің өмірі мен шығармашылығы жөнінде мақалалар жарияланады. Әдебиет және өнер институтының қорына Төлеген білетін күйлер толық жазылып алынады. Бас-аяғы бір аптаның ішінде кешегі ауыл домбырашысы республика көлемінде танымал болады.Төлеген турасында белгілі күйшілер әрі өнер зерттеушілері: Уәли Бекенов, Жарқын Шәкәрім, Біләл Ысқақовтар қалам тербеген. Төлегеннің ұстазы, Қаратау күй мектебінің ұшар басында тұрған Сүгір Әлиұлы 1961 жылы қайтыс болған. Өкініштісі, Сүгірдің өзінің орындауында бірде-бір күйі таспаға жазылып алынбаған. Көзі тірі кезінде күйлері нотаға да түспеген. Жазушы Мұхтар Әуезов, Үкімет басшысы Нұртас Оңдасынов іздеп барып, Алматыға шақырғанмен, реті келмеген. Ол кез - кеңестік <<уралаудың>> асқынып тұрған шағы, шертпе күйдің шетқақпай көрген заманы. Күйдің де, күйшінің де қадірі қашқан кез. Сүгірдің <<Жолаушының жолды қоңыры>>, <<Шалқыма>>, <<Бесжорға>>, <<Кертолғау>> күйлері Төлегеннің орындауының арқасында халыққа жетті. Сүгірдің тартысы құлағында қалған көне көз қарттардың айтуынша, Сүгірдің <<Бозінген>> күйі бізге тура өз нұсқасында жетпеген. Төлегеннің де <<Бозінгеннің бүлкілі>> деген күйі бар. Зерттеушілердің айтуынша, бұл екеуі екі бөлек күй. Төлеген әуелгі нұсқаны өзінше жетілтіп, басқаша құлпыртып, дамытып әкеткен. Атақты күйші Қаршыға Ахмедияровтың айтуынша, Сүгір мен Төлегенді бөліп-жармай, дауға айналған күйлерді бір сөзбен <<Сүгір мен Төлегендікі>> деп атау керек. Сүгірді көзі көрген және сол ауылдың тумасы, марқұм профессор Керімбек Сыздықов былай деп жазып кетіпті: <<...Төлеген Алматыда көпшілік алдында, радио, теледидардан күй тартқанда Сүгір ақсақалды ұстазы ретінде үнемі құрметпен атап, сол кісінің күйлерін тартудан бастайтын. Алғашқы жолы <<Қосбасарды>> Тәттімбеттікі, <<Бозінгеннің бүлкілін>> Сүгірдікі деп жаздырғанының басы-қасында жүріп, солай деп жаздыруға себепші де болғанмын. Өйткені сол кездегі біздің ұғымымызда <<Қосбасар>> деген күйдің қанша түрі болса да ол тек Тәттімбеттің атына тән саналатын. Ал <<Бозінген>> күйі Ықылас пен Сүгірдің атына байланысты аталатын. Оған Төлеген де пәлен деп қарсылық танытпай, <<кімнің қалай тартқанын қайдам, мен өзім оңқайтыма келген күйлерді тартқанда қиялданып, өзімше тартып кетем>> деген әңгімені жиі айтатын...>>.

Мерзімі: 28.10.2013 ж.
Сыныбы: 5
Тоқсандық тақырыбы: Айтыс және жыраулық өнер
Сабақтың тақырыбы: Ақтан жырау.

Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні : Оқушыларды жыраулық өнермен таныстыру .
Дамытушылығы: Жыраулар туралы деректер жинау.
Тәрбиелік мәні : Сөйлеу мәдениетіне, сөздің мағынасын түсіне білуге, жақсы жақтарын өздеріне ала білуге тәрбиелеу
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет.

Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу, сыныпты түгендеу.
Үй тапсырмасы. Базар жырау.
Жаңа сабақты түсіндіру. Ақтан жырау.
Қорытындылау.
Үйге тапсырма.
Бағалау.
Сабақтың барысы:

Ақтан Керейұлы

Ақтан Керейұлы (1850 , қазіргі Ақтөбе облысы Байғанин ауданы -- 1912, сонда, Шибұлақ мекені) -- ақын. Атасы Абдолла ел аузында аңыз болып қалған айтулы атбегі. Ақтан Абыл, Махамбет, Шернияз, Нұрым, Марабай дәстүрімен өлеңді қолма-қол шығарған. Ол Орынбор, Жайық, Ойыл, Қиыл, Жем, Сағыз, Маңғыстау алқабындағы елдерді аралап, ақын, жырлаулармен кездесіп, жиын-тойларда той бастап, жыр толғайды. Нұрым, Қашаған, Қоспақ, Жаскілең, Құлманбет, Нұрпейіс сияқты ақын, жыраулармен бір жүріп, өнер таратады. Шығармалары -- өмір мәні туралы филос., ақыл-нақылдық терме, толғаулар (" Аяғына қан түссе", "Біріншіден не жаман" т.б.), тұрмыс-салт тақырыбындағы жырлар ("Той бастар", "Бата"). Ақтан адамгершілік пен адалдықты ("Біразырақ сөйлейін", "Замана жайында","Тыңдасаңыз сөзімді", "Қайыспас бұлан нар едім") өз шығармаларына арқау етіп, ел мүддесі үшін күрескен батырларды ("Ерлік жыры") жырлаған. "Қырымның қырық батыры" аталатын ерлік дастандардың бірқатары Атырау, Қарақалпақ аймағына Ақтан арқылы тараған. Қашаған, Нұрпейіс сынды ақындар бұл жырларды Ақтаннан үйренген. Ақтан жырлары ойнақы, ойлы да отты бейнелі сөздерге бай. Қазақстан, Орта Азия өңірлеріндегі жыршы, термешілер ақын жырларын "Ақтан сазы" дейтін өзіндік әуенмен орындайды. Оның өлең, толғаулары "Ертедегі әдебиет нұсқалары" (1967), Ақберен"(1972), "Өсиет-нама" (1982), "Бес ғасыр жырлайды" (1985 -- 1989), "Жыр- Дария" (1995), "Абыл, Нұрым, Ақтаным" (1997) жинақтарында жарық көрген.[1][2]

Қорытындылау:
1.Ақтан жырау қай жерде дүниге келді?
2.Бала Базар қандай түс көрді?
3.Ақтан жыраудың шығармалары?

Үйге тапсырма: Ақтан жырау.
Бағалау:
Мерзімі:28, 30.10.2013 ж.
Сыныбы: 3а,ә.
Тоқсандық тақырыбы: Халқымыздың мақтанышы әнші- композиторлар .
Сабақтың тақырыбы: Абай салған сырлы әндер.

Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні :Әнші композитордың шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту, жан - жақты білімдерін арттыру

Дамытушылығы:Жас өспірімдердің музыкаға әнге деген
ықыласын дамыту.

Тәрбиелік мәні :Халық композиторларының музыкалық
шығармалары арқылы халықтың салт- дәстүрін, тәрбиесін балаға бере білу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау,шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет.

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, сыныпты түгендеу, сабаққа зейін аударту.
Үй тапсырмасын сұрау: Жаяу Мұса. <<Ақсиса>>әні.
Жаңа сабақты түсіндіру:Абай салған сырлы әндер.
Музыка тыңдау.
Қорытындылау.
Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
Қазақтың ұлы ақыны және композиторы Абай Құнанбаев Шығыз Қазақстан облысы Абай ауданында дүниеге келген. Абай қазақтың ән өнерін жаңа көркемдік бейнелеу құралдарымен дамытты.
Оның <<Сегіз аяқ>>, <<Айттым сәлем, Қаламқас>>, <<Көзімнің қарасы>>, <<Бойы бұлғаң>>т.б. әндерә және <<Торжорға>>, <<Май түні>> атты күйлері бар.
Біржанды өз құлағымен тыңдаған данышпан Абай.
Құлақтан кіріп бойды алар,Әсем ән мен тәтті күй.Көңілге түрлі ой салар,Әнді сүйсең - менше сүй, -деген мәңгілікке жетерлік сөз қалдырған.
Ән үйрену: Көзімнің қарасы.
Көзімнің қарасы
Көңілімнің санасы.
Бітпейді іштегі
Ғашықтық жарасы.
Жырлайын, жырлайын
Ағызып көз майын
Айтуға келгенде қалқама сөз дайын.
Қазақтың данасы
Жасы үлкен ағасы
Сендей бір болсайшы
Адамның баласы.
Қорытындылау:
1.Қазақтың белгілі ақындары?
2.Абай ән туралы қандай сөз қалдырды?
3. Абайдың табиғатқа арнаған өлеңдерін ата.

Үйге тапсырма: Абай өлеңдері.
<<Көзімнің қарасы>> әні.
Бағалау.

Мерзімі: 10.09.2013 ж.
Сыныбы: 6
Тоқсандық тақырыбы: Сөзбен өрілген саз.
Сабақтың тақырыбы: Қайран, Нарын.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні :Махамбет күйлерінің құдіретіне
шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту. Оқушылардың жан - жақты білімдерін, толықтыру.
Дамытушылығы: Ұлы күйші- композиторлар туралы мағлұматтар беру.

Тәрбиелік мәні : Ұлттық өнерді құрметтеуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу, сыныпты түгендеу.
Үй тапсырмасы: Жамбыл мен Дина.
Жаңа сабақты түсіндіру: Қайран, Нарын.

Қорытындылау.

Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
Махамбет Өтемісұлы бөкей ордасы Жәнібек ауданында туған. Махамбеттің көптеген күйлері бізге жетпеді. Оның күйлері көбіне туған жер өңірінде орындалып жүрді.Махамбет күйлерін халық арасына таратып жүрген дарынды , домбырашы ҚР халық артисі Қ. Ахмедияров.
Махамбеттің <<Қайран, Нарын>> күйі . Нарын құмы Махамбеттің туып өскен жері. Туған жеріне бірнеше өлең толғауларын арнаған ақын ,домбыра сазында да <<Қайран ,
Нарын >> күйін толғаған. Махамбеттің күйлері: <<Жұмыр қылыш>>, <<Өкініш>>.

Музыка тыңдау.

Күйлерді ажырата білу.

Қорытындылау

1.Күй дегеніміз не?

2.Күйдің түрлері?

3. Махамбеттің күйлерін ата.

Үйге тапсырма. Қайран, Нарын оқып түсінігін айту.Мәнжазба жазу.

Бағалау.

Мерзімі: 23.09.2013 ж.
Сыныбы: 5
Тоқсандық тақырыбы: Айтыс және жыраулық өнер
Сабақтың тақырыбы: Ұйқас сөздер.5-7-11 буынды өлең құрау.

Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні : Оқушыларды ақындық өнермен таныстыру .

Дамытушылығы: Ақындар туралы деректер жинау.

Тәрбиелік мәні : Сөйлеу мәдениетіне, сөздің мағынасын түсіне білуге, жақсы жақтарын өздеріне ала білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі.

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту.

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет.

Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу, сыныпты түгендеу.
Үй тапсырмасы. Құлыншақ пен Майлықожа айтысы.
Жаңа сабақты түсіндіру. Ұйқас сөздер.5-7-11 буынды өлең құрау.
Қорытындылау.
Үйге тапсырма.
Бағалау.
Сабақтың барысы:

Айтыс <<айтысу>> деген сөзден шыққан. Ол өлең сөзбен жарысу, сайысу, тартысу, мағнасында қолданылады. Айтыстың бірнеше түрі бар.Бәдік айтысы, жар жар айтысы, қыз бен жігіт айтысы, ақындар айтысы т.б.Айтыстар өлең құрылысы жағынан 5-7-11 буынды буынды жыр үлгісінде болады. Сонын бірі <<Жар- жар >> айтысы. Жар - жардың өлең құрылысы 7-8 буынды.Өлең құрылысы 11 буынды болып келетін айтыс түрі <<Қыз бен жігіт >>айтысы. Өлеңнің бастапқы екі жолы қайталана отырып, негізгі ой өлеңнің 3-4 жолдарында айтылады.

Қорытындылау:

1.Айтыстың түрлері?

2.Елге белгілі қыз бен жігіт айтысы?

3.Қазіргі таңдағы белгілі ақындар?

Үйге тапсырма: 5-7-11 буынды өлеңдер құрау.

Бағалау:

Мерзімі: 9.09.2013 ж.
Сыныбы: 5
Тоқсандық тақырыбы: Айтыс және жыраулық өнер
Сабақтың тақырыбы: Қысқы қағыспа айтыс.

Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні : Оқушыларды ақындық өнермен таныстыру .

Дамытушылығы: Ақындар туралы деректер жинау.

Тәрбиелік мәні : Сөйлеу мәдениетіне, сөздің мағынасын түсіне білуге, жақсы жақтарын өздеріне ала білуге тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі.

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту.

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет.

Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу, сыныпты түгендеу.
Үй тапсырмасы. Айтыс өнері, түрлері.
Жаңа сабақты түсіндіру. Қысқы қағыспа айтыс.

Қорытындылау.
Үйге тапсырма.

Бағалау.
Сабақтың барысы:

Біз ақынның кім екенін білеміз. Ақын - өз жанынан өлең шығаратын өнер иесі. Сол ақындар өзінің суырыпсалма өлеңге қаншалықты шешен екендігін көрсету үшін арнайы сөз сайысына, яғни айтысқа қатысқан.Аяғни тез арада жауап беретін ақындар айтысына өлең, сөз өнерін шебер меңгерген суырыпсалма ,ақындар қатысады. Ақындар айтысында <<жаттама>> өлеңдер аз болады. Әрбір ақын айтысу мәнеріне қарай белгілі бір ырғақ, әуен, қысқы қағыспа түрлерін қолданады.Елімізде белгілі айтыстар <<Сара мен Біржан>>, <<Құлыншақ пен Майлықожа>>, <<Жамбыл мен Құлманбет>>айтыстары бар.

Қорытындылау:

1.Айтыстың түрлері?

2.Ақын- деп кімді айтамыз ?

Үйге тапсырма: Қысқы қағыспа айтыс. Оқып, түсінігін айту.

Бағалау:

Мерзімі: 14.16.10.2013 ж.
Сыныбы: 3а. 3ә.
Тоқсандық тақырыбы: Халқымыздың мақтанышы әнші- композиторлар .
Сабақтың тақырыбы: Жаяу Мұса. <<Ақсиса>>әні
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні : Әнші композитордың шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту, жан - жақты білімдерін арттыр
Дамытушылығы: Жас өспірімдердің музыкаға, әнге деген ,сүйіспеншілігін,
ықыласын дамыту.
Тәрбиелік мәні : Халық композиторларының музыкалық
шығармалары арқылы халықтың салт- дәстүрін, тәрбиесін балаға бере білу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау,шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, сыныпты түгендеу, сабаққа зейін аударту.
Үй тапсырмасын сұрау: Сұлу сазды Гәкку.
Жаңа сабақты түсіндіру : Жаяу Мұса. <<Ақсиса>>әні
Қорытындылау.
Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
Жаяу Мұса. <<Ақсиса>>әні
Байжанұлы Жаяу Мұса (1835 -- 1929) -- қазақ халқының әйгілі әнші-сазгері, ақыны. Туған жері -- Павлодар облысыныңБаянауыл ауданындағыЖасыбай көлінің жағасы, Ақшоқы алқабы. Шыққан тегі -- Орта жүз, Арғын ішіндегі Сүйіндік руы.Алғаш ауыл молдасынан оқып, сауат ашады. Оң-солын тани келе өнер-білім қуып, Қызылжар, Омбы қалаларына келеді. Омбыдағы орыс мектебінде оқиды, қала өнерпаздарымен араласып, домбыра, сырнай, скрипка аспаптарын тартуды меңгереді, өзінің сезім-күйін әнге қосуға машықтанады, музыкалық әдеби кештерге араласады. Бойындағы өнерін жұрт алдында көрсете бастайды.Қалада өткерген жылдарында Жаяу Мұса сол кездің саяси-әлеуметтік өмірін тереңірек танып, туған елінің бодандықтағы мүшкіл халіне ой зерделетіп, санасы толысқан шағында елге оралады. Ел ішіндегі әлеуметтік әділетсіздіктер мен сыртқы өктемдікті жай ғана бақылаушы болып қана қалмайды, өзінің ұстанымын тиісті жерінде өнерімен де, іс-әрекетімен де көрсетіп отырады. <<Ақ сиса>> сияқты әлеуметтік теңсіздікті әшкерелеген әндері ел ішіне тарай бастайды.Ақыры Жаяу Мұсаға <<Патша саясатына наразы адам>> деген айып тағылып, Тобылға жер аударылады. Тобыл түрмесінде ол генерал-губернаторға хат жазып, әскер қатарына сұранады. Мұсаның өтініші қабылданады. Осылайша, оның әскер қатарындағы әр қиырды шарлаған күрделі өмірі басталады. Тобыл, Орынбор, Қазан, Новгород, Мәскеу, Владимир, Петербор қалаларында, Полония, Литуания жерінде болады.Кейін Қоқан хандығының саясатына қарсы жұмсалған полковник М.Черняевтің әскерінің құрамында Алатау, Әулиеата, Шымкент жорығына қатысады. Осы жорықта Ресей әскерінің зорлықшыл әрекеттерін көзімен көрген Жаяу Мұса қатты налиды, ән-жырына қосады.Алыста жүріп, туған жерін сағынып <<Сүйіндік>> әнін шығарады. <<Толғау>>, <<Арап ұрыға>>, <<Бозторғай>>, <<Хаулау>>әндеріне өмірден көрген сондай қиындық қиянаттар арқау болады.Өмірдің көп тауқыметін бастан өткеріп, еліне оралған Жаяу Мұса әлеуметтік-саяси теңсіздікке арналған әндер шығаруды одан әрі жалғастырады. Ақмола уезіне қарасты Құлбай деген байдың немере қызы Сапармен көңіл жарастырып, ұрпақ құрып, саясатшылықпен айналысады.Жаяу Мұса қазақтың ән өнерін мазмұн, түр жағынан байытып, шығармашылық жаңалықтар енгізіп, әуен сазын жаңа биіктерге көтерген аса дарынды композитор. Ол өз шығармаларында қазақтың мұңын мұңдап, жоғын жоқтап, өз заманының арман-аңсарын әнмен бедерлей білді. Оның әлеуметтік көзқарастары, азаматтық ұстанымдары сол кездің демократтық-ағартушылық озық идеяларымен астасып жатты.[1][2]

Музыкалық шығарманы тыңдау: Манарбек Ержановтың орындауындағы <<Ақсиса>>әні.
Жаяу Мұса әндерін күні бүгінге дейін халық сүйіп тыңдайды. Оның алуан нақысты асқақ әндері Қазақстан композиторларының көптеген шығармаларына арқау болған. Мұса атақты "Ақ сиса" әнін шығарған:
Ақ сиса, қызыл сиса, сиса-сиса,
Қалмайды кімдер жаяу зорлық қылса.
Шорманның Мұстафасы атымды алып,
Атандым сол себепті "Жаяу Мұса".
Жаныма батқандықтан ашынамын,
Мен неге жаяумын деп басыламын?
Малым жоқ Шорман айдап алатұғын,
Қылығын Мұстафаның паш қыламын!

Музыка тыңдау ережелері:
* Музыканы ден қойып тыңда
* Музыканың тақырыбы не туралы,көз алдыңа елестете біл.

Қорытындылау :
<<Гәкку>>әнін Үкілі Ыбырай Кімге арнап шығарды?
"Гәккуді" бірінші рет орындап, КСРО халық әртісі атанған әнші?
Жаяу Мұсаға патша заманында қандай айып таққан?

Үйге тапсырма:
* Жаяу Мұса. <<Ақсиса>>әні.

Бағалау:


Мерзімі: 15,17.10.2013 ж.
Сыныбы: 2а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Күйші композиторлар
Сабақтың тақырыбы: Арнау күй.
Сабақтың мақсаты: Күйші композиторлардың
шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту.
Білімділік мәні : Оқушылардың жан - жақты білімдерін
арттыру.
Дамытушылығы: Жас өспірімдердің музыкаға деген
ықыласын дамыту,есте сақтау, ырғақты
айыру,тыңдай білу, айыра білу, есту
қабылеттерін қалыптастыру, дамыту.
Тәрбиелік мәні : Күйші композиторларының музыкалық
шығармалары арқылы халық
музыканың тәрбиелік мәнін
тыңдату , сезіну , арқылы бойына сіңіру.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу, сыныпты түгендеу.
Өткен сабақты сұрау. Күй шешені - Қазанғап.
Жаңа сабақты түсіндіру: Арнау күй.
Музыка тыңдау. <<Аман бол, шешем, аман бол>>күйі.
Қорытындылау.
Бағалау.
Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
Үй тапсырмасын сұрау.
Бекіту:Қазапғаптың туған жері?
Қазапғаптың күйлері?
-Бүгінгі өтетін жаңа сабағымыздың тақырыбы:
Арнау күй.
Ұлы күйшілер жақын адамдарына арнап күй шығарған. Мұндай күйлерлі арнау күй дейміз. Соның бірі - Құрманғазының анасына арнаған күйі <<Аман бол, шешем, аман бол>>күйі.үйден шығар алдында Құрманғазы домбырасын қолына алып күй тартады. Шығарып салап тұрған достары күйдің атын сұрамай-ақ бірден білді. Өйткені күйдің бастамасының өзі <<Аман бол, шешем, аман бол>>деп айтып тұр еді.

Музыкалық шығарманы тыңдау: <<Аман бол, шешем, аман бол>>күйі.
Музыка тыңдау ережелері:
* Музыканы ден қойып тыңда.
* Музыканың тақырыбы не туралы,көз алдыңа елестете біл.
Музыкалық сауат ашу:
Күй - музыкалық аспапта орындалатын шығарма.
Күйші - күйді орындайтын адам.
Күйші- композитор күйді шығарушы.
Қорытындылау :
* Қазақтың күйші композиторларын ата.
* Домбыра аспабына жазылған қандай күйлерді
білесің ?
Құрманғазының <<Кішкентай күйі>>кімге арналған?
Үйге тапсырма:
* Арнау күй.
Бағалау:


Мерзімі: 28.10.2013 ж.
Сыныбы: 5
Тоқсандық тақырыбы: Айтыс және жыраулық өнер
Сабақтың тақырыбы: Ақтан жырау.

Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні : Оқушыларды жыраулық өнермен таныстыру .
Дамытушылығы: Жыраулар туралы деректер жинау.
Тәрбиелік мәні : Сөйлеу мәдениетіне, сөздің мағынасын түсіне білуге, жақсы жақтарын өздеріне ала білуге тәрбиелеу
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет.

Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу, сыныпты түгендеу.
Үй тапсырмасы. Базар жырау.
Жаңа сабақты түсіндіру. Ақтан жырау.
Қорытындылау.
Үйге тапсырма.
Бағалау.
Сабақтың барысы:

Ақтан Керейұлы

Ақтан Керейұлы (1850 , қазіргі Ақтөбе облысы Байғанин ауданы -- 1912, сонда, Шибұлақ мекені) -- ақын. Атасы Абдолла ел аузында аңыз болып қалған айтулы атбегі. Ақтан Абыл, Махамбет, Шернияз, Нұрым, Марабай дәстүрімен өлеңді қолма-қол шығарған. Ол Орынбор, Жайық, Ойыл, Қиыл, Жем, Сағыз, Маңғыстау алқабындағы елдерді аралап, ақын, жырлаулармен кездесіп, жиын-тойларда той бастап, жыр толғайды. Нұрым, Қашаған, Қоспақ, Жаскілең, Құлманбет, Нұрпейіс сияқты ақын, жыраулармен бір жүріп, өнер таратады. Шығармалары -- өмір мәні туралы филос., ақыл-нақылдық терме, толғаулар (" Аяғына қан түссе", "Біріншіден не жаман" т.б.), тұрмыс-салт тақырыбындағы жырлар ("Той бастар", "Бата"). Ақтан адамгершілік пен адалдықты ("Біразырақ сөйлейін", "Замана жайында","Тыңдасаңыз сөзімді", "Қайыспас бұлан нар едім") өз шығармаларына арқау етіп, ел мүддесі үшін күрескен батырларды ("Ерлік жыры") жырлаған. "Қырымның қырық батыры" аталатын ерлік дастандардың бірқатары Атырау, Қарақалпақ аймағына Ақтан арқылы тараған. Қашаған, Нұрпейіс сынды ақындар бұл жырларды Ақтаннан үйренген. Ақтан жырлары ойнақы, ойлы да отты бейнелі сөздерге бай. Қазақстан, Орта Азия өңірлеріндегі жыршы, термешілер ақын жырларын "Ақтан сазы" дейтін өзіндік әуенмен орындайды. Оның өлең, толғаулары "Ертедегі әдебиет нұсқалары" (1967), Ақберен"(1972), "Өсиет-нама" (1982), "Бес ғасыр жырлайды" (1985 -- 1989), "Жыр- Дария" (1995), "Абыл, Нұрым, Ақтаным" (1997) жинақтарында жарық көрген.[1][2]

Қорытындылау:
1.Ақтан жырау қай жерде дүниге келді?
2.Бала Базар қандай түс көрді?
3.Ақтан жыраудың шығармалары?

Үйге тапсырма: Ақтан жырау.
Бағалау:

Мерзімі:28, 30.10.2013 ж.
Сыныбы: 3а,ә.
Тоқсандық тақырыбы: Халқымыздың мақтанышы әнші- композиторлар .
Сабақтың тақырыбы: Абай салған сырлы әндер.

Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні :Әнші композитордың шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту, жан - жақты білімдерін арттыру

Дамытушылығы:Жас өспірімдердің музыкаға әнге деген
ықыласын дамыту.

Тәрбиелік мәні :Халық композиторларының музыкалық
шығармалары арқылы халықтың салт- дәстүрін, тәрбиесін балаға бере білу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау,шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет.

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, сыныпты түгендеу, сабаққа зейін аударту.
Үй тапсырмасын сұрау: Жаяу Мұса. <<Ақсиса>>әні.
Жаңа сабақты түсіндіру:Абай салған сырлы әндер.
Музыка тыңдау.
Қорытындылау.
Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
Қазақтың ұлы ақыны және композиторы Абай Құнанбаев Шығыз Қазақстан облысы Абай ауданында дүниеге келген. Абай қазақтың ән өнерін жаңа көркемдік бейнелеу құралдарымен дамытты.
Оның <<Сегіз аяқ>>, <<Айттым сәлем, Қаламқас>>, <<Көзімнің қарасы>>, <<Бойы бұлғаң>>т.б. әндерә және <<Торжорға>>, <<Май түні>> атты күйлері бар.
Біржанды өз құлағымен тыңдаған данышпан Абай.
Құлақтан кіріп бойды алар,Әсем ән мен тәтті күй.Көңілге түрлі ой салар,Әнді сүйсең - менше сүй, -деген мәңгілікке жетерлік сөз қалдырған.
Ән үйрену: Көзімнің қарасы.
Көзімнің қарасы
Көңілімнің санасы.
Бітпейді іштегі
Ғашықтық жарасы.
Жырлайын, жырлайын
Ағызып көз майын
Айтуға келгенде қалқама сөз дайын.
Қазақтың данасы
Жасы үлкен ағасы
Сендей бір болсайшы
Адамның баласы.

Қорытындылау:
1.Қазақтың белгілі ақындары?
2.Абай ән туралы қандай сөз қалдырды?
3. Абайдың табиғатқа арнаған өлеңдерін ата.

Үйге тапсырма: Абай өлеңдері.
<<Көзімнің қарасы>> әні.
Бағалау.

Мерзімі: 22.10.2013 ж.
Сыныбы: 6
Тоқсандық тақырыбы: Сөзбен өрілген саз.
Сабақтың тақырыбы: Күй құдіреті, сары даланы сазбен тербеткен композиторлар.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні :Композиторлардың сауаты жоқ кездегі жазған күйлерінің құдіретіне
шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту Оқушылардың жан - жақты білімдерін, толықтыру.
Дамытушылығы: Ұлы күйші- композиторлар туралы мағлұматтар беру.Тәрбиелік мәні : Ұлттық өнерді құрметтеуге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу, сыныпты түгендеу.
Үй тапсырмасы: Мұхит сал.
Жаңа сабақты түсіндіру: Күй құдіреті, сары даланы сазбен тербеткен композиторлар.
Қорытындылау.

Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
Қазақ халқының біздің дәуірімізге дейін сақталып қалған асыл мұрасы - күй өнері.Өткен ғасырларда нота сауаты жоқ кезде дүниеге келген ән- күйлер өмірмен бірге қайнап, ауыздан-ауызға, қолдан- қолға көшіп біздің заманымызға жетті.Қазақ халқы өзінің көңіл- күйі мен арманын, қоғамға деген көзқарасын домбыраның қос ішегі арқылы жеткізе білді. Күйдің құдіреттілігі жөнінде ақын Ілияс Жансүгіров былыай деп жырлаған:
Тайпалап жорға болып салдырған күй,
Мейірін тыңдағанның қандырған күй.
Тартқанда зарылдатып,сұңқылдатып
Аққуды аспандағы қондырған күй.- деп күйдің мазмұны мен сырын терең бағалай біліп, поэзия тілімен шебер суреттеген.Күй өнерімен ел құрметіне бөленген қазақтың дарынды ұл- қыздарының аз болмағанын білеміз.
Суырып салма ақындар мен бармағынан бал тамған күйшілер арқылы бізге жеткен назды әндер, ғаажайып күйлер халқымыздың музыка мұрасы ғана емес,мәдени байлыға, рухани азығы болып отыр.Күйлер: Айтыс күйлер, аңыз күйлер, арнау күйлер, лирикалық күйлер, тарихи, тартыс, төкпе, шертпе, халық күйлері болып бөлінсе, атақты, ұлы күйшілеріміз: Құрманғазы, Дина, Сүгір, Қазанғап, Тәттімбет, Қорқыт, Дәулеткерей, Боғда, Махамбет т.б ал, қазіргі заманда күй жанрын елге танытқан, еңбек еткен Қ. Ахмедияров, Х. Тастанбеков, А. Райымбергенов, С. Тұрысбеков т.б. ағаларымызды айтып кетуіміз керек.
Музыка тыңдау.
Күйлерді ажырата білу.

Қорытындылау
1.Күй дегеніміз не?
2.Күйдің түрлері?
3. Қазіргі күйші композторларымыз кімдер?

Үйге тапсырма. Күй құдіреті, сары даланы сазбен тербеткен композиторлар.

Бағалау.

Мерзімі: 22,24.10.2013 ж.
Сыныбы: 2а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Күйші композиторлар
Сабақтың тақырыбы: Күй анасы-Дина.
Сабақтың мақсаты: Күйші композиторлардың
шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту.
Білімділік мәні : Оқушылардың жан - жақты білімдерін
арттыру.
Дамытушылығы: Жас өспірімдердің музыкаға деген
ықыласын дамыту,есте сақтау, ырғақты
айыру,тыңдай білу, айыра білу, есту
қабылеттерін қалыптастыру, дамыту.
Тәрбиелік мәні : Күйші композиторларының музыкалық
шығармалары арқылы халық
музыканың тәрбиелік мәнін
тыңдату , сезіну , арқылы бойына сіңіру.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, сыныпты түгендеу.
Өткен сабақты сұрау: Арнау күй.
Жаңа сабақ: Күй анасы-Дина.
Музыка тыңдау.
Ән айту. <<Домбырасыз сән қайда?>>әні.
Қорытындылау.
Бағалау.
Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
-Балалар саламатсыңдарма!
-Бүгінгі өтетін жаңа сабағымыздың тақырыбы:
Күй анасы - Дина.
Күй атасы-Құрманғазы болса, күй анасы-Дина. Дина Нүрпейісова - Атырау жерінде дүниеге келген. Динаның ұстазы Құрманғазы болған. Динаның ерекше күйі <<Бұлбұл>>күйі.
Музыкалық шығарманы тыңдау: <<Бұлбұл>>күйі.
Музыка тыңдау ережелері:
* Музыканы ден қойып тыңда
* Музыканың тақырыбы не туралы,көз алдыңа елестете біл.
Ән айту.<<Домбырасыз сән қайда?>>әні.
Қорытындылау :
* Қазақтың күйші композиторларын ата.
* Күй атасы кім ?
* Динаның ұстазы кім?

Үйге тапсырма:
* Күй анасы-Дина.
Бағалау:


Мерзімі:23.10.2013 ж.
Сыныбы: 1а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Музыкалық аңыз әлеміне саяхат
Сабақтың тақырыбы: Әсем әнге билейміз..

Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні : Оқушыларды бидің түрлерімен таныстыру.

Дамытушылығы: Музыканы естей отырып, билердің түрін ажырата білуге үйрету.

Тәрбиелік мәні : Әдемілікке, әсемдікке, сұлулыққа тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ.

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту.

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі. Амандасу, сыныпты түгендеу.
Үй тапсырмасы. <<Мұғалім ол біздің>> әні.
Жаңа сабақты түсіндіру. Әсем әнге билейміз.
Қорытындылау.

Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
Әртүрлі музыка адамға түрлі көңіл күй сыйлайды. Әнді шалқыта айтамыз, кейбір музыканы тыңдап отырып ,ойланамыз. Сондай - ақ көңілді музыкаға би билегіміз келіп тұрады.
Би - музыка ырғағына сай қимылмен биленетін өнер түрі. Би өнері түрлі ырғақта болады. Асықпай билейтін,тез және адымдап орындалатын билер.
Вальс - жұптасып билейтін бидің түрі.Оны айнала билейді. Вальсті <<би патшасы>> дейді.
Полька - көңілді және қарқынды билейтін би түрі. Көбіне оны жылдам музыкамен орындайды.
Қара жорға - қазақ халқының ұлттық биі.

Қорытындылау:

1.Музыка әлемі қандай дыбыстардан тұрады?
2 Қандай билердің түрін білесіңдер?
3.Вальс қандай би?
Үйге тапсырма. Әндердің сөздерін еске сақтап, жаттап келу.

Мерзімі: 24.10.2013 ж.
Сыныбы: 4а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Ұлы ұстаздар көші
Сабақтың тақырыбы: Күй аңызын ардақтай жеткізген Дәулет Мықтыбаев.

Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні : Қобызшының өмірімен таныстыру
Дамытушылығы: Өнерлі болуға, жан- жақты болуға үйрету. Тәрбиелік мәні : Ұлттық өнерді дәріптеу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақты түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.

Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу. Сыныпты түгендеу.
Жаңа сабақты түсіндіру : Дәулет Мықтыбаевтың өмірі .
Қорытындылау.
Үйге тапсырма.
Бағалау.
Сабақтың барысы:
Дәулет Мықтыбаев
Дәулет Мықтыбаев (1904-1970) - қобызшы. Қобыз тарту өнерін Ықыластың шәкірті Әбікен Тоқтамысұлынан үйренген. Мықтыбаевтың сазгерлік қырының қалыптасуына қобызшы Түсіпбектің (Ықыластың ұлы) ықпалы көп тиген, одан ол <<Кер толғау>>, <<Тоғыз тарау>>, <<Қорқыт>> күйлерінің орындалу мәнерін бойына сіңіреді. 1933 жылдан Қарағанды облысы радио комитетінде қызмет істеді. 1937 жылы Қарағанды филармониясының, 1945 - 65 жылдары Қазақ филармониясының және <<Қазақконцерттің>> қобызда жеке орындаушысы, 1968 жылдан Алматы мемлекеттік консерваториясындақылқобыз класы бойынша оқытушы болды. 1934 жылы Алматыда өткен 1-Жалпықазақстандық халық өнерпаздарының слетіне қатысты. Қазақ радиосының алтын қорында Мықтыбаевтың орындауындағы <<Аққу>>, <<Ерден>>, <<Қазақ>>, <<Жолаушының қоңыр күйі>>, <<Қамбар>>, <<Кертолғау>>, <<Шыңырау>>, <<Жалғыз аяқ>>, <<Сарын>>, <<Сары дала>> күйлері сақталған. Оның қобыз тартудағы өзіндік жаңа тәсілдері оның орындаушылық стилін ерекше әрі қайталанбас деңгейге көтерді. Мықтыбаев ұлттық муз. мұраны, орындаушылық дәстүрлерін насихаттауға және танымал етуге зор үлес қосты. Дәулеттік әкесі Мықтыбай, оның әкесі Әупік Тыныбекұлы Өксікбайдың қарындасы Маржанағ үйленген екен. Мықтыбайдың өзі де Барақ Таманың қызына үйленіпті. Дәулет өзі жайлы әңгіме айтқанда, оның қобызға құмарлығы нағашы жұртынан жұққан екен. Қарауыл мен Өксікбай қобызшы болыпты.

Қорытындылау:

* Дәулет Мықтыбаев кім, қандай музыка аспабында ойнаған?

* Дәулеттің алғашқы ұстазы кім?

3. Түсіпбек қобызшының әкесі ?

Үйге тапсырма. Дәулет Мықтыбаевтың өмірі мен творчествасы оқу, түсінігін айту.

Бағалау.

Мерзімі: 17, 19.09.2013 ж.
Сыныбы: 2а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Күйші композиторлар
Сабақтың тақырыбы: Күй шебері -Тәттімбет
Сабақтың мақсаты: Күйші композиторлардың
шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту.
Білімділік мәні : Оқушылардың жан - жақты білімдерін
арттыру.
Дамытушылығы: Жас өспірімдердің музыкаға деген
ықыласын дамыту,есте сақтау, ырғақты
айыру,тыңдай білу, айыра білу, есту
қабылеттерін қалыптастыру, дамыту.
Тәрбиелік мәні : Күйші композиторларының музыкалық
шығармалары арқылы халық
музыканың тәрбиелік мәнін
тыңдату , сезіну , арқылы бойына сіңіру.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі
Өткен сабақты сұрау
Жаңа сабақты түсіндіру
Музыка тыңдау
Қорытындылау
Бағалау
Үйге тапсырма
Сабақтың барысы:
-Балалар саламатсыңдарма!
-Бүгінгі өтетін жаңа сабағымыздың тақырыбы:
Күй шебері Тәттімбет.
Домбырашылық өнер арғы ата-тегінен дарыған. Алғаш домбыра тартуды әкесі Қазанғаптың інісі Әлиден үйреніп, анасы Ақбөпеден тәрбие алған. Тәттімбеттің әр түрлі тақырыпты қамтитын 40-тан астам күйлері бар. Тәттімбет күйлері өмірді терең түсінген, ойшыл, қиялшыл жанның сыры мен сезімін аңғартады.Тәттімбет күйлеріндегі лирикадық сарындар, әуен толқындары қазақтың кең даласы мен оның сұлу табиғатын суреттейді. Композитор "Сары жайлау" күйін Майдасары жайлауына қоныстанған кезінде, күз мезгілінде шығарған. Мұнда табиғаттың әсем суреті, жаз-сайрандағы рахатты шақтар бейнеленеді. Күйдің ішкі философиясы табиғатты суреттеу арқылы жаз думанын бастан кешкен адам өмірінің қайта оралмас бұралаң жолдарын табиғат мезгілімен салыстыруды мегзейді. Күй табиғаты сыршыл, қиялшыл, мөлдір лиризмге толы.Тәттімбет күйлерінде негізінен өмір тартысы, тағдыр тауқыметі, сұлулыққа құштарлық, алыс арман, сарғайған үміт, өкініш сарыны баяндалады. Ал "Былқылдақ" күйі жер атына байланысты Тәттімбет шығармаларының ең биік шыңы - "Көкей кесті" күйі. Бұл күйді сазгер өмірінің соңғы жылдарында шығарған. Мұнда халық шежіресінің ұлылығы мен ұлағатты ақыл-ойдың парасаты толғанады. Домбыраорындаушылық шеберлігінде кездесе бермейтін екі қолға бірдей вибрациялық діріл толқынын түсіру арқылы және саусақтардың қарымен жоғары қарай орап қағу "Көкей кестінің" өте күрделі туынды екендігін көрсетеді. Күйдегі орындаушылықтың жаңа пошымы, яғни шерту тәсілдерінің сан қырлы өрнегі - Тәттімбеттің күйшілік мектебін даралай түседі.
Музыкалық шығарманы тыңдау: <<Саржайлау>>күйі
Музыка тыңдау ережелері:
* Музыканы ден қойып тыңда
* Музыканың тақырыбы не туралы,көз алдыңа елестете біл.
Музыкалық сауат ашу:
Күй- музыкалық аспапта орындалатын шығарма.
Күйші- күйді орындайтын адам.
Күйші- композитор күйді шығарушы.
Қорытындылау :
* Қазақтың күйші композиторларын ата.
* Домбыра аспабына жазылған қандай күйлерді
білесің ?
Үйге тапсырма:
* Күй шебері Тәттімбет
Бағалау:


Мерзімі: 2,9.09.2013 ж.
Сыныбы: 3а,ә
Тоқсандық тақырыбы: халқымыздың мақтанышы әнші- композиторлар
Сабақтың тақырыбы: Ел еркесі- Ақан сері
Сабақтың мақсаты:
.
Білімділік мәні : Әнші композитордың
шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту Оқушылардың жан - жақты білімдерін
арттыру.
Дамытушылығы: Жас өспірімдердің музыкаға деген
ықыласын дамыту.

Тәрбиелік мәні : Әнші композиторларының музыкалық
шығармалары арқылы халық
композиторлар шығармаларының тәрбиелік мәніне түсінік беру.

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, әндету , шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.

Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі
Жаңа сабақты түсіндіру
Жаңа ән
Қорытындылау

Үйге тапсырма

Бағалау

Сабақтың барысы:
Ақан сері
Көкшенің асқан әншісі, композитор Ақан сері кемеңгер орындаушы, ақын болған. Бұрын сал серілер астарында аты, қолдарында домбырасы ауылдарды аралып, сауық сайран құрып жүрген. Оның <<Маңмаңгер>>әнін үйренеміз.
Дәптермен жұмыс:
Маңмаңгер кекілің келте, жалың майда

Дауысқа жаттығу жасау:
Қорытындылау
1.Ақан кім?
2.Сал, сері деп кімдерді айтамыз?

Үйге тапсырма

Бағалау

Мерзімі: 5.09.2013 ж.
Сыныбы: 6
Тоқсандық тақырыбы: Сөзбен өрілген саз.
Сабақтың тақырыбы: Халқы ардақтаған екі алып Жамбыл мен Дина
Сабақтың мақсаты:
.
Білімділік мәні :Жамбыл мен Дина
шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту Оқушылардың жан - жақты білімдерін
арттыру.
Дамытушылығы: Тапқырлыққа,ұйқастыра айта білуге үйрету
.
Тәрбиелік мәні :Сөйлеу мәдениетіне, сөзге тоқтай білуге тәрбиелеу

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі
Жаңа сабақты түсіндіру
Қорытындылау

Үйге тапсырма

Сабақтың барысы:
Жамбылдың балалық шағы Алматы облысы, жамбыл ауданында өтті. 10жасынан өлең, жырға әуес болып өсті. Жамбылдың ұстазы -Сүйінбай ақын. Халық арасында қалған айтыстардың бірі <<Құлманбет пен Жамбыл>> айтысы.
Дина Атырау жерінде дүниеге келген. Динаның ұстазы Құрманғазы Сағырбаев. Динаның күйлері <<Бұлбұл>>, <<Тойбастар>>, <<Әсем қоңыр>>, <<Мереке>>т.б.
Музыка тыңдау.

Қорытындылау
1.Күй дегеніміз не?
2.Күйді орындайтын адам
3. Жамбылдың өлеңдері?

Үйге тапсырма.

Мерзімі: 2.09.2013 ж.
Сыныбы: 5
Тоқсандық тақырыбы: Айтыс және жыраулық өнер
Сабақтың тақырыбы: Айтыс өнері, айтыс түрлері.
Сабақтың мақсаты:
.
Білімділік мәні : Оқушыларды айтыс өнерімен, түрлерімен таныстыру

Дамытушылығы: Жерлес айтыскер ақындар туралы деректер жинау
.
Тәрбиелік мәні :Сөйлеу мәдениетіне, сөзге тоқтай білуге тәрбиелеу
Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.
Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі
Жаңа сабақты түсіндіру
Қорытындылау

Үйге тапсырма

Сабақтың барысы:
Айтыс <<айтысу>> деген сөзден шыққан. Ол өлең сөзбен жарысу, сайысу, тартысу, мағнасында қолданылады. Айтыстың бірнеше түрі бар.Бәдік айтысы, жар жар айтысы, қыз бен жігіт айтысы, ақындар айтысы т.б.Белгілі айтыстардың бірі <<Сара мен Біржан>> айтысы. Біздің қаламызда да белгілі ақындар бар. Сайлаубек, Аян, Қайнар.

Қорытындылау
1.Қазақтанның даңқын шығарған ақындар?
2.Жерлес ақындарды ата.
3. Жамбылмен кім айтысқан?

Үйге тапсырма

Мерзімі: 5.09.2013 ж.

Сыныбы: 4а,ә

Тоқсандық тақырыбы: Ұлы ұстаздар көші

Сабақтың тақырыбы: Күй дәстүрінің шежіресі Қали Жантілеуов

Сабақтың мақсаты:
.
Білімділік мәні : Күйшінің өмірімен таныстыру

Дамытушылығы: Өнерлі болуға, жан- жақты болуға үйрету.
.
Тәрбиелік мәні :Ұлттық өнерді дәріптеу

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақты түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.

Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі
Жаңа сабақты түсіндіру
Қорытындылау

Үйге тапсырма

Сабақтың барысы:
Қали Жантілеуов 1902 жылы Батыс Қазақстан облысы Жаңақала ауданында туған.Қалидың алғашқы ұстаздары Мәмен, Тоғайбай, Жұматай. Ол кішкентай кезінен бастап музыкаға әуес болды. Еңбегі бағаланып, Қазақстанның халық артисі атағы , <<Құрмет белгісі>> орденімен марапатталды. Қали өзін Құрманғазы мектебінің жалғасымын деп есептейді.Ол Құрманғазының, Дәулеткерейдің, Түркештің,Динаның т.б күйшілердің 60- тан асқан күйлерін тартқан.

Қорытындылау:

1.Қали Жантілеуов кім?

2.Қалидың алғашқы ұстазы кім?

3 Қандай марапаттарға ие ?

Үйге тапсырма.

Бағалау.

Мерзімі: 3.09.2013 ж. 5.09.2013ж.

Сыныбы: 2а,ә

Тоқсандық тақырыбы: Күйші композиторлар

Сабақтың тақырыбы: Күй атасы - Құрманғазы

Сабақтың мақсаты:
.
Білімділік мәні : Күйшінің өмірімен, шығармаларымен таныстыру

Дамытушылығы:Музыканы тыңдай білуге, өнерлі болуға, жан- жақты болуға үйрету.
.
Тәрбиелік мәні :Рухани-танымдық тәрбие беру,үлттық өнерді құрметтеу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақты түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.

Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі
Үй тапсырмасы
Жаңа сабақты түсіндіру
Музыка тыңдау
Қорытындылау

Үйге тапсырма

Сабақтың барысы:
Құрманғазы (1823-1896) бұрынғы Бөкей Ордасы, қазіргі Батыс Қазақстан облысында дүниеге келген.Оның 80-ге жуық күйлері бар.Ол әділетсіздік үшін күрескен. Күйлері: <<Балбырауын>>. <<Сарыарқа>>, <<Адай>>, <<Қайран шешен>>т.б.

Музыка тыңдау: <<Адай>>күйі
Қорытындылау:

1.Құрманғазы не үшін күрескен?

2.Құрманғазының анасына арнап шығарған күйі??

Үйге тапсырма.

Бағалау.

Мерзімі: 9.09.2013 ж.

Сыныбы: 4а,ә

Тоқсандық тақырыбы: Ұлы ұстаздар көші

Сабақтың тақырыбы: Күй дәстүрінің шежіресі Қали Жантілеуов

Сабақтың мақсаты:
.
Білімділік мәні : Күйшінің өмірімен таныстыру

Дамытушылығы: Өнерлі болуға, жан- жақты болуға үйрету.
.
Тәрбиелік мәні :Ұлттық өнерді дәріптеу

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақты түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.

Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі
Жаңа сабақты түсіндіру
Қорытындылау

Үйге тапсырма

Сабақтың барысы:
Қали Жантілеуов 1902 жылы Батыс Қазақстан облысы Жаңақала ауданында туған.Қалидың алғашқы ұстаздары Мәмен, Тоғайбай, Жұматай. Ол кішкентай кезінен бастап музыкаға әуес болды. Еңбегі бағаланып, Қазақстанның халық артисі атағы , <<Құрмет белгісі>> орденімен марапатталды. Қали өзін Құрманғазы мектебінің жалғасымын деп есептейді.Ол Құрманғазының, Дәулеткерейдің, Түркештің,Динаның т.б күйшілердің 60- тан асқан күйлерін тартқан.

Қорытындылау:

1.Қали Жантілеуов кім?

2.Қалидың алғашқы ұстазы кім?

3 Қандай марапаттарға ие ?

Үйге тапсырма.

Бағалау.

Мерзімі: 1618..09.2013 ж.
Сыныбы: 3а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Халқымыздың мақтанышы әнші- композиторлар
Сабақтың тақырыбы: Аты әнге айналған Балқадиша

Сабақтың мақсаты:
.
Білімділік мәні : Әнші композитордың шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту, жан - жақты білімдерін арттыру.
Дамытушылығы: Жас өспірімдердің музыкаға әнге деген
ықыласын дамыту.
Тәрбиелік мәні : Халық композиторларының музыкалық
шығармалары арқылы халықтың салт- дәстүрін, тәрбиесін балаға бере білу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, әндету , шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.

Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі
Жаңа сабақты түсіндіру
Жаңа ән
Қорытындылау

Үйге тапсырма

Бағалау

Сабақтың барысы:
Аты әнге айналған Балқадиша

Көкшенің асқан әншісі, композитор Ақан сері кемеңгер орындаушы, ақын болған. Бұрын сал серілер астарында аты, қолдарында домбырасы ауылдарды аралып, сауық сайран құрып жүрген.Ақанның атақты әні <<Балқадишаның>> шығу тарихын өтеміз, үйренеміз.
Ақанның сал-серілік құрып, ауыл-ауылдарды аралап жүрген кезі. Күндердің күнінде Ақан сері сол кездегі Ыбырай деген аты баршаға мәлім, танымал кісінің ауылына бас сұғып, шілдехана тойының үстінен түседі. Ауылға танымал серінің ат басын бұрғандығын естіген ауыл тұрғындары оған ілтипат білдіріп, қошемет көрсетеді. Алайда, төрде отырған Ақанның маңына ешкім отырмайды. Бұл ел аузында Ақан сері туралы алып-қашпа сөздердің кеңінен етек алған тұсы еді. Ақанның қиялға беріліп, жын-перілермен қатысы барын алға тартып, жас қыздар серіден үрейленген. Ақын да, қыздар да өздерін жайсыз сезініп, отырыстың берекесі қашқандай болады. Осы кезде Қадиша қыз <<Сері-ағамның жанына мен отырайын>> деп Ақанның жанына жайғасады. Мұны естіген Ақанның көңілі жай туып, іштей жібек мінезді бойжеткенге риза болады. Отырыс барысында әндер орындалып, зерделі әңгіме-аңыздар айтылады. Серінің жанында Қадишаның отырғанын оның ағалары естіген бойда, екі жеңгесін жіберіп, қызды алып шығуын тапсырады. Алайда, Қадиша орнынан қозғалмайды, Ақанның да оны жібергісі келмейді. Осы кезде таң атып, бойларында қимастық орнайды. Қадиша қайтуға жинала бастағанда, Ақан сері қолына домбырасын алып, екі ішекті қағып жіберіп әнді орындай бастайды. Бұл ұзақ толғау, үлкен жыр болды.
Алайда, Қадиша қыз үлкен кісіге емес, өз теңіне аттастырылып, кейіннен ұзатылған. Мұны естіген Ақан қоштасу сәтінде туған әнін әрі қарай жетілдірген. Бұл әннің соңғы өлең жолдары мынадай болған:
<<Кекілін кер бестінің сылағаным,
Басынан Жыландының құлағаным.
Кетті деп Балқадиша естігенде,
Құшақтап құс жастықты жылағаным.
Тау болсаң, Жыландыдай биік тау бол,
Шапанға ширатпалы жібек бау бол.
Атадан артық туған Балқадиша,
Көргенше енді қайтіп, есен-сау бол>>
Ұзақ мұңлы әннің 90 шумағы болған деседі. Өкінішке орай, бізге толық жеткен жоқ. 1988 жылы Қайролла Жүзбасовтың құрастыруымен <<Өнер>> баспасынан шыққан кітабында <<Балқадиша>> әнінің үш нұсқасы көрсетілген.
Ән кейіпкері Қадиша Сүлеймен деген текті атаның баласымен бас қосып, үлкен әулеттің босағасын аттаған. Үш қыз және екі ұлдың анасы атанып, 1953 жылы өмірден өткен.
<<Балқадиша>> әнін кезінде аты аңызға айналған Әміре Қашаубаев, Ғарифолла Құрманғалиев, Жүсіпбек Елебеков орындаған. Кейін Қайрат Байбосынов, Рамазан Стамғазиев, Гауһар Әлімбекова, <<Жігіттер>> тобы сияқты әншілер өз репертуарларына қосқан.
Дәптермен жұмыс:
Балқадиша
Ақан сері әніҚызы едің Ыбыкеңнің, Балқадиша,Бұралған белің нәзік тал - Қадиша.Жиылған осы тойға қалың қыздың,Ішінде қара басың - хан, Қадиша.Қызы едің Ыбырайдың, Балқадиша,Боларсың біздің сөзге зар, Қадиша.Бұлаңдап асау тайдай жүрген басың,Боласың қандай жанға жар, Қадиша.Қызы едің Ыбырайдың, Балқадиша,Өзенді өрлей біткен тал, Қадиша.Бір түгіл екі жеңгең келіп тұр ғой,Рұқсат бізден сізге бар Хадиша
Қорытындылау:

1.Ақан серінің әндері?

2.Сал, сері деп кімдерді айтамыз ?

Үйге тапсырма.

Бағалау.




Мерзімі: 19.09.2013 ж.
Сыныбы: 4а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Ұлы ұстаздар көші
Сабақтың тақырыбы: Әншілік өнердің хас шебері -Жүсіпбек Елебеков
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні : Әншнің шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту, жан - жақты білімдерін арттыру.
Дамытушылығы: Оқушылардың музыкаға, әнге деген ықыласын дамыту.
Тәрбиелік мәні : Композиторлардың музыкалық шығармалары,әндері арқылы халықтың
салт- дәстүрін, тәрбиесін балаға бере білу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, әндету , шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.
Сабақ жоспары:
1.Ұйымдастыру кезеңі
2.Үй тапсырмасын сұрау
3.Бекіту
4.Жаңа сабақ
5.Қорытындылау
6.Үйге тапсырма
7.Бағалау
Сабақтың барысы:
2.Үй тапсырмасын сұрау
Ән өнерін паш еткен-Манарбек Ержанов
3.Бекіту
а)Манарбек Ержанов қай жерде дүниеге келді?
ә)Манарбектің ұстазы кім?
б)<<Қыз Жібек>>операсында кімнің ролін сомдады?

Жүсіпбек Елебеков
(1904-1977)
Жүсіпбек ЕлебековҚарағанды облысыЕгіндібұлақ ауданы (қазіргі Қарқаралы) Қаратау ауылы ауылында туған. Елебековті әншілік өнерге баулыған алғашқы ұстазы Ж.Балғабайұлы болған. Кейін Ұ.Айтбаев, Қ.Байжанов, Ә.Қашаубаев, И.Байзақовтармен бірге жүріп, өнерін ұстартады. 1920 -- 22 жылдары Семейдегі "Ес-аймақ" драма труппасының қойған спектакльдері мен концерттеріне қатысады. 1931 -- 35 жылдары Қазақ драма театрында, 1935 -- 60 жылдары Қазақ филармониясында, 1960 -- 77 жылдары "Қазақконцерт" бірлестігінде актерлік-әншілік қызметтер атқарады. 1933 -- 38 жылдары Қазақ музикалық драма театрында (қазіргі Қазақ опера және балет театры) И.В. Коцыктың "Айман -- Шолпан" музикалық комедиясында Әлібектің, Е.Г. Брусиловскийдің "Қыз Жібек" және "Айман -- Шолпан" операларында Төлеген мен Арыстанның бейнелерін сомдайды. М.Әуезовтің "Еңлік -- Кебегінде" Жапал рөлін ойнады. Ұлы Отан соғысы жылдары (1942 -- 43) концерттік бригада құрамында майдандағы жауынгерлер арасында концерттер береді. Осы сапарында Р.Елебаевтың "Жас қазақ" әнін үйреніп келіп, алғаш рет халыққа таратты. Ол Абай, Ақан сері, Біржан сал, Жаяу Мұса, Балуан Шолақтың классикалық үлгідегі шығармаларын насихаттаушы, кейінгі буынға таратушы болды. Елебеков халық композиторларының, халық әндерімен бірге Қазақстан композиторларының әндерін де орындайды. Оның репертуарында Біржан салдың "Айтбай", "Жамбас сипар", Салғараның "Жиырма бес", Ақан серінің "Құлагер", т.б. әндер болды.

5.Қорытындылау
а)Жүсіпбек Елебеков қай жерде дүниеге келді?
ә)Ұстазы кім?
б)Халық композиторларынан кімдердің әндерін орындады?
6.Үйге тапсырма: Оқып, түсінігін айту.Мәнжазба жазу.

7.Бағалау

Мерзімі:19.09.2013 ж.

Сыныбы: 6

Тоқсандық тақырыбы: Сөзбен өрілген саз

Сабақтың тақырыбы: Құрманғазытуралы бір толғау

Сабақтың мақсаты:
.
Білімділік мәні : Күйшінің өмірімен, шығармаларымен таныстыру

Дамытушылығы: Музыканы тыңдай білуге, өнерлі болуға, жан- жақты болуға үйрету.
.
Тәрбиелік мәні :Рухани-танымдық тәрбие беру,үлттық өнерді құрметтеу.

Сабақтың түрі: Дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақты түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.

Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі
Үй тапсырмасы
Жаңа сабақты түсіндіру
Музыка тыңдау
Қорытындылау

Үйге тапсырма

Сабақтың барысы:
ҚҰРМАНҒАЗЫ САҒЫРБАЙҰЛЫ (1818-1889)

left0Күй атасы Құрманғазы Сағырбайұлы XIX ғасырдың басында Батыс Қазақстан облысы, Жаңақала ауданының Жиделі елді мекенінде дүниеге келген.
Құрманғазыны күй өнеріне баулыған және оның ұстазы болған Ұзақ күйші еді. Құрманғазы жастайынан домбыра шертіп, көпшіліктің ілтапатына бөленді. Күйшінің шығармашылық табыстарға қол жеткізіп, өрлеуіне Бөкей ордасының Байжұма, Баламайсан, Байбақты, Соқыр Есжан сынды атақты күйшілері үлкен ықпал еткен. Олардан тәлім алып өскен Құрманғазы қазақ халқының ұлы сазгері атанды.
Құрманғазының күйлері қазақ елі өмірінің әлеуметтік жыр-сыры, азаткерлік рух ұраншысы іспетті, Ұлттық тарихымыздың әуен тілінде жазылған ұлы эпопеясы деуге болатындай. Күйші шығармашылығындағы өзекті мәселелер -- халықтың азатгығы мен жеке тұлға бостандығы. Өз туындыларында XIX ғасырдың 30-жылдары Исатай Тайманұлы бастаған ұлт-азаттық көтеріліске ерекше назар аударған. Құрманғазы бұл көтеріліске өзінің алғашқы туындыларының бірі "Кішкентай"
күйін арнаған. Одан кейінгі "Ақбай", "Ақсақ киік", "Түрмеден кдшкдн", "Адай" күйлерінде ол халықтың азаттықты көксеген арманын, әділетсіздікке қарсылықты, қоғамдық мүдделердің өзара қақтығысын білдіреді. Құрманғазы туындыларында қоғам мен адамның арақатынасындағы айрықша әлеуметтік-психологиялық жағдайлар бейнеленеді.
Оның "Аман бол, шешем, аман бол", "Қайран шешем", "Ертең кетем", "Бұқтым-бұқтым" деген күйлерінде адам даусының ырғағы айқын берілген.
Құрманғазының ойнақы, мерекелік көңіл күйді білдіретін би ырғағымен жазылған күйлері ("Балбырауын", "Әсем") де бар.
Құрманғазы Сағырбайұлы бірнеше мәрте түрмеге де қамалған, алайда халықтың азаттығы жолындағы күрескер сазгердің рухы ешқашан түспеген. Ол Орал, Орынборда, Үркіт түрмелерінде де отырған. Куғын-сүргін мен сергелдеңге түскен күйші халықтың тәуелсіздік пен бостандық туралы терең ой-толғамын бейнелеген. "Алатау" және " Сарыарқа" күйлерін дүниеге келтірген.
1880 жылы Астрахан түбіндегі Сақмар елді мекеніне қоныс аударады. Қауым арасында ерекше құрметке бөленген Құрманғазы Дина Нүрпейісова, Е.Есжанов, М.Сүлейменов сынды мирасқорларын жинайды. Сол дәуірде әйгілі болған Көкбала, Менегай, Менкдра, Сүгүрәлі, Торғайбай, Шора сынды домбыра тарту шеберлері де Құрманғазыны ұстаз тұтқан.
"Байжұма", "Бозқаңғыр" туындылары да Сағырбайұлының асқан өнерпаз күйші екенін білдіреді. Құрманғазы өз күйлері арқылы орындаушылық өнердің ерекше дарыны мен бірегей әуен тілін паш етті. "Итог" атты күйінде күйші ауыр да азапты өмір жолының қорытындысын айқын бейнелейді. Сазгер шығармашылығында әуендік жанрдың лирика, халық тарихын баяндау, адамның табиғаттан, қоршаған ортадан алған әсері сияқты арналары да айрықшіа орын алады.
Құрманғазының күйлері қазақ хатады шығармашылығында аса маңызды тарихи орын алады. Ол өз туындылары арқылы халқымыздың мәдени дамуына қомақты үлес қосты.


Музыка тыңдау: <<Адай>>күйі
Қорытындылау:

1.Құрманғазы не үшін күрескен?

2.Құрманғазының анасына арнап шығарған күйі??

Үйге тапсырма.

Бағалау.

Мерзімі: 23.09.2013 ж.
Сыныбы: 5
Тоқсандық тақырыбы: Айтыс және жыраулық өнер
Сабақтың тақырыбы Құлыншақ пен Майлықожа айтысы.
Сабақтың мақсаты:
.
Білімділік мәні : Оқушыларды айтыс өнерімен, түрлерімен таныстыру

Дамытушылығы: Жерлес айтыскер ақындар туралы деректер жинау
.
Тәрбиелік мәні : Сөйлеу мәдениетіне, сөзге тоқтай білуге тәрбиелеу
Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, сыныпты түгендеу, сабаққа зейін аударту.
Үй тапсырмасын сұрау: Айтыс түрлері.
Жаңа сабақты түсіндіру:Құлыншақ пен Майлықожа айтысы.
Қорытындылау.

Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
Айтыс <<айтысу>> деген сөзден шыққан. Ол өлең сөзбен жарысу, сайысу, тартысу, мағнасында қолданылады. Айтыстың бірнеше түрі бар.Бәдік айтысы, жар жар айтысы, қыз бен жігіт айтысы, ақындар айтысы т.б.Белгілі айтыстардың бірі Құлыншақ пен Майлықожа айтысы.
Майлықожа (835-1898)қазақтың ұлы ақыны. Ол Оңтүстік Қазақстан облысы, отырар ауданында дүниге келген болса, Құлыншақ ақын шымкент облысы, Созақ ауданында туып, өскен.Құлыншақ пен Майлықожа сөз сайыстыруларында терең ойлы шындықты ту еткен.
Мысалы Құлыншақ:
Майлы, Майлы дегенмен май болмадың,
Жұрттан алып жегенмен тай болмадың.
Би болмай, батыр болмай, дүние іздеп
Сонда да төрт түлікке сай болмадың десе,
Майлықожа.
Сен Құлыншақ болғалы талай болды,
Не құлын, не жабағы тай болмадың ,деп орнықты жауап берген.

Қорытындылау:
1.Қазақтанның даңқын шығарған ақындар?
2.Жерлес ақындарды ата.
3Айтыстың түрлері?

Үйге тапсырма: Құлыншақ пен Майлықожа айтысы.

Мерзімі: 23.30.09.2013 ж.
Сыныбы: 3а.
Тоқсандық тақырыбы: Халқымыздың мақтанышы әнші- композиторлар .
Сабақтың тақырыбы: Ән жүйрігі Біржан сал. <<Теміртаc>>әні

Сабақтың мақсаты:
.
Білімділік мәні :Әнші композитордың шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту, жан - жақты білімдерін арттыру

Дамытушылығы:Жас өспірімдердің музыкаға әнге деген
ықыласын дамыту.
.
Тәрбиелік мәні :Халық композиторларының музыкалық
шығармалары арқылы халықтың салт- дәстүрін, тәрбиесін балаға бере білу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау,шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, сыныпты түгендеу, сабаққа зейін аударту.
Үй тапсырмасын сұрау: Аты әнге айналған Балқадиша.
Жаңа сабақты түсіндіру:. Ән жүйрігі Біржан сал. <<Теміржан>>әні
Қорытындылау.

Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
Біржан сал 1834 жылыАқмола облысыныңЕңбекшілдер ауданында дүниеге келіп,1897 жылы алпыс үш жасында туған жерінде қайтыс болған. Бозбала кезінен әнші-ақындардыңқасына еріп, той-думанның сәніне айналады. Шөже, Салғара, Толыбай, Орынбай, Нүркей, Сегізсері, Арыстан тәрізді өнер иелері - Біржан салдыңұстаздары.1865 жылыАбаймен кездесуі Біржан салдың композиторлық, әншілік, ақындық өнерінің дами түсуіне үлкен әсер етеді. Біржан сал қазақтың дәстүрлі әншілік өнерін, халық музыкасын жаңа белеске көтеріп, өз ән-өлеңдерімен толықтырған ірі тұлға. Жаяу Мұса, Басықараның Қанапиясы, Құлтума, Ақан сері, Балуан Шолақ, Ғазиз, Естай, Үкілі Ыбырай, Жарылғапберді, т.б. арқаның атақты ақын-әншілері - Біржан салдың мектебінен өнеге алып, оның композиторлық өнерін жалғастырып, ілгерілеуіне мол үлес қосқан өнерпаздар.Біздің заманға Біржан салдың алпысқа жуық әндері жеткен. Оның әндері нәзік сезімді, сұлулықты жырлаған сыршылдығымен қоса (<<Ғашығым>>, <<Қаламқас>>, <<Ләйлім шырақ>>, <<Айтбай>>, <<Ақтентек>>, т.б.), әлеуметтік мән-мазмұнымен де (<<Жанбота>>, <<Адасқақ>>, <<Көлбай - Жанбай>>, <<Шідер>>, т.б.) құнды. Сара ақынмен айтысы оны дарынды, суырыпсалма ақын ретінде дүйім елге танытты. Біржан салдың ақындық өнерінің өріс ашып, өрби түсуіне Сара, Әсет, Доскей, т.б. қатарлы тұтас бір сала буын игі әсерін тигізген.Өмірінің соңғы кезінде ру арасындағы талас-тартыстар, ағайын ішінің кикілжіңі Біржан салдың жеке басына да қатты әсер еткен. Қиянатшылар тіпті оны <<жынданды>> деген лақап таратып, қол-аяғын байлап тастауға дейін барады. Аталмыш оқиға Біржан салдың <<Теміртас>> әнінде үлкен қасіретпен айтылады. Оның <<Айтбай>>, <<Адасқақ>>, <<Жамбас сипар>>, <<Жонып алды>>, <<Алтын балдақ>>, <<Көкек>>, <<Жанбота>>, <<Теміртас>> сияқты әндері дәстүрлі қазақ әндерінің классикалық үлгілері ретінде қазақ мәдениетінің алтын қорынан орын алды. Олар Ғаббас Айтбаев, Қали Байжанов, Әміре Қашаубаев, Жүсіпбек Елебеков, Манарбек Ержанов, Қосымжан Бабақов, Қуан Лекеров, Мәжит Шалқаров, Темірбек Арғынбаев, Қайрат Байбосынов, т.б. әншілердің орындауында ел арасына кең тарап, халық игілігіне айналды. Біржан салдың музыкалық мұрасы бірнеше рет жинақ болып басылып шықты. Мұқан Төлебаев <<Біржан - Сара>> операсын жазды.өкіне, ашына айтқан. Біржан сал өз ауылында тұрақтамай, ел кезіп кетеді. "Үш жүзді сайран қылған Біржан едім" деп өлеңінде өзі айтқандай, қазақ жерінің барлық түкпірін аралайды. Ел көреді, жер көреді, талай той-думандардың сәні, көркі болады. Жүрген жерлерінің бәрінде бүгінге дейін ел аузында жүрген, халқымыздың өшпес мәдени қазынасына айналған әндер шығарады. Бүгінгі әншілеріміз айтып жүрген "Ләйлім шырақ", "Теміртас", "Жайма шуақ", "Айтпай", "Бурылтай", "Айбозым", "Асыл-Ақық", "Керкекіл", "Ақ серкеш", "Мәті-Дәулен", "Алтын балдақ", "Телқоңыр", "Аққошқар", "Көкек" т. б. әндері - мәңгі өлмейтін туындылар. Бұлардың бәрі бұрын жеке дауыста орындалса, ұлы композиторымыз Мұқан Төлебаев біразын "Біржан - Сара" операсында пайдаланған. Арқаның ақиығы Біржанның Жетісу бұлбұлы атанған ақын Сарамен айтысы да - өлмес қазынамыз.
Біржанды өз құлағымен тыңдаған данышпан Абай:
Құлақтан кіріп бойды алар,Әсем ән мен тәтті күй.Көңілге түрлі ой салар,Әнді сүйсең - менше сүй, -деген мәңгілікке жетерлік сөз қалдырған.[3]
Теміртас Теміртас, Асыл, Ақық қалдың зарлап, Адамзат қалмақ па екен солай сарнап.Көз көрген құрбыларға дұгай сәлем,Батасын оқи берсін маған арнап.Ақ үйдің ай көрінер маңдайынан,Шешеннің сөз шығады таңдайынан.Теміртас, Асыл, Ақық, қарғаларым,Иіскетіп кетсеңдерші маңдайыңнан.Теміртас, Асыл, Ақық, қарақтарым,Үкідей мен сендерді балақтадым.Бірге өскен құрбы-құрдас, замандастар,Есіктен келе ме деп алақтадым.Салғаным ағаш үйге ызботты пеш,Жаратқан, мен бендеңнің күнәсін кеш.Денеме кендір арқан жаман батты,Қайдасың, Асыл, Ақық қолымды шеш.Теміртас, Асыл, Ақық балдан тәтті,Қинауға салады екен адамзатты.Үкідей желпіндерген, қарақтарым,Шешсеңші, білегіме арқан батты.
Қорытындылау:

1.Қазақтанның даңқын шығарған ақындар?

2.Жерлес ақындарды ата.

3Айтыстың түрлері?

Үйге тапсырма: Біржан салдың өмірі мен өлеңдері
<<Теміртас>> әні

Мерзімі: 24, 26.09.2013 ж.
Сыныбы: 2а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Күйші композиторлар
Сабақтың тақырыбы: Халық композиторы Дәулеткерей.
Сабақтың мақсаты: Күйші композиторлардың
шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту.
Білімділік мәні : Оқушылардың жан - жақты білімдерін
арттыру.
Дамытушылығы: Жас өспірімдердің музыкаға деген
ықыласын дамыту,есте сақтау, ырғақты
айыру,тыңдай білу, айыра білу, есту
қабылеттерін қалыптастыру, дамыту.
Тәрбиелік мәні : Күйші композиторларының музыкалық
шығармалары арқылы халық
музыканың тәрбиелік мәнін
тыңдату , сезіну , арқылы бойына сіңіру.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі
Өткен сабақты сұрау
Бекіту
Жаңа сабақты түсіндіру
Музыка тыңдау
Қорытындылау
Бағалау
Үйге тапсырма
Сабақтың барысы:
-Балалар саламатсыңдарма!
Үй тапсырмасы: Күй шебері Тәттімбет.
Бекіту:
Тәмтімбеттің күйлері?
Тәттімбеттің ақындарға берген жауабы?
<<Саржайлау>>күйінде не туралы айтылады?
-Бүгінгі өтетін жаңа сабағымыздың тақырыбы:
Халық композиторы Дәулеткерей
Дәулеткерей Шығайұлы күйші композитор. Қазіргі Орал жерінде дүниеге келген. <<Қосалқа>>
атты күйі халыққа кең тараған күй. Күйде сұлу қыздың бейнесі, әдемі жүрісі, алқаның сылдыры естіледі.
Музыкалық шығарманы тыңдау: <<Қосалқа>>күйі
Музыка тыңдау ережелері:
* Музыканы ден қойып тыңда
* Музыканың тақырыбы не туралы,көз алдыңа елестете біл.
Музыкалық сауат ашу:
Күй - музыкалық аспапта орындалатын шығарма.
Күйші - күйді орындайтын адам.
Күйші- композитор күйді шығарушы.
Қорытындылау :
* Қазақтың күйші композиторларын ата.
* Домбыра аспабына жазылған қандай күйлерді
білесің ?
Шертпе күй дегеніміз?
Төкпе күй дегеніміз?
Үйге тапсырма:
* Халық композиторы Дәулеткерей
Бағалау:


Мерзімі:18,25.09.2013 ж.
Сыныбы: 1а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Музыкалық аңыз әлеміне саяхат
Сабақтың тақырыбы: Музыка бейнелейді

Сабақтың мақсаты:
.
Білімділік мәні : Оқушыларға музыка мен табиғаттың тығыз байланысын таныстыру

Дамытушылығы: Шығармаларды естей отырып, суреттей білуге үйрету.
.
Тәрбиелік мәні : Табиғатты, туған жерін аялауға тәрбиелеу

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, сурет

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі
Жаңа сабақты түсіндіру
Қорытындылау

Үйге тапсырма

Сабақтың барысы:

Біздің туған жеріміздің табиғаты тамаша..Биік тау, өзен, көл, орман тоғайлар кездеседі. Табиғат пен музыка бір- бірімен тығыз байланысты.Композиторлар мен ақындар туған жердің табиғатын шығармаларында жырлаған.Музыкалық шығармалардан табиғаттың бейнелі суреттемелерін байқауға болады.Қазақ жерінің кең даласын, жазық жерін, табиғатын көп күйшілер суреттей білген. Осындай күйдің бірі Құрманғазының <<Сарыарқа>> күйі.

Дәптермен жұмыс: <<Сарыарқа>>күйін тыңдап, сурет салу.

Қорытындылау
1.Музыканы кім жасады?
2Музыкалық дыбыстар дегеніміз не?.

Үйге тапсырма

0

Мерзімі: 25.09;2.10.2013 ж.
Сыныбы: 3ә.
Тоқсандық тақырыбы: Халқымыздың мақтанышы әнші- композиторлар .
Сабақтың тақырыбы: Ән жүйрігі Біржан сал. <<Теміртаc>>әні

Сабақтың мақсаты:
.
Білімділік мәні :Әнші композитордың шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту, жан - жақты білімдерін арттыру

Дамытушылығы:Жас өспірімдердің музыкаға әнге деген
ықыласын дамыту.
.
Тәрбиелік мәні :Халық композиторларының музыкалық
шығармалары арқылы халықтың салт- дәстүрін, тәрбиесін балаға бере білу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау,шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, сыныпты түгендеу, сабаққа зейін аударту.
Үй тапсырмасын сұрау: Аты әнге айналған Балқадиша.
Жаңа сабақты түсіндіру:. Ән жүйрігі Біржан сал. <<Теміржан>>әні
Қорытындылау.

Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
Біржан сал 1834 жылыАқмола облысыныңЕңбекшілдер ауданында дүниеге келіп,1897 жылы алпыс үш жасында туған жерінде қайтыс болған. Бозбала кезінен әнші-ақындардыңқасына еріп, той-думанның сәніне айналады. Шөже, Салғара, Толыбай, Орынбай, Нүркей, Сегізсері, Арыстан тәрізді өнер иелері - Біржан салдыңұстаздары.1865 жылыАбаймен кездесуі Біржан салдың композиторлық, әншілік, ақындық өнерінің дами түсуіне үлкен әсер етеді. Біржан сал қазақтың дәстүрлі әншілік өнерін, халық музыкасын жаңа белеске көтеріп, өз ән-өлеңдерімен толықтырған ірі тұлға. Жаяу Мұса, Басықараның Қанапиясы, Құлтума, Ақан сері, Балуан Шолақ, Ғазиз, Естай, Үкілі Ыбырай, Жарылғапберді, т.б. арқаның атақты ақын-әншілері - Біржан салдың мектебінен өнеге алып, оның композиторлық өнерін жалғастырып, ілгерілеуіне мол үлес қосқан өнерпаздар.Біздің заманға Біржан салдың алпысқа жуық әндері жеткен. Оның әндері нәзік сезімді, сұлулықты жырлаған сыршылдығымен қоса (<<Ғашығым>>, <<Қаламқас>>, <<Ләйлім шырақ>>, <<Айтбай>>, <<Ақтентек>>, т.б.), әлеуметтік мән-мазмұнымен де (<<Жанбота>>, <<Адасқақ>>, <<Көлбай - Жанбай>>, <<Шідер>>, т.б.) құнды. Сара ақынмен айтысы оны дарынды, суырыпсалма ақын ретінде дүйім елге танытты. Біржан салдың ақындық өнерінің өріс ашып, өрби түсуіне Сара, Әсет, Доскей, т.б. қатарлы тұтас бір сала буын игі әсерін тигізген.Өмірінің соңғы кезінде ру арасындағы талас-тартыстар, ағайын ішінің кикілжіңі Біржан салдың жеке басына да қатты әсер еткен. Қиянатшылар тіпті оны <<жынданды>> деген лақап таратып, қол-аяғын байлап тастауға дейін барады. Аталмыш оқиға Біржан салдың <<Теміртас>> әнінде үлкен қасіретпен айтылады. Оның <<Айтбай>>, <<Адасқақ>>, <<Жамбас сипар>>, <<Жонып алды>>, <<Алтын балдақ>>, <<Көкек>>, <<Жанбота>>, <<Теміртас>> сияқты әндері дәстүрлі қазақ әндерінің классикалық үлгілері ретінде қазақ мәдениетінің алтын қорынан орын алды. Олар Ғаббас Айтбаев, Қали Байжанов, Әміре Қашаубаев, Жүсіпбек Елебеков, Манарбек Ержанов, Қосымжан Бабақов, Қуан Лекеров, Мәжит Шалқаров, Темірбек Арғынбаев, Қайрат Байбосынов, т.б. әншілердің орындауында ел арасына кең тарап, халық игілігіне айналды. Біржан салдың музыкалық мұрасы бірнеше рет жинақ болып басылып шықты. Мұқан Төлебаев <<Біржан - Сара>> операсын жазды.өкіне, ашына айтқан. Біржан сал өз ауылында тұрақтамай, ел кезіп кетеді. "Үш жүзді сайран қылған Біржан едім" деп өлеңінде өзі айтқандай, қазақ жерінің барлық түкпірін аралайды. Ел көреді, жер көреді, талай той-думандардың сәні, көркі болады. Жүрген жерлерінің бәрінде бүгінге дейін ел аузында жүрген, халқымыздың өшпес мәдени қазынасына айналған әндер шығарады. Бүгінгі әншілеріміз айтып жүрген "Ләйлім шырақ", "Теміртас", "Жайма шуақ", "Айтпай", "Бурылтай", "Айбозым", "Асыл-Ақық", "Керкекіл", "Ақ серкеш", "Мәті-Дәулен", "Алтын балдақ", "Телқоңыр", "Аққошқар", "Көкек" т. б. әндері - мәңгі өлмейтін туындылар. Бұлардың бәрі бұрын жеке дауыста орындалса, ұлы композиторымыз Мұқан Төлебаев біразын "Біржан - Сара" операсында пайдаланған. Арқаның ақиығы Біржанның Жетісу бұлбұлы атанған ақын Сарамен айтысы да - өлмес қазынамыз.
Біржанды өз құлағымен тыңдаған данышпан Абай:
Құлақтан кіріп бойды алар,Әсем ән мен тәтті күй.Көңілге түрлі ой салар,Әнді сүйсең - менше сүй, -деген мәңгілікке жетерлік сөз қалдырған.[3]
Теміртас Теміртас, Асыл, Ақық қалдың зарлап, Адамзат қалмақ па екен солай сарнап.Көз көрген құрбыларға дұгай сәлем,Батасын оқи берсін маған арнап.Ақ үйдің ай көрінер маңдайынан,Шешеннің сөз шығады таңдайынан.Теміртас, Асыл, Ақық, қарғаларым,Иіскетіп кетсеңдерші маңдайыңнан.Теміртас, Асыл, Ақық, қарақтарым,Үкідей мен сендерді балақтадым.Бірге өскен құрбы-құрдас, замандастар,Есіктен келе ме деп алақтадым.Салғаным ағаш үйге ызботты пеш,Жаратқан, мен бендеңнің күнәсін кеш.Денеме кендір арқан жаман батты,Қайдасың, Асыл, Ақық қолымды шеш.Теміртас, Асыл, Ақық балдан тәтті,Қинауға салады екен адамзатты.Үкідей желпіндерген, қарақтарым,Шешсеңші, білегіме арқан батты.
Қорытындылау:

1.Қазақстанның белгілі ақындары?

2.Жерлес ақындарды ата.

3Айтыстың түрлері?

Үйге тапсырма: Біржан салдың өмірі мен өлеңдері.
<<Теміртас>> әні.

Мерзімі: 26.09.2013 ж. 1
Сыныбы: 4а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Ұлы ұстаздар көші
Сабақтың тақырыбы: Әншілік өнердің хас шебері -Жүсіпбек Елебеков
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні : Әншнің шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту, жан - жақты білімдерін арттыру.
Дамытушылығы: Оқушылардың музыкаға, әнге деген ықыласын дамыту.
Тәрбиелік мәні : Композиторлардың музыкалық шығармалары,әндері арқылы халықтың
салт- дәстүрін, тәрбиесін балаға бере білу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, әндету , шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.
Сабақ жоспары:
1.Ұйымдастыру кезеңі
2.Үй тапсырмасын сұрау
3.Бекіту
4.Жаңа сабақ
5.Қорытындылау
6.Үйге тапсырма
7.Бағалау
Сабақтың барысы:
2.Үй тапсырмасын сұрау
Ән өнерін паш еткен-Манарбек Ержанов
3.Бекіту
а)Манарбек Ержанов қай жерде дүниеге келді?
ә)Манарбектің ұстазы кім?
б)<<Қыз Жібек>>операсында кімнің ролін сомдады?

Жүсіпбек Елебеков
(1904-1977)
Жүсіпбек ЕлебековҚарағанды облысыЕгіндібұлақ ауданы (қазіргі Қарқаралы) Қаратау ауылы ауылында туған. Елебековті әншілік өнерге баулыған алғашқы ұстазы Ж.Балғабайұлы болған. Кейін Ұ.Айтбаев, Қ.Байжанов, Ә.Қашаубаев, И.Байзақовтармен бірге жүріп, өнерін ұстартады. 1920 -- 22 жылдары Семейдегі "Ес-аймақ" драма труппасының қойған спектакльдері мен концерттеріне қатысады. 1931 -- 35 жылдары Қазақ драма театрында, 1935 -- 60 жылдары Қазақ филармониясында, 1960 -- 77 жылдары "Қазақконцерт" бірлестігінде актерлік-әншілік қызметтер атқарады. 1933 -- 38 жылдары Қазақ музикалық драма театрында (қазіргі Қазақ опера және балет театры) И.В. Коцыктың "Айман -- Шолпан" музикалық комедиясында Әлібектің, Е.Г. Брусиловскийдің "Қыз Жібек" және "Айман -- Шолпан" операларында Төлеген мен Арыстанның бейнелерін сомдайды. М.Әуезовтің "Еңлік -- Кебегінде" Жапал рөлін ойнады. Ұлы Отан соғысы жылдары (1942 -- 43) концерттік бригада құрамында майдандағы жауынгерлер арасында концерттер береді. Осы сапарында Р.Елебаевтың "Жас қазақ" әнін үйреніп келіп, алғаш рет халыққа таратты. Ол Абай, Ақан сері, Біржан сал, Жаяу Мұса, Балуан Шолақтың классикалық үлгідегі шығармаларын насихаттаушы, кейінгі буынға таратушы болды. Елебеков халық композиторларының, халық әндерімен бірге Қазақстан композиторларының әндерін де орындайды. Оның репертуарында Біржан салдың "Айтбай", "Жамбас сипар", Салғараның "Жиырма бес", Ақан серінің "Құлагер", т.б. әндер болды.

5.Қорытындылау
а)Жүсіпбек Елебеков қай жерде дүниеге келді?
ә)Ұстазы кім?
б)Халық композиторларынан кімдердің әндерін орындады?
6.Үйге тапсырма: Оқып, түсінігін айту.Мәнжазба жазу.

7.Бағалау

2
Мерзімі: 12.09.2013 ж.
Сыныбы: 4а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Ұлы ұстаздар көші
Сабақтың тақырыбы: Ән өнерін паш еткен- Манарбек Ержанов
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні : Әншінің шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту, жан - жақты білімдерін арттыру.
Дамытушылығы: Оқушылардың музыкаға, әнге деген ықыласын дамыту.
Тәрбиелік мәні : Композиторлардың музыкалық шығармалары,әндері арқылы халықтың
салт- дәстүрін, тәрбиесін балаға бере білу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, әндету , шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.
Сабақ жоспары:
1.Ұйымдастыру кезеңі:
2.Үй тапсырмасын сұрау.
3.Бекіту.
4.Жаңа сабақ.
5.Қорытындылау.
6.Үйге тапсырма.
7.Бағалау.
Сабақтың барысы:
2.Үй тапсырмасын сұрау.
Қали Жантілеуовтің өмірі .
3.Бекіту.
а)Қали Жантілеуов қай жерде дүниеге келді?
ә)Қалидың ұстазы ұстазы кім?
б)Қали қай қомпозиторлардың күйлерін орындаған?
Жаңа сабақ.

Манарбек Ержанов Қарағанды облысы, Қарабұлақ деген жерде дүниеге келген.Әкесі темірден түйін түйген шебер, домбырашы, күйші болса, анасы әнші болған.манарбекті өнерге баулыған дала музыканты Күсенбай ғажап күйші, әнші болған. Манарбек Әміре Қашаубаевтың өнерін үлгі тұтты. 1936 жылы Мәскеуде өткен қазақ өнерінің Декадасында <<Қыз Жібек>>операсындағы Шегенің ролін сомдап, Мәскеудегі музыканттарды аузына қаратты.
Еңбегі еленіп <<Құрмет белгісі>> ордені,>> Қызыл жұлдыз>> және Халық артисі атағы берілді



5.Қорытындылау

а)Манарбек Ержанов қай жерде дүниеге келді?

ә)Ұстазы кім?

б)Мәскеуде <<Қыз Жібек>> операсында кімнің ролін сомдады?

6.Үйге тапсырма: Оқып, түсінігін айту.Мәнжазба жазу.

7.Бағалау

3

Мерзімі: 4.11.09.2013 ж.
Сыныбы: 3а,ә
Тоқсандық тақырыбы: халқымыздың мақтанышы әнші- композиторлар
Сабақтың тақырыбы: Ел еркесі- Ақан сері
Сабақтың мақсаты:
.
Білімділік мәні : Әнші композитордың
шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту Оқушылардың жан - жақты білімдерін
арттыру.
Дамытушылығы: Жас өспірімдердің музыкаға деген
ықыласын дамыту.

Тәрбиелік мәні : Әнші композиторларының музыкалық
шығармалары арқылы халық
композиторлар шығармаларының тәрбиелік мәніне түсінік беру.

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, әндету , шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.

Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі
Жаңа сабақты түсіндіру
Жаңа ән
Қорытындылау

Үйге тапсырма

Бағалау

Сабақтың барысы:
Ақан сері
Көкшенің асқан әншісі, композитор Ақан сері кемеңгер орындаушы, ақын болған. Бұрын сал серілер астарында аты, қолдарында домбырасы ауылдарды аралып, сауық сайран құрып жүрген. Оның <<Маңмаңгер>>әнін үйренеміз.
Дәптермен жұмыс:
Маңмаңгер кекілің келте, жалың майда

Дауысқа жаттығу жасау:
Қорытындылау
1.Ақан кім?
2.Сал, сері деп кімдерді айтамыз?

Үйге тапсырма

Бағалау

4

Мерзімі: 2.09.2013 ж.
Сыныбы: 5
Тоқсандық тақырыбы: Айтыс және жыраулық өнер
Сабақтың тақырыбы: Айтыс өнері, айтыс түрлері.
Сабақтың мақсаты:
.
Білімділік мәні : Оқушыларды айтыс өнерімен, түрлерімен таныстыру

Дамытушылығы: Жерлес айтыскер ақындар туралы деректер жинау
.
Тәрбиелік мәні :Сөйлеу мәдениетіне, сөзге тоқтай білуге тәрбиелеу
Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.
Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі
Жаңа сабақты түсіндіру
Қорытындылау

Үйге тапсырма

Сабақтың барысы:
Айтыс <<айтысу>> деген сөзден шыққан. Ол өлең сөзбен жарысу, сайысу, тартысу, мағнасында қолданылады. Айтыстың бірнеше түрі бар.Бәдік айтысы, жар жар айтысы, қыз бен жігіт айтысы, ақындар айтысы т.б.Белгілі айтыстардың бірі <<Сара мен Біржан>> айтысы. Біздің қаламызда да белгілі ақындар бар. Сайлаубек, Аян, Қайнар.

Қорытындылау
1.Қазақстанның даңқын шығарған ақындар?
2.Жерлес ақындарды ата.
3. Жамбылмен кім айтысқан?

Үйге тапсырма

5

Мерзімі:1,11.09.2013 ж.
Сыныбы: 1а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Музыкалық аңыз әлеміне саяхат
Сабақтың тақырыбы: Музыка суреттейді.

Сабақтың мақсаты:
.
Білімділік мәні : Оқушыларға музыка мен ортаның тығыз байланысын таныстыру

Дамытушылығы: Шығармаларды естей отырып, суреттей білуге үйрету.
.
Тәрбиелік мәні : Табиғатты, туған жерін аялауға тәрбиелеу

Сабақтың түрі: саяхат сабақ

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, сурет

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі.
Жаңа сабақты түсіндіру .
Қорытындылау.

Үйге тапсырма.

Сабақтың барысы:
Балалар, біздер музыкалық аңыз әлеміне саяхатқа шығамыз. Музыканы тыңдау және әнді айту үшін шығарманың мазмұнын біліп алу керек.
Қазақ жерінің әсем табиғатын, тұрмыс-тіршілігін бейнелейтін, суреттейтін музыкалық шығармалар көптеп кездеседі. Музыка әлемі музыкалық және шулы дыбыстардан тұрады. Шулы дыбыстарға табиғи құбылыстар, машинаның гүрілі т.б дыбыстар жатады. Табиғат пен музыка бір- бірімен тығыз байланысты.Музыкалық шығармалардан табиғаттың бейнелі суреттемелерін байқауға болады.Қазақ жерінің кең даласын, жазық жерін, табиғатын көп күйшілер суреттей білген. Осындай күйдің бірі Құрманғазының <<Сарыарқа>> күйі.

Дәптермен жұмыс: <<Сарыарқа>>күйін тыңдап, сурет салу.

Қорытындылау

1.Музыка әлемі қандай дыбыстардан тұрады?

2Музыкалық дыбыстар дегеніміз не?

3.Шулы дыбыстар дегеніміз не?

Үйге тапсырма

Мерзімі: 1,8.10.2013 ж. 3,10. 10.2013 ж.
Сыныбы: 2ә 2а
Тоқсандық тақырыбы: Күйші композиторлар
Сабақтың тақырыбы: Күйге шешені -Қазанғап
Сабақтың мақсаты: Күйші композиторлардың
шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту.
Білімділік мәні : Оқушылардың жан - жақты білімдерін
арттыру.
Дамытушылығы: Жас өспірімдердің музыкаға деген
ықыласын дамыту,есте сақтау, ырғақты
айыру,тыңдай білу, айыра білу, есту
қабылеттерін қалыптастыру, дамыту.
Тәрбиелік мәні : Күйші композиторларының музыкалық
шығармалары арқылы халық
музыканың тәрбиелік мәнін
тыңдату , сезіну , арқылы бойына сіңіру.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі.
Өткен сабақты сұрау.
Жаңа сабақты түсіндіру .
Музыка тыңдау.
Қорытындылау.
Бағалау.
Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
-Балалар саламатсыңдарма!
-Бүгінгі өтетін жаңа сабағымыздың тақырыбы:
Күй шешені -Қазанғап
Тілепбергенұлы Қазанғап (1854-1927) - қазақтың әйгілі күйші-композиторы. Туып-өскен жері - арал көлінің жағасы, Құланды түбегінің Ақбауыр деген жері. Топырақ бұйырған жері - сол Ақбауыр маңы, Айшуақ ауылының іргесі. Сырым батыр, онан соң Исатай мен Махамбет бастаған жойқын көтерілістер, берідегі Бекет батыр бастаған көтеріліс Қазанғаптың жөргектен құлағына сіңісті болған, қала берді көзі көрген заманалық тауқымет айғағы болатын. Бойы өсіп, бұғанасы қатып үлгермей-ақ Қазанғаптың маңдайына қойшылық өмір бұйырған. Қой соңында өткізген он жылда ол домбыраны жан серігі етіп, өзінің сезім - түйсігін күй тілінде сыртқа шығаруды машық етеді. Содан, оң-солын тани бастағанда күйге біржола өмірін арнамақ болып, әке-шешесінен рұқсат алады. Небір додалы күй сайыстарына түсіп, өнерін шыңдайды. Мұның бәрі Қазанғап бойындағы тегеурінді дарынның жарқырай көрінуіне, шабыт тұғыры болуына себепші болады. Қазанғап қарақалпақтар ортасында болған кезінде Балжан деген қызбен көңіл жарастырып, бас құрауға уәде байласады.Алайда, жоқ-жітік тірлік кешкен қарт әке-шешенің жағдайымен Қазанғап уәделі уақытта Балжанға келе алмайды. Кейін тағдыр айдап, тұрмысқа шыққан Балжанға келе алмайды. Сонда Балжан: <<Қазанғап аға, тағдырдың бұйрығы осылай болды. Менде жазық жоқ, сағынышты серік етіп, уәделі мерзімді екі еселеп күтіп-ақ едім. Уәдеде тұра алмаған айып-шамыңызға өмір бойы маған күй арнап өтіңіз!>> - деп, ашық мінезбен ағынан жарылады. Қазанғап адалдық пен сұлулық айғағындай Балжан аруды өмір бойы күй арқауы , шабыт тұғыры етіп өткен. Қазанғап шығарған күйлердің ішінде Балжанға арналған күйлер циклі қазақ күй өнерінің ең бір шуақты шоғырына жатады. Жалпы, Қазанғап эпикалық күйші. Оның күйлері қазақтың өткеніне де, бүгініне де, болашағына да терең бойлайды. Қазанғап күйлері халық тарихының артта қалған алмағайып кезеңі туралы <<Ноғайлы босқыны>> деп, он алтыншы жылғы патша жарлығын жарадай сезіне отырып <<Жұртта қалған>>, <<Окоп>> деп күңіренеді. Қазан төңкерісінен кейінгі ел өмірінің түбірлі өзгерістерін ұлы көшке теңеп <<Қызылкеруен>>депбебеулейді.Ал, <<Майда қоңыр>>, <<Учитель>>, <<Өтті-ау дүние>>, <<Көкіл>> сияқты күйлері өмірдің мәні мен сәні туралы, бүгін мен болашақтың қамы туралы таусыла толғанады. Қазанғаптың күйшілік болмысына ден қойғанда, оны да ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында қазақ халқының рухани әлемінде көрініс тапқан антиутопиялық ағымның, кертолғау сарынының, зар заман тақырыбының аса дарынды өкілі деп аныған жөн.Қазағымның күмбірлеген домбырасының шанағынан төгілген әуеннің айтары мол.

Музыкалық шығарманы тыңдау: <<Ақсақ құлан>>күйі
Музыка тыңдау ережелері:
* Музыканы ден қойып тыңда
* Музыканың тақырыбы не туралы,көз алдыңа елестете біл.
Музыкалық сауат ашу:
Күй - музыкалық аспапта орындалатын шығарма.
Күйші - күйді орындайтын адам.
Күйші- композитор күйді шығарушы.
Қорытындылау :
* Қазақтың күйші композиторларын ата.
* Домбыра аспабына жазылған қандай күйлерді
білесің ?
Үйге тапсырма:
Күй шешені -Қазанғап
Бағалау:


Мерзімі:2.10.2013 ж.
Сыныбы: 1а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Музыкалық аңыз әлеміне саяхат
Сабақтың тақырыбы: Музыка сөйлейді.

Сабақтың мақсаты:
.
Білімділік мәні : Оқушыларға музыка мен сөз өнерінің байланысын жеткізе білу.

Дамытушылығы: Музыканың әуені мен сөзін естей отырып, сөзін анық айта білуге үйрету.
.
Тәрбиелік мәні :мәнерңне келтіріп, әдемі сөйлей білуге үйрету.

Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , сурет,әдеп.

Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі.
Жаңа сабақты түсіндіру .
Қорытындылау.

Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
<<Әліппе>>әнінің сөзін сұрау.
Жаңа сабақ:
Балалар, біздер Музыка әлемі музыкалық және шулы дыбыстардан тұратынын білдік. Шулы дыбыстарға табиғи құбылыстар, машинаның гүрілі т.б дыбыстар жатады. Музыка әлеміндебасты мамандық - композитор. Композитор музыка шығарады. Әннің сөзін ақын шығарады.Ал біз музыканы тыңдаймыз, орындаймыз.Әнді сен әннің әуенімен тыңдасаң, не туралы екенін білмейсің.Әннің мазмұнын сөзі арқылы білесің.
Ән- әуені бар музыкалық шығарма.
Өлең- ұйқасы бар көркем сөз. Сондықтан әннің сөзін анық, дұрыс айта білуіміз керек.

Ән үйрену: <<Мұғалім ол біздің>> әні .
Сергіту: Суреттегі жануарларды атап, дыбыстарын салу.

Жұмбақтар шешу:

Қанаты жоқ ұшады,
Аяғы жоқ қашады.

Қорытындылау:

1.Музыка әлемі қандай дыбыстардан тұрады?

2. Ән - дегеніміз не?

3.Өлең- дегеніміз не?

Үйге тапсырма.

Мерзімі: 1.10.2013 ж.
Сыныбы: 6
Тоқсандық тақырыбы: Сөзбен өрілген саз.
Сабақтың тақырыбы: Күйге тіл бітірген -Қазанғап
Сабақтың мақсаты: Күйші композиторлардың
шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту.
Білімділік мәні : Оқушылардың жан - жақты білімдерін
арттыру.
Дамытушылығы: Жас өспірімдердің музыкаға деген
ықыласын дамыту,есте сақтау, ырғақты
айыру,тыңдай білу, айыра білу, есту
қабылеттерін қалыптастыру, дамыту.
Тәрбиелік мәні : Күйші композиторларының музыкалық
шығармалары арқылы халық
музыканың тәрбиелік мәнін
тыңдату , сезіну , арқылы бойына сіңіру.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі.
Өткен сабақты сұрау.
Жаңа сабақты түсіндіру .
Музыка тыңдау.
Қорытындылау.
Бағалау.
Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
-Балалар саламатсыңдар ма!
-Бүгінгі өтетін жаңа сабағымыздың тақырыбы:
Күй шешені -Қазанғап
Тілепбергенұлы Қазанғап (1854-1927) - қазақтың әйгілі күйші-композиторы. Туып-өскен жері - арал көлінің жағасы, Құланды түбегінің Ақбауыр деген жері. Топырақ бұйырған жері - сол Ақбауыр маңы, Айшуақ ауылының іргесі. Шыққан тегі - Ұлы жүз құрамындағы байырғы тайпалардың бірі - Шанышқылы. Шежіре дерегі бойынша, Ұлы жүз Ақарыстан тараған ұрпақтың бірі Кейкі би, одан Төбей туған. Төбейден Майқы, Қоғам, мекіре, Құйылдар деген төрт ұл туады. Осылардың Қоғамынан Қаңлы мен Шанышқылы туған. Шанышқылыдан Қорбақа, Дархан, Қырықсадақ, Бектау деген төрт ұл туады.Осылардың ішіндегі Қырықсадақтан Қазанғаптың аталары өрбіген. Кіші жүздің Ресейге бодан болуы ел ішіндегі әлеуметтік-саяси құрылымға ертерек өзгеріс енгізіп, бұрынғы ру аралық пәтуә- бірлік шырқының ертерек бұзылуына себепші болды. Әрідегі Сырым батыр, онан соң Исатай мен Махамбет бастаған жойқын көтерілістер, берідегі Бекет батыр бастаған көтеріліс Қазанғаптың жөргектен құлағына сіңісті болған, қала берді көзі көрген заманалық тауқымет айғағы болатын. Бойы өсіп, бұғанасы қатып үлгермей-қ Қазанғаптың маңдайына қойшылық өмір бұйырған. Қой соңында өткізген он жылда ол домбыраны жан серігі етіп, өзінің сезім - түйсігін күй тілінде сыртқа шығаруды машық етеді. Содан, оң-солын тани бастағанда күйге біржола өмірін арнамақ болып, әке-шешесінен рұқсат алады. Доңызтау-Аққолқада - Төреш, Бесқалада - Орынбай, Құрманияз, Орынборда - Үсен төре сияқты әйгілі домбырашылармен кездеседі. Арал алабын, Үстірт, Маңғыстау аймағын, Ақтөбе, Ырғыз, Қостанай, Троицк, Орынбор төңірегін шарлап, ел ішіндегі күй сарындарын көкірегін армансыз сіңіреді. Небір додалы күй сайыстарына түсіп, өнерін шыңдайды. Мұның бәрі Қазанғап бойындағы тегеурінді дарынның жарқырай көрінуіне, шабыт тұғыры болуына себепші болады. Қазанғап қарақалпақтар ортасында болған кезінде Балжан деген қызбен көңіл жарастырып, бас құрауға уәде байласады.Алайда, жоқ-жітік тірлік кешкен қарт әке-шешенің жағдайымен Қазанғап уәделі уақытта Балжанға келе алмайды. Кейін тағдыр айдап, тұрмысқа шыққан Балжанға келе алмайды. Сонда Балжан: <<Қазанғап аға, тағдырдың бұйрығы осылай болды. Менде жазық жоқ, сағынышты серік етіп, уәделі мерзімді екі еселеп күтіп-ақ едім. Уәдеде тұра алмаған айып-шамыңызға өмір бойы маған күй арнап өтіңіз!>> - деп, ашық мінезбен ағынан жарылады. Қазанғап адалдық пен сұлулық айғағындай Балжан аруды өмір бойы күй арқауы , шабыт тұғыры етіп өткен. Қазанғап шығарған күйлердің ішінде Балжанға арналған күйлер циклі қазақ күй өнерінің ең бір шуақты шоғырына жатады. Жалпы, Қазанғап эпикалық күйші. Оның күйлері қазақтың өткеніне де, бүгініне де, болашағына да терең бойлайды. Қазанғап күйлері халық тарихының артта қалған алмағайып кезеңі туралы <<Ноғайлы босқыны>> деп, он алтыншы жылғы патша жарлығын жарадай сезіне отырып <<Жұртта қалған>>, <<Окоп>> деп күңіренеді. Қазан төңкерісінен кейінгі ел өмірінің түбірлі өзгерістерін ұлы көшке теңеп <<Қызыл керуен>> деп бебеулейді.Ал, <<Майда қоңыр>>, <<Учитель>>, <<Өтті-ау дүние>>, <<Көкіл>> сияқты күйлері өмірдің мәні мен сәні туралы, бүгін мен болашақтың қамы туралы таусыла толғанады. Қазағымның күмбірлеген домбырасының шанағынан төгілген әуеннің айтары мол. Сөзбен айтып жеткізе алмас сырың да, көкірекке сыймас құлазыған көңілің де, шаттыққа толы қуанышың да домбыраның жансыз тілімен-ақ жүрекке жетеді. Құлан қуып, қаза болған хан баласының қайғылы хабарын естірткен де "Ақсақ құлан" күйінің құдыреті. "Аман бол, шешем, аман бол!" деп Құрманғазыны анасымен қоштастыратын да осы домбыра. Ал, жансызға тіл бітіріп, сөйлететін, сезім мен санаңды оятып, жүрегіңе жеткізетін арқалы талант иелері - күйшілер, домбырашылар... "Мынау біздің ұлттық өнеріміз, мынау біздің күйіміз!" деп әлемдік мәдениет деңгейінде мақтана аламыз.Қазақтың күй өнерінің негізін салып, бүгінгі күнге жеткізіп кеткен күйші бабаларымыз аз емес. Қазақ даласының әр өңірінде туған олардың әрқайсысы өзіндік стилімен ерекшеленеді. Құрманғазының, Тәттімбеттің, Сүгірдің, Динаның, Абылдың, Дәулеткерейдің өздеріне ғана тән күйшілік дәстүрі болған. Сондай дербес мектептің негізін қалап кеткен халық күйшісі - Қазанғап Тілепбергенұлы. Мұны академик Ахмет Жұбанов та "Қазақ домбыра өнеріндегі жеті мектептің бірі - Қазанғап дәстүрі" деп атап көрсеткен.
Музыкалық шығарманы тыңдау: <<Ақсақ құлан>>күйі
Музыка тыңдау ережелері:
* Музыканы ден қойып тыңда
* Музыканың тақырыбы не туралы,көз алдыңа елестете біл.
Музыкалық сауат ашу:
Күй - музыкалық аспапта орындалатын шығарма.
Күйші - күйді орындайтын адам.
Күйші- композитор күйді шығарушы.
Қорытындылау :
* Қазақтың күйші композиторларын ата.
* Домбыра аспабына жазылған қандай күйлерді білесің ?

Үйге тапсырма:
* Күйге тіл бітірген -Қазанғап

Бағалау:


Мерзімі: 3.10.2013 ж. 1
Сыныбы: 4а
Тоқсандық тақырыбы: Ұлы ұстаздар көші.
Сабақтың тақырыбы: Қара қобыз шебері - Жаппас Қаламбаев.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні : Әншінің шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту, жан - жақты білімдерін жетілдіру.
Дамытушылығы: Оқушылардың ұлттық музыкаға деген ықыласын дамыту.
Тәрбиелік мәні : Қара қобыз шеберінің өмірі мен шеберлігі арқылы халықтың
салт- дәстүрін, тәрбиесін балаға бере білу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.
Сабақ жоспары:
1.Ұйымдастыру кезеңі
2.Үй тапсырмасы: Жүсіпбек Елебековтің өмірі.
3.Бекіту
4.Жаңа сабақ: Қара қобыз шебері - Жаппас Қаламбаев.
5.Қорытындылау
6.Үйге тапсырма
7.Бағалау
Сабақтың барысы:

Қара қобыз шебері жаппас Қаламбаев
Қазақтың көне тарихымен бірге жасасып келе жатқан қасиетті қобыз аспабының ел арасында кеңінен таралуына өлшеусіз үлес қосқан, Қорқыт пен Ықыластың өнерін ілгері жал - ғастыруға бүкіл саналы ғұмырын арнаған Жаппас Қаламбаев 1909 жылы наурыз айында қазіргі Оңтүстік Қазақстан облы - сы, Созақ ауданында өмірге келеді. Та - рих - та бұл өңір Қоқан хандығына қараған жерлерді орыс патшалығы өзіне бағын - ды - рып алған кезде Сырдария губерния - сы - ның Түркістан уезіне енген болатын. Арқа - дағы Шымкент уезіне бірік - тірілген старшыны Баспақ Тиесовтің болыс - тығына тіркелген тұрғындардың тізі - мін - де атақты қобызшы Ықылас Дүкеновтің де барлы - ғын тарихи құжаттар дәлел - дей - ді. Шу және Талас өзендерінің төменгі сағасын мекендеген көшпелі елдің ішін - де Ықылас пен Сүгір күйші - лердің ауылы аралас, қойы қоралас болып жүргенін көнекөз қарттар да әңгімелейді. Сол ұлы күйші - лер - дің өкшесін алып, дүние есігін ашқан Жаппас Қаламбаевтың да төрт түлік малды тіршілік көзіне айналдырған дала қазақтарының тұрмыс ауанымен Бетбақ - дала, Сарыарқаны ен жайлап, Мойын - құм, Көкшеқұмды қыстап шыға - тын қалың елдің арасында балалық шағы өтеді. Жиырмасыншы ғасырдың басында Созақ ауданында құрылған Түркістан уезінің он екі болыстан тұра - тын елінің Үлкен Шу болысына Тама - ның Дәулеткелді, Қызыл - құрт аталары - ның ұрпақтары енген. Олар - Бұзау, Жалпақ, Есенқара, Барақ, Жолдыбай, Өтеміс, Қойлыбай, Ерназар, Қошқарбай, Айдар-Балта, Сартама болып келеді. Кешегі шертпе күйдің шебері Сүгір де, оның шәкірттері Жаппас та, Ергентай Борсабаев та Бұзау ата ұрпақ - тары болып келуінің өзі бұл әулетке Қы - дыр атаның қоңыр қобыз бен домбыра аспабын теліп кеткендігі туралы аңыз әңгіменің шындыққа жанасатынын байқатады. Сүгірдің түсіне Қыдыр ата еніп: "Көген аласың ба, домбыра аласың ба?" деп сұрағанда қалақтай қара домбы - раны қалап алғаны, бала кезінде Қыдыр ата қобыз сыйлап кеткен Ықылас күйші де сүйек жағынан бұл әулетке ұзақ емес.Жаз жайлауға, қыс қыстауға көшіп-қонып жүрген елдің ішінде қоңыртөбел тіршілігін күйттеп жүрген үлкен аталары Қаңтарбайдан - Ысқақ, Иса, Қаламбай, Жақып атты төрт ұл дүниеге келсе, Қалам - - байдан да төрт ұл - Қасымбек, Аппаз, Әубәкір, Әмзе туады. Ел ішін қызыл шешек жайлаған қиын кезде Қаламбайдың өзге ұл-қыздары болған да шығар, со - лар - дың ішінде қатарға ілік - кендері осы балалар еді. Туабітті бауы - рын жерден көтергеннен жоқшылық тауқыметін көріп, талпынған жас бала - лардың еті тірі болып өседі. Тұңғыш ұлы қашанда ата-анасына бөлекше ыстық көрінетіні белгілі. Жап - пастың төрт-бестегі кезінде әкесі Қа - сымбек үй іргесінде бал - та - мен ағаш шауып жатқанын байқап: "Әке, не істеп жатырсыз?" деп сұрайды. Сонда Қасымбек: "Балам саған лайықтап домбыра шауып жатырмын!" деп жауап береді. Қасымбек баласының ән-күйге әуестігін ерте бастан сезсе керек. Шағын денелі Жаппас та өте аңғарымпаз, сергек болып өседі. Жаппас әуелі қолына дом - бы - ра алып, бұл аспапты тез меңгеріп кетеді. Әкесі өзінің қара қобызын қолына сирек алатын. Бұл қобыз бәлкім ертедегі ата-бабаларынан қалған көне мұра да болар. Кешкілік ас ішіп, бастары қосылып отырған сәттерінде қара қобыздың қылын шайырлап, еспесін нықтап, ыңырантып шалған кездері есінен кетпейді. Қора - сындағы азын-аулақ ұсақ малының жайын ойлап, ел қатарлы тіршілік кешіп жүрген Қасымбектің күш-қайраты қайтпаған кезінде төтеннен кесел жабысып, төсек тартып жатып қалады. Әуелгіде ауруға дес бермей ертең, арғы күні тұрып кететіндей көрінгенмен кеселі құрғыр қыл бұрауды мықтап салса керек, күннен-күнге буын-буынды алып, ең - сесін көтертпеуге айна - ла - ды. Қамшының сабындай қысқа өмі - рі - нің тым ерте тұйықталып, татар дәм-тұзы - ның тау - сы - лып келе жатқанына көзі жеткен Қа - сым - бек буыны қатпаған бала болса да келе - шегінен көп үміт күтетін ұлы Жап - пас - ты шақырып алып, соңғы сөзін ай - тады:
Мына қара қобыз атамнан қалған, көзімнің тірісінде шаң жуытпай сақтап ке - ле жатқан асыл мұраны өзіңе аманат етіп қалдырғалы отырмын. Құлыным, ата-бабамыздан қалған қылқобызды көзіңнің қарашығындай сақтап жүргейсің! Бұл қара қобыз сенің алдағы өміріңе таусыл - мас азық болар деп ойлаймын! - дейді қамығып.Қара қобыздың матадан тігілген сырт - қы қабын шешіп, шанағын маң - дайына тигізеді де қайта салып, бір жапырақ бо - лып мұңайып отырған ұлына ақырын ұс - тата берген. Ақыреттік сөзін айтып, аға - йын-туыспен үнсіз жатып қоштасып, тік - теп келген ажалды қасқайып қарсы алған еді.Қаршадайынан жетімдік тауқыметін тартқан Жаппас інісі Жарылқасын екеуі ауыл адамдарына ілесіп, 1919 жылы Түркі - стандағы жетім балалар үйіне келеді. Әке - ден айырылып, ішер асқа, киер киімге жарымай жүрген тек бұлар ғана емес екен, жетім балалар үйінің іші-сырты тол - ып жүрген көгенкөз жетімдер. Сонау Қы - зыл - ордадан бергі жердегі, Түркіс - тан - ның төңірегіндегі ауыл-аймақтан әке-шеше - лері - нен аштықта айырылып қалып, жама - ға - йындары тапсырып кеткен жүдеп-жада - ған, құрсақтары қабысып, көздерін кіреуке шалған балалар жетерлік. Ашыл - ғанына көп бола қоймаған жетім балалар үйінде төсек-орын, ас-ауқат да жетісе бермейді екен. Жаппас сияқты ересектері кішкен - тай балаларға орындарын беріп, жаз маусымында үйдің іргесіне, аулаға төсегін көтеріп келіп, жантайып жата кететін кездері де жиі кездесті.Сабақтан босағанда ермегі ауылдан серік етіп алып шыққан әкесінің қара қобы - зын қолына алады. Соңынан өзі қа - тар - лас жетім балалар шұбырып еріп, қала - ның орталық көшелеріне қарай беттейді. Адам аяғы үзілмейтін орта - лықтағы базардың кіреберіс қақпа аузына жайғасып отырып алып, қара қобызды аңыратып шала бастайды. Қарсы алдына түгі аладақ болып түскен көнетоз ты-мағын төңкеріп қояды. Қор - қыт пен Ықыластың күйлерін бірінен соң бірін толғап тартып, аңы - рата жөнеледі. Үлкен қақпаның аузын - да ырғай-ырғай күй толғап отыр - ған қар - ша - - дай бала әрі-бері өткен жан - дардың ықыла - сын еріксіз өзіне аударады. Қобыз үні бойларын алып, қаршадай баланың қара қобызды есілтіп тартуы қызық көрінеді. Қалта - ларына қол салып, қойын-қонышынан түйілген ақшаларын алып, шетінен шыға - рып, тиын-тебен, жапырақ-жапырақ теңгелерді баланың алдындағы бас киімге тастайды. Арадағы ілкі сәт үзілісте сырт - тай бақылап тұрған балалар Жаппастың қасына жетіп келіп, тымақтағы ақшаны төңкеріп алып кетеді. Көне бас киімнің іші - не қанша ақшаның түскенімен Жап - пастың шаруасы бол - май - ды. Қолын суы - тып алып, тағы да қара қобызды шалуға кіріседі. Түскен табысты алып кеткен балалар қалың елдің арасына сіңіп жоқ болып кетіп, біраздан соң осы төңірекке қайтып жи - - на - ла - ды. Қол - дарын - да жапырақ-жапырақ тандыр нан, қа - уын-қар - быздың ті - ліктерін езу - лері - нен суын сор - ға - лата ағыз - - - ған, тауық - - тың етін си - ра - ғынан ұс - тап, аш - қа - рақ - тана жұл - ма - лағанын сырттай бай - қап қалатын. Құрсағы то - йып ас ішіп, әріп танып көзі ашылып қалғанда Түр - кіс - тандағы же - тім балалар үйі жабылып қалды. "Енді қайттік? Ер - теңгі күніміз не болмақ?" деп аң - та - рыл - ған жетім ба - ла - лар көшеге шұ - бырып ке - те - ді. Күзге са - лым базар, шайхана, те - мір жол бе - ке - тінің тө - ңі - регін жа - ға - лап, қара қо - бызын ұзақ шалып отыр - ғанмен мар - дымсыз тиын-те - бен тү - сетін бол - ды. Өзге ашөзек жетім ба - ла - ларға талғажау тауып бермек түгі - лі өзі де бүйірі том - пайып ас ішпейтін жағ - - дайға жетеді. Күнкөріс қиын - дап кеткен соң білім - нің соңына түссем деген үміті көмескіленген Жаппас қайтадан елге ора - ла - ды. Бұл кезде Жаппас қара қобызын жанынан бір елі тастамай жүріп, дом - бы - раға қолы бі - раз суып та қал - ған еді. Ауыл ай - маққа сыйлы Сүгір күй - шінің үй - ге со - ғып, ықы - лас біл - дір - гені Жап - - пас - тың кө - ңілін өсіріп жі - берді. Күйші жас ба - ланың бо - йын - - да - ғы ұш - қынды көптен сезіп жүр - ген еді. Ауылдағы жиын-той - - да естияр жандармен бірге жүретін Сүгір күйшінің маңайын жиі төңі - рек - тейтін болды.
Бекіту.
а) Жүсіпбек Елебеков қай жерде дүниеге келді?
ә) Жүсіпбектің ұстазы кім?

Қорытындылау.
а) Жаппас Қаламбаев қай жерде дүниеге келді?
ә)Жаппас кімдердің күйлерін орындада??
б)Жаппасқа қобыз сыйлаған кім?

Үйге тапсырма: Оқып, түсінігін айту.Мәнжазба жазу.

Бағалау.

Мерзімі: 3.10.2013 ж. 1
Сыныбы: 4Ә
Тоқсандық тақырыбы: Ұлы ұстаздар көші.
Сабақтың тақырыбы: Қара қобыз шебері - Жаппас Қаламбаев.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні : Әншінің шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту, жан - жақты білімдерін жетілдіру.
Дамытушылығы: Оқушылардың ұлттық музыкаға деген ықыласын дамыту.
Тәрбиелік мәні : Қара қобыз шеберінің өмірі мен шеберлігі арқылы халықтың
салт- дәстүрін, тәрбиесін балаға бере білу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.
Сабақ жоспары:
1.Ұйымдастыру кезеңі
2.Үй тапсырмасы: Жүсіпбек Елебековтің өмірі.
3.Бекіту
4.Жаңа сабақ: Қара қобыз шебері - Жаппас Қаламбаев.
5.Қорытындылау
6.Үйге тапсырма
7.Бағалау
Сабақтың барысы:

Қара қобыз шебері жаппас Қаламбаев
Қазақтың көне тарихымен бірге жасасып келе жатқан қасиетті қобыз аспабының ел арасында кеңінен таралуына өлшеусіз үлес қосқан, Қорқыт пен Ықыластың өнерін ілгері жал - ғастыруға бүкіл саналы ғұмырын арнаған Жаппас Қаламбаев 1909 жылы наурыз айында қазіргі Оңтүстік Қазақстан облы - сы, Созақ ауданында өмірге келеді. Та - рих - та бұл өңір Қоқан хандығына қараған жерлерді орыс патшалығы өзіне бағын - ды - рып алған кезде Сырдария губерния - сы - ның Түркістан уезіне енген болатын. Арқа - дағы Шымкент уезіне бірік - тірілген старшыны Баспақ Тиесовтің болыс - тығына тіркелген тұрғындардың тізі - мін - де атақты қобызшы Ықылас Дүкеновтің де барлы - ғын тарихи құжаттар дәлел - дей - ді. Шу және Талас өзендерінің төменгі сағасын мекендеген көшпелі елдің ішін - де Ықылас пен Сүгір күйші - лердің ауылы аралас, қойы қоралас болып жүргенін көнекөз қарттар да әңгімелейді. Сол ұлы күйші - лер - дің өкшесін алып, дүние есігін ашқан Жаппас Қаламбаевтың да төрт түлік малды тіршілік көзіне айналдырған дала қазақтарының тұрмыс ауанымен Бетбақ - дала, Сарыарқаны ен жайлап, Мойын - құм, Көкшеқұмды қыстап шыға - тын қалың елдің арасында балалық шағы өтеді. Жиырмасыншы ғасырдың басында Созақ ауданында құрылған Түркістан уезінің он екі болыстан тұра - тын елінің Үлкен Шу болысына Тама - ның Дәулеткелді, Қызыл - құрт аталары - ның ұрпақтары енген. Олар - Бұзау, Жалпақ, Есенқара, Барақ, Жолдыбай, Өтеміс, Қойлыбай, Ерназар, Қошқарбай, Айдар-Балта, Сартама болып келеді. Кешегі шертпе күйдің шебері Сүгір де, оның шәкірттері Жаппас та, Ергентай Борсабаев та Бұзау ата ұрпақ - тары болып келуінің өзі бұл әулетке Қы - дыр атаның қоңыр қобыз бен домбыра аспабын теліп кеткендігі туралы аңыз әңгіменің шындыққа жанасатынын байқатады. Сүгірдің түсіне Қыдыр ата еніп: "Көген аласың ба, домбыра аласың ба?" деп сұрағанда қалақтай қара домбы - раны қалап алғаны, бала кезінде Қыдыр ата қобыз сыйлап кеткен Ықылас күйші де сүйек жағынан бұл әулетке ұзақ емес.Жаз жайлауға, қыс қыстауға көшіп-қонып жүрген елдің ішінде қоңыртөбел тіршілігін күйттеп жүрген үлкен аталары Қаңтарбайдан - Ысқақ, Иса, Қаламбай, Жақып атты төрт ұл дүниеге келсе, Қалам - - байдан да төрт ұл - Қасымбек, Аппаз, Әубәкір, Әмзе туады. Ел ішін қызыл шешек жайлаған қиын кезде Қаламбайдың өзге ұл-қыздары болған да шығар, со - лар - дың ішінде қатарға ілік - кендері осы балалар еді. Туабітті бауы - рын жерден көтергеннен жоқшылық тауқыметін көріп, талпынған жас бала - лардың еті тірі болып өседі. Тұңғыш ұлы қашанда ата-анасына бөлекше ыстық көрінетіні белгілі. Жап - пастың төрт-бестегі кезінде әкесі Қа - сымбек үй іргесінде бал - та - мен ағаш шауып жатқанын байқап: "Әке, не істеп жатырсыз?" деп сұрайды. Сонда Қасымбек: "Балам саған лайықтап домбыра шауып жатырмын!" деп жауап береді. Қасымбек баласының ән-күйге әуестігін ерте бастан сезсе керек. Шағын денелі Жаппас та өте аңғарымпаз, сергек болып өседі. Жаппас әуелі қолына дом - бы - ра алып, бұл аспапты тез меңгеріп кетеді. Әкесі өзінің қара қобызын қолына сирек алатын. Бұл қобыз бәлкім ертедегі ата-бабаларынан қалған көне мұра да болар. Кешкілік ас ішіп, бастары қосылып отырған сәттерінде қара қобыздың қылын шайырлап, еспесін нықтап, ыңырантып шалған кездері есінен кетпейді. Қора - сындағы азын-аулақ ұсақ малының жайын ойлап, ел қатарлы тіршілік кешіп жүрген Қасымбектің күш-қайраты қайтпаған кезінде төтеннен кесел жабысып, төсек тартып жатып қалады. Әуелгіде ауруға дес бермей ертең, арғы күні тұрып кететіндей көрінгенмен кеселі құрғыр қыл бұрауды мықтап салса керек, күннен-күнге буын-буынды алып, ең - сесін көтертпеуге айна - ла - ды. Қамшының сабындай қысқа өмі - рі - нің тым ерте тұйықталып, татар дәм-тұзы - ның тау - сы - лып келе жатқанына көзі жеткен Қа - сым - бек буыны қатпаған бала болса да келе - шегінен көп үміт күтетін ұлы Жап - пас - ты шақырып алып, соңғы сөзін ай - тады:
Мына қара қобыз атамнан қалған, көзімнің тірісінде шаң жуытпай сақтап ке - ле жатқан асыл мұраны өзіңе аманат етіп қалдырғалы отырмын. Құлыным, ата-бабамыздан қалған қылқобызды көзіңнің қарашығындай сақтап жүргейсің! Бұл қара қобыз сенің алдағы өміріңе таусыл - мас азық болар деп ойлаймын! - дейді қамығып.Қара қобыздың матадан тігілген сырт - қы қабын шешіп, шанағын маң - дайына тигізеді де қайта салып, бір жапырақ бо - лып мұңайып отырған ұлына ақырын ұс - тата берген. Ақыреттік сөзін айтып, аға - йын-туыспен үнсіз жатып қоштасып, тік - теп келген ажалды қасқайып қарсы алған еді.Қаршадайынан жетімдік тауқыметін тартқан Жаппас інісі Жарылқасын екеуі ауыл адамдарына ілесіп, 1919 жылы Түркі - стандағы жетім балалар үйіне келеді. Әке - ден айырылып, ішер асқа, киер киімге жарымай жүрген тек бұлар ғана емес екен, жетім балалар үйінің іші-сырты тол - ып жүрген көгенкөз жетімдер. Сонау Қы - зыл - ордадан бергі жердегі, Түркіс - тан - ның төңірегіндегі ауыл-аймақтан әке-шеше - лері - нен аштықта айырылып қалып, жама - ға - йындары тапсырып кеткен жүдеп-жада - ған, құрсақтары қабысып, көздерін кіреуке шалған балалар жетерлік. Ашыл - ғанына көп бола қоймаған жетім балалар үйінде төсек-орын, ас-ауқат да жетісе бермейді екен. Жаппас сияқты ересектері кішкен - тай балаларға орындарын беріп, жаз маусымында үйдің іргесіне, аулаға төсегін көтеріп келіп, жантайып жата кететін кездері де жиі кездесті.Сабақтан босағанда ермегі ауылдан серік етіп алып шыққан әкесінің қара қобы - зын қолына алады. Соңынан өзі қа - тар - лас жетім балалар шұбырып еріп, қала - ның орталық көшелеріне қарай беттейді. Адам аяғы үзілмейтін орта - лықтағы базардың кіреберіс қақпа аузына жайғасып отырып алып, қара қобызды аңыратып шала бастайды. Қарсы алдына түгі аладақ болып түскен көнетоз ты-мағын төңкеріп қояды. Қор - қыт пен Ықыластың күйлерін бірінен соң бірін толғап тартып, аңы - рата жөнеледі. Үлкен қақпаның аузын - да ырғай-ырғай күй толғап отыр - ған қар - ша - - дай бала әрі-бері өткен жан - дардың ықыла - сын еріксіз өзіне аударады. Қобыз үні бойларын алып, қаршадай баланың қара қобызды есілтіп тартуы қызық көрінеді. Қалта - ларына қол салып, қойын-қонышынан түйілген ақшаларын алып, шетінен шыға - рып, тиын-тебен, жапырақ-жапырақ теңгелерді баланың алдындағы бас киімге тастайды. Арадағы ілкі сәт үзілісте сырт - тай бақылап тұрған балалар Жаппастың қасына жетіп келіп, тымақтағы ақшаны төңкеріп алып кетеді. Көне бас киімнің іші - не қанша ақшаның түскенімен Жап - пастың шаруасы бол - май - ды. Қолын суы - тып алып, тағы да қара қобызды шалуға кіріседі. Түскен табысты алып кеткен балалар қалың елдің арасына сіңіп жоқ болып кетіп, біраздан соң осы төңірекке қайтып жи - - на - ла - ды. Қол - дарын - да жапырақ-жапырақ тандыр нан, қа - уын-қар - быздың ті - ліктерін езу - лері - нен суын сор - ға - лата ағыз - - - ған, тауық - - тың етін си - ра - ғынан ұс - тап, аш - қа - рақ - тана жұл - ма - лағанын сырттай бай - қап қалатын. Құрсағы то - йып ас ішіп, әріп танып көзі ашылып қалғанда Түр - кіс - тандағы же - тім балалар үйі жабылып қалды. "Енді қайттік? Ер - теңгі күніміз не болмақ?" деп аң - та - рыл - ған жетім ба - ла - лар көшеге шұ - бырып ке - те - ді. Күзге са - лым базар, шайхана, те - мір жол бе - ке - тінің тө - ңі - регін жа - ға - лап, қара қо - бызын ұзақ шалып отыр - ғанмен мар - дымсыз тиын-те - бен тү - сетін бол - ды. Өзге ашөзек жетім ба - ла - ларға талғажау тауып бермек түгі - лі өзі де бүйірі том - пайып ас ішпейтін жағ - - дайға жетеді. Күнкөріс қиын - дап кеткен соң білім - нің соңына түссем деген үміті көмескіленген Жаппас қайтадан елге ора - ла - ды. Бұл кезде Жаппас қара қобызын жанынан бір елі тастамай жүріп, дом - бы - раға қолы бі - раз суып та қал - ған еді. Ауыл ай - маққа сыйлы Сүгір күй - шінің үй - ге со - ғып, ықы - лас біл - дір - гені Жап - - пас - тың кө - ңілін өсіріп жі - берді. Күйші жас ба - ланың бо - йын - - да - ғы ұш - қынды көптен сезіп жүр - ген еді. Ауылдағы жиын-той - - да естияр жандармен бірге жүретін Сүгір күйшінің маңайын жиі төңі - рек - тейтін болды.
Бекіту.
а) Жүсіпбек Елебеков қай жерде дүниеге келді?
ә) Жүсіпбектің ұстазы кім?

Қорытындылау.
а) Жаппас Қаламбаев қай жерде дүниеге келді?
ә)Жаппас кімдердің күйлерін орындада??
б)Жаппасқа қобыз сыйлаған кім?

Үйге тапсырма: Оқып, түсінігін айту.Мәнжазба жазу.

Бағалау.

Мерзімі: 7.10.2013 ж.
Сыныбы: 3а.
Тоқсандық тақырыбы: Халқымыздың мақтанышы әнші- композиторлар .
Сабақтың тақырыбы: Сұлу сазды Гакку

Сабақтың мақсаты:
.
Білімділік мәні :Әнші композитордың шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту, жан - жақты білімдерін арттыру

Дамытушылығы:Жас өспірімдердің музыкаға әнге деген
ықыласын дамыту.
.
Тәрбиелік мәні :Халық композиторларының музыкалық
шығармалары арқылы халықтың салт- дәстүрін, тәрбиесін балаға бере білу.

Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау,шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.

Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, сыныпты түгендеу, сабаққа зейін аударту.
Үй тапсырмасын сұрау: Ән жүйрігі Біржан сал. <<Теміртас>>әні.
Жаңа сабақты түсіндіру:Сұлу сазды Гакку.

Қорытындылау.

Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
Сұлу сазды Гакку
Қай заманда қазақ үшін ән өнердің ұшар басында тұрды. Көшпелілердің сахнасын өлеңмен ашу ата дәстүрі болса, сол рухани азығымыздың өрісі өрлеп, өркендей түсті. Сұлу саз, көркем сөз, асқақ ән дегенде, қазақтың сал-серілерінің бейнелері көзге елестейді. Бұл орайда әңгіме қозғалса сексен көлі толқыған аққулы өлке Есіл-Көкше еске түседі. Сол асыл өңірді әнмен көмкерген Сегіз сері, Шал ақын, Нияз сері, Біржан сал, Ақан сері, Үкілі Ыбырай әндері халқымыздың мәңгі өшпес рухани азығына айналды. Бұл жолы қазақтың ақтангер ақыны, ұлы композитор, өз заманында алдына жан салмаған әнші Үкілі Ыбырайдың бүкіл шығармашылық әлемін түгелімен қозғамай, "Гәкку" атты әні жайлы ғана ой өрістетпекпін.
Гәкку - арман, Гәкку - тағдыр, Гәкку - қазақ өнерінің сөнбес жұлдызы. Гәкку 1934 жылы (либреттосын Ғабит Мүсірепов жазған) Е.Брусиловскийдің "Қыз Жібек" операсындағы Жібектің ариясы болып жарқ етті. Бұл ария бүкіл операның музыкалық негізгі әуенін, басты сарынын құрады. 1936 жылы Мәскеуде өткен қазақ өнерінің онкүндігінде Жібектің рөлінде ойнаған бұлбұл үнді Күләш Байсейітова "Гәккуді" бірінші рет орындап, КСРО халық әртісі атанды. Гәкку деген ән жұлдызы мен Күләш деген әншіліктің жұлдызы қатар жанды. Күләштің де, "Гәк­кудің" де атақтары айға жеткендей ұлттық өнер өрісі кеңейді. Қазақ деген өз атын жаңа иемденген халықтың әні -- "Гәкку" әлемдік өнердің биік өресіне көтерілді.
Халық ақыны, Үкілі Ыбырайдың төл шәкірті, тамаша әнші Молдахмет Тырбиев "Гәккуді" айтқанда ерекше толғанатын. Әсіресе, қайырмасын қырық құбылтқанда естір жанды естен танғандай балқытып әкететін де, атақты ұстазының әншілік әлеміне апаратын. "Гәккуді" орындаушылар аз болған жоқ, олардың ішінде үздік орындап, қалыбына дәлме-дәл түсіруші ақиық ақын, асқақ әнші Иса Байзақовтың айтуымен нотаға түсірілген. Молдекең Күләш айтқан "Гәккуді" қуаттап, Иса аға­мызға да алғысын айта отырып: "Ұлы ән ұшқыр қалпында, аққу-қаздың қаңқыл-саңқылындай құс үнімен үйлесіп, түпнұсқадан аумапты, тек қана Е.Бру­силовскийдің операға икемдеп қайырмасын қанаттандыра түсетін сәл-пәл қосымшасы бар", - дейтін. Үкілі бабамыздың аруағы қолдап, бұл ұлы сапарға туған жиені, әйгілі ақын, үздік әнші Тайжан Қалмағамбетов барып, Күләш "гәк-гәкке" басып "гәккулетсе", ол сырнайын өзімен бірге сақ-сақ күлдіріп, нағашыдан бағы ашылған сәтін көрді. Дүние телегей теңіз "гәккушіл" әуенге толқып кеткендей көрінді. Қазақ әні шексіз биікке көтерілді. ХХ ғасырдың Гомері атанған қазақтың ұлы ақыны Жамбыл бабамыздың Тайжан мен Кененге: "Ыбырай марқұм бір аунап түскен шығар, уа, аруақ, қолдай бер, Күләштай бұлбұл қызымызды", -- дегені де Тайжекеңе айтып жүрерліктей естелік болып қалды. Әттең, дүние-ай, 1937 жылы "халық жауы" атанып Тайжан да атылып кетті.
"Гәкку" әнінің дүниеге келген тарихынан сыр шертсек, ол да, Үкілі бабамыздың жалынды жастық шағында дарынды ақын, әнші ретінде шартарапқа атағы жете бастаған кезінде туыпты. Алдымыздағы үлкендер Ыбыкеңді жиырмадағы кезі дейтін. Атақты әдебиеттанушы, сыншы Есмағамбет Ысмайылов, қазақтың ұлы композиторы, өнер зерттеуші Ахмет Жұбанов та осы мағлұматтарды қостайды. "Гәкку" Үкілі Ыбырайдың бір көргенде ғашық болған Кәкима атты сұлуға арнаған асыл туындысы. Бұл ән асқақ шабыттың қызған мезетінде алабұртып, үстірт туған әдеттегі ән емес, ол терең тебіреніс, үлкен толғаныспен ақынның жан-жүрегін қисапсыз қиындыққа салған, ең құдіретті шағында шыққан дербес әні. Бұл ән әуенінің әсемдігі мен көркемдігі, сиқырлы сарынының тартымдылығы, композитор­лық шеберлігі жағынан қазақ әндерінің де жарқын жұлдыздарының арасынан көрі­неді.
Кәкиманы жиын-топта алғашқы көргенде қыр мұрынды, қарақат көз, сым саусақ, ақсары жүзінің сұлулығы, кербездігі мен инабаттылығы өз алдына, әншілігі де ә дегеннен таңғалдырады. Әнші қыздың отты сезімді тәтті әуенге орап шырқауы Үкілі Ыбырайдың тұла бойын сиқырлы у шалғандай толғандырып кетеді.
Не деген шалқар тынысы,
Ақ маралдай жүрісі.
Өңменімнен өтті ғой,
Әсерлі әннің дыбысы, - деп қасындағы достарына сыбырлапты. Ыбекеңнің сол кездегі шын толғанысты сөзін жазушы Ғалым Молдыбаевтың жеткізуі бойынша айтсақ, ол "Гәкку" әнінің шығуын былайшы баяндайды:
- Ән, жиын ... жын қуып жүрген кезім, Кәкима деген сұлу қызға әнмен өлең шығармақ болдым. Күндер, айлар толғанып жүріп, бір шілдеханада Кәкимаға осы ойымды білдірдім. Кәкима да домбырамен өлең айтатын. Домбыра кезегі келгенде сұлу қыз маған күлкілі көзін бір қадады да өлеңді қоя берді емес пе.
Ақынға неге керек құр мырзалық,
Сүйгенін жаутаңдатып ойға салып.
"Айтатын сертіңе жет" деген мақал,
Болмай ма ән шығарсаң өмірге азық, - деп Кәкима шырқай жөнеліпті. Сонда Ыбекең: Жаман қатты ұялдым, аузыма түскені:
Таусылмас дариясы әзіл-наздың,
Мамығы жаныма ем қоңыр қаздың.
Қыл арқан ат мойнында шірімейді,
Періште жауабыңа қарыздармын, -- деп кете барыпты. Міне, тап осы қысылыстан кейін Ыбырай жатса-тұрса естен кетпес Кәкимаға лайық ән шығарғысы келеді. "Я, жасаған, аузыма жақсы ән сал, не осы арада мені ал", - деп жалбарынған кездерінде, талай тебіреніске түседі. Осындай бір тынышсыз түндерінде түсінде қаңқылдаған қоңыр қаздың дауысын естиді. Аққу-қазды көл шетінде аппақ келбеті жайнап Кәкима елестейді. Аққу сынды сұлу қыз елестегенде, оның атына балама ретінде аузына "Гәкку" деген ғажайып сөз түседі. Сол сәтте шабыттың үні басталады. Бұрын-соңды естілмеген жаңа ән арнап кел деген қыздың талабы да қызу қанды ақынның намысын қамшылайды. "Аққу", "Гәкку", "Кәкима" деп қайталап, ақ қағазға жаңа өлең жолдарын түсіреді. Түсіреді де, біресе сырнай, біресе домбырамен қосылып шырқай жөнеледі.
Құс салып айдын көлде дабыл қақтым,
Ән салып талай жердің дәмін таттым.
Жетсін деп осынау даусым "Гәккуіме"
"Гәккуді" қайтқан қаздай қаңқылдаттым, - деп толғанады да, есіне түскен елестерді, көкейіне қонған көріністерін топтастыра береді. Ең бастысы, әнге сай өлең шумақтары туады.
Үкілі Ыбырайдың өзімен дидарласып, "Гәккудің" дүниеге келу тарихын ауызба-ауыз естіген классик жазушымыз Сәбит Мұқанов та "Гәккудің" шығуына Кәкима атты сұлудың себеп болғанын, екеуінің танысып-білісіп қанаттасуларының ара­сында бірталай уақыт өткенін келтіреді. Сәбең Ыбырай туралы, "Гәкку" жайлы алғаш қалам тартқан жазушы болғандықтан, қыздың айттырған жігітімен де таныстырып өтеді. Ол жігіт те тегін емес, "сырнайлы өнерпаз" деп сипаттайды. Үкілі Ыбырайдың:
Таранған айдын көлде сіз бір аққу,
Мұндай сөз естіп пе едің бек ләззатлу.
Сырнай мен домбыраның арасында,
Балқыған қорғасындай қайран Гәкку, - деп келетін өлеңнің жалғасының да өз мағынасы бар. Сазды, назды ыстық сезімге толы ән сөзінің лирикалық кейіпкер­лерін: қызды да, айттырған жігітін де, өзін де келісті түрде көрсете білгені ақындық та, музыкалық та шеберлікке жетелейді. Аққу сынды сұлу қыз "Гәкку" аталып, сырнай мен домбыраның арасында шалқып, толқып, өмір дариясында еркін жүзіп, қоңыр қаздай қаңқылдаған әнге бөленеді.
Сәті түсіп біраз уақыттан кейін айтулы бір жиын-тойда кездескенде Ыбекең: "Кәкимажан, мынау саған менің арнаған әнім", - деп толық айтып береді. "Гәккуді" аққу-қаздың түрлі-түрлі жағдайларында сипаттап, махаббат назын сарқыла төгілтіп, сөзімен де, әнімен де сұлу қызды рахатқа бөлеп, әбден разы етеді. "Гәккулетіп" бір жоғары, бір төмен кейде биік, әп-сәтте қоңыржай қалқытып ерке арудың айызын қандырады.
Таранған айдын көлде сіз қоңыр қаз,
Қалқаға көңіл сүйген айтамын наз.
"Гәккуді" қоңырлатып мен салғанда,
Үйренбес талабы бар қандай маңғаз.
Түрлентіп тоқсан түрлі ән саламын,
Жай тастап құлашымды кең жаямын.
Түскенде сен есіме ерке "Гәкку",

Құлпыртып осынау әнді толғанамын, - деп төгілтеді. Үйездеген үйірдей үйіріле қалған жұрт сілтідей тынып, таңданады. Әсем сазға, асқақ дауысқа, құдіретті сөзге жан дүниесі малшынғандай Кәкима да балқып, толқып тәтті ләззатқа шомылады. Кәкима Ыбырайға сәтті күнде жолығып, "Әніңіз құтты болсын, аққу-қаз қонбас көл болмас, бұл әніңізді айтпас ел болмас, байғазысына "Ахау, Семейді" айтайын", - деп әндете жөнеліпті.

"Гәкку" әні осыдан кейін операдағы ария ретінде ел арасына тез тарады. Одақтық, республикалық радиодан Күләш "Гәккуді" өте жиі орындайтын. "Қыз Жібек" операсының ариялары ел ішінде кеңінен айтыла бастады. Ұлы Отан соғысы басталатын жылдың өзінде әйгілі опера күйтабақ күйінде алыстағы Көкшетау облысы, Айыртау ауданындағы ауылымыз Өскенге де жетті. Бұл ауыл Үкілі Ыбы­райдың туған жері, қазір ұлы жерлесіміздің атымен аталады. Соғыс жылдары қаршадайымыздан біздерді жұмысқа салып, даладағы егістің қалың біткен сабақтарының арасындағы арам шөпті жұлдыруға апаратын. Түскі демалыс, қатты аптаптың кезінде бойжеткен қыздар мен ересек балалар Қыз Жібек болып әндетіп, Төлеген болып қамықтырып, Қаршыға болып ащы әнге басатын.

Қорытындылау:

* Халқымыздың мақтаныштары, әнші композиторлары ?

2.Біржан сал қай жерде дүниеге келді?

3Біржан мен айтысқан ақын кім?

Үйге тапсырма: <<Гакку>> әні

Мерзімі: 7.10.2013 ж.
Сыныбы: 5
Тоқсандық тақырыбы: Айтыс және жыраулық өнер
Сабақтың тақырыбы: Ақтамдерді жыраудың батырларға рух беруі.
Сабақтың мақсаты:
.
Білімділік мәні : Оқушыларды жыраулық өнермен таныстыру

Дамытушылығы: Жыраулар туралы деректер жинау.
.
Тәрбиелік мәні :Сөйлеу мәдениетіне, сөзге тоқтай білуге тәрбиелеу,елін сүюге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет.
Сабақ жоспары:

Ұйымдастыру кезеңі. Сыныпты түгендеу, амандасу.
Үй тапсырмасы:Асан қайғы.
Жаңа сабақты түсіндіру.Ақтамдерді жыраудың батырларға рух беруі.
Қорытындылау.

Үйге тапсырма.

Сабақтың барысы:

Ақтамберді жырау (1675-1768) Ақтамберді Сарыұлы (1675 -- 1768) Сарыұлы Ақтамберді атақты жырау, қолбасшы батыр, қоғам қайраткері, 1675 жылы Оңтүстік Қазақстанда, Қаратау бойында ауқатты семьяда дүниеге келеді.. Ұлы жүздің Ошақты руынан. Әкесі Сары мен шешесі Сырбикеден жалғыз туған. Болашақ жырау жамағайын туысы Бердіке деген батырдың қолында өседі. Жыраудың <<атадан жалғыз туғанның, жүрегінің бастары сары да жалқын су болар>> деуінде өз өмірінің шындығы бар. Ақындық талантын тым ерте, 10-11 жасында танытқан Ақтамберді 17 жасынан бастап қазақтардың Орта Азия хандықтарымен арадағы соғыстарына қатынасады. Өзінің жанкешті ерлігімен, ақыл-айласымен көпке танылады. Талай рет өлім аузынан қалады. Бірде, тіпті, жортуылда жау қолына түсіп, өлім жазасы орындалар қарсаңда ғана қашып қүтылады. 1723 жылы қазақтар ойраттардан ойсырай жеңіліп, бүкіл оңтүстік және шығыс аймақтан айрылған шақта Ақтамберді атақты батыр, Орта жүздің рубасы ақсақалдарының бірі еді. Батыр жырау өзінің белсенді ісімен де, жалынды жырымен де жоңғарға қарсы күресті ұйымдастырушылардың бел ортасында болады, қазақ жасағының алдыңғы сапында шайқасады. Жоңғар мемлекеті біржола талқандалып, жаудан босаған шығыс бетке қайта қоныстану кезінде Ақтамберді қазақ руларын атамекенге біржола орнықтыру ісінде зор қызмет атқарады. Батыр жырау тоқсан үш жасында, 1768 жылы қайтыс болады. Жыраудың жартылай құлаған күмбезі қазір Семей облысы, Абай ауданы, <<Жданов>> совхозының шегіндегі Жүрек Жота деген төбенің басында тұр.Ақтамберді өз ғұмырнамасын толғауларына көркемдік қуаты зор, келісті нақыштармен түсірген. Шығармалары зиялы зергердің қолтаңбасын танытады. Әлі де қолға түспеген толғаулары ел аузында сақталуы ықтимал. Қазіргі қолда бары 300 жолдан аспайды. Азғантай қазынасының өзі афоризмдерге толы. "Күмбір-күмбір кісінетіп", "Уа, қарт Бөгембай", "Менімен ханым ойнаспа", "Жауға шаптым ту байлап", "Заманым менің тар болды" және тағы басқа өлең-толғаулары батылдыққа, ізгілікке, патриоттық күй-сезімдерге толы. Ақтамбердінің "Балаларыма өсиет" деп аталатын толғауы соңғы туындыларының бірі болса керек. Жырау балаларын тірліктегі бірлікке, талап мұратқа, татулыққа үндейді. Жас ұрпақтың бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығаруы елді мақсатына жеткізерін ескертеді. Халықты алауыз мінездерден сақтандырады.[3]Жауынгерлік поэзияның үздік үлгілері - <<Күлдір-күлдір кісінетіп>>, <<Отбасар орны отаудай>>толғаулары тағы басқа өлеңдері қазақ поэзиясының алтын қорына қосылады. Әуезов <<Қазақ ССР тарихының>> 1-томындағы (1957) <<Қазақтың ауыз әдебиеті>> тарауында 18 ғасырдағы жыраулық поэзияны талдай келіп: <<Ақтамберді жырау эпостық жанр ақыны еді. Өзінің толғауларында ол батырлардың ерлігі мен батылдығын таңдана жырлады>> деген.[4] Ақтамберді толғаулары мен жырлары С. Мұқановтың "Қазақтың 18-19 ғасырдағы әдебиетінің тарихынан очерктер" (1942), "Ертедегі әдебиет нұсқалары" (1967), "Алдаспан" (1971), "15-18 ғасырдағы қазақ поэзиясы" (1982), "Бес ғасыр жырлайды" (1985) жинақтарына енгізілген.[5]

Қорытындылау:
1.Ақтамбердінің туған жері?
2.Ақтамбердінің шығармалары?
3.Жыраудың күмбезі қай жерде орналасқан?

Үйге тапсырма. Ақтамберді жыраудың өмірі.

Мерзімі: 8.10.2013 ж.
Сыныбы: 6
Тоқсандық тақырыбы: Сөзбен өрілген саз.
Сабақтың тақырыбы: Ән құдіретін асқақтатқан -Мұхит сал.
Сабақтың мақсаты: Әнші композиторлардың шығармашылығына тоқталу , таныстыру.Білімділік мәні : Оқушылардың жан - жақты білімдерін арттыру
Дамытушылығы: Жас өспірімдердің музыкаға деген ықыласын дамыту,есте сақтау, ырғақты айыру,тыңдай білу, айыра білу, есту қабілеттерін қалыптастыру, дамыту.
Тәрбиелік мәні : Әнші композиторларының музыкалық шығармалары арқылы халық музыканың тәрбиелік мәнін тыңдату , сезіну , арқылы бойына сіңіру.

Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, музыка тыңдау, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі: Амандасу, сыныпты түгендеу.
Үй тапсырмасы: Күйге тіл бітірген - Қазанғап.
Жаңа сабақ: Ән құдіретін асқақтатқан -Мұхит сал.
Музыка тыңдау.
Қорытындылау.
Үйге тапсырма.
Бағалау.
Сабақтың барысы:
-Балалар саламатсыңдар ма!
-Бүгінгі өтетін жаңа сабағымыздың тақырыбы:
Ән құдіретін асқақтатқан -Мұхит сал.
Дарынды сазгер, атақты әнші, ақын, күйші, композитор Мұхит Мерәліұлы (шын аты - Мұхамбеткерей) 1841 жылы Орал губерниясы Жымпиты уезі Жақсыбай болысының (қазіргі Батыс Қазақстан облысы, Қаратөбе ауданы Саралжын ауылы) Ақбақай мекенінде дүниеге келген. Төре тұқымынаншыққан.Мұхиттың туған ағалары Шәңгерей, Сақыпкерей, Жанша, Жүсіптер домбырашы, әншілер болған. Европалық аспап - скрипкада ойнау өнерін де меңгерген. Мұхит жас кезінен-ақ әнге, домбыраға әуес болып өсті. Бір естіген әнін өзі салып алатын қабілетті болады. Оның дарынының жан-жақты ашылып, оянуына өнерпаз ағаларының мол әсері тиді. Өсе келе Мұхит елге билік жүргізетін төреліктен, байлық-дәулеттен бас тартып, бар өмірін өнерге бағыштайды. Ауылға келген әнші, күйші, ақын-жыраулардың қасында жүріп, өнер үйренеді. Ел аралап, жәрмеңкелерге қатысып, той-думанның сәнін келтіріп, халық мұрасын дәріптеуші әрі насихаттаушы болып, <<әнші Мұхит>>, <<сал Мұхит>> атанады. Орындаушылық тәжірибесін шыңдай түсіп, өз жанынан да ән шығара бастайды.<<Айнамкөз>>, <<Алуаш>>, <<Зәуреш>>, <<Ақиіс>>, <<Қилым>>, <<Бала Ораз>>, <<Жылқышы>>, <<Кіші Айдай>>, <<Паңкөйлек>>, <<Кербез>>, тағы басқа әндері халыққа кеңінен тарап, Біржан, Ақан, Мәди, Үкілі Ыбырай сияқты ірі әнші-композиторлардың белгілі шығармаларымен бірге халықтың жүрегін нұрға толтырып келеді. Көбінесе лирикалық әуенде келетін Мұхит әндерінде адамның жан дүниесін, ой-арманын, махаббат сезімін суреттеу, табиғатты тамашалау, адамның жеке басына сүйсіну сезімдері мол бейнеленген.Белгілі өнер зерттеушісі А. Затаевич: <<...қазақ әндері саласында Мұхит халық музыка элементтерінен өзіндік мағынасы бар ән мектебін құрды>>, - деп, дәл суреттеп жазған. Ал Мұхиттың өзін <<қазақтың Баяны>> деп атап өткен.Мұхиттың баласы Мұсаның айтуы бойынша әкесі мұхит екі әйел алған екен. Бірінші әйелінің аты - Ермек - Жәңгір төренің қызы. Мекені <<Тұщыкөл>>, <<Сарой>>. Ол кісіден Шоң, Шәріп, Нәу туған. Екінші әйелі Зылиха өмірге он екі перзент әкелген. Олар: Мұса, Ажар, Әйіп, Салық, Әнуар, Қалыбай, Сағидолла, Жамиға, Ғайни, Сұлтанғали, Мағалым, Бағдакен (1944 жылы қайтыс болған). Шоңнан екі бала туған Ғұбайдолла, Лұқпан.Қазіргі таңда Мұхиттың 18 шөбересі, 48 неменесі, 25 шөпшегі бар.Мұхит 1918 жылы 15 наурызда қайтыс болған. Оның Ақбақай қорымындағы зиратын 1958 жылы академик Қ. Жұмалиевтауып, белгі қойылған.Мұхитың 150 жылдығы 1991 жылы маусым айында қазіргі Сараджын ауылдық округінде республикалық дәрежеде тойланды. Мұхитқа ескерткіш орнытылды.Кең тыныстылықты, асқақ та шырқау үнділікті талап ететін Мұхиттың әншілік дәстүрі негізінде әншілердің Батыс Қазақстан өңіріне тән ерекше бағыты - <<Мұхит мектебі>> қалыптасқан.
* Дәстүрлі әншілік өнер өзінің айтылуы мен құрылымына қарай түрлі мектептерге бөлінеді:
1.Қазақстанның орталық және солтүстік өңіріне тән әншілік мектеп.
2.Оңтүстік дәне Жетісу өңіріндегі әншілік мектеп.
3.Батыс өңіріндегі әншілік мектеп.
4. Шығыс өңіріндегі әншілік мектеп.
5.Сыр бойындағы әншілік мектеп.

Музыкалық шығарманы тыңдау: <<Айнамкөз>> әні.
Музыка тыңдау ережелері:
* Музыканы ден қойып тыңда
* Музыканың тақырыбы не туралы,көз алдыңа елестете біл.
Қорытындылау :
* Қазақтың дәстүрлі әншілері кімдер?
* Дәстүрлі әншілік өнер қандай мектертерге бөлінеді ?

Үйге тапсырма:
* Ән құдіретін асқақтатқан -Мұхит сал.

Бағалау:

Мерзімі:10.12.09.2013 ж.

Сыныбы: 2а,ә

Тоқсандық тақырыбы: Күйші композиторлар.

Сабақтың тақырыбы: Күй атасы Құрманғазы.

Сабақтың мақсаты:
.
Білімділік мәні : Күйшінің өмірімен, шығармаларымен таныстыру

Дамытушылығы: Музыканы тыңдай білуге, өнерлі болуға, жан- жақты болуға үйрету.
.
Тәрбиелік мәні :Рухани-танымдық тәрбие беру,үлттық өнерді құрметтеу.

Сабақтың түрі: Дәстүрлі

Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту

Сабақтың әдісі: Жаңа сабақты түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .

Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих.

Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі.
Үй тапсырмасын сұрау.
Жаңа сабақты түсіндіру.
Музыка тыңдау.
Қорытындылау.

Үйге тапсырма.

Сабақтың барысы:
ҚҰРМАНҒАЗЫ САҒЫРБАЙҰЛЫ (1818-1889)

left0Күй атасы Құрманғазы Сағырбайұлы XIX ғасырдың басында Батыс Қазақстан облысы, Жаңақала ауданының Жиделі елді мекенінде дүниеге келген.Құрманғазыны күй өнеріне баулыған және оның ұстазы болған Ұзақ күйші еді. Құрманғазы жастайынан домбыра шертіп, көпшіліктің ілтапатына бөленді. Күйшінің шығармашылық табыстарға қол жеткізіп, өрлеуіне Бөкей ордасының Байжұма, Баламайсан, Байбақты, Соқыр Есжан сынды атақты күйшілері үлкен ықпал еткен. Олардан тәлім алып өскен Құрманғазы қазақ халқының ұлы сазгері атанды.
Құрманғазының күйлері қазақ елі өмірінің әлеуметтік жыр-сыры, азаткерлік рух ұраншысы іспетті, Ұлттық тарихымыздың әуен тілінде жазылған ұлы эпопеясы деуге болатындай. Күйші шығармашылығындағы өзекті мәселелер -- халықтың азатгығы мен жеке тұлға бостандығы. Өз туындыларында XIX ғасырдың 30-жылдары Исатай Тайманұлы бастаған ұлт-азаттық көтеріліске ерекше назар аударған. Құрманғазы бұл көтеріліске өзінің алғашқы туындыларының бірі "Кішкентай"
күйін арнаған. Одан кейінгі "Ақбай", "Ақсақ киік", "Түрмеден кдшкдн", "Адай" күйлерінде ол халықтың азаттықты көксеген арманын, әділетсіздікке қарсылықты, қоғамдық мүдделердің өзара қақтығысын білдіреді. Құрманғазы туындыларында қоғам мен адамның арақатынасындағы айрықша әлеуметтік-психологиялық жағдайлар бейнеленеді.Оның "Аман бол, шешем, аман бол", "Қайран шешем", "Ертең кетем", "Бұқтым-бұқтым" деген күйлерінде адам даусының ырғағы айқын берілген.Құрманғазының ойнақы, мерекелік көңіл күйді білдіретін би ырғағымен жазылған күйлері ("Балбырауын", "Әсем") де бар.Құрманғазы Сағырбайұлы бірнеше мәрте түрмеге де қамалған, алайда халықтың азаттығы жолындағы күрескер сазгердің рухы ешқашан түспеген. Ол Орал, Орынборда, Үркіт түрмелерінде де отырған. Куғын-сүргін мен сергелдеңге түскен күйші халықтың тәуелсіздік пен бостандық туралы терең ой-толғамын бейнелеген. "Алатау" және " Сарыарқа" күйлерін дүниеге келтірген.
1880 жылы Астрахан түбіндегі Сақмар елді мекеніне қоныс аударады. Қауым арасында ерекше құрметке бөленген Құрманғазы Дина Нүрпейісова, Е.Есжанов, М.Сүлейменов сынды мирасқорларын жинайды. Сол дәуірде әйгілі болған Көкбала, Менегай, Менкдра, Сүгүрәлі, Торғайбай, Шора сынды домбыра тарту шеберлері де Құрманғазыны ұстаз тұтқан.
"Байжұма", "Бозқаңғыр" туындылары да Сағырбайұлының асқан өнерпаз күйші екенін білдіреді. Құрманғазы өз күйлері арқылы орындаушылық өнердің ерекше дарыны мен бірегей әуен тілін паш етті. "Итог" атты күйінде күйші ауыр да азапты өмір жолының қорытындысын айқын бейнелейді. Сазгер шығармашылығында әуендік жанрдың лирика, халық тарихын баяндау, адамның табиғаттан, қоршаған ортадан алған әсері сияқты арналары да айрықшіа орын алады.
Құрманғазының күйлері қазақ хатады шығармашылығында аса маңызды тарихи орын алады. Ол өз туындылары арқылы халқымыздың мәдени дамуына қомақты үлес қосты.


Музыка тыңдау: <<Адай>>күйі
Қорытындылау:

1.Құрманғазы не үшін күрескен?

2.Құрманғазының анасына арнап шығарған күйі??

Үйге тапсырма. Өмірі мен шығармалары оқу, түсінігін айту.

Бағалау.

Мерзімі:9.10.2013 ж.
Сыныбы: 1а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Музыкалық аңыз әлеміне саяхат
Сабақтың тақырыбы: Музыка сөйлейді.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні : Оқушыларға музыка мен сөз өнерінің байланысын жеткізе білу.
Дамытушылығы: Музыканың әуені мен сөзін естей отырып, сөзін анық айта білуге үйрету Тәрбиелік мәні : мәнерңне келтіріп, әдемі сөйлей білуге үйрету.
Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , сурет,әдеп.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі
Жаңа сабақты түсіндіру .
Қорытындылау.
Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
<<Әліппе>>әнінің сөзін сұрау.
Жаңа сабақ:
Балалар, біздер Музыка әлемі музыкалық және шулы дыбыстардан тұратынын білдік. Шулы дыбыстарға табиғи құбылыстар, машинаның гүрілі т.б дыбыстар жатады. Музыка әлемінде басты мамандық - композитор. Композитор музыка шығарады. Әннің сөзін ақын шығарады.Ал біз музыканы тыңдаймыз, орындаймыз.Әнді сен әннің әуенімен тыңдасаң, не туралы екенін білмейсің.Әннің мазмұнын сөзі арқылы білесің.
Орындап жүрген әндердің бәрі сөз бен әуеннен құралған.
Әрбір сөз әріптерден құралса, әуен музыкалық дыбыстардан құралады. Сондықтан әннің сөзін анық, дұрыс айта білуіміз керек.

Ән үйрену: <<Төлдер әні>>.
Қошақаны қойдың,
Қайда қалып қойдың?
Бұлтиып тұр бүйірің ,
Қай өрістен тойдың?
Ботақаны нардың,
Жарға неге бардың?
Тілерсегің дірілдеп
Секіре алмай қалдың?

Сергіту: Суреттегі жануарларды атап, дыбыстарын салу.

Қорытындылау:

1.Музыка әлемі қандай дыбыстардан тұрады?

2. Сөз неден құралады?

3.Әуен неден құралады?

Үйге тапсырма. Әннің сөзін жаттап келу.

Мерзімі: 30.09.2013 ж.
Сыныбы: 5
Тоқсандық тақырыбы: Айтыс және жыраулық өнер.
Сабақтың тақырыбы: Жыраулардың ақыл кеңесі- Асан қайғы.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні : Оқушыларды жыраулық өнердің құдіретімен таныстыру.
Дамытушылығы: Жыраулар туралы деректер жинау.
Тәрбиелік мәні : Сөйлеу мәдениетіне, сөзге тоқтай білуге тәрбиелеу,елін сүюге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі. Сыныпты түгендеу, амандасу.
Үй тапсырмасы: ұйқас сөздер, 5-7-11 буынды өлең құрау.
Жаңа сабақты түсіндіру. Жыраулардың ақыл кеңесі- Асан қайғы.
Қорытындылау.
Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
Жыраулардың ақыл кеңесі- Асан қайғы.
Асан Қайғы Сәбитұлы XIV ғасырда ғұмыр кешкен, Алтын Орда, қазақтың данышпан ақылгөй жырауы, өз дәуірінің абызы, бас биі, Шоқан Уәлихановтың айтуы бойынша, қазақ халқының қамын, болашағын ойлаған "дала философы", осындай ойшыл, ел қамын жеп, қайғы-қасірет кешкен Асан атына кейін "қайғы" сөзі қосылып аңыздалып кеткен. Шежіре-аңыздардың айтуынша Асанның әкесі Сәбит ұзақ жасаған, он сегіз мың ғаламның, құстың, жан-жануардың тілін білетін, өзі көріпкел әулие, атақты саятшы болса керек. Ол баласы Асанды ес білгеннен осындай қасиеттерге баулып өсіреді. Сондай өнегелі, ұлағатты тәрбие көрген Асан жас кезінен-ақ туған халқынын қамын, оның келешекте ірі де, іргелі ел болу жағын ойластыра бастайды. Сондықтан да ол жас болса да хан, сұлтан, би, бектермен бірге жүріп, оларға ақыл қосысады, ой-пікір жарыстырып, тайталасып ержетеді. Бозбала кезінен-ақ ол ақындық-жыраулық, шешендік, тапқырлық өнерді жете меңгереді. Ел дауын, жер дауын, әдет-ғұрып мәселесін шешерде оның ақылдылығы, алғырлығы, кесімді, шешімді билік сөздері өзге би, шешендерден үстем боп шыға береді. Әз Жәнібек (туған жылы 1342) Бүкіл Алаш жұртын билеген, Алтын Орда ханы Асан жырау сол Әз Жәнібекпен бірге талай-талай мәселелерді баскаруға, шешуге араласады. Әз Жәнібек өлген соң Асан би Дешті Қыпшаққа қайта оралады. Алайда ордадан бөлінген рулар Шу, Сарысу бойына орналасқан соң, ел іргесі берік, ағайын арасы тату болуы жолында күреседі. Асанқайғы ең алдымен хандық үкіметті күшейту, елдің қорғаныс қабілетін арттыру қажет деп санайды. "Әз Жәнібек ханды уақытша табысқа мастанып кеттің, қазақ халқының, Алтын Орда болашағын жете ойламайсың деп сөгеді".Бір жазда Әбілқайыр хан өзінің Маңғыт деген әйелінен туған тұңғыш ұлы қайтыс болып, ас береді. Бұл ұлан-асыр ас Ұлытау мен Ақкөл аралығындағы көк орай шалғынды кең далада өтеді. Асқа аяқ жетер атыраптан көп халық жиналады. Ханды құрмет тұтқан жер-жердегі бай, бектер, сұлтан, билер бірінен бірі асыра тарту-таралғысымен артынып-тартанып жетеді. Ас бірнеше күнге созылады. Ат жарыс, бәйге, көкпар, күрес дейсің бе, әйтеуір қазақ дәстүрінде бар барлық салт-сана, ойын-сауықтың бәрі өтеді. Ақындар айтысады, күйшілер күй шертеді, әншілер ән салады. Хан сол бір асты өзінің ақылгөй абызы сарай жырауы Асанқайғыға басқартады. Бірнеше күнге созылған осы жиынды Асан жырау:
Таза мінсіз асыл тас,
Су түбінде жатады.
Таза мінсіз асыл сөз,
Ой түбінде жатады.
Су түбінде жатқан тас,
Жел толқытса шығады.
Ой түбінде жатқан сөз,
Шер толқытса шығады, -деп бастаған екен дейді ел. Осы ас өтерден бірер жыл бұрын Асанқайғы жырау халқынын болашақ қамы үшін қазақтың кең дала, қаласын шарлап, "Жерұйықты" іздеп оралған екен. Оны көптен бері көрмей, аталық ақыл, өсиетін тыңдай алмай, сағынып аңсап жүрген ел-жүрты сөз иіні келген кезде өздерінің сұрақ, өтініштерін тұс-тұсынан жаудырыпты. Біреулер: "Қалай еткенде елге әділдік орнайды?" дегенде ол:
Әділдіктің белгісі,
Біле тұра бұрмаса.
Ақылдының белгісі,
Өткен істі қумаса.
Жамандардың белгісі,
Жауға қарсы тұрмаса;
Залымдардың белгісі,
Бейбіттің малын ұрласа.
Надандардың белгісі,
Білгеннің тілін алмаса.
Шамаңша шалқып көре бер,
Қабірге әзір қоймаса.
Артыңда қалар атақ жоқ,
Тіріде данқың болмаса,-деп термелепті. Енді бірі "Не жетіспейді, не ғаріп?" деп сұрапты. Сонда қарт абыз:
Бұ заманда не ғаріп?
Ақ қал алы боз ғаріп.
Жақсыларға айтпаған,
Асыл шырын сөз ғаріп.
Замандасы болмаса,
Қария болар шын ғаріп.
Қадірін жеңге білмесе,
Бойға жеткен қыз ғаріп.
Ел жағалай қонбаса;
Бетегелі бел ғаріп.
Қаз, үйрегі болмаса,
Айдын шалқар көл ғаріп.
Мүритін тауып алмаса,
Азғын болса пір ғаріп.
Ата жұрты бұқара
Өз қолында болмаса,
Қанша жақсы болса да,
Қайратты туған ер ғаріп.
Ғалымды хатим еткендер,
Мақсатына жеткендер,
Жас кәрілер отырып,
Алдынан сабақ алмаса,
Қарамаса жүзіне,
Ғалым да болса ол ғаріп, -деп толғаныпты. Асанқайғы жырау осы ойын тағы да әрмен жалғастыра түсіп, айнала тәңіректеп "...Халқының болашағын ойлап қамығады. Оның ойынша жер үстінде адамзат тіршілігінде көруі мүмкін ұжмақ бар, оның аты - "Жерұйық". Бұл елді жау алмайтын, малға жұт келмейтін, шөбі шүйгін, суы мол қоныс. Онда жұрттың бәрі тең, бәрі де шат-шадыман тіршілік кешеді, ел ал асы, ру таласы жоқ. Малға жай, елге ырыс осындай мекен барын ғайыптан болжап білген, Асанкайғы енді сол жерді іздеп табу үшін желмаяға мініп, төңіректің төрт бұрышын кезеді. Жолында кездескен тау, өзен, шұрайлы жерлерге, халыққа пайдалы жағын есептеп, тиісті бағасын беріп отырады". Ертісті көргенде: "Мына шіркіннің баласы тойдым деп қарап отырмас, қарным ашты деп жылап отрымас. Сиырдың мүйізі, доңыздың құлағы шығып тұрған жер екен", - депті. Түндікті өзенін көргенде: "Он екі қазылық Ой Түндік, маңырап жатқан қой Түндік. Қойдың құлағы тұтам шығып тұрған жер екен", - деп тастап кетуге қимай, артына үш қараған екен. Сонан "Үш кара" атанған екен таудың аты. Қызылтауға келгенде: "Тау-тасы кеш болганда қой болып ыңыранып жатады екен. Тоқты қысыр қалмайтын жер екен", - депті. Баянауыл тауын көргенде: "Ат ерін алмайтын жер екен. Бауырында тұзы бар, ол тұзы ауыр екен; бір түн түнеп кетемін деген адам, бір жұма тоқтап қалады екен. Тұзы жібермейді екен", - депті. Сарысуды кешіп өтерде: "Мына шіркіннің екі жағы борбас екен. Баланың іші қуырылмайтын, пышағы қыннан суырылмайтын, еркегі ат болатын, ұрғашысы жат болатын жер екен", - депті. Қаратауды көргенде: "Көкектен басқа құсы жоқ, көкпектен басқа шөбі жоқ, жер азғыны мұнда екен", - депті. Ащы бойына келгенде, артына қарап: "А, Баянауыл! Сенің қоныс болып тұрғаның мынау, Ащының арқасы екен. Мал жазғытұрым бір жұма ащылайды екен, күзге таман бір жұма ащылайды екен. Сонысы бір жылға татиды екен", - депті. Шідерті өзенін көргенде: "Мына шіркіннің топырағы асыл екен. Алты ай мініп арықтаған ат, бір айда майға бітетін жер екен. Жылқы шідерлеп койғанда тоқтайтын, жылқынын қонысы екен", - депті. Өлеңті өзенін көргенде: "Тоқтап ешнәрсе айтпай, өлеңдете берген екен. Аз тұрып: "Өлеңтінің суы - май, Шідертінің шөбі - май", - деп жүре беріпті. Сілентіден өтіп Жалаңаштын тұсына барғанда: "Аттың төбеліндей Жалаңаш, сені алдыма өңгерейін бе, артыма бөктерейін бе, қай жарама тартайын? Айналаң аз, онан басқа мінің жоқ, табылмайтын жер екенсің", - депті. Есіл өзенін көргенде: "Алты күнде ат семіртіп мінетін жер екен", - депті. Торғай өзенің көргенде: "Ағар суы бал татыған, ақ шабағы май татыған жер екен", - депті. Терісаққан өзенін көргенде: "Сарыарқаның тұздығы екен", - депті. Сулы Келес, Құрлы Келес өзендерін көргенде: "Мөңіреуін, сиыр болып мөңіреуін кара! Сиыр тұқымы үзілмейтін жер екен".
Екі Келес, бір Талас,
Бал татыған жерін-ай,
Ағайының аралас,
Тату екен елің-ай.
Желмаяға өңгертіп,
Алып кетер едім-ай,
Сыймаған соң алдыма,
Әттең, дүние, дедім-ай! -депті. Асанқайғы Жиделібайсын жеріне қызығып: "Ай, Жиделібайсын, артыма бөктеріп кетер едім, әттең атым көтере алмайды-ау! Қой үстіне бозторғай жұмыртқалайтын тып-тыныш мамыражай ел екенсің", - депті.
- Ерейментауына қарап тұрып "Қыс болса жылқы тұрмас, жылқы тұрса ішінде кұлын тұрмас... панасы жоқ сары дала сықылды тау екен" дейді.
- Қарақойын - Қашырлы деген жерге келгенде "Бауырында бір жұтқын айдаһар бар екен, әйтпесе жылқы үзілмейтін жер екен" деп ескертеді. Бұл жерде бір үлкен көл бар екен, көлге жазда ыстықтап, қыста ықтап келіп түскен жылқы батып кететін түбі батпақ - құян болса керек".
- Батыста Асанқайғы Маңғыстауға үш барып, үш кайтыпты. Екі баласы: "Маңғыстау малға жайлы қоныс бола алар ма?" - деп сұраған екен. Сонда Асан бабамыз: "Түбінде мал баққан шаруаға Маңғыстаудан жақсы жер болмас" - деген екен.
- Шыңғырлауды көргенде: "Ай Шыңғырлау жылқы өзі өскен жоқ Шыңғырлау сен өсірдің" - деп үш айналып, Шыңғырлаудың суына қолын малып отырып: "Шыңғырлау өкпелер, аттың ерін ал, қонайық, ат суарып, аунап қунап кетейік", - депті.
- Жуалының қара топырақты, қыртысы құнарлы жерін көргенде: "жерің семіз, қарың мол, қадіріңді егін салған ел білер" дейді.
Шу өзенін көргенде: "Ей, Шу, атыңды теріс койыпты... мынау ну қамысың еліңді жұтқа бермес" депті. Сыр бойын көргенде: "Басы байтақ, аяғы тайпақ қоныс екен, Қаратауды жайласам, Сырдың бойын қыстасам, қоныс болуға сонда ғана дұрыс екен", - депті. Ақмешіт тұсындағы (Қызылорда) жерді көргенде: "Ей Акмешіт жерің шаң екен, суың жар екен. Елің жұтамас, малыңның көзіне сақ бол" - деп ескертіпті. Осы күнгі Мерке жеріндегі Аспараны көргенде "Ей Аспара көршіңмен тату бол, шөбіңе суың жетер" деп жүріп кетіпті. Түркістанның қасында ескі қорған Сауранды көргенде: "Әттеген-ай, тақырдың бетіне, Шөлістанның өтіне салған екен. Сарқырап аққан суы жок, жайқалып тұрған нуы жоқ - түбі тұрақты қала бола қоймас" - деген екен. Сайрам, Шымкент маңын аралағанда Асан әулие айтыпты:
- Екі бассаң - бір базар
Саудасы кызған жер екен.
Екі бассаң - бір мазар
Молдасы азған ел екен -
депті. Сөйтіп, Асан туралы аңыз "шұрайлы қоныс, нұрлы өлке - Жерұйықты таба алмапты" дейді.
Асан қайғы (Хасан) Сәбитұлы[1](14 ғасырдың ақыры - 15 ғасырдың басы) - мемлекет қайраткері, ақын, жырау, би, философ. Әз Жәнібек ханның ақылшысы болған. Әкесі Сәбит Арал өңірініңСырдария жағасын мекен еткен. Қызылорда облысыШиелі ауданы <<Жеті әулие>> қорымындағы Асан ата кесенесіАсан Қайғы мазары делінеді.

Қорытындылау:
1Асанқайғының туған жері?
2.Асан қайғы қай ханның ақылшысы болған?
3.Жыраудың кесенесі қай жерде орналасқан?

Үйге тапсырма. Асанқайғы жыраудың өмірі.

Мерзімі: 7.10.2013 ж.
Сыныбы: 5
Тоқсандық тақырыбы: Айтыс және жыраулық өнер.
Сабақтың тақырыбы: Бұхар жыраудың өсиет сөзі.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні : Оқушыларды жыраулық өнердің құдіретімен таныстыру.
Дамытушылығы: Жыраулар туралы деректер жинау.
Тәрбиелік мәні : Сөйлеу мәдениетіне, сөзге тоқтай білуге тәрбиелеу,елін сүюге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих, әдебиет.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі. Сыныпты түгендеу, амандасу.
Үй тапсырмасы: Ақтамберді жырау.
Жаңа сабақты түсіндіру. Бұхар жыраудың өсиет сөзі.
Қорытындылау.
Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
Бұқар жырау Қалқаманұлы (1668 -- 1781) -- қазақтың ұлы жырауы, 18 ғ.жоңғар басқыншыларына қарсы Қазақ-жоңғар соғысының бастаушысы әрі ұйымдастырушысы атақты Абылай ханның ақылшысы.
Шыққан тегі Арғын тайпасының қаржас руынан. Заманындағы сыншылар оны <<көмекей әулие>> деген. Сөйлегенде көмекейі бүлкілдеп, аузынан тек өлең сөз төгіледі екен.Сырдария облысы Қазалы уезі Көшербай болысының 6- шы ауыл. "Қарақ" деген жері. Жырау сол азаттық жолында өлімге бас байлап, ерліктің небір ғажайып үлгілерін көрсеткен хан мен оның батырларын жырға қосып, олардың өшпес әдеби бейнелерін жасады. Әсіресе, Абылай ханның көрегендігі мен даналығын, ауыр кезең, қиын сәттерде ел ұйытқысы бола білгенін асқақ жырлады:"Қайғысыз ұйқы ұйықтатқан, ханым-ай,Қайырусыз жылқы бақтырған, ханым-ай,Қалыңсыз жар құштырған, ханым-ай.Үш жүзден үш кісіні құрбан қылсам,Сонда қалар ма екен қайран жаның-ай!".Осы бір шумақ жырда халық пен ханның байланыс-бірлігін қиыннан қиыстыра білген.
Жыраудың "Абылай ханның қасында", "Ал, тілімді алмасаң", "Ай, Абылай, Абылай", "Қазақтың ханы Абылай", "Ханға жауап айтпасам", "Басыңа біткен күніңіз", "Ай, Абылай, сен он бір жасыңда", "Ал, айтамын, айтамын" атты толғауларында ханның сол кездегі ұстанған саясаты мен көрегендігі, алғырлығы мен білгірлігін суреттеледі.Әсіресе, Бұқар Жырау толғауларында Ресей империясының отарлаушылық, басқыншылық саясаты, зұлымдық әрекеттері әшкереленеді. Мысалы, "Қилы заман" толғауындағы мына бір жайлар табандап жылжып келе жатқан қайшылығы мол заманды елестетеді:
"Күнбатыстан бір дұшпан,Ақырында шығар сол тұстан.Өзі сары, көзі көк,Діндарының аты боп,Күншығысқа қарайды.Шашын алмай, тарайды,Құдайды білмес, діні жоқ,Жамандықта міні жоқ, Затсыз,тексіз бір кәпір,Аузы-басы жүн кәпір,Жемқорларға жем беріп,Азды көпке теңгеріп,Ел қамын айтқан жақсыны,Сөйлетпей ұрар ұртына.Бауыздамай ішер қаныңды,Өлтірмей алар жаныңды,Қағазға жазар малыңды.Есен алар пұлыңмен,Солдат алар ұлыңнан,Күндердің күні, Абылай,Жаяулап келер жұртыңа,Жағалы шекпен кигізіп,Балды май жағар мұртыңа,Есе тимес өзіңе, Есіктегі құлыңнан."
Бұқар Жырау шығармаларында замандар бойы мысқалдап жиналып, ақыл-ой таразысынан өткізілген өмір тәжірибесінің, ұлттық тарихи санасының даналық қорытындысы, адамгершіліктің ереже-қағидасы іспетті нақыл-ғибрат сөздер мол. Әсіресе, белгілі бір құбылыстарды, заттар мен нәрселерді тізбелеп, салыстырып айтатын "Қара құлаш жүйрік деп", "Ежелгі дос жау болмас", "Бағаналы орда, басты орда", "Жар басына қонбаңыз", "Көкте бұлт сөгілсе", "Алыстан қызыл көрінсе", "Биік тауға жарасар", "Қорғанды шаїар қаласын", "Жал, құйрығы қаба деп", "Асқар таудың өлгені", "Ақсаңнан биік тау болмас" секілді термелерінде неше алуан мақал-мәтелдер мен нақыл сөздерді келтіруге болады. Мыс.,
"Тар пейілді кеңімес,Кең пейілді кемімес",
Бұхар жырау термесі. Ән айту.
Биік тауға жарасар
Ығына тиген панасы.
Терең сайға жарасар
Тобылғылы саласы
Ер жігітке жарасар,
Қолына алған найзасы.
Би жігітке жарасар,
Халқына тиген пайдасы.
Ақсақалғажарсар
Тілеуқорлық айласы
Бәйбішеге жарасар
Еміздіктеген сабасы.

Қорытындылау:

1 Бұхар жыраудың туған жері?

2. Бұхар жырау қай ханның ақылшысы болған?

3.Жыраудың кесенесі қай жерде орналасқан?

Үйге тапсырма. Бұхар жыраудың өмірі. <<Не жаман>> термесі. Жаттау.

Мерзімі:17.10.2013 ж.
Сыныбы: 4 <<а>>,4 <<ә>>
Тоқсандық тақырыбы: Ұлы ұстаздар көші.
Сабақтың тақырыбы: Әнін көкке қалықтатқан Ғарифулла Құрманғалиев.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні : Әншінің шығармашылығына тоқталу , таныстыру,
таныту, жан - жақты білімдерін жетілдіру.
Дамытушылығы: Оқушылардың музыкаға деген сүйіспеншілігін дамыту.
Тәрбиелік мәні : Әншінің өмірі мен шеберлігін насихаттау.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Сабақтың типі:Жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , тарих,әдебиет.
Сабақ жоспары:
1.Ұйымдастыру кезеңі
2.Үй тапсырмасы: Ғарифулланың өмірі.
3.Бекіту.
4.Жаңа сабақ: Әнін көкке қалықтатқан Ғарифулла Құрманғалиев.
Ғарифулланың орындауындағы әндерді тыңдау.
5.Қорытындылау.
6.Үйге тапсырма.
7.Бағалау.
Сабақтың барысы:

Ғарифолла Құрманғалиев (1909 -- 1972 жж.)- Республика мәдениетіне еңбек сіңірген қайраткер, әнші (тенор), Қазақ КСР халық әртісі. Батыс Қазақстан облысының Қаратөбе ауданында дүниеге келді. Әншілік өнерге бейімділігі бала кезінен байқалды. Ұлы Мүхиттың шәкірттері Шынтас пен Шайқыдан дәріс алды. 1934 жылы Алматыда өткен халық көркемөнерпаздарының бірінші Бүкіл Қазақстандық слетіне қатысты. Сол жылы Қазақтың музыкалық драма театрының (қазір Қазақтың опера және балет театры аталады) құрамына қабылданды.Құрманғалиев Е.Брусиловскийдің "Ер Тарғын", "Айман-Шолпан", "Қыз Жібек", М.Төлебаевтың "Біржан-Сара", А.Жұбанов пен Л.Хамидидің"Абай" операларында күрделі партиялар мен рөлдерді ойнады. Оның орындауында халық әндері асқақ та әсем әуезімен аспан астын толтыра сорғалай шырқады. Ол әрбір әуенді әуелете салған сайын оған жан мен жүрек бітіріп, дауыс сазына даланың ұланғайыр дарқандығын өз көңіл толқынысымен ұштастыра сиғызып жіберетін. Ғарифолла аңыратып, жамыратып ән төкпелеткен кезде тыңдаушының көз алдына арқыраған арғымақтар мен аса киелі аруаналар даласының кескін-келбеті келеді. Ақтарыла тасыған ақ жарма өзендер мен ағын сулар әуені қыран қүстардың қанат қағысы, алып таулар асқақтығы, ақиық ақын Махамбет жырының атойы бар бояуымен, ішкі рух нәр-нақышымен Ғарекеңнің өз жүрек түкпірінен шығып жатарды. Ол өзі негізін салып кеткен әншілік мектептің осындай өзгеше орындаушылық шеберлікті қажет ететін дара қасиеттері бар. Ғ.Құрманғалиев ән сапарымен төрткүл дүниенің талай елдерінде болып, сан-сан сахналардан ұлттық музыкалық салт-дәстүріміздің байлығын паш етті. 1967 жылдан бастап Республикалық өнер және цирк студиясында сабақ берді. Оның отандық мәдениетке сіңірген орасан зор еңбегі әлденеше мәрте мемлекеттік марапаттармен бағаланды.

Қорытындылау.
а)Ғарифулла Құрманғалиев қай жерде дүниеге келді?
ә) Ғарифулла Құрманғалиев орындаған рөлдері?
б) Ғарифулланың орындауында қандай әндер бар?

Үйге тапсырма: Оқып, түсінігін айту.Мәнжазба жазу.
Бағалау.

Мерзімі:16.10.2013 ж.
Сыныбы: 1а,ә
Тоқсандық тақырыбы: Музыкалық аңыз әлеміне саяхат
Сабақтың тақырыбы: Музыка сөйлейді.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік мәні : Оқушыларға музыка мен сөз өнерінің байланысын жеткізе білу.
Дамытушылығы: Музыканың әуені мен сөзін естей отырып, сөзін анық айта білуге үйрету Тәрбиелік мәні : мәнерңне келтіріп, әдемі сөйлей білуге үйрету.
Сабақтың түрі: дәстүрлі сабақ
Сабақтың типі:Жаңа сабақты толықтыру.
Сабақтың әдісі: Жаңа сабақ түсіндіру , әңгімелеу, шығармашылыққа баулу .
Пәнаралық байланысы: Музыка әдебиеті , сурет,әдеп.
Сабақ жоспары:
Ұйымдастыру кезеңі.Сыныппен амандасу, түгендеу.
Жаңа сабақты түсіндіру . <<Төлдер әні>>
Қорытындылау.
Үйге тапсырма.
Сабақтың барысы:
<<Төлдер>>әнінің сөзін сұрау.1-2 шумағы.
Жаңа сабақ:
Ән үйрену: <<Төлдер әні>>. 3-4 шумағы.
Қошақаны қойдың,
Қайда қалып қойдың?
Бұлтиып тұр бүйірің ,
Қай өрістен тойдың?
Ботақаны нардың,
Жарға неге бардың?
Тілерсегің дірілдеп
Секіре алмай қалдың?
Секең, секең, ей, лақ,
Жүрмін саған киіп-ақ
Тыным тапсаң, болмай ма?
Секірмей- ақ, ей, лақ.
Томпаң-томпаң торай,
Дауысыңның зорын - ай.
Дөкей бола қаласың,
Туысыңмен он ай.

Орындап жүрген әндердің бәрі сөз бен әуеннен құралған.
Әрбір сөз әріптерден құралса, әуен музыкалық дыбыстардан құралады. Сондықтан әннің сөзін анық, дұрыс айта білуіміз керек.

Сергіту: Суреттегі жануарларды атап, дыбыстарын салу.

Қорытындылау:

1.Музыка әлемі қандай дыбыстардан тұрады?
2. Сөз неден құралады?
3.Әуен неден құралады?
4. Төлдерді ата.

Үйге тапсырма. Әннің сөзін жаттап келу.