Технологияларды пайдалану арқылы сабақтың тиімділігін арттыру

Технологияларды пайдалану арқылы
сабақтың тиімділігін арттыру.

«Модуль – қандай да бір жүйенің, ұйымның анықтайтын дербес бөлігі»
Модульдік технологиялардың ерекшелігі: тек білімді меңгерту емес,
оқушының танымдық қабілетін және танымдық процестерді жадының алуан
түрлерін есту, көру, қимыл ойлауды, ынтаны қабылдау қабілетін дамытып, оны
бекіту, шығармашылық деңгейін арттыру.
Сабақтың қызықты, сапалы өтуі тікелей мұғалімнің шеберлігіне
байланысты болады. Осы орайда белгілі ғалым Ахмет Байтұрсынұлы «Шеберліктің
белгісі – түрлі әдісті болу», - деген өткен ғасырда айтылған сөздері ойға
оралады. Бір сабақтың әр кезеңдері түрлі әдістері орнымен пайдалану арқылы
көп нәтижеге жетуге болады.
Оқушы санасына білімді жүйелі түрде меңгеруіне және қабілет
деңгейлерін дамыту. М.Жанпейісованың «Модульдік оқыту технологиямының»
маңызы ерекше екені мәлім. Себебі аталмыш технология әдістері оқушыларды өз
бетімен жұмыс істеуге, қорытындылар жасауға, жүйелі білім алуға жетелейді,
өзін-өзі өзгені де бағалай білуге үйретеді.
Оқушының оқу және танымдық әрекеттерінің белсенділігін арттыру – ең
негізгі әдістемелік мәселе. Модуль арқылы оқыту сы мәселені шешуге
мүмкіндік беретін тиімді жолы болып табылады. Модуль арқылы оқыту
технологиясының өзіндік ерекшеліктері қағидалары, белгілі бар.
Тиімді белгілерінің бірі – оқышының оқу белсенділігі. Бұл
технологияның бір ерекшелігі сабақтың негізгі кезеңдерінің бәрінде
оқушыларға шығармашылық жұмысты ұсынуға болады.
Сөздікпен жұмыс кезінде оқушының шығармашылығы, мүмкіндігіне қарай
сөз тіркесін, сөйлемдерге сөзжұмбақ, ребус немесе сканворд құрастыру
мүмкіндігін тудыру болса, жаңа материалмен жұмыс істеген кезде өз ойын
сызба немесе сурет, тірек конспектілері арқылы жеткізуіне, жаңа тақырыпты
бекіту кезеңінде өз пікірін шағын шығарма, өлең, жұмбақ, қағида немесе
ереже құрап жазу арқылы беруге болады.
Оқушының белсенділігін оның ойлау, есте сақтау, елестету, қабылдау
қабілеттерін, жадысы мен зейінін дамытып, қызығушылығын арттырады. Сабақ
формаларының өзгеріп отыруы, әсіресе топтық формалар оқушылар арасында
қарым-қатынастың нығаюына ықпалын тигізеді. Оқушының тапсырманы өзінің
орындау мүмкіндігіне қарай таңдап алуға еріктілігі, оның өз күшін, шама-
шарқын бағалай білуге, өзін қауіпсіз сезінуіне, қиындыққа дайын болуға және
оны жеңуге тырысуына жетелейді.
Модульдік оқыту технологиясының негізі – модуль. Осы технологияны
басшылыққа ала отырып, бағдарламада берілген тақырыптарды логикалық бір
жүйеге келтіріп, модульдерге бөлдім. Бұл модульдік оқытудың негізгі идеясы
– жаңғырту. Оның мазмұны:
1. оқытудың жалпы мақсатын қою;
2. жалпы құрылған мақсатты нақтыландыруға көшу;
3. оқушылардың білім деңгейін алдын-ала бағалау;
4. оқу әрекеттерінің жиынтығы;
5. нәтижені бағалау
Оқушыларды оқу мақсатымен модульмен таныстырамын. Оқушылар: оқу
мақсатын, өзіне қойылатын талапты, лексикалық және грамматикалық тақырыпты,
модульдің мазмұнын, жұмыс-үрдісін, нәтижесінің бағаланып және түзетіліп
отыратынын біледі.
Оқыту модулі үш құрылымдық бөлімнен тұрады:
1. кіріспе (модульге, тақырыпқа енгізу)
2. сөйлесу бөлімі (оқушылардың өзара сөйлесуін ұйымдастыру)
3. қорытынды бөлімі (бақылау, тест)
Әрбір оқу модуліндегі сабақ санының ауытқуы тақырыпқа байланысты
бестен тоғызға дейін тиімді деп есептеймін, себебі сөз қорының молаюы аз
мөлшермен беріліп қайта-қайта жаңартылып, өз пікірін ортаға сала алатындай
болуы керек.
Сөйлесу бөлімін педагогика және психология ғалымдарының жетістіктерін
басшылыққа ала отырып, оқушылардың қабылдау деңгейлері мен қабілеттеріне
қарай ұйымдастырамын. М. Жанпейісованың сөйлесу бөлімін құру қағидаларына
сүйене отырып, жеке тұлғаны дамытатын кез-келген әрекет емес орындау
әрекеті екенін ескере отырып, оқушының танымдық қызметпен айналысуына, ақыл-
ой жұмысына қанағаттануына жағдай жасаймын. Міндетті түрде, сабақ
барысында, оқушының іс-әрекетінің төрт түрін: тыңдау, оқу, жазу және
әңгімелесуді қолданамын. Модульдердің нәтижелі болуын көздеп, сөйлесу
сабағының түрін өзгерте отырып, әртүрлі белсенді формаларды пайдалану
арқылы іске асырамын. Олар:
- топтық;
- жұптық;
- жеке топтық;
- ұжымдық
Оқыудың басты ерекшелігі – оқушылардың қарым-қатынасы арқылы тіл
дамыту, тұлғаның дамуына жағдай жасау.
Оқушы + оқушымен + топпен + ұжыммен + мұғаліммен қатынаста болуына
жағдай тудыру. Сөйлесу сабағы үстінде тапсырманың жеңілдігімен күрделіге
қарай бірнеше іс-әрекет формалары ауысып отырады. Мысалы: сабақтың басында
сөздікпен жұмыс жүргізгенде жұптық немесе бекіту кезінде топтық форманы
немесе жеке топтық жұмысты қолданамын. Топтарды ұйымдастыру кезінде
оқушылардың өзара қарым-қатынасын ескеріп, олардың бір-бірімен білім
алмасуға, жеке тұлғасын дамытуға ықпал жасауына көңіл бөлемін.
Тілді оқытуда сөздікпен жұмыс оқушының тілін байытуда ерекше орын
алады. Бұл жұмыс оқушының сөздік қорын молайтып, тілін, ойлау қабілетін
дамытады. Сөйлесу сабағы оқушыларды тек қана қазақ тілінде ауызекі сөйлеуге
үйретіп қоймайды, оларды ойлау, талдау, сараптау және қорытындылау
қабілеттерін жетілдіреді.
Тілді оқытып, үйретудің сапасын арттыру әртүрлі жағдайларға
байланысты. Орыс мектебінде оқытылатын қазақ тілі пәнінің түпкі мақсаты –
оқушыларға қазақ тілін меңгерту, сауатты жазуға үйрету, қазақ халқының әдет-
ғұрпын, тілін құрметттеуге, Отанды сүюге баулу.
Сабақ өткізу, оқыту барысында өткізілетін ең күрделі жұмыс түрлерінің
бірі – сабақта мәтінмен жұмысты ұтымды ұйымдастыру. Мәтінмен жұмыс
дегеніміз – сабақта мәтінмен жұмысты ұтымды ұйымдастыру. Мәінмен жұмыс
дегеніміз – сабақта өтілетін әртүрлі жұмыстардың жиынтығынан құралады.
Олар:
1. Дыбыстармен жұмыс
2. Сөздіктермен жұмыс
3. Сөздік қорларын жетілдіру
4. Тіл дамыту
5. Ережемен жұмыс
6. Ауызша сөйлей білуге дағдыландыру.
Мәтінмен жұмыс істеу мынадай кезеңдерге бөлінеді:
1. Мәтінді оқығанға дейінгі жұмыс.
2. Мәтінмен жұмыс кезеңі.
3. Мәтінді оқығаннан кейінгі кезең.
1) Мәтін алдындағы жаттығулар мен соған сйкес жұмыс түрлері мынадай
бағытта жүргізіледі: тілдік тұлға мен сөйлем үлгілерін мәтінде танып,
айыра білу және әртүрлі құрылымдық материалдарды (сөзжасам
элементтері, етістіктің жақ, шақ түрлері, т.б.) меңгерту.
2) Келесі мәтінмен жұмыс кезеңі. Бұл кезеңде мәтіннің тілдік материалы
мен құрылымы орындалады. Мәтін ішінен қажет мәліметті бөліп алу, айыра
білуге машықтандыру жаттығуларын әртүрлі тәсілмен орындау. Мәтінмен
жұмыс былайша ұйымдастырылады: оқығанның мазмұнын айту, мәтін бойынша
сұраққа жауап беру, жоспар жасату, бірнеше бөлімге бөліп оқыту,
негізгі жанама ойды таптыру, қорытынды жасату.
3) Шартты түрде алып отырған үшінші кезеңде мәтінді оқып, түсініп,
негізгі ойды қазақ тілінде жеткізе білу.
Мәтінді оқығаннан кейінгі жұмыстар:
1. Логикалық сұрақтар
2. Сөздік жұмыстар
3. Фонетикалық жаттығулар
4. Сөйлем құру
5. Мәтінге жоспар құру
6. Аударым
7. Мәтінге ат қою
8. Диалог, ситуация құру
9. Мәтіннің мазмұнын жоспар бойынша айту
Мәтінді оқытудың мынадай түрлерін сабақ үстінде қолданамын:
1. Дауыстап оқыту арқылы оқушының сөйлеу элементерін меңгергендерін
байқауға болады, тағы да бір тиімділігі – оқушылар бірінің қатесін
бірі естіп және түзетіп отырады.
2. Іштей оқу – бұл жұмыстың мақсаты оқушылардың шапшаң оқу дәрежесін
анықтау. Мысалы: оқушыларға іштей шапшаң оқу үшін бір мәтін беремін
де, қай жерге дейін оқу керектігін белгілеймін. Әркім белгілеген жерге
келгенде кітаптарын жауып, бітіргенін байқатады. Солай оқушылардың оқу
шапшандықтарын мөлшерін өзім белгілеп отырамын.
Сабақ тиімділігін арттыруда ойын элементтерін қолдану белсенділігін
арттырып, оларды ынталандырады, теориялық білімдерін практикада қолдануға
үйретеді. Ойын элементтерін сабақта екі түрлі мақсатта пайдаланамын.
Біріншісі – сабаққа қызығушылығын арттыру, тілін дамыту, екіншісі –
оқушылардың ойлау қабілетін дамыту, тапқырлыққа баулу.
Сабақта қолданылатын ойындар: «Бәйге», «Кім жылдам?», «Кім тез
табады?», «Ойлан тап!», «Жалғасын айт», «Полиглот», «Не,қайда, қашан?».
Ойын барысында оқушының ойлау қабілеті, тапқырлығы дамиды.
Модульдік технология мұғалімнің алдында тұрған көптеген мәселелерді
шешуге көмектеседі:
- жалпы білім сапасын жоғарылату;
- сабақтың тиімділігін жоғарылату;
- дарынды оқушылармен жұмыс жүйесін жасау;
- оқушылардың мақсаттарына жету жолындағы жетістіктерін есепке алу
жүйесін жасау;
- жеке тұлғаның өзін-өзі реттеуі, өзін-өзі тәрбиелеуі, өзін-өзі
дамытуы.
Модульдік технология алға қойған мақсатқа оқушылармен бірлесе отырып
проблемаларды шешуге мүмкіндік береді.
Модульдік оқыту технологиясының тұлға қажеттіліктерін қанағаттандыруда
және оны дамытуға ықпалы

-----------------------
Модульдік оқыту технологиясының
тиімділігі

Қарым-қатынас

Зейін

Жады

Ойлау

Елестету

Білімді бағалау

Топтау

Талдау

Қолдану

Түсіну

Сөздік қорын дамыту

Шығармашылығы

Білу