4-сынып бойынша қазақ тілінен дидактикалық материал

4-сынып
І.Әлеуметтік - тұрмыстық ая.
1.Мен және менің отбасым.
Грамматика.Көсемше;-а,-е,-й.Ауыспалы осы шақ.
1-тапсырма.Тілдесім .
-Сенің отбасың қандай?
-Неше адам бар?
-Атаң,әжең бар ма?
-Әкең қайда жұмыс істейді?
-Шешең қайда жұмыс істейді?
-Ағаң,әпкең,інің,сіңлің,қарындасыңбар ма?
2-тапсырма.Жазылым.Сөйлемдерді толықтырып жаз.
Мен кіммен? кітапханаға барды... .
Сен әке кіммен? базарға барды ... .
Ол әке кіммен? базарға барды... .
3-тапсырма.Өлеңді мәнерлеп оқы.Мазмұнын айт.
Әже.
Тентек болсам,ашынып,
Жақсы іс қылсам асырып,
Маған сақтап жүреді
Тәттіні де жасырап.
Мен ұйықтарда айтады
Ертегісін,әндерін.
Біздің үйде осындай
Әжетайым бар менің. (Ф.Оңғарсынова)
4-тапсырма.Берілген сөздерді пайдаланып сөйлем құрастыр.
Жас,кәрі,тату,ағам.
5-тапсырма.Сөздерді аударып,сөйлем құра.
В магазине
В поликлинике
В школе
В больнице
В аптеке
В институте
В театре
6-тапсырма.Өлеңді оқы,жаттап ал.
Олар бірге ойнайды,
Олар бірге ойлайды.
Мерекені,мейрамды
Бәрін бірге тойлайды.
(Қ.Мырза Әли).
Кім қашан туды?
Атам ... туған.
Әжем ... туған.
Әкем ... туған.
Шешем ... туған.
Ағам...туған.
Мен ... тудым.

7-тапсырма.Өз отбасың туралы айт.

8-тапсырма.Оқы,шеш.
Атам,әжем,
Әкем,шешем,
Әпкем,сіңлім,
Ағам,інім және мен.
Біз бір үйде нешеуміз?
Кел,санайық екеуіміз! (...)
9-тапсырма.Көсемше: -а,-е,-й.Ауыспалы осы шақ. Әрбіреуіне 5-6 мысалдан жаз.
10-тапсырма.Түбірін тап.
Әкем,әкең,әкеңіз,әкесі-
Шешем,шешең,шешеңіз,шешесі-
Тамаққа,тамақты,тамақта,тамақтан-
Жұмысшы,жұмысқа,жұмыстан,жұмысшылар-
Дәрігер,дәріхана,дәрігерлер,дәріханалар-
11-тапсырма.Өз отбасыңның суретін салып,әңгімеле.

2.Үйде не істеймін?
Грамматика.Көпше түрдегі жіктеу есімдігі.
1-тапсырма.Сөздікті қазақ тіліне аударып,сөйлемдер құрастырыңдар.
Ойлайды-
Тыңдайды-
Жылайды-
Күледі-
Ұйықтайды-
2-тапсырма.Сөйлеп үйрен,жаз.
Мен Сен
кітап оқимын кітап оқисың
жақсы сөйлеймін жақсы сөйлейсің
радио тыңдаймын радио тыңдайсың
көп ойлаймын көп ойлайсың
3-тапсырма.Санамақты жаттап ал.
Кел,санайық ,қуыршақ!
Оң қолымда бес саусақ.
Сол қолымда бес саусақ.
Алақанды ашамыз,
Бесті беске қосамыз.
Кел,санайық ал мұны,
Нешеу болды барлығы?
(Б.С.Қошым-Ноғай)

4-тапсырма.Сұрақ-жауап .
Кім не істейді?
Мұғалім...
Дәрігер...
Әнші...
Суретші...
Аспаз...
Құрылысшы...
5-тапсырма.Оқы,айт.
Не үшін керек?
Көз
Мұрын
Құлақ
Қолт
Аяқ
6-тапсырма.Сөйлемдерді аударып, толықтырып жаз.
Бүгін (понедельник).Мен (в школу)барамын.Мектепте (урок)оқимын.Бізде (сегодня)төрт сабақ.Қазақ тілі сабағында (я)қазақша сөйлеймін. Математика сабағында (ты)есеп шығарасың.Ән сабағында (я)ән айтамын.Сурет сабағында (он)сурет салады.
7-тапсырма.Ережені қайтала.
Жекеше түрі Көпше түрі
Іжақ.Мен Іжақ.Біз
ІІ жақ.Сен ІІжақ.Сендер
Сіз Сіздер
ІІІ жақ.Ол ІІІжақ.Олар
8-тапсырма.Менің үйде үй шаруасына еөмектесемін... (6-7сөйлем жаз.)
3.Менің сүйікті тағамым.
Грамматика.Сын есім.Септік жалғаулары.ілік септігі,табыс септігі,шығыс септігі.Қалау райы.
Деңгейлік тапсырмалар.
ІІІ деңгей.
1-тапсырма. Сөздікті қазақ тіліне аудар.
Пекарня-
Пекарь-
Жители-
Пекут-
Ценить-
Пища-
Варит (-ят)
Жарит (-ят)
Не спеша-
2-тапсырма.Сөйлем құра.
1.нан,қойдым,мен,үстелге.
2.қант,сатып алдым,дүкеннен.
3.сорпа,пісірді,анам.
ІІ деңгей.
1-тапсырма.Мәтінді оқу,сұраулы сөйлемдер жаз.
Наубайхана
Менің шешем наубайханада жұмыс істейді.Наубайхана қаланың ішінде.Онда көп адамдар жұмыс істейді.Олар барлық қала тұрғындарына нан пісіреді.Нанның түрлері өте көп. <<Нан - ас атасы>>деген мақал бар.Нанды қадірлеу керек.
2-тапсырма.а)Мәтіннің ішінен ілік,табыс,шығыс септікті сөздерді теріп жазыңдар.ә)Қалау райға мысал жаз.
3-тапсырма. <<Тағамдар>> тақырыбына диалог құрастырыңдар.
ІІІ деңгей.
1-тапсырма.Сөйлемдерді дұрыс құрап,жаз.
Мен жұмыртқа ... .
Мен картоп ... .
Сен жұмыртқа ... .
Сен картоп ... .
2-тапсырма. Аспаз,тағам. Сөздерін септе.
3-тапсырма. <<Менің сүйікті тағамым>> әңгіме құрастыр.
4-тапсырма. Қазақ халқының ұлттық тағамдарын білесің бе?

ІІ.Әлеуметтік тұрмыстық ая.
1.Менің елім-Қазақстан.
Грамматика. Көптік жалғаулары.Шартты рай.Біріккен сөздер.
1-тапсырма.Айтылым.Мәтінді оқып,әңгімеле.
Қазақстан
Біздің Отанымыз-Қазақстан.Қазақстанның өз Туы,Елтаңбасы,Әнұраны бар.Қазақстан Республикасының Президенті - Нұрсұлтан Назарбаев.Қазақстанның жаңа астанасы-Астана қаласы.Астана-жас қала.Қазақстан-үлкен мемлекет.
2-тапсырма.Тілдесім.Жатқа айтыңдар.
-Рәміздерді ата.
-Ту,Елтаңба,Әнұран.
-Ту неге көгілдір түспен боялған?
-Ол көгілдір ашық аспанды білдіреді.
-Туда нелер бейнеленген?
-Алтын күн,дала қыраны,ою-өрнек бейнеленген.
-Олар неге сары түспен боялған?
-Қазақстан - астықтың Отаны.Біздің еліміз нанға бай.
-Елтаңбада нелер бейнеленген?
-Елтаңбада шаңырақ,қанатты тұлпар,бесбұрышты жұлдыз бейнеленген.

3-тапсырма.Сөздерді буынға бөліп жаз.
Адам,қала,президент,кітап,Айгүл,сағат,Болат,дәптер,қыз,көше,дәрігер,
ғарышкер,қалам,мұғалім,компьютер,терезе,сатушы,ағаш,калькулятор.

4-тапсырма.Оқы,есіңе сақтап жүр.
Қазақстан-үлкен мемлекет.Қазақстанда14 облыс бар.Үлкен қалалары - Алматы,Астана,Қарағанды,Шымкент,Көкшетау,Қостанай,Ақтау,Павлодар,Ақтөбе,Тараз,Қызылорда,Өскемен,Семей,Талдықорған.Бұлар-әдемі қалалар.
5-тапсырма.а) Сөздерге көптік жалғауларын жалғаңдар:
Мемлекет+
Адам+
Жұлдыз+
Ел+
ә)Шартты райдың жұрнақтарын етістікке жалғаңдар.
Бар+
Кел+
Бейнеле+
Жүр+
Б)Біріккен сөздер мысалдар жаз.(5-7мысал)
Мысалы:Ақ +су-Ақсу
6-тапсырма.Қазақстан туралы қандай қосымша мәлімет білесің?

2.Астана-таза қала.
Грамматика. Жалқы есім.Туынды сөздер.Тіркесті сөздер.
1-тапсырма.Сөздікті қазақ тіліне аударып,3-4 сөйлем құрастырыңдар.
Дворец-
Гостиница-
Комплекс-
Нацианальность-
Молодой (-ая,ое)
2-тапсырма.
Тілдесімді досыңмен оқы.
-Сәлеметсің бе,Дильназ!
-Сәлеметсің бе,Гүлназ!
-Дильназ,сен Астанада болдың ба?
-Иә,болдым.
-Айтшы,Астана қандай қала?
-Астана-әдемі қала.Астанада мұражайлар, <<Конгресс холл>> және <<Салтанат>>сарайлары,қонақ үйлер,спорт кешендері,саябақтар бар.
-Осы жазғы каникулда мен де барамын.
-Гүлназ,жақсы барып қайтуыңа тілектеспін.
-Сау бол!
-Сау бол!

Осы уақытқа дейін Қазақстан Республикасының төрт астанасы болды.Бірінші астанасы-Орынбор қаласы,екінші астанасы-Қызылорда қаласы,үшінші астанасы-Алматы қаласы,төртінші астанасы-Астана қаласы.1998 жылдан бастап Ақмола Астана қаласы деп аталады.
3-тапсырма.Оқы,есіңе сақта!

4-тапсырма. а)Жалқы есімдерге 4-6 мысалдан жазыңдар тақырыпқа байланысты.
ә)Берілген сөздерден туынды сөздер жасаңдар: мемлекет,ұлт,үш.
б)Тіркесті сөздер жасаңдар.
5-тапсырма.Өзің туралы үлгі бойынша айт.
Менің атым-Гүлназ.
Менің фамилиям-Омарова.
Менің ұлтым-қазақ.
Мен Қазақстанда тұрамын.

3.Мерекелер.
Грамматика. Еркін тіркестер.Жалпы есімдер.
1-тапсырма.Сөздікті пайдаланып сөйлемдер құрастыр.(3-4сөйлем)
Ана,раушан,қызғалдақ,гүлдейді,подснежник,қалампыр,бақбақ,меруетгүл.
2-тапсырма.Айтылым. Еркін тіркестер.Жалпы есімдер (Мәтіннен тап)
Наурыз тойы
Наурыз - жыл басы.Қазақ халқы бұл күнді <<Ұлыстың ұлы күні>>дейді.Наурызды жақсы тілекпен тойлайды.Наурыз көже жасайды.Көжеге жеті түрлі дәм салады:бидай,тары,ет,құрт,тұз,су.
3-тапсырма.Өлеңді жатқа айт <<Наурыз>> (М.Сарынова).
4-тапсырма.Сөйлемдерді аяқтап жаз.
Мұғалім мектепте жұмыс істе... .
Мен ертең дүкенге бара... .
Ағам институтта жұмыс істе... .
Ертең атам Астанадан келе... .
Сен бүгін дүкеннен кітап сатып ала... .
8 наурыз-Халықаралық әйелдер күні
22 наурыз-Наурыз мерекесі
1 мамыр-Қазақстан халықтарының бірлігі күні
9 мамыр-Жеңіс күні
5-тапсырма.Мерекелік құттықтау жазыңдар.

4.Спорт.Менің сүйікті спортшым.
Грамматика.Сө тіркестері.Сөйлем түрлері.
1-тапсырма.Сөздікті қазақ тіліне аударып.Сөйлемдер құрастыр.
Урок физкультуры-
Побегу-
Прыгаю-
Закаляюсь-
Упражнение-
2-тапсырма.Сөйлеп үйрен.
Мен ойнадым.Мен секірдім.Мен жүгірдім.
Сен ойнадың.Сен секірдің.Сен жүгірдің.
Ол ойнады.Ол секірді.Ол жүгірді.
-тапсырма.Досыңа тапсырма бер,орындат.
-Даша,сен тұр,жүр.
-Олег,сен тұр,секір.
-Марат,сен жаттығу жаса.
-Гүлназ,сен жүгір.
-Дильназ,сен есікті аш.
-Ілияс,сен есікті жап.
3-тапсырма.Сөйлемдерді жаз.
Мен таңертең тұрамын,жаттығу орындаймын.
Содан кейін жуынамын.
Күндіз доппен ойнаймын.
Қыста коньки және шаңғы тебемін.
Жазда суға шомыламын.
4-тапсырма.Өлеңді жаттап ал.
Футбол.
Футбол деген ойынға
Барлық бала құмар-ақ.
Бірақ жолдың бойында,
Доп теппеңдер қуалап. (Ә.Асылбеков)
5-тапсырма.Сөз тіркестерін құрастыр.Бала,әдемі,қызыл,екі.
Сұраулы сөйлем.Хабарлы сөйлем.Бұйрықты сөйлем.Лепті сөйлем.
(Әрбіреуіне - 2 мысалдан жаз).
6-тапсырма. <<Менің сүйікті спортшым>>туралы шағын әңгіме құрастырыңдар.

5. Зоопаркке саяхат.
Грамматика.Сын есім.Етістіктер.
1-тапсырма.Тілдесімді жатта.
-Дильназ,халің қалай?
-Халім жақсы.
-Сен хайуанаттар бағына бардың ба?
-Иә,бардым.
-Қандай аңдарды көрдің?
-Мен піл,аю,жолбарыс,маймыл,тасбақа,түлкі,т.б.көрдім.Саған қандай
Аңдар ұнайды?
-Маған піл,тасбақа,жолбарыс ұнайды.
-Сау бол!
-Сау бол!
2-тапсырма.Сөз тіркестерін аяқтап жаз.
Ең үлкен ... .
Ең биік ... .
Ең қызық ... .
Ең бірінші ... .
Ең кішкентай ... .
3-тапсырма.Сөйлемдерді жазып,есте сақта.
Сен білесің бе?
Ең ірі маймыл - горилла.
Ең ірі бақа - голиаф.
Ең кіші кенгуру - валлаби.
Ең жүйрік сүтқоректі - гепард.
Ең ірі қолтырауын - Ніл қолтырауыны.
Ең ірі көбелек-агриппина.
4-тапсырма. Үлгі бойынша жаз.
Маймыл,көбелек,бақа,түлкі,кит,балық,құс,піл,керік,қоңыз,жолбарыс,
көкөніс,сағат,жеміс,адам,ірі.
Үлгі:
Жуан буынды сөздер: Жіңішке буынды сөздер:
Маймыл көбелек
5-тапсырма.Сын есімдерге мысалдар жазыңдар.(Қандай ?Қай?4-5 мысалдан)
Етістікке мысалдар жазыңдар (Не істейді?,Не істеді?4-5 мысалдан)
6-тапсырма. Мен зоопаракте болғанда?(Өз ойынды жеткіз 5-7сөйлемнен)
7-тапсырма.Қандай өлең,жұмбақтар білесің аңдар туралы?

ІІІ Оқу еңбек аясы.
1.Менің мектебім
Грамматика.Күрделі зат есім.Ауыспалы осы шақ.
1-тапсырма. <<Менің мектебім>> тақырыбына диалог құрастырыңдар.
2-тапсырма.Жазылым.Сөйлемдерді аударып жаз.
1.Көп білу үшін көп оқу керек.
2.Сыныпта 25 оқушы отыр.
3.Сен кітап оқы.
4.Мен оқулық сатып алдым.
5.Сен кітапты жатып оқыма.
3-тапсырма. Төртінші сыныпта қандай пәндер өтіледі?(Толық жауап бер).
4-тапсырма.Сөйлемдерді толықтырып жаз.
Сен еңбек сабағына ...әкел.
Мен еңбек сабағына ... әкелдім.
Сен еңбек сабағына ... әкелдің.
Ол еңбек сабағына түрлі түсті ... әкелді.
Еңбек сабағына ...,...әкелу керек.
Керекті сөздер:ермексаз,жіп,қағаз,қайшы,ине.
5-тапсырма. <<Менің сүйікті сабағым>> шағын әңгіме құрастыр.
6-тапсырма. Тақырып бойынша А)Күрделі зат есімдерге 4-5 мысалдан жаз.
Ә)Ауыспалы осы шаққа мысалдар жаз.
6-тапсырма. Өлеңдер жатқа оқу.Мектеп туралы.

2.Менің күнделігім.
Грамматика. Қос сөздер.Күрделі етістіктер.
1-тапсырма.Тілдесім.
-Сенің күнделігің қандай тілде?
-Күнделік не үшін керек?
-Күнделікке үй жұмысын жазасың ба?
-Қандай баға алғанда күнделігіңді бересің?
-Күнделікті қалай толтырасың?
2-тапсырма.Сөйлемдерді оқы,біліп ал,айт.
Оқу жылы төрт тоқсаннан тұрады.1қыркүйектен 5 қарашаға дейін І тоқсан,14 қарашадан 30 желтоқсанға дейін ІІ тоқсан,13 қаңтардан 21 наурызға дейін ІІІ тоқсан,2сәуірден 25 мамырға дейін ІҮ тоқсан.Оқу жылы 25 мамырда аяқталады.
3-тапсырма.Сөйлем құрап үйрен.
1.Бес.
2.
3.
4.
5.
4-тапсырма.Аударып сөйле.
Первый урок - казахский язык.
Второй урок-русский язык.
Третий урок-английский язык.
Четвертый урок-математика.
Пятый урок-физкультура.
5-тапсырма. Қос сөздер.Күрделі етістіктер.(5-6 мысалдан жазыңдар).
6-тапсырма.Күнделігіңнің қандай болғанын қалайсың? (Ойынды жаз).
3.Демалыс
Грамматика.Сұраулы сөйлем.Туынды сын есімдер.
Деңгейлік тапсырмалар.
ІІІ деңгей.
1.Жазғы демалыс,қалың,қайық,шомылады,аулайды,демалды.Сөздікті пайдаланып,сөйлемдер құрастырыңдар.
2.Құрастырған сөйлемдерді сұраулы сөйлемдерге айналдырыңдар.
ІІ деңгей.
1.Демалыс - тақырыбына диалог құрастыр досыңмен.
2.Жазғы,демалыс - сөздеріне дыбыстық талдау жүргізіңдер М.Т.
3.Мәтінмен жұмыс.Сөйлемдерді аударып сөйле.
Айша говорила о школе.Сара рассказала о книге.Диас говорил о друге.Загадка была о животных.Наташа говорила о мультфильме.Книга была о временах года.
І деңгей.
1.Жыл көлемінде демалысқа неше рет шығасың. (Толық жауап бер)
2.Жазғы,қысқы,күзгі,көктемгі - туынды сын есімдермен сөйлемдер құрастырыңдар.
3. <<Менің сүйікті демалысым>>ауызша немесе жазбаша жазып,әңгімеле.
4.Жыл көлемінде неге үйрендің?Қандай өлең,жұмбақтар,мақал-мәтелдер білдің?
Грамматикадан қандай жаңа мәлімет алдың?