Бастапқы заттың біреуі артық мөлшерде берілгенде химиялық реакция теңдеуі бойынша реакция өнімін есептеу

Бастапқы заттың біреуі артық мөлшерде берілгенде химиялық реакция теңдеуі
бойынша реакция өнімін есептеу
9-сынып
Массасы  33,3  г кальций хлориді бар ерітінді мен массасы  16,4 г натрий
фосфаты бар ерітіндіні араластырғанда неше грамм алюминий гидроксиді
түзіледі?
Берілгені:
m (СаСl2) = 33,3 г
m (Nа3РО4) = 16,4 г
Т/к m (Са3РО4)2)
Шешуі:
1-әдіс.
1) Реакция теңдеуін жазып, есептеуге қажетті қосылыстардың молярлық
массаларын анықтаймыз:
ЗСаСl2 + 2Nа3РО4 = Са3(РО4)2↓+ 6NаСІ
М (СаСl2) = 111 г/моль
М (Nа3РО4) = 164 г/моль
М (Са3РО4)2) = 310 г/моль
2) Реакция теңдеуі бойынша :
З•111г СаСl2 –––––––––– 2 •164 г Nа3РО4
33,3 г СаСl2 –––––––––– х г Nа3РО4

33,3 •328
х = –––––––––– = 32,8 г
33,3 
3) 33,3 > 32,8 болғандықтан, кальций хлориді артық мөлшерде алынған.
Әрі қарай есептеуді натрий фосфаты бойынша жүргіземіз:
2 •164 г Nа3РО4 –––––––––– 310 г Са3(РО4)2
16,4 г Nа3РО4 –––––––––– х г Са3(РО4)2

310 •16,4
х = –––––––––– = 15,5 г
328 

2 -әдіс.
1) Есептеуге қажетті қосылыстардың молярлық массаларын анықтаймыз:
М(СаСl2) = 111 г/моль
М(Nа3РО4) = 164 г/моль
М(Са3РО4)2) = 310 г/моль
2) Есептің шарты бойынша реакцияға түсетін заттардың зат мөлшерін
есептейміз:
m 33,3 г
[pic]= ––––– ; [pic] (СаСl2) = ––––––––––– = 0,3 моль
М 111 г/моль

16,4 г 
[pic](Nа3РО4) = ––––––––––– = 0,1 моль
164 г/моль

3) Реакция теңдеуін жазып, заттардың формулаларының үстіне анықтаған зат
мөлшерін, ал астына теңдеу бойынша реакцияға түсетін зат мөлшерін жазамыз:

0,3 моль 0,1 моль ? моль
З СаСl2 + 2Nа3РО4 = Са3(РО4)2↓+ 6NаС1
3 моль 2 моль 1моль
Реакция теңдеуі бойынша 3 моль кальций хлориді 2 моль натрий фосфатымен
әрекеттеседі. Бастапқы заттардың мөлшерін салыстырамыз: v (3СаСl2) > v
(2Nа3РО4)
3) Реакция барысында зат мөлшері аз зат толық жұмсалатын болғандықтан,
есептеуді натрий фосфаты бойынша жүргіземіз:

         
0,1моль   х моль
ЗСаСl2 + 2Nа3РО4 = Са3(РО4)2↓+ 6NаСІ
        2 моль    1 моль

2 моль Nа3РО4 –––––––––– 1 моль Са3(РО4)2
0,1 моль Nа3РО4 –––––––––– х моль Са3(РО4)2

0,1 •1
х = –––––– = 0,05 моль
2 
m = М •[pic]; m(Са3(РО4)2) = 0,05 моль•310 г/моль = 15,5 г

Жауабы: 15,5 г.
Массасы 10 г алюминий карбиді (Al4C3) массасы 10 г сумен
әрекеттескенде түзілен метанның (қ.ж.) көлемін есептеңіздер.

Берілгені:

m (Al4C3) = 10 г

m (Н2О) = 10 г

Т/к
V (СН4)

Шешуі:

1) Реакция теңдеуін жазып,
есептеуге қажетті қосылыстардың молярлық массаларын анықтаймыз:
  10г   10г ?
Al4C3 + 12Н2О = 3СН4 + 4Al(ОН)3
1 моль   12 моль 3 моль
144 18 Vm =22,4л/моль
М(Al4C3) = 27 •4+12• 3 = 144 г/моль
М(Н2О) =1•2+ 16 = 18 г/моль

2) Есептің шарты бойынша реакцияға түсетін заттардың зат мөлшерін
есептейміз:
m 10 г
[pic]= ––––– ; [pic](Al4C3) = ––––––––––– = 0,069 моль
М 144 г/моль

10 г 
[pic](Н2О) = ––––––––––– = 0,55 моль
18 г/моль
Реакция теңдеуі бойынша, 1 моль Al4C3 12 моль сумен әрекеттеседі,
0,069 моль Al4C3 мен 0,069•12=0,828 моль су қажет. Демек, 0,55 моль
су 0,069 моль Al4C3 - мен әрекеттесуге жеткіліксіз. Реакция барысында зат
мөлшері аз зат толық жұмсалатын болғандықтан, есептеуді су бойынша
жүргіземіз:
3 1
0,55 моль
3) [pic](СН4) = ––––– [pic](Н2О) = ––– [pic](Н2О) = ––––––––– =
0,137 моль
12 4
4
4) Реакция нәтижесінде бөлінетін газдың көлемін зат мөлшері бойынша
есептейміз:
V(CH4) = [pic](CH4) • Vm = 0,137 моль • 22,4 л/моль = 3,07 л
Жауабы: 3,07 л.
ЕСЕПТЕР

1) Массасы 29,2 г тұз қышқылы мен массасы 44 г натрий гидроксиді бар
ерітінділерді араластырғанда түзліген ас тұзының массасын есептеңіздер.

Жауабы: 46,8 г.

2) Массасы 47 г калий оксидіне массасы 40 г азот қышқылының
ерітіндісімен әсер етті. Реакция нәтижесінде түзілген калий нитратының
массасын есептеңіздер.

Жауабы: 64,12 г.

3) Массасы 40 г мыс (II) оксидіне массасы 49 г сусыз күкірт қышқылымен
әсер етті. Түзілген тұздың массасын есептеңіздер.

Жауабы: 80 г.

4) Массасы 36 г алюминийге массасы 64 г күкіртпен әсер еткенде, түзілген
алюминий

сульфидінің массасын есептеңіздер.

Жауабы: 100 г.

5) Массасы 53 г натрий карбонаты бар ерітіндіге массасы 49 г күкірт
қышқылының ерітіндісімен әсер етті. Реакция нәтижесінде түзілген тұздың
массасын есептеңіздер.

Жауабы: 71 г.

6) Массалары 34 г күміс нитраты бар және 34 г натрий хлориді бар
ерітінділерді араластырды. Реакция нәтижесінде түзілген күміс хлоридінің
массасы мен реакцияға түспеген натрий хлоридінің массасын есептеңіздер.

Жауабы: 28,7 г және 22,3 г.

7) Массасы 10 г күкірт қышқылы мен массасы 9 г натрий гидроксиді бар
ерітінділерді араластырды. Түзілген натрий сульфатының массасын
есептеңіздер.

Жауабы: 14,5 г.

8) Массасы 16,8 г натрий гидрокарбонаты массасы 56 г тұз қышқылымен
әрекеттесті. Реакция нәтижесінде түзілген көміртегі (ІV) оксидінің көлемін
(қ.ж.) және ракцияға жұмсалмаған заттың массасын есептеңіздер.

Жауабы: 4,48 л және 47,45 г.

9) Массасы 20,8 г барий хлориді мен массасы 8,0 г натрий сульфатының
ерітінділерін араластырғанда түзілетін тұнбаның массасын есептеңіздер.

Жауабы: 23,3 г.