Құрамында қоспасы бар бастапқы зат пен реакция өнімі бойынша есептер

Құрамында қоспасы бар бастапқы зат пен реакция өнімі бойынша есептер
9-сынып
Құрамында қосындысы бар 400 г әктасты өртегенде 78,4 л көміртегі (ІV) оксиді түзілді. Әктастың құрамындағы қоспаның массалық үлесін (%) есептеңіздер.
Берілгені:
m (әктас) = 400 г
V (CO2) = 78,4 л
Т/к ω(қоспа)
Шешуі:
1) Реакция теңдеуін жазып,кальций карбонатының молярлық массасын есептейміз:
CaCO3 = CaO + CO2↑
1моль 1моль
М (СаCO3) = 40 +12+16::3 = 100 г/моль
2) Көмірқышқыл газының зат мөлшері арқылы реакцияға түскен заттың зат мөлшерін табамыз:

V 78,4 л
= - - - - - ; (CO2) = - - - - - - - - - - - - - = 3,5 моль
Vm 22,4 л/моль
(CO2) =(СаCO3) = 3,5 моль 3) Зат мөлшері бойынша кальций карбонатының массасын табамыз: m (CaCO3) = 3,5 моль ::100 г/моль = 350 г 4) Әктастың құрамындағы қоспаның массасын анықтаймыз: 400 г - 350 г = 50 г 5) Әктастың құрамындағы қоспаның массалық үлесін есептейміз:

50 г
ω = - - - - - - = 0,125 ( немесе 12,5 %)
400 г
Жауабы: 0,125 немесе 12,5% .
Калий карбонаты мен натрий карбонатынан тұратын массасы 7 г қоспаны күкірт қышқылымен өңдеді. Реакция нәтижесінде көлемі 1,344 л (қ.ж.) газ бөлінді. Қоспа құрамындағы натрий карбонаты мен калий карбонатының массалық үлесін есептеңіздер.
Берілгені:
m (қоспа) = 7 г
V (CO2) = 1,344 л
(қ.ж.)
Т/к ω (Na2CO3)
ω (К2CO3)
Шешуі:
1) Реакция теңдеуін жазып,есептеуге қажетті қосылыстардың молярлық массаларын анықтаймыз:
Na2CO3 + H2SO4 = Na2SO4 + CO2↑ + H2O 1моль 1моль
K2CO3 + H2SO4 = K2SO4 + CO2↑ + H2O 1моль 1моль
М (Na2CO3) = 23::2+12+16::3 = 106 г/моль М (К2CO3) = 39::2+12+16::3 = 138 г/моль 2) Қоспадағы натрий карбонатының массасын х г деп белгілесек,қоспадағы калий карбонатының массасы (7-х) грамға тең болады. Яғни,
m(Na2CO3) = х г m(К2CO3) = (7- х) г Натрий карбонаты күкірт қышқылымен әрекеттескенде бөлінетін газдың көлемін у л деп белгілесек, ал калий карбонаты күкірт қышқылымен әрекеттескенде бөлінетін газ көлемі (1,344 - у) литрге тең болады: V1= у V2 = (1,344 - у) л 3) Реакция теңдеулеріндегі сәйкес заттардың формуласының үстіне белгіленген мәндерді қоямыз: х г у л Na2CO3 + H2SO4 = Na2SO4 + CO2↑ + H2O (1)
(7-х)г (1,344-у)л K2CO3 + H2SO4 = K2SO4 + CO2 ↑+ H2O (2)
х у
- - - - - - - = - - - - - - (1)
106 22,4

(7 - х)
- - - - - - - = ( 1,344 - у) (2)
138
Бірінші теңдеуде у-ті х арқылы өрнектейміз:
22,4::х
у = - - - - - - - - (3)
106


22,4 :: х
(1,344 - - - - - - - - - - ) ::138 = 22,4 ::(7 - х) (4)
106 Теңдеуден х-тің мәнін табамыз: 185,472 - 29,16::х = 156,8 - 22,4::х 6,76::х = 28,672 х = 4,24 m (Na2CO3) = 4,24 г m (К2CO3) = 7 - 4,24 = 2,76 г
6) Карбонаттардың массалық үлестерін формула бойынша есептейміз:
m (Na2CO3 ) 4,24 г
ω (Na2CO3) = - - - - - - - - - - - - = - - - - - - - - - = 0,6057 ( немесе 60,57 %)
m (қоспа) 7 г

m (К2CO3 ) 2,76 г
ω (К2CO3) = - - - - - - - - - - - - = - - - - - - - - - = 0, 3943 ( немесе 39,43 %)
m (қоспа) 7 г
Есепті тексеру. Әрбір карбонат күкірт қышқылымен әрекеттескенде бөлінген көмірқышқыл газының көлемін сәйкес теңдеулер бойынша есептеп алып, көмірқышқыл газының жалпы көлемін табамыз:
1) Na2CO3 + H2SO4 = Na2SO4 + CO2 + H2O
1моль 1моль
Реакция теңдеуі бойынша:
106 г Na2CO3 әрекеттескенде 22,4 л CO2 бөлінсе, 4,24 г Na2CO3 әрекеттескенде у 1 л CO2 бөлінеді.

4,24 ::22,4
у1 = - - - - - - - - - - - - = 0,896 л
106

2) K2CO3 + H2SO4 = K2SO4 + CO2 + H2O 1моль 1моль

Реакция теңдеуі бойынша:
138 г К2CO3 әрекеттескенде 22,4 л CO2 бөлінсе, 2,76 г К2CO3 әрекеттескенде у 2 л CO2 бөлінеді.

2,76 ::22,4
у2 = - - - - - - - - - - - - = 0,448 л
138
3) у = у 1 + у 2 = 0,896 + 0,448 = 1,344 л Нәтиже есептің шартында берілген газдың көлеміне сәйкес келеді.
Жауабы: ω(Na2CO3) - 60,57 % ,
ω (К2CO3) - 39,43 %.

ЕСЕПТЕР
1) Массасы 400 г натрий селитрасы айырылғанда 33,6 л оттек түзілді. Селитра құрамындағы қоспаның массалық үлесін (%) есептеңіздер.
Жауабы: 36 %.

2) Құрамында 16 % қосындысы бар 119 г ізбестастан қанша литр көмірқышқыл газы бөлінетінін есептеңіздер.
Жауабы: 22,4 л.

3) Көлемі 67,2 л ( қ.ж.) метан алу үшін жұмсалатын құрамында 3 % қосындысы бар техникалық көмірдің массасын есептеңіздер.
Жауабы: 37,1 г.

4) Көлемі 10 л этан мен этиленнің қоспасының құрамындағы этиленнің массалық үлесі 28 % . Бром суындағы бромның массалық үлесі 3,2 % . Этан мен этиленнің қоспасымен әрекеттесу үшін жұмсалатын бром суының массасын есептеңіздер.
Жауабы: 625 г.

5) Натрий карбонаты мен калий карбонатының 10 г қоспасы суда ерітіліп, оған артық мөлшерде алынған тұз қышқылымен әсер етілді. Реакция нәтижесінде бөлінген газ натрий пероксидінің ерітіндісі арқылы өткізілді. Нәтижесінде бөлінген оттек көлемі 1,9 л (қ.ж.) сутек газын жағуға жеткілікті болды. Реакция теңдеуін жазып, қоспаның құрамын (%) есептеңіздер.
Жауабы: ω(Na2CO3) - 56,5 % ,
ω (К2CO3) - 43,5 %.

6) Массасы 1,8 г натрий хлориді мен натрий иодидінің қоспасы суда ерітілді. Ерітінді арқылы хлордың артық мөлшері өткізілгеннен кейін, натрий хлоридінің массасы 1,3 граммға тең болды. Бастапқыда алынған қоспа құрамындағы натрий иодидінің массалық үлесін (%) есептеңіздер.
Жауабы: ω (Na І) - 45,6 %.

7) Құрамында фенол мен сірке қышқылы бар қоспаны нейтралдау үшін 20 %-қ 23,4 мл калий гидроксидінің ерітіндісі (р = 1,1 г/мл) жұмсалды. Бастапқыда алынған қоспа бром суымен әрекеттескенде массасы 16,55 г тұнба түзілді. Бастапқыда алынған қоспаның құрамын ( г) анықтаңыздар.
Жауабы: фенол 4,7 г, сірке қышқылы 28,6 г.
8) Мыс (ІІ) оксиді мен темір (ІІІ) оксидінің 31,9 г қоспасы сутегімен тотықсыздандырылды. Реакция нәтижесінде массасы 9 г су түзілді. Қоспадағы металдардың массалық үлесін есептеңіздер.
Жауабы: Сu - 22 %, Fe -78 % .

9) Жабық ыдыста көлемі 1,5 л (қ.ж.) күкіртсутек пен артық мөлшерде алынған оттектен тұратын қоспаны жақты. Реакция өнімі көлемі 49,2 см³ суда ерітіліп, нәтижесінде 1,64 % -қ қышқыл ерітіндісі алынды. Бастапқыда алынған қоспаның құрамын (л) анықтаңыздар.
Жауабы: Н2S - 0,22 л, O2 -1,28 л.

10) Темір мен күкірт ұнтағынан тұратын қоспа қыздырылып,тұз қышқылының ерітіндісінде толық ерітілді. Реакция нәтижесінде (қ.ж.) бөлінген 4,48 л газ қорғасын (ІІ) нитратының ерітіндісі арқылы өткізілгенде массасы 23,9 г тұнба түзілді. Бастапқыда алынған қоспаның құрамын (г) анықтаңыздар.
Жауабы: Fe - 11,2 г, S -3,2 г.

11) Массасы 16 г калий хлориді мен натрий хлоридінің қоспасын артық мөлшерде алынған концентрлі күкірт қышқылының ерітіндісімен өңдегенде көлемі 5,6 л хлорсутек газы түзілді. Қоспаның құрамын (г) анықтаңыздар.
Жауабы: KCІ -7 г, NaCІ - 9 г.

12) Күкірт қышқылы мен азот қышқылының қоспасынан тұратын массасы 630 г ерітіндіге барий хлоридінің артық мөлшерін қосқанда массасы 46,6 г тұнба түзілді.Түзілген тұнбаны бөліп алғаннан кейін қалған қышқыл ерітіндісін нейтралдау үшін 40 % -қ 100 мл калий гидроксидінің ерітіндісі (р = 1,4 г/мл) жұмсалды. Бастапқы ерітіндідегі азот қышқылының массалық үлесін есептеңіздер.
Жауабы: 6 %.