Физика пәнінен практикалық жұмыстар жинағы 9-класс

№ 59 сабақ ___________________
Сабақтың тақырыбы: №1 Практикалық жұмыс.
<<Дененің еркін түсу үдеуін өлшеу.>>
Сабақтың мақсаты:
* Білімділік мақсаты: Дененің еркін түсу үдеуін анықтау, жұмысты орындап, есептеулерді реттеп жазып, жұмыстан шыққан қорытындыны тұжырымдау.
* Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
* Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
Сабақтың түрі: практикалық
Сабақтың әдіс-тәсілдері: кітаппен жұмыс, демонстрация, жаттығулар орындау
Сабақтың көрнекіліктері:

Сабақтың барысы:
І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі: Сәлемдесу, отырғызу, түгендеу.
ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
А) теориялық білімдерін тексеру.
Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
Б) есептерін тексеру.
ІІІ. ДК.Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
* Практикалық жұмыс жасауға дайындық. (әңгіме)
* Техника қауіпсіздігі жөнінде нұсқау.
* Практикалық жұмысты оқулықтағы нұсқау бойынша орындау.
* Жұмысты қорытындылау, жұмыс орнын тазалау.
VI. ДК. Үй тапсырмасын беру: қайталау



№1 практикалық жұмыс.
Еркін түсу үдеуін өлшеу.

Уақытты ұзақтығы
Дайындық: 15 мин
Тапсырманы орындау: 30 мин
Мақсаттар мен міндеттер
Оқушылардың мүмкіндігі бар...
Кішкентай арақашықтықта құлап бара жатқан дененің қозғалысын өлшеу үшін қондырғыны қолданыңыз.
Xplorer GLX- ті берілгендерді көрсетуге немесе тіркеу үшін қолдану.
Құлап бара жатқан дененің уақытқа байланысты жылдамдық сызбасының көлбеулігіне сараптама жасау.
Үдеудің тәжірибелік мәнін ауырлық күшіне байланысты үдеудің қабылданған мәнімен салыстырыңыз.
Ескерту
Техникалық ескерту: Құрылғыны орнатудағы бастысы- доп секіретін жазықтық тегіс болу керек. Егер жазықтық тегіс болса,онда доп бірнеше рет секіруі мүмкін.
Допты қалай лақтырғаныңыз көп нәрсеге әсер етеді. Егер допты мұқият лақтырса, онда еденнің үстінде жоғары төмен секіреді.
Берілгендер үлгісі
Түсірілгендер секірген доптың жылдамдығының уақытқа байланысты жағдайының жобасын көрсетеді. Екінші түсірілім жылдамдықтың уақытқа байланысты көлбеулігін көрсетеді (Сызықтық құралдардан). Соңғы түсірілім жылдамдық- уақыт сызбасының аймағындағы `сызықтық құралды' көрсетеді.
Сур. 2: Жылдамдық сызбасы

Сур. 1: Қалып сызбасы

Сур. 3 Сызықтық құралдардың шешімі
№1 практикалық жұмыс.Еркін түсу үдеуі
Жауаптар және берілгендер үлгісі
Допқа арналған уақытқа байланысты қозғалыс қондырғысының сызбасынан өзіңіздің берілгендер сызбаңызды салыңыз. y және x осінің өлшемдері мен белгісін қосыңыз.
2302510234315746760234315

Берілгендер кестесі
* `g' (уақытқа байланысты жылдамдық көлбеулігі) = 9.79 м/с2
Сұрақтар
Сіздің `g' (уақытқа байланысты жылдамдық еңісі) мәніңіз құлап бара жатқан дененің еркін түсу үдеуімен (9.8 м/с[2]) салыстырғанда қандай?
Еске салу: салыстырмалы қателік = \* mergeformat
Оқытушыға арналған ескертудегі берілгендер сызбасына қарағанда қабылданған мән 9.8м/с[2] мен тәжірибелік мән 9.79 м/с[2] арасындағы айырмашылық минималды.
Қабылданған мән мен тәжірибелік мән арасындағы айырмашылыққа қандай факторлар әсер етеді?
* Егер доп түзу жерге түссе немесе доп нашар секірсе, онда қабылданған мәннен шешім өзгешеленеді. Басқа фактор - бұл жылдамдықтар сызбасын қызықтыратын таңдау.

Физика пәні бойынша Xplorer GLX - пен
зертханалық оқу құралдар Каталог нөмірі PASCO PS-2826
ISBN 1-886998-1
PASCO тіркеу нөмірі 012-09796B

№ 60 сабақ ____________________

Сабақтың тақырыбы: №2 Практикалық жұмыс.
<<Серпімді деформацияны зерделеу.>>
Сабақтың мақсаты:
* Білімділік мақсаты: Серпімді деформацияны анықтау, жұмысты орындап, есептеулерді реттеп жазып, жұмыстан шыққан қорытындыны тұжырымдау.
* Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
* Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
Сабақтың түрі: практикалық
Сабақтың әдіс-тәсілдері: кітаппен жұмыс, демонстрация, жаттығулар орындау
Сабақтың көрнекіліктері:плакаттар, суреттер, үлестірме қағаздар, серіппе, жүк.

Сабақтың барысы:
І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі: Сәлемдесу, отырғызу, түгендеу.
ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
А) теориялық білімдерін тексеру.
Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
Б) есептерін тексеру.
ІІІ. ДК.Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
* Практикалық жұмыс жасауға дайындық. (әңгіме)
* Техника қауіпсіздігі жөнінде нұсқау.
* Практикалық жұмысты оқулықтағы нұсқау бойынша орындау.
* Жұмысты қорытындылау, жұмыс орнын тазалау.
VI. ДК. Үй тапсырмасын беру: қайталау

Гуктың серпімділік заңы
Уақыт ұзақтығы
Дайындық: 15 мин
Тапсырманы орындау: 30 мин
Мақсат пен міндеттер
Студенттердің мүмкіндігі бар...
* Серіппені тыныштық күйден ұзарған кездегі әсер ететін күшті күш қондырғысы арқылы өлшеу
* Анықтамалық жетекшілер ұзарушы қондырғыларды тіркеу
* Күш сызбасының көмегімен қатаңдық анықтау (керілу коэффициенті)
Серіппенің берілген қатаңдығында белгілі аралыққа ұзару үшін әсер ететін күш байланысын есептеу

Ескерту
Тартылыс күшімен біз түзуде басқа мәндермен сәйкес келмейді. Мұның себебі серіппені керу кезінде әсер ететін күш белгілі көрсеткішке жеткенше, серіппе керілмейді. ("алдын ала жүктеме" деп аталады). Берілген жағдайда студенттер сызбадан құрал саймандар мәзірінен <<сызықтық түзуді>> таңдамас бұрын сәйкес келетін берілгендерді таңдау қажет.
* Серіппеге әсер ететін дене массасы өскен сайын керілу көлемін нақты өлшеу қажет. Студенттер шыдамды болу керек. Өлшеу кезінде дене массасымен серіппе қозғалыссыз болу керек. Серіппенің төменгі шетіне сызық белгіленген жерге дейін горизонталь болу керек.
Келесі берілгендер біркелкі ұзындықта PASCO Серіппелер кешеніне арналған серппеге қабылданған қатаңдық мәні болып табылады. Қабылданған серіппе қатаңдығы +-5%.
Түсі
Қатаңдығы
Қызыл
25 Н/м
Көгілдір
30 Н/м
Сары
35 Н/м
Ақ
40 Н/м
Жасыл
50 Н/м




Берілгендер үлгісі
Бірінші терезеде қызыл серіппеге кері әсер ететін күштің сызбасы көрсетілген. Сызықтық сызбада көлбеу өлшемі 22.8+-1.10 Н/м. Екінші терезеде қызыл серіппене арналған берілгендер үлгісінің кестесі көрсетілген.

сурет 1: сызба үлгісі 2 сурет: кесте үлгісі
Гуктың серпімділік заңы
Жауаптар мен берілгендер үлгісі

Берілгендер
1. y- және x-ось координаттарына кері әсер ететін әрекет ұзақтығына сызба құрастырыңыз. (Берілгендер үлгісінің терезесін <<Оқытушыларға арналған ескерту>>бөлімінде қараңыз .)
2. Серіппе қатаңдығын өлшегенде өз көрсеткішіңізді жазыңыз ,k.
Сипаттамасы

Мәні
Тепе теңдік

0.00 м
Серіппе қатаңдығы, k (көлбеу)

22.8 Н/м

Сұрақ
1. Берілген қатаңдықпен салыстырғанда серіппе қатаңдығын қаншалықты дұрыс өлшедіңіз?
Өлшенген қатаңдығы 22.8 Н/м мен қабылданған қатаңдық арасындағы 25 Н/м пайыздық айырма 8.8% құрайды

Тапсырма
1. Бір метрге серіппе қатаңдығы 3 ньютон (3 Н/м) болса, серіппені 0.15 м ұзарған кезде қанша күш керек?
Күш формуласы, F = -kx, 0.15м ұзартуға кеткен күш 0.45 Н құрайды.








Физика пәні бойынша Xplorer GLX - пен
зертханалық оқу құралдар Каталог нөмірі PASCO PS-2826
ISBN 1-886998-1
PASCO тіркеу нөмірі 012-09796B

№ 61 сабақ ____________________

Сабақтың тақырыбы: №3 Практикалық жұмыс.
<<Ньютонның екінші заңын зерделеу.>>
Сабақтың мақсаты:
* Білімділік мақсаты: Ньютонның екінші заңын анықтау, жұмысты орындап, есептеулерді реттеп жазып, жұмыстан шыққан қорытындыны тұжырымдау.
* Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
* Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
Сабақтың түрі: практикалық
Сабақтың әдіс-тәсілдері: кітаппен жұмыс, демонстрация, жаттығулар орындау
Сабақтың көрнекіліктері:плакаттар, суреттер, үлестірме қағаздар, арбаша, жүк.

Сабақтың барысы:
І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі: Сәлемдесу, отырғызу, түгендеу.
ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
А) теориялық білімдерін тексеру.
Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
Б) есептерін тексеру.
ІІІ. ДК.Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
* Практикалық жұмыс жасауға дайындық. (әңгіме)
* Техника қауіпсіздігі жөнінде нұсқау.
* Практикалық жұмысты оқулықтағы нұсқау бойынша орындау.
* Жұмысты қорытындылау, жұмыс орнын тазалау.
VI. ДК. Үй тапсырмасын беру: қайталау

Ньютонның екінші заңы - Тұрақты күш

Уақытты ұзақтығы
Дайындық: 20 мин
Тапсырманы орындау: 30 мин
Мақсаттар мен міндеттер
Студенттердің мүмкіндігі бар...
Тұрақты күш арқылы үдеуленген арбаша қозғалысын өлшеу үшін қондырғыш қолдану.
Xplorer GLX- ті арбаша жылдамдығын көрсету немесе тіркеу үшін қолдану.
Арбашаның үдеуін анықтау үшін уақытқа байланысты жылдамдықтың әр сызбасына сараптама жасау.
Тең әсерлі күш пен жалпы масса арқылы арбашаның теориялық үдеуін шығару.
Өлшенген және теориялық үдеудің мәндерін салыстыру.
Ескерту
Серіппенің керілу күші арбаша қозғалысын үдетеді. Егер біз үйкеліс нөлге тең деп алсақ, онда арбаша жүйесіндегі тең әсерлі күш кірдің массасы болып табылады.Арбаша жүйесінің жалпы массасы - бұл арбашамен ілінген жүгісіз қосындысы.
Берілгендердің барлық төрт реет өлшемін істеу үшін студентке негізгі нұсқауларды қолданғаны дұрыс. Оларға арбаша блокқа жеткенше берілгендерді тіркеуді тоқтату керек екенін ескертіңіз.
Егер бір адам арбашаны, ал екіншісі Xplorer GLX-те берілгендерді тіркесе, онда берілгендерді тіркеу оңайға соғады.
Құрылғыны орнату - көбінесе `Атвуданың көлденең машинасы' деп те атайды - еркін дененің векторлық сызбасымен танысу үшін қолданылады. Мысалы, M1 - бұл арбашаның массасы, m2- бұл ілінген масса, T - серіппенің керілу күші және m2g - ілінген масса салмағы. Арбашаға тең әсерлі күш - бұл керілу күшінен үйкеліс күшін алу. Ілінген массаға тең әсерлі күш - бұл керілу күшінен салмақта алу.
АрбашаM1
m2
T
T
m2g
Ff
мен ілінген массаның үдеуінің мәні бірдей, a1 = a2 = a, және бірдей созылу болады.

Үйкеліс аз болса, онда созылу, T, M1a1.
Берілгендер үлгісі
Сур. 1: #1 өткізудің жағдайы
Түсірілімдер #1 жолақ өткізу үшін уақытқа байланысты жылдамдықтың сызбасын көрсетеді және арбашаға қосымша масса қосқанда басқа да өткізу үшін уақытқа байланысты жылдамдықтарын көрсетеді.
Сур. 2: #1 өткізудің жағдайы

Сур. 4: Арбашаға 0.4 кг қосу
Сур. 3: Арбашаға 0.2 кг қосу
Ньютонның екінші заңы - Тұрақты күш
Жауаптар және берілгендер үлгісі
Болжау
* Денеге тең әсерлі күш түсірілсе не болады?
* Денеге тең әсерлі күш түсірілгенде дене үдейді. Үдеу тең әсерлі күшке тура пропорционал.
* Егер тең әсерлі күш тұрақты болса, бірақ сіз жалпы массаны өзгерттіңіз, сонда дененің қозғалысына не болады?
* Егер дененің массасы тең әсерлі күш кезінде артса, онда үдеу кемиді.
Берілгендер
Берілгендердің бір өткізуі үшін уақытқа байланысты қалып сызбасын салыңыз. y и x осінің өлшемдері мен белгісін қосыңыз. (Берілгендер үлгісінің қарау.)
Берілгендердің бір өткізуі үшін жылдамдықтың уақытқа байланысты сызбасын салыңыз. y и x осінің өлшемдері мен белгісін қосыңыз. (Берілгендер үлгісінің қарау.)
Есептеулер
Масса тұрақты және тең әсерлі күш өзгерген кездегі теориялық үдеуді табу, өз шығарылғандарыңызды 3 Берілгендер кестесіне жазыңыз.
Теориялық үдеу - бұл тең әсерлі күштің жалпы массаға бөлінгендегі қатынасы.

#2, #3, және #4 өткізулері үшін жүйенің жалпы массасы ( арбаша массасының ілінген жүк массасына қосындысы) артады жәнетең әсерлі күш (ілінген масса x 9.8 Н/кг) тұрақты болып қалады.
Үйкелісті алып тастағанда тең әсерлі күш - бұл ілінген массаның салмағы (масса x 9.8 Н/кг).
Теориялық және тәжірибелік үдеулер арасындағы пайыздық айырмашылықты табыңыз, шешімдеріңізді берілгендер кестесіне жазыңыз.
1 берілгендер кестесі

Сипаттама
Масса (кг)
#1 өткізу: Ілінген массаның жалпы массасы (mілінген):

#1 өткізу: Арбашаның жалпы массасы(mарбаша):

#2 өткізу: Арбашаның жалпы массасы плюс 0.200 кг:

#3 өткізу: Арбашаның жалпы массасы плюс 0.400 кг:

#4 өткізу: Арбашаның жалпы массасы плюс 0.600 кг

Тең әсерлі күш (Ілінген масса x 9.8 Н/кг): 0.186 Н
2 Берілгендер кестесі: Тәжірибелік үдеу

Өткізу
Үдеу (м/с[2])
#1

#2

#3

#4

3 Берілгендер кестесі

Өткізу
Арбашаның массасы (кг)
Жалпы масса (кг)
Теор. үдеу (м/с[2])
Тәжір. үдеу (м/с[2])
% қателік
#1

#2

#3

#4

Сұрақтар
* #2, #3 және #4 өткізулері үшін тең әсерлі күш тұрақты, бірақ жалпы масса артқандықтан сызықтық құралдар көлденеңдігі туралы не айтасыз?
* Жалпы масса артқандықтан сызықтық құралдар көлденеңдігі кемиді.
*
* Тең әсерлі күш тұрақты, бірақ масса артқанда дене үдеуіне не болады?
* Егер тең әсерлі күш тұрақты болса, бірақ үдеу кемігенде дененіің массасы арттады.

№ 62 сабақ ____________________

Сабақтың тақырыбы: №4 Практикалық жұмыс.
<<Механикалық энергияның сақталу заңын зерделеу.>>
Сабақтың мақсаты:
* Білімділік мақсаты: Механикалық энергияның сақталу заңын анықтау, жұмысты орындап, есептеулерді реттеп жазып, жұмыстан шыққан қорытындыны тұжырымдау.
* Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
* Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
Сабақтың түрі: практикалық
Сабақтың әдіс-тәсілдері: кітаппен жұмыс, демонстрация, жаттығулар орындау
Сабақтың көрнекіліктері:плакаттар, суреттер, үлестірме қағаздар,

Сабақтың барысы:
І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі: Сәлемдесу, отырғызу, түгендеу.
ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
А) теориялық білімдерін тексеру.
Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
Б) есептерін тексеру.
ІІІ. ДК.Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
* Практикалық жұмыс жасауға дайындық. (әңгіме)
* Техника қауіпсіздігі жөнінде нұсқау.
* Практикалық жұмысты оқулықтағы нұсқау бойынша орындау.
* Жұмысты қорытындылау, жұмыс орнын тазалау.
VI. ДК. Үй тапсырмасын беру: қайталау

Механикалық энергияның сақталу заңын зерделеу

Уақыт ұзақтығы
Дайындық: 20 мин
Тапсырманы орындау: 40 мин
Мақсат пен міндеттер
Студенттердің мүмкіндігі бар ...
Доп қоғалысын өлшеу үшін қозғалыс көрсеткішін қолдану.
Доп орны мен жылдамдығын тіркеу және көрсету үшін Xplorer GLX қолдану.
Доптың құлау аралығын анықтау үшін уақыттық орын ауыстыруға қатысты сызбасын және сараптамаға арналған Xplorer GLX қоса құрастылыған құрал саймандарды қолдану.
Доптың құлау кезінде соңғы жылдамдығын анықтау үшін жылдамдықтың уақытқа қатысты сызбасын және сараптамаға арналған қоса құрастырылған құрал саймандарды қолдану.
Доптың гравитациялық потенциалдық энергиясы мен соңғы кинетикалық энергиясын есептеу.
Потенциалдық энергияның өзгерісін соңғы кинетикалық энергиямен салыстыру.
Ескерту
Берілгендер жиыны кезінде студенттер допты көрсеткіш үстінен тастау керек. Қалған заттардың барлығы көрсеткіштен ары болу керек.
Берілгендер үлгісі
Орын ауыстыруға қатысты `энергия' (м)
Уақытқа қатысты `энергия' (с)
Суреттер орын ауыстырудың уақытқа қатысты және құлау кезіндегі уақытқа қатысты жылдамдық сызбасын көрсетеді.

Зертханалық жұмыс бойынша есеп беру - 18 тапсырма: Энергияның сақталуы
Жауаптар мен берілгендер үлгісі
Болжау
* Доп төмен құлағанда гравитациялық потенциалдық энергия қалай өзгереді?
* Доп құлаған бетте гравитациялық потенциалдық энергия кинетикалық энергияға айналады.
* Доп төмен құлағанда кинетикалық энергия қалай өзгереді ?
* Доп құлаған бетте кинетикалық энергия артады..
* Потенциалдық энергия соңғы кинетикалық энергияға қарағанда қалай өзгереді?
* Потенциалдық энергияның өзгерісі соңғы кинетикалық энергияға тең болады..
Берілгендер
Орын ауыстырудың уақытқа қатысты және жылдамдықтың уақытқа қатысты сызбасын салыңыз. Ось үшін өлшем бірліктер мен белілерді қосыңыз (Берілгендер үлгісін қараңыз.)
Берілгендер кестесі
Сипаттама
Мәні
Доп массасы

Максимал аралық

Уақыт (макс. Аралық)

Соңғы жылдамдық

Потенциалдық энергияның өзгерісі

Соңғы кинетикалық энергия

Пайыздық қатынас

Есептеу
Потенциалдық энергияның салыстырмалы қателігін есептеу үшін доп массасы мен құлау аралығын қолданыңыз. Есте сақтаңыз, ГПЭ мұндағы m - масса, g - ауырлық күшінің үдеуі және h - биіктік (доптың құлау жерінен аралық).
Оңғы кинетикалық энергияны есептеу үшін доп массасы мен соңғы жылдамдықты қолданыңыз. Кинетикалықя энергия мұндағы m - масса және v - жылдамдық.
Потенциалдық энергия мен кинетикалық энергияның арасындағы пайыдық қатынасты табыңыз. .
Сұрақтар
* Доп төмен түскенде гравитациялық потенциалдық энергия қалай өзгереді ?
Доп құлаған бетте гравитациялық потенциалдық энергия кинетикалық энергияға айналады.
* Доп төмен құлағанда кинетикалық энергия қалай өзгереді ?
* Доп құлаған бетте кинетикалық энергия артады.
* Потенциалдық энергия соңғы кинетикалық энергияға қарағанда қалай өзгереді?
* Потенциалдық энергияның өзгерісі соңғы кинетикалық энергияға тең болады.
* Сіздің қорытындыңыз серіппе соңындағы маятиник тербелісінің формуласына сәйкес келе ме ?
* Жауаптар әр түрлі болады.

№ 63 сабақ ____________________

Сабақтың тақырыбы: №5 Практикалық жұмыс.
<<Денелердің соқтығысу кезіндегі импульстің сақталу заңын зерделеу.>>
Сабақтың мақсаты:
* Білімділік мақсаты: Денелердің соқтығысу кезіндегі импульстің сақталу заңын анықтау, жұмысты орындап, есептеулерді реттеп жазып, жұмыстан шыққан қорытындыны тұжырымдау.
* Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
* Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
Сабақтың түрі: практикалық
Сабақтың әдіс-тәсілдері: кітаппен жұмыс, демонстрация, жаттығулар орындау
Сабақтың көрнекіліктері:плакаттар, суреттер, үлестірме қағаздар,

Сабақтың барысы:
І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі: Сәлемдесу, отырғызу, түгендеу.
ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
А) теориялық білімдерін тексеру.
Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
Б) есептерін тексеру.
ІІІ. ДК.Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
* Практикалық жұмыс жасауға дайындық. (әңгіме)
* Техника қауіпсіздігі жөнінде нұсқау.
* Практикалық жұмысты оқулықтағы нұсқау бойынша орындау.
* Жұмысты қорытындылау, жұмыс орнын тазалау.
VI. ДК. Үй тапсырмасын беру: қайталау

Соқтығыс кезіндегі импульс

Уақыттың ұзақтығы
Дайындық: 20 мин
Тапсырманы орындау: 40 мин
Мақсат және міндеттер
Тәлімгерлер келесіні істей алады...
Екі арбаның әр түрлі соқтығысындағы қозғалысын өлшеу үшін Қозғалыс қондырғысын пайдалану.
Xplorer GLX-ті тіркеу және әр бір арбаның жылдамдығын көрсету үшін қолдану қажет.
Жылдамдық сызбаларын уақытқа салыстырмалы және Xplorer GLX ке ендірілген саймандарды әр арбаның соқтығысының басындағы мен соңындағы жылдамдықтарын анықтау үшін пайдалану керек.
Әр соқтығыстың басындағы мен соңындағы жалпы импульсті есептеп шығару.
Әр соқтығыстың басындағы мен соңындағы импульсті салыстыру.
Ескертпе
Тәлімгерлер он әр түрлі соқтығыстарда импульсті қалай өлшейтіні туралы сұрай алады. Оларға әр арбаның салмағын, жылдамдығын өзгерте алатындығы туралы, арбалардың бір біріне `соғылатынын' немесе `тартылытынын' тексере алатындығы туралы ескертіңіз.
Мәліметтер үлгісі
Суреттер бір соғылыстың уақытқы салыстырмалы Жылдамдық сызбасын көрсетеді.


Сур. 1: Алдында болған жылдамдық, арба 1
Сур. 2: Келесі жылдамдық, арба 1


Сур. 3: Алдында болған жылдамдық, арба 2
Рис. 4: Келесі жылдамдық, арба 2
Зертханалық жұмыс бойынша есеп беру - Тапсырма 14: Соқтығыс кезіндегі импульс
Жауаптар және Мәліметтер үлгісі
Алдын ала сұрақтар
* Сіздер, соғылатын екі арбаның жалпы импульсін қалай өлшейсіз?
Жауаптар әр түрлі болады. Кәзір соғылатын екі арбаның жалпы импульсін есептеп шығару үшін,әр арбаның импульсін есептеп шығарыңыз да оларды қосыңыз. Назар аударыңыз, арбалар қарма қарсы бағытта қозғалып бара жатса,онда бір арбаның жылдамдығы теріс болады.
* Екі арбаның соқтығысқанға дейінгі және одан кейінгі импульсы қалай болмақ?
Жауап әртүрлі болады. Екі арбаның жалпы импульсы соқтығыстан кейін соқтығыстың алдындағы шабытына тең (егер сыртқы тепе-теңдік күші о тең болса).
Мәліметтер
Бір өткізу кезіндегі уақытқа қатысты жылдамдық сызбасын сызыңыз. Өздеріңнің біліктеріңе өлшем бірліктерін және белгілерін қойыңыз. (Мәліметтер үлгілерін қараңыз.)
-51435117475 Мәліметтер кестесі 1


Арба 1
Арба 2
Алдында
Соңында
Өл
Салмағы (кг)
Салмағы (кг)
Араб жылдамдығы 1 (м/с)
Арба жылдамдығы 2 (м/с)
1 Арба жылдамдығы (м/с)
2 Арба жылдамдығы (м/с)
1
0.239
0.253
0.25
-0.41
-0.42
0.23
2






3






4






5






6






7






8






9






10







Есептеп шығару
Әр соқтығыс алдында және соңындағы шабытын импульсын шығарыңыз.

Өл
Импульс алдында (кг::м/с)
Импульс соңында (кг::м/с)
1
-0.0439
-0.0422
2


3


4


5


6


7


8


9


10


Сұрақтар
* Соқтығыс алдындағы импульс соқтығыстан кейін қалай болады?
* Жауаптар әр-түрлі болады. Соқтығыстан кейінгі импульс мән жағынан жақын болғанымен,соқтығыс алдындағы импульстан аз болады.
* Қай соқтығыстың түрінде импульстың соқтығысқа дейінгі және кейінгіде соқтығыс айырмасы кіші болады?
* Жауаптар әр - түрлі болады.
*
*
* Соқтығысқа дейнгі импульс қосындысы соқтығыстан кейінгі импульспен тең болмауына қандай ықпалдар әсерін тіигізеді?
Үйкеліс ,арбаның соқтығыс кезінде дұрыс орналаспауы, салмақты дұрыс есептемеу және басқа ықпалдар импульстың соқтығыстан кейінгі импульсына тең болмауна әсер етеді.
*
* Теоретикалық тұрғыда бетпе-бет салмағы және жылдамдығы бір екі арбаның соқтығысына дейінгі импульстер қосындысы қандай болады?
Соқтығыстқа дейінгі импульс қосындысы нольге тең болады.
*
* Фейрверктің тыныш жағдайдағы шабытын жарылғаннан кейінгі шабытын талқылаңыз.
Фейерверктің тыныштықтағы импульсы нольге тең. Фейерверктің жарылғыннан кейінгі импульсы кез келген жағдайда нольге тең болады.
*
* Елестетіңіз арба біреуінің салмағы екіншісінен екі есе артық және олар бетпе-бет соқтығысады. Соқтығыстан кейін екі арба тоқтауы үшін аз жүгі бар арба ауыр жүгі бар арбаға қарағанда қаншалыты қатты жүруі керек?
Екі арба соқтығысқаннан кейін тоқтауы үшін соқтығыс алдындағы импульсы нөлге тең болуы керек. Себебі бір арбаның салмағы екіншісіне қарағанда екі есе төмен және ол екі есе жылдамдықпен тез қозғалуы кажет.

Сабақтың тақырыбы: №6 Практикалық жұмыс.
<<Электр қыздырғышы бар қондырғының ПӘК-ін өлшеу.>>
Сабақтың мақсаты:
* Білімділік мақсаты: Электр қыздырғышы бар қондырғының ПӘК-ін анықтау, жұмысты орындап, есептеулерді реттеп жазып, жұмыстан шыққан қорытындыны тұжырымдау.
* Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
* Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
Сабақтың түрі: практикалық
Сабақтың әдіс-тәсілдері: кітаппен жұмыс, демонстрация, жаттығулар орындау
Сабақтың көрнекіліктері:плакаттар, суреттер, үлестірме қағаздар, амперметр, вольтметр, ток көзі, реостат, кілт.
Сабақтың барысы:
І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі: Сәлемдесу, отырғызу, түгендеу.
ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
А) теориялық білімдерін тексеру.
Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
Б) есептерін тексеру.
ІІІ. ДК.Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
* Практикалық жұмыс жасауға дайындық. (әңгіме)
* Техника қауіпсіздігі жөнінде нұсқау.
* Практикалық жұмысты оқулықтағы нұсқау бойынша орындау.
* Жұмысты қорытындылау, жұмыс орнын тазалау.
VI. ДК. Үй тапсырмасын беру: қайталау
Сабақтың тақырыбы: №7 Практикалық жұмыс.
<<Еркін және еріксіз тербелістерді зерделеу.>>
Сабақтың мақсаты:
* Білімділік мақсаты: Еркін және еріксіз тербелістерді анықтау, жұмысты орындап, есептеулерді реттеп жазып, жұмыстан шыққан қорытындыны тұжырымдау.
* Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
* Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
Сабақтың түрі: практикалық
Сабақтың әдіс-тәсілдері: кітаппен жұмыс, демонстрация, жаттығулар орындау
Сабақтың көрнекіліктері:плакаттар, суреттер, үлестірме қағаздар, шар, жіп, штатив, серіппе.
Сабақтың барысы:
І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі: Сәлемдесу, отырғызу, түгендеу.
ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
А) теориялық білімдерін тексеру.
Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
Б) есептерін тексеру.
ІІІ. ДК.Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
* Практикалық жұмыс жасауға дайындық. (әңгіме)
* Техника қауіпсіздігі жөнінде нұсқау.
* Практикалық жұмысты оқулықтағы нұсқау бойынша орындау.
* Жұмысты қорытындылау, жұмыс орнын тазалау.
VI. ДК. Үй тапсырмасын беру: қайталау
Гармониялық тербеліс - Серіппелі маятник
Уақыт ұзақтылығы
Дайындық: 20 мин
Тапсырманы орындау: 30 мин
Мақсат пен міндеттер
Студенттердің мүмкіндігі бар...
Серіппелі маятник тербеліс күшін өлшеу үшін күш қондырғысын қолданыңыз.
Күшті тікеу және көрсету үшін GLX қолдану.
Серіппелі маятиниктің тербелісін анықтау үшін күштің уақытқа қатысты сызбасын және Xplorer GLX қоса құрылған сараптама құралдарын қолдану.
Серіппенің әсерлі массасын және теориялық тербеліс периодын есептеңіз.
Теориялық және тәжірибелік тербеліс периодтарын салыстыру.
Ескерту
Бұл тапсырмада студент қатаңдығы бізге белгісіз серіппені қолдана алады. Егер оларда сол серіппе болса, онда олар зертханалық жұмыстағы Гуктың серпімділік заңында өлшеген серіппе қатаңдығын қолдана алады.
Түсі
Қатаңдық
Қызыл
25 Н/м
Көгілдір
30 Н/м
Сары
35 Н/м
Ақ
40 Н/м
Жасыл
50 Н/м
PASCO жиыныдағы ұзындығы біркелкі серіппелер кешенінде серіппелердің келесі қатаңдықтары қарастырылған. Қабылданған серіппе қатаңдығы +-5%.
Күш қондырғысында студенттер НӨЛ басқышын басқанша масса мен серіппе қозғалмауы маңызды. Олар шыдамды болу керек.
Берілгендер үлгісі
Суреттер күш сызбасын уақытқа қатысты айырма құралымен тербеліс периодын анықтауды көрсетеді.
Бір тербеліс периоды
Бес тербеліс периоды
Зертханалық жұмыс бойынша есеп беру - 12 тапсырма: Гармониялық тербеліс - Серіппелі маятник

Жауаптар мен берілгендер үлгісі

Берілгендер
* у және х осьтеріне күштің уақытқа қатысты сызбасын салыңыз. (Берілгендер үлгісін қараңыз.)
* Сізге берілген серіппенің қатаңдығын жазыңыз, k.
*
Сипаттамасы
Мәні
Серіппе қатаңдығы, k
22.8 Н/м
1 Берілгендер кестесі
Сипаттама
Мәні (с)
1 Период
0.90
2 Период
0.90
3 Период
0.92
4 Период
0.91
5 Период
0.91
Тербелістің орташа мәні
0.90
2 Берілгендер кестесі

Сипаттамасы
Мәні
Серіппе массасы
0.079 кг
Серіппенің әсерлі массасы (серіппе массасының үштен бірі)
0.026 кг
Ілінген кір массасы
0.500 кг
Масса, м (ілмектегі масса оған қоса серіппенің әсерлі массасы)
0.526 кг

Есептеу
* Теориялық периодты есептеңіз, T, массаға, m, және серіппе қатаңдығына сүйеніп, k.

* Тербелістің теориялық период мәні мен тербеліс периодының орташа мәні арасындағы пайыздық қатынасты есептеңіз.

Тербелістің теориялық периоды
0.95 с
Тербелістің орташа периоды
0.90 с
Пайыздық қатынас
5.26%
Сұрақтар
* Теориялық мәнге қарағанда период мәнін қаншалықты нақты өлшедіңіз ?
* Өлшенген мән теориялық мәннің шамамен 5%..
*
* Сіздің қорытындыңыз серіппе соңындағы маятиник тербелісінің формуласына сәйкес келе ме ?
* Жауаптар әр түрлі болады.
*