Ата көрген оқ жонады, ана көрген тон пішеді. 8-сынып

Маңғыстау облысы Ақтау‭ ‬қаласы‭ «‬Мектепке дейінгі шағын орталығы мен гимназия сыныптары бар‭ №‬ 6‭ ‬жалпы білім беру‭ ‬орта мектебі‭»‬Қазақ тілі мен‭ ‬әдебиет пәні мүғалімі‭ ‬ Нурсултанова Джаумбиби Жаксилыковна

Қазақ тілі‭ ‬8-сынып

Сабақтың тақырыбы:‭ ‬Ата көрген оқ жонады,‭ ‬ана көрген тон пішеді.‭
Сабақтың мақсаты:‭
а‭) ‬Білімділік:‭ ‬Ұлағатты сөздерді түсініп оқып,‭ ‬жаттап алуға баулу.Оқушылардың‭ ‬өткен сабақтарда оқығандарын естеріне түсіре отырып‭ ‬құрмалас сөйлемдердің түрлерін ажырата білуін,есімше,‭ ‬оның жасалуы мен түрленуі,‭ ‬өзіндік ерекшеліктері,‭ ‬атқаратын‭ ‬қызметі туралы түсінік беру‭;
ә‭) ‬Дамытушылық:‭ ‬Оқушы бойында адамгершілік‭ ‬қасиеттерді‭ ‬қалыптастыра отырып,‭ ‬танымдық белсенділігін арттыру,‭ ‬алған білімі негізінде ойлау
қабілетін дамытып,‭ ‬шығармашылық‭ ‬қабілетін дамыту‭; ‬бірінін пікірін бірі тындай білуге‭ ‬үйрету.
б‭) ‬Тәрбиелік:‭ ‬Сауаттылыққа баулу,‭ ‬туған тілін‭ ‬қадірлеп,‭ ‬:‭ ‬елін,‭ ‬жерін,‭ ‬салт‭ ‬– дәстүрін‭ ‬құрметтейтін жаны таза,‭ ‬рухы мықты азамат‭ ‬болуға тәрбиелеу.Ата-анадан алған тәлім-‭ ‬тәрбиесін бойына сіңіруге,‭ ‬кішіпейіл,‭ ‬сыпайы болуға тәрбиелеу.‭

Сабақтың‭ ‬әдісі:‭ ‬сұрақ-жауап,‭ ‬баяндау,‭ ‬өз бетімен жаттығу орындау‭
Сабақтың түрі:‭ ‬жаңа тақырыпты‭ ‬өту.‭
Сабактың көрнекілігі:‭ ‬плакат,‭ ‬сызбалар,‭ ‬қималар,‭ ‬кестелер.‭
Сабақ барысы‭
Ұйымдастыру кезеңі:‭

1.‎ ‏Оқушыларды түгендеу,‭ ‬кезекшімен‭ ‬сұхбаттасу.‭

2.‎ ‏Сабақ барысына дайындықты пысықтау.‭

Үй тапсырмасына шолу:
‎ ‏1.Есімше туралы не білеміз‎?
‏2.Есімше‎ ‏қалай жасалады‭?
‬3.Есімше түрлене ме‭? ‬Септелуіне,‭ ‬тәуелденуіне мысал келтіріңдер.‭
‬4.Есімше сөйлемде‭ ‬қандай мүше бола алады‭?
‬4‭ ‬тапсырма мәтін‭ ‬әңгімелеу
‎ ‏Сұрақтармен жұмыс:‭
Қазақ халқының сыйлы тағамының бірі‭ ‬қандай‭?
Оның тағамдық‭ ‬қуаты‭ ‬қандай‭?
Майды неден жасайды‭?
Майды‭ ‬қалай жасайды‭?
Мына мақалдарды толықтырыңыздар.‭
Отанын сүй...‭ ‬отқа жанбайды,‭ ‬суға батпайды.
Талапты ерге нұр жау...‭ ‬.‭
Жолдасын таста...‭ ‬жолда‭ ‬қал...‭ ‬.‭
Ердің‭ ‬ұял...ы‭ ‬-‭ ‬өл...і,‭ ‬Еменнің иіл...і‭ ‬– сын...ы.‭
Ата көр...‭ ‬оқ жонады,‭ ‬ана көрген тон пішеді.‭
Әкеге‭ ‬қарап,‭ ‬ұл‭ ‬өс...,‭ ‬Шешеге‭ ‬қарап,‭ ‬қыз‭ ‬өс...‭ ‬.
‎ ‏(Бос орындарға‎ ‏қойылған есімше жұрнақтары тақтаға жазылады‭)

Жаңа сабақ:‭

-‎ ‏Сонымен,‭ ‬балалар,‭ ‬өздерің тақтаға жазған мына‭ ‬қосымшалар сендерге таныс па‭? ‬Бұл ненің‭ ‬қосымшалары‭? (‬Балалар жауап береді‭)
-‎ ‏Ендеше,‭ ‬біздің‭ ‬бүгінгі сабағымыз да осы‭ ‬мақал‭ ‬«Ата көрген оқ жонады,‭ ‬ана көрген тон пішеді‭»‬ тақырыбына‭ ‬арналады.‭ ‬Есімше туралы‭ ‬өткен сабағымыздан білгендерімізді еске түсіре отырып,‭ ‬бүгінгі сабақта біз олардың‭ ‬қандай‭ ‬қызмет атқаратынымен танысатын боламыз.‭ (‬Сабақтың мақсаты таныстырылады‭) ‬Мұғалім мағлұмат береді.
Ата-ана‭ ‬– отбасының негізгі діңгегі,‭ ‬бастапқы дәнекері.‭ ‬Дәстүрлі‭ ‬қазақ отбасында ата-ананың‭ ‬қадірі ерекше‭ ‬әспеттелген.‭ ‬Отбасында‭ ‬-‭ ‬әуелі‭ ‬әке,‭ ‬содан кейін шеше,‭ ‬бұлар‭ ‬– жанұя мектебінің‭ ‬ұстаздары болады.‭ ‬Әке мен шешенің баласына‭ ‬қоятын ең бірінші басты талап-тілектері‭ ‬– баланың‭ «‬әдепті бала‭»‬ болып‭ ‬өсуі.‭ ‬«Әке көрген оқ жонар,‭ ‬ана көрген тон піәшер‭»‬ дегендей,‭ ‬отбасында‭ ‬ұлдар‭ ‬әкелері немесе аталарының бойындағы‭ ‬қасиет пен‭ ‬өнерін‭ ‬үйреніп,ал‭ ‬қыздар аналарының бойындағы‭ ‬қасиет пен‭ ‬өнер ін‭ ‬үйреніп‭ ‬өскен.‭ ‬Шығармашылықта,‭ ‬ақындықта танылған жас баланың тәрбиесіне аса назар аударылған.‭ ‬Ата‭ ‬өнерін‭ ‬ұрпағының‭ ‬қууы,‭ ‬оны мирас етуі‭ ‬қазақ отбасыларында жиі кездесетін дәстүр.‭ ‬Билік,‭ ‬батырлық,‭ ‬әншілік,‭ ‬серілік,‭ ‬мергендік,‭ ‬аңшылық,‭ ‬зергерлік сияқты ата-баба‭ ‬өнерін жеті атасына дейін жалғастырған‭ ‬әулеттер‭ ‬қазір де баршылық.‭

Әрқашан,‭ ‬әке‭ ‬-‭ ‬әулет басшысы,‭ ‬отбасы мүшелерінің тірегі,‭ ‬асырап сақтаушысы,‭ ‬қамқоршысы.‭ ‬Отбасындағы‭ ‬ұл тәрбиесінде‭ ‬әкенің орны ерекше,‭ ‬қыз тәрбиесінде ананың орны ерекше.Аналары‭ ‬қыздарына болашақта ана болуды,‭ ‬отбасының тірегі,‭ ‬адал жар болуды дәріптеген.
Бірақ,‭ ‬қазіргі уақытта еліміз бойынша ажырасу саны күн санап‭ ‬өсіп,‭ ‬отбасын‭ ‬құру жасы‭ ‬ұлғаюда

Ана дейміз бәріміз де аңқылдап,
Ана дейді жас сәби де жарқылдап.
Ана деген бәйтерегі‭ ‬өмірдің,
Ана деген алтын‭ ‬қазық,‭ ‬алтын бақ‭ ‬.‭
«Әке жүрегі‎ ‏– таудан биік,‎ ‏Ана жүрегі‭ ‬– теңізден терең‭»‬.
‎«‏Қарға баласын‭ ‬– аппағым дейді,
Кірпі баласын‭ ‬– жұмсағым дейді‭»‬,-‭ ‬ деген мақалдарда‭ ‬үлкен‭ ‬ұғым жатыр деп айтқым келеді.
Жаңа сөздер меңгерту:
сыйлы адам‭ ‬– уважаемый человек
сыпайылық‭ ‬–вежливость
әдептілік‭ ‬–
адамгершілік‭ ‬-‭
парыз‭ ‬–
көргенді‭ ‬– воспитанный
көрсеткіш‭ ‬-‭ ‬показатель
Дәптермен жұмыс:
Оқушылар‭ ‬өз бетімен оқулықтың‭ ‬46‭ ‬бетіндегі‭ ‬ 2‭ ‬тапсырма орындайды.
Жақшаны ашып‭ ‬,‭ ‬сөздерді аударып жазады.‭ ‬Құрмалас сөйлемдер табады.
Көргендік‭ ‬– тәрбиеліктің‭ (‬показатель‭)‬.‭ (‬Поэтому‭) ‬көргенді кісі басқалармен‭ ‬қарым‭ ‬– қатынасында адамды сыйлап,‭ ‬құрметтеп‭ ‬қарайды,‭ ‬кішіпейіл,‭ ‬сыпайы,‭ ‬кешірімді болады.‭ (‬Воспитанный‭) ‬адам басқаның еңбегін,‭ ‬өзіне көрсеткен‭ ‬қызметін‭ ‬сыйлайды,‭ ‬рақметін,‭ ‬алғысын айтуды шын көңілмен‭ ‬өзіне міндет,‭ ‬парыз деп біледі.
‎ ‏Көргенді кісінің‭ ‬өзіне де,‭ ‬қоғамға да,‭ ‬ел‭ ‬– жұртқа да тигізетін зор‭ (‬польза‭) ‬– балаларын‭ ‬әдептілікке,‭ ‬адамгершілікке тәрбиелейді.
Керекті сөздер:‭ ‬көрсеткіш,‭ ‬сол себепті,‭ ‬көргенді,‭ ‬пайдасы

Оқушылар‭ ‬кесте‭ ‬бойынша‭ ‬жеке тапсырма орындайды.‭ ‬1‭ ‬кесте‭

тазала
көр
оқы
биле
сыйла
ұста
жет
-ған

-ген

-қан

-кен

-мақ

-мен

-бақ

-бек

-пақ

-пек

-атын

-етін

-йтін

-йтын

-ар

-ер

-р

2‎ ‏кесте‭ ‬Септеңдер

тұрған
жүретін
алмақ
Атау

Ілік

Барыс

Жатыс

Табыс

Шығыс

Көмектес

3‎ ‏кесте‭ ‬Тәуелдеңдер
жақ

мысал
айтар
көрген
оңаша
І
менің

ІІ
сенің

ІІ с
сіздің

ІІІ
оның

ортақ
І
біздің

ІІ
сендердің

ІІ с
сіздердің

ІІІ
олардың

4‎ ‏кесте‭ ‬Жіктеңдер
жақ

мысал
өткен
шығар
оңаша
І
мен

ІІ
сен

ІІ с
сіз

ІІІ
ол

ортақ
І
біз

ІІ
сендер

ІІ с
сіздер

ІІІ
олар

Ой‭ ‬қозғау‭;‬ Берілген мақал‭ ‬ішіндегі‭ ‬қарамен жазылған сөздерге талдау жасау
Ү л г і:‭ ‬Есімше‭ ‬-‭ ‬болғанынан.‭ ‬Түбірі‭ ‬– бол‭ ‬-‭ ‬етістік,‭ ‬-ған‭ ‬-‭ ‬есімшенің жұрнагы,‭ ‬-ы‭ ‬-‭ ‬III жақтың тәуелдік жалғауы,‭ ‬-нан‭ ‬-‭ ‬шығыс септігінің жалғауы.‭
Итпен ойнасаң‭ ‬– үрерсің,
Баламен ойнасаң‭ ‬– күлерсің.
‎ ‏Екі бағандағы сөздерді сәйкестендіріңіз.
Әдепті‭ ‬ аспан
Кең‭ ‬ көйлек
Ашық‭ ‬ көше
Терең‭ ‬ тау
Қысқа‭ ‬ бала
Биік‭ ‬ өзен
Берілген сөз тіркестерінен есімше жаса.‭
Шаш‭ ‬қиямын.‭ ‬Ертең келеді.‭ ‬Егістікке бар.‭ ‬Дәрігерден келдіңіз‭ ‬.‭ ‬Диплом аламыз.‭

Сабақты бекіту:‭
Есімше дегеніміз етістіктің‭ ‬қандай түрі‭?‬Қалай жасалады‭? ‬Мысал келтір.
Есімше сөйлемнің‭ ‬қандай мүшесі болады‭?
Есімшенің жасалу жолы нешеу‭?
Сабақтас‭ ‬құрмалас сөйлем деген не‭?
Сабақтас‭ ‬құрмалас сөйлемнің неше түрі бар‭?

Бағалау:‭ ‬Белсенділік танытқан оқушыларды мадақтап,‭ ‬бағалау.
Үйге тапсырма:‭ ‬Ережені‭ ‬қайталау.‭ ‬3‭ ‬тапсырма‭ ‬46‭ ‬бет.‭ ‬ «Ата көрген оқ жонады,‭ ‬ана көрген тон пішеді‭»‬ деген мақалға шығарма жазу.‭