Мұғалім мен ата-ана арасындағы табысты қарым-қатынас

Қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі
Искакова Шынар Турмаганбетовна
«№19 жалпы орта білім беретін мектебі» КММ
Қараганды облысы, Сәтбаев қаласы

Мұғалім мен ата-ана арасындағы табысты қарым-қатынас

Мектептегі тәрбие жұмысының нәтижелігінің бір ұшы ата-аналармен,
қоғамдастық-пен мектептің бірлескен әрекетінде. Мұғалім мен ата-ананың
қарым-қатынасында негізгі рөлді педагог атқарады, өйткені тәрбие жұмысы –
оның негізгі мамандығы. Мұғалім ата-аналармен жұмыс істей жүріп, балаға,
оның қылықтарына, оқудағы табыстары мен көзқарасына, тағы басқаларға баға
беріп отырады. Әрбір жағдайдан шығудың, оны түзетудің жолдарын табуы қажет.
Ата-аналар ортасындағы арақатынасты одан әрі нығайтуға негіз боларлықтай
тартымды да қызықты іс-шаралар өткізіліп отырған дұрыс. Отырыстар мен
тренигтер ата-аналармен мектеп арасындағы алшақтықты жақындатар ең төте жол
боларын нағыз нық сеніммен айта аламын.Тәрбие сағаттарында, аналар
жиналыстарында ұсыныстар мен кеңестер, сауалнамалар, ойындар, пікір-
таластар, ой ашар сұрақтары, тренингтер т.б. жұмыстар жүргізіп отырамын.
Өз тәжірибемде «Шаңырақ шаттығы» ата-аналар тренингін өткіздім.
1. Ата-аналар тренингі. (ережемен таныстыру)
Өз ойын ашық айту, өзгенің пікірін құрметтеу, шынайылық көрсету, белсенді
әрекет ету, өз сезімін басқара білу, уақытпен санасу.
Ата-аналарды ортаға шеңбер жасап тұрғызу. (жаттығу түрлерімен таныстыру)
1 - жаттығу, «Шаттық шеңберіне шақыру» Аналар өз есімдерін таныстыра
отырып, есімдері-нің бас әрпінен басталатын тілек сөз айтады.
2 - жаттығу, «Қозғалмалы орындық» Қима қағаздарды алып, өлең жолдарын
оқиды, аяқталғанда орындыққа келіп отырасыздар.
3 - жаттығу «Кел, ән салайық» Мына қима қағаздарда өлеңнің тақырыбы және
шумақтың бірінші қатары жазылған. Өлеңді әуеніне салып айтып, келесі
шумақты келесі ана жалғастырып алып кетеді.
4 - жаттығу «Кездейсоқ жағдайдан шығу». 1. Сіз тәрбиелі отбасы иесісіз.
Бірақ балаңыздың жат әрекеттерге бой алдырып бара жатқанын байқадыңыз.
Балаңызды қалай қорғап аласыз?
2. Биыл сіздің балаңыздың сыныбында оқитындардың бәрінде «ұялы телефон»
бар, тек сіздің балаңызда жоқ. Үйде алып бер деп мазаңызды алады. Сабаққа
барғысы келмейді сіз не істейсіз? 3. Сіздің тұңғышыңызды атасы мен әжесі
бауырына басқан. Сабағы қиындап кеткен соң «өздерің қадағалаңдар» деп
әкеліп береді. Ал балаңыз тәрбиеге еш көнер емес, не істейміз? 4. Балаңыз
диктант дәптерін үйге әкелді. жазба жұмысынан «4» деген баға алған. Қатесін
сіз де, балаңыз да көріп тұрсыздар, ал пән мұғалімі оны жөндемеген. Сіз
балаңызға неліктен жөндемегенін балаға қалай түсіндіресіз?
5 - жаттығу «Ұжымдық жұмыс» Аналар сұрақтарға жауап береді. 1. Бала
дегеніміз кім?
2. Бала жақсы өмір сүру үшін, қандай жақсы қасиеттер керек? 3. Баланы
мадақтау деген не?
6 - жаттығу «Мақалды жалғастыр...» Тақтадағы мақалдарды жалғастыру.
7 - жаттығу «Сөз-тапқанға қолқа жоқ» БАҚЫТ, БАЛА, БАЗАР, БЕСІК. Осы
сөздерді қатыстыра отырып, өз ойларыңызды бір ауыз сөзбен
қорытындылаңыздар.
8 - жаттығу «Шым шытырық» Ортаға шығып шебер құрамыз. Мен біреуге оралған
жіпті лақтырамын. Оның атын айтамын және оның маған ұнайтын мінезін, жақсы
қасиетін айта отырып тілек тілеймін. Келесі адамға жалғасады. Жіп соңында
өзіме келуі тиіс.
Ата-аналармен жұмыстың тағы бір түрі сұхбаттасу.
2.Сұхбаттасу сұрақ-жауаптары.
1.Баланың еркін тәрбиелеген дұрыс па? Әлде қатаң тәрбиелеген дұрыс па?
2.Сіз қандай ата – анасыз?
3.Қайтсек ұлымыз – ұлағатты, қызымыз инабаты болады?
4.Отбасыңызда ұлттық салт – дәстүріңізді қалай насихатсыз?
5.Балаңыздың қандай баламен дос болғаның қалайсыз?
3. Ата-аналармен жүргізілетін ойын түрлері. Қалай сізді қатты қуантты? Сіз
не айтасыз?
1. Педагогикалық ойын. (2 минут ішінде жазып оқу). Ата-аналарды 2 топқа
бөліп 1- ші топқа: Мақтау сөздерін жазу, 2-ші топқа: Ұрсу сөздерін жазу.
2. Педагогикалық сұрақ.(Балаға мақтау сөздер айтып, 2 – ден жарысады).
Сіздің баланыз қолдайсыз?
3. Ата – ана пікір ойыны. (Төмендегі кестедегі ойдың қайсысымен келісесіз?)
Бала тәртіпсіздік жасай қалса , төмен баға алып келсе ата – ана не істейді?
Ештеңе сатып алмайсың! Неге оқымайсың?
Ақылсызсың! Қолыңнан ештеңе келмейді.
Ұятқа қалдырасың! Енді ешқайда бармайсың!
4. Сауалнама. Сіз қандай ата-анасыз?
1. Кез-келген ісіңізді тастай салып, баламен айналыса аласыз ба?
2. Балаңыздың жасына қарамай, онымен ақылдаса аласыз ба?
3. Балаңызбен қарым-қатынас барысында жасаған қателеріңізді мойындайсыз ба?
4. Өз қателігіңіз үшін балаңыздан кешірім сұрайсыз ба?
5. Балаңыздың ісі ашуландырған кезде, өзіңізді ұстап, ашуды жеңе аласыз ба?
6. Балаңыздың орнына өзіңізді қоя аласыз ба?
7. Бір сәтте сізге мейірімді адам деп сенуге болады ма?
8. Өзіңіздің басыңыздан өткен балалық шағыңыздан ескерілетін жағдай айтасыз
ба?
9. Балаңыздың жүрегін жарақаттайтын сөздерді, сөйлем тіркестерін атамауға
тырысасыз ба?
10. Балаңызға уәде беріп, жақсы мінез-құлқын ескере отырып, уәдеңізді
орындайсыз ба?
11. Балаға қалаған ісін жасауға, өзін ұстауға кедергі жасамай бір күн
еркіндік бересіз бе?
12. Басқа бала сіздің балаңызға дөрекілік көрсетсе, себепсіз ренжітсе көңіл
аудармайсыз ба?
13. Балаңыздың көз жасы, дөрекі еркелеуі уақытша екенін білесіз, соған
қарсы тұра аласыз
ба?
Жауабы:
1.         Әрқашан жасаймын,келісемін - 3 ұпай
2.         Кейде ғана келісемін - 2 ұпай
3.         Келіспеймін - 1 ұпай 
0-16 - Бала тәрбиесі - сіз үшін үлкен проблема. Бала тұлғасын дұрыс
қалыптастыру
үшін педагог немесе  психолог мамандардың көмегіне сүйеніңіз.
17-30 - Балаға қамқорлық жасау - бірінші кезектегі маңызды іс. Сіздің
бойыңызда
тәрбиелік қабілет бар,  тәжірибеде әрқашан бір қалыпты, бір бағыттағы
мақсатпен
әрекет етесіз. Кейде қатал, кейде мүлдем жұмсақсыз. Сізге жауапкершілікпен
ойлану керек.
31-39 - Бала сіздің өміріңіз үшін ең құнды болғаны. Сіз балаңызды тек
түсініп қана қоймай,  әрі ойын тануға, сыйлы көзбен қарауға тырысасыз.
5.Ата-аналар үшін сауалнама.  «Бала қабілетінің даму деңгейін анықтау»
Осы сауалнаманың көмегімен дарындылық дәрежесін бағалауға болады және
сіздің балаңыздың  талаптылығын қандай да бір қызығулардың көріну аймағымен
байланыссыз бағалауға болады. Сауалнама сұрақтарына «иә» және «жоқ» деп
жауап беру қажет. 
Дарындылықтан гөрі қабілетті.
1.      Менің балам жылдам қозғалады, еті тірі, инициатившіл.
2.      Ол барлық жаңалыққа пікір айтуға дайын.
3.      Барлық жұмбақтанған және түсініксіздерді жақсы көреді.
4.      Ересектердің қолдауын жиі қажет етеді.
5.      Бастаған ісін едәуір жеңіл ауыстырады және тастап кетеді.
Дарынды.
1.      Оның қызығуы айтарлықтай тұрақты.
2.      Оның білім құмарлығы тұрақты.
3.      Қиын сұрақтарды шешуді және бағыт беріп отыруды жақсы көреді
4.      Үлкендердің пікіріне жиі келіспейді.
5.      Өзінің көзқарасында тұрады және оны табандылықпен қорғайды.
6.      Бастаған ісін әрқашан соңына дейін жеткізеді.
7.      Пәнге немесе белгілі сабақ түріне ерекше бейімділігі бар.
8.      Алдағы мақсатқа жетуге қайсарлық танытады.
9.      Өз құрбыларының арасында көп достары бар.
10.  Оны қызықтыратын пәндер бойынша, көп сұрақтар қояды (сабақ үстінде де)
11.  Жиі өзімшіл болады.
Нағыз дарындылық.
1.      Білім берудіі көптеген аймағында, өнерде, музыкада, шығармашылықта
өзінің дарындылығын көрсетеді.
2.      Ересек жастағылардан бір, көп болса екі досы бар.
3.      Оның тілі өте дамыған, үлкен сөздік қорымен сипатталады, тілдің
азғана өзгешеліктерін терең түсінеді.
4.      Әрқашан өз бетінше шешім іздейді.
5.      Даулы сұрақтарды өзінің пікірінде тұрады, жалпы қабылданған
пікірьлерді ұнатпайды.
6.      Қиын жағдайларда өзіне жауапкершілікті алады.
7.      Қоршағандарға «жасы бойынша емес» ересек көрінеді.
8.      Өз мүмкіндіктерін, мінез ерекшеліктерін және өзінің 
мойындағандарын жақсы біледі.
9.      Гуманитарлық және техникалық аймақтарда бірдей дарынды.
Осы тоғыз сұрақтардан жағымды жауаптар алынса, сіздің  балаңыз дарынды.
Ата-анаға айтылар ұсыныс. «Баланы 5-ке дейін патшадай көтер, 15-ке дейін
құлындай жұмса, 15-тен кейін досыңдай сыйла».
1. Бала тәрбиелеу - бесіктен басталады. Ендеше оған әрдайым көңіл бөліп,
сергек қараңыз. Қателігін зекіп, ұрысып немесе ұру арқылы түзетуге
тырыспаңыз. 2. Таңертең  сабаққа барарында баланы жайлап қана оятыңыз.
Сіздің биязы үніңіз бен күлкіңіз-ақ ұйқысын ашуы тиіс.3. Егер балаңыз
сабақтан кешігетіндей болып жатса, онда «Бол да бол» деп айғайламаңыз. Оны
ертерек тұруға қалыстастырыңыз. 4. «Бұзық болма», «Қисалаңдамай тыныш жүр»,
«Бүгін 2 алсаң құртамын» деген ескертулерді жиі айта бермеңіз. Керісінше,
оған жылу сыйлап, жақсы баға алып келуіне тілектестік жасаңыз. 5. Есіктен
кірмей жатып, «Бүгін қандай баға алдың?» деп бас салып балаңызды
сұрақтың астына алмаңыз.  Мектептен келгенде көңілді қарсы алыңыз, оның
сабақ-тан шаршап келгенін ескеріңіз.6. Бала бірдеңеге ашуланып жүрсе,
үндемеңіз. Сабасына түскен соң, ол болған жайды өзі-ақ айтады. 7. Мек-
тептен келе сала баланы отырғызып қойып, сабаққа дайындалтпаңыз. Олар да 2-
3 сағат ойнап, демалған жөн, түсте ұйықтап тынықсын. Бесін мезгілі -
сабаққа әзірленудің сәтті кезі. 8. Сабаққа әзірленіп жатқан баланың
желкесінен төніп тұрмаңыз. Дөрекі сөйлемеңіз. Одан да көмектесіп, бірлесіп
дайындалыңыз. 9. «Егер сен осы сабақты орындамасаң» деп басталатын тәртіпке
шақыру баланың жүйкесіне әсер етеді. Одан да өзіңіз кірісіп, жайлап
жетектеп отырыңыз. 10.Күнде жарты сағат ештеңеге алаңдамай балалары-ңызбен
емін-еркін, жақын тартып, әңгімелесіп тұрыңыз. 11.Балаңыздың көңіл-күйі
нашар болса, онда бірден назар аударыңыз.  12.Егер балаңыз айтқаныңызды
тыңдамайтын болса, онда ұстазымен, психолог маманымен, дәрігермен кеңесіңіз
т.б.
Ата – анамен бірлесе жұмыс істесек көптеген табысты жетістіктерге
жетуге болады. Сонда сыныптың ата – аналары да белсенділік жағынан жоғары
деңгейде болады деп айта аламын. Табысты ата-ананың моделі қандай болу
керек? дегенде ана-аналар плакатқа мынадай сызба сызып көрсетті.
Қосымша-1

Отбасының тәрбиесі, мәдениеті, жетістігі мен дәстүрі ата-ананың
өресіне, білімі мен қадір - қасиетіне тікелей байланысты. Ата-аналардың
мектепке, сынып жетекшіге, баласына деген көз қарасын зерттеп қарасақ
мынадай нәтиже беріп отыр. Сыныптың ата-аналары-24. «Міндетіңізді дұрыс
атқарып жүрсіз бе?» деген қарапайым сауалнама кестесін толтыру тапсырдым.
Қосымша-2
|Рет|Ата-аналар міндеттері |Жауап түрлері|Ия, |Жоқ, |Кейде ғана, |
|і | | |Үнемі,| |Мәжбүрлегенд|
| | | | | |е, |
|1. |Балаңыздың сынып жетекшісімен |Ия, Жоқ, |20 |- |4 |
| |тығыз байланыстасыз ба? |Кейде ғана | | | |
|2. |Сабақтан келген балаңың күнделікті|Үнемі, Жоқ, |21 |1 |2 |
| |күнделігін тексеріп, көмек |Кейде ғана | | | |
| |көрсетіп отырасыз ба? | | | | |
|3. |Мектепішілік ата-аналар жиналысына|Үнемі, Жоқ, |19 |2 |3 |
| |қатысасыз ба? |Кейде ғана | | | |
|4. |Сыныптың ата-аналар комитетінің |Ия, Жоқ, |15 |6 |3 |
| |төрайымы мен байланыста боласыз |Кейде ғана | | | |
| |ба? | | | | |
|5. |Балаңыздың мектептегі жағдайын |Ия, Жоқ |16 |3 |5 |
| |жасау барыс-ында оқу-тәрбие |Мәжбүрлегенде| | | |
| |іс-шараларына қатыссыз ба? |, | | | |
|6. |Мектептегі ұйымдастырылған ашық |Ия, Жоқ |12 |4 |8 |
| |есік күні балаңыздың сабағына |Мәжбүрлегенде| | | |
| |қатысасыз ба? |, | | | |

Сауалнама кестесі нәтижесі мынаны көрсетті.
Қосымша-3

Қорытындылай келе, тәрбие үрдісінің бір тарауы aта-аналармен жұмыс
десек, отбасынан басталатын тәрбие мектеп өмірінен жалғасын табады.
Қазақтың отбасында өмірге келген әр бала ес біліп, етек жыйғанша, негізінен
әке мен ананың тәрбиесінде болады. Бүгінгі мақсат-әрбір балаға түбегейлі
біліммен мәдениеттің негіздерін білу және олардың жан – жақты дамуына ата-
ана, мектептің жағдай жасауы болып табылады. Ата-аналар мектеппен тығыз
байланыста болу керек. Жоғарыдағы айтылған баланы оқыту мен тәрбиелеудің
әдіс-тәсілдері және түрлері ата-аналармен мұғалімдерге пайдасы тиер деғен
ойдамын. Бала, ата – ана және мектеп осы үш бірлік бірлесе жұмыс атқарғанда
ғана табысты нәтежеге қол жеткізе аламыз.
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Ғ.С.Тәжібаева, Мектепте тәрбие жұмысын ұйымдастыру технологиясы
Алматы «Білім» баспасы. 2008 жыл.
2. Ісламия Халитова, Әлеуметтік педагогика. Алматы «Білім» баспасы.
2008 жыл.
3. Мектептагі сыныптан тыс жұмыстар №10 [49,50,] 2013 жыл.
4. Мектептегі психология. №11 [65] 2013 жыл.
-----------------------

Мектеп талаптарын орындау

Салауатты өмір салтын ұстану
отбасы.

Табысты
ата-ананың моделі

Бірлестік, ынтымақ-тастық,
түсіністік.

Қамтамасыз
етілген,мақ-
сатқа бейім-
делген.

Ата-ана
– жетекші, кеңесші, дос.

Толық, бақытты отбасы.