6-ші сыныптарға арналған тарих сабағына жоспар

6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §1.Алғашқы адамдардың пайда болуы
Сабақтың мақсаты:
* Адам баласының пайда болуы туралы, оларда қандай еңбек құралдары болғаны, олар қалай аталған және тас дәуірінің үшке бөлінгендігі туралы түсінік беру
* Оқушылардың білімдерін дамыту
* Отансүйгіштік рухта тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі:Баяндау
Көрнекілік: суреттер, карта
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* 6-сыныптың Ежелгі Қазақстан тарихы пәні нені оқытады?
* Ерекшелігі?
Жаңа сабақтың жоспары:
* Адам баласының шығуы.
* Алғашқы адамдардың кәсібі
* Алғашқы адамдардың Қазақстандағы іздері
* Ғалымдар алғашқы адамды <<епті адам>> деп атайды. <<Епті адам>> Африкада Кения жеріндегі Олдувай шатқалында табылған. Ол осыдан 1 млн 750 мың жыл бұрын өмір сүрген.
* Еңбек құралдарын, тас өңдеу техникасын , бұйымдардың жетілдірілуін зерттеген археологтар тас дәуірін үш кезеңге бөледі. Палеолит-ежелгі тас ғасыры, мезолит-орта тас ғасыры және неолит-жаңа тас ғасыры. Бұл үш кезеңнің әрқайсысының өзінен бұрынғыдан неғұрлым жетілдіріле жасалған еңбек құралдарымен ерекшеленеді.
Сабақты бекіту:
* Алғашқы адамдар еңбек құралдарын неден жасады?
* <<Саналы адам>> қашан қалыптасты?
* Қазақстан аумағында өмір сүрген алғашқы адамдар кімдердің замандастары еді?
Бағалау:
Үйге тапсырма: §1. Алғашқы адамның жаратылысы туралы өз ойларын қағаз бетіне түсіру.

6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §2. Алғашқы адамдар өмірі. Еңбек құралдарының жетілуі
Сабақтың мақсаты:
* Алғашқы адамдардың еңбек құралдарды жетілдіруі, мұз басып, отты пайдалануы туралы айта отырып, белсенді білімді, Отанын сүйетін патриот тәрбиелеу
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: Баяндау
Көрнекілік: карта, суреттер
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Адамзат балсаының пайда болуы туралы әңгімеле
* <<Палеолит>>, <<Мезолит>>, <<Неолит>> дәуірлеріне түсініктеме бер
* Алғашқы адамдар қалай аталған?
ІІІ.Жаңа сабақтың жоспары:
* Еңбек құралдары
* Орта тас ғасыры мезолитте-шамамен б.з.б. 12-5 мың жыл бұрын олар пайдалануға ыңғайлы қалыпқа түсе бастады.
* Отты пайдалану
* Бұдан 100 мыңнан 13 мың жылға дейін жердің бетін мұз басып жатты.
* Жердің сууы
Суреттермен жұмыс:
* Үшкір тас құралдар
* Тастан жасалған еңбек құралдары: шапқы, қырғыш, кескіштер
* Алғашқы адамдар баспанасы
ІҮ.Сабақты бекіту:
* Адамдар дәнүккішті қай кезеңде ойлап тапты?
* Мұздық қашан ери бастады?
Ү.Бағалау:
ҮІ. Үйге тапсырма:
§2. Оқулықта берілген суреттерге қарап адамның алғышқы еңбек құралдары туралы әңгімелеп келу

6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §3. Тас дәуірі
Сабақтың мақсаты:
* Қазақстан аумағындағы тас дәуірі туралы, ол кездегі еңбек құралдары, тас дәуірінде өмір сүрген адамдарды қалай атады, осы туралы баяндау
* Рулық қауымның шығуы туралы айта отырып, оқушылардың белсенділігін арттыру, еңбекқорлыққа, адамгершілікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Аралас
Әдісі: баяндау
Көрнекілік: суреттер
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Адамның еңбек құралдары қалай өзгерді?
* Адамдар отты неге пайдаланған, оның қандай пайдасы болды деп ойлайсыңдар?
Жаңа сабақтың жоспары:
* Қазақстан аумағындағы тас дәуірі
Адамзат қоғамындағы ең ұзақ палеолит дәуірі ерте және кейінгі тас ғасыры болып екі кезеңге бөлінді. Ерте тас ғасыры б.з.б. 2 миллион 500 мың жылдан 40-35 мың жылға дейінгі уақытты қамтыды. Кейінгі тас ғасырының хронологиялық ауқымы-б.з.б. 40-12 мың жыл аралығы. Кейде адамдар ерте және кейінгі кейінгі тас ғасырының аралығңында ортаңғы тас ғасыры болғандығын айтады. Оның мерзімі шамамен б.з.б. 100-40 мың жыл аралығы деп есептелінеді.
* <<Саналы адам>>.
Жүздеген ұрпақтың қажырлы еңбегінің нәтижесінде бұдан 40-30 мың жыл бұрын <<епті адам>> <<саналы адамға>> айналды. Адамның жетілуінде еңбек шешуші рөл атқарды. Адам еңбек арқылы жетіліп, оның қолы, сөзі миы дамыды. /Атеистер ілімі бойынша/
<<Саналы адам>> сүйегі алғаш рет Францияның Кро-Маньон үңгірінен табылған. Сондықтан саналы адамды кроманьондық деп атайды.
* Рулық қауымның шығуы
Адамдар тобы бірте-бірте туысқандардың ұжымына-рулық қауымға айналды. Бұл шамамен <<саналы адамның>>шығуына сәйкес келеді.
Бірнеше ру бірігіп, шаруашылық мәселелерін бірлесіп шешті. Мұндай рулық бірлесулерді басқаратын көсемдер сайланды.

Сабақты бекіту:
* Палеолит заманының ескерткіштері Қазақстанның қай жерінен табылған?
* Палеолит дәуірінің Қазақстандағы тұрақтары туралы не білесің?
* <<Адамды адам еткен еңбек>> дегенмен келісесің бе? Неге?
* Ру дегеніміз не?
Бағалау:
Үйге тапсырма: §3. Шығармашылық тапсырма: Жердің беті күрт суып,қыс ұзаққа созылды. Жылы ауа райына үйренген бірқатар жануарлар қырылды. Тірі қалғандары жылы жаққа ауып кетті. Алғашқы адамдар суықтан қалай аман қалды? Олар суықтан қалай қорғанды?

6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §4. Орта тас ғасыры
Сабақтың мақсаты:
* Орта тас ғасырылын ерекшеліктері, қоғамдағы өзгерістер, егіншілік пен мал шаруашылығының қалыптасуы туралы айта сызба түрінде түсіндіре отытып, оқушылардың білімдерін жетілдіру, белсенділігін арттыру, отансүйгіштікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: интерактивті
Көрнекілік: сызба, суреттер.
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Тас дәуірінің хронологиясын ата
* Ру дегеніміз не?
* Екі жағынан өңделген қарапайым тас құрал қалай аталады?
* Тасты өңдеу әдісі қай кезеңде жетіле түсті?
Жаңа сабақтың жоспары:
* Орта тас ғасырының ерекшелігі
Палеолиттің аяғы мен мезолиттің басында үлкен табиғи-климаттық өзгерістер орын алды. Жер бетін басып қалған мұз еріді, қазірге ұқсас өсімдіктер мен жануарлар түрі қалыптаса бастады.
* Орта тас ғасыры (мезолит) б.з.б. 12-5 мыңыншы жылдықтар аралығын қамтиды.
* Микролит-ұзындығы 1-2 сантиметрдей ұсақ жаңқа тастардан жасалған құрал
Б.з.б. 8 мыңжылдықта Қазақстан жерінде қолайлы климат орнады. Күннің жылынуы ендігі жерде бұрынғыдай үй салуды аса қажет етпеді. Ғалымдар мезолит дәуірінің ерекшеліктері ретінде жануарларды қолға үйрету мен дәнді дақылдарды өсіруді айтады.
2. Орта тас ғасырындағы қоғамдық өзгерістер
3. Егіншілік пен мал шаруашылығының қалыптасуы.
* Бұдан 10 мың жыл бұрын егіншілік пайда болды
Сабақты бекіту:
* Мезолит дәуірінде қандай өзгерістер орын алды?
* Рулық қауымның өмірі туралы әңгімеле.
* Мезолиттің еңбек құралына сипаттама бер.
* Терімшілік пен егіншіліктің айырмашылығы неде?
* Мал өсірудің аңшылықтан қандай айырмашылығы бар?
Бағалау:
Үйге тапсырма: §4. Өзін-өзі тексеру сұрақтарына жауап беру

6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §5. Жаңа тас ғасыры
Сабақтың мақсаты:
* Жаңа тас ғасыры, яғни неолит дәуірі туралы , оның ең үлкен жаңалығы туралы айта отырып, белсенді, білімді, бәсекеге барынша қабілетті патриот тәрбиелеу
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: интерактивті
Көрнекілік: суреттер, сызба, т.б.
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Садақ пен жебе қай кезеңде жасалынды?
* Ұзындығы 1-2 сантиметр ұсақ жаңқа тастардан жасалатын құралдар қалай аталады?
* Малды қолға үйрету мен егіншілік қай кезеңде қалыптаса бастады?
* Егіншілік қашан пайда болды?
Жаңа сабақтың жоспары:
* Неолит тұрақтары
* Жаңа тас ғасыры (неолит) б.з.б. 5-3 мың жылдықтар аралығын қамтыды
* Қазақ жерінде кездесетін неолит тұрақтарының ең көнесі б.з.б. 5 мыңжылдыққа тән
* Неолит ескерткіштері
* Солтүстік Қаз-дағы Пеньки селосы маңындағы тұрақта тас шапқылар
* Балқаштың солтүстігінен
* Орталық қазастанда Қарағанды, Зеленая Балка тұрақтарынан
* Жезқазған өңірінен Шығыс Қазақстан аумағынан көптеген ескерткіштер табылды.
* Өндіргіш шаруашылыққа көшу.
Қазақстан аумағынан неолиттің 500-ден аса тұрақтары табылған
Көзе-саздан жасалған қыш ыдыс
Неолит дәуірінің тағы бір үлкен жаңалығы-адамдардың қыш құмыра (керамика) жасауды үйренуі еді. Бұл дәуірді сондықтан кейде <<қыш құмыралар заманы>> деп те атайды.
Сабақты бекіту:
* Картаны пайдаланып, неолитті тұрақтарды көрсет.
* Неолит дәуіріндегі адамдар өміріндегі өзгерістерді ата. Адамдар қандай жаңалықтар ашты?
* Оқулықты пайдаланып, Сексеуіл тұрақтарыа сипаттама бер.
Бағалау:
Үйге тапсырма: §5. Қазақстан аумағындағы тас дәуірінің кезеңдері кестесін дәптерлеріне көшіріп, жаттап келу.
6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §6. Мыс-тас ғасыры (энеолит)
Сабақтың мақсаты:
* Еңбек құралдарының жетілуі, адамдардың мысты игере бастауы, оның тас дәуірінен ерекшелігі, хронологиясы туралы айта отырып,оқушыларды ізденімпаздыққа, шыдамдылыққа, ұлтжандылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: баяндау
Көрнекілік: сызба
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Неолит тұрақтарын ата
* Неолитескерткіштерін ата
* Неолиттің хронологиясы
* Көзе дегеніміз не?
Жаңа сабақтың жоспары:
Адамзат баласының металдан жасалған құралдарды игере бастауы мыс-тас ғасырынан (энеолит) басталады. Бұл кезең шамамен алғанда б.з.б. 3000-2800 жылдары өткен. Мыс-тас дәуірінде жасалған құралдар өндіріске енгізілді.
* Еңбек құралдарының жетілдірілуі
* Мыс-тас ғасырының ерекшелігі
Энеолит сөзі-мыс-тас ғасыры дегенді білдіреді. Бірақ металл тасты қолданыстан мүлдем шығарып тастаған жоқ. Тас сол кезде де ең негізгі құрал ретінде пайдаланылды. Мыс-тас ғасыры қоғамында екі ірі өзеріс орын алды: еңбек бөлінісі пайда болды және аталық ру үстемдігі қалыптасты.
* Мыс-тас ғасырының ерекшеліктері
Сабақты бекіту:
Тас дәуірінің кезеңдері
Кезеңнің хронологиялық ауқымы
Жаңалықтар мен өнертабыстар
Әр кезеңде өмір сүрген адамдар
Қоғамдық құрылымы
Ерте тас ғасыры

Кейінгі тас ғасыры

Мезолит

Неолит

Энеолит

Бағалау:
Үйге тапсырма: §6. Тест тапсырмаларын орындау
6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §7. Ежелгі адамдардың қоршаған орта туралы түсінігі
Сабақтың мақсаты:
* Ежелгі адамдардың қоршаған орта туралы түсінігі, білім, діни көзқарастар т.б. туралы айту.
* Өнердің шығуы турады баяндай отырып, мәдениеттілікке, имандылыққа, тапқырлыққа тәрбиелеу
Сабақтың түрі: аралса
Әдісі: интерактивті
Көрнекілік: сызба, суреттер
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Еңбек құралдарының жетілдірілуі
* Мыс-тас ғасырының ерекшелігі
Жаңа сабақтың жоспары:
* Білімнің дамуы
* Діни көзқарастың қалыптасуы
* Тотемизм-адамдардың шығу тегін жануарлар, өсімдіктер немесе табиғат құбылыстарымен байланыстыру.
* Адамдардың түсінігі бойынша , жер мен судың, орман мен таудың иелері болған. Сондықтан оларға құрбандық әкеліп тұруға тырысқан. Табиғаттан тыс күштер әлемді билеп тұрады, олар үрлесе, дауыл тұрады, қаласа, аңдар басқа жаққа ауып кетеді деп сенген. Адамдар оларды аруақтар (рухтар), ао орасан зор күш иесін құдайлар деп атаған.
* Өнердің шығуы.
Сабақты бекіту:
* Адамдар өздерінің білімдерін қалай жетілдірген?
* Діни көзқарастың қалыптасуы неге байлынысты болды?
* Өнер қалай пайда болған, Өнердің қай түрі жақсы дамыған?
Бағалау:
Үйге тапсырма: §7. Өзін-өзі тексеру сұрақтары
Алғашқы қауымдық адамдар тарихынан не білдік?
* Тас дәуірі қандай кезеңдерге бөлінеді?
* Палеолит- ежелгі тас ғасыры, мезолит-орта тас ғасыры, неолит-жаңа тас ғасыры.
* Тастан жасалған негізгі құралдарды ата. /Қашау, қырғыш, балта, найзының ұшы, пышақ, садақпен жебе./
* Алғашқы қауым адамдарының ұжымы дегеніміз не?
Алғашқы адамдар-адамдар тобыры. <<Саналы адам>>-рулық қауымдар. 13 мың жыл бұрын-рулар мен тайпалар қалыптасты. 6-7 мың жыл бұрын рулық қауымдар ыдырады-ақсүйектер пайда болды.
* Дін қалай шықты?
Алғашқы қауымдағы адам табиғатқа тәуелді еді, табиғат құбылыстарының себептерін біле алмады. Бұл аруақтар (рухтар) мен сиқырға сенуді туғызды, әдет-ғұрып шықты.
* Неолит кезеңінде адамдар қандай жаңалықтар ойлап тапты?
Саз балшықтан қыш ыдыстар дайындалды, шыбықтан себет тоқылды, жіп иіру, тоқымашылық қалыптасты, қайық жасалды, үйлер салынды.
Уақыт
Еңбек құралдыры
Кәсіптері
Адамдар мен олардың ұжымдары
Дін
Палеолит дәуірі
* Ерте
* Кейінгі

Орта тас ғасыры (мезолит)

Жаңа тас ғасыры (неолит)

6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §8. Қола дәуірінің негізгі сипаты
Сабақтың мақсаты:
* Жалпы адамзат баласының даму тарихында ерекше орын алатын қола дәуірінің ерекшелігі, бұл дәуірде жасалынған еңбек құралдар, андроновтық тайпалар туралы егжей-тегжейлі түсіндіре отырып, білімді, білікті азамат тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: интерактивті
Көрнекілік:суреттер,сызба.
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Тас дәуірі қандай кезеңдерге бөлінеді?
* Палеолит ?
* Тастан жасалған негізгі құралдарды ата.
* Алғашқы қауым адамдарының ұжымы дегеніміз не?
* Дін қалай шықты?
* Неолит кезеңінде адамдар қандай жаңалықтар ойлап тапты?
Жаңа сабақтың жоспары:
* Өндіріске металл-құрал саймандардың енуі.
* Қоладан жасалған еңбек құралдарына көшу
* Андрон мәдениеті туралы мәлімет
* Андрондықтардың шаруашылығы мен кәсібі.
* Андрон баспаналары
* Қола дәуірі б.з.б. 2800 жыл - б.з.б. 900 жыл аралығын қамтиды.
* Андрон тектес қола мәдениеті Орал (Жайық) өзенінен бастап, Енесей өзеніне дейінгі, Батыс Сібір орманды алқабынан бастап, Памир тауларына дейінгі аралыққа тараған.
* <<Андрондықтар мұрынды келген, бет сүйегі шығыңқы емес, көздері үлкен. Кескін-кейпі ірі, дене құрылысы мығым, жігерлі, келбетті адамдар болған>>.
* Андрон мәдениетінің ерекшелігі
* Металл өңдеу игерілді.
* Мал бағудың көшпелі түріне көшу қалыптаса бастады
* Жер өңдеудің қарапайым түрі, теселі егіншілік дамыды.
Сабақты бекіту:
* Мыс өңдеу мен қоланың пайда болуы еңбек өнімділігіне қалай әсер етті?
* Картадан Андрон мәдениеті таралған жерлерді тап. Олардың бүгінгі күнде қай мемлекеттердің аумағына жататынын анықта.
* Андрондықтардың баспаналарына сипаттама бер.
* Қола дәуіріндегі адамдар салған суреттер қай жерлерден табылған?
Бағалау:
Үйге тапсырма: §8. Өзін-өзі тексеру сұрақтары
6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §9. Шаруашылық пен қоғамдық өмірдегі өзгерістер
Сабақтың мақсаты:
* Қола дәуірі кезіндегі климаттың өзгеруі, шаруашылық, қоғамдық құрылыс туралы баяндау.
* Беғазы-Дәндібай мәдениеті, зергерлік өнер, сонымен қоса Ә.Х.Марғұланның зерттеулерін айта отырып, білімділікке, ізденімпаздыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: баяндау
Көрнекілік: суреттер, қола дәуірі кезіндегі Қазақстанның картасы.
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Мыс өңдеу мен қоланың пайда болуы еңбек өнімділігіне қалай әсер етті?
* Андрондықтардың баспаналарына сипаттама бер.
* Қола дәуіріндегі адамдар салған суреттер қай жерлерден табылған?
Жаңа сабақтың жоспары:
* Климаттың өзгеруі
* Орталық Қазақстан қола дәуірінің ең соңғы кезеңі Беғазы-Дәндібай мәдениеті деп аталады. Оның хронологиялық ауқымы б.з.б. 12-8 ғасырларды қамтиды.
* Беғазы-Дәндібай мәдениеті
* Б-Д мәдениетіне жататын жерлеу орындарының көпшілігі-обалар. Андрондықтардың ерекшелігі: Беғазы-Дәндібай қорғандары биіктеу болып келеді және ұсақ қиыршық тастар мен топырақтан тұрғызылып, етегі үлкен қақпақтармен бекітілген.
* Қола дәуірін жоспарлы зерттеу 1946 жылы басталды. Сол жылы қазақтың біртуар энциклопедист ғалымы Әлкей Хақанұлы Марғұлан көне дәуір тарихын зерттейтін археологиялық экспедиция құрды.
* Шаруашылығы
* Қоғамдық құрылысы
* Қола дәуірі кезінде діни наным-сенім қалыптасып, жоғары дінбасылары-абыздар пайда болды. Олар рудың салт-дәстүрі мен әдет-ғұрыптарының бұлжымай орындалуын қадағалады.
Сабақты бекіту:
* Жартылай көшпелі мал шаруашылығы қалай пайда болды?
* Оқулықтың мәтінін пайдаланып, көшпелі мал шаруашылығының шығу себебі туралы әңгімеле
* Б-Д мәдениетін Андрон мәдениетімен салыстыр.
Бағалау:
Үйге тапсырма: § 9. Шаруашылық пен қоғамдық өмірдегі өзгерістер.
<<Ру мен тайпа кеңесі>> қосымша материал
6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §10. Көшпелі мал шаруашылығының қалыптасуы.
Сабақтың мақсаты:
* Көшпелілер өмірі, шаруашылығы,малының түрлері, отырықшылық пен көшпеліліктің айырмашылығы тақырыптарында түсіндіре отырып, шаруашылыққа бейім, еңбекқұмар, отансүйгіш азамат тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: баяндау
Көрнекілік: сызба, суреттер,т.б.
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Жартылай көшпелі мал шаруашылығы қалай пайда болды?
* Көшпелі мал шаруашылығының шығу себебі туралы әңгімеле
* Беғазы-Дәндібай мәдениетін Андрон мәдениетімен салыстыр
Жаңа сабақтың жоспары:
* Көшпелі мал шаруашылығы
* Табиғатта құрғақшылық бет алып, жауын-шашын азайды. Егіншілікпен шұғылдану қиындады.
* Ат әбзелдерін жетілдіру жылқыны көлік ретінде пайдалануға мүмкіндік берді.
* Мал басының көбеюі жаңа жайылымдарды қажет етті.
* Малдың түрлері
* Табиғаттың дайын өнімін пайдаланған аңшы-терімшілер сияқты еміс, көшпелілердің өздері өнім өндірді. Малшылар жылқы, түйе, қой мен сиыр ұстады.
* Көшпеліліктің бөлінуі
* Көшпелілер ат әбзелдерін үнемі жетілдіріп отырды. Олар үзеңгіні, ауыздықты, ерді ойлап тапты. Қыштан, шыныдан, металдан жасалған көлемді заттар анағұрлым жұмсақ әрі жеңіл металдармен: былғары, киіз, ағашпен алмастырылды.
* Табын түрлерінің әр қилылығы өсімдікке байланысты. Мысалы, еліміздің шөлді аудандарында шөптің 288 түрі өседі. Сиыр мен жылқы олардың-109, түйе, 148, қой-167 түрін жейді. Ал 180 түрлі сортаң шөптің қой 132, сиыр 24 түрін ғана жейді
Сабақты бекіту:
* Көшпелі мал шаруашылығы қашан пайда болды?
* Көшпелі мал шаруашылығы қалай дамығанын айтып бер
* Көшпелі мал шаруашылығының отырықшылықтан айырмашылығы қандай?
Бағалау:
Үйге тапсырма: §10. Ежелгі Қазақстан тұрғындары неліктен көшпелі мал шаруашылығымен айналысты? /эссе жазып келу/

6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §11. Көшпелі бақташылық шаруашылықтың негізгі түрі
Сабақтың мақсаты:
* Көшпелілердің тіршілігін отырықшы егіншілердің өмірімен салыстыра отырып, олардың дәстүрлі мерекелері, өмір салты, баспаналары туралы егжей тегжейлі баяндау.
* Белсенді, білімді азамат тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: баяндау
Көрнекілік: суреттер.
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Көшпелі мал шаруашылығы қашан пайда болды?
* Көшпелі мал шаруашылығы қалай дамығанын айтып бер
* Көшпелі мал шаруашылығының отырықшылықтан айырмашылығы қандай?
Жаңа сабақтың жоспары:
* Дәстүрлі мал шаруашылығындағы көші-қон
* Көктеу, жайлау, күзеу, қыстау
* Көшпелі мал шаруашылығының бірнеше түрі болды. Батыс және Орталық Қазақстанда таза көшпелі тұрмыс қалыптасты. Шығыс Қазақстанда, Алтай мен Тянь-Шань тауларында, Жетісудың таулы аймақтарында жартылай көшпелі мал шаруашылығы дамыды. Қазақстанның оңтүстігінде Сырдария, Шу, Келес өзендерінің аңғарында отырықшы шаруашылық дамыды.
* Көшпелілердің баспанасы
* Киіз үй өте қарапайым әрі тұруға қолайлы. Оны аз уақытта , шамамен, бір сағат ішінде тігуге және жығуға болады. Жүк арту үшін бір түйе немесе екі ат жеткілікті болған.
Сабақты бекіту:
* Көшпелілердің тіршілігін отырықшы егіншілердің өмірімен салыстыр /венн диаграммасы/
* <<Көшпелі өмір салты>> тақырыбына әңгіме құрастыр.
Бағалау:
Үйге тапсырма: §11. Өзін-өзі тексеру сұрақтарына жауап беру.

6-сынып . Ежелгі Қазақстан тарихы.
Сабақтың тақырыбы:§ 12. Сақтардың мекендеген жері, сақ қоғамы.
Сабақтың мақсаты:
* 1.Қазақ халқының ата-тегі болған тайпалар мен ұлыстар туралы айта отырып, Орта Азияны мекендеген сақ тайпаларының шығу тегі, және олардың мекендеген жерлері туралы толық түсінік беру.
* 2.Оқушылардың белсенділігін арттырып, білімдерін жетілдіру
* 3.Оқушыларды Отансүйгіштік рухта тәрбиелей отырып, мәдениетті, иманды азамат қалыптастыру
Сабақтың түрі: Аралас
Әдісі: интерактивті
Көрнекілік: карта, тірек сызба, домбыра, суреттер, нақыл сөздер.
Сабақтың барысы: Ұйымдастыру кезеңі.
* Сәлемдесу, әнұран орындау.
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
Өткен тоқсанға шолу:
* Қазақстан тарихы 4-ке бөлінеді
* Соның ішінді ежелгі Қазақстан да 4-ке бөлінеді
* тас дәуірі
* мыс діуірі
* қола дәуірі
* темір дәуірі
* Адамзат баласының металлдан жасалған құралды игере бастауы қай дәуірден басталады-энеолит-мыстытас
* Темір дәуірі деп аталу себебі-еңбек құралдары темірден жасалды
* Темір дәуірінің ерекшеліктері
а) шаруашылық құралдардың темірден жасалынуы
б) ірі тайпалардың тайпалық одақтарға бірігуі
в) көшпелі мал шаруашылығы мен жыртпалы егіншіліктің шығуы
г) алғашқы мемлекеттердің қалыптаса бастауы

Жаңа сабақ: <<Өзіңнің ұлтыңды танып алмасаң, сен басқа ұлттың кім екенін еш уақытта біле алмайсың>>-деп М.Арын ағамыз айтқандай Қазақ халқының ата-тегі болған сақ тайпасының тарихын, мекендеген орнын, қоғамдық құрылысын, шаруашылығын, тұрмысын, мәдениетін,білу мақсатында өтетін ашық сабақ тақырыбы: Сақтар.
Тақырып бес бөлікке бөлінген.
* Сақтардың тарихы, мекендеген орны.
* Тұрмысы , шаруашылығы.
* Қоғамдық құрылысы.
* Сақтардың тәуелсіздік жолындағы күресі
* Мәдениеті мен өнері.
Жаңа сабақтың жоспары:
* Сақ тайпаларының шығу тарихы.
* Сақтардың тайпалық құрамы мен орналасуы.
Қазақ халқының ата-тегі болған тайпалар мен ұлыстардың ежелгі заман деректерінде аты әйгілі болғандары; сақ, үйсін, қаңлы, сармат, ғұн тайпалары
* Қазақ тарихын зерттеген ғалымдар қазақ халқының арғы тегі ерте заманда Орта Азияны мекен еткен ежелгі сақ тайпаларынан шыққан дейді.

Кесте №1,2.

Сақтардың тайпалық құрамы мен орналасуы: Археологтардың пікірінше сақ тайпалары мен тайпа одақтары мынадай негізгі топтарға бөлінеді:
№
Сақ тайпаларының аты
мекендері
1
Парадарайа
(теңіздің арғы жағындағы сақтар)
Қара теңіздің солтүстігі, Арал теңізінің маңында Сырдария мен Амударияның төменгі ағысы
2
Тиграхауда
(шошақ бөрік киіп жүретін сақтар)
Сырдарияның орта ағысы, Тянь-Шаньда, Жетісуда
3
Хаумаварга
(хаома сусынын дайындайтын сақтар)
Мургаб аңғарында
(Түркіменстан)
Картамен жұмыс жасау:Шошақ бөрікті сақтарға ерекше тоқталу
-Алтын адам, Томирис, Шырақ.туралы қысқаша әңгіме қозғау
Суреттерді сөйлету

Оқушыларға концептуалдық кесте тарату <<мекендерін тап>>
Сабақты бекіту: <<ККК>> және Бетпе-бет әдісімен бекітемін
І-Бетпе-беттің сұрақтары

1-оқушы
* Оқушыны таныстырамын
* Бүгін қазақ халқының арғы тегі болған Қазақстанды мекендеген тұңғыш тайпалық одақ сақтар туралы ашық сабақ өтілді. Сіз бұл сабақтан қандай мағлұмат алдыңыз?
* Сақтар қандай тайпа екен?
* Оларға тән ерекшелік
* Олардың Қазақстанда өмір сүрген уақыты.
2-оқушыға
* Сақтар туралы қандай деректерден алынды?
* Сақ көсемдері туралы тарихшылар не айтады?
* Әйелдері туралы Ктесий ?
* Ирандықтар сақтарды қалай атаған?
* Алтын адам туралы не білесіз?
3-оқушы
* Сақтарды гректер қалай атаған?
* Томирис туралы не білесіз?
* <<Авеста>> қандай кітап?
* Сақтар қандай өркениетті елдермен байланыс жасаған?
* Шошақ бөрікті сақтар Қазақстанның қай жерлерін мекендеген?

ІІ-ККК әдісі бойынша оқушыларды бөлеміз.
Суретшілер
Математиктер
Тарихшылар
Географтар
Археологтар Сарапшы 1 оқушы
Осы маман иелері бүгінгі тақырыпты өз мамандығы бойынша баяндап береді
Сарапшы сараптама жасайды.
Сабақты қорыту:
Ежелгі грек тарихшылары <<сақтар батыр, жауынгер, <<дұшпанына қатал-досына адал>>болған.Олар қастасқан жауын аямаған . Батыр жауынгерлерді құрмет еткен>> деген сөзбен қорытамын.
Алдағы сабақтарда-тұрмысы, шаруашылығы, қоғамдық құрылысы, мәдениеті, өнері туралы мағлұмат аламыз.
Оқушыларды бағалау:
Үйге тапсырма:
№12 картамен жұмыс. Сақ патшасы Томирис туралы қосымша мағлұмат дайындау.
6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §13. Сақтардың тұрмысы мен шаруашылығы.
Сабақтың мақсаты:
* <<Тарихтың атасы>> атанғаг Геродоттың сақтар тауралы айтып кеткен деректері бойынша сақтардың тұрмысы мен шаруашылығы туралы оқушыларға баяндау, олардың темірді өңдеу әдістері туралы айту.
* Отансүйгіштікке тәрбиелей отырып, белсенді, білімді азамат тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: баяндау
Көрнекілік: суреттер, карта
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* <<Азиялық скифтер>>, <<құдіретті еркектер>>, <<жүйрік атты турлар>> деп қай деректерде айтылған?
* Сақ тайпалыры мен тайпалық одақтарының топтарын атап, олардың қоныстарын атап, олардың қоныстарын картадан көрсет.
* Сақ әйелдерінің қоғамдағы орны
* Сақ қоғамында көсемдердің рөлі қалай бағаланды?
Жаңа сабақтың жоспары:
* Сақтардың тұрмысы
* Сақтардың шаруашылығы
* Шірік-Рабат-б.з.б.4-б.з.-13 ғасырларына жататын ежелгі қалашық
* Ертедегі темір өндіру
* Адамзат тарихында темір дәуірі ерекше маңызды орын алады. Темір құрал-саймандар пайда болғаннан бастап еңбек өнімділігі ерекше өсті. Өйткені темір құралдыр тас және қола құралдарға қарағанда әлдеқайда өткір, төзімді болып келеді.
Сабақты бекіту:
* Сақтар мекенжай салу үшін қандай жерлерді таңдаған?
* Сақтардың шаруашылығы қандай жағдайларға бейімделген?
* Шірік-Рабат қонысы тұрғындары немен айналысқан
* Ертедегі темір өндіру туралы айтып бер.
Бағалау:
Үйге тапсырма: §13. Қосымша оқып келу.
* Геродоттың <<Тарихынан>> үзінді
* Страбонның <<Географиясынан>> үзінді.

6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §14. Сақтардың тәуелсіздік үшін күресі
Сабақтың мақсаты:
* Сақтардың жауынгерлік ерліктері, Кирмен , Дариймен соғысы, Шырақтың өз елін қорғаудағы ерліктері туралы баяндай отырып, оқушыларды отансүйгіштікке, адамгершілікке, әділдікке, имандылыққа тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: баяндау
Көрнекілік: суреттер, карта
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Сақтар мекенжай салу үшін қандай жерлерді таңдаған?
* Сақтардың шаруашылығы қандай жағдайларға бейімделген?
* Шірік-Рабат қонысы тұрғындары немен айналысқан
* Ертедегі темір өндіру туралы айтып бер.
Жаңа сабақтың жоспары:
* Кир әскерінің басып кіруі
* Геродоттың сипаттауынша, <<Басында әскерлер садақпен атысады. Садақ оғы біткеннен кейін жекпе-жекке шығып, қылыш және найзамен соғысады. Нәтижесінде массагеттер жеңіп шығады. Парсы жауынгерлерінің көбі қырылып, Кир өлтіріледі>>.
* Шырақтың ерлігі
* Томирис патшайым б.з.б. 570-520 жылдар аралығында өмір сүрген.
* Александр Македонскийдің сақ еліне жорығы
* Грек тарихшысы Аррираннан жеткен деректер
Сабақты бекіту:
* Сақтардың парсы жаулаушыларына күресі туралы қандай деректер бар?
* Сақ патшасы Томирис жөнінде не білесің?
* Сақтардың сыртқы жауларға қарсы күресі туралы өз пікіріңді айт.
Бағалау:
Үйге тапсырма: §14.
* <<Шырақ ерлігі>> деген тақырыпта әңгіме құрастыр.
* Б.з. І ғасырында өмір сүрген рим тарихшысы Помпей Трог Томирис пен Кир шайқасы туралы... /қосымша оқу/

6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §15. Сақтардың мәдениеті.
Сабақтың мақсаты:
* Сақтардың мәдени мұралы, <<Аң стилі>>,Бесшатыр қорымы, <<Алтын киімді адам>> туралы кеңінен мәлімет бере отырып, белсенділігі жоғары дамыған ұлтжанды азамат тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Лекция
Әдісі: баяндау
Көрнекілік:карта, суреттер
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Сақтардың парсы жаулаушыларына күресі туралы қандай деректер бар?
* Сақ патшасы Томирис жөнінде не білесің?
* Сақтардың сыртқы жауларға қарсы күресі туралы өз пікіріңді айт.
Жаңа сабақтың жоспары:
* Сақтардың мәдени мұралары
* <<Аң стилі>>
* <<Аң стилі>> өнері дәстүрімен сақтар Алдыңғы Азия мен Иранға жасаған жорықтарынжа танысты. Осы жерлерден сақтарға <<өмір ағашы>> дейтін арыстан бейнесі тарады. Бұл ұғым жергілікті жануарлар мен аң-құстардың, жылқы, қой, түйе, бұғы, ақбөкен, барыс, жольарыс, бүркіт, қасқыр, қоян бейнелеріне ауысты.
* Бесшатыр қорымы.
* Бесшатыр сағанасы бірнеше бөліктен тұрады: дәліз (дромос), қабір алдына кірек ауыз және жерлеу бөлмесі.
* <<Алтын киімді адам>>
* Қабірден қыштан, ағаштан, металдан жасалған ыдыстар табылды. Арасынан 26 таңбадан тұратын жазуы бар күміс табақша шықты. Бұл жазудың сырын ғалымдар әзірге аша алмай отыр. К.Ақышевтың пікірінше, бұл сақтардың өзіндік жазуы болғандығын дәлелдейді.
Сабақты бекіту:
* Сақтардың ескерткіштері табылған аймақтарды картадан көрсет.
* Сақтардың дүниетанымы туралы қандай қорытынды жасауға болады?
* Сақтардың әйгілі археологиялық ескерткіштерін ата.
Бағалау:
Үйге тапсырма: §15. <<Қорғанның құрылымы>> /қосымша материалды оқу/

6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: Қайталау.
Сабақтың мақсаты:
* Ерте темір дәуіріндегі Қазақстан тарауына, сонымен қоса ІІ тоқсан материалдарын қайталай отырып, белсенділігі жоғары азамат тәрбиелеу.
Сабақтың түрі:Қайталау
Әдісі: интерактивті, сұрақ жауап
Көрнекілік:карта, суреттер
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Сақтардың парсы жаулаушыларына күресі туралы қандай деректер бар?
* Сақ патшасы Томирис жөнінде не білесің?
* Сақтардың сыртқы жауларға қарсы күресі туралы өз пікіріңді айт. Сақтардың ескерткіштері табылған аймақтарды картадан көрсет.
* Сақтардың дүниетанымы туралы қандай қорытынды жасауға болады?
* Сақтардың әйгілі археологиялық ескерткіштерін ата.
Қайталанатын материалдар:
* Көшпелі мал шаруашылығының қалыптасуы
* Көшпелі бақтшылық шаруашылықтың негізгі түрі
* Сақтардың мекендеген жері. Сақ қоғамы
* Сақтардың шаруашылығы мен тұрмысы
* Сақтардың тәуелсіздік үшін күресі
* Сақтардың мәдениеті
Сабақты бекіту:
+ <<ККК>>
+ Топтастыру
+ Бетпе-бет
+ Эрудит
+ Өрмекші ойындары мен әдістері арқылы өтілген материалдарды бекіту.
Бағалау:
Үйге тапсырма: ІІ тоқсан материалдарын қайталау

6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §16. Үйсіндер тарихы, орналасқан жері
Сабақтың мақсаты:
* Жетісуда шоғырланған Үйсін мәдениеті деп аталатын ескерткіштер, олардың хронологиялық шеңбері, қоғамдық құрылымы туралы түсіндіру.
* Үйсіндер туралы жазба деректерден мәлімет бере отырып, білім деңгейін жетілдіру, отансүйгіштікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілік: карта, суреттер
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Сақтардың ескерткіштері табылған аймақтарды картадан көрсет.
* Оқулықтың мәтінінен сақтарда аңдың стильдің болғанын дәлелдейтін жерді тауып оқы.
* Сақтардың дүниетанымы туралы қандай қорытынды жасауға болады?
* Сақтардың әйгілі археологиялық ескерткіштерін ата.
Жаңа сабақтың жоспары:
* Үйсіндердің орналасқан жері
* Үйсін атауы қытай жазбаларында б.з.б. 2 ғасырдан бастап кездеседі. Олар <<ат жақты, аққұбаша, сары шашты>> болып келеді. Үйсіндердің шығыс шегі бір кездерде Қытайдың солтүстік-батысындағы Бесбалық ауданы арқылы, батысында Шу мен Талас өзендерінің бойымен өткен. Қаратаудың шығыс беткейлеріне дейін созылып жатса керек. Олардың ордасы Қызыл Аңғар (Чигучен не Чигу) қаласы Ыстықкөл мен Іле өзенінің оңтүстік жағалауы аралығында орналасты.
* Үйсіндер туралы жазба деректер.
* Деректерде <<Үйсіндердің үлкен гуньмосы Чигу қаласында тұрады, халқы 630 мың адам, әскері 188800 жауынгерден құрылады>> деп жазылған.
* Қоғамдық құрылысы.
* Үйсіндердің басшысын <<гуньмо>> деп атаған. Оған <<бек>> деп аталған тайпа көсемдері мен ұсақ рубасылары бағынды.
Сабақты бекіту: Үйсіндер туралы деректер қай ғасырларға жатады?
* Ертедегі үйсіндер мекендеген жерлерді картадан көрсет.
* Үйсіндердің қоныстары қай жерлерден табылды? Оларды сип. айтып бер.
* Үйсіндер қай елмен сауда қарым-қатынасын жасаған?
* Үйсіндерде бай адамдар қалай өмір сүрген?
Бағалау: Үйге тапсырма: §16. Қосымша материалды оқып, мағынасын түсіндіру. / <<Қытай патшайымының өлеңі>>
6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §17. Үйсіндердің шаруашылығы мен тұрмысы
Сабақтың мақсаты:
* Үйсіндердің шаруашылығы мен тұрмысы туралы толық мағлұмат бере отырып, оқушыларды қазіргі шаруашылық түрлерімен салыстырту, белсенді, білімді азамат тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Лекция
Әдісі: баяндау
Көрнекілік: карта, суреттер
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Үйсіндер туралы деректер қай ғасырларға жатады?
* Ертедегі үйсіндер мекендеген жерлерді картадан көрсет.
* Үйсіндердің қоныстары қай жерлерден табылды?
* Үйсіндер қай елмен сауда қарым-қатынасын жасаған?
* Үйсіндерде бай адамдар қалай өмір сүрген?
Жаңа сабақтың жоспары:
* Үйсіндердің мал шаруашылығы
* Егіншілік пен отырықшылық
* Үйсіндер егін алқабын өзен бойларына салған. Егісті суаруға арық суларын да қолданған. Ертедегі деректердің мәлімдеуінше, үйсіндер <<ағаш егіп>>, <<қалалар мен елді мекендер салған>>. Суармалы егістіктер, суландыру жүйесі, бау-бақшалар үйсіндердің астанасы Чигу қаласының айналасында орналасты. Шу мен Кеген өзендерінің жағалауларында қазбалар жүргізген ғалымдар бірнеше көне қаланың орнын тапты.
* Түрлі кәсіпшілік.
* Үйсін қоғамында тоқыма, жіп иіру, тері илеу, тастан, сүйектен қажетті бұйымдар жасау ісі де дамыған. Жіп иіру мен тоқымашылық өнері арқасында күнделікті тіршілікке қажетті киіз басу, жүннен киім тоқу, тігін тігу ісі де өрістеген. Мата тоқу үшін қарапайым, кәдімгі <<өрмекке>> ұқсас тоқыма кермесі қолданылған.
* Үйсіндердің салт-дәстүрі мен діни нанымдары.
Сабақты бекіту:
* Үйсіндер қоныс салу үшін қандай жерлерді таңдаған? Малдың қандай түрлері өсірілді? Үйсіндер күнделікті тұрмысқа қажетті қандай бұйымдар жасады? Оларды жасау үшін нені пайдаланды?
* Суреттерді пайдалана отырып, үйсіндер жасаған қолөнер заттарына сипаттама бер.
Бағалау: Үйге тапсырма: §17. Өзін-өзі тексеру сұрақтарына жауап беру.
6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §18. Қаңлылар туралы деректер. Қаңлы қоғамы
Сабақтың мақсаты:
* Қаңлы қоғамы, олардың орналасуы, олар туралы деректер, қоғамдық құрылысы, археологиялық ескерткіштері туралы айта отырып, белсенді, білімді азамат тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: баяндау
Көрнекілік: суреттер
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Үйсіндер қоныс салу үшін қандай жерлерді таңдаған? Малдың қандай түрлері өсірілді?
* Үйсіндер күнделікті тұрмысқа қажетті қандай бұйымдар жасады? Оларды жасау үшін нені пайдаланды?
* Суреттерді пайдалана отырып, үйсіндер жасаған қолөнер заттарына сипаттама бер.
* Үйсін ескерткіштері қай аймақтан көп табылған? Картадан көрсет.
Жаңа сабақтың жоспары:
* Қаңлылар туралы деректер.
* Ежелгі Иранның б.з.б. 6 ғасырда жазылған <<Авеста>> деп таалатын қасиетті кітабында <<Вэсаканың ер жүрек ұлдары ең биік, бәрінен жоғаты тұратын Канха қамалының алдында құрбандық берді>> деп жазылыпты. <<Кангүй>>, <<канха>> сөздері қазақтың Ұлы жүз тайпалық бірлестіктерінің бірі Қаңлы атауына ұқсас.
* Қаңлылардың орналасуы.
* Қаңлы мемлекеті оңтүстігінде қытаймен және Үйсіндермен көршілес жатты. Қытай өкілінің императорына хабарында <<Қаңлылар өркөкірек, өжет келеді. Біздің елшілерімізге басын имейді. Орталық билік атынан келген өкілдерімізге үйсін елшілерінен төмен отырғызады. Оралдың билеушілері мен ақсақалдарына тамақты алдымен береді, ал содан соң барып біздің елшілерге тартады>> делінеді.
* Қоғамдық құрылысы.
* Қаңлы елі өз ішінде бес бөлікке бөлініп, әр иелікті кіші хандар басқарған. Кіші хандар Ұлы ханға бағынған. Кіші хандарға бағынатын ру, тайпаларды көсемдер басқарған. Көсемдердің лауазымы мұрагерлік жолмен әкеден балаға берілген.
* Археологиялық ескерткіштер.
* Қауыншы, Отырар-Қаратау, Жетіасар
Сабақты бекіту:
* Қаңлылар туралы қандай деректер бар? Оларда қаңлылар туралы не айтылады?
* Қаңлылар мекендеген жерлердің табиғи-климаттық жағдайын сипаттап айт.
* Көк-мардан қаласы ғалымдарға қандай мәлімет береді?
* Қаңлылардың қоғамдық жағдайы туралы әңгімеле.
Бағалау:
Үйге тапсырма: §18.

6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §19. Қаңлылардың шаруашылығы мен тұрмысы
Сабақтың мақсаты:
* Егін шаруашылығы жақсы дамыған қаңлылардың металл өндірісі, сауда қатынастары, мәдениеті мен діни нанымдары туралы баяндай отырып, отансүйгіш, мәдениетті азамат тәрбиелеу
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: интерактивті
Көрнекілік: суреттер, карта
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Қаңлылар туралы қандай деректер бар? Оларда қаңлылар туралы не айтылады?
* Қаңлылар мекендеген жерлердің табиғи-климаттық жағдайын сипаттап айт.
* Көк-мардан қаласы ғалымдарға қандай мәлімет береді?
* Қаңлылардың қоғамдық жағдайы туралы әңгімеле.
Жаңа сабақтың жоспары:
* Егіншілік
* Мал шарушылығы мен кәсіпшілігі
* Металл өндірісі
* Сауда қатынастыры
* Қаңлылар Ұлы Жібек жолының аса маңызды орталық бөлігінде қоныстанды. Олар Кавказ бен Қара теңізге қарай кететін бағытын бақылап отырды.
* Мәдениеті мен діни нанымдары
* Қаңлылар арасында ән-күй, узыка, би өнері жақсы дамыды. Қос ішекті және бес ішекті музыкалық аспаптары мен сыбызғы-сырнайлары болған.
Сабақты бекіту:
* Қаңлылардың егін шаруашылығы қалай дамыған?
* Қаңлылардың мал шаруашылығының өзіндік ерекшеліктері қандай?
* Қаңл. мал шару. егіншіліктен басқа тағы қандай кәсіпш. айналысқан?
* Қаңл. шет елдермен сауда байланысы болғанын дәлелдейтін нәрс-і ата.
* Қаңлыларда мәдениеттің қандай түрлері жақсы дамыған?
Бағалау:
Үйге тапсырма: § 19. <<Биші бикеш>> қосымша матераил.
6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §20. Ғұндар тарихының ерте кезеңі
Сабақтың мақсаты:
* Халықтардың ұлы қоныс аударуығын негізін қалаушы ғұн мемлекетінің тарихы, құрылымы туралы баяндай отырып, оқушылардың тарихи санасын қалыптастыру, белсендігін арттыру.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: интерактивті
Көрнекілік: карта, суреттер
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Қаңлылардың егін шаруашылығы қалай дамыған?
* Қаңлылардың мал шаруашылығының өзіндік ерекшеліктері қандай?
* Қаңлылар мал шаруашылығы, егіншіліктен басқа тағы қандай кәсіпшілікпен айналысқан?
* Қаңлылардың шет елдермен сауа байланысы болғанын дәлелдейтін нәрселерді ата.
* Қаңлыларда мәдениеттің қандай түрлері жақсы дамыған?
Жаңа сабақтың жоспары:
* Ғұндар тарихының ерте кезеңі
* Б.з.б. 1мыңжылдықта қазіргі Монғолияның оңтүстігінен каспий өңіріне дейінгі Орталық Азияның кең-байтақ кеңістігін әр түрлі тайпалар мекендеген. Қытай деректерінде, <<ғұн>>, атауы б.з.б. 3 ғасырдың аяғында пайда болған. <<Ғұн>> сөзі <<гун руң, хун ю>> т.б. атаулармен тберілген. Қытайлар ғұндардың басшысын <<шаньюй>> деп атаған.
* Ғұндар мемлекетінің құрылымы
* Қытай дерегінде ғұндардың күш-қуаты туралы: <<ғұндардың құдіреттілігі сондай, олардың елшісі қолындағы шаньюйдің сенім таңбаларымен көрші елдерге барды, ол елдер бір мемлекеттен екінші мемлекетке шығарып салып, азық-түлікпен қамтамасыз етіп тұрды...>> мдеп жазылған.
* Ғұн тайпаларының бірлестігі
* Б.з.б. 55 жылы Ғұн мемлекеті оңтүстік және солтүстік ғұндар болыпекіге бөлінді.
* Ғұндар Қытайдың Хань әулетінің негізін қалаушы Лю-Банды да жеңіп, оларды өздеріне бағынышты етті. Сөйтіп, Байкал көлінен Тибет тауына дейін, Шығыс Түркістаннан Хуанхэ өзенінің орта ағысына дейінгі аралықта құдіретті Ғұн мемлекеті пайда болды.
Сабақты бекіту:
* Ғұндар туралы қандай деректерде айтылады?
* Ғұндар бағындырған тайпаларды картадан көрсет.
* Оқулықты пайдаланып, құдіретті Ғұн мемлекеті туралы әңгімеле.
* Қытайлар ғұндармен неге соғысты, ғұндар неліктен жеңілді, соғыстың салдарын айт.
Бағалау:
Үйге тапсырма: § 20. <<Қытай төресінің кеңесі>>, тест тапсырмаларын шешу.

6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: § 21. Халықтардың ұлы қоныс аударуы.
Сабақтың мақсаты:
* Халықтардың ұлы қоныс аударуы, ғұн жорықтарының маңызы, тарихтағы ғұндардың орын туралы айта отырып, Аттиланың өміріне тоқталу, фильмін көрсету.
* Белсенді, ізденімпаз, жан-жақты білімді ащзамат тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: интерактивті
Көрнекілік: карта, суреттер
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Ғұндар туралы қандай деректерде айтылады?
* Ғұндар бағындырған тайпаларды картадан көрсет.
* Оқулықты пайдаланып, құдіретті Ғұн мемлекеті туралы әңгімеле.
* Қытайлар ғұндармен неге соғысты, ғұндар неліктен жеңілді, соғыстың салдарын айт.
Жаңа сабақтың жоспары:
* Халықтардың ұлы қоныс аударуы.
* Ғұн қоғамы ұшы-қиыры жоқ кең-байтақ жерді жайлап, көптеген тайпаның басын біріктірді, әскери соғыс қуаты орасан зор құдіретті мемлекетке айналды. Еділдің (Аттиланың) жеңімпаз жорығы оның атын бүкіл әлемге әйгілі етті.
* Ғұн жорықтарының маңызы.
* Аттила (Еділ) шамамен 400-453 жылдары өмір сүрген.
* Көптеген халықтардың жадында Ұлы ғұндардың бейнесі сақталып қалған. Аттилда туралы еңбектер 6 ғсырдан бастап әлі күнге дейін жазылып келеді. Неміс, францтуз, және итальян тілінде бірнеше туындылар шықты. Италияның атақты компазиторы Джузеппе Верди <<Аттила>> операсын жазды. Аттила бейнесі біздің халықтың есінде де сақталған. Халық оны <<Еділ>> деп атайды. Волга өзені де қазақша <<Еділ>> аталады.
* Тарихтағы ғұндар сипаттамасы.
* 448 жылы Аттиланың сарайында болып қайтқан Прииск оның сырт келбетін былай суреттейді: <<Бір көрген адам оғның нағыз азиялық екенін бірден айтады. Басы үлкен, орта бойлы, мығым денелі. Қараған жерін тесіп өтетіндей, көзқарасы сұсты. Қозғалысы шапшаң, сенімді. Дауысы күмістей сыңғырлайды әрі құлаққа жағымды>>.
Сабақты бекіту:
* Ғұндар Еуропаның қай мемлекеттеріне дейін жетті, картадан көрсет. Ежелгі деректерде ғұндар қалай аталады?
* Қосымша әдебиеттерді пайдаланып Аттила (Еділ) туралы әңгімеле.
* Ғұндардың жауларын жеңу себептері неде? Ойыңды дәлелде.
Бағалау:
Үйге тапсырма: §21. Шығармашылық тапсырма. <<Ғұндардың әлемдік тарихта алатын орны жайлы әңгіме құрастырыңдар.>>

6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §22. Ғұндардың тұрмысы мен шаруашылығы.
Сабақтың мақсаты:
* Тарихшы ғалымдардың деректерін келтіре отырып, ғұналрдың тұрмысы мен шаруашылығынан мол мағлұмат беру. Белсенділігі жоғары білімді, шыдамды, адамгершілігі жоғары жеке тұлға қалыптастыру.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: интерактивті
Көрнекілік: карта , суреттер.
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
қты бекіту:
* Ғұндар Еуропаның қай мемлекеттеріне дейін жетті, картадан көрсет. Ежелгі деректерде ғұндар қалай аталады?
* Қосымша әдебиеттерді пайдаланып Аттила (Еділ) туралы әңгімеле.
* Ғұндардың жауларын жеңу себептері неде? Ойыңды дәлелде.
* Б.з.б. 209 жылы Орталық Азиядағы ғұндарды Мөде басқарды.и Б.з.-дың 445 жылы ғұндардың басшысы Аттила болы. Бұл екі оқиғаның арасында қанша жыл өтті?
Жаңа сабақтың жоспары:
* Ғұндардың тұрмысы
* Ғұндар
*
* Негізінен мал шаруашылығымен айналысты
* Аң аулаумен шұғылданды
* Егіншілікпен де шұғылданды
* Киіз үйде тұрды.
*
* Қоғамдық құрылысы
* Ғұндардың мәдениеті
* <<полихромдық стиль>>
Сабақты бекіту: Оқулықтағы материалдарды пайдаланып, Сыма Цянь, Аммиан Марцеллин, Приисктің ғұндар туралы айтқандарын салыстыр.
* Ғұн қоғамында кімдер билік етті?
* Ғұндардың шаруашылығы туралы айтып бер.
* Ғұндардың билеушісі қалай билік жүргізген?
* Ғұндардың мәдениеті жөнінде әңгіме құрастыр.
Бағалау: Үйге тапсырма: §22. Киіз үй туралы көлемді әңгіме құрастыр, іздену жұмыстарын жаса.
6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §23.Сармат тайпаларының орналасуы
Сабақтың мақсаты:
* Сарматтардың орналасу территориясы, ескерткіштері, жорықтары туралы баяндай отырып, білікті, білімді азамат тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі:интерактивті
Көрнекілік: карта
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Оқулықтағы материалдарды пайдаланып, Сыма Цянь, Аммиан марцеллин, Приисктің ғұндар туралы айтқандарын салыстыр.
* Ғұн қоғамында кімдер билік етті?
* Ғұндардың шаруашылығы туралы айтып бер.
* Ғұндардың билеушісі қалай билік жүргізген?
* Ғұндардың мәдениеті жөнінде әңгіме құрастыр.
Жаңа сабақтың жоспары:
* Сарматтар туралы деректер
* Сарматтар еліміздің батыс аумағын б.з.б. 8 ғасыр мен б.з.-дың 5 ғасырында мекендеген.
* Сарматтар мәдениеті.
* Савромат-сармат тайпалары Орталық Азия мен Қара теңіз өңірі мәдениеттерін байланыстырды. Көршілес Босфор мемлекетімен байланыс орнатып, Алдыңғы Азия, Солтүстік Кавказға, Парфияға жаулаушылық жорықтар жасады.
* Сарматтар туралы болжамдар.
* Сарматтардың наным-сенімі.
Сабақты бекіту:
* Сарматтар ескерткіштері Қазақстанның қай аймақтарында табылған? Картадан көрсет.
* Савроматтар мен сарматтардың байланысы қандай?
* <<Савромат-сарматтардың көне замандағы орны>> деген тақырыпта эссе жаз
* Сарматтар туралы жазған тарихшыларды ата.
Бағалау:
Үйге тапсырма: § 23. Тест. Амазонкалар туралы аңызды оқып, түсінігін айту.
6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §24. Сарматтардың қоғамдық құрылысы, шаруашылығы мен тұрмысы
Сабақтың мақсаты:
* Қоғамдық құрылысы, тұрмысы,шаруашылығы, заттай мәдениеті, ескерткіштері туралы баяндай отырып, білімді, азамат тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: дәстүрлі
Әдісі: баяндау
Көрнекілік:карта, суреттер
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Сарматтар ескерткіштері Қазақстанның қай аймақтарында табылған? Картадан көрсет.
* Савроматтар мен сарматтардың байланысы қандай?
* <<Савромат-сарматтардың көне замандағы орны>> деген тақырыпта эссе жаз
* Сарматтар туралы жазған тарихшыларды ата.
Жаңа сабақтың жоспары:
* Қоғамдық құрылысы.
Сарматтардың қоғамдық құрылысы
Алғашқы қауымдық құрылыс ыдырап, мүлік теңсіздігі шықты
Әскери демократия жетілді
Сармат қоғамында әскери демократия әйелдерге де қатысты болды.
* Сарматтардың тұрмысы
* Сарматтардың шаруашылығы
Сарматтардың шаруашылығы
Сарматтар негізінен көшпелі мал шаруашылығымен айналысты
Жылқының тебіндеуге үйренген түрі және жорықтарға мінетін қазанаттар өсірілді
Батыс сарматтар отырықшылық салтқа көшті
Сарматтар өмірінде аңшылық үлкен рөл атқарды
Зергерлік өмір жоғары дамыды
* Сарматтардың заттай мәдениеті
* Соңғы сармат кезеңінің Атырау облысы Жылыой суданы жерінен табылған аралтөбе ескерткішінен үш оба қазылған. Қабірден көсемнің қару-жарағы, әшекейлі бұйымдарынан басқа абыз асатаяғының бөліктері табылған.
Сабақты бекіту:
* Сарматтарда әлеуметтік-тұрмыстық теңсіздік болғанын неден көреміз?
* Әскери демократияның мәні неде?
* Сарматтардың әсемдік заттарын ата.
* Сармат ыдыстарында кейінгі қазақ ыдыстарымен ұқсастық бар ма?
* Сармат ескерткіштерінің ерекше белгілерін ата.
Бағалау:
Үйге тапсырма: §24. Өзін-өзі тексеру сұрақтарына жауап беру.

6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: Қайталау.
Сабақтың мақсаты:
* Үйсіндер, Қаңлылар, Ғұндар, Сарматтар тақырыбын , сонымен қоса ІІІ тоқсан материалдарын қайталай отырып, белсенділігі жоғары азамат тәрбиелеу.
Сабақтың түрі:Қайталау
Әдісі: интерактивті, сұрақ жауап
Көрнекілік:карта, суреттер
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Сарматтарда әлеуметтік-тұрмыстық теңсіздік болғанын неден көреміз?
* Әскери демократияның мәні неде?
* Сарматтардың әсемдік заттарын ата.
* Сармат ыдыстарында кейінгі қазақ ыдыстарымен ұқсастық бар ма?
* Сармат ескерткіштерінің ерекше белгілерін ата.
Қайталанатын материалдар:
* Үйсіндердің тарихы, орналасқан жері, шаруашылығы мен тұрмысы.
* Қаңлылар, олардың қоғамдық құрылысы, шаруашылығы мен тұрмысы.
* Ғұндар тарихы, Ғұн мемлекетінің қалыптасуы
* Халықтардың ұлы қоныс аударуы
* Ғұндардың тұрмысы мен шаруашылығы
* Сармат тайпаларының орналасуы.
* Сарматтардың қоғамдық құрылысы, шаруашылығы мен тұрмысы
Сабақты бекіту:
+ <<ККК>>
+ Топтастыру
+ Бетпе-бет
+ <<Эрудит>>
+ <<Өрмекші>> ойындары мен әдістері арқылы өтілген материалдарды бекіту.
Бағалау:
Үйге тапсырма: ІІІ тоқсан материалдарын қайталау

6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §25. Ерте темір дәуіріндегі Орталық Қазақстан
Сабақтың мақсаты:
* Ерте темір дәуіріндегі Сарыарқаның тұрғындары, олардың шаруашылығы ескерткіштерінің ерекшеліктерімен таныстыра отырып, тарихи танымы жоғары дәрежеде қалыптасқан тұлға қалыптастыру.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: баяндау
Көрнекілік:карта, суреттер
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Сарматтарда әлеуметтік-тұрмыстық теңсіздік болғанын неден көреміз?
* Әскери демократияның мәні неде?
* Сарматтардың әсемдік заттарын ата.
* Сармат ыдыстарында кейінгі қазақ ыдыстарымен ұқсастық бар ма?
* Сармат ескерткіштерінің ерекше белгілерін ата.
Жаңа сабақтың жоспары:
* Ерте темір дәуіріне шолу
* Сарыарқа-ұлы дала
* Сарыарқаны Шығыста Тарбағатай тау сілемдері, Батыста созылып жатқан Торғай ойпаты қоршап тұр. Солтүстікке қарай Өлеңті, Сілеті, Есіл, Нұра, Құланөтпес өзендері ағып жатыр. Ал оңтүстікке қарай Аягөз, Қаратал, Жәмші, Мойынты, Сарысу, сарыкеңгір, Қаракеңгір өзендері ағады. Олардың бәрі бір сағадан бастау алады.
* Сарыарқаның тұрғындары
* Ежелгі заманда Сарыарқаның солтүстік батысында аргиппейлер, орталығында исседондар, шығысында аримаспылар тұрған.
* Шаруашылығы
* Кейбір ғалымдардың пікірінше, <<мұртты қорғандар>> бағдаршам рөлін атқарған. Шынында, <<мұртты қорғандар>> белгілі бір бұрышпен салынған да, оңтүстік, солтүстік, шығыс, батыс бағытты көрсетеді.
Сабақты бекіту:Сарыарқа атауы қандай мағына береді?
* Орталық Қазақстандағы қорғандарды сақ қорғандарымен салыстыр.
* Тасмола мәдениетінің алғашқы есерткіштері қай жерде ашылды?
* Темір дәуірінде Орталық Қазақстанды қандай тайпалар мекендеген?
Бағалау: Үйге тапсырма: §25. Ерте темір дәуіріндегі Орталық Қазақстан.
6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §26. Солтүстік Қазақстан.
Сабақтың мақсаты:
* Тарихта Ұлыбай-Тасмола мәдениеті деген атпен қалған Солтүстік Қазақстанның ерте темір дәуіріндегі жағдайы, ескерткіштері, металды өңдеу әдісі т.б. туралы айта отырып, белсенділігі жоғары, иманды азамат тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: баяндау
Көрнекілік: карта
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Сарыарқа атауы қандай мағына береді?
* Орталық Қазақстандағы қорғандарды сақ қорғандарымен салыстыр.
* Тасмола мәдениетінің алғашқы есерткіштері қай жерде ашылды?
* Темір дәуірінде Орталық Қазақстанды қандай тайпалар мекендеген?
Жаңа сабақтың жоспары:
* Солтүстік Қазақстанның табиғат ерекшеліктері
* Тұрғындар туралы жазба деректер
* Тіл білімі мамандары <<аргиппей>> сөзін латын тілінен <<ақ жалды жүйрік аттардың иелері>> деп аударады.
* Солтүстік Қазақстан тұрғындары б.з.б. 1 мыңжылдықта көшпелі өмір салтына ауысқан.
* Мал бағу ерекшеліктері
* Қазақ даласында оқта-текте жұт болып тұрды. Жерді қалың мұз басып, мал шөп тауып жеу үшін тұяғымен оны жара алмайды. Жұт 6-8, кейде 10-12 жылда бір қайталанып тұрды.
* Ерте темір дәуірінің ескерткіштері
* Металл ұқсату
Сабақты бекіту:
* Солтүтік Қазақстан деген тарихи географиялық ұғымға бүгінгі қай облыстар кіреді?
* Қазақстанның әр түрлі аймақтарындағы табиғат пен климаттың ерекшеліктерін Солтүстік Қазақстанмен салыстыр.
* Солтүстік Қазақстанда мал жаю ерекшеліктері неде? Жұт дегеніміз не? Халық табиғаттың бұл құбылысына қарсы қалай күресті?
* Солтүстік Қазақстанмен Орталық Қазақстанның ерте темір дәуірі мәдениетіндегі ұқсастықтарды ата.
Бағалау:
Үйге тапсырма: § 26. Шығармашылық тапсырма
Ұлыбай-Тасмола мәдениетінің Қазақстанның басқа өңірлердің мәдениетімен ұқсастықтары мен ерекшеліктерін ата.

6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §27 Шығыс Қазақстан
Сабақтың мақсаты:
* Ерте темір дәуіріндегі Шығыс Қазақстан, оның табиғат жағдайлары, осы өңірге тән Шілікті патша қорғандарыжалпы бұл аймақты мекендеген аримаспылар туралы баяндай отырып, белсенді, білімді, шыдамды, ұлтжанды азамат тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: интерактивті
Көрнекілік:карта, суреттер, сызба.
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Солтүтік Қазақстан деген тарихи географиялық ұғымға бүгінгі қай облыстар кіреді?
* Қазақстанның әр түрлі аймақтарындағы табиғат пен климаттың ерекшеліктерін Солтүстік Қазақстанмен салыстыр.
* Солтүстік Қазақстанда мал жаю ерекшеліктері неде? Жұт дегеніміз не? Халық табиғаттың бұл құбылысына қарсы қалай күресті?
* Солтүстік Қазақстанмен Орталық Қазақстанның ерте темір дәуірі мәдениетіндегі ұқсастықтарды ата.
Жаңа сабақтың жоспары:
* Табиғат жағдайы мен халқы
* Шығыс Қазақстан аумағын етеде аримаспылар мекендеген
* Шығыс Қазақстан-ежелден адамға жайлы, малға шұрайлы жер. Оның жайылымы мол шалғынды аймақтары мен тау жоталары, түрлі металдарға бай кен орындары бұл жерде көне мәдениеттердің қалыптасуына себеп болды.
* Шілікті патша қорғандары
* Шығыс Қазақстанның Зайсан ауданы жеріндегі жазықта сақ дәуірінің 200-ден аса обалары орналасқан. Оның ішінде 50-ден астамыпатша немесе ақсүйектер ескерткіштері саналады.
* Берел қорымдары
* Мәдениеті

Сабақты бекіту:
* Шығыс Қазақстан табиғат жағдайларын Солтүстік Қазақстанның табиғатымен және климатымен салыстыр.
* Шығыс Қазақстанның ерте темір дәуірін мәдениеті қай аймақтың мәдениетімен ерекше байланысты болған?
* Шіліктіобасы мен Бесшатыр обасының құрылысындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтарды тізіп жаз.
* Берел қорғандарын салу үшін иқай саладағы білімді игеру керек екенін ойлап көр.
* Берел обасы туралы қысқаша әңгіме құрастыр.
Бағалау:
Үйге тапсырма: §27. Шығыс Қазақстандағы ерте темір дәуірі.

6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §28. Ежелгі Қазақстан мәдениеті
Сабақтың мақсаты:
* Ежелгі Қазақстан аумағын мекендеген көшпелі тайпалар, олардың өркениеті, Ұлы Жібек жолының сол кездегі қоғам үшін маңызын аша отырып, белсенділігі жоғары білімді азамат тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: баяндау
Көрнекілік:карта
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Шығыс Қазақстан табиғат жағдайларын Солтүстік Қазақстанның табиғатымен және климатымен салыстыр.
* Шығыс Қазақстанның ерте темір дәуірін мәдениеті қай аймақтың мәдениетімен ерекше байланысты болған?
* Берел қорғандарын салу үшін иқай саладағы білімді игеру керек екенін ойлап көр.
Жаңа сабақтың жоспары:
* Көшпелілер өміріндегі адамгершілік құндылықтар мен өнер.
* Көшпелілер тұрмысындағы адамгершілік пен әкімшіліктің жүйесі қытайлардың назарын аударып отырған. Қытай билеушілері ғұндардың шабуылынан ғана емес, көбінесе қытайлардың Далаға кетіп қалуынан да қорыққан.
* Археологтар ғұндардың баспаналары жайлы...
* Көшпелілердің әскери өмірі
* <<Аң стилі>> өнері б.з.б. 7-6 ғасырларда шыққан.
* Ұлы Жібек жолының көшпелілер үшін маңызы.
* Б.з.б. 6-3 ғасырларда сақтар Қытаймен, Үндістан және Персиямен сауда-саттық жүргізіп тұрған. Бұған сақ обаларынан табылған қытай айналары, Ираннан әкелінген бұйымдар дәлел болады.
Сабақты бекіту: Көшпелілердің материалдық және рухани мәдениеттегі жетістіктері, жалпы адамзат тарихына қосқан үлесі туралы айтып бер.
* <<Полихром стилі>> туралы не білесің? Оны <<аң стилімен>> салыстыр.
* Ұлы Жібек жолы туралы әңгіме құрастыр.
* Қазақстанның аумағы арқылы қандай тауарлар тасымалданған?
Бағалау: Үйге тапсырма: §28. Өзін-өзі тексеру сұрақтарына жауап беру.
6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §29. Көшпелілердің сал-дәстүрі мен діни нанымдары
Сабақтың мақсаты:
* Қазақстанның ертедегі тұрғындары-сақтар, ғұндар, үйсіндер, қаңлылар мен сарматтардың наным-сенімдері, бұл тайпалардың мәдениетіндегі ұқсастықтар, ескерткіштеріндегі ерекшеліктер, дәстүрі туралы толық-қанды мәлімет бере отырып, ұтжанды, мәдениетті жеке тұлға қалыптастыру.
Сабақтың түрі:аралас
Әдісі: интерактивті
Көрнекілік:сызба, суреттер
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Көшпелілердің материалдық және рухани мәдениеттегі жетістіктері, жалпы адамзат тарихына қосқан үлесі туралы айтып бер.
* Көшпелілердің қандай заттарды ойлап тапқанын айт.
* Ұлы Жібек жолы туралы айт.
* Қазақстанның аумағы арқылы қандай тауарлар тасымалданған?
Жаңа сабақтың жоспары:
* Көшпелілердің діни-нанымдары
+ Қазақстан аумағын жайлаған ежелгі тайпалар ата-баба аруағына, көк тәңіріне сыйынған.
+ <<Олардың жерлеу ғұрыптары, әдет-салты мен күнделікті тұрмысы ұқсас болған>> деген сөздерді ертедегі грек тарихшыларының еңбектерінен оқи аламыз. Олар көшпелілердің <<басқалармен достық, адал, әрі шынайы қарым-қатынасындағы>> қайырымдылық пен әділеттікті атап айтқан.
* Мәдениеттегі ұқсастықтар.
* Ескерткіштері
Сабақты бекіту:
* Көшпелі халықтардың діни нанымдары туралы әңгіме құрастыр.
* Сақ, үйсін, ғұн, қаңлы, сармат тайпалырының салт-дәстүрінде қандай ұқсастықтар бар?
Бағалау: Үйге тапсырма: §29. Шығармашылық тапсырма. Картадан ежелгі Қазақстан тұрғындарының, тайпалық одақтар мен мемлекеттердің орналасу аумағын көрсетіңдер. Олардың ерекшеліктері мен ұқсастығын анықтаңдар.
6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: §30. Ежелгі дәуір адамдарының бет пішіні
Сабақтың мақсаты:
* Тарихи, қола дәуірінің ежелгі адамдардың , жалпы антропология ғылымы туралы айта отырып, оқушыларды ғылым-білімге, адамгершілікке, белсенділікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: баяндау
Көрнекілік:карта, суреттер, сызба
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Көшпелі халықтардың діни нанымдары туралы әңгіме құрастыр.
* Сақ, үйсін, ғұн, қаңлы, сармат тайпалырының салт-дәстүрінде қандай ұқсастықтар бар?
Жаңа сабақтың жоспары:
* Антропология дегеніміз не?
* Тарихи антропология
* Қола дәуірінің антропологиялық сипаттамасы
* Сонымен Андрон мәдениетін қалдырған тайпалардың түр-түсі қандай болды? Жалпы алғанда, Қазақстан жерін қола дәуірі заманында еуропоидтік нәсілге жататын адамдар мекендеген. Олар қырмұрынды, ат жақты, өңі ақшыл, шашы сарғыштау, бойы орташалау болып келген.
* Ерте темір дәуірі адамдарының түр-түсі.
* Монғолоидтық белгілер Солтүстік және Шығыс Қазақстан жерін мекендеген сақтарда көбірек байқалады. Ал Жетісу мен Оңтүстік Қазақстан сақтарында монғолоидтық нышандар аздау кездеседі.
* Ежелгі дәуір адамдарының бет бейнесі (антропологиясы) тақырыбына қорытынды. /Жалпы, темір дәуірінің аясында Қаз. жерін мекендеген көне этностардың бет әлпетінде біртіндеп монғолоидтық белгілер көбейе бастады./
Сабақты бекіту: Антропология ғылымы жөнінде әңгіме құрастыр.
* Қола дәуірінде Қазақстан жерін мекендеген тайпалардың нәсілі қандай болды? Ерте темір дәуіріндегі қазақ жерін мекендеген жұрттардың нәсіліне сипаттама бер.
Бағалау: Үйге тапсырма: §30. Тест.
6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: Тест
Сабақтың мақсаты:
* Тест тапсырмаларын беру арқылы бір жылғы Ежелгі Қазақстан тарихы пәнінен алған білімдерін пысықтау, белсенділігін арттыру, білімдерін жетілдіру.
Сабақтың түрі: Қайталау
Әдісі: тест
Көрнекілік:карта, суреттер
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
ІІ.Үй тапсырмасын сұрау:
* Қазақстан жеріндегі тас дәуірі
* Қазақстан территориясындағы ежелгі адам іздері қай дәуірге жатады?А)Ерте тас дәуірі
* Орталық Қазақстаннан табылған ерте палеолит дәуірінің археологиялық ескерткіштерін анықта.С)Құдайкөл
* Кейінгі палеолит дәуірінің археологиясын атаС)Б.з.б.40мың-12мың жыл
* Жебелі садақ пен бумеранг қай дәуірде пайда болды?В)Мезолитте
* Кейінгі палеолит дәуірінде ежелгі адамның қайсысы қалыптасты?Е)Кроманьондық
* Еңбек құралдарын жасаудың нуклеустік әдісі қай дәуірде кең тарады?Д)Мустьер дәуірі
* Неолит дәуірінде Қазақстанның қай аумағында яшма мен кварциттен еңбек құралдары жасалды?В)Солт.-Шығыс Балхашта
* Кейінгі палеолит қай кезеңді қам-тиды?С)35-30мың-12-10мың ж. бұр.
* Мезолит дәуіірнің ескерткіші-Дүзбай тұрағы Қазақстанның қай жерінен табылды?Солт. Қаз.
* Ерте палеолит дәуірінде тас құралдар жасау тәсілі қалай аталды?А)Жарып түсіру техникасы
* Орта палеолит дәуірінің ең көне тұрағын ата.В)Обалысай тұрағы
* Қай кезеңде шаруашылық еңбек қалыптасып өнім өндіру шықты?С)Неолит
* Рулық қауым кезінде меншіктің қай түрі қалыпт-асқан?А)Ортақ меншік
* <<Қытай адамы>> қалай аталды ?С)Синантроп
* Кейінгі палеолит дәуірінің ескерткіші-Шақпақата тұрағы Қазақстанның қай аймағынан табылды ?Д)Батыс Қазақстан
* Жеңіл найза, ілмекті сүңгілер мен боластар қай дәуірде шыққан ? С)кейінгі палеолит
* Сатшықыз тұрағы қай кезеңге жатады ? Д)Б.з.б. 5 мың-3 мың жыл.
* Неолит дәуірінде тас өңдеу техника-сының қандай тәсілі пайда болды ? С)Жылтырата тегістеу тәсілі
* Ерте палеолит дәуірінің археологиялық ескерткіштерін атаңызЕ)Жаман айбат тұрағы
* Келтеминар мәдениетінің хрон-қ кезеңін тап ?А)б.з.б ІVмың ж. аяғы-II мың ж.басы
* Алғашқы адамның даму эволюциясы қайсы тарихи кезеңде жетіліп бітті ?А)Тобырда
* Мустьер деп қай дәуірді атайды ? В)Ортапалеолит
* Палеолит дәуірінің кезеңін анықта ?С)б.з.б. 2 млн.-12 мың ж.
* Шару. еңбектің қалыпт., өнім өндіру кезеңі қашан болды Д)б.з.б.5-3 мың ж.
* Палеолит дәуірінің ескерткіші қайсысы?С)Ащысай, Үсіктас
* Қаз. территор. қанша неолиттік және энеолиттік ескерткіштер табылды ? Е)600
* Неолит дәуірінде Ботай тұрағынан не табылды ?Д)Жертөледен жылқы сүйектері
* Кейінгі палеолит дәуірінде күрделі діни сенімнің болғандығын не көрсетеді?В)Мәйітке қызыл бояу ж.у
* Мезолит дәуірінің кезеңін анықта ? В)б.з.б. 12 мың-5 мың ж.
* Тік жүретін адам қай дәуірде өмір сүрген? А)Ежелгі палеолит
* Адам баласы жер бетінде қашан пайда болды ?В)б.з.б.2млн. жыл
* Қазақстан климатының үлкен өзгеріс-терге ұшырап, мұз басу кезеңі болған уақыт: В)б.з.б.100-80мың ж.
* Тас өңдеу әдістері қай дәуірде жоғары нәтижеге жетті ? С)Неолит
* Қазақст. қай аумағынан ежелгі палеолит кезеңіне жататын ескерткіштер табылды ? Д)Оңтүстік Қазақстан
* Питекантроп қашан табылды? С)1890ж.
* Туыстық қауымдастықты не алмастырды ? В)Көршілік қауым
* Адамзат қазіргі зам. адамзат қалпына қашаннан бастап келді ? Е) 40мың жыл бұрын
* Тас ғасыры қай кезеңмен аяқталды?Д)Неолит
* Алғашқы еңбек құралдарының атауы:А)Чоппер
* Мустьер дәуірінің хронологиясы-С)б.з.б.140мың-40мың ж.
Сабақты бекіту:
+ <<ККК>>
+ Топтастыру
+ Бетпе-бет
+ Эрудит
+ Өрмекші ойындары мен әдістері арқылы өтілген материалдарды бекіту.
Бағалау:
Үйге тапсырма: материалдарын қайталау

6-сынып. Ежелгі Қазақстан тарихы
Сабақтың тақырыбы: Қорытынды сабақ
Сабақтың мақсаты:
* Жыл бойында өткен материалдарды қайталай отырып, белсенділігі жоғары азамат тәрбиелеу.
Сабақтың түрі:Қайталау
Әдісі: интерактивті, сұрақ жауап
Көрнекілік:карта, суреттер
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
* Оқу құралын тексеріп түгелдеу
* Әнұран орындау, <<Хабар>>
* Оқушылар зейінін сабаққа аудару
Қайталанатын материалдар:
* Алғашқы терімшілер мен аңшылар
* Көшпелі мал шаруашылығы-тіршіліктің қайнар көзі
* Қазақстан аумағындағы тайпалық одақтар мен мемлекеттерҚазақстан көшпелілерінің мәдени жетістіктері
Сабақты бекіту:
+ <<ККК>>
+ Топтастыру
+ Бетпе-бет
+ Эрудит
+ Өрмекші ойындары мен әдістері арқылы өтілген материалдарды бекіту.
Бағалау:
Үйге тапсырма: ІҮ тоқсан материалдарын қайталау