Сайыс сабақ " бұрымды қыз"

29.11.2013 ж.
9-сынып оқушыларына арналған сайыс кеші.
Тақырыбы: Бұрымды қыз
Мақсаты: қазақ қызының бойындағы ұлттық дәстүрімізге сай әдептілік, көріктілік, ептілік, инабаттылық, кішіпейілділік, сұлулық т.б. жан-жақты ұлттық қасиеттерін таныта білу, қазақ халқының ұлттық өнерін, салт-дәстүрін дәріптеуге үйрету, оқушылардың танымдық және шығармашылық қабілетін, эстетикалық талғамын, шеберлігін дамыту, көпшілік алдында өзін-өзі ұстай білуге, мейірімділікке тәрбиелеу.
І-жүргізуші: Армысыздар, құрметті ұстаздар, аяулы ата-аналар, және де осы мектептің оқушылары! Бүгін сіздер мектебіміздің <<Бұрымды қыз>> байқауын тамашалауға келіп отырсыздар. Қош келдіңіздер. Көңіл сарайларыңыз ашылсын, күлкілеріңіздер інжу-маржан шашылсын!
ІІ-жүргізуші: Қазақ халқы <<қыз>> деген сөздің өзін әдептіліктің, әдеміліктің, инабаттылықтың, сұлулықтың белгісі деп таныған. Әсіресе қыз баланың көрікті болып өсуіне анасы ерекше көңіл бөліп, <<Аттың көркі-жалы, қыздың көркі-шашы>> деп қыздың шашын күтіп өсіруді өнер санаған. Ол үшін оның шашын айранмен, қынамен жудырған. Шаштарын <<қос бұрым>> немесе <<бестемше>> етіп өру бойжеткен қыздың көркі болған. Қазақ халқының жырларында қазақ қыздарының шаштарын керемет суреттеген: <<Шашының ұзындығы ізін басқан>>, <<Шаштарын он күн тарап, бес күн өрген>>, Қыпша бел, қиылған қас, қолаң шашты>>.

І жүргізуші: Армысыздар ағайын,құрбы-құрдас!
Бармысыздар жан күйер,әр қауымдас!
Бүгінгі кеш әуенін біз бастайық,
Сайыста көңілменен қол соғайық!

ІІжүргізуші: Біздерде ойын-сауық басталады,
Тамаша күй тартылып,ән салады.
Қошеметтеп,қол соғып отыралық,
Ұмытарсыз күні бойғы шаршағанды.

І жүргізуші: Мен қазақ қыздарына қайран қалам,
Жанары жаздай күліп жайрандаған.
<<Қыз өссе елдің көркі>>деген сөзді,
Қапысыз қалай айтқан қайран бабам- дей отырып
Құрметті ұстаздар және оқушылар! Бүгінгі <<Бұрымды қыз>> атты байқауға қош келіпсіздер!

ІІ жүргізуші: Шық аруым жарысқа,
Бір-біріңнен қалыспа.
Өнерінді байқасын,
Мына отырған халық та- демекші бүгінгі мектепшілік байқауымыздың аруларын ортаға шақырамыз. (арулар ортаға кезекпен шығады).
-----------------------------------------------
-----------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------
--------------------------------------------------------------------
Уа, арулар, арулар,
Ешкімің жоқ алалар,
Ару болу үлкен сын.
Оны қазың бағалар,-деп қазылар алқасымен таныстырамыз.
--------------------------------------------------------------------------------

____________________________________________________________________________________________________________________________________
І -Эстетикалық талғам.
ІІ -<<Мен қазақтың қызымын дара туған>> таныстыру.
ІІІ -Шаш күтімі
ІҮ- Ас адамның арқауы (картошканың қабығын үзбей аршу)
Ү- Шаш үлгісін жасау.
ҮІ- Салт-дәстүрге байланысты сұрақтар.

ІІ-жүргізуші:
Уа, халайық, халайық,
Мұнда назар салайық.
Бұрымды қыз сайысын.
Рұқсат болса бастайық.
І-жүргізуші:
Мың бұралған арулар аңдап басып,
Келеді міне ортаға толқып, тасып,
Аруларын сыйлаған халқым менің,
Көңілді қошеметпен қарсы алайық. (Арулар ортаға шыққанда <<Қыз сыны>> әнінің әуені қосылады).
ІІ-жүргізуші:
Білектей арқасында өрген бұрым,
Шолпысы сылдыр қағып жүрсе ақырын,
Кәмшат бөрік, ақ тамақ, қара қасты,
Сұлу қыздың көріп пе ең мұндай түрін, деп -Абай атамыз жырлағандай, байқауымыздың
І бөліміне кезек берейік. Бұл бөлімде Эстетикалық талғам-деп аталады. Бұл сайыста қыздардың киімі, шаштың өрімі, жүріс-тұрысы бағаланады.
І-жүргізуші:
Бойжеткен арулар келіп жетті танысуға,
Бойындағы бар дарынды дарытуға
Жаймен басып сахнаға келіп жетті.
Әдеппен, ізетпен танысуға,-демекші
ІІ бөлім <<Мен қазақтың қызымын дара туған>> таныстыру. Рет бойынша арулар өздерін таныстырып шықсын.

ІІІ -Шаш күтімі
ІІ-жүргізуші:
Бұрымды қыз сайысы,
Тәрбиелі, мәнді де.
Шашты күтіп өсіру, Қыз баланың сәні де,-дегендей бұл сайыста аруларымыз ұзын шаштың формуласымен таныстырып, ұзын шашты өсірудің құпиясын ашады және сусабындарына жарнама жасайды.
ІҮ- Ас адамның арқауы (картошканың қабығын үзбей аршу)
ІІ-жүргізуші:
Кедеймін деп қысылма.
Өнерің болса қолында.
Өнерлінің ырысы.
Жарқырап жатыр жолында келесі сайысымыз << Ас адамның арқауы>> (картошканың қабығын үзбей аршу)

Ү- Шаш үлгісін жасау.
І-жүргізуші: Сұлу қыздар, ару қыздар, бұрымдылар,
Шашты кеспей оны күтіп қараңдар.
Қыздың көркі шаш екенін түсініп,
Өріп қойып шаш үлгісін жасаңдар, -дей отыра қыздар өрім түрлерін көрсете отырып, шаш үлгісін жасайды және қорғайды.

ҮІ- Салт-дәстүрге байланысты сұрақтар.
ІІ- жүргізуші : <<Халқын сүйген - халқының салтын сүйеді>> дей келе
келесі сайысымыз сұрақ- жауап, қыздарымыз сұрақтарға жауап береді.
1 - сұрақ.
1.Бес қару: (мылтық, садақ, найза, қылыш, айбалта )
2. Жеті қазынаны атаңыз.
(Ер жігіт,сұлу әйел,ілім-білім, жүйрік ат, құмай тазы, қыран бүркіт,берен мылтық.)
2 - сұрақ.
1.Үш арсыз: (тамақ, ұйқы, күлкі)
2.Қыздар туралы мақал- мәтелдер. (қызға қырық үйден тию,
Дәулетіңнің қадірін ұлың өскенде білерсің,
Абыройыңның қадірін қызың өскенде білерсің)
3 - сұрақ.
1.Жеті ата: ( ата, әке, бала, немере, шөбере, шөпшек, немене )
2. Бес дұшпан (Өсек, өтірік, мақтаншақ, еріншек, бекермал шашпақ).
4 - сұрақ.
1.Үш даусыз: (мінез, кәрілік, ажал)
2. Үш биді атаңыз.(Төле би, Әйтеке би, Қазыбек би).

5 - сұрақ.
1.Үш мақсат: (жол мақсаты- жету
қыз мақсаты- кету , сауда мақсаты- ұту)
2.Қазақ халқының өнердегі ұлттық байлығының бірін ата? (қазақ халқының өнердегі ұлттық байлығының бірі - ою- өрнек)
6 - сұрақ.
* Қазақ салты бойынша ұзатылған қыз үйіне бір жылдан кейін барған. Қалай аталады? (Төркіндеу)
* Үш байлық (Денсаулық, ақ жаулық, он саулық)
(Кеш қорытындысын әділқазылар алқасы шығарады. Сайыскерлерге өнерлеріне қарай, яғни <<Өнерлі қыз>>, <<Ерке қыз>>, <<Шебер қыз>>, <<Сұлу қыз>>, <<Білімді қыз>>, <<Ибалы қыз>> атақтары беріледі, мадақтау қағаздарымен мадақталады. Жеңімпаз <<Бұрымды қыз>> лентасы мен дипломға ие болады. Сыныптың ұлдары арасынан класс жетекшіге және аруларға сыйлық табыс етіледі.)
І-жүргізуші:
Қазағымның салт-дәстүрін сақтаған,
Осындай бар қыздар үшін мақтанам.
Жарасып тұр шашбау таққан бұрымы,
Көргенді ғой сені өсірген ақ мамаң.
ІІ жүргізуші:
Сау болыңдар, көргенше,
Қайта айналып келгенше.
Жиі келіп тұрыңдар,
Қоштасайық ендеше!
<<Бұрымды қыз>>