Үй-ағаш-адам әдістемесі

Қарашоқы орта мектебі
педагог-психолог
Жанар Мирзаканова

«Адам Ағаш Үй» проективті тесті

Адамның суретін салып келесі интерпретация арқылы талдау жасау

• суреттің әлсіз басылуы – босаңдық, әлсіздік, сылбырлық, көңіл-күйдің
басыңқылығы,
• суреттің қатты басылуы – әсердің шиеліністілігі, қызбалық, серпімділік
• қарындаштың қағазды жыртып салынуы – ашу-ызалық, жанжалдық, шектен тыс
белсенділік
• қарындаштың басылып салынуыны қатты өзгермелі нұсқада – әсердің
тұрақсыздығы
• суреттің бәсең салынуы – алаңдаушылық, үрейлік, фрустрация
• қиылысқан штрихталуы – аса қатты бақылаушылық, шым-шытырық ойлар
• айрықша, тым ұқыптылықпен салынған сызықтар немесе сызықтардың
өшірілуі және түзетілуі – өз үрей, қорқынышын қадағалау, перфекционизм
• соңына дейін жүргізілмеген сызықтар – алқыну (астения) немесе
серпімділік (импульсивность)
• керекті нүктеге түспеген (жетпеген) сызық – серпімділік, аса қатты
белсенділік
• сызық формасының бұрмалануы – серпілістік (импульсивность)
• ұқыптылық – алаңдаушылық, қоршаған ортаның қорқынышын қадағалау
• суреттің мөлдір элементтері – кемелденбеген, іс-әрекетіндегі өткірлік,
серпімділік
• қызыл түстің шамадан тыс қолданылуы – ашу-ызаның басыңқылығы немесе
белсенділік, шығармашылығы
• қара-қошқыл түстің шамадан тыс қолданылуы – жабығушылық, депрессия
• шұбар түс – манияктік бірбеткейлік
• әрең көрінетін ақшыл түстердің қолданылуы – өзінің шын сезімдерін
жасыруға талаптануы
• пішіннің үлкендігі – мазасыздану жағдай, стресстік (күйзелістік) күй,
серпімділік, аса қатты белсенділік, экспансивность
• пішіннің шағын мөлшері – жабығушылық, қорқу, өз-өзін төмен бағалау,
ештеңеге бейімсіздігі
• әсіреттің мөлшері тым өзгермелі нұсқада болуы – әсердің тұрақсыздығы
• сурет қағаздың жоғары жартысында салынған – өз бағасын көтеруі,
перфекционизм
• суреттің төмен жаққа қарай ығысуы – өз-өзіне төмен баға беруі
• сурет қағаздың шетінен шығып кетуі – серпілістік, үрей, қорқыныш
• сурет қағаздың бір бұрышында орналасқан – тұмшалану, қорғаншақтық
• пішіннің 15 градустық бұрыштан үлкен еңкеюі – психикалық сабырсыздығы,
бірқалыпсыздық, тұрақсыздық
• әртүрлі қосымша бөлшектердің көптігі – өзін-өзі көрсетуі, шығармашылық
қиял
• шектен тыс мұқияттылық және бірыңғай бөлшектің көптігі – ебедейсіздік,
үрей, қорқыныш, перфекционизм
• бөлшектердің аздығы және схеманы пайдалану (үлгілендіру) –
алқынушылық, серпімділік, әсерліліктің төмендігі, келеңсіздік
• қалай болса солай салынған сурет – серпімділік, төмен мотивациясы,
келеңсіздік
• суреттердің бөлшектенуі және шектен тыс ұқыптылық, қатты өзгермілілігі
– көңіл-күйдің тұрақсыздығы, бейнеленген кейіпкерге деген әртүрлі
көңіл-күй қатынасы
• мазақ сурет – келеңсіздік пен әлеуметтікке қарсы және асоциализациямен
сәйкестенген кәдуелгі қыр көрсету немесе өзін-өзі «жабуға» тырысу
• сайқымазақтық - өзін-өзі төмендетіп бағалау немесе келеңсіз
көрсетушілік
• патша, ханзада және т.б. - талаптанудың өте жоғары көрсеткіші
• әскери қызметкер – агрессиялық
• әлеуметтікке қарсы кейіпкер немесе жағымсыз ертегі кейіпкері –
келеңсіздік, асоциализациямен сәйкестенген кәдуелгі қыр көрсету
• қария, қарт-ана немесе кедей – өзін-өзі жаншу
• бай немесе кедей – материалды алаңдаушылық
• робот, инапланетиянин – өзін жалғыз сезінушілік, өз-өзімен болуы,
конформдықтың төмендеуі
• арқы жағымен салынған сурет – келеңсіздік, жанжалшылдық
• қырымен салынған сурет - келеңсіздік
• төрттен бір бөлігі – шығармашылық (суретшілік) бағыт алу
• жүріп келе жатуы немесе бір жұмыспен айналысуы – шығармышылық бағыты,
белсендігінің жоғарылығы
• отырған пішін – шығармашылық бағытта немесе селқостық
• жатқан пішін – селқостық немесе шығармашылық бағытта
• дене бөлігін үлкейту – дене бөлігінің қызметіне жоғары көзқарас
• дене бөлігін салмау – сол дене бөлігінің қызметін жоққа шығару
• оң және сол жақтағы дене бөліктерінің ассиметриясы (қисаюы) – ішкі жан
дүниенің тепе-теңдігінің жоқтығы
• пішіннің оң жағының бұрмалануы - әлеуметтік мөлшерді сақтамауға
бейім, әлеуметтік жағдай жасайтын адамдармен қарым-қатынасы қиын
• үлкен бас – қиял әлемінде қалықтау, яғни бос қиялшылдық, психикалық
белсенділікке шоғырлану
• кішкене бас – өз-өзіне төмен баға беру
• басты тиянақсыз салу – ұялшақтық
• бастың желке тұсымен салынуы – шизофрениялық немесе параноидтық
бірбеткейлік
• бастың ең соңында салынуы – өзаралық кикілжің
• тиянақты салынған сәнді шаш – өзін-өзі көрсетушілігі
• басында шляпа – өзінің бақылаусыз өшпенділігі алдындағы қорқыныш
• бастың жоқтығы – қатты белсенділік және өте жоғары серпімділік
• үлкен немесе айрықша көрсетілген құлақ – сезіктену, сақтық, қырағылық,
сынға деген сезімталдық
• құлақтың кішкенелігі немесе жоқтығы – сынды теріске шығаруға ұмтылу,
сынды қабылдамау
• үлкен мұрын мен құлақ – өзінің сырт пішініне көңілі толмау
• беттің кескіні – көбірек ақпарат беретін белгі
• беттің қаралануы – өзін-өзі жағымсыз сезінуі
• беттің бөлектеніп салынуы – өзінің сыртқы түрімен айналасындағылардың
өзіне деген қарым-қатынасына алаңдаушылық
• үлкен болып ашылған көз – мазасыздық, қорғауды қажет етушілік
• көз-нүкте немесе саңылау, көздің салынбауы – үлкен серпімділік, өте
үлкен белсенділік, келеңсіздік, алқынушылық, аутизация, жабығушылық,
тәуелділікке қажеттілік
• бос көздер – алқынушылық, аутизация, серпімділік, асоциалдылық,
қорқыныштар
• сызылып тасталынған көздер, қара көзілдірік – қорқыныштар
• көзқарастың бір жаққа қарауы – күмән, сезіктілік
• тиянақты салынған кірпіктер – өзін-өзі көрсету
• үлкен ауыз, ерінді айрықша атап көрсету – оральді белсенділік, оральді
эротизм
• тісті ақситу – вербальді агрессияғс бейім
• айқасқан ауыз – келеңсіздік
• әзілді жымиыс – еркінен тыс ақжарқындық
• ауыз тек нүкте немесе жоқ – келеңсіздік, аутизация, алқынушылық,
серпімділік
• айрықша көрестілген иек – артықшылықты қажет ету
• өте үлкен иек – ішкі батылсыздықты өтеуге ұмтылу
• жуан қысқа мойын – серпімділік
• ұзын мойын, әсіресе түймеге көңіл аудару – тәуелділік
• кең иық – өзін күшті сезінгісі келеді
• кішкентай иық – өзін әлсіз сезіну
• төрт бұрышты иық – шектен шыққан қорғаныш позициясы, адамдарға деген
өшпенділік
• бұрыштау иық – алаңдаушылық
• төмен түскен иық – мұңды, жабырқаңқы және өзін кінәлі сезіну
• тегіс емес иық – көңіл-күйдің тұрақсыздығы
• ірі тұлға – төмен бағалау
• ұзын, созылған пішін – алқынушылық, интровертированность, анорексия
• бұрыштау немесе төрт бұрышты пішін – сенімділік немесе ара-қатынас
проблемалары
• ұзын қолдар – жеңуге және жинақтағысы келеді, адамдарға бағытталу
• қысқа қолдар – бір нәрсеге ұмтылудың шектелуі, шегініске бет алыс,
ішкі үндестік
• қолдың денеге жақын орналасуы немесе денеге жабысып салынуы – ішкі
шиелініс, интровертированность
• қолдары арқасында, қалтасында, кеудесіне айқасқан немесе екі жағына
тіркелген – әлеуметтік байланыстарда өзін- өзі қысылып ұстауы,
өшпенділікті бақылау, өшпенділік және сезіктенушілік
• қолдың кең пәрменділігі – қимылға бар күшімен ұмтылуы,
экстравертированность, адамдармен жақсы араласуы
• қолдары гениталийін (жыныс мүшелерін жауып тұрады) – өзінің
сексуалдыдық (жыныстық) серпілісінің тенденциясын (бірбеткейлігін)
бақылап отыруы
• қолдың қара етіп салынуы — агрессияның көрсетілуі
• қолды салмау – серпілістік, өзінің жыныстық қатынасы және
өшпенділігіне кінәлі сезінуі, дәрменсіздігі
• жұдырықтың жұмылып тұруы – ашық наразылық
• үлкен жұдырық және өткір тырнақ – агрессия
• үлкен алақан – тез ашуланғыш мінезді, қарым-қатынаста қатты көңілі
толмаушылық
• алақан суретінің салынбауы – бейімсіздік сезімі, қанаушылық, езушілік,
қарым-қатынас жасай алмауы немесе қарым-қатынастың жетіспеушілігі
• экстравертті күй – кеңінен, бірақ та немқұрайлы байланыстарға бейім
• ұзын саусақтар – агрессиялық
• саусақтарын айқастырып немесе бір сызықта ұстануы – агрессиялы
серпілісті басып тастағысы келуі
• саусақтары немесе қолы қараланған – жанжалшылдық

Үй және ағаш салынып оның интерпретациясының берілуі

• үй басқа суреттерден үлкен – жанұядағы тұйықтық
• басқа суреттерге қарағанда кіші – жанұялық байланыстардың бәсеңдігі,
«үйге деген сезімнің» жоқтығы
• көп түзетулер мен штрихтар – жанұялық тауқыметтер
• сарай (мешіт, шіркеу, вилла) – қыр көрсетушілік
• көрініс үйдің үстінен салынған – үйге деген сезімнің жоқтығы немесе
отбасылық атмосфераны көз алдына елестете алмау
• қағаздың төменгі шет жағына қарай салынуы – жанұялық немесе сырластық,
ашыналық сезімде қауіпсіздіктің жоқтығы
• кем дегенде нормада бір есік, бір терезе, бір қабырға, бір шатырмен
труба, ал оларға қосымша элементтері (қоршау, бұталар, соқпақ) –
қауіпсіздік сезімінің жоқтығы немесе өзаралық дау жанжалды бақылау
ынтасы
• өте үлкен соқпақ - “қол жеткізу” шектеулі
• үйдің маңында тар соқпақ, соңында кең – адам татулыққа үстіртін
қарайды
• үйдің фундаментінде баспалдақ жоқ – өзара қатынастар оңайлықпен
болмайды
• ашық есіктер – сыртқы дүниеден жылылық алуды қатты қажет етеді
• өте үлкен есіктер – басқаларға шектен тыс тәуелділік
• құлыппен немесе тұтқамен есіктер – қорғаныш ұстанымы
• есіктің жоқтығы - адамдармен шектен қиын байланыс
• терезе тек бірінші қабатта – нақтылықпен қиял арасындағы бөлініс
• форточкамен терезе – өз-өзін бақылау, қор (резерв)
• пердесіз терезе – ашық, тікелей мінез-құлық
• терезелерде тор бар – тәуелділік агрессия қорқынышы, сезіктенушілік
• терезе қақпағының жабық болуы – шектен шыққан қорғаныш позициясы
• терезе қақпағының ашық болуы – коммуникабельность
• бос терезе (рамасыз) – аутизация, байланыстардың немқұрайлылығы
• терезенің жоқтығы – өшпенділік, қашуға бетбұрыс
• кішкене терезе үлкен есік, әсіресе ашық есік — қалай болса солай қарым-
қатынас
• үлкен терезелермен кішкене есік немесе терезе жоқ – байланыстарды
абайлап қарау, созерцательность
• жазық шатыр (екі қабырға арасындағы бір түзу сызық) – елестетудің жоқ
болуы немесе көңіл-күйдің тежелуі
• үлкен шатыр – қиялдан қанағаттанушылық іздеу
• шатырды қарындашпен қатты басып салу немесе сызықтары көп – қорғанышты
қажет етуі, алаңдаушылық, аса қамқорлық, интеллектуализация, арманшыл,
қорғанышты қиялдау
• мұржа – жылы сырласты, ашыналық қатынастың белгісі, кейде фаллос
белгісі
• мұржаның жоқтығы – көңіл-күйде жылулықтың жоқтығы немесе маңызды бір
ер адаммен жанжалда
• үлкен мұржа (труба, дымоход) – сексуалды алаңдаушылық, қамкөңілділік,
эксгибиционистикалық бетбұрыс
• түтіннің көп болуы – ішкі шиелініс
• мұржаның үстіндегі бір ғана сызық – отбасылық өмірде көңіл-күйдің
бостығы
• су ағатын темір науа – сенімсіздік
• көрнекті қабырғалар – эго күшімен байланысты
• қабырғалар қарындашпен қатты басылып салынған немесе сызықтары көп –
қорғаныш қажеттілігі, мазасыздық, өз өміріндегі өзінің жағдайына
сенімділікті сезіну
• үйдің айналасындағы шартақ – көңіл-күйге қорғаныштың қажеттігі
• үйде қарт адамдар немесе тек бір ғана адам тұрады – басушылық
• үлкен адамдарсыз балалар немесе бір бала - ата-аналардың
қамқорлығынан құтылуға ұмтылу
• өте үлкен ағаш – агрессияға бейім
• кішкене ағаш – төмен бағалаушылық
• экзотикалық (ерекше) тектес ағаш – қыр көрсетушілік
• жіңішке сызықтар – ештеңеге ебі жоқтық, батылсыздық сезімі
• жіңішке үзік сызықтар – сабырсыздықты айқын көрсету
• өте қаралау немесе қатты қоршалып сызылған жаpықтық – өшпенділікпен
қорғаныш немесе агрессиялық міне-құлық
• діннің (екі) сызықпен және қыртыстың дөңгелекпен белгіленуі –
өзгергіштік, серпімділік
• шектен тыс сызылған дің – көңіл-күйдің жетілмегендігі, «осы жерде және
қазір» принципімен өмір сүру, бүгінгі күн проблемаларымен өз-өзімен
болу
• қисық дің – шегініс (регрессивное) және серпімділік мінез-құлық
• ағаш қыртысының егіжей-тегіжейлі бейнелеу, діңді штрихтау –
агрессиялық қорқыныш, қорғану қажеттілігі, ипохондрия
• шектен тыс сызылған қыртыс – көңіл-күйдің тежелуі, пайымдауға
бейімділіктің шектелуі
• жерге қарай өскен тамырдың шектен тыс сызылуы – өткенге бағдар, тірек
болу мен байлану (привязанность) қажеттілігі, жанұялық байланыстың
маңыздылығы, қауіпсіздік сезімінің жоқтығы немесе қиындыққа қатты
тамырлануы
• жерсіз салынған тамыр немесе жердің үстінде ілініп тұрған тамыр –
әдеттегідей бір жолға қойылмаған
• ауада ілініп тұрған тамырсыз ағаш – тәжірибесіздік, әлеуметтік
бейімделудің жеткіліксіздігі, үй мен жанұяға байланудың әлсіздігі
• жер белгіленген, бірақ та тамырдың жоқтығы – көңіл-күйдің басылып
қалғандығы
• жерді белгілейтін сызықтың жоқтығы – күйзеліске (стреске) берілушілік
• ағаш бұтақтары жан-жақты шашыраңқы – экстравертированность
• ағаш қыртыстарының жабықтығы – тұйықтық
• егжей-тегжей құрастырылған – реттелген қарым-қатынас, іс-әркеттің
егіжей-тегіжейіне дейінгі жоспарлануына бейімділік
• құрастырылмаған (не структурированы) – кез келген байланыстар,
серпімділік, жоспарланған іс-әрекеттің жоқтығы
• ағаш бұтақтары ұшы мен бітісуі – агрессиялық
• бұтақтары жоғары қарай қараған – белсенділік
• как у плачучей дивы, бұтақтары төмен қарай қараған – алқынушылық
(астения) немесе жабығушылық
• қыртыстардың төбелерінде кенеттен үзіліп кетуі – басыңқылық немесе
ауру қиялдарды жоққа шығару
• қыртыстардың (крона) жоқтығы – жеке болашағының елестете алмауы,
өзінің перспективасын саналы түрде сезінуі
• жіңішке крона – интревертированность
• үлкен, егжей-тегіжейіне дейін өңделген крона – жоспарлау жақсы дамыған
• үлкен, өңделмеген крона – арманшылдық, қорғанышты қиял
• кепкен, сынған немесе кесілген жапырақсыз ағаш - басылушылық,
психикасы жараланған
• сынған бұтақ, қуыс – жарақаттану, қазалы жағдай, зорланушылық
• айқын көрсетілген қуыс – психосоматикалық шалдығу
• кішкене немесе дөңгелек қуыс – сексуалды қайғыру немесе ерте сексуалды
тәжірибе
• қуыстың қатты белгіленген контуры – жарақаттың қатты әсері
• қуыстың ішкі концентрлік дөңгелектері – өткен шақта қалдырылған
«жазылған» тәжірибе
• қуыстың қараға боялуы, штрихталуы – белгілі тәжірибеге байланысты ұят
• үлкен қуыс – жаңғырту идеясын бірден ұғып алу
• қуыстағы ақ тиін немесе құс – қорғануды және қолайлы жағдайды қажет
етушілік, әкелік немесе аналық амбиваленттілік