Орыс мектебінде қазақ тілінен ұбт сынағына дайындау жолдары

Біз өмір сүріп отырған көп ұлтты елімізде көп тіл меңгерген жеке тұлға қалыптастыру қолға алынып отыр. Өзің оқытып отырған сынып оқушыларын бірнеше жыл қатарынан білім нәріне сусындатып қана емес, алдағы өмір жолына дайындау, соның ішінде мектептің де, мұғалім мен оқушы мәртебесін арттырар ҰБТ сынағына дайындау жолы - бірден - бір үлкен мәселелердің бірі. Даярлық тобынан бастап алған сыныбыңды мектеп бітіргенше оқыту, пән олимпиадасына дайындау және пән бойынша ҰБТ сынағына дайындау жолы жылдар бойына жалғасу керек. ҰБТ сынағына барар ұзақ жолда пән мұғалімі өз оқушыларын ойлауға, ойлануға және талдап, таңдай білуге дағдыландыратыны сөзсіз. Неден бастау керек? Қалай бастау керек деген сұрақтар мұғалімді ойландыруы мүмкін Ол үшін, әрине, арнайы қосымша, дидактикалық материалдардың қажеттілігі сөзсіз. Дегенмен, біз оқытып жүрген оқулыққа ештеңе жетпейді. Сондықтан жоғарғы сынып мұғалімі сағат бөлінген соң, сол сыныптың оқулығымен терең танысуы керек. Іс жүзінде орыс мектебінің оқушылары қазақ тілінен өте жоғары ұпай жинап 100% білім сапасын көрсетеді.
2007 - 2008 оқу жылының қыркүйек айында Б ж ҒМ ұйғарымымен қазақ мектептері орыс тілінен, орыс мектептері қазақ тілінен ҰБТ тапсыратындығы туралы қаулы қабылданды. Міне, осы жылдан бастап біздің мектептің қазақ тілі мен әдебиеті бірлестігі мұғалімдері аянбай тер төгіп, еңбектерінің жемісін көріп келеді. БҚО ПКБЖИ, қазақ тілі мен әдебиеті әдістемелік кабинеті сол жылы Ғ. Қ. Хасановтың осы тақырып аясында шебер сыныбына пән мұғалімдерін жинады. Өзіне сеніп тапсырылған оқушыларын пән бойынша ҰБТ сынағына қалай дайындау жолын өз бетінше ізденіп, еңбектеніп жүрген мұғалімдерге БҚГА ф. ғ. докторы Ғабит Қайыржанұлы Хасанов керемет нұсқау берді. Семинардың тақырыбы: «Лексикалық тақырыптар бойынша МАБ-қа дайындау әдістері». Сонда менің көп көңіл аударғаным, егер оқушы төрт түрлі талдау (синтаксистік, морфологиялық, лексикалық және фонетикалық) жолын меңгерсе білім сапасы да, үлгерім көрсеткіші мен ұпай саны да жоғары болары сөзсіз екен. Сонымен қатар, ҰБТ сынағына дайындау жолы үлкен жүйелі жұмысты талап етеді.

Сабақтарда да түрлі тестерді қолданамыз. Яғни тест дайындау, оған дайындалу және тапсыру мәселелерінде біраз тәжірибе жинақтап қалдық. Жалпы тест атаулының мәнісіне тереңірек үңіліп, оның қасиет-ерекшеліктерін парықтап, пайымдауға уақыттың өзі мүмкіндік бергендей. Ал қай тірлікті де оқтын-оқтын саралап, санадан өткізіп, зерделеп-топшылап отыру тірлікке айқындылық пен жаңа серпін береді. Мектеп оқулықтарының жиі-жиі өзгеріп отыруы көңілге қаяу ұя­латады және бар қайшылық­тың төркіні де осында жатыр.

ҰБТ-ның мақсаты - мектеп оқушыларының ішінен жоғары оқу орындарына (ЖОО) ең білімді жастарды барынша объективті түрде іріктеп алу. Орыс мектебіндегі қазақ тілі пәнінің бағасы жалпы ұпай санына қосылғанменен ЖОО түсу барысында есептелмейтіні белгілі, міне, осындай өздері шаршап негізгі пәндерден дұрыс ұпай жинап ала алмай жүрген оқушыға қазақ тілінен дұрыс ұпай жина деп шарт қоюдың өзі ауыр екен. Сондай сәттерде мен мынадай шешім қабылдап, осы бастама арқылы жұмыстандым: Оқушы мен мұғалім арасындағы келіспеушілікті шешу жолдары.
1. Баламен қақтығысқа түскен кезде істі өршітпей тәрбие жұмысын жалғастыра бердім,
2. Оқушымен кеңес жүргізуге уақыт таптым.
3. Қиындықтан шығудың тиімді жолдарын ойластырдым.
4. Баланың арына тимей, оның жағдайын түсінуге тырыстым.
5. Оқушымен әңгіме жүргізу кезінде оның намысын қорлауға, кемітуге, дауысымды көтеруге жол бермеуге тырыстым.
6. Оқушыны түсінетінімді сездіруге тырыстым.
7. Жазалау үшін білім бағасын төмендетпедім.
8. Оқушымен болған оқиғаны құпия сақтадым. Оқушының сыртынан сөз айтсам сенімнен айырылып, оны өзімнен алыстатып алатынымды білдім.
9. Балаға жүрек жылуын аямадым. Үнемі есімімен атаймын. Оқу жылының басында оқушыларды ҰБТ сынағына дайындау үшін пән бойынша кешенді жоспар құрылады. Өзге пән мұғалімдерімен бірлесе отырып, қосымша сабақтар кестесі құрылады. Әр болжау ҰБТ сынақтарынан соң анықтама жазылады. Бұл анықтамада үлгерім көрсеткіші, білім сапасы және орташа ұпайлар жазылып, оқушылардың пән бойынша жинаған ұпайлары сараланады. Бастапқы білім сапасы мен аралық білім сапасын анықтау жолдары сараланады, сонымен қатар қорытынды білім сапасын тексеру жұмысы да оздырылады. Кейде сыныптарымызға қазақ тілін меңгермеген, бастауыш сыныпта оқымаған немесе сабақ деп есептелмеген мектептерден оқушылар келеді, міне, сол кезде өте қиын. Олар Ресейден қоныс аударып келеді де, тіл білмейді. Олар болжау ҰБТ сынақтарында нұсқадағы сұрақтарды кейде дұрыс түсінбей, «нұқу» әдісін пайдаланып жатады, осындай кейбір нашар оқитын балалардың кесірінен білім сапасы нашарлап, үлгерім көрсеткіші төмен түсіп кетіп жатады.

Осы ауылда, осы ортада өсіп білім алып келе жатқан жоғары сынып оқушысы мен кеше ғана көшіп келген оралман баланың тілді меңгеру қабілеті екі түрлі. Осындай жаңадан көшіп келген немесе мектеп ауыстырған баламен жұмыстану үшін төмендегідей жеке жұмыс жоспарын құрдық.

1. Өз бетімен және мұғалім көмегімен тест сауалдарына жауап беру.

2. Оқулықпен жеке жұмыстана білу.

3. Өткен тақырыптарды қайталай білуге уақыт қалдыру.

4. Үй тапсырмасын жіті, толық орындай алу мүмкіндігіне ие болуын қамтамасыз ету.

5. Сабақтан тыс уақытта қиын, күрделі сұрақтардың шешімін бірге таба білуге дағдыландыру.

Қазақ тілі мен әдебиеті әдістемелігі бірлестігінің әдістемелік тақырыбы: «Оқушылардың танымдық қабілетін интерактивтік оқыту жүйесімен жетілдіріп, жаңа әдіс - тәсілдермен оқыту» Пән бойынша ОЖІБ сынағына дайындау жолында жүргізілетін іс - шаралар.

2013 - 2014 оқу жылы.

Пән бойынша ҰБТ сынағына дайындау жолында жүргізілетін іс - шаралар 2013 - 2014 оқу жылы.

Сіздердің көңілдеріңізге қазақ тілі пәнінен нашар оқитын оқушылармен жүргізілер жұмыс түрлерін ұсынғым келеді. Білім сапасын жетілдіру жолында бастапқы, аралық және қорытынды тест сынақтары оздырылып, ҰБТ сынағына дайындық жұмысы жүргізілді. ҰБТ сынағына пән бойынша дайындық қызу жүргізіліп, білім сапасы 100%, орташа ұпай 22, % құрады.

Жүргізілер жұмыс түрлері.

ҰБТ сынағына дайындық. (тәжірибеден)
11 - сынып оқушыларын ҰБТ сынағына дайындау барысында кешенді іс - шаралар жүзеге асады.

1) Әр ҰБТ сынағының қорытындысы шығарылады;
2) Жазу мәдениетіне көңіл аударылады;
3) Өзін - өзі тексеру жұмысы жүзеге асады;
4) Әр жылдарға арналған сынақ кітапшаларымен жұмыс жасайды және кітапша соңындағы жауаптар арқылы тексереді;
5) Өз қатесін өзі тауып, қорытындылайды, осындай сұрақтарға қосымша жауап береді;
6) Күрделі, қиын сұрақтарды мұғалім көмегімен шешіп түсінеді.
Әр тест сынағынан соң жіберілген қателермен жұмыс жасалып топтық және жеке жұмыстар жүргізіледі.
Соңғы 3 жылда пән бойынша оқу жылының қорытындысы.

Соңғы 3 жылда пән бойынша ҰБТ сынағынын қорытындысы.

Қазақ тілі және әдебиеті пәндері бойынша білім сапасы жыл соңында үнемі 100% құрайды. Қазақ тілі пәнінен ҰБТ сынағын жоғарғы деңгейде көрсетіп жүр. Жыл барысында пән бірлестігіне АББ әдістемелік кабинеті әдіскері қарамағынан бірнеше рет әдістемелік көмек көрсетілді. ҰБТ сынағына 16 оқушы қатысып, өздерінің пән бойынша білімдерін көрсетті. Орташа ұпай 21, 9%, Білім көрсеткіші 100%. Осы оқу жылында пән бойынша интернет олимпиадаға қатыстық.

ҰБТ сынағына дайындау барысы тек қана тест сауалдарын жауап беру деген сөз емес, жыл басында қаралған, талданған, бекітілген тақырыптық - күнтізбелік жоспарымызға сәйкес жұмысымызды жүргіземіз, мәтін оқып, аударып, талдап, сұрақтарға жауап беріп, жаттығулар орындаймыз. Оқулықта берілген мәтінді оқу, талдау, аудару жұмыстары арқылы