Қасиетті жеті саны.8-11 сынып

Кештің тақырыбы : Қасиетті жеті.

Кештің мақсаты: Жеті санына қатысты қасиеттіұғымдарды пайдаланап, халықтық педагогика негізінде оқушылардың математикадан білімдерін көтеру, пәнге деген қызығушылығын арттыру. Тез есептеудің әдістерін көрсету арқылы есептеу дағдыларын дамыту, математиканың жұмбақты да, қызықты есептеріментаныстыра отырып, ойлау қаблеттерін жетілдіру.

Көрнекілігі: Мақал-мәтелдер, геометриялық фигуралар, математиктер сөздері. Интерактивті тақта, слайдтар.

Ұйымдастыру тәртібі . 8-11-сынып оқушыларынан жеті топ құрылып, жеті столға отырады. Әр топта жеті баладан болады. Оқушыларды кештің өту барсы және мақсатымен таныстырып, берілген тапсырмаларға тез ойланып жауап берулерін ескерту. Әрбір жауапты бағалау үшін мұғалімдер мен оқушылардан әділ қазылар сайланады.

Кеш барысы:

I күн. «Математика барлық ғылымдардың тұңғышы және ойларға пайдалы да, қажеттісі де». Р. Бэкон.

Бірінші күні Әлемнің 7 кереметімен танысымыз.

Әлемнің жеті кереметі туралы 11-сынып оқушылары әңгімелейді.

1. Мысыр пирамидасы. Хеопс пирамидасы

Мысыр пирамидалары - Мысыржерінде орналасқан ежелгі пирамидалар кешені. Осынау зор тас құрылыстар Ежелгі Египет перғауындарының сағанасы болып саналады. Сағаналар осыдан 5 мың жыл бұрын салынған.

Ең үлкен пирамида Хеопс перғауынның әмірімен тұрғызылған. Оның биіктігі - 147 м. Ежелгі грек тарихшысы Геродоттың жазбасында пирамиданы 100 мың адам 20 жыл бойы салғандығы айтылады. Пирамидалардың салынуы, құрылысы жөнінде айтылған пікірлер сан алуан. Дегенмен аптапты Египет аспаны астында мыңдаған құл тас қарумен дәу тастарды бөліп алып, оны құрылыс орнына арқанмен сүйретіп жеткізген, пирамида биіктеген сайын тас блоктарды қолмен жоғары көтерген деген пікірлер басым.

Алып құрылыстар осы күнге дейін көрушісін қайран қалдырады. Осы пирамидалар Әлемнің жеті кереметініңбіріне кіреді.

2. Семирамиданың аспалы бағы Семирамида аспалы бағы -Вавилонныңпатша сарайындағы алып құрылыс. Навуходоносор ІІ патшаИранныңтаулы өлкесінен келген өзінің сүйікті әйелдерінің бірі, туған жері мен елін сағынған мидиялықСемирамидаға арнап салдырған деген аңыз-әңгімелер сақталған. Ол ежелгі дәуірде билік жүргізген патша Навуходоносор ІІ-нің бұйрығымен өзі тұратын сәулетті сарайдың кең ауласында тұрғызылған. Табаны төртбұрышты, төрт қабатты алып құрылыс тепкішектері жоғары көтерілген сайын қусырылып биіктей береді. Семирамида аспалы бағының әрбір террасалы тепкішектері үстіне қалың құнарлы топырақ төгіледі әрі соның бетіне Вавилонияның, Мидияның және басқа елдерден арнайы алдырған алуан түрлі жеміс ағаштары мен көк желекті бұталар отырғызылады. Шөлді, ауа райы ыстық Вавилония елінде көкке шаншыла, жапырақтары жайқалып өскен ағаштардың саясынан ескен салқын самалды аспалы бақ жергілікті тұрғындарды таң-тамаша қалдырады. Сол дәуірдің куәгерлері қалдырған деректерге қарағанда, осындай таңғажайып тамаша аспалы бақ дүние жүзінің ешбір елінде болмағанға ұқсайды. Сонысымен ол “әлемнің жеті кереметінің” біріне айналса керек. Бұны Бағдадтың оңт. жағынан 88 км қашықтықтағы Вавилон қаласының орнына жүргізілген археол. қазбалар кезінде бақ террасаларын суаруға арналған алып конструкц. құрылыстардың табылуы да дәлелдей түседі.

3. Артемида ғибадатханасы Эфестегі Диана ғибадатқанасы. Артемида храмы - әлемнің жеті кереметінің бірі. Кіші АзияныңЭфес қ-нда салынған. Зевстің қызы Артемида ежелгі гректерде аңшылық құдайы ретінде танылған. Көне заманда ең маңызды күнкөріс көзін жебеуші Артемиданың қаншалықты сыйлы, құрметті екені өзінен-өзі түсінікті. Мұндай мәртебелі ғибадатхананы салу сәулетшіХерсифронға тапсырылды. Ол құрылысорнына Кайстра өз-нің бойындағы батпақты алаңды таңдады. Бұл жер сілкінісінен сақтаудың қамы еді. Ғибадатханаға Артемиданың аңшы киімінде, қолына садақ ұстатып таза ақ мәрмәрдан жасалған мүсіні қойылды. Шымыр денелі жас қыздың жүзінде батылдық, салқынқандылық бейнеленген. Салынуы 120 жылға созылған ғибадатхана құрылысын сәулетшілер Пеонит пен Деметра б. з. б. 450 ж. аяқтады. Б. з. б. 356 ж. Александр Македонскийдің туған күні Эфес тұрғыны Герострат деген біреу храмды өртеп жіберді. Сөйтіп, әлемнің “жеті кереметінің” бірі болып А. х. және оны жоюшы болып Герострат аты қалды.

4. Галикарнас кесенесі

Галикарнас кесенесі екінші Артемаида ғибадатқанасымен бір кезде салынған, екеуінің де құрылысы мен әрлеу жұмыстарын атқарған шеберлері бір болған. Бір кездері Геродот дүниеге келген әйгілі қала, Карияның астанасы Галикарнас туралы айта келіп, Проспаер Мериме былай деп жазды: «Мавзол өз қарауындағы елдің қаққанда қанын, сыққанда сөлін шығаратындығы сонша, Геродоттың айтуынша, оның қойшылары қойды жылан жалағандай етіп қырыққанда басқа елдің қойшыларыжіп есе алмай қалушы еді. Ол өз қол астындағыларға қырық сылтауды көлденең тартып пайда түсіре алатын: керек болса жерлеуге де ерекше салық шығарған. Шаш салығын жүргізген. Осылайша қыруар байлық жинаған. Неге Мавзолдың бейіті әлемнің жеті кереметіне қосылды дегенде, осынау мол байлықты және кариялықтар мен гректердің ұдайы аралас құралас болғандақтан дейді».

Қалай десек те, бұл патшаны Карияда жан тәнімен сүйген бір адам болған. Ол әрі туған қарындасы, әрі әйелі Артемисия еді. Мавсол жиырма төрт жыл патшалық құрып дүние салғанда, Артемисия да қайғыдан мерт болған.

«Артемисия өзінің күйеуін өліп өшіп жақсы көрді деген сөз бар, деп жазды Авл Геллий, мұндай махаббатты айтып жеткізу былай тұрсын, әлемдік шежіреден бұған тең түсер сезімді ұшырату қиын . . . Патша дүние салғанда Артемисия мәйітті құшып, көзінің жасын көлдеткен қалпы, от құшағына берілетін табытпен бірге өзін де ғажайып салтанатпен алып жүруге бұйрық берді. Мұнан әрі қасірет шеге жүріп, мәйіттен қалған күлге жұпар септірді де, суға салып ішіп қояды. Оның көз жұмған күйеуіне деген өлшеусіз махабаты мұнымен де басылмайды. Кейін байлықтың бет жүзіне қарамастан күйеуінің құрметіне тамаша мазар салдыртады, онысы әлемнің жеті кереметінің санатына қосылады. »

Мұны жазған Рим тарихшысында жаңсақтық болу керек. Себебі, Мавсол өлген соң екі жылдан кейін Артемисия дүние салған. Және өмірінің соңғы айларын ұдайы соғыспен өткеріп, әйел басымен тамаша қолбасшы екенін көрсеткен. Сөйтіп, төңірегіне дұшпандары анталаған алақандай ғана Кариадағы күйеуі құрған патшалықты қиын қыстау кезінде сақтай білді. Сонымен бірге, Мавсол өлген соң жиырма жыл өткенде, Карияда тақ үшін болған төңкерістер тұсында Александр Македонский келіп, мавзолейді толық біткен салтанатты күйінде көреді. Демек, Мавсолдың тірі кезінде Мавзелей салына бастап, Артемисия оны аяқтады десе қисынға келер. Өйткені, мұндай ауқымды құрылыстың бірнеше жылға созылуы заңды.

Галикарнас озбырының мазарын архитекторлар төрт бұрышты етіп салады да, бірінші қабатын Мавсол мен Артемисияның мүрдесіне айналдырады. Көлемі 5000 шаршы метр, биіктігі 20 метрдей болатын алып мүрленің сырты парсы мәнерінде өңделген ақ мәрмәрмен қапталған. Бірінші қабаттың жоғарғы жағына жүргізілген эллиндер мен амазонкалардың соғысын бейнелейтін бедер суреттер болатын. Екінші қабатта колонналармен қоршалған құрбандық сақталған. Мавзолейдің үстіне орнатылған пирамида мәрмәр сатылы шаршымен өрілген, оның ұшар басындағы төрт ат жегілген күймеде Мавсол мен Артемисияның мүсіні асқақтайды. Мазардың төңірегіне арыстандар мен шауып келе жатқан салт аттылардың мүсіні орнатылған.

Мавзолей теңізге ентелей салынған қаланың жуан ортасына орналасқан. Сондықтан биік жерге орналасып жоғары тұрған ғибадатқана, теңізден қарағанда алыстан көзге түсіп, жақсы көрінетін. Галикарнас мовзолейінің беріктігі сонда, қанша тозса да, екі мың жылдай тұрды.

5. Родос алыбы Родостағы алып мүсін- Артемида мавзолейі мен ғибадатханасының кіші замандасы болатын. Біздің жыл санауымызға дейінгі 304 жылы Александр Македонский державасының мұрагері, Алдыңғы Азия мен Сирия билеушісінің ұлы- Деметрий Полиоркет Кіші Азия жағалауына тиіп тұрған шағын аралдың тұрғындарын ұзақ уақыт қоршауға алған соң кейін шегінеді.

Родостықтарға тізе бүктіру үшін Полиоркет сол кездің ең жетілген әскери техникасын қалаға әкеледі. Қаланы қоршаған әскердің мақтан тұтары гелеополид деп аталатын аттамалы көпірі бар, тас ата алатын, шабылушыларын түсіретін алаңқай бар қамал бұзғыш қару болатын. Темірмен қаптап тастаған гелеополидтіүш мың төрт жүз жауынгер қозғалысқа келтіретін.

Полиоркет сәтсіз шабуылдан соң гелеополидті аралдың жағасына тастап кетеді. Міне, осы керемет қалаға қыруар пайда келтіріп қана қоймай, даңқа да бөлейді. Қалаға ағылып келіп жатқан саудагерлар гелеполидті сатып алу үшін мол қаржы ұсынады. Одан түскен қаржыға Родостың желеп- жебеушісі - Гелиостың мүсінін орнатуға пәтуаласады.

Мүсінді құюды Лисипптің шәкірті, мүсінші Хареске тапсырады. Харес Гелистың тұрған қалпын бейнелеуді ұсынады. Сол қолынан сусып төгілген жамылғының бір ұшы жерге жетіп, оң қолын маңдайына тигізген қалпы қиырға қарау керек болды.

Отыз алты метрлік зор мүсінге иығана деңгейлес темір арқалықпен бекітілген үлкен үш тас бағана негіз болды. Бағаналардың түбі мүсіннің екі аяғы мен жамылғы арқылы тұғырға орнатылады. Ал, иықпен және белмен деңгейлес тұстары көлденең діңгектермен ұстатылған.

Алып мүсін айлақтың жағасында ақ мәрмәрмен өрілген жасанды төбемен бірге көтеріледі. Он екі жыл бойы ешкім көре алмайды. Өйткені, мұсіннің қаңқасына кезекті қола жапырағы кигізілгенде, шеберлерге ыңғайлы болу үшін төңірегіне үйілген топырақ биіктетіліп отырған. Кейін бос топырақ алынғанда ғана родостықтар өздерінің желеп жебеуші құдайын көріп, басындағы нұр шашқан шірге сұқтана қарайды.

Жарқыраған құдай мүсіні Родосқа келе жатқан жолаушының көзіне қиырдан шалынатын. Алайда, жарты ғасыр өткенде Родосты қиратқан аса зор жер сілкінісі алып мүсінді де құлатқан. Мүсіннің ең осал жері қос тізесі болып шығады. Осыдан «балшық аяқты мүсін» деп келетін мәтел қалған.

Родостықтар алып мүсінді тұрғызбақ болады, бірақ ештеңе өнбейді.

Алып мүсін келімді кетімді қызықтайтын аралдағы ең басты белгі болып айлақ жағалауында жата береді. Бағы тайған алыпты біздің заманымыздың бірінші ғасырында Үлкен Плиний келіп көрген. Мүсіннің бас бармағына ілеуде біреудің ғана құшағы жететіні Плинийді қайран қалдырады. Рим әдебиетіндегі аңыз бойынша, ол алғашқыда айлақ үстінен асқақтап көтеріліп тұрғанда, үлкендігі соншалық, қалаға келетін кемелер оның екі аяғының ортасынан өтеді екен дейді.

977 жылы ақшаға мұқтаж болған араб билеушісі бір көпеске сатқанға дейін қақ бөлінген алып мүсін Родос аралында мың жыл жатады. Ал, көпес мүсінді қайта балқыту үшін бірнеше бөлікке бөліп, таза қоланың өзін 900 түйеге теңдеп әкетеді.

6. Александрия шамшырағы Александрия шамшырағы - “Әлемнің жеті кереметінің” бірі саналатын, б. з. б. 280 ж. салынған архитектуралық құрылыс. Александрия шамшырағын Ніл аңғарына таяу, Фарос аралының шығыс бөлігіне Мысыр патшасының (Птоломей әулетінің өкілі) бұйрығымен КнидтікСострат тұрғызған. Кейінгі ұрпаққа өз атын қалдырғысы келген сәулетші шамшырақтың мәрмәр қабырғасына “Книдтен шыққан Декстифонұлы Сострат, теңізшілердің амандығы үшін құтқарушы-құдайларға бағыштайды” деп жазған. Бірақ патшаның қаһарынан қорқып жазудың үстін сылап бетіне әміршінің атын жазған. Уақыт өте келе сылақ түсіп қалып, ел сәулетшінің өз атын білді.

Ұқсас жұмыстар

Сандар сырының құпиялары

Бойыңа жиғандай өнер бағын

Қасиетті жеті

Жаңа ғасыр аясында. тәрбие сағаты

Қазақтың киелі сандары

Жеті қазына

Қабдрашитов Әуез Қазбекұлы - аудандық математика пән олимпиадасының жүлдегері

Жеті жетім

Киелі сандар сыры

22 наурыз. 2 сынып, әдебиеттік оқу

Пәндер