Құзырлық тапсырма

Аманкелді ауданы Ы.Алтынсарин атындағы жалпы білім беретін орта мектебі
Ақжанов Бақытбек Ақынғазыұлы
Адам.Қоғам.Құқық. 12 жылдық. 11-сынып.
Тақырыбы: Конституциялық құқық
Түсінік: Берілген тапсырмалар 12 жылдықтың Адам.Қоғам.Құқық оқулығын
басшылыққа ала отырып жасалынды. Адам.Қоғам.Құқық пәні бойынша құқық
бөлімінің Конституциялық құқық тақырыбы 11-сынып білім алушыларының жас
ерекшелігіне сай. Берілген тапсырма білім алушылардың құқықтық сауаттылығын
молайтып,өз пікірлерін ашық айтуға бағытталған. Тапсырмаларды сабақтың
қорытынды бөлімінде орындау тиімді.
Ынталандыру: Құқықтық сауатты әрі білімді болу адам үшін басты құндылық.
Сондықтан «Конституциялық құқық» тақырыбына берілген тапсырмаларды
орындауда сіздерді таңдау барысында шатаспауға және дұрыс шешім қабылдауға
шақырамын.
ХХI ғасыр –білім мен ғылымның ғасыры.Заңмен мықты қаруланған адам ғана
кез-келген қиындықтарды жеңіп шығады.
Тапсырма: Тақырып бойынша берілген мәтінді 11 сынып 12 жылдық
Адам.Қоғам.Құқық оқулығынан конституциялық құқық тақырыбын оқып,
ғаламтордан қосымша мәліметтерді оқи отырып, құндылықтары мен кешіл
жақтарын тауып берілген тапсырмаларды дұрыс орындап, кестені толтырып
шық.

№1
| Билік |Құрылыу тәртібі |Қызметі |Өкілеттілік |
|органының атауы | | |мерзімі |
|1. | | | |
|2. | | | |
|3. | | | |
|4. | | | |

Нұсқау:
1.Берілген мәтінді оқып шық.
2. Автордың саған қойған сұрақтарына кестені толтыру арқылы жауап бер.
3.Оқулықтан тақырып бойынша ережені оқып шық.
4.Берілген тапсырманы орындауда өз ойыңды ашық жаз.

№2
Мәтінмен жұмыс.
Әр ұғымға сәйкес келетін анықтаманы тауып, сәйкестендіріңдер.

Тыйым салу әдісі әдісі конституциялық-құқықтық қатынастарға
қатысушыларға
Құқықтар беру

Міндетту әдісі субьектіге құқықтық норма
шегіне қалауы бойынша
әрекет етуге рұқсат
ету

Рұқсат ету әдісі құқықтық субьектісінің
міндеттер бекіту

Құқық беру әдісі құқық субьектілеріне қандайда бір
заңсыз әрекет етуге
тыйым салу
Санкция құқық қандай жағдайларда өз
күшіне енетінін көрсететін
норма бөлігі
Диспозиция құқық бұзылғаны үшін ықпал ету
шаралары белгіленетін
норма бөлігі
Гипотеза құқық субьектілерінің
тәртіп ережелерін қалыптастыратын
норма бөлігі

Дерек көздері: Конституциялық құқық- Қазақстан Республикасының
қолданысындағы құқығының жетекші саласы болып табылады. Конституциялық
құқық мәні- маңызды қоғамдық қатынастарды реттейтін мемлекет белгілеген
жалпыға бірдей міндетті мінез-құлық ережелерін білдіретін қонституциялық-
құқықтық нормалар ерекшелігін айғақтайды. Конституциялық құқық тәсілдері
және нормалар түрі: Тыйым салу әдісі әдісі, міндетту әдісі, рұқсат ету
әдісі, құқық беру әдісі. Санкция, диспозиция, гипотеза.

1. Ғаламтор желісі
2. Адам.Қоғам.Құқық оқулығы 11 сынып
3. Дидактикалық материалдар
4. Анықтамалықтар

Модельдік жауап
№1
| Билік |Құрылыу тәртібі |Қызметі |Өкілеттілік |
|органының атауы | | |мерзімі |
|1. |Қазақстан |Қазақстан |тікелей дауыс беру|
| |Республикасынан |Республикасының |арқылы |
| |тысқары жерде |Президенті — |5 жыл, қатарынан |
| |туған, 40 жасқа |мемлекет басшысы, |екі рет мерзімнен |
| |толмаған |мемлекеттің ішкі |артық емес. |
|Қазақстан |мемлекеттік тілді |және сыртқы | |
|Республикасының |еркін меңгермеген,|саясатының негізгі| |
|Президенті |әрі Қазақстанда |бағыттарын | |
| |кемінде он бес жыл|айқындайтын, ел | |
| |үнемі тұрмаған |ішінде және | |
| |адам Президент |халықаралық | |
| |болып сайлана |қатынастарда | |
| |алмайтынын атап |Қазақстанның | |
| |көрсету қажет. Бұл|атынан өкілдік | |
| |лауазымды иеленуге|ететін ең жоғары | |
| |қойылған өзге |лауазымды тұлға. | |
| |кедергілерге |Республиканың | |
| |қатарынан екі |Президенті — халык| |
| |реттен артық |пен мемлекеттік | |
| |мерзімге сайлана |билік бірлігінің, | |
| |алмайтындығы |Конституцияның | |
| |жатады. |мызғымастығының, | |
| |Президенттің |адам және азамат | |
| |мемлекеттік тідді |құқықтары мен | |
| |еркін меңгеруі әрі|бостандықтарының | |
| |Қазақстанда |нышаны әрі кепілі.| |
| |кемінде он бес жыл|Президент | |
| |бойы тұруы және |мемлекеттік | |
| |тумысынан сол |биліктің барлық | |
| |елдің азаматы |тармағының келісіп| |
| |болуға тиіс. |жұмыс істеуін және| |
| | |өкімет | |
| | |органдарының халық| |
| | |алдындағы | |
| | |жауапкершілігін | |
| | |камтамасыз етеді | |
| | |40-б. | |
|2. |Қазақстан |Қазақстан |Сенат депутаттары |
| |Республикасы |Республикасының |алты жыл, Мәжіліс |
| |Парламентінің |Парламенті—Қазақст|депутаттары бес |
| |төменгі Палатасы —|ан Республикасының|жыл. |
|Қазақстан |Мәжіліс жалпыға |заң шығару | |
|Республикасының |бірдей, тең және |қызметін жүзеге | |
|Парламенті |төте сайлау құкығы|асыратын | |
| |негізінде жасырын |Республиканың ең | |
| |дауыс беру арқылы |жоғары өкілді | |
| |сайланады. |органы. тұрақты | |
| |Қазақстан |негізде жұмыс | |
| |Республикасы |істейтін екі | |
| |Парламентінің |Палатадан — | |
| |жоғары Палатасы — |Сенаттан және | |
| |Сенат жанама |Мәжілістен тұрады.| |
| |сайлау құқығы | | |
| |негізінде жасырын | | |
| |дауыс беру жолымен| | |
| |сайланады | | |
| |(51-бап). | | |
|3. |Казақстан |Қазақстан |1.Үкімет жаңадан |
| |Республикасының |Республикасының |сайланған ҚР |
| |Президенті құрады.|Үкіметі — атқарушы|президентінің |
|Қазақстан | |биліктің маңызды |алдында өз |
|Республикасының | |тармағы болып |өкілеттілігін |
|Үкіметі | |табылады, аткарушы|доғарады. |
| | |органдардын |2. Республиканың |
| | |жүйесін басқарады |премер министері |
| | |және олардын, |жаңадан сайланған |
| | |қызметіне басшылық|парламент |
| | |жасайды. |мәжілісінің |
| | | |алдында үкіметке |
| | | |сенім туралы |
| | | |мәселе қояды. |
| | | |Мәжіліс сенім |
| | | |білдірмеген |
| | | |жағдайда үкімет |
| | | |жұмысы |
| | | |тоқтатылады. |
|4. | |Сот билігін — |Соттар тұрақты |
| | |сотта іс |судьялардан, |
| | |жүргізудің |парламент |
| | |азаматтық, |сенатымен |
| | |қылмыстык және |тағайындалған |
| | |заңмен белгіленген|(жоғары соттың |
| | |өзге де нысандары |судьялары) және |
| | |арқылы тек сот |ҚР-ның |
|Қазақстан | |қана жүзеге |Президентімен |
|Республикасының | |асырады. Заңмен |тағайындалатын |
|сот билігі | |құрылған |(жергілікті соттың|
| | |Республиканың |судьяларын) осы |
| | |Жоғарғы Соты және |екі құзырлы орган |
| | |Республиканың |тоқта- та алады |
| | |жергілікті соттары|және олардың |
| | |Республиканың |қызымет атқару |
| | |соттары болып |мерзімі кей |
| | |табылады. Судьялар|жағдайларда заңмен|
| | |сот төрелігін іске|ғана тоқтатылады. |
| | |асыру кезінде | |
| | |тәуелсіз және тек | |
| | |Конституция мен | |
| | |Занға ғана | |
| | |бағынады. Сот | |
| | |төрелігін іске | |
| | |асыру жөніндегі | |
| | |сотіың қызметіне | |
| | |кандайда болсын | |
| | |араласуға жол | |
| | |берілмейді және ол| |
| | |заң бойынша | |
| | |жауапкершілікке | |
| | |әкеп соғады. | |

№2
Мәтінмен жұмыс.
Әр ұғымға сәйкес келетін анықтаманы тауып, сәйкестендіріңдер.

Тыйым салу әдісі әдісі конституциялық-құқықтық қатынастарға
қатысушыларға
Құқықтар беру.

Міндетту әдісі субьектіге құқықтық норма
шегіне қалауы бойынша
әрекет етуге рұқсат
ету.

Рұқсат ету әдісі құқықтық субьектісінің
міндеттер бекіту.

Құқық беру әдісі құқық субьектілеріне қандайда бір
заңсыз әрекет етуге
тыйым салу.
Санкция
құқық қандай
жағдайларда өз күшіне енетінін көрсететін

норма бөлігі.
Диспозиция
құқық бұзылғаны үшін
ықпал ету шаралары белгіленетін

норма бөлігі.
Гипотеза
құқық
субьектілерінің тәртіп ережелерін қалыптастыратын
норма бөлігі.

Бағалау жүйесі:
1. Берілген кестеге мысалдарды дұрыс жазғаны үшін-6 балл.
2. Мәтін бойынша орындалған тапсырмалар үшін – 6 балл
3. Өз ойын дәлелдеу - 6 балл.

Максималды балл-18 балл.

Бағалау нормасы.
«5» -16 - 18 балл(100%-89%)
«4» -14 - 15 балл (88%-75%)
«3» -11 - 13 балл (74%-61%)
«2» -0 – 10 балл (60%-дан төмен
Фармативтік бағалау арқылы оқушы білімі бағаланады.

Аманкелді ауданы Ы.Алтынсарин атындағы жалпы білім беретін орта мектебі
Ақжанов Бақытбек Ақынғазыұлы
Адам.Қоғам.Құқық. 12 жылдық. 11-сынып.
Тақырыбы: Еңбек құқығының түсінігі және әлеуметтік мәні.
Түсінік: Берілген тапсырмалар 12 жылдықтың Адам.Қоғам.Құқық оқулығын
басшылыққа ала отырып жасалынды. Адам.Қоғам.Құқық пәні бойынша құқық
бөлімінің Еңбек құқығы тақырыбы 11-сынып білім алушыларының жас
ерекшелігіне сай. Берілген тапсырма білім алушылардың құқықтық сауаттылығын
молайтып,өз пікірлерін ашық айтуға бағытталған. Тапсырмаларды сабақтың
қорытынды бөлімінде орындау тиімді.
Ынталандыру: Құқықтық сауатты әрі білімді болу адам үшін басты құндылық.
Сондықтан «Еңбек құқығының түсінігі және әлеуметтік мәні.» тақырыбына
берілген тапсырмаларды орындауда сіздерді таңдау барысында шатаспауға және
дұрыс шешім қабылдауға шақырамын.
ХХI ғасыр –білім мен ғылымның ғасыры.Заңмен мықты қаруланған адам ғана
кез-келген қиындықтарды жеңіп шығады.
Тапсырма: Тақырып бойынша берілген мәтінді 11 сынып 12 жылдық
Адам.Қоғам.Құқық оқулығынан еңбек құқығының түсінігі және әлеуметтік
мәні тақырыбын оқып, ғаламтордан қосымша мәліметтерді оқи отырып,
құндылықтары мен кешіл жақтарын тауып берілген тапсырмаларды дұрыс
орындап, кестені толтырып шық.

№1
|Жұмыс беруші |Жұмысшы қызметкер |
|Құқығы: |Құқығы: |
| | |
|Міндеттері: |Міндеттері: |

Нұсқау:
1.Берілген мәтінді оқып шық.
2. Автордың саған қойған сұрақтарына кестені толтыру арқылы жауап бер.
3.Оқулықтан тақырып бойынша ережені оқып шық.
4.Берілген тапсырманы орындауда өз ойыңды ашық жаз.

№2
Қазақстан Республикасының еңбек кодексіне сәйкес қызыметкер қызметі
барысында оқыс оқиғаға ұшырап дене жарақатын алса ауырған күндерінің
жалақысы сақталама жане жұмыс беруші тарапынан қандай көмек болады?

Дерек көздері:
Еңбек құқығы:
• жұмыскермен қызметкердің тікелей еңбек ету жағдайы бойынша жұмыс
беруші атынан әрекет ететін әкімшілікпен қатынасын реттейді;
• өндірісті басқаруға жұмыскердің қатысу (жұмыс беруші мен қызыметкер),
еңбек жағдайын тағайындау мен қолдану жағдайы бойынша әкімшіліктің
еңбек ұжымымен қатынасы;
• еңбек дауларын қарастыру бойынша қатынастар;

1. Ғаламтор желісі
2. Адам.Қоғам.Құқық оқулығы 11 сынып
3. Дидактикалық материалдар
4. Анықтамалықтар

Модельдік жауап
№1
|Жұмыс беруші |Жұмысшы қызметкер |
|Құқығы: |Құқығы: |
| |1. Қызметкердің: |
|1. Жұмыс берушінің: |1) осы Кодексте көзделген тәртіппен |
|1) жұмысқа қабылдау кезінде таңдау |және жағдайларда еңбек шартын |
|еркіндігіне; |жасасуға, өзгертуге, толықтыруға |
|2) қызметкерлермен еңбек шартын осы |және бұзуға; |
|Кодексте көзделген тәртіппен және |2) жұмыс берушіден еңбек шартының, |
|негіздер бойынша өзгертуге, |ұжымдық шарттың талаптарын орындауды|
|толықтыруға және бұзуға; |талап етуге; |
|3) өз өкілеттігі шегінде жұмыс |3) еңбек қауіпсіздігіне және еңбекті|
|берушінің актілерін шығаруға құқығы |қорғауға; |
|бар. |4) еңбек жағдайлары мен еңбекті |
|Еңбек жағдайларының өзгеруіне |қорғаудың жай-күйі туралы толық және|
|байланысты актілер шығару осы |дәйекті ақпарат алуға; |
|Кодекстің 48-бабына сәйкес жүзеге |5) еңбек шартының, ұжымдық шарттың |
|асырылады; |талаптарына сәйкес уақтылы және |
|4) өз құқықтары мен мүдделеріне |толық көлемде жалақы төленуіне; |
|өкілдік ету және оларды қорғау |6) бос тұрып қалу үшін осы Кодекске |
|мақсатында бірлестіктер құруға және |сәйкес ақы алуға; |
|оларға кіруге; |7) тынығуға, оның ішінде жыл сайынғы|
|5) қызметкерлерден еңбек шарты, |ақылы еңбек демалысына; |
|ұжымдық шарт талаптарының, еңбек |8) егер Қазақстан Республикасының |
|тәртіптемесі ережелерінің және жұмыс|заңдарында өзгеше көзделмесе, өз |
|берушінің басқа да актілерінің |еңбек құқықтарының берілуі мен |
|орындалуын талап етуге; |оларды қорғау үшін, кәсіподақ немесе|
|6) осы Кодексте көзделген |басқа да бірлестіктер құру, |
|жағдайларда және тәртіппен |сондай-ақ оларға мүшелік құқығын |
|қызметкерлерді көтермелеуге, оларға |қоса алғанда, бірігуге; |
|тәртіптік жаза қолдануға, |9) өзінің өкілдері арқылы ұжымдық |
|қызметкерлерді материалдық |келіссөздерге қатысуға және ұжымдық |
|жауапкершілікке тартуға; |шарт жобасын әзірлеуге, сондай-ақ |
|7) еңбек міндеттерін атқару кезінде |қол қойылған ұжымдық шартпен |
|қызметкердің келтірген зиянын |танысуға; |
|өтетуге; |10) осы Кодексте көзделген тәртіппен|
|8) еңбек саласындағы өзінің |кәсіптік даярлықтан, қайта |
|құқықтары мен заңды мүдделерін |даярлықтан өтуге және өзінің |
|қорғау мақсатында сотқа жүгінуге; |біліктілігін арттыруға; |
|9) қызметкерге сынақ мерзімін |11) еңбек міндеттерін атқаруға |
|белгілеуге; |байланысты денсаулығына келтірілген |
|10) егер жеке еңбек шартының |зиянды өтетуге; |
|талаптарында ескертілген болса, |12) Қазақстан |
|қызметкерді оқытуға байланысты өз |Республикасының заңдарында көзделген|
|шығындарын өтетуге құқығы бар. |жағдайларда міндетті әлеуметтік |
| |сақтандырылуға; |
| |13) кепілдіктерге және өтемақы |
| |төлемдеріне; |
| |14) өзінің құқықтары мен заңды |
| |мүдделерін заңға қайшы келмейтін |
| |барлық тәсілдермен қорғауға; |
| |15) бірдей еңбегі үшін қандай да |
| |болмасын кемсітусіз бірдей ақы |
| |алуға; |
| |16) еңбек дауын шешу үшін таңдауы |
| |бойынша келісім комиссиясына, сотқа |
| |жүгінуге; |
|Міндеттері: |Міндеттері: |
|Жұмыс беруші: |1) еңбек міндеттерін еңбек шартына, |
|1) Қазақстан Республикасы еңбек |ұжымдық шартқа, жұмыс берушінің |
|заңнамасының, келісімдердің, ұжымдық|актілеріне сәйкес орындауға; |
|шарттың, еңбек шартының, өздері |2) еңбек тәртібін сақтауға; |
|шығарған актілердің талаптарын |3) жұмыс орнында еңбек қауіпсіздігі |
|сақтауға; |және еңбекті қорғау, өрт |
|2) жұмысқа қабылдаған кезде осы |қауіпсіздігі мен өндірістік |
|Кодексте белгіленген тәртіппен және |санитария жөніндегі талаптарды |
|жағдайларда қызметкерлермен еңбек |сақтауға; |
|шарттарын жасасуға; |4) жұмыс берушінің және |
|3) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті |қызметкерлердің мүлкіне ұқыпты |
|қорғау бойынша ішкі  бақылауды |қарауға; |
|жүзеге асыруға; |5) адамдардың өмірі мен |
|4) қызметкерге еңбек шартында |денсаулығына, жұмыс беруші мен |
|келісілген жұмысты беруге; |қызметкерлер мүлкінің сақталуына |
|5) қызметкерге Қазақстан |қауіп төндіретін ахуал туындағаны, |
|Республикасының нормативтік құқықтық|сондай-ақ бос тұрып қалу туындағаны |
|актілерінде, еңбек шартында, ұжымдық|туралы жұмыс берушіге хабарлауға; |
|шартта, жұмыс берушінің актілерінде |6) еңбек міндеттерін орындауға |
|көзделген жалақы мен өзге де |байланысты өзіне мәлім болған |
|төлемдерді уақтылы және толық |мемлекеттік құпияны, қызметтік, |
|мөлшерде төлеуге; |коммерциялық және заңмен қорғалатын |
|6) қызметкерді ұйымдағы ішкі еңбек |өзге де құпияларды құрайтын |
|тәртібі қағидаларымен және жұмыс |мәліметтерді жария етпеуге; |
|берушінің қызметкердің жұмысына |7) жұмыс берушіге келтірілген зиянды|
|(еңбек функциясына) тікелей қатысы |осы Кодексте белгіленген шектерде |
|бар өзге де актілерімен және ұжымдық|өтеуге міндетті. |
|шартпен таныстыруға; | |
|7) қызметкерлердің өкілдеріне | |
|ұжымдық келіссөздер жүргізу, ұжымдық| |
|шарттар жасасу, сондай-ақ олардың | |
|орындалуын бақылау үшін қажетті | |
|толық және дәйекті ақпарат беруге; | |
|8) қызметкерлер өкілдерінің | |
|ұсыныстарын қарауға, ұжымдық | |
|келіссөздер жүргізуге және осы | |
|Кодексте белгіленген тәртіппен | |
|ұжымдық шарт жасасуға; | |
|9) қызметкерлерді Қазақстан | |
|Республикасының еңбек заңнамасына, | |
|еңбек шартына, ұжымдық шартқа сәйкес| |
|еңбек жағдайларымен қамтамасыз | |
|етуге; | |
|10) қызметкерлерді жабдықпен, | |
|құралдармен, техникалық құжаттамамен| |
|және еңбек міндеттерін атқару үшін | |
|қажетті өзге де құралдармен өз | |
|қаражаты есебінен қамтамасыз етуге; | |

№2

Белгілі бір жұмыс берушіде еңбек міндеттерін орындауға байланысты еңбекте
мүгедек болуына, кәсіптік ауруына немесе денсаулығына өзге де зақым келуіне
байланысты , қызметкерді жұмыс беруші еңбек қабілеттілігін қалпына
келтіргенше немесе мүмкіндігі айқындалғанша бұрынғы жалақысы мен жаңа
жұмыстағы жалақысының айырмасын қосымша төлей отырып, неғұрлым жеңіл
жұмысқа ауыстыруға міндетті (23 бап).

Бағалау жүйесі:
1. Берілген кестеге мысалдарды дұрыс жазғаны үшін-6 балл.
2. Мәтін бойынша орындалған тапсырмалар үшін – 6 балл
3. Өз ойын дәлелдеу - 6 балл.

Максималды балл-18 балл.

Бағалау нормасы.
«5» -16 - 18 балл(100%-89%)
«4» -14 - 15 балл (88%-75%)
«3» -11 - 13 балл (74%-61%)
«2» -0 – 10 балл (60%-дан төмен
Фармативтік бағалау арқылы оқушы білімі бағаланады.