Символдық және жолдық шамалар. жолдық шамалармен жұмыс

Сапарова Құрбанай Мыңбайқызы

Жаңаөзен мектеп - гимназиясының

информатика пәні мұғалімі

Тақырыбы: Символдық және жолдық шамалар. Жолдық шамалармен жұмыс.

Мақсаты:

Білімділік: жолдық шамаларға қолданылатын лперацияларды енгізу және оқушыларға алгоритмдермен программаларды құру кезінде осы операцияларды пайдалану тәсілдерін, жолдарын көрсету;

Тәрбиелік:оқушыларды ұқыптылыққа, тиянақтылыққа, жауапкершілікке тәрбиелеу;

Дамытушылық:текстерді біріктіру, ұзындығын анықтау, бөлігін қиып алу жұмыстарын жасау арқылы оқушылардың логикалық қабілетін дамыту.

Көрнекілігі: интербелсенді тақта, карточкалар

Әдіс-тәсілі: сұрақ-жауап, топпен жұмыс

Пәнаралық байланыс: математика, ағылшын тілі

Сабақтың түрі: ашық сабақ

Сабақтың типі: жаңа сабақ

І. Ұйымдастыру

1) Оқушылармен амандасу

2) Сабаққа қатысын тексеру

3) 2 топқа бөлу. Топқа бөлу үшін қолданылатын сөздер: (Алг, басы, енгізу, шығару, соңы, program; var; begin; readln, writeln; end. ) Берілген сөздерді құрап 2 топқа бөлінеді.

4) Өзін-өзі бағалау бетшесін тарату.

ІІ. Өткен тақырып бойынша білімдерін нақтылау.

Таңдау операторы дегеніміз не? Қызметші сөздерін ата.
Талмақталу операторы дегеніміз не? Қызметші сөздерін ата.
Циклдық алгоритмнің түрлері. Бір-бірінен айырмашылығы.
Бір өлшемді массив
Екі өлшемді массив

ІІІ. Жаңа сабақ.

Жолдық шамаларға біріктіру және салыстыру амалдары қолданылады. . Біріктіру амалын конкатенация деп атайды. Ол «+» таңбасымен белгіленеді. Осы амал арқылы символдардан жаңа мәтіндер құралады. Мысалы: “про”+ “грамма”= “программа”, “12”+”236”=”12236” Текстерді жалғау нәтижесі олардың ретіне байланысты: “236”+ “12” = “23612”. Салыстыру амалында <, >, <=, >=, < >, = белгілері жатады. Мысалы: ‘CCC’> ‘CC’ TRUE ‘Bol_’> ‘Bol’ TRUE ‘red’< ‘blue’ TRUE ‘100’> ‘101’ FALSE ‘MAN1’> ‘MAN2’ FALSE.
Текстің ұзындығын анықтау. Бұл операцияұзынқызметші сөзінің көмегімен жүргізіледі. Текстің ұзындығы ондағы символдар санымен анықталады. Мысалы:ұзын(“программа”) =9.
Символды ауыстыру. Сөздің бөлігін ауыстыруға мүмкіндік береді. Мысалы: А= “маман” болғанда А [1, 3] := “айр” командасы “маман” сөзінің бір бөлігін, 1-әріптен 3-ні қоса “айр”-мен ауыстырады. Команда орындалғаннан кейін А-ның мәні “айран” сөзі болады.

Мысалдар:

№1 мысал. “ку”, “шка”, “юшон”, “пила” сөздерінен: “кукушка кукушонку купила капюшон” сөйлемін құрастыратын алгоритм жазу және оның ұзындығын анықтау керек.

Шешуі:

алг сөйлем (нәт лит Т, бүтін L)

басы лит А, B, C, D

A:=“ку”; B:=“шка”; C:=“юшон”; D:=“пила”

T:=A+A+B+“”+A+A+C[2, 3] +A+“”+A+D+“ ”+B[2, 2] +D[1, 1] +C

L:=ұзын (T)

шығару T, L

соңы

Program e1;

const a='ку'; b='шка'; c='юшон'; d='пила';

var t: string [100] ;

l: integer;

begin

t:=a+a+b+' '+a+a+copy(c, 2, 3) +a+' '+a+d+' '+copy(b, 2, 2) +copy(d, 1, 1) +c;

l:=length(t) ;

writeln(' t:=', t) ;

writeln(' l:=', l) ;

end.

№2 мысал.

А= “Қазақстан”

A[2, 1] +[6, 4] + [2, 1] := ‘Астана’

A[1, 5] := ‘Қазақ’

A[7, 2] +[3, 2] :=‘таза’

A[6, 1] +[8, 1] +[1, 2] :=‘сақа’

№3 мысал. Меншіктеу командаларын ретпен орындағаннан кейін А символдық шамасының мәнін анықтау.

А= “қал”-ға тең.

A[1, 1] := ‘т’-‘тал’

A[3, 1] := ‘й’- ‘тай’

A[1, 1] :=‘м’- ‘май’

A[1, 1] :=‘с’- ‘сай’

А= “сай”-ға тең.

Атауы

Типі

Әрекеті

Атауы: Length (s)

Типі: s-string

Әрекеті:

s-жолдың ұзындығын анықтайды. (Қанша символ бар екенін)

Length (‘a+b’) =3

Length (‘a c d’) =5; т. с. с

Атауы: Copy (s, p, n)

Типі:

s-string

p, n-integer

Әрекеті: s-сөзінің p нөмірінен бастап, қатар тұрған n-символды көшіріп алады

Атауы: Delete (s, p, n)

Типі:

Әрекеті: s-сөзінің p нөмірінен бастап, қатар тұрған n-символды өшіреді

Атауы: Concat (S1, S2, …, SN)

Типі: s1, s2, - string

Әрекеті: s1, s2, …, sn айнымалылар мәндерін тұрған орындары бойынша біріктіреді.

Атауы: Insert (s1, s2, n)

Типі:

s1, s2, -string,

n-integer

Әрекеті: s1 сөзін s2 сөзіне n -нөмірінен бастап тіркеп жазады.

Атауы: Pos(s1, s2)

Типі: s1, s2- string

Әрекеті: s1 кіші сөзі s2 ұзын сөздің ішінде бар ма/жоқ па, соны анықтайды (егер жоқ болса нәтиже 0)

Атауы: Str(i, s)

Типі:

s-string,

i-integer,

Әрекеті: i санын символ типіне өңдеп, нәтижесін s мәні ретінде жазады.

Атауы: Val(s, I, code)

Типі:

s-string,

i-integer, real

code-integer

Әрекеті: Сөз ретінде берілген s санын бүтін немесе нақты санға ауыстырып, нәтижені i-дің мәні ретінде жазады. Қате жоқ болса code=0

Атауы: UpCase(c)

Типі: c-char

Әрекеті: Кіші латын және орыс әріптерін бас әріпке ауыстырады.

Атауы: Chr(i)

Типі: i-integer

Әрекеті: i санына сәйкес символды (әріпті ASC-код) береді.

Атауы: Ord(s)

Типі: s-chr

Әрекеті:

ІҮ. Тапсырмалар орындау.

Топқа берілетін тапсырмалар:

1-тапсырма. Бұл тапсырма жұмбаққа ұқсас.

1-топқа А= ‘сабақ’ екені берілген. ‘Сабақ’ сөзінен ыдыс, ас, бас киім, ақпаратты қабылдайтын адамның бір мүшесі, жылқы төлі сөздері шығатындай тапсырманы орындау керек.

А= “сабақ”-қа тең.

A[1, 1] := ‘т’-‘табақ’

A[2, 1] :=‘ым’- ‘тымақ’

A[3, 3] :=‘құл’- ‘құлақ’

A[4, 2] :=‘ын’- ‘құлын’

А= “құлын”-ға тең.

2-топқа А= ‘сарай’ екені берілген. ‘Сарай’ сөзінен жел, дуал, адам есімі, қатты деген мағынаны білдіретін сөз шығатындай берілген тапсырманы орындау керек.

А= “сарай”-ға тең.

A[3, 3] := ‘мал’-‘самал’

A[1, 1] :=‘қ’- ‘қамал’

A[1, 1] :=‘ж’- ‘жамал’

A[1, 3] :=‘қат’- ‘қатал’

А= “қатал”-ға тең.

Оқушылар постер қорғау арқылы берілген тапсырманың мағынасын түсіндіреді, қалай шығарды қалай бұл сөздердің пайда болу туралы.

2-тапсырма. Компьютермен жұмыс.

1-топқа оқулықтан №102 беттегі №16 практикалық жұмыстың 2-есебі; А-есебіндегі кітапхана сөзінен: ана, кітап, танк, апа, хан сөздерін құрастырып, сөздің ұзындығын көрсет.

2-топқа оқулықтан №102 беттегі №16 практикалық жұмыстың 2-есебі; В-есебіндегі компьютер сөзінен торт, том, ток, тер, рет сөздерін құрастырып, сөздің ұзындығын көрсет.

1-топ есебінің жауабы:

Program e1;

const a='кітапхана';

var t: string [100] ;

l: integer;

begin

t:=copy(a, 3, 2) +copy(a, 8, 1) +copy(a, 1, 1) ;

l:=length(t) ;

writeln(' t:=', t) ;

writeln(' l:=', l) ;

end.

Ү. Сергіту сәті.