Жүзден жүйрік туралы ақпарат

-7366052070

Егеменді еліміздің жарқын болашағы болар жас ұрпақ - бүгінгі мектеп оқушысы. Жас ұрпақ тәрбиесі қай заманда болмасын уақыт сөресінен түскен емес. Заманның өзекті мәселесі негізіне айналған оқыту жүйесінде әлемдік және ұлттық негізінде жеке тұлғаны дамыту түрлі әрекеттер іске асырылады.
Қазіргі оқушы - ұлт болашағы. Әрбір мемлекеттің болашағы мектебінде шыңдалады. Осыған орай ұстаз қауымына үлкен міндет жүктеледі.Ұстаздың алдына қойған мақсаты: ой - өрісі жаңашыл,шығармашыл деңгейде жұмыс істей алатын, дүниетанымы жоғары жан-жақты қалыптасқан жеке тұлғаны тәрбиелеу болып отыр.
Ногаева Светлана - 8 жыл еңбек өтілі бар, ІІ санатты, жоғары білімді физика пәні мұғалімі. Ногаева Светлананың ұстаз болып, еңбек етудегі басты мақсаты - сауатты, алғыр ұрпақ тәрбиелеу. Белгілі педагог К.Г.Ушинский: <<Мұғалім - өзінің білімін үздіксіз көтеріп отырғанда ғана мұғалім. Ізденуді тоқтатысымен оның мұғалімдігі де жойылады>> дегендей ұстаз өз мақсатына жету үшін әрбір сабағын үнемі ізденіспен өткізеді.
Оқушылардың шығармашылықпен жұмыс жасауына жағдай жасап, өз ойларын еркін, ашық, тиянақты жеткізуге, әр оқушы өз жұмысын қорытындылай білуге үйретеді. Сөз қадірін, сөз мағынасын бағалай білетін мұғалім оқушыларының тиянақты жұмыс жасап, ой - қабілетін арттыруға үлкен мән береді. Мұғалім өткізген сыныптан тыс шаралар, тәрбие сағаттары, міне, осы мәселелердің дәлелі болып келеді. Мұғалімнің тәрбие сағаттарында топтық жұмыс, жеке жұмыс, ортамен жұмыс, рөлдерде ойнап, образға ену түрлері өте қызықты өтеді. Өз оқушыларын үнемі мектепішілік, аудандық сайыстарға қатыстырып отырады.
Осындай тынбай еңбектеніп, жұмыс жасап отырған мұғалімнің мектепішілік жоғары деңгейде өткізілген сыныптан тыс шаралары және тәрбие сағаттарын назарларыңызға ұсынып отырмыз.




<<Жүзден жүйрік>>
Сайыстың мақсаты: Оқушылардың физика және информатика пәніне,
қызығушылығын ояту, физикалық құбылыс,физикалық дене,физикалық шама түсініктеріне терең түсінуге, ой-танымын дамыту.
Ойын шарты: Ойынға әр сыныптан 2 оқушыдан қатысады. Барлығы 8оқушы. Ойыншыларға бір шеттен бастап сұрақ қойылады.
Дәл солай 3 айналымға дейін сұрақ қойылады.
Әр үш айналымда сұраққа жауап бере алмаған оқушылар өздерінің дауыс беруі арқылы ойыннан шығып отырады.

Жүргізуші: Қайырлы күн құрметті көрермен!
Сөз бастайын терметіліп өлеңмен.
Тәрбиелі білімді боп әрқашан,
Өс өркенде қанат жайып кемелден.
Физик,ғалым астрономдар өтіпті,
Қиялменен көкке самғап жетіпті.
Табиғаттың аясында тербеліп,
Даналығын мұра етіп кетіпті.
Физикалық сұрақтар
№
Сұрақтар
Дұрыс жауап
1
Гректің <<Фюзис>> сөзі біздіңше нені бідіреді?
Табиғат
2
Ғылыми деректермен негізделген жорамал
Гипотеза
3
Әлем кеңістігінде не бар болса,соның бәрі не деп аталады.
Материя
4
Физика ғылыми тілін,заңдармен теорияларды Арнайы оқып үйренуге қолданылатын сөзді не деп атаймыз?
Термин
5
Кеңістікте нақты пішіні және көлемі бар нәрсені не деп айтамыз?
Дене
6
Өткір иісті затты бөлмеге алып кірсе,оның иісі тез арада бөлме ішіне таралып кетеді.Бұл қай құбылыс?
Диффузия

Сұрақ №2
№
Сұрақтар
Дұрыс жауап
1
Астрономиядағы <<астрон>> сөзі нені білдіреді?
Жұлдызды
2
Аспан денелері не туралы ғылым?
Астрономия
3
Жерге ең жақын аспан денесі?
Ай
4
Күн жүйесінде неше планета бар?
9
5
Жердің табиғи серігі не деп аталады?
Ай
6
Күнге ең жақын планета.
Меркурий
7
Жерден соңғы тұрған планета қалай аталады?
Марс
8
Күнге ең алыс планета?
Юпитер
9
Гелиоцентрлік жүйені жақтаушы ғалым?
Коперник
10
Дененің қозғалатын сызығы не деп аталады?
Траектория
11
Гелиоцентрлік сөзіндегі <<гелиос>> сөзінің мәні?
Күн
12
Аспан денелерін бақылауға,зерттеуге арналған құрал?
Телескоп
13
Поляр жұлдызы қазақша?
Темірқазық
14
Дененің тірекке немесе аспаға әрекет ететін күш?
Салмақ
15
СИ жүйесіндегі ұзындық бірлігі?
Метр
16
СИ жүйесіндегі көлем бірлігі
Куб метр
17
СИ жүйесіндегі жылдамдық
М/с
18
СИ жүйесіндегі аудан бірлігі
КВ/м
19
СИ жүйесіндегі уақыт бірлігі
Секунд
20
100км-де неше метр бар?
100000м
21
1 ар ненің бірлігі,нешеге тең?
Аудан 100м2

Жүргізуші: Келесі дауыс беру арқылы,ең әлсіз буын ойыннан шығады.
Сұрақтар №3

Сұрақтар
Дұрыс жауап

Күн жүйесіндегі планеталарының массасы ең азы?
Меркурий

1 жылда неше күн бар?
365

1 сағатта неше секунд бар?
3600

Күн жүйесіндегі 8 -ғаламшар не деп аталады?
Нептун

Меркурийдің қазақша аты?
Шолпан

Аңырқай немесе қызыл жұлдыз деп қазақтар қайсы ғаламшарды атаған?
Марс

Юпитердің қазақша атамасы қалай?
Есек қыран

Үлкен Аю шоқжұлдызы қазақша атауы?
Жеті қарақшы

Белінде сақинасымен көрінетін ғаламшар?
Сатурн

Көлемін және пішінін сақтайды?
Қатты

Көлемін сақтайды, пішінін өзгертеді?
Сұйық

Дене бір уақыт аралығында ұзындығы бірдей жол жүрсе ,қандай қозғалыс?
Бір қалыпты

Дененің жылулық күйін сипаттайтын шама?
Температура

Информатика нені зерттейді?
Ақпаратты алудың,сақтау-дың барлық әдістерін зерттейді

Ақпаратты енгізу құрылғысы?
Процессор,жүйелік блок,принтер

Файл дегеніміз не?
Ақпарат жазылған атауы бар аймақ

Буманы қалай құрамыз?
Контексті меню,создать папка

Себептің қызметі не?
Жойылған файлдар орналасқан қапшық

Бүкіл дүние жүзі бойынша таралған жалпы желілер?
Интернет

Адам қызметінің әр түрлі саласында пайдаланылатын ғылым?
Информатика

Компьютерде жұмыс жасағанда көзді экраннан неше см қашақтықта ұстау?
60-70

Кез - келген ақпаратты компьютерге енгізуге негізделген құрылғы?
Пернетақта

Түймелер орналасқан пернетақта?
Клавиатура

Енгізу пернесі?
Интер

Дербес компьютер неше бөліктен тұрады?
4

Информацияны есте сақтау құрылғысы?
Процессор

Құжатты қалай сақтаймыз?
Файл,сохранить как,сохранить

Тышқан неше батырмалы болады?
2немесе 3

Бір атаумен , бір текті элементтер жиыны
жиын
Жүргізуші: Келесі дауыс беру арқылы, ең әлсіз ойыннан шығады.
Сұрақтар №4
№
Сұрақтар
Дұрыс жауап
1
Эклиптика деген не?
Күннің бір жылдық жолы
2
Сәуір айына тура келетін шоқжұлдыз?
Тоқты
3
Балықтар қайсы айға тура келеді?
Март
4
Мерген шоқжұлдызы деп қайсы айды айтады?
Желтоқсан
5
Зодиак деген не?
Жан-жануарлар деген сөз
6
Жазғы күнгі тоқырау қашан?
22-шілде
7
Күн мен түн теңесу қашан болады?
21-наурыз,22-қыркүйек
8
Зодиак жұлдыздарын ата?
12
9
Қай планеталар алып планеталар?
Юпитер,сатурн,уран нептун
10
Серпімді деформацияның шамасы түсірілген күшке тура пропорционал кімнің заңы?
Гук заңы
11
Газдағы,сұйықтағы кіші бөлшектер қозғалысы?
Броундық қозғалыс
12
Дененің жылулық сипатын білдіретін шама?
Температура
13
Көлемін және пішінін сақтайды?
Қатты
14
Көлемін сақтайды,пішінін өзгертеді?
Сұйық
15
Көлемін және пішінінде сақтамайды?
Газ

Оқушыларды марапаттау
<<Ғалымдар аты өлмейді>> атты кеші
І-жүргізуші: Армысыздар, ағайын,
Ағайын тілін табайын
ІІ-жүргізуші: Бармысыздар, бауырлар
Өкпе емес бізде бауыр бар
І- жүргізуші: Есенбісіз ұстаздар,
Шаршамайтын қыс жазы.
ІІ-жүргізуші: Көренмендер аманба?
Отырған анау ойланып.
Екеуі бірігіп;Бәріңізге бір сәлем.
І-жүргізуші: Онда кешті бастайық.
ІІ-жүргізуші: Екеуміз асып саспайық
І-жүргізуші: Сөз кезегін келесі
ІІ-жүргізуші: Жұмбақтарға тастайық
І-жүргізуші: Кеште өздеріне арналған ғалымдар шықсын
қасқайып.
ІІ-жүргізуші: 1. Итальян ғалымы,
Инерцияны ашыпты
Оны білген балалар
Залдан жүруден қашыпты
Кім олды екен бұл ғалым? Г.Галелей.
І-жүргізуші: 2. Құрағанын бөлшектеп,
Заттарды ерте ұққанды.
Болжамын тәжірибе арқылы
Тек дәлелдеп шықпады.
Қай ғалым еді балалар,
Кім бар ойлап таба алар? (Архимед)
ІІ-жүргізуші: Формуласы күрделі
Есептен жылу мөлшерін
Ойлап тапқан ғалымға
Берген өлшем бірлігін. Д.Джоуль
І-жүргізуші: Тоқ күшінің өлшемі
Ағып өткен мөлшері
Физикалық шаманың
Ғалым атына теңеді. (Герог Ом.)
Жүргізушілер: Сонымен кешіміздің тақырыбы
Бірігіп <<Ғалымдар аты өлмейді>>
І-жүргізуші: Кешіміздің бағдарламасында:
І-бөлім Мақал - мәтелдердің нақты физикалық мағынасын ашу.

ІІ-бөлім Ақындар шықсын айтысқа...
Механикамен-электр айтысын тамашалайсыздар.
ІІІ-бөлім Викториналық сұрақтар.
І-жүргізуші: Түйені жел қозғаса,
Ешкіні аспанан ізде. (қозғалыс, тербеліс)
ІІ-жүргізуші: Жел соқпаса, шөптің басы қимылдамайды.
(күш)
І-жүргізуші: Ай мен күн ауыысты
Тәулікті тауысты. (Жердің өз өсімен айналуы)
ІІ-жүргізуші: Ай жарығы әлемге
Күн жарығы төменге (жарық сәулесі.)

І-жүргізуші: От жанды жылытады
Жылы сөз тәнді жылытады. (Энергия)
ІІ-жүргізуші: Мақал - мәтелдер сайысының жеңімпазын ортаға шақырамыз. Сізге деген сыйлығымыз әзір. Музыкалық үзіліс.
Айтысып тер төкпесе,қазақ, қазақ болама.
Механика мен Электр мырзаларын ортаға шақырамыз.
Механика: Ассалаумағалейкум, электрім,
Немене болып кеткен сенің түрің
Төленбей дер кезінде еңбек ақың,
Бейшара халге түсті - ау, әрбір күнің.
Электр: Механикам аман ба?
Тап болған мына заманға,
Өзіңе ешкім көз салмай,
Көңілің сенің алаң ба?
Механика: Неменеге алаңдайын бала батыр
Өзендер арасында ағып жатыр.
Қадірімді сен менің білмей кетсең,
Сөзсіз - ау болатыны заман ақыр.
Электр: Қорқытпағын сен мені,
Заман ақыр сөзімен.
Энергия халық алуда,
Электрдің көзінен.

Механика: Ол жағын дұрыс айттың бала батыр,
Электрмен жарықтанып дала жатыр.
Кей кезде ашуланып долданумен,
Шығарасың тіпті от сатыр - сатыр.
Электр: Физикада басқалар,
Өзіңменен теңбеді?
Салыстырып өзгемен
Мойындағын сен мені.
Мақсатымыз емес ғой,
Механикамен электрдің
Бірін - бірін женгені.
І-жүргізуші: Осымен доғарайық! Кәне қазылар алқасы
ақындардың бағасын беріңіз.
Келесі кезекті векториналық сұрақтарға берейік.
1. Дүниедегі ең жүйрік не? (ой - қиял)
2. Көзіңмен көресің, бірақ ұстай алмайсың?
(көлеңке)
3.Жүгі болса жүреді, жүгі жоқта тұрады.
(Аспалы сағат)
4.Егер түнгі сағат 12 - де даңбыр жауса 72 сағаттан соң күн ашылып шуақ
түсе ме?
(Жоқ.Түнгі мезгіл)
5. Алты аяқ, екі арқа, бір бас. Бұл не?
(адам орындықта отыр)
6.Сағат тілі ұшының қозғалыс траекториясы қандай сызық сызады.
(Шеңбер тәрізді траектория)

Кешті қорытындылау. Кешке қатысқан жақсы нәтежие көрсеткен ,
қатысқан оқушыларды марапаттау.


Сабақ тақырыбы: <<Кім болам?>>
Мақсаты: оқушылардың ойлау қабілеттерін дамыта отырып, болашақ мамандыққа байланысты ұғымдарын тереңдетіп,қызығушылықтарын арттыру.Мың түрлі мамандықтар туралы түсінік қалыптастыру.
Оқушылардың бойына жақсы қасиеттерді сіңіру, мамандық таңдай білуге, еңбек сүйгіштікке тәрбиелеу.
Көрнекілік: мамандық туралы суреттер, мамандық міндеттері, слайд көрсету.
1 Мен таңдаған мамандық.
2. Мамандық дегеніміз не? (оқушылардың пікірі)
3. Психологиялық сәт
4. Еңбек және жалқаулық туралы мақал-мәтелдер айту.
5. Ойын: <<Қай мамандық иесі?>>
Барысы: <<Әдептілік белгісі, иіліп сәлем бергенің>> қонақтармен амандасу.
Мұғалім:
Арыстандай айбатты
Жолбарыстай қайратты
Қырандай күшті қайратты
Мен жастарға сенемін - деп Мағжан ақын бір кездері бекер айтпаған болар. Сондықтан , біз ,жастар ,қоғам,халық алдындағы борышымызды сезіне білуіміз керек. Болашақ - білімді жастар қолында. Елбасы Н.Ә.Назарбаев білім алу үшін барлық жағдайға жол ашқан .Міне сол білімді саналы түрде игере отырып, Отанымыздың бір тетігіне сапалы маман болып қалану - біздің басты парызымыз.
Мамандықтың бәрі жақсы .Тек оны жүрек қалауымен таңдай біл. Сонда ғана сенің сол мамандыққа деген қызығушылығың артады. Осы мамандықтың барлығы ұлы тұлға - ұстаз алдынан өтеді.
Ұстаз болу -жүректің батырлығы
Ұстаз болу - сезімнің ақындығы
Ұстаз болу - мінездің күн шуағы
Азбайтұғын адамның алтындығы - деп Ғафу Қайырбеков ағамыз жырлағандай дана да ,экономистте, дәрігерде бәрі - бәрі ,әнші де ұстаз алдынан өтеді. Ғылым иесі ғалымда ,ел қорғаған батырда, тілінен бал тамған ақында , егін салған диқанда, мал бағып,терін төккен шопанда ,көк күмбезінен әрі өткен ғарышкер бәрі - бәрі ұстаздан тәлім алған , сондықтан ұлағатты ұстаздар ,сіздерге бүкіл адам баласы құрметпен бас иеді.
Мұғалім: -Ендеше әрқайсымыз өз қалаған
мамандығымызды айтайық.
1-оқушы: Мамандық дегеніміз- адамның еңбек қызметінің түрі.
Мамандық таңдау да мектеп қабырғасынан басталады. Сондықтан бүгін өзіміз қалаған мамандық туралы өз ойымызды айтамыз.
Әсемпаз болма әрнеге,
Өнерпаз болсаң арқалан.
Сен де бір кірпіш дүниеге,
Кетігін тапта бар қалан,
деп өмірден өз орнын тауып, елімізге қажетті кәсіп иесі болу бәріміздің арманымыз.
Біздің таңдауымыз әртүрлі.
Мұғалім: Әрине,біреуің ертең ақын, екіншің инженер, үшіншің құрылысшы боласың. Жаман мамандық жоқ. Мамандықтың бәрі жақсы.
Мұғалім: Сонымен балалар,белгілі бір мамандық иесі болу үшін арнайы оқу керек екен.
Қандай мамандық түрлерін білесіңдер?
-Мұғалім, кітапханашы,есепші, аспаз, сәулетші, дәрігер, заңгер, шахтер,тігінші,
Балалар, сендер қандай мамандықтарды көбірек естисіңдер?
Мұғалім, кітапханашы, аспаз, есепші, сәулетші, зергер, дәрігер, шахтер, заңгер, тігінші,т.б.
Ал енді, балалар қазір
<<Мамандықтың бәрі жақсы>> деген ойын ойнаймыз.
Ал сіздердің өздеріңіз армандаған мамандық туралы жыр - шумақтарыңызды тыңдап көрейік.
Ай-hай,ғажап қандай бұл!
Ал, қане кәсіп таңдай біл:
Аламын қандай мамандық
Алдым да толған таңдау тұр.
Әнші:
Әлемге ән боп жалғанар, Әйгілі не бір тарландар
Әуелей ұшқан аққудың ,Әсерлі үнін ұшқан дәл.
Роза мен Күләштай Әнші болсам не арман!
Ұшқыш:
Ар- намысын сақтаған, Жүректе сыр жаттаған
Туған елін-ұясын, Жан тәнімен сақтаған
Ұшқыш болғым келеді.
Инженер:
Мен инженер боламын, Жерден алтын табамын.
Жолын қуған әйгілі, Академик ағаның.
Ақын:
Ал мен ақын боламын,Сусылдаған қаламым.
Адамдардың жүрегін,Жырмен жаулап аламын.
Агроном:
Нан беремін баршаға,Жер маманы болам мен
Барып жүрмін бақшаға,Агроном ағаммен
Теңізші:
Үлкен алып кемеммен
Мұхиттар мен теңіздерді шарлаймын,
Дауылдарда толқындардан қорықпаймын,
Болашақта мен теңізші боламын.
Суретші:
Суретті керемет салатын,
Суретші мен боламын.
Абілхан атам сияқты
Сурет жолын қуамын.
Суретші болған ұнайды,
Таң қалдырсам талайды,
Суретшілік өнерді
Жүрегім менің қалайды.
Кәсіпкер:
Кәсіпкер болсам егерде,Бар әлемді кеземде
Бар пайданы ойламай,Барымды берем мен елге.
Велсипедші:
Велосипед мініп,оданда Вело спортшы болам ба?
Вело жарыс жолында,Великпен желден озам да,
Винакуров секілді мен чемпион боламын!
Ғалым:
Ғалымның жолы ғажайып
Ғибарат сабақ алайық
Ғұмыр бойы ізденіп,
Ғанибет ашу жаңалық.
Мұғалім: Ал, балалар, кім еңбектің -қас жауы жалқаулық туралы мақал-мәтелдер біледі?.
1.Су-ырыстың көзі. Еңбек кірістің көзі.
2.Ащы еңбектен - тәтті нан.
3.Ермек қуған бәлеге жолығады,Еңбек қуған қазынаға жолығады.
4.Еңбек шаһар түзетеді,Еңбексіздік оны жүдетеді.
5.Жаманға жан жуымас,Жалқауға мал жуымас.
6.Еңбек-ширатады,Өмір үйретеді.
7.Еріншіек түске дейін ұйықтайды,кешке дейін есінейді.
8.Жалқауға сөз,шабанға таяқ өтпейді.
9.Біткен іске сыншы көп,Піскен асқа жеуші көп.
10.Еңбек етпесең елге өкпелеме,
Егін екпесең жерге өкпелеме.
11.Еңбектің көзін тапқан,
Байлықтың өзін табады.
12.Кім еңбек етсе-сол тоқ.
13.Жұмысы жемістінің-өмірі келісті.
14.Адал еңбек елге жеткізер,
Арам қулық елден кеткізер.
15.Жалқаудың жауы - жұмыс.
16.Уақытының бос өткені-өміріңнің бос өткені.
17.Қолыма жұмыс бергенің - жаныма тыныс бергенің.
18.Еңбек етсең емерсің,
ерінбесең жеңерсің.
19.Еңбек пен бақыт - егіз.
20.Еңбек адамның екінші анасы
Ана-бұл үлкен ұғым.Болашағымыздан үлкен үміт күтетін ата-анамыз.
Ендеше Ана туралы әнге кезек берейік Ән <<Аруана>>
Ал енді еңбек пен мамандықтың айырмашылығы неде деп ойлайсыңдар?
2- оқушы: Еңбек - адамның қызметі материалдық және рухани жағдайын құруға бағытталған.
Еңбек әрқашан мақсатты, яғни әрдайым нәтижелі болу керек.
3- оқушы: Ал мамандық - еңбек қызметінің түрі, ол арнайы біліктілік пен білімділікті талап етеді.
4- оқушы: Мамандық латын тілінен аударғанда ресми көрсетілген іс. Мамандық иесі болу үшін әдейі оқу керек.
5.Ойын: <<Қай мамандық иесі?>>
Оқубілім-бағдары,
Заманының бағбаны? ................... / Ұстаз /
Жаңалықтың жаршысы,
Қаламының <<жолшысы>>................Журналист
Араша тұрар өлімге,
Қай маман бұл-өмірде? .................Дәрігер
Еңбек оның-талабы
Сүйікті әні-дала әні,
Егін жайын мәпелеп,
Асырайды елін..........................диханшы - агроном
-Күрегі бар қолында,Кімді айттым ойымда?
(Диқан)
Абай атамыз айтқандай <<Болмасаң да ұқсап бақ,бір ғалымды сүйсеңіз.Ондай болмақ қайда деп,айтпа ғылым сүйсеңіз>> дегендей алға ұмтылып арманымызға
жетіп,жақсы мамандық иесі болайық! Жалпы қорыта келгенде мамандықтың бәрі жақсы.Тек қана оны таңдай білу керек. Болшақта сіздерді үлкен маман иесі болады деп зор үміт күтеміз.
Қазақстанға өз үлесіңді қосатын үлкен азамат болуларыңа тілектеспіз.
Қазақстан туы биіктен желбірей берсін !

Ән ұран <<Менің Қазақстаным>>







<<Ойлан тап>> атты сайыс
Мақсаты: Оқушылардың физикадан алған білімдерін тексеру, физикаға қызығушылықтарын арттыру.
Түрі: Ойын. Жарыс.
Жоспары:
І-тур. Бәйге.
ІІ-тур. Көкпар.
ІІІ-тур. <<Лабиринт>>
ІV-тур. Полиглот.
V-тур. <<Сиқырлы текше>>
VІ - тур. <<Марапаттау>>
Физика - табиғаттың тілі екен ғой,
Көз тартар табиғаттың сыры екен ғой.
Салған ән, айтылған сөз, ішілген ас,
Бәрінің бағынары физика ғой.

Бүгін де физика барлық жерде,
Құрылыста, техникада, өндірісте.
Сырларын бұл ғылымның меңгеріңдер,
Шәкірттер ынта қойып үйреніңдер!
Бүгінгі кеш-қызықты кеш,
Көрермендер халайық.
Ой-түйсікті қозғап қазір,
Биік қанат қағайық.
Физика салтанатты,
Осы жерде құруын,
Белсенділік көрсетейік,
Бар ықылас құрулы.
Жарыс заңы ежелден,
Жеңімпаз болу шарт сол.
Еңбек етіп жалықпай,
Сәтті сапар тілеумен.
Сайысты біздер бастайық,
Көрсетіңдер өнерді,
Қарап қалма жасқанып.
Армысыздар, құрметті жиылған қауым, ардақты ұстаздар, қадірлі қонақтар, <<Жүзден жүйрек, мыңнан тұлпар>> сайыскерлер.
Бүгінгі <<Ойлан тап>> атты сайысымызға қош келдіңіздер!
Ендеше, құрметті көрермендер, <<Ойлан тап>> атты интеллектуалды кешімізді тамашалайық.
Бүгінгі ойынның жұлдыздары:
1 топ: <<Кішкентай Эйнштейндер>>
Топ басшысы:
2 топ: <<Электрон>>
Топ басшысы:
Бүгінгі ойында әділ баға беруші қазылар алқасы құрылады:
І-тур. Бәйге.
Қарап тұрмай бәйгеге еріңіз,
Шәкірттерге әділ шешім беріңіз,
Жүзден жүйрік, мыңнан тұлпар шығарар,
Бәйге, бәйге, бәйгені бір көріңіз.

Сайысымыздың І-кезеңі - <<Бәйге>>. Бұл кезеңде сайыскерлеріміз физикалық анықтамаларға қоңырау соғу арқылы жауап беруі тиіс. Әрбір дұрыс жауапқа 3 ұпай беріледі. Дайын болсаңыздар сайысымызды бастаймыз. Ал,мұқият болыңыздар:
1.Денені құрайтын бөлшектердің қозғалыс энергиясы мен олардың өзара әсерлесу энергиясы (ішкі энергия)
2. Жылу берілуі кезінде дененің алған немесе жоғалтқан энергиясы (жылу мөлшері)
3. Молекулалар арасындағы өзара әсерлесу, елеусіз аз болатын газ. (идеал газ)
4. Өз сұйықтығымен динамикалық тепе-теңдікте болатын бу. (қаныққан бу)
5. Денеге басқа денелер әсер етпеген кезде жылдамдығын сақтау құбылысы. (инерция)
6. Зарядталған бөлшектердің реттелген қозғалысы (ток)
7. Бір дененің екінші дене молекулаларымен өздігінен
араласу құбылысы қалай деп аталады. (диффузия)
8. Сұйықтың буға айналу құбылысы. (кебу)
9. Бірлік ауданға түсірілетін күш. (қысым)
10. Электр заряды жоқ бөлшек. (нейтрон)
11. Заттың қатты күйден сұйыққа өтуі. (балқу)
12. Қозғалыстың шапшаңдығын және бағытын сипаттайтын физикалық шама. (жылдамдық)
13. Кебу процесіне кері процесс (конденсациялану)
14. Жылу берілудің қатты заттардағы түрі
(жылу өткізгіштік)
15. Балқу кезінде ішкі энергия қалай өзгереді. (артады)
16. Уақыт өтуіне қарай дененің басқа денелерге қатысты кеңістікте орын өзгертуі.(механикалық қозғалыс)
17. Дене пішінінің, V көлемінің өзгеруі. (деформация)
18. Жылудың ауа және сұйық ағыны арқылы берілуі.
(конвекция)
19. Дененің өзі алатын үдеуіне ықпал ететін қасиеті.
(инерттілік)
ІІ-тур. Көкпар.
Адам - Алып таңғажайып ісімен,
<<Көкпар>> - ойын ой тастаған түсімен.
Зерделілер заманды алға жылжытсақ,
Физикалық заңдылықтар күшімен.
Бұл адамдар ардақтаған халықтар,
Физикада даңқы шыққан алыптар.
Қара, ойлан, зерек болсаң сайыскер,

Алыптарды әрқашанда танып қал.
1.Француз физигі және математигі, электр және магниттік құбылыстар арасының байланыс заңын, теориясын жасаған. Магнитизм табиғаты жөнінде гипотеза ұсынған. Физикаға <<Электр тоғы>> ұғымын енгізген.
(Андре Мари Ампер)
2. Итальян физигі, электр тогы туралы ғылымға жол салушы. Бірінші гальвани элементін жасаушы.
(Александро Вольта)
3. Неміс физигі, тізбектің бөлігіндегі ток күші, кернеу, кедергі арасындағы заңды теория жүзінде ашқан, тәжірибе жүзінде дәлелденген.
(Георг Ом)
4. Француз физигі, 1781 ж. электр және магниттік заңдылықтарды тағайындау үшін аспап ойлап тапқан. Сырғанау және домалау үйкелістерінің заңдылықтарын тұжырымдады. (Шарль Огюстан Кулон)
5. 1643-1727 жылдары өмір сүрген ағылшын физигі және математигі. Жарықтың көптеген қасиеттерін ашып, зерттеген. Жоғары математиканың маңызды салаларын талдап дамытқан. Ол денелер қозғалысының негізгі заңдарын және тартылыс заңын ашқан.
(Исаак Ньютон)
6. Б.э.д. 287-212 жылдары өмір сүрген ертедегі грек ғалымы, физик және математик. Рычаг ережесін тағайындаған, гидростатика заңын ашқан.
(Архимед)

ІІІ-тур.<<Лабиринт>>
Қалған 4 оқушыға тапсырмалар таратылады. Ойыншылардың міндеті, осы тапсырмаларды шешіп, әділқазыларға көрсету.
(Сендерге 3 минут уақыт берілсін)

№1. Жерден айға ұшып жету үшін, латын әріптері арқылы қандай физикалық шамалар белгіленгенін айтыңыз.



Ай



Жауабы: масса, уақыт, жылдамдық,ұзындық, микро.

№2. Мектептен үйге жету үшін, физикалық шамалардың өлшем бірліктерін білу керек.


Мектеп
Үй
Үй


Жауабы: метр, м/с, кг, с, м, м/с, м.

ІV-тур. Полиглот.
Келді кезек полиглотты шешуге,
Жауаптарды аударуға үш тілде.
Қазақ, орыс, ағылшынды білсеңіз,
7 ұпай, шәкірт саған несібе.
1.Аса қажет өмірге халық үшін, Пайдаланамыз күн сайын жарық үшін. (ток, ток, current [каррент])
2.Жалғыз бағыт білері,Бұрғаныңа көнбейді.
Жол көрсетіп береді,Бірақ өзі көрмейді.
( компас,compass [кампәс])
3.Туыстарын шетінен,Өбеді де бетінен
Бала-шаға ұсағын, Бауырына қысады.
( магнит, magnet [магнет])
4. Көкке қараған, жұлдыз санаған.
(телескоп, telescope [телискоуп])
5.Тар шеңберді айналып,Тұр құдықта байланып.
Қаға берер таңдайды,Әдетінен танбайды
( сағат,часы, clok [клок])
6.Қозғалысқа келтіріп,Жылдамдығын береді.
Өлшемдерін қарасақ,Ньютонға ол келеді.
(күш,сила, strength [стрензсі])
7.Жоғалмайды ешқашан,Түрлендірсек егер де.
Басқа күйге ауысқан,Жұмыс істейді әрқашан.
(Энергия,энергия,energy [енеджи])
8. +10 упай (сыйлык ұпай)

V-тур. <<Сиқырлы текше>>
Осы текшенің көмегімен экрандағы қалташадан қажетті номерді таңдаймыз. (осы ойыннан соң, жұлдыз саны аз екі ойыншы шығарылады)

№1 қалта. Шикі жұмыртқаны пысқан жұмыртқадан қалай ажыратуға болады? Тәжірибе жасап көрсет. Берілген құралдар: Тарелка, 2 жұмыртқа, сызғыш.(2 жұлдыз)(жұмыртқаны айналдыру керек, пысқан тез айналады)

№2 қалта. Конверт ішінде кілт жатыр. Осы кілтті конвертке қол тигізбей қалай алуға болады? Берілген құралдар: КІлті бар конверт, қайшы, су, сіріңке.
(2 жұлдыз) (конвертті жағып жіберу керек)

№3 қалта. Ыдыс ішінде су бар. Ыдыс түбінде тиын жатыр. Қақпақ, сіріңке, қағаз, пинцет, стақан сияқты құралдардың қайсысын пайдаланып, қолды су қылмай, тиынды қалай алуға болады? (2 жұлдыз) (пробка ішіне қағаз салып оны өртеу керек те, үстінен стаканмен жабу керек.)
№4 қалта. Велосипедші А-дан В-ға дейінгі жолды жүріп өтті. Бұл жағдайда велосипедтің алдыңғы және артқы дөңгелектерінің жүріп өткен жолдары бірдей ме?
(1 жұлдыз) (бірдей)

№5 қалта. Газдар мен сұйықтардың, сұйықтар мен қатты денелердің қасиеттерінің ұқсастықтары мен айырмашылықтары неде? (1 жұлдыз)
№6 қалта. Қандай зат сұйық күйден қатты күйге ауысқанда атын өзгертеді? (1 жұлдыз)
VІ-тур. Марапаттау
Бұл ойында әр ойыншы өзінің физикадан, математикадан білімдерін барынша қолдану керек. (Ойыншылар плакатқа көбірек сөз жазуға тырысу керек)
Көп ұпай жинаған топ жеңімпаз атанады.

Әділқазылар алқасына сөз беру:

Грамотамен марапаттау.

Сабақтың тақырыбы: <<Халық ұлына құрмет>>

Сабақ мақсаты: 16-желтоқсан Тәуелсіздік күніне берілген тарихи бағаны ұғыну , тану.Оқушыларды 1986 жыл 16 желтоқсан оқиғасына қатысқан халық ұлдарымен таныстыру. Оқушыларды ұлтжандылыққа,Отанын,елін халқын сүйетін патриотизмге үйрету.

Сабақ түрі: Ашық тәрбие сағаты.
Сабақтың әдіс-тәсілдері:Әдеби-сазды көріністер.
Сабақ көрнекілігі: Интерактивті тақта,слайдтар, плакаттар,кітаптар,лозунгтар,буклеттер (желтоқсан оқиғасында болған ержүрек ұл-қыздарымыздың суреттері) Н.Ә.Назарбаевтың сөздері.
<<Халық ұлына құрмет >>тақырыбында өткен ашық тәрбие сағатымыздың жүрісі:
Құрметті оқушылармен ұстаздар бүгінгі күн қонақтары
<<Халық ұлына құрмет>>атты ашық тәрбие сағатына хош келдіңіздер!
Жүргізуші:
-Дүниені дүр сілкіндіріп,тәуелсіздік туын Одақ елінде тұңғыш көтерген әйгілі 1986 жылдың желтоқсан қозғалысына да көп жылдар арта қалуда.Бұл күнді қаралы күн деп те,жаңару күндеп те атауға болар еді.Міне сондықтан да 16 желтоқсанды Тәуелсіздік күні деп,17 желтоқсан Демократиялық жаңару күні деп атап отыр.
Иә, Қазақстанаға ел басшы болып келген орыс азаматы Колбинге қарсылық
білдірген қазақ жастарының бұл Қонаевты ерекше сүйгендіктен емес ,бірнеше
ғасырға созылған азаматтыққа ұмтыла бастады.Бүкіл қазақ ұлты жет бетінен
өз-өзінен жойыла бастады,себебі ең бастысы,бас бостандығы жоқ еді.
Көрініс:Студенттер митингісінен үзінді:
(Радоиодан хабарлайды.)
Бүгінгі күн жаңалықтары :ССРО Орталық Комитетінің Жоғары Советінің
І-ші хатшысының ұйғаруы бойынша Қазақ ССР Жоғары Советіне -
хатшылыққа Генадий Васильевич Колбин тағайындалды.
-Бүгінгі жаңалықтарды естідіңіздер ме?(студенттер жиналып қалады)
-Не болды?
-Не болсын,
-Колбин деген орысты сайлапты .
-Иә,қазақ құрып қалып па?
-Ол жерді,елді не етсін? Бәрі - бір жаны ашымайды.
-Алаңға шығайық! (студенттер алаңға шығады)
-Тараңдар,әйтпесе қару қолданамыз!-қолын сілтейді
Алға бірі шығып - Елді ,жерді көркейтетін ,жаны ашитын көсем керек.
Біз қазақ-бізде де ел басқарар азаматтар бар.
Неге сайлауға ерік бермейсіздер!
Милиция келіп дубинкамен студенттерді ұрып-соғып алып кетеді.
Студенттер тарамай сайлау сұрайды.
Қазақтың ұл-қыздары ерекше ерлік көрсеткен бұл қозғалыста орыс ұлтының
қазақ қыздарына көрсетіп жатқан қолық - зорлығына шыдамайр ,ер- жігіттерде жүздеп ұсталып түрмеге жабылды. Олар Қ.Рысқұлбеков ,Л.Асанова ,
С. Мұхаметжанова тағы басқа көптеген жазықсыз студенттер.
<<Желтоқсан желі >> әні орындалады.
Көрініс:Қайрат Рысқұлбековтың сотталу сәтінен үзінді.
Секретаръ; - Орыңдарыңнан тұрыңдар
Сот келеді
(Бәрі орындарынан тұрады .)
Сот:Қазақ КСРО жоғары сотының қылмыстық істер жөніндегі сот алқасы мына
құрамда:
1.Қазақ КСРО жоғарғы соты Н.Гобарник
2.Хатшы-Қ.Бұқанбаева
3.Қазақ КСРО жоғары сотының прокуратурасы - Д.Баймухамедов
4.Адвокат-Ж.Исаева
5.Жәбірленуші - Савицкий
6.Сотталушы Қайрат Рыскулбековтің қатыстыра отырып ,сотты ашық деп жариялаймын.
Сот:
-Жәбірленуші Савицкий сіздің көзіңіздің көру мүмкіндігі қандай?
-Алыстан нашар көремін.
-Жолдас прокурор сауалыңыз бар ма?
-Бетпе-бет кездесуде Қ.Рысқұлбековтың ұрғанын айтыпсыз,ал Күзекбаевтың ұрғанын айтпапсыз.
Мұны қалай түсінеміз.
-Мен қазір есіме түскенін ғана айтып отырмын.
Адвокад жолдас сауалыңыз бар ма?
-Жәбірленуші Савицкий сіз киімге қарап есте сақтадыңыз ба?
-Жоқ әлде түрлері есіңізде қалды ма?
-Негізінде киімдері есімде қалыпты.
-Прокурор
-Сотталушы Қ.Рысқұлбеков сіз не үшін шеруге шықтыңыз?
-Біз өз сайлауымызды сұрадық
Адвокад
-Сіз Савицкийден қандай қашықтықта болдыңыз?
- 10 метрдей
Адвокад:
- қанша адам бар еді.
-30-40 шақты адам
Жасақшының құтқарушы үшін неше рет әрекет жасадыңыз?
-Бір,екі рет
-Сот:
-Адвокад жолдас басқа сауалыңыз бар ма?
-Жоқ
-Прокурор
Менің сауалым бар.
-Қ.Рыскұлбеков сайлауды не үшін сұрадыңыз.
Қайрат:
-Көсеміміз өз елімізден болуын сұрадық.
Сот үкімін оқиды.
Қайрат Ногайбай ұлы Рысқұлбековтың айыптау ісін қарай келіп,тәртібінің нашар екенінн баяндай келе,Қазақ КСРО қылмыстық істер кодексінің 287,289 және 301 баптарына сәйкес сот алқасы үкім етеді:
Қ.Н.Рыскұлбеков кінәлі деп табылып,мынадай қылмыстық кодекснің 173-1 бабы бойынша ең жоғары өлім жазасына атуға кесілсін.

Хатшы : Сотты жабық деп жариялаймын.
Жүргізуші: Туған халқымыз тәуелсіздік алды.Тарихымыздың беттеріне 1991 жыл алтын әріптермен жазылды.. Бостандыққа парламенттік жолмен жеттік.
Бұның саны аз халық үшін тиімді екеніне көзіміз жетті, көңіліміз жетті.
<<Қазақстан Республикасының мемлекеттік тәуелсіздігі>> туралы заң Жоғары Кеңес сессиясында көпшілік дауыспен бекітілді.
<<Елім менің>> әні.


Сабақтың тақырыбы: Шығыстың қос жұлдызы
Сабақтың мақсаты: Ұлы тұлғалардың ел бейбітшілігі жолындағы ерлік істерін ұғындыру, патриоттық сезімге тәрбиелеу, өз елі мен жері үшін болашақ ұрпақты Отанын сүюге, елінің, жерінің адал патриоттары, достық пен бірлік туралы түсінік беру арқылы отан сүйгіштікке тәрбиелеу
Сабақ түрі:Сыныптан тыс шара
Сабақ әдісі:Көрініс көрсету (Ұлы Отан сұрапыл соғысы туралы әңгімелеу.)
Сабақ көрнекілігі: Интерактивті тақта,Соғыс көрінісі, Н.Ә.Назарбаевтың суреттері,буклеттер,слайдтар
Сабақ жүрісі: Ұйымдастыру. Ән Ұран <<Менің Қазақстаным>>
І жүргізуші: Жеңіс, иә оның сан миллиондаған адамдар төрт жыл бойы минуттап,сағаттап сарыла күтті емес пе?Ақыры олардың үмітімен сенімі ақталды.Тілектері орындалды.Бірақ,сол жеңіс оңтайлықпен келген жоқ.Жеңіс жолында Отан үшін от кешіп,миллиондаған асыл азаматтар мерт болды.Жауымен жан аямай шайқасып,ерліктің ерен үлгілерін көрсетті.Біздің Қазақстан да соғыс шарпымаған шаңырақ кемде кем.Жүз мыңдаған ата- әкелеріміздің соғыстың алғашқы сәтінде ақ майданға аттанды.Жауға атылған 10 оқтың 9 Қазақстанда жасалады.Осы қан майданда мерт болған елдердің рухына басымызды иіп тағзым етеміз.

Дәл осынау жадыраңқы жай күй.
Болса дағы қай ғасырдың қай жылы.
Ұлы Отаным басымды иіп бір минут,
Есіңе алсаң сол бір апат қайғыны
1 минут үнсіздік
Ат ауыздығымен су ішкен
Ер етегімен су кешкен
Сұрапыл соғыста ерлермен бірге қолдарына қару алып, Отанын қорғауға біздің батыр апаларымыз <<Шығыс жұлдыздары>> Әлия Молдағұлова мен Маншүк Маметова асқан ерлік көрсетіп, батырлықпен қаза тапқан.
<<Ерлік керек қайда да?>>
Іштей айтып осы әнін
Барады Әлия майданға,
Қорғаймын деп Отанын
Қазақ қызы ғажайып,
Мерген болған аты аңыз
Қаhарманы халықтың,
Мақтанышы апамыз.
ІІ-жүргізуші: Әлия Молдағұлова 1925 жылы Ақтөбе облысының Темір ауданында туылған. Ата- анасымен ерте айрылған ол, Алматыға келеді. Сонан кейін Москва мен Ленингратта армияда қызмет ететін ағасының қолында тұрады.1942 жылы аяғында 17 жасар комсомол қыз Ленинградтағы мергендер мектебіне өз тілегімен кіріп, оны өте жақсы деген бағамен бітіріп шығады.

Көрініс: Қаңыраған қираған
Қабырға - ауладан
Плакат тұр қарап,
Тұр қарап дәл маған
Тұрғандай жазалап
Жүзі де сұсты оның
<<Сен бүгін азамат>>,
Майданға не істедің?
<<Не істедің? Не істедің?>>
Күткенім осы еді........
Ақыры келді күн
Военком есігін,
Аттадым мен бүгін.......
Әлия: Жолдас комиссар, мені соғысқа жіберуіңізді өтінемін, - деді жасы орташа келген полковникке кіріп барып.
Комиссар:
* Соғысқа? Қалайша соғысқа?
Әлия:
Иә соғысқа мен кішкентаймын, білемін олай екенін бірақ мен баруым керек.
Комиссар:
Қайдан келдіңіз?
Әлия:
Ленинградтан
Комиссар:
Бұрыннан осында тұрасыз ба?
Әлия:
Жоқ, мен Қазақстанда туып өскенмін.
Комиссар:
Ә, онда қазақ қызы екенсің ғой, Жамбыл атаның қызымын десең болды, бәрін дереу түсінер едім ғой.Өте жақсы, бірақ мен сені соғысқа жібере алмаймын.
Әлия:- Неге?
Комиссар;- Өте жассың баласың
Әлия:- Жоқ, мен бала емеспін
Комиссар:- Жасың нешеде?
Әлия: 17-ге келдім
Комиссар:- Он жеті көп емес қой шырағым. Оның үстіне қыз баласың
Менің де сендей қызым бар.
Әлия:- Мен комсомол мүшесімін
Комиссар: Так,так. Мен де сендей кезімде азамат соғысына қатыстым. Жас жүректің
Жалынды оты қойсын ба? Комсомол тамаша ерлік көрсетеді
Әлия: Мен мылтық ата да, тигізе де аламын
Комиссар: Бұл соғыс тирде атып жүргенді керек етпейді.Қызым менің бір әкелік кеңесімді ал, асықпа.
I-жүргізуші; Әлия комиссардың кеңесін тыңдап, бір жылдан кейін пісіп, соғысқа дайындалып, мергендер мектебін бітіріп, қайтадан комиссар алдына оралады.
Комиссар:-Сен Молдағұлова, осында қаласың, жаңадан қабылданған курсанттарды оқытасың
Әлия:- Жоқ болмайды. Мен майданға кетемін
Комиссар: Бұйрық солай. Осы қабылданған курсанттарды оқытасың да, солармен майданға аттанасың. Өз көзіңмен мергендерді апарып тапсырасың. Қаласаң қайтасың. Қазіргі курстың мерзімін қысқартамыз. Уақыт соны талап етіп отыр.
Әлия:- Жоқ ,комиссар мұнда қалмаймын. Мен фашисттерді өз қолыммен өлтірмесем болмайды. Менен басқа да үздік бітірген мерген қыздар бар ғой.
Олар да жақсы оқыта алады. Оның үстіне менің бойымда кішкентай мұғалім болатын кісіге ұқсамаймын.Ал мерген болуға жараймын. Бұл қалай?
Әлгі таңдағы мұғалімдер мені атағаны ма?Өте қызық, олар мені жақсы көрмеуі тиіс еді ғой.......
- Жолдас комиссар,кетуге бола ма?
Комиссар:- Демек қалатын болдың ғой
Әлия:- Жоқ қалмаймын. Егер майданға жібермесеңіз биік ағаш басына шығамында түспеймін сонда күні, түні отыра беремін.
Комиссар: Шының ба?
Әлия:-Шыным жолдас комиссар
Комиссар; Жібереміз майданға
Әлия:- Отанымыз үшін қызмет етемін!
II-жүргізуші; 1943ж.жазында Әлия майдан мектебіне аттанады: аз уақыттың ішінде мергендер винтовкасымен ол 32 фашисттің басын жояды.1944 жыл Әлия атқыштар бригадасының құрамында жүріп соғысады. Бұл соғыс сұрапыл табан тірескен ауыр ұрыс болды.
Әлия хаттарынан
1-оқырман
Әубәкір аға, алдымен,
Кінәлай көрме сен мені
Кеткесін сонда барлық ел
Меніңде қалғым келмеді
Әйтеуір маған ұрыспа,
Осылай болды ақыр күн.
Өздеріңе мен ұқсап
Сазайын беріп жатырмын.
2-оқырман
Есіңде ме, анау күндері-
<<Қорқағым>> деуші ең әрдайым
Қөрсең ғой өзің бір келіп,
Қорқағын қазір қандайын
Жүрушең бағып тек мені
Секілді сәби бағып тек мені
Әлия міне бетпе-бет
Аңдасып жатыр жауменен
Ә.Молдағұлова Казачиха деревниясын азат етуге бұйрық алды.Ол жауынгерлерді соңынан ерітіп атакаға шықты.Осы ұрыста Әлияға минаның шарықшақтары тиіп, сол қолы жараланды.Ол жарасын таңып алып, жауға оқ ата берді. Көп ұзамай........ұрыс басталады.Әлия неміс офицеріне бетпе-бет келіп қалады.Әлия автоматын жауға кезеп береді. Фашист бірінші болып атып жібереді. Әлия бетін қып-қызыл қан жауып кеткеніне қарамастан ақтық күшін жинап автоматынан оқ жаудырады.Гитлершіл сеспей қатады. Алия осылайша қаза табады.
С.Байтерековтың <<Әлия >> әні орындалады.
Ай өткен, жылдар өткен, ғасыр өткен
Жеңіспен майдан бітіп, жас ер жеткен
Ерлігі ер жүрегін тебіренткен
Ұрпаққа ұран болып Мәншүк кеткен.
М.Маметова 1922 ж. 2 қазанда Орал облысында дүниеге келген. Ата-анасынан ерте айырылған Маншүк балалық, жастық шағын Алматыда Әмина Маметованың тәрбиесінде болады. Ұлы Отан соғысы басталғанда Алматы мединститутында оқып жүрді.1942 жылы өз еркімен Қызыл Армия қатарына алынып, 21атқыштар дивизиясының құрамында ұрысқа қатысты.
Аға сержант пулеметші Мәншүк ұрыста өзінің асқан мергендігімен және табанды батылдығымен қөзге түсті.
Совет Одағының Батыры М.Маметова анасына жазған хатынан үзінді.
<<Қымбатты мама ! Көптен күткен хат пен посылканы тура алғы шепке жүргелі тұрған сәтте алдым. Бұл 1943 жылдың 10 қыркүйегі еді.Өзіме 1-ақ алма тисе де, мен қатты қуандым. Кішкене сыйлықты мен сияқты күткен жауынгерлер мен командирлер талап кетті. Үлкен рахмет! жолымыз болды.
Ал, қазір алғы шепке пулеметіммен фашистерді мықтап аңдудамын. Түнде мүлдем ұйықтамаймыз, ал күндіз тынығамыз. Міне,қалт еткен сәтті пайдаланып
сізге хат жолдап отырмын.
Қымбатты әпкетай! Бүгін күндіз сәл тынығайын деп жатыр едім-бірден ұйықтап кетіппін Сізді түсімде көрдім. Жалпы қазіргі өміріміз көңілді: фашистермен қару тілінде келіссөз жүргізіп жатырмыз. Жеңіспен оралған соң айтатын нәрсе көп. Қолыңызды қатты құшып сүйемін.Қызыңыз Маншүк. Менің майдандағы жолдастарым сізге сәлем айтып жатыр>>
<<Мәншүк >> әні хормен орындалады.
Соғыс жылдары ерлігі үшін орден және медальмен наградталғанның ішінде 96938 қазақ жауынгерлері Кеңес Одағының Батыры атанды.

Қара өлең Ж.Жабаев <<Ленинградтық өренім>>

І-жүргізуші:
Ешқашан соғыс болмасын!
Аспанымызда соғыс бұлты торламасын!
Аналар жесір,балалар жетім қалмасын!
Бар әлемде бейбітшілік орнасын
Ән <<Атамекен>>

Сабақтың тақырыбы: <<Саяси құрбандар>>
Сабақтың мақсаты:
1.Саяси қуғын сүргін құрбандары жөнінде оқиғаны оқушыларға дұрыс терең түсінік беру, олардың саяси санасын ояту, оқушылардың адамгершілік көзқарастарын қалыптастыру.
2.Оқушылардың тыңдау, ойлау, есте сақтау қабілеттерін дамыту.
3.Оқушылардың бойына Отансүйгіштікке, патриоттық сезімін, ерлік, батылдық, шындық, төзімділік, адамгершілік қасиеттерін дарыту.Саяси қуғын-сүргінге ұшыраған ақын-жазушылардың ерлігін, үлгі-өнеге ету.
Сабақтың барысы:
І. Кіріспе сөз <<Саяси қуғын-сүргіндер құрбандары>>
ІІ. Тәрбие сағатының мазмұны.
Жүргізуші: Патша өкіметінің қазақтардың жерін тартып алуы екі бағытта жүргізілді:
Біріншісі: әскери бекіністер салу арқылы.
Екіншісі:Қазақстанға басқа халықтарды қоныстандыру арқылы.
Орыс тілі мемлекеттік тіл болғандықтан, қазақ тілінің дамуына зияны тиді. Қазақша жер-су атаулары өзгертіліп, орысша атаулар енгізілді. Қазақ халқының әдет-ғұрпы, дәстүрі аяққа басылды.Көрнекті тілші , ақын,әдебиет зерттеушісі, дарынды аудармашы, үлкен ағартушы Ахмет Байтұрсынов Патша өкіметінің отаршылдық саясатын айыптады.1922 жылы 30 желтоқсанда Кеңес Социалистік Республикалар Одағының құрылғаны туралы шарт қабылдады. Съезд КСРО мемлекетінің басты белгісі-КСРО мемлекеттік елтаңбасын , жалауын бекітті. КСРО астанасы Мәскеу қаласы болып белгіленді.
1931-1933 жылдары Қазақстан халықтары аштыққа ұшырады, осы жылдары қуаңшылық болды. Осы жылдары 2 миллионға жуық қазақтар қырылды. Ашаршылыққа ұшыраған халықтың жағдайы өзен көлдерді жағалай бақа-шаян теріп, жол-жөнекей жәндіктерді, ит пен мысықты қорек еткендері де болды. Олар өз Отандарынан ашаршылыққа шыдымай Өзбекстан, Моңғолия, Түркменстан, Иран, Мәскеу,Ауғанстанға қоныс аударды. Елінен кеткен босқындар болатын.
Көрініс: Жәй-мұңды әуенге босқындар көрінісі.
Жүргізуші: 1931-1933 жылдары республикадан жыл сайын халық санымен мал саны кеміп отырған. Қазақстанның қоғам қайраткері Тұрар Рысқұлов, С.Сәдуақасовтар зорлық-зомбылықтарына наразылығын
Кеңес өкіметі басшыларына жеткізіп отырды, бірақ Кеңес өкіметі құлақ аспады.
1929-1933 жылдар арасында 400-ге жуық көтерілістер болды.Қазақстанда кеңес мемлекетін нығайтуға белсене қатысушы, қазақ халқының даңқты перзенті - Тұрар Рысқулов. Кеңес өкіметі орнағаннан кейін оның жұмысына белсене қатысып РКФСР үкіметі төрағасының орынбасарлығына дейін көтерілді. Сонда тұтқынға алынып, <<Халық жауы>> деген жалған атпен атылып кетеді.Партия комитетінің бірінші хатшысы Голощекин атына жазылған <<Бесеудің хаты>> Тұрар Рысқұловтың Сталинге жазған хаты. Оқиға 1932 жылы болды.
Пролог
Кремль. Сталиннің кабинеті.
Сталин:Неге біз жағдайды Қазақстандағы Голощекиннен емес, Москвадағы Рысқұловтан білеміз?! Неге сенен басқа ешкім ләм демейді.
Рысқұлов: Менен басқалары да Қазақстандағы бұрмалаушылықты сізге жеткізуге тырысқан. Бірақ олардың дауысы сізге жетпей жатыр.
Сталин: Қалайша?
Рысқұлов: Мысалы, жазушы Ғабит Мүсірепов бастаған бес адам сізге хат жазған. Бірақ...хат ұсталған...........
Сахна қараңғы тарта береді. Мұңды күй орындалады.
1930-1938 жылдар аралығында Қазақстанның ақын-жазушылары жазықсыз жазаланады. Олардың ішінде А.Байтұрсынов, Ж.Аймауытов, М. Жұмабаев,С.Сейфуллин,Б.Маилин, І.Жансүгіров,М.Дулатов т.б көптеген жазықсыз қазақтың ақын, белсенді қоғам қайраткерлері жазықсыз атылды.
<<Халық жауы >>деп айып тағылғандардың отбасы ,балашағасы қуғын сүргінге ұшырады.Жазықсыз жандардың 22 мыңдайы ату жазасына бұйырылды.Ату жазасынан аман қалғандардың да біразы отбасына қайта оралмады. <<Атамекен >>әні орындалады.

Көрініс:Ғ.Мүсіреповтен партия комитетінің бірінші хатшысы Голощекиннің жауап алуы. Голощекин креслода. Әлдеқалай қобалжулы Келдіме әлгі маңғаз жазушы?
Кезекші: келді. Мүсірепов кіреді.
Голощекин: Кел, жазушы...Сені ғой Крайкомға жауапты қызметке алдық. Не үшін?
Мүсірепов: Мен Крайкомға қызметке алыңдар деп арыз бермеген сияқтымын.
Голощекин: Көрдіңдер ме? Қалай-қалай кердеңдейді.
Құрамысов: Жолдас Мүсірепов! Сіз Крайкомның бюросында тұрғаныңызды білесіз бе?
Мүсірепов: Кпайком бюросы Голгоф емес қой деп ойлаймын.
Елеусіз: Не дейді? Қай жер дейді?
Құрамысов:Иса пайғамбарды шегелеп тастаған жерді айтады. Соны Голгоф дейді.
Елеусіз: Астафыралла! Сонда бұл өзін Исамын деп тұрма?
Голощекин: Рас-ау сонда сен өзіңді Иисус Христосқа балап тұрсың ба?
Мүсірепов: Жоқ, жолдас Голощекин.Мен коммуннист, Жазушы Мүсіреповпын.
Голощекин: Міне нағыз Иисус! Өзін құрбандыққа дайындап тұр.
Мүсірепов: Неге құрбан болуға тиіспін? Шындықты айтып, бюроға ашықтан-ашық мәселе қойғаным үшін бе?
Голощекин: Қайдағы шындық? Халық мал-жан жаппай қырылып жатыр деген шындық па? Жала! Жала! Жала!
Құрамысов: Жала арқылы халықты Крайкомға қарсы қою. Бұл-провокация!
Мүсірепов: Ел-аға сізде түк көрмей қалдыңызба? Бір үзім нан сұрап, кеңсеңіздің алдында сұлап жатқандардың үстінен аттап-пұттап өткеніңізде есіңізден шыққан ба?
Голощекин: Олар жалқау оңбағандар! Жұмыс істегісі келмей, ыңырсып жатқандарды кеңсенің алдынан менде көрдім.
Мүсірепов: Оларға: <<Бездельники! Работать надо!>> деп бастарынан теуіп-теуіп кеткеніңізді мен де көрдім.
Голощекин: Жалқау оңбағандарды маңдайынан сипауым керек пе сеніңше? Аяғыма оралды, аяғымды ажыратып алғаным рас. Тепті дегенің тағы жала!
Елеусіз: Ғабит, шырағым <<Төременен тіреспе, күшті мен күреспе>> демеуші ме еді, неғыласың қарсыласып...
Голощекин:Ол бізді негізгі мәселеден бұрып кетіп ,бұлғаққа салып тұр ғой.(Мүсіреповке қолын шошайтып)Экспертиза хаттың үш дана басылғанын анықтады,қалған екі данасы қайда?
Мүсірепов:Біреуі Сталин жолдасқа жіберілген.
Голощекин:Сен не тікелей Сталин жолдаспен хат алысатын болғансың ба? Ол хатың Сталинге жетпеде, хат ұсталды.
Мүсірепов:Әлгі совет почтасының азамат құпиясын сақтайтыны қайда?
Голощекин:Құпия сақтағышын.Почтаның Крайкомнан жасыратыны жоқ.Ал хаттың үшінші данасы қайда?
Мүсірепов:Үшінші хатты жыртып тастадық.
Голощекин: Сен жалақор ғана емес, әрі өтірікші екенсін ғой (қоңырауды басып қалып көмекшіге) Шақыр Қарабаевты.
Қарабаев жолдас хаттың үшінші данасы қайда?
Қарабаев(қызарақтап, жан-жағына алақ-жұлап қарап) үшіншісі РСФСР СваркомынаТұрар иРысқұлов жолдасақа жіберілмек болған.Бірақ жіберген жіберілмегенін білмеймін.Мен... топтан шықтым ғой....
Голощекин:Естідің бе жазушы?Енде есіңе түстіме?
Мүсірепов:Қарабаевқа жеркене қарап)Иуда!!!
Голощекин :(алақандарын шапалақтап)Браво!Міне Ииус !Айда,Иисус!
Қарабаев-Иуда,Мүсірепов-Исус.Иуда Исусты ұстап берді.Тарих қайталанбайды дейді.Кайталанады!Қайталанады!
Елеусіз:(Құрамысовқа)Не деп кетті?
Құрамысов:Иса пайғамбарды Иуда деген сатып кеткен, соны айтады.
Голощекин:Сталин жолдасқа қолы жетпеген бишаралардың ендігі тапқаны - Рысқұлов.
Жантақов:Рысқұлов-пантюркист!
Иванов:Жолдастар (сағатына қарап)Түнгі сағат бір болды,нақты мәселеден ауытқып барамыз.
Голощекин:Қателесесіз,Иванов.Нақты мәселеге енді келдік.Бүліктің басталуы қайда жатқанын білдіңізбе?Анықталды ғой бәленің бәрі Рысқұлов,алыста жатып Мүсіреповтың қолымен от көсейді.Бұл бүлікке Рысқұлов араласқан екен ғой.Міне ,бұл - шатақ-шатақ!
Жантақов:Бәрі де пантюркистер .Атылсын!
Голощекин:Атыласыңдар!Бесеуіңде атыласыңдар! (Мүсіреповке)Не амал,сені ажалға қимай-ақ қоюға болар еді.Бірақ сен түзелсейсің.Саяси бүкір адамды тек мола түзейді.
Мүсірепов:Атам қазақ айтқан <<Шалқайғанға-шалқай,
пайғамбардың ұлы емес;еңкейгенге - еңкей,әкеңнен қалған құл емес >>
Голщекин:Айттым ғой саяси бүкір адамды тек мола ғана түзейді деп.Атылсын!
Мүсірепов:Атыңдар!Голщекин!Құрамысов!Жантақов!Біз халық қырылып жатқандықтан атыламыз!Ал сендер қайта тіріліп кеткендіктен атыласыңдар!Халық қайта тірілгенде сендер екі дүниеден де орын таппай қаласыңдар.Сендер сияқтылар бұрында болған.Сендер қисапсыз қылмыстарыңнан мәңгі бақи құтыла алмайсыңдар.Ал,атыңдар!
<<Елім - ай>>әні орындалады.
Көрініс: Сталин мен Қазақстандағы Партия комитетінің бірінші хатшысы Голощекинмен кездесуі.
Москва түбіндегі Сталиннің дачасы.Креслода- Сталин. Қарсысында-Голощекин.Ортада дөңгелек стол.
Сталин:Ал, сонымен келген шаруаңды айт
Голощекин:Келген шаруам-Қазақстандағы қәзіргі...
Сталин: (бөліп жіберіп) Иә, Қазақстандағы қәзіргі жағдай. Айтшы,Голощекин қазақтар қандай халық?
Голощекин: Ойбай, сұрамаңыз(қолын ербеңдетіп) Жабайы! Жабайы! Тамақты қолмен жейді! Қасық, шанышқы дегенді білмейді! Сұмдық!
Сталин: Жә-рай-ды. Ал, одақ көлемінде шығатындай ақын жазушылар бар ма?
Голощекин: Жазушы сымақтар бар.Шетінен ұлтшыл. Шетінен - Алашорда! Әлгі, Байтурсынов, Дулатов,Жұма...баев, Ай...Аймауытов, Әуезов... шетінен қамауға алдық.
Сталин: Осы сен жақсы көретін қазақ бар ма?
Голощекин:Бар,бар...Жантақов,Құрамысов,Ерназаров...
Сталин: Жантақов! Қай Жантақов? Рысқұловтың үстінен арыз жаза беретіні ме?
Голощекин: Өзі, соқтығыса беретін.Голощекин Қазақстанды құртып жатыр деп байбаламдайды ды жүреді. Көре алмайды. Менің орныма өзі отырғысы келеді.
Сталин: Жә, жетер! Рысқұлов жаман, Ходжаев жаман, Нұрмақовта, Сәдуақовта жаман! Қазақтар түгел надан! Сонда кім қалды? Осы Яков Свердлов марқұм сені неге мизантроп деген?Айтқ-а-а-н. Жұрттың бәрін жек көресің. Иә, қапаланба...Қаталдықта керек. Бізге солқылдақтық жараспайды. Сонымен коллективизацияны тездетесің ғой?
Голощекин: Тездеткенде Қалай! Бірақ....
Сталин: Не бірақ?
Голощекин:Әлгі Рысқұловтың шабуылынан қорғасаңыз болғаны. Сессия сайын, пленум сайын мені сынағаннан басқа жұмысы жоқ.
Сталин: Қорықпа Шая.
Голощекин: Ойбай, ол дүлей! Сырын білмейсіз.
Сталин:Білеміз. Ондай-ондай асаулардың талайын ауыздықтағанбыз!
Голощекин: Рахмет, жолдас Сталин! А-а-а...
Сталин: Не айтайын деп едің? Айтабер?
Голощекин:Соның өзін..... Рысқұловты айтамын......Совнаркомға отырғызып, желкемізден қыдыңдатып қоймай, былай нетуге болмайма?
Сталин:Әр нәрсе өз уақытымен.Библяны ұмытпаған шығарсың <<Всему свое время. Время насаждать.Время вырывать.Время собирать камни.Время разбросовать камни>> Бұрынғылар жаман айтпаған ә?!
Голощекин:Ақылды айтылған.
Сталин: Ендеше іске сәт, Шая! Тездет! Жылдамдат!
Голощекин:Аянарым жоқ, жолдас Сталин!

<< Елім менің >> әні
<< Менің Қазақстаным >> әні.

ФИЗИКА ӘЛЕМІНЕ САЯХАТ
Сайыстың мақсаты:Оқушылардың білімдерін, білік-дағдыларын кеңейту және пәнге деген қызығушылығын арттыру,зейінін,логикалық ойлау қабілеттерін жетілдіру, физиканы (баламасы табиғатты) тану арқылы мәдениетпен сананы өсіру.
Барысы
Кіріспе
Сыныпты екі топқа бөліп,аттарын қою,ұранын белгілеу.
Сайыс алты кезеңнен тұрады.
І кезең."Сәлемдесу"
ІІ кезең."Күй тарқату"
ІІІ кезең."Білгенге маржан"
ІV кезең."Кім жүйрік"
V кезең."Жұбыңды тап" (Физикалық шамалар арқылы өз жұптарын табу)
VI кезең."Капитандар сайысы"
Әр команданың капитандары тақтаға шығып, берілген есепті шығарулары керек.
Жүргізуші:
"Фюзис" деген-табиғат,
Грек сөзінен алынған.
Ғылымға қажет жаңалық
Осы сөзден табылған.
Қоршаған барлық дүние
Табиғатты құрайды.
Сарқылмас оның сырлары
Өзгеріп тұрар ұдайы.
Армысыздар қадірлі ұстаздар, оқушылар, көрермендер және көңілді тапқырлар топтарының сайыскерлері! Сіздерге сәттілік тілей отырып,сайысымызды бастауға рұқсат етіңіздер.
Физика ғылым тұғыры,
Таласы жоқ бұл күнде,
Физикасыз, айтшы сен,
Түсіндіру мүмкін бе?!
Электр шамы жануын,
Мұнайды жерден алудың,
Заңдары қандай болады,
Ғимараттар салудың?
Теледидар көруіңді,
Интернеттегі шерудің,
Көтергіш кран жұмысын,
Шеге қаға білуді,
Жерде жүрудің өзін де,
Айдың жақындауын көзіңе,
Айшықтайды қай ғылым,
Жүр,бала,соны сезіне.
Жету үшін табысқа,
Ұшу үшін алысқа,
Қатысу керек,достарым,
Физикалық сайысқа!
Сайыскер топтарды ортаға шақырайық. Енді бірлесе отырып бүгінгі "Көңілді тапқырлар топтарының" сайысының мақсат-міндеттерін айқындайық.
(Топ мүшелерімен жанкүйерлер қатысады)
Жүргізуші:Енді сіздерді әділқазы алқаларымен таныстырайық.
Жүргізуші: Сонымен ұшқыр ой, білімдегі білімдері тең қарсыластар, бірге ойнап,бірге оқитын достар үшін жан күйетін сәт те туды.
I кезең.Сәлемдесу
(Сайыскерлер топтарының аттарын,ұрандарын,әндерін айтады.)
1 топ:"Электрон";
2 топ:"Протон".
II кезең."Күй тарқату"
Әр топ өздері дайындаған төрт сұрақты қарсыластарына кезекпен қояды, ойлануға 30секунд уақыт беріледі, соңынан дұрыс жауабын айтады.
Қойылатын сұрақтардың мысалдары:
1 топ:
1.Жайдары жаздың күнінде
Жаныңда жатар жантайып,
Кетіре алмассың, қырсаң да
Шапсаңда қолға балта алып.
(Көлеңке)
2.Нені жәшік ішіне тыға алмайсың?
(Жарық сәулесін)
3.Не opнынан қозғалмай жүреді?
(Уақыт)
4.Егер шелектегі суды ішіп қойсаң не қалады?
(Ауа)
5.Жерден біз нені көтере алмаймыз?
(Көлеңке)
6.Күндіз ұйықтайды,түнде жанады.
(Ай)
7.Сен айқайласаң-ол тоқтайды,
Сен тоқтасаң-ол айқайлайды.
(Жаңғырық)
4.Таба алмайсың оң менен солды,
Адассаң қапылыста.
Дәл сілтер көрсетіп жолыңды,
Шығысқа,батысқа.
(Компас)
III кезең. "Білгенге маржан".
(Атақты физиктердің атын тауып,табылған есімге байланысты сөзжұмбақ шешу)
1 топ."Электрон"
Ойланыңдар,өткенді еске алыңдар,
Бұл құбылыс айналадан табылар.
Сұйықтар мен газдардағы қысымды
Кім айтады түсіндірген ғалымды.
(Паскаль)
Сөзжұмбақ "Паскаль"
1.Алып планета.(Юпитер)
2.Химиялық элементтің ең кіші бөлшегі.(Атом)
3.Кесіндіні өлшейтін аспап.(Сызғыш)
4.Дененің қалдырған ізі.(Траектория)
5.Диффузия сөзінің мағынасы.(Жайылу)
6.Дененің жүріп өткен қашықтығы.(Жол)
7.Бүкіләлемдік тартылыс заңын ашқан ғалым.(Ньютон)
2.топ"Протон"
Адам алып таңғажайып ойымен,
Суда жатып,ой қорытқан ісімен.
Суға салсаң небір ауыр денелер
Жеңілдейді,айтшы кімнің күшімен?(Архимед)
Сөзжұмбақ "Архимед"
1.Жерді қоршап тұрған ауа қабығы."Атмосфера"
2.Жылдамдықты өлшейтін құрал."Спидометр"
3.Кері итеруші күш."Архимед"
4.Оптикалық шыныдан жасалатын зат."Линза"
5.Тіреуге немесе аспаға әрекет ететін күш."Салмақ"
6.Ток күшінің өлшем бірлігі?"Ампер"
7.Электролиз заңын ашқан ғалым?"Фарадей"
IV кезең."Кім жүйрік?"
"Электрон" тобына
Жерден Айға жету үшін физикалық шамаларды 1 минут ішінде айтып шығу керек.(Топтан екі оқушы шығады)
Ай Дж м2 C Вт км/м3 Жер
кг Кл Ом/м В А Ом
"Протон" тобына Үйден мектепке жету үшін физикалық шамалардың өлшем бірліктерін 1 минут ішінде айтып үлгерулері қажет,топтан екі оқушы шығады.
Мектеп F I S g t Үй
q U R Q 1 p

V кезең."Жұбыңды тап"(Физикалық шамалар арқылы өз жұптарын табу)
F mg a v2/r

P m(g+a) a F/m

Әрбір физикалық шама арқылы оқушылар өз жұптарын табу керек.Сегіз оқушы шығады.Сол физикалық шамалардың артына сегіз планетаның суреті берілген, сол бойынша планеталар туралы мағлұмат береді.
VI кезең."Капитандар сайысы"
Әр команданың капитандары тақтаға шығып, берілген есепті шығарулары керек.
1-есеп
Велосипедші еңіске қарай 0,5м/с2 үдеумен қозғалып келеді.Егер велосипедшінің бастапқы жылдамдығы 6 м/с-қа тең болса,0,1 мин өткенде оның жылдамдығы қандай болады?
2-есеп
Тыныштық күйден 0,2м/с2 үдеумен қозғала бастаған автомобиль қанша уақыт ішінде 10м жол жүреді?
Көрермендерге қойылатын жұмбақтар.
"Жұмбақтар шешейік"
1-жұмбақ
Жердің жүзін шарлайсың,
Онсыз еш жерге бармайсың.
Көлікпен де жаяу да,
Саралайсың,таңдайсың. (Жол)
2-жұмбақ
Көп болса,асықпайсың,
Мезеттен қашықтайсың.
Асықсаң аз болады,
Табасың мұны қайсың? (Уақыт)
3-жұмбақ
Қозғалыста сипаттар шапшаңдықты
Тағы да бір белгісіз шама шықты.
Ол болмаса денелер қозғалмайды,
Шешеді бұл жұмбақты қандай мықты? (Жылдамдық)
4-жұмбақ
Жылдамдықты өзгертеді.
Қозғалысты тездетеді.
Қарсы шықса қозғалысқа,
Тоқтарына көз жетеді. (Үдеу)
5-жұмбақ
Қозғалысқа келтіріп,
Жылдамдығын береді.
Өлшемдерін қарасаң,
Ньютонға ол келеді. (Күш)
6-жұмбақ
Бірдей көлемдегі масса кейде көп,
Аз болса да кейде дөп.
Делінеді бұл шама,
Аталуын тапшы тек. (Тығыздық)

7- жұмбақ
Күш көбейсе, артады,
Аудан артқа тартады.
Жүзі жұқа үшкір зат,
Одан бірақ қорқады. (Қысым)

8-жұмбақ
Барлық денелерге тән,
Онсыз болмайды сән.
Әр затта болады әртүрлі,
Өлшеуге болады дәл. (Масса)

ХХІ ғасыр көшбасшысы интеллектуалдық сайыс
Мақсаты: Оқушылардың физика және информатика пәніне қызығушылығын ояту, физикалық құбылыс,
Физикалық дене,физикалық шама түсініктеріне терең түсінуге, ой-танымын дамыту.
Сабақ жүрісі:
І тур <<Бәйге>> ауызша жауап.
ІІ тур <<Дода>> сұрақ 5 тараудан.
ІІІ тур <<Көкпар>> Пән таңдау.
Апталықтағы сайыстың жеңімпаздары қатысады:
<<Жүзден жүйрік>> <<Жұлдызды сағат>> <<Үздік информатик>> <<Ғалымның аты өлмейді>>
Не? Қайда? Қашан?
І тур <<Бәйге>> сұрақтарға жауап беру
Температура дегеніміз не?
Ғылыми деректермен негізделген жорамал?
Әлем кеңістігінде не бар болса, соның бәрі не деп аталады?
Физиканы ғылыми тілін, заңдармен теорияларды арнайы оқып үйренуге қолданатын сөзді не деп атаймыз?
Кеңістікте нақты бір пішіні және көлемі бар нәрсені не деп атаймыз?
Өткір иісті затты бөлмеге алып кірсе, оның иісі тез арада бөлме ішіне таралып кетеді. Бұл қай құбылыс?
Орыс тіліне физика сөзін кіргізген ғалым?
Заттың ең кіші бөлшегі не деп аталады? Заттың көлем бірлігіндегі массасына тең шама?
Молекула қандай бөлшектерден құралған?
Гректің ірі ойшылы бірінші ұстаз аталған ғалым? Отырар қаласында дүниеге келген <<екінші ұстаз>> аталған ғалым?
Күміс зат па әлде дене ме?
Су тамшысы зат, не дене деп аталама? Денелердің өзара әрекеттесуін сипаттайтын физикалық шама?
Судың мұзға айналуы не деп аталады?
Зат молекулалары қалай қозғалады?
Атом ядросы молекуладан үлкен бе, кіші ме?
Астрономия нені зерттейді? Қазақстандағы космодром не деп аталады?
1 грамм суды 1 градусқа қыздыру үшін берілетін жылу мөлшерін не дейміз? <<Араласу>> жылу берілудің қай түрі?

ІІ тур <<Дода>> сайысы 4 тараудан тұрады.
І тарау Жылу құбылыстары
ІІ тарау Астрономия
ІІІ тарау Электр құбылыстары
IV тарау Информатика
Әр тарауда 5 сұрақтан тұрады. 10, 20, 30, 40, 50 ұпай саны жазылған сұрақтар.

І тарау Жылу құбылыстарының сұрақтары.
10 бал- Термодинамика бөлімі нені қарастырады?
20 бал- Табиғаттағы ең төменгі шектік температура неге тең? / 273 К /
30 бал- Қант қайнату заводындағы қызылшадан қантты шығарып алу қандай құбылысқа негізделген./Диффузия/
40 бал- Архимед күшінің әрекетінен пайда болатын жылудың түрі. /конвекция/
50 бал- Термодинамиканың І, ІІ заңдары қалай тұжырымдалады?
ІІ тарау Астрономия пәні бойынша сұрақ.
10 бал- Ең алып планеталарды ата?
(Уран, Юпитер, Нептун, Сатурн)
20 бал- Ертедегі гректер <<қыздырма шырақ>> деп нені атаған?
30 бал- Күнге жақын планета? Онда атмосфера бар ма?
(Марс) жоқ
40 бал- 973 жылы Хорезмде дүниеге келген ортазияның ғалымы- астроном, математик, географик, философ кім? Бұл қай ғалым? (Әбу Райхан Бируни)
50 бал - Жердің массасынан Айдың массасы қанша есе кем?Массасы 1 кг. Денені Жер қанша Ньютон күшпен тартады? Ай ше? (Жер - 9,81 Н/ (Ай - 1,62 Н)

ІІІ тарау. Электр құбылыстар жөнінде сұрақтар:
10 бал. Алғашқы рет <<Электр тоғын>> түсінген физик кім? А.Ампер.
20 бал. Тоқтың физиологиялық әрекетін қалай түсінесің? /Тоқ ұру әсері/
30 бал. Электр қозғаушы күші неге тең?
40 бал. Тоқ күші өлшем бірлігі? /Ампер /
50 бал. Электр өрісін туғызатын бөгде күштердің Кулондық күштерге қарсы атқарған жұмыс процесі не деп аталады?
(Зариядтардың бөлінуі.)
ІV тарау. Информатика пәні бойынша сұрақтар.
10 бал- Суреттің үзіндісін қалай өшіреміз?
20 бал- Өшіру үшін қай батырманы пайдаланамыз?
30 бал- Мәтінді баспаға шығару үшін?
40 бал- PAINT қандай редактор?
50 бал- PAINT - ты іске қосу жолы?
Әділ қазылар алқасы өздерінің әділ бағаларын беріп әр сайыстың бағасын бағалауды.
Қорытынды: ХХІ ғасыр көшбасшысы:Осы жеңіске жеткен оқушылар мақтау қағазымен марапатталып,осындай үлкен жетістіктерден көрініс беруге тілек білдіреміз
Не? Қайда? Қашан?
Сайыс шарттары:
Таныстыру
Гейм Тарихи сұрақтар
Гейм Физикалық құбылыстар сұрақтар
Гейм <<Физикалық жұмбақтар>>
Капитандар сайысы. Логикалық тапсырма.
Таныстыру.
Гейм
Тарихи сұрақтар
1.Бейнеу ауданы қай жылы қай айда құрылды? Ж: 1973 ж. 20 - наурыз

2.<<Тамағы тоқтық жұмысы жоқтық,
Аздырар адам баласын>> - кімнің өлең жолдарынан алынған?
Ж: Абай Құнанбаев
3.Маңғыстау қандай табиғи аймаққа жатады? Ж:Еуразия шөлейті

4. <<Ескендір>>,<<Масғут>>,<<Әзім әңгімесі>>поэмасының авторы кім?
Ж: Абай Құнанбаев

5.Қазақстан Республикасының Елтаңба авторын ата?
Ж:Жандарбек Мәлібеков

6.<<Боранды Бекет>> романының авторы кім? Ж:Ш.Айтматов

7.Маңғыстауда түсірілген <<Кек>> атты тарихи фильм Ә. Кекілбаевтың қай шығарманың желісі бойынша түсірілген. Ж: <<Күйші>>.

Жүргізуші:Бүгін де физика барлық жерде,
Құрылыста, техникада, өндірісте.
Сырларын бұл ғылымның меңгеріңдер,
Шәкірттер ынта қойып үйреніңдер!

3-тур. Физикалық құбылыстарға сұрақтар

1.Денені құрайтын бөлшектердің қозғалыс энергиясы мен олардың өзара әсерлесу энергиясы (ішкі энергия)

2. Жылу берілуі кезінде дененің алған немесе жоғалтқан энергиясы
(жылу мөлшері)
3. Молекулалар арасындағы өзара әсерлесу, елеусіз аз болатын газ.
(идеал газ)
4. Өз сұйықтығымен динамикалық тепе-теңдікте болатын бу.
(қаныққан бу)
5. Денеге басқа денелер әсер етпеген кезде жылдамдығын сақтау құбылысы.
(инерция)
6. Зарядталған бөлшектердің реттелген қозғалысы (ток)
7. Бір дененің екінші дене молекулаларымен өздігінен араласу құбылысы қалай деп аталады. (диффузия)
8. Сұйықтың буға айналу құбылысы. (кебу)
9. Бірлік ауданға түсірілетін күш. (қысым)
10. Электр заряды жоқ бөлшек. (нейтрон)
11. Заттың қатты күйден сұйыққа өтуі. (балқу)
12. Қозғалыстың шапшаңдығын және бағытын сипаттайтын физикалық шама.
(жылдамдық)
13. Кебу процесіне кері процесс (конденсациялану)
14. Жылу берілудің қатты заттардағы түрі (жылу өткізгіштік)
15. Балқу кезінде ішкі энергия қалай өзгереді. (артады)
16. Уақыт өтуіне қарай дененің басқа денелерге қатысты кеңістікте орын өзгертуі.(механикалық қозғалыс)
17. Дене пішінінің, көлемінің өзгеруі. (деформация)
18. Жылудың ауа және сұйық ағыны арқылы берілуі. (конвекция)
19. Дененің өзі алатын үдеуіне ықпал ететін қасиеті. (инерттілік)
20.Дененің тірекке немесе аспаға түсірілген күші /Салмақ/формуласы.

4 - тур Физикалық жұмбақтарды шешу.
1.Кім барлық тілде сөйлейді? (Формула)
2.Көзіңмен көресің қолыңмен ұстай алмайсың. (Көлеңке)
3.Жай көзге көрінбейді, қозғалуға ерінбейді. (Молекула)
4.Отқа жанбайды, суға батпайды. (Мұз)
5.Қандай ыдыстарға су толтырылмайды? (Толы ыдысқа)
6.Қай жерде құрғақ тастар кездеспейді? (Теңіз түбінде)

5 - тур Капитандар сайысы. Логикалық тапсырма
Тұрмыста қолданатын құрал.
Физикалық рычаг ережесін және қысымды азайту жолдарын ескере отырып жасалған құрал. (Қайшы)
Бұл қатты дене, бұл дененің бойына беткен қасиет жер шарында да және басқа планеталарда да кездеседі. Бұл қатты дене <<оң>> немесе <<теріс>> зарядқа ие емес, бірақ өзара әрекеттеседі.Бұл қандай құрал? (магнит)
Бұл құрал тұрмыста, медицинада қолданылады. Жұмыс жасау принципі Атмосфералық қысым әрекетіне негізделген. (шприц)
Физикалық құрал тұрмыста да, техникада да қолданылады.
Денелердің жылулық күйін сипаттайды.Өлшем бірлігі физикалық шаманы өлшеуге қолданылады. (Градусник)
Оқушылар өте жақсы дайындалған.
1 - орын_________________________________
2 - орын_________________________________
3 - орын_________________________________
Әділ қазылар алқасы:
1._________________________________
2._________________________________
Әділ қазылар алқасы өз бағаларын әділ бағалады.
Құрметті ұстаздар мен оқушылар!
Физика - информатика апталығының
<<Не? Қайда? Қашан>> атты сайысымыз осымен аяқталады. Атсалысып қатысқандарыңызға көп-көп рахмет!!!
<<Тапқыр достар>> сайысы.
Сайыстың мақсаты:Оқушыларды тапқырлыққа,
шапшаңдыққа үйрету.
Құрметті ұстаздар мен оқушылар өздеріңізге арналған сайысымыздың шартымен таныстырып өтейін. Сайысқа қатысушы топтарға сәттілік тілейміз.
Қатысушы топтар:
1 - топ <<Алғыр>> тобы.
2 - топ <<Жұлдыз>> тобы.
Сайыс шарттары:
1 - кезең. Топтар өздерін таныстырып өтеді. Сәлемдесу.

2 - кезең. Жасырын әріптерді суырып.қойылған сұраққа сол әріптен сөз ойлап табу.
3 - кезең. Сіз білесіз бе? Ұпайдың артындағы сұраққа жауап беру.

4 - кезең. Әр топ бір-біріне үйден дайындап келген сұрақтарын қою.

5 - кезең. Қолқа салу. Ұтылған топқа шарт қою. (ән,би,өлең )

1 - топқа сұрақтар:

1.Сіз ғалым болғыңыз келе ме?
2.Физика сабағы сізге ұнайма?
3.Парижге барғыңыз келе ме?
4.Адамда қанша шаш болады?
5.Қандай маман иесі болғыңыз келеді?
6.Адамдар неге ренжіседі?
7.Жылқыда не болмайды?
8.Жақсы көретін адамыңызға не сыйлағыңыз келеді?
9.Бүгін ауа-райы қандай?
10.Қожанасыр қандай адам?
11.Металл балқыған кезде энергия жұтыла ма?
12.Күшті немен өлшейміз?

2 - топқа сұрақтар.

1.Сіз Алдаркөсе рөлін ойнағыңыз келе ме?
2.Энергия Күннен Жерге қалай беріледі?
3.Жұлдыз болғыңыз келе ме?
4.Тамаққа тұз саласыз ба?

5.Қай пәннің мұғалімі ұнайды?

6.Туркияға саяхаттағыңыз келе ме?

7.Көңіл - күйіңіз қандай?

8.Ауа-райы қандай?

9.Сіз ұйқыны жақсы көресіз бе?

10.Жалқаулықты жаныңыз сүйеме?

11.Арманыңыз не?

12.Қожанасыр болғыңыз келе ме?

Сайыс арасында <<Асыл әжем>> әні

Құрметті оқушылар бүгінгі сайысымызда <<Алғыр>> тобы өздерінің алғырлығымен көзге түсіп, 1 - орынға ие болды.
Жеңілген топ жеңген топқа өз өнерін көрсетеді.

Қолқа салу. <<Өзбек биі>>
Сайысымыз осымен аяқталды. Сайыс соңында <<Достар>> әні орындалады.







<<Бекітілді>>
Мектеп директорының м.а:
_____________ Б. Досов
<<__>> _________ 2013 жыл











Көмекші құралға Бейнеу ауданы <<Манашы орта мектебі>> мемлекеттік мекемесінің ІІ санатты физика пәні мұғалімі Ногаева Светлананың физика пәнінен өткізілген сайыстар мен сыныптан тыс шараларды түрлендіре отырып, оқушылардың қызығушылығын арттыруға негізделген сабақтары енгізілген.





<<Ұсынылды>>
Әдістемелік бірлестік отырысында
Хаттама №_____
Бірлестік жетекшісі: Н. Аманбаева
__________
_______________ 2013 жыл

<<Манашы орта мектебі>>ММ







Сыныптан тыс шараларды өткізу арқылы оқушыларды тәрбиелеу



/Маңғыстау облысы,
Бейнеу ауданының
физика пәні мұғалімі
Ногаева Светлананың
іс - тәжірибесінен/











Бейнеу - 2013 жыл


Пайдаланылған әдебиеттер:

1.Қазақстан тарихы 1990 жылғы.

2.Қазақ әдебиеті 8 сынып 2009 жылғы

3. <<Физика>> журналдары 2007- 2008 жыл №6,№8

4. <<Жас ғалым>> журналы 2010 жыл № 3-4

5. << Мектеп>> журналы 2003 жыл №2


Мазмұны

Жүзден жүйрік...........................................................................................3
Ғалымдар аты өлмейді............................................................................5
Кім болам?.................................................................................................8
Ойлан тап сайысы...................................................................................12
Халық ұлына құрмет..............................................................................18
Шығыстың қос жұлдызы......................................................................21
Саяси құрбандар.....................................................................................25
Физика әлеміне саяхат...........................................................................29
ХХІ ғасыр көсбашысы интеллектуалды сайыс................................33
Не?Қайда?Қашан?..................................................................................36
Тапқыр достар.........................................................................................39


Қорытынды

<<ХХІ ғасыр дамыта алмаған мемлекет тоқырауға ұшырайтыны сөзсіз....барлық нәрсе мектептен басталады....>> - деген Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев.
Ұлт мақтанышы Абай <<Адам ата-анадан туғанда есті болмайды естіп, көріп, ұстап, татып ескерсе, дүниедегі жақсы, жаманды таниды, сондайдан білгені, көргені көп болған адам білімді болады>> - деген. Қорқыт атамыз <<Анадан өнеге алмаған қыз жаман>>дейді. Міне, осындай ұлы адамдардың сөзін құлақ қойып тыңдаса,тереңнен ойлап толғанса,біз тәрбиелеп отырған жас буын жаман болады деп кім айта алады? Ендеше келешек кілті - <<ақырын жүріп анық басатын>> -ұстазда, ата-анада,ал жас ұрпақ - кеше мен бүгінді жалғастырушы.
ХХІ ғасыр - қатаң бәсеке ғасыры.
Бүгінгі таңда өзіміз тәлім-тәрбие беріп жатқан ұрпақ ертеңгі күні тек білімді кадр ғана емес, Отанын жанындай сүйетін, ұлттық тарихы мен мәдениетін қастерлейтін, рухани кемелденген азамат болып өсіп жетілуі қажет. Физика пәнін мектепте оқып үйренуі оқушылардың табиғат құбылысына деген қызығушылығын арттырады. Оқушыларды мұғалімнің тапсырмасын өздігінше орындау барысында мұғалім оқыту үдерісіне басшылық жасай отырып, шәкірттерін өзіндік жұмыс істей білуге үйретеді.
Сөзімді қорытындылай келе оқушылардың Отанға, пәнге деген қызығушылығын,өзіндік жұмыс істеу белсенділігін арттыра отырып, жеке тұлғаны жан-жақты етіп тәрбиелеуді ұмытпайық дегім келеді.