Болжалды келер шақ

Сабақтың тақырыбы: Болжалды келер шақ
Сабақтың мақсаты: Оқушыларға болжалды келер шақ туралы мағлұмат беру.Сөйлем ішінен таба білуге оны практикада қолдана білуге үйрету.
Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру бөлімі
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау
ІІІ. Жаңа сабақ
А)Психологиялық сәт
Атадан жақсы ұл туса,
Есіктегі басын төрге сүйрер.
Атадан жаман ұл туса ,
Төрдегі басын жерге сүйрер. (Шәңгерей)
Ә)Мағынаны тану
Осы шақ Болжалды келер шақ
Шақ Келер шақ Келер шақ Мақсатты келер шақ
Өткен шақ Ауыспалы келер шақ

М: Кейде біз анығын білмей болжап айтатын кездеріміз болады. Сол болжаммен шамалап айтқан сәттерімізді еске түсірейікші.
Жасалу жолдары
Мысалы
Етістіктіктің түбіріне -ар,-ер,-р+жіктік жалғау.
Ойла-р-мын, көр-ер-мін, де-р,
әпер-ер т.б.
Болымсыз етістік+с+жіктік жалғау
Аудар+ма+с+пын, киме+с, кет+пе+с

Хормен оқушыларға болжалды келер шақтың жіктелуін айтқызу.
Жақ
Жекеше
І
Қуанармын
Жеңермін
Өкінбеспін
ІІ
Қуанарсың
Жеңерсің
Өкінбессің
ІІ
Қуанарсыз
Жеңерсіз
Өкінбессіз
ІІІ
Қуанар
жеңер
Өкінбес

Жақ
Көпше
І
Қуанармын
Жеңермін
Өкінбеспін
ІІ
Қуанарсың
Жеңерсің
Өкінбессің
ІІ
Қуанарсыз
Жеңерсіз
Өкінбессіз
ІІІ
Қуанар
Жеңер
Өкінбес

Оқулықпен жұмыс.Жаңа тақырыпты пысықтау.
Барар,ойнар,болмас,жүзер, кетпес етістіктерін жекеше көпше түрде жіктеу.
Жақ
Көпше
І
Барар
Ойнар
Болмас
ІІ
Барарсың
Ойнарсың
Болмассың
ІІ
Барарсыз
Ойнарсыз
Болмассыз
ІІІ
Барар
Ойнар
Болмас

Морфологиялық талдау жұмысы.
Берілген сөзді морфологиялық талдау.
Болмас,дүркірер,татыр,табарсың,жетерсіз,болмас,табарсың.
Болмас:бол-түбір, -ма- болымсыз етістік., -с - болж.келер шақ жұрнағы.
Табарсың: табар- түбір, -сың - жікт. жалғ. ІІ жағы.
Тілтаным
Кейде І ж. жіктік жалғауы - пын,-пін ықшамдалып - н түрінде де (ауызекі) жұмсалады.
Мысалы: бар-ма-с-пын барман, кел-ме-с-пін келмен, сөйле-ме-с-пін сөйлемен.
Мұндай тұлғалы етістіктер поэзияда жиі кездеседі.
Мен қара құстан туған қалықпан,
Сөйлер сөзге жалықпан. ( Махамбет)

Дәптермен жұмыс.
(Дәптерлеріңе жазып,өлеңнен етістіктерді теріп,жасалу жолын көрсетіңдер)


<<Жанды сөз>> І.Жансүгіров.
Ұйықтап жатқан көңілді өлең түртер
Қайғы,зарын,қуанышын жақсы тінтер.
Жүрегімнің айнасын шаң басқанда,
Орамалым осы өлең бетін сүртер.
Түртер,тінтер,сүртер.
Сабақты бекіту.
-Келер шақтың түрлерін ата? Болжалды келер шақтың жасалу жолдары қандай?
-Болжалды келер шақтың жекеше, көпше түрде жіктеп беріңдер?
Үйге тапсырма: көркем әдебиеттен болжалды келер шақты тауып, жазып келіңдер.
Оқушыларды бағалау.