Индустрияландыруға бағыт алу және оның барысы

Ағатаева Гүлнар №1 орта мектебінің тарих пәні мұғалімі
Манғыстау облысы, Жаңаөзен қаласы
Тақырыбы: Индустрияландыруға бағыт алу және оның барысы.
Сабақтың мақсаты:
Білімділік : 1920-1930 жылдары Қазақстанда жүргізілген
индустрияландыру саясатының жетістіктері мен зардаптарын ашу.
Дамытушылық: Оқушылардың ой - өрісін дамыту, білімділік пен білік
дағдыларын қалыптастыру , түрлі танымдық тапсырмалар арқылы
оқушылырдың тарихи танымын кеңейту.
Тәрбиелік: Өз елінің тарихын білумен қатар , оны құрметтеуге ,Отан
сүйгіштікке, ұлтжандылыққа , адамгершілікке тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: ( топтық оқыту ) жарыс сабақ.
Сабақтың әдіс- тәсілдері: тірек сызбалар арқылы жаңа сабақты
түсіндіру , сұрақ - жауап , оқулықпен жұмыс.
Сабақтың көрнекілігі:
1. Б. Нұржекеев « Өзендер өрнектеген өлке »
2. Г.Жүгенбаева « Түркістан - Сібір темір жолының тарихы »
3. Ә.Қастеев « Репродукциялар альбомы»
4. Слайд, тірек сызба, кеспе қағаздар, карта.
І. Сабақтың барысы:
Оқушыларды топқа бөлу.
Топ аттарымен таныстыру
1. « Зиялылар » тобы
2. « Екпінділер » тобы
3. « Озаттар » тобы.
ІІ. Үй тапсырмасын пысықтау сұрақтары
« Зиялылар » тобына
1. Қазақ автономиясының құрылуы және оның тарихи маңызы.
2. Автономияның алғашқы жылдарындағы қоғамдық – саяси өмір.
« Екпінділер » тобына
1. Қазақ жерлерін Қазақ АКСР- інің құрамына біріктіру қалай
жүргізілді
2. Қазақстандағы 1921 -1922 ж. аштықтың себебі және оның зардаптары
қандай болды?
« Озаттар » тобына
1. 1921-1922 жж. жер- су реформасының мәні неде?
2. Жаңа экономикалық саясаттың қиыншылықтары мен табыстары.
ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.
Жоспары:
1. Елді индустрияландыруға бағыт алу және оны қиыншылықтары.
2. Қазақстан индустриясының жетекші объектерін жүзеге асыру.
3. Қазақстандағы индустрияланырудың ерекшеліктері.
4. Жұмысшы тобының социалистік индустрияланыруды жүзеге асыруда
атқарған қызметі.
1925 ж жетекші билеуші партияның ХІV съезі өтіп елді
индустрияланыру бағытын жолға қойды. Бұл бағыт бойынша ел аграрлық
даму бағыт өнеркәсіптің дамуы елге ой тастады.
Қазақстандағы индустрияланыру ісі уақыты жағынан КСРО халық
шаруашылығын дамытудың бірінші бес жылдығымен ( 1928-1932 ж) тұтас
келді және мейілінше қиын жағдайда өтті. Ол кезде халық шаруашылығын
қалпына келтіру әлі аяқталмаған еді. Өнеркәсіп өндірісі тұтас
алғанда соғысқа дейінгі деңгейінің 61% - ына ғана жетті .
Қазақстан экономикасында бұрынғышынша ауыл шаруашылығы басым болатын, оның
үлесіне бүкіл жалпв өнімнің 84, 4 % тиетін, халықтың 90% - і ауылды
жерлерде тұратын.
Сонымен бірге жаңа экономикалық саясат жағдайында өлке экономикасында
елеулі өзгерістер болғанын атап көрсеткен жоқ. Иесіз қалдырған
шахталар мен кәсіпшіліктер қайтадан қатарға қосылды. 1926 жылы ол
Қазақстандағы өнеркәсіп өнімінің үштен бірін берді. Сауда жанжана
түсті. Шаруашылық есепті , өзін -өзі өтеуді, өзін -өзі қаржыландыруды
енгізу жіне басқа шаралар өнеркәсіптік жаңа экономикалық саясат
арнасында дамуына игі әсер етті.
[pic]

[pic]

Өлкенің бұрын отарлық жағдайда болуында байлынысты
экономикалық жағынан да, мәдени жағынан да шектеулігі, халық билігінің
жеке диктатурамен алмастырылуы әміршілдік төрешілдік басшылық әдістің
енгізілуі асқындыра түсті.
Қазақстанда социализмнің былайша бұрмалануы 1925-1933 жылдары
Қазақ Өлкелік партия комитетінің бірінші хатшысы болған
Ф.И.Голощекиннің есімімен және қызметімен тікелей байланысты .

Ол капиталистік емес даму жағдайындағы социализмнің тебіретші рөлін
атқаруға тырысты. Сталиннің қатаң бағытын жақтап соның идеясын жақтады.
Голощекин ауыл « Қазақ лебін сезінген жоқ ». «1925 жылдың кезіне дейін
бізде Қазақстан мен оның партия ұйымы болған да жоқ » деп дәлелдеп,
сөйтіп « кіші Қазан » төңкерісін өткізу идеясын ұсынды .
Бірақ жергілікті халық қарсылық білдірді сол кезде Голощекин
сталинге хат жазды.Сталин Голощекиннің ұсынысын « бірден –бір дұрыс
саясат» деп қысқа әрі айқын жауап қайтарады.
« Кіші Қазан » бағытына қарсы жетекшілерінің бірі С. Сәдуақасов
өнеркәсіптің шикізат көзіне жақындату идеясын қорғады.
Қазақстандағы индустрияландыру жолдары туралы түрлі көзқарастар болды.
Бірулер « түйеден социализмге » өту мүмкін емес, далада фабрикалар мен
завоттар салу шамадан тыс нәрсе болып табылды, « Қазақтармен өнеркәсіп –
қаржы жоспарын орындай алмайсың » және т.с.с. түрлі айтыстар болды. Ірі
саяси қайраткерлер С.Сәдуақасов, Ж. Мыңбаев және т.б бұған қарсы шықты.
Қазақстанда индустрияландыру ісі болашақ өнеркәсіп үшін қажетті
табиғи байлықтарды зерреуден бастауы КСРО Ғылым академиясы 20 –
жылдардың аяағы- 30 – жылдардың басында көптеген көрнекті ғалымдардың
қатысуымен ұйымдастырған кешенді экспидициялар іс жүзінде республиканың
бүкіл аумағын қамтыды.

[pic]
Елді индустрияландыру туралы жаңа саясатты жүргізу үшін темір жол
салу ісін жалғастыру қолға алынды.
220 мың кв.км – аумақты алып жаткан Жетісу өлкесінде бірде-бір
темір жо л болмады. Мұның өзі ауыл шаруашылыкты,өнеркәсіпті дамытуға
тежеді.
Қазақстан индустриясының жетекші объектілері. 1927 жылы Түркістан –
сібір теміржол магистралі саласына бастады. Бұл теміржол құрылысы
еліміздің тарихына еңбек ерлігінің үздік үлгісі ретінде енді.
Теміржолды салуға басшылық етушілердің арасында белгілі қазақ зиялылары
Т. Рысқұлбеков, М. Тынышбаев, т.б. болды. Оның құрылысында 100 мыңдай адам
– орыстар, қазақтар, украиндар, қырғыздар , татарлар, башқұрттар еңбек
етті. Он мыңдай қазақ жұмысшылары теміржолшы , құрылысшы, техник, жол
ісінің шебері мамандықтарын меңгерді.
Түркісіб жоспарда белгіленген бес жылдың орнына үш жылда салынып
бітті. 1930 жылғы 28 сәуірде солтүстік және оңтүстік учаскелері Айнабұлақ
станциясында түйісіп, жол уақытша іске қосылды, ал 1931 жылғы қаңтар
айында тұрақты пайдалануға берілді.

[pic]
ІІІ. Жаңа тақырыпты бекіту
« Зиялылар » тобына
Даталар сөйлейді.
1. 1928-1932 жж
2. 1925-1933 жж
3. 1930ж. 20 сәуір

« Екпінділер » тобына
Тарихи сынақхат
1. Қазақстанда индустрияландыру ісі болашақ өнеркәсіп үшін қажетті
....... зерттеуден басталады.
2. Түрксіб темір жолы ........ жылдан бастап салына бастады.
3. Оның құрылысында ....... еңбек етті.
« Озаттар » тобына
Төмендегі сөздерді кімдер айтқан?
1. « 1925 жылдың күзіне дейін бізде болған жағдайларды Қазақстан
мен оның партия ұймдары тарихының алғышарттары деп атауға болады»
2. « Құрылысшылар зор кедергілерден өтіп отырды. Болат жол ұшы -
қиыры жоқ дала , тау жоталары, өзендер мен терең сайлар арқылы
салынды. Жазда - ыстық , аптап , қыста – үскірік, аяз, қарлы боран
титықтатты. Бірақ кеңес адамын ешқандай қиындық тоқтата алмады.»
3. « Қазақстан отар болып келді және солай болып қалды...»
ІV. Қорытындылау :
1. « Ең озат топ атағына ие болу»
2. Оқушыларды жеке бағалау.
V.Үйге тапсырма
§ 9 Индустрияландыруға бағыт алу және оның барысы.
Түрксіб темір жолының жетекшілері Т Рысқұлов, М.Тынышбаев жөнінде
мәлімет жинау, реферат жазу.
-----------------------

Алтайдағы құтты шамалы түсті метталургия кәсіпорындары ғана ғана бар
еді.

Орталық Қазақстандағы көмір өндіретін шағын шахталар

Орал- Ембі өңіріндегі бірінші мұнай кәсіпшіліктері.

Өнеркәсіптен

Республика өнеркәсібі дамуының төмен деңгейдеге болуының себептері:

Оның жер қайнауының әлі де толық зерттелмегендігісен түсіндіруге
болады.

Байланыс және тасымал құралдары нашар дамыған.

Қазақстанның экономикасында ауыл шаруашылығының үлесі басым
болғандықтан.

Жаңа экономикалық саясат жағдайындағы өзгерістердің әсері әлі сезіле
қоймаған болатын.

Ұлттық инженер- техник саусақпен санарлықтай болды. Жұмысшы тобының саны
аз еді.

Халық шаруашылығы ауыр өнеркәсіптің жетекші салаларын дамытуды талап
етті.

Шахталар мен кеніштерді толық іске қосуды.

Жергілікті өнеркәсіп орындарының ескілерін қалпына келтіріп, жаңаларын
салуды.

Халақ шаруашылығының мұқтажына қажетті теміржолдар мен техникалық
байланыс құралдарын орнықтыруды.

Бұған өжергілікті халық өкілдерін кеңінен тарту арқылы жұмысшы тобы
мен өндірістік- техникалық зиялы қауымды қалыптарстыру қажет болды.

К.И. Сәтбаев Қазақтың жас инженер- геологы, кейінен академик, Қазақ КСР
ғылым академиясының президенті болды. Ол Жезқазған ауданындағы мыс кен
орындарын мұқият зерттеп оймактың болашағы зор екенін дәлелдеп берді.

Академик Н.С. Курнаков басшылық еткен топа Орталық Қазақстанның
минерал - шикізат байлықтарын зеттеді. Нәтижесінде «Қазақ Республикасы
Кеңес Одағының тұтас метоллогенді провинциясы » болып табылады деген
тұжырым жасады.

Академик И.М.Губкин Орал –Ембі мұнайлы ауданын зерттеп, бұл кен
орынын елдегі аса бай облыстарының бірі деген қорытындыға келді.

КСРО Ғылым академиясының 20 жылдардың аяғы - 30- жылдардың басында
көрнекті ғалымдардың қатысуымеен ұйымдастырылған экспедициясының
нәтижесі.

Қазақстан индустриясының жетекші объектілері

Түрксіб теміржолы

Қарағанды шахталары

Ембінің мұнай кәсіпшіліктері

Шымкент қоғасын зауоты.

Балқаш мыс балқыту зауыоты

Кенді Алтай мен Ащысайдағы полиметалл кәсіп орындары

Ақтөбе комбинаты