Айнымалы типтер. 7 сынып, қмж

№21 сабақ
МҰҒАЛІМГЕ АҚПАРАТ

Тақырыбы:
* Айнымалы типтер
Күтілетін нәтиже:

Білім
:: Паскаль тілінің типтерін атап шығады.
:: Паскаль тіліндегі типтерді сипаттайды.

Түсінік
:: Бүтін және нақты сандарға тәнтиптерді айырып таниды.
:: Екі түрде жазылған бірдей санның айырмашылығын жуықтап бағалайды.

Қолданыс
::Айнымалыларды сипаттау үшін сабақ үстінде алған білімін пайдаланады.
:: Ақпаратты қай типте жазу керектігін ажыратады.

Анализ
:: Берілген ақпаратты BOOLEAN типінде жазып көрсетеді

Синтез
:: Әртүрлі типтерге мысал келтіреді.

Баға
:: Әр түрлі типтегі айнымалыларды сипаттау.
:: Жиым мысалын жиымдардың қасиетіне негіздейді.
Сабақ құрылымы:

ІАқпарат блогы (15 мин.).
ІІЛогикалық тапсырмалар блогы (5 мин.).
ІІІЖаттықтыру және білімді есепке алу блогы ( 15 мин.).
ІVИнтеллектуалдық тренинг блогы (5 мин.).
VКүтілетін нәтиже блогы ( 5 мин.).
Сабақ типі:

:: Сабақта жаңа білімді игеру
Оқыту әдісі:

:: Түсіндірмелі-иллюстративтік, репродуктивті, топтық
Мұғалім іс-әрекетінің тәсілі:

* Жаңа терминологиямен таныстыру
* Тапсырмаларды орындауда көмектесетін нақты мысалдарды көрсету
* Оқушыларға тапсырманы өз бетімен орындап көруге мүмкіндік беру. Өз бетімен орындауда нәтижелер оң болмаған жағдайда, нұсқаулар беру
Негізгі ұғымдар мен терминдер:

:: Айнымалылар типтері, сипаттау бөлімі, бүтін сан түріндегі, нақты сан түріндегі, логикалық, символдық, тіркестік, саналатын, диапазондық немесе ауқымдық және жиымдық типтер.
Оқушыда дағды қалыптастыру:

* Жаңа өткен тақырыпты толық игеру
* Қажет болған жағдайда мұғалімнен көмек сұрау
* Өтілген тақырыпты бекіту мақсатында үй жұмысын, деңгейлік тапсырмаларды толығымен өз бетімен орындау
Ақпарат көздері:

1 Б.Бөрібаев, Б.Нақысбеков, Г.Мадиярова. 2005. Информатика және есептеуіш техника негіздері. Алматы: Мектеп.
2 Д. Прайс. 1987. Программирование на языке Паскаль. Москва: Мир.
3 Типы переменных. Ақпарат көзі:
http://valera.asf.ru/delphi/book/tp05.shtml
Оқушы жетістігін бағалау:

:: Оқушының негізгі бағасы деңгейлік тапсырмаларды орындауына байланысты қойылады. Қосымша бағаны (бонус) алу үшін топтық тапсырманы орындау қажет.
Үй тапсырмасы:

:: Келесі сабаққа дайындық тапсырмасы
Анықтамаларды, типтердің түрлерін және сипаттамаларын жаттау, кез келген әр түрлі типтегі он айнымалыны сипаттау бөлімінде сипаттау.

:: Бонус-балл тапсырмасы
Жиымдық типті қолдануға болатын есепке мысал келтіріңіз.
САБАҚ БЛОКТАРЫ

і. АҚПАРАТ БЛОГЫ

Тақырып жоспары:
* Айнымалылар типтері.
* Типтерді сипаттау.
* Типтер мысалы.
Слайдтар:
1-слайд (титул)

2-слайд Тип дегеніміз не?
Мәліметтердің немесе айнымалылардың типі деп, олардың қабылдай алатын мәндерінің және олармен орындауға болатын амалдардың жиынын анықтауды айтады.

3-слайд

4-слайд Типтерді сипаттау
Айнымалылар мен функциялардың типтері программаның сипаттау бөлімінде көрсетіледі.
Жазылу пішімі:
1. var<идентификатор> : <тип>
2. type<тип атауы> = <тип мәндері>;
type
Типті анықтау
;

Типтерді сипаттау диаграммасы
5-слайд Бүтін сан түріндегі типтер
Типі
Мәндердің өзгеруі
Ұзындығы, байт
BYTE
0 - 255
1
SHORTINT
-127 - +127
1
INTEGER
-32768 - +32767
2
WORD
0 - 65535
2
LONGINT
-2147483648 - +2147483647
4

6-слайд Нақты сан түріндегі типтер
Типі
Ауқымы
Мәнді цифрлары
Өлшемі, байт
REAL
-1.7∙10³⁸ - 1.7∙10³⁸
11 - 12
6
SINGLE
- 3.4∙10³⁸ - 3.4∙10³⁸
7 - 8
4
DOUBLE
-1.7∙10³⁰⁸ - 1.7∙10³⁰⁸
15 - 16
8
EXTENDED
-1.1∙10⁴⁹³² - 1.1∙10⁴⁹³²
19 - 20
10
COMP
-2∙10⁶³-1 - 2∙10⁶³+1
19 - 20
8

7-слайд Логикалық тип
* BOOLEAN
* Логикалық типтегі шамалар, негізінен, екі мән қабылдайды - TRUE (ақиқат) және FALSE (жалған), олар компьютер жадында бір байт орын алады.
* Логикалық типтегі шамаларға мына амалдар қолданылады: AND - (және), OR - (немесе), NOT - (емес), XOR -(арифметикалық немесе)

8-слайд Символдық тип
* CHAR
* Символдық типтегі шамалар мән ретінде тек бір таңбаны ғана қабылдай алады.Мәннің символ екенін көрсету үшін оны апостроф ішіне алып жазады. Мысалы, `a', `h', `5', `*' т.б.

9-слайд Тіркестік тип
* STRING
* Тіркестік типтегі шамалар апостроф ішіне алынған символдар тізбегін қабылдайды.
Сипаттау мысалы:
VAR
s : string[25]; { s айнымалысының ұзындығы 1-ден 25 символға дейін өзгере алады}
s1 : string; { s1 айнымалысының ұзындығы көрсетілмеген, яғни символдардың ең үлкен саны 255-ке тең }

10-слайд Саналатын тип
Саналатын тип стандартты типке жатпайды, ол параметрлердің мәніне сәйкес келетін атаулар (идентификаторлар) тізімінен тұрады. Атаулар тізімі үтір арқылы ажыратылып, жай жақша ішіне жазылады. Мысалы:
атау= (1-идентификатор, 2-идентификатор, ..., n- идентификатор);
Var
kunder = (`дүйсенбі', `сейсенбі', ..., `жексенбі');

11-слайд Диапазондық немесе ауқымдық тип
* Мұнда көрсетілген шама қабылдай алатын мәннің алғашқысы (ең кіші) мен соңғысы (ең үлкен) екі нүкте арқылы бөліп көрсетеді.
* Мысалы:
атау = <алғашқы мән>..<соңғы мән>;
Var
Apta_kunderi = 1..7;
Ai_kunderi = 1..31;

12-слайд Жиымдар (Массивтер).
* Жиым дегеніміз - бір атаумен белгіленіп, бір өлшеммен өлшенетін шамалардың реттелген тізбегі.
* ARRAY
* Әрбір массив элементінің реттік нөмірі (индексі) болады.
* Массив көп өлшемді бола алады; алайда, 65520 байттан артық орын ала алмайды.

13-слайд Жиымдар. Сипаттау мысалы.
1.
VAR
M1 : array[1..200] of integer; { М1, A1 - бүтін және нақты сандардың бір өлшемді жиымдары }
A1 : array[100..200] of real;
ch1 : array['A'..'Z'] of char; { сh1, ch2 - символдардың бір өлшемді массивтері }
ch2 : array[0..255] of char;

14-слайд Жиымдар. Сипаттау мысалы.Жалғасы
2.
TYPE
Date_M = 1..31;
Cyrillic_b = 'А..Я`;
Latin_b = 'A..Z'; {диапазондық тип}
Belgi = (2,3,4,5);
Ball = (1,2,3,4,5,6,7,8,9,10); {саналатын тип}
VAR
t1, t2 : Date_M;
c1 : Cyrillic_b;
s1 : Latin_b;
a1, a2 : Belgi;
b : Ball;

іі.Логикалық тапсырмалар блогы

Мына кестені толтыра отырып сабақтың мазмұны бойынша қорытынды шығар.
Айнымалылар типтері.
Типтерді сипаттау.
Типтер мысалы.

Қорытынды:_________________________________________________________________________________________________________________________________

ііі.Жаттықтыру және білімді есепке алу блогы

Деңгейлік тапсырмалар:
І деңгей тапсырмалары
* Паскаль тілінің типтерінің сызбанұсқасын сызыңыз.
* Паскаль тілінде қолданылатын кез-келген бес типті сипаттаңыз.
* Келесі типтердің қайсысы Паскаль тілінде бүтін сандарды сипаттауға қолданылмайды?
a) WORD; b) INTEGER; c) SINGLE; d)LONGINT; e)SHORTINT.
* Келесі типтердің қайсысы сандарды сипаттауға қолданылмайды?
a) COMP; b)BYTE; c) WORD; d)EXTENDED; e)CHAR.
* Паскаль тілінде 100 және 100.0 сандарының айырмашылығы қандай?

ІІ деңгей тапсырмалары
* Айнымалыларды сипаттау бөлімі қалай жазылады?
* у=х2 функциясының мәнін табатын программада айнымалыларды қай типті пайдаланып сипаттау қажет?
* Дөңгелектің ауданын табатын программадағы айнымалыларды сипаттау үшін қандай типтерді қолданау қажет?

ІІІ деңгей тапсырмалары
* Адамдар туралы келесідей ақпарат беретін төрт BOOLEAN типіндегі айнымалы берілсін:
* MARRIED егер адам үйленген болса рас;
* BLOND егер адамның шашының түсі сары болса рас;
* MALE егер ер адам болса рас;
* EMPLOYED егер адам жұмыс жасайтын болса рас.
Адамдарға қатысты келесідей ақпараттың дұрыстығын анықтайтын BOOLEAN типіндегі өрнек жаз (AND, OR, NOT амалдарын қолдан):
* тұрмыс құрған әйел;
* үйленбеген ер адам;
* тұрмыс құрмаған сары шашты әйел;
* жұмыссыз тұрмыс құрмаған әйел адам;
* тұрмыс құрмаған немесе жұмыссыз, не екеуі де.

іV.Интеллектуалдық тренинг блогы

Топтық жұмыс.
Сынып оқушылары 3 топқа бөлінуі тиіс.
1-топ:
Нақты сандық типке бес мысал жазып, сипаттау бөліміндегі сипаттамасын жазыңыз.
2-топ:
Бүтін сандық типке бес мысал жазып, сипаттау бөліміндегі сипаттамасын жазыңыз.
3-топ:
Символдық типке бес мысал жазып, сипаттау бөліміндегі сипаттамасын жазыңыз.

V.Күтілетін нәтиже блогы

Сабақтың мақсатына қалай қол жеткізгендігің туралы эссе жаз.
______________________________________________________________________
______________________________________________________________________