Химия пәнінен жаңа оқулықтар бойынша есеп шығару

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

1 Павлодар мемлекеттік педагогикалық институты

2

3 химия кафедрасының аға оқутышысы Р.К. Сеитова

4

5

6

7

8

9

10

11

12

Химия пәнінен элективтік курс
«Химия пәнінен жаңа оқулықтар бойынша есеп шығару»

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39 Павлодар

40 2010

КІРІСПЕ

Химия пәнінің жаңа буын оқулықтары «әдістемелік нұсқау», «жұмыс дәптерлері»
және есептер жинағымен бірге беріліп отыр. Оқулықтардағы жаттығулар,
есептер әр- түрлі деңгейлерде. Бұл тапсырмаларды орындау нәтижесінде оқушы
өз білімін шынайы бағалайды. Сонымен бірге тақырып бойынша типтік есептер
шығару дағдысы қалыптасады.
Сондықтан бұл басылымда 8-сынып жаңа буын оқулығы бойынша есептер
шығару әдістемесі ұсынылып отыр. Бұл әдістемеге енген есептердің
күрделілігі әр түрлі.сондықтан, деңгейлік тапсырмалар, оларды құру
критерийлері берілген. Тақырыптарына сәйкес орындау алгоритмі және шығару
жолдары көрсетілген.
Оқушы білімін бағалауда, жаңа тақырыпты бекітуде сан есептердің
маңызы зор.Есеп шығарып машықтанған оқушы кез келген сыннан қиналмай өтеді,
білім мен білік нығайтылады.
Химия ғылымының негізі 8-сыныпта қолданатындықтан оқушының логикалық
ойлау қабілетін дамытып,есеп шығаруға баулу қажет. Сол себепті осы басылым
оқушылар мен студенттер үшін көмекші құрал ретінде ұсынылып отыр.
Оқулықтардың теориялық білімін баянды етуде, ой өрісін кеңйтуде
химиядан сандық есептеу шығарудың маңызы зор, сондықтан бұл бағдарламада
есептер теориялық материяға негізделеді, сандық мәліметтер пайдаланылады.
Бұл есептерді шығару үшін математикалық амалдарды қолдануға тура
келеді. Оқушылардың теориялық білімдерін іс жүзінде қолдана білуге жағдай
жасалған. Химиялық есептер оқушылардың тыңдау қабілетін дамытуға, дәстүрлі
емес жағдайда білімін қолданып, шығармашылық деңгейде жұмыс істеу
жоспарланған. Осы мақсаттар негізінде арнаулы курс алдында мынадай
міндеттер тұр:
– ғылыми деректерден, ұғымдардан, заңдармен теориядан тұратын химия
ғылымының негізін меңгеру;
– химияның ғылыми маңызын ашу арқылы оқушыларға дидактикалық көзқарас
қалыптастыру;
– оқушылардың логикалық ойлау қабілетін дамытуға жасампаздық іс-әрекет
экологиялық мәдениет қалыптасуына жәрдемдесу.
Осы арнаулы курсты меңгерген оқушылар химиялық теңдеулер, химиялық
формулалар, ғаздардың көлемі және салыстырмалы тығыздығы т.б. ұғымдарын
есептерді шығаруда дұрыс пайдалана біледі деп сенемін.

Әр түрлі деңгейдегі тапсырмалар құру критериі

|Төменгі – қабылдап, алғанын |Орта – дәстүрлі жағдайда |Жоғарғы – дәстүрлі емес |
|қайталау |еңбек ету деңгейі – В |жағдайда еңбек ету |
|деңгейі – А | |деңгейі – С |
|1. Анықтама беру. |1. Қатені тауып, түзету. |1. Мәтінге, тақырыпқа |
|2. Оқулықтан мысал келтіру. |2. Бірнеше тақырыпты |сұрақтар құру. |
|3. Оқулықтағы үлгі бойынша |логикалық түрде айту. |2. Мәтіннің мазмұнын, |
|сипаттау. |3. Қатені мысалдармен |сызбанұсқа түрінде көрсету. |
|4. Алгоритм бойынша жауап |әрлендіру. |3. Мазмұнның ең бастысын |
|құру. |4. Тапсырмаға өз мысалын |көрсету. |
|5.Типті есептер шығару. |келтіру. |4. Жүйесін, түсінік ағашын |
|6.Сөйлемдегі босатылған |5. Белгілі ақпараттың |құру. |
|әріптерді,белгілерді қою. |хронологиялық тізбегін |5. Дәстүрлі емес есептер |
| |құру. |шығару. |
|7. Үлгі бойынша мазмұнын |6. Типті есептерді ойлап |6. Әр түрлі жағдайда алған|
|айту. |табу. |білімін қолдана білу. |
|8. Қарапайым жоспар бойынша |7. Әр түрлі құбылыс, |7. Қайшылықты анықтап, |
|мазмұнын айту. |анықтама, мысалды |ізденіс арқылы шешу. |
|9. Жіберілген қателерді |салыстыру. |8.Тапсырмаға деген |
|табу. |8. Мәтінді өз қалауынша |көзқарасын білдіру. |
| |өзгерту (аяқтау, қысқарту, |9. Пәннің тақырып |
| |қосымша деректер қосу). |ерекшелігіне байланысты өз |
| |9. Дидактикалық материалды |мәтінін, тапсырманың |
| |бағалау. |нұсқасын дайындау. |

№1. тақырып «Бастапқы химиялық ұғымдар» тарауы
(4 сағат)
Химиялық формулалар бойынша есептеулер:

1. Күрделі зат құрамындағы химиялық элементтердің массалық үлесін анықтау
алгоритмі:
1. Күрделі заттың формуласын жаз.
2. Құрамындағы химиялық элементтердің салыстырмалы атомдық массасын
(Аr) анықта.
3. Күрделі зат салыстырмалы молекулалық массасын (Мr) есепте.
4. Химиялық элементтердің массалық үлесін мына формула:

[pic]
бойынша немесе пропорция көмегімен есептеу.

№2. тақырып «Зат мөлшері. Моль. Авогадро саны.» тақырыбына есептеулер
(4 сағат)
Бұл есептерді шығаруда қолданылатын формулалар:

[pic] мұнда [pic](ню) – зат мөлшері
m – зат массасы
М – мольдік масса
немесе
[pic] [pic]- атом не молекула саны
[pic] - Авогадро саны

№3. тақырып. Газдардың молярлық көлемі. (2 сағат)

№ 2. [pic] метанды [pic] толық жағу үшін қанша көлем (қ.ж.) оттек газы
қажет?

|Берілгені: |Шешуі: |
|[pic] |[pic] х |
| |[pic] |
| |[pic] |
|Т/к: [pic] |[pic] |
| |[pic] |

Жауабы: V([pic])=10[pic]
№4. тақырып. Химиялық реакция теңдеулері бойынша есептеулер.
(6 сағат)

1.Реагенттердің не өнімдердің біреуінің берілген мессасы немесе мөлшері
бойынша қажетті зат массасын не мөлшерін анықтау алгоритмі:
2. Химиялық реакция теңдеулерін құру, теңестіру.
3. Реакцияға қатысқан қажетті заттардың массасын, зат мөлшерін есептеу.
4. Есептің шарты бойынша берілген зат массасын не зат мөлшерін зат
формуласының үстіне жазып, анықтайтын затты «х»-пен белгілеу.
5. Іздеп отырған зат мөлшерін формула немесе пропорция арқылы анықтау.

№5. тақырып. Құрамында қоспасы бар заттарға арналған есептерді шығару
алгоритмі:
(6 сағат)
1. Химиялық реакцияның теңдеуін құру.
2. Формулалардың үстіне берілгенін жазу
3. Формула астына заттардың мөлшерін көрсету.
4. Есептеуге қажетті заттардың Mr; M; m анықтау.
5. Қоспанң массасын анықтау.
6. Бастапқы заттың таза массасын есептеу.
7. Реакция өнімінің массасын есептеу.

№6. тақырып. Берілген заттың артық массасын анықтау алгоритмі:
(4 сағат)
1. Химиялық реакция теңдеуін құру.
2. Есептеуге қатысты заттардың формуласының үстіне берілген шаманы жазу.
3. Зат формулаларының астына мөлшерін көрсету.
4. Әр заттың есепке қажетті Mr; M; m анықтау.
5. Мөлшері келе зат бойынша өнімнің массасын есептеу.

№7. тақырып. Ерітінді. Ерігіштік.
(4 сағат)
Бұл тақырыпқа берілген есептерді шығару үшін «ерітінді», «еріткіш», «еріген
заттың массалық үлесі» ұғымдарын жақсы игеріп, оларды анықтауда формуланы
дұры қолданабілу керек:

[pic][pic] ω – еріген заттың массалық үлесі (%)
m(е.з.) – еріген заттың массасы
m(ер-ді) – ерітіндінің массасы

[pic] V(ер-ді) – ерітінді көлемі
ρ - тығыздық
m(ер-ді) – ерітіндінің массасы

ерігіштік (S) – еріген заттың белгілі температурада зат массасының 100 г.
еріткіштен массасы, немесе зат массасының еріткіштің 1000 мл. көлеміне
қатынасы.

№8. тақырып. Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластары
(4 сағат)

С. Күкірт пен көмірдің 3 г. қоспасын жаққанда күкірт оксиді мен көміртек
(IV) оксидінің 9г. қоспасы түзілді. Бастапқы қоспадағы күкірт пен көмір
массаларын есепте.
Шешуі:
x y 3-х 9-у
S + O[pic] SO[pic] С + О[pic] [pic] СО[pic][pic]
1моль 1моль 1моль 1моль
32г/моль 64г/моль 12г/моль 44г/моль

Пропорция құрамыз:
1. х -------- у
32у------64х
[pic]
2. екінші пропорциядағы х-тің орнына 0,5у қойып, пропорцияны шешеміз.

3-0,5у ------------- 9-у
12----------------44 бұдан
44(3-0,5у) = 12(9-у)
132-22у = 108-12у
10у = 24
у = 2,4
х=0,5[pic]2,4=1,2г
m(S)=1,2г
m(C)=3 - 1,2=1,8г

Қорытынды

Бұл бағдарлама химия ғылымына оқушылардың қызығушылығын арттыруға,
ойлау қабілетін дамытуға, олимпиада тапсырмаларын орындауға бағытталған.
Оқушылардың жаратылыстану пәндерінен алған теориялық білімдерін іс
жүзінде қолдана білулеріне жағдай жасау мақсатымен оларға әр түрлі іс
тәсілдерін үйрету. Бағдарламада оқытудың әр түрлі ғылыми деректерді іздеп,
жинақтау мақсатында оқулықтармен жұмыс істей білу біліктерін қалыптастыру,
есептерді шығару әдістері көрсетілген.
Оқулықтардағы жаттығулар, есептер әр- түрлі деңгейлерде. Бұл
тапсырмаларды орындау нәтижесінде оқушы өз білімін шынайы бағалайды.
Сонымен бірге тақырып бойынша типтік есептер шығару дағдысы қалыптасады.
Сондықтан бұл басылымда 8-сынып жаңа буын оқулығы бойынша есептер
шығару әдістемесі ұсынылып отыр. Бұл әдістемеге енген есептердің
күрделілігі әр түрлі.сондықтан, деңгейлік тапсырмалар, оларды құру
критерийлері берілген. Тақырыптарына сәйкес орындау алгоритмі және шығару
жолдары көрсетілген.
Оқушы білімін бағалауда, жаңа тақырыпты бекітуде сан есептердің
маңызы зор.Есеп шығарып машықтанған оқушы кез келген сыннан қиналмай өтеді,
білім мен білік нығайтылады.
Химия ғылымының негізі 8-сыныпта қолданатындықтан оқушының логикалық
ойлау қабілетін дамытып,есеп шығаруға баулу қажет. Сол себепті осы басылым
оқушылар мен студенттер үшін көмекші құрал ретінде ұсынылып отыр.
Оқулықтардың теориялық білімін баянды етуде, ой өрісін кеңейтуде
химиядан сандық есептеу шығарудың маңызы зор, сондықтан бұл бағдарламада
есептер теориялық материяға негізделеді, сандық мәліметтер пайдаланылады.

Қолданылған әдебиет:

1. «Химия» 8-сынып оқулығы.
Н.Нұрахметов, Қ.Сарманова, К.Жексембина.
2. «Химия» есептер мен жаттығулар жинағы.
Ә.Е.Темірболатова.
3. Ю.М.Лабий. «Решение задач по химии с помощью уравнений и неравенств»
4. Г.И.Штремплер, А.И.Хохлова «Методика решения расчетных задач по химии» 8-
11
5. Қ. Бекишев. Химия есептері.- Алматы: РБК, 1998
6. Қ. Бекишев. Химия олимпиада есептері.- Алматы: Рауан, 1997
7. А.С. Егоров. Все типы расчетных задач по химии для подготовки к ЕНТ.

-----------------------
|Берілгені: |
|m(қоспа)=3г |
|m(SO[pic]және |
|CO[pic])=9г |
| Т/к: m(S)=? |
|m(C)=? |