Қос сөздер

$D:\МОИ РАЗРАБОТКИ\Рисунок2.jpg$

Ботантаева Самал Сәрсенбайқызы,

Текелі кәсіптік колледжінің

қазақ тілі мен әдебиет пәнінің оқытушысы

Сабақтың тақырыбы: Қос сөздер.

Эпиграф:

Адам мақсатқа, ең алдымен, өзін-өзі жетілдіру арқылы жетеді.

Әл-Фараби

Сабақтың мақсаттары:

а) Білімділік: білім алушыларға қос сөздер туралы теориялық білім бере отырып, оның түрлерін, жасалу жолдарын меңгерту, қос сөздердің жазылу емлесі туралы түсінік беру;

ә) Дамытушылық: білім алушылардың сөздік қорларын дамыту, пәнге деген қызығушылықтарын арттыру;

б) Тәрбиелік: білім алушыларды тапсырмалар орындау арқылы білімділікке, ізденімпаздылыққа, тапқырлыққа, алғырлыққа тәрбиелеу.

Сабақтың типі: аралас сабақ.

Оқыту әдістері : түсіндіру, талдау, сұрақ-жауап, тапсырма орындау, тест әдісі.

Оқыту құралдары : Activstudio бағдарламасы, флипчарт, компьютер, интерактивті тақта, тест құрылғылары, перфокарта, кеспе қағаздар, семантикалық карта, Венн диаграммасы.

Оқыту технологиясы: Дамыта оқыту технологиясы.

Пәнаралық байланыс: Орыс тілі «Парные слова».

Сабақтың барысы

І. Ұйымдастыру кезеңі:

1. Білім алушылармен сәлемдесу.

2. Білім алушыларды түгендеу.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

1. «Өз-өздеріңді тексеріңдер».

(Activstudio бағдарламасымен «Біріккен сөздер» тақырыбы бойынша тест әдісін қолдану) .

2. Семантикалық карта

Берілген біріккен сөздердің қай сөз табынан екенін белгілеңдер .

Біріккен сөздер

Зат есім

Сын есім

Есімдік

Етістік

Үстеу

Біріккен сөздер: Баспасөз

Зат есім:

Сын есім:

Есімдік:

Етістік:

Үстеу:

Біріккен сөздер: Әлдекім

Зат есім:

Сын есім:

Есімдік:

Етістік:

Үстеу:

Біріккен сөздер: Күздігүні

Зат есім:

Сын есім:

Есімдік:

Етістік:

Үстеу:

Біріккен сөздер: Өркөкірек

Зат есім:

Сын есім:

Есімдік:

Етістік:

Үстеу:

Біріккен сөздер: Атамекен

Зат есім:

Сын есім:

Есімдік:

Етістік:

Үстеу:

Біріккен сөздер: Ешқандай

Зат есім:

Сын есім:

Есімдік:

Етістік:

Үстеу:

Біріккен сөздер: Әкелу

Зат есім:

Сын есім:

Есімдік:

Етістік:

Үстеу:

Біріккен сөздер: Бейнетаспа

Зат есім:

Сын есім:

Есімдік:

Етістік:

Үстеу:

Біріккен сөздер: Әлдеқашан

Зат есім:

Сын есім:

Есімдік:

Етістік:

Үстеу:

Біріккен сөздер: Еңбеккүн

Зат есім:

Сын есім:

Есімдік:

Етістік:

Үстеу:

Біріккен сөздер: Бірталай

Зат есім:

Сын есім:

Есімдік:

Етістік:

Үстеу:

Біріккен сөздер: Апару

Зат есім:

Сын есім:

Есімдік:

Етістік:

Үстеу:

Біріккен сөздер: Сөзқұмар

Зат есім:

Сын есім:

Есімдік:

Етістік:

Үстеу:

Тапсырма « Ойлан, тап» :

Мына мақалдардан біріккен сөздерді тап:

1. Өз елінде көртышқан да батыр.

2. Отанды сүю - отбасынан басталады.

3. Әркімнің өзі шығар биігі бар.

4. Жолбарыс жұлқынса, жонынан от шығады.

ІІІ. Жаңа сабақты түсіндіру

Бір сөздің қайталанып айтылуы арқылы немесе сөздің қосарлануы арқылы жасалатын сөздерді қос сөздер дейміз. Қос сөз дефис арқылы жазылады. Мысалы: Биік-биік, жақсы-жақсы, үлкен-кіші, құрт-құмырсқа, жалт-жұлт, бала-шаға.

«ЭЕМ операторы» мамандығы - жақсы-жақсы мамандықтардың бірі. Сыныпта оператор мамандығы бойынша білім алатын бес-алты оқушы отыр.

Қос сөздердің жасалуындағы ерекшеліктер:

1. Бір сөздің қайталануы

Қора-қора, көзбе-көз, бетпе-бет

1. Бір сөздің қайталануы: 2. Екі түрлі сөздің қайталануы

Қора-қора, көзбе-көз, бетпе-бет: Ата-ана, жақсы-жаман

1. Бір сөздің қайталануы: 3. Бір сыңары мағыналы, екінші сыңары мағынасыз сөздер

Қора-қора, көзбе-көз, бетпе-бет: көйлек-көншек, ескі-құсқы, ет-мет

1. Бір сөздің қайталануы: 4. Екі сыңары мағынасыз сөздің қосарлануы

Қора-қора, көзбе-көз, бетпе-бет: оқта-текте, ығы-жығы, некен-саяқ т/б.

1. Бір сөздің қайталануы: 5. Күйшейткіш буындардың қосарлануы

Қора-қора, көзбе-көз, бетпе-бет: Қып-қызыл, әп-әдемі, жап-жақсы, үп-үлкен

1. Бір сөздің қайталануы: 6. Еліктеу сөздерінің қосарлануы

Қора-қора, көзбе-көз, бетпе-бет: Сарт-сұрт, жалт-жұлт, сырт-сырт

1. Бір сөздің қайталануы: 7. Екі жағы да мәнді сөздердің қайталануы

Қора-қора, көзбе-көз, бетпе-бет: Ағайын-туыс, аға-іні, дос-жар

Қоғамдық даму аясындағы өзгерістер барысында кейінгі кезде қалыптаса бастаған қосарлама қос сөздердің тобы. Олардың сыңарлары әр түрлі тұлғада кейде бір тұлғада келеді. Мысалы: Оқу-әдістемелік, мәдени-ағарту, қазақша-орысша үгіт-насихат, қазақша-орысша, оқу-ағарту, саяси-экономикалық т/б . Лицей оқытушылары оқу-әдістемелік құралдар сатып алды.

Қос сөздер мағыналық, тұлғалық жағынан әр түрлі. Жасалу тәсіліне қарай қосарлама және қайталама қос сөз болып бөлінеді.

Сызба № 1

Қосарлама қос сөз өзара мәндес немесе қайшы мәндес сөздердің қосарлануынан жасалады. Мысалы, ата-ана, салт-сана, құрт-құмырсқа, ер-тоқым (мәндес қос сөз) ; күні-түні, азды-көпті, үлкенді-кішілі, ертелі-кеш (қайшы мәндес қос сөз) . Менің атамда елу түйесі, екі жүздей қой-ешкілері бар. Мен бүгінгі сабақтан азды-көпті білім алдым.

Арқаның кербез сұлу Көкшетауы,

Дамылсыз сұлу бетін жуған жауын.

Жан-жақтан ертелі-кеш бұлттар келіп,

Жүреді біліп кетіп есен-сауын.

(Сәкен Сейфуллин)

Қайталама қос сөз бір сөздің қайталанып айтылуынан жасалады. Мысалы, сөйлей-сөйлей, төбе-төбе, қолма-қол, жекпе-жек. Көре-көре көсем боласың, сөйлей-сөйлей шешен боласың.

ІҮ. Сабақты бекіту.