Мағжан жұмабаевтың "батыр баян" поэмасындағы кейіпкерлер бейнесі

| |КҮНДЕЛІКТІ САБАҚ ЖОСПАРЫ |[pic] |
|[pic] | | |
| | |Орал ҚТЛ |
|KATEV | | |
|Халықаралық | | |
|қоғамдық қоры | | |
| |Құжаттың |Рев. № / | |
| |коды:K-KTL-FR-031-KZ |Күні:23.01.2015 | |
| |Басылым күні: |Бет №:1/4 | |
| |01.09.2006 | | |

|Сыныбы: |8 «В» |
|Пәні: |Қазақ әдебиеті |
|Сағат саны: |2 |
|Тақырыбы: |Мағжан Жұмабаевтың «Батыр Баян» поэмасындағы кейіпкерлер |
| |бейнесі |
|Мақсаты: | |
|а) білімділік: |«Батыр Баян» поэмасымен терең таныса отырып, шығармадағы |
| |Абылай, Баян, Ноян, қалмақ қызы бейнелерін ашу, |
| |кейіпкерлер сипатын сан қырынан талдай отырып, баға беру; |
| |Оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыту, сөз астарына|
|ә) дамытушылық: |үңіліп мағынаны түсіндіру, түйінді ой айта білуге, өзіндік|
| |пікір қалыптастыруға үйрету; |
| |Туған жерге деген сезімдерін қалыптастыра отырып, |
|б) тәрбиелік: |сүйіспеншілігін арттыру, елінің адал азаматы болуға |
| |тәрбиелеу. |
|Сабақтың түрі: |Ашық сабақ |
|Сабақта | |
|қолданылатын |Сын тұрғысынан ойлау, сұрақ-жауап |
|әдістер: | |
|Пәнаралақ | |
|байланыс: |Қазақ тілі, Қазақстан тарихы |
|Көрнекілігі: |Слайд, топшама |
|Ұйымдастыру бөлімі: |
|Оқушыларды түгендеймін; |
|Сабаққа дайындығын тексеремін. |
|Оқушыларды батырлық тақырыбына байланысты мақал-мәтелдер арқылы 3 топқа |
|бөлемін. |
|Оқушылардан «Батыр Баян» поэмасының мазмұнын сұрап, құрылысына қарай |
|талдатамын. |
|І. Шығарманың басталуы |
|«Батыр Баян» поэмасы Мағжан ақынның көңіл-күй сезімін толғаудан басталады. |
|Жүрегім мен зарлымын жаралыға, |
|Сұм өмір абақты ғой саналыға. |
|Қызыл тіл, қолым емес кісендеулі, |
|Сондықтан жаным күйіп жанады да, - деп ашынған ақынның ішкі монологынан |
|басталатын поэма бірден кесек-кесек ой ағытады. |
|ІІ. Шығарманың дамуы |
|Ақын бұл жерде Баянды Абылай ханның сүйікті батыры, қалың жолға қаймықпай |
|барар жолбарысы дей отырып, «сұңқардай, жолбарыстай, аш бөрідей» деген |
|теңеулер арқылы ханның батырға деген ерекше ілтипатын көрсетеді. |
|ІІІ. Шығарманың шиеленісуі |
|Ақын бұл жерде қалмақ қызының сұмдығы мен жас Ноянның ақылсыздығын суреттей |
|отырып, махаббат үшін елінен безген, Отанын сатқан, сатқындық пен |
|жексұрындықты Ноян бойына жинақтайды. |
|IV. Шығарманың шарықтау шегі |
|Баян ішкі могологы арқылы өзінің іс-әрекетән саралайды. Ойы екіге бөлінеді. |
|Бірі – айыптайды, екіншісі – ақтайды. |
|VI. Шығарманың шешімі |
|Баянның ерлік қылықтары, іс-әрекеті баяндалады. Баян бұл жерде өзінің |
|кінәсінан арылу үшін Ноян мен қалмақ қызын есіне алып, ауыр дерттен арылмақ |
|болып, Абылайға келеді. Ордаға жақындағанда топ «Баяндап» қарсы алады. Бұл |
|батырға көрсетілген ерекше құрмет. |
|(Шығармадан әсер алған жерлері бойынша салған суреттерін қорғайды). |
|Оқушыларға шығарма бойынша жалпы сұрақтар қойылады. |
|Поэма ұнады ма? |
|Поэманың таңқалдырған тұсы. |
|Шығармада қандай тарихи тұлғалар кездеседі? |
|Абылай хан туралы не білеміз? |
|Оқушылар шығарма кейіпкерлеріне мінездеме беру арқылы постер қорғайды. |
| |
|Баян |
|Ноян |
| |
|Баян – намысшыл, қайратты, әділ, елін, жерін сыртқы жаудан қорғайтын батыр, |
|қайсар, өжет. |
|Ноян – сатқын, қорқақ, Отанына жаны ашымайтын ез, алаш жұртының намысын |
|таптаушы. |
| |
| |
| |
| |
|[pic] |
| |
| |
| |
|Шығармадағы жанама кейіпкерлерге мінездеме беру |
|Кинодан үзінді көрсетіліп, оқушыларға сұрақ қойылады (Баянның Ноян мен |
|қалмақ қызын өлтірген тұсы). |
|Сұрақ: Сен Баянның орнында болсаң не істер едің? (Баянның жан күйзелісі) |
| |
|[pic] [pic] [pic] |
| |
|Кейіпкерлер бейнесіне ену |
|(3 топ Абылай хан, Баян, Ноянның бейнесіне ене отырып, шығармадағы |
|іс-әрекеттерін көрсетеді.) |
| |
|Баян: Мен Баян батырмын. Қазақта «Батырды намыс өлтіреді» деген сөз бар. Мен|
|ел намысын қорғаймын деп осындай құрбандыққа бардым. Мені мұндай жағдайға |
|інімнің іс-әрекеті мәжбүрледі. Ол ел намысын аяққа таптады. Бұл ісімнің тым |
|асығыстық екенін кеш түсіндім. Артымнан ерген жалғыз бауырым еді. Қайтейін, |
|алаш жұртының намысын аяқ асты етіп, қалмақ қызымен бірге кеткені жаныма |
|қатты батты. |
| |
|Ноян: Мен Баян батырдың інісі Ноян боламын. Өмірде үлкен қателік жасаған |
|адаммын. Себебі, қалмақтың қызына бола өз елімді, жерімді, Отанымды сатып |
|кете бардым. Сіздің намызыңызға от салдым. Кешіріңіз мені, аға. |
| |
|Бес жолды өлең (қорытындылау) |
|Шығарма кейіпкерлеріне 5 жолды өлең құрастыра отырып, мінездеме беру. |
|Үлгі: |
|Кім? Зат есім (1 сөз) |
|Қандай? Сын есім (2 сөз) |
|Не істеді? Етістік (3 сөз) |
|Сөз тіркесі (4 сөз) |
|Синоним (1 сөз) |
| |
|Кім? Баян |
|Қандай? Қайратты, намысқой |
|Не істеді? Ызаланды, өлтірді, тұтқындады |
|Сөз тіркесі Баян - Абылайдың қанатты батыры |
|Синоним Адам |
| |
| |
|Рефлексия: (Сұрақ-жауап) |
|Поэмада Баяннан кеткен қателік (Қалмақ қызын еліне алып келуі); |
|Егер екі жасты Баян өлтірмесе, олардың өмірі қалай болар еді? (Екі жас |
|бақытты өмір сүрер еді); |
|Шығармада ар-намыс мәселесі қалай көрініс табады? (Батыр Баян ел намысы үшін|
|туған бауырын өлімге қияды). |
| |
|Үйге тапсырма: Баянның іздері халыққа мәңгілік сәуле боп тарайды (эссе), |
|шығарма кейіпкерлеріне мәтіндік портрет жасау |
|Бағалау: |
|Сабақта белсенділік танытқан оқушыларды бағалаймын. |

-----------------------
Шығармадағы бейнесі

Тарихтағы бейнесі