Ашық сабақтар жинағы

Т а л д ы қ о р ғ а н З а ң к о л л е д ж
і

Ашық сабақтар жинағы

Талдықорған

Тарих – терең ,тұнғиық ғылым. Адамзат ғұмырының небір қилы
кезеңдері соның шежірелі,соқпақты беттерінде жатыр.Тарих беттерінде құпия
да көп,қызық та көп.Сонымен қатар,тарих-өткен мен болашақты бір-біріне
жалғастыратын көпір деп те айтуға болады.Адамзат өткен тарихынан күш-қуат
алып,болашаққа үлкен сеніммен қарайды.
Жас ұрпақтың тағдыры олардың бойына ізгілік нұрын себуші
ұстаздардың қолында,демек мұғалім-балаларға білім ғана емес,оларды өмір
бойы үйренуге үйрететін біздің тәуелсіз мемлекетіміздің болшағын қалап
жатқан маман.
Еліміздің өсіп өркендеуі бәсекеге қабілетті білімді,білікті
жастарға,оларға білім беретін оқытушыларға байланысты десек,үздіксіз білім
беру жүйесін қалыптастыру,оқу,тәрбие беруде жаңа инновациялық
технологияларды ендіру менорнықтыру және оны жүзеге асыру бүгінгі
ұстаздардың басты мәселесі болып келеді.
Жеке тұлғаны талантты,жаңалыққа жаны құмар етіп шығару үшін
мұғалім оқытудың жаңаша әдістерін қолдану арқылы оқушыны сабаққа деген
белсенділігін,шығармашылық ізденісін пәнге деген
қызығушылығын,сүйіспеншілігін арттыруда.
Сондай-ақ,қазіргі уақыт талабына сәйкес оқытушы-педагогикалық
құралдардың бүкіл әлеуетін менгерген,өзін-өзі жетілдіріп отыруға ұмтылып
отыратын рухани дамыған әлеуметтік жағынан жетілген шығармашыл
тұлға.Оқытушының оқу үрдісін ұйымдастырудағы қолданылатын инновациялар мен
жаңа технологиялардың пәрменін осы міндеттерді ойдағыдай орындау барысында
пайдаланған оқытушының іс-тәжірбиелері осы жинақта әріптестерінің назарына
ұсынылып отыр.

Тақырыбы: ХІХ ғ.екінші жартысы мен ХХғ. басындағы Қазақстан мәдениеті.

Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Оқушылырды ХІХғ.мен ХХғ. Қазақстан мәдениеті , қазақ
әдебиетінің дамуы және қазақ әдебиетінің қайраткерлері: дүниежүзілік
мәдениетке қосылған үлесі, осы кездегі театр,музыка,кино,сурет өнерінің
дамуымен таныстыру.
Дамытушылық: Оқушылардың ойлау қабілетін,танымдық қызығушылығын ,
белсенділігін дамыту.
Тәрбиелік: Оқушыларды өз елінің барлық тарихи құндылықтарын құрметтеуге ,
мәдениетке деген сүйіспеншілігін арттырып , мәдениетті жалғастырушы жас
ұрпақты тәрбиелеу.

Сабақтың типі: Жаңа материалды менгеру.

Сабақтың әдісі: баяндау,сұрақ,жауап,ой қорыту.

Сабақтың пән аралық байланысы: әдебиет,музыка.

Сабақтың көрнекілігі: Слайд,сызба ,электронды оқулық мәтіні.

Сабақтың барысы:

І.Ұйымдастыру кезеңі;
-Оқушылармен амандасу,түгендеу.
-Оқушылардың көңілін сабаққа аудару.

ІІ.Жаңа сабақты түсіндіру кезеңі

Жаңа сабақ жоспары:

табиғатқа

| |
|А.Құнанбаев |

ғашықтыққа
ақын ғылымға
адамгершілікке

қара сөздері

философ аудармашы

| |
|Ш.Уалиханов |

Ғалым
Саяхатшы
Этнограф

| |
|Ы Алтынсарин |
| |

Педагог,ағартушы
Ғалым,этнограф
Жазушы

Қазақтың күйшілері

1.Құрманғазы Сағырбайұлы (1818-1889)
2.Тәттімбет Қазанғапұлы (1815-1862)
3.Дәулетекрей Шығайұлы (1820-1887)

Қазақтың әнші ақындары.
1.Біржан Қожағұлұлы (1834-1897жж)
2.Жаяу Мұса Байжанұлы (1835-1929)
3.Ақан сері (Ақжігіт)Қорамсаұлы (1843-1913жж)
4.Ықылас Дүкенұлы (1843-1913жж)

ХХғасырдың басындағы мәдениет

1. Демократиялық бағытта дами бастаған С.Торайғыров,
С.Дөнентаев,Т.Ізтілеуов,М.Көпеев т.б.
2. Абайдың талантты шәкіртті – Шәкәрім Құдайбердіұлы (1858-1931жж)
еңбектері тарих,философия,музыка,әдебиет,дін саласын қамтыды.
Қазақ музыкасын дамытуға үлес қосқандар:
К.Әзірбаев,Балуан шолақ баймурзин,Қазанғап Тілепбергенов ,Дина
Нұрпейісова,Үкілі Ыбырай,Әміре Қашаубаев.

Ауыз әдебиетінің алыбы Ж.Жабаев (1846-1945жж)
Нұрпейіс Байғанин халық арасында кең тараған батырлар жырының түп
нұсқаларын насихаттады.

ІІІ Жаңа сабақты бекіту кезеңі

| Авторы кім? | Шығармалар |
| |«Жасымда ғылым бар деп ескермедім» |
| |«Кел,балалар, оқылық» |
| | Манас |
| |Асан мен Үсен |
| |«Қалың елім,қазағым,қайран жұртым» |

Ойлан тап ойыны
Егер сұрақтарға жауап дұрыс толтырылса алғашқы әріптерін тігінен оқығанда
Қазақстанда алғашқыда Фараб деп аталатын қаланың аты шығады.

| | | | |
| | | | | | |
| | | | | | |
| | | | | |
| | | | | |
| | | | | |

1.Шоқан оқыған Сібір кадет корпусы қай қалада?(Омбы)
2.1864ж.Ы.Алтынсарин ашқан мектеп қай жерде?(Торғай)
3.»Кел,балалар, оқылық!» өлеңнің авторы кім?(Ыбырай)
4.1860жШоқан қызмет атқарған қала қай мемлекетте?()Ресей
5.ХІХғ.жазба әдебиетінің негізін салған кім?(Абай)
6.»Бес нәрсеге асық бол!» деп Абай айтқан қасиеттердің бірі.(Рахым)

Даталар сөйлейді:

| даталар |Аты-жөні |шығармасы |
|1818-1889 |Құрманғазы |«Ақсақ киік» |
|1846-1945 | | |
|1834-1897 | | |
|1835-1865 | | |
|1841-1889 | | |
|1845-1904 | | |
|1843-1913 | | |
|1835-1929 | | |
|1958-1931 | | |

Тест.Жыраулар, ақындар , Әншілер, күйшілер

1.»Жеті жарғы» заңдар жинағын жасауға қатысқан жырау.
а/Бұхар ә/Сүйімбай б/Мұхит

2.Құрманғазының Исатай Тайманұлына арналған күйі
а/»Балбырауын » ә/Сарыарқа б/»Кішкентай»

3.Абылай ханның сарай жыршысы болған ақын
а/Біржан ә/ Бқхар б/Сүйінбай

4.1865жылы Абаймен кездескен ақын
а/Сүйімбай ә/Біржан б/Ақан

5.»Балбырауын»күйінің авторы
а/ Тәттімбет ә/ Біржан б/Ақан

6.Балқадиша әнінің авторы
а/Дәулеткерей ә/Біржан б/Ақан

7.1855ж.Петербургте өнер көрсетіп күміс медальға ие болған күйші

а/Құрманғазы ә/ Тәттімбет б/Дәулеткерей

8.70-ке жуық әннің сөздерін өзі жазған ақын-публист

а/Ақан ә/Жаяу Мұса б/Мұхит

9.»Құлагер» әнінің авторы
а/Мұхит ә/Біржан б/Ақан

10.Сазгердің 40-қа жуық күйлері сақталған.Төре күйлерінің атасы атанған

а/Тәттімбет ә/ Дәулеткерей б/Құрманғазы

ІV Жаңа өтілген және бұрынғы өткен сабақтарды жүйелеу,қорытындылау кезеңі.

1.Қазақ халық ауыз әдебиетінің қандай салаларын білесіңдер?
2. Батырлар жырылары қалай бөлінеді ?
3.Қазақтың қандай ертегілерін білесіңдер?
4.Тұрмыс-салт жырларының қандай түрлері бар?
5.Үш бәйтерекке кімдер жатады?
6.Бес арыс кімдер?
V. Сабақты қорыту және сабақ нәтижесін бағалау.

Музыкалық мідениеттің ауызша қолдануы,сондай-ақ көшпелі халықтың отбасының
және ауылдық тұрмысының орнықты дәстүрлері музыкалық мәдениет
қайраткерлерінің бірнеше кәсіби – халықтық типтерінің қалыптасуына
мүмкіндік берді.
Ұлы Отан Соғысы кезінде жазушылар, композиторлар,суретшілер кеңес
адамдарының ерлігіне арналған шығармалар жазып,халықтың рухын
көтеріп,оларды жан аямай еңбек етуге,майданға көмекке шақырды.

VІ Үйге тапсырма ХІХғ.екінші жартысы менХХғ. Басындағы мәдениет оқу,сызба
жасау.

Сабақтың тақырыбы: Казақстандағы көшпенділер өркениетінің
ерекшеліктері.Көшпелілер мәдениеті
Сабақтың мақсаты:
Білімділік:Көшпенділердің материалдық және рухани мәдениеті, діни
наным сенімдері туралы білімдерін тереңдету. Олардың көшпелі
өркениетке қосқан үлесін көрсету.
Дамытушылық: Тарихи санасы қалыптасқан, пәнге қызығушылығы жоғары
білімді азамат тәрбиелеу.
Тәрбиелік: мәдениеттілікке тәрбиелеу
Сабақтың түрі: Жаңа білімді меңгерту
Әдісі: Түсіндіру,сұрақ, жауап, ой қорыту
Сабақтың көрнекілігі:
1. карта,слайд
2. Тірек-сызба, суреттер, кестені пайдалану.
Сабақтың барысы: І.Ұйымдастыру кезеңі
• Оқу құралын тексеріп түгелдеу
• Оқушылар зейінін сабаққа аудару
Үй тапсырмасын сұрау:
• Көшпелі өркениет қай кезден басталады?
• Мал шаруашылығы дамуынының қандай кезеңдерін білесіңдер?
• Көшпелі мал шаруашылығының қандай түрлері бар? Көшпелі мал
шаруашылығының пайда болуына не себеп болды?
• Көшпелі өркениеттің болғандығын қандай археологиялық ескерткіштерден
білуге болады?
Сабақтың жоспары:
1. Материалдық мәдениет
2. Рухани мәдениет
3. Жартылай көшпелілердің діни наным-сенімдері

Мұғалімнің түсіндіруі

материалдық мәдениет

| |
|мәдениет |
|2-ге бөлінеді |
| |
| |

рухани мәдениет

1. Материалдық мәдениет
Мал(төрт түлік)
Обалар, күмбездер,баспана(киіз үй)
Тастан, шикі кірпіштер тұрғызылған үйлер
Киім-кешектер
Шеберлердің, әр түрлі материалдардан (алтын, күміс, қола, мыс, қыш, ағаш)
жасаған бұйымдары
Жазба деректер
Дін
Ислам діні
Табыну
Несториан діні
Құрбандық
Христиан діні
Будда діні
Рух

Наым - сенімдер
2.Рухани мәдениет

• Зергерлік бұйымдар /аң стилі, бейнелеу өнері/
• Әдеп –ғұрыптар
• Салт-дәстүр
• Зергерлік бұйымдар /аң стилі, бейнелеу өнері/
• Әдеп –ғұрыптар
•
▪ Ұмай анаға табыну
▪ Ата-баба аруағына табыну
▪ Күнге табыну
▪ Отқа табыну
▪ Жер-суға табыну
Қазақстанда тараған діндер
▪ Будда
▪ Несториан
▪ Ислам
▪ Христиан
▪ Зороастриз
Сабақты бекіту:
• Материалдық мәдениет деген не?
• Көшпелілердің материалдық мәдениетінің түрлерін атаңдар.
• Рухани мәдениеті дегеніміз қандай мәдениет?
• «Аң стилі» үлгісінде зергерлер нені көрсетуге тырысқан?
• Көшпелі тайпалардың қандай наным-сенімдерін білесіңдер?
• Әлемдік діндер көшпелілер арасына қалай ене бастады? Ислам діні
көшпелілер арасына тез орныға бастауының себебі неде?
Бағалау:
Үйге тапсырма:

Сабақтың тақырыбы: Қазақстанның мәдени құрлысы.Сауатсыздықты
жою.Ғылым,білім,өнердің дамуы.Өнер қайраткерлері.
Сабақтың мақсаты:
БілімділікҚазақстанның 20-30 жылдардағы мәдениетінің даму
ерекшелігін оқытып үйрету.
Дамытушылық 20-30 жылдардағы мәдениеті оқыта отырып,қазіргі
мәдениетдамуының сабақтастығына көңіл.
Тәрбиелік: Өз елінің ұлттық мәдениетінің өсіп-өркендеуіне
үлес қосу үшін кәсіптік білімдерін жетік менгеруге тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Жаңа білімді хабарлау
Әдісі: әңгімелесу,түртіп жазып алу,тірек кестесі,салыстырмалы кесте,тарихи
диктант,жоба,пікір алмасу.
Көрнекілік: карта , суреттер, сызба, т.б.
Сабақтың барысы:
І.Ұйымдастыру кезеңі
Оқу құралын тексеріп түгелдеу
Оқушылар зейінін сабаққа аудару
Бүгін бізде: Көз- не үшін керек?
Қол- не үшін керек?
Құлақ- не үшін керек?
Олай болса:Білім деген байлық бар.
Соны оқып,біліп ал.
Еш байлық, оған жетпейді,
Қусаң да ол сенен кетпейді.
ІІ.Жаңа материалды түсіндіру кезеңі:
«Мәдениет адамды тұлға денгейіне көтеретін негізгі құрао».Әл-Фараби.
Сабақтаың жоспары:
1. Сауатсыздықты жою:науқаншылдық және оның салдары.
2. Кеңестік білім беру жүйесінің қалыптасуы.
3. Мәдени жаңғыру қарқыны.

1.Мұғалім сөзі:20-30 жылдардағы қазақ даласындағы ағарту саласындағы
қалыптасқан жағдайға тоқталу.
2.Қаулы,ережелер,деректерден үзінді.

3.Тірек кесте№1
Сауатсыздықты жою қадамдары.
Қаулылар,деректер,жарғы
Қызыл отау. «Сауатсыздық
жойылсын»ұйымы.
Мемлекет тарапынан қолдау.
Ұлт зыялыларының еңбегі

4.Салыстырмалы кестелер тізбегі сөйлейді.
№1.Сауатсыздықты жою орны және онда оқығандар.
|№ |жылдар |Қазақ |Орыс |Қазақ |Орыс |
|1 |1922-1923 |- |200 |- |4148 |
|2 |1923-1924 |- |616 |- |15,834 |
|3 |1924-1925 |312 |621 |6994 |14876 |
|4 |1925-1926 |639 |765 |16365 |23011 |

№2Мектепке қамтылған балалар саны.
|№ |Ұлты |қазақтар |орыстар |татарлар |Басқа шығыс ұлт |
|1 |1927 |15% |55% |50,9% |55% |
|2 |1928 |32% |64% |68% |62% |
|3 |1929 |34,7% |73% |78% |66,6% |

№3 Мемлекеттердің қаржыландырылуы.
|№ |Қазақтар | |Түркменстан |Бурятия |Закавказия |
|1 |1сом35тиын |2сом61тиын |3сом |4сом24тиын |5сом26т. |

№4 Сауаттылық деңгейі (1926ж.Санақ бойынша)

|№ |Ұлты |Қазақ |Орыс |Басқалар |
| | | | |арасы. |
|1 |1 |6,9% |3,6% |33,4% |

№5 Мемлекеттердің қаржыландырылуы
|№ |жылдар |1928-1929 |1929-1930 |1930-1931 |1931-1932 |
| |Жоғарғы |30560 |36000 |39161 |50720 |
| |тұрпатты | | | | |
| |мектеп | | | | |
| |оқушылары | | | | |
| |Оның ішінде |Мәлімет жоқ |Мәлімет жоқ|4521 |6020 |
| |қазақтар | | | | |

5.Тірек кестесі
Идеологиялық өктемдік.

1928ж.Арап әрпі латын әрпімен алмастырылды.

1940ж.Кириллицамен ауыстырылды
Пантюркист
Панисламист

Қазақ ғылымының қалыптасуы

6.«Терең білімді ғалым-Сәтпаев»жобасының презентациясы.
7.Ойын. «Мәдени жаңғыру жұлдызы».Білімгерлер алдын ала берілген тапсырма
бойынша,түрлі түсті жұлдызшаларды алып,
1. Қазақ әдебиетіндегі прозалық шығарма.
2. Қазақ поэзиясы.
3. Музыка өнері.
4. Кәсіби музыка.
5. Кино өнері.
6. Бейнелеу
7.Театр өнері,тақырыптарын талдап,ең басты жұлдызшаға барып
бекітеді.
8. «Қазақтың тұнғыш театрлары» Жоба презентациясы .
ІІІ.Жаңа сабақты бекіту кезеңі:

1. НЕ ? ҚАЙДА ? ҚАШАН?
|№ | Не ? |Қайда? |Қашан ? |
|1 | | |1924ж.сәуір |
|2 |Қазақ қыздар мектебі ашылды |? |? |
|3 |Ең алғашқы жұмысшы |? |? |
| |факультеттері | | |
|4 |Араб әрпі ауыстырылды |? |? |
|5 |Тұңғыш пед. институт |? |? |
|6 |С.М.Киров атындағы универстет |? |1926ж.13 |
|7 |Тұңғыш ұлттық театр |Алматыда |қаңтар |
|8 |Бірінші дыбысты фильм |Мәскеуде |? |
| |Амангелді | | |
|9 |? | |? |
|10 |Қырғыз халқының 1000әні | | |

2.Келісемін,келіспеймін кестесін толтыру

|№ |Сұрақ |Келісемін |Келіспеймін |
|1 |Сауатсыздықты жоюдың басты | | |
| |мақсаты,сауат ашу емес,көп адам| | |
| |санын қамту болды | | |
|2 |Сауатсыздықты жоюға араб әрпі | | |
| |кедергі келтірді | | |
|3 |Алаш қайраткерлерінің қудалануы| | |
| |сауатсыздықты жоюға кедергі | | |
| |келтірді | | |
|4 |Жаппай идеологияландыру халық | | |
| |мәдениетіне үлес қосты | | |

IV.Жаңа өтілген және бұрынғы өткен сабақтарды жүйелеу,қорытындылау кезеңі.
1.Сіздің пікіріңіз:
Қазақ жеріндегі халыққа білім беру үдерісін «мәдени ревалюция»деуге бола
ма?
1.«Социализм тоталитарлық, казармалық сипат алды» дегенді қалай
түсінісіңдер?
2.Кеңес билігі түсында қуғын сүргіннің қайталанып отыру себебі неде деп
ойлайсыңдар?
3. Қаз АКСР-нің одақтас республика болып қайта құрылуының қазақ халқының
тарихында қандай маңызы болды?
4.Одақтас республиканың мәртебесі және оның Кеңестік жағдайда іс жүзіне
асырылу мүмкіндігі туралы ойларыңды ортаға салыңдар.
5.«БҮҮ» әдісі бойынша

|Білдім |Үйрендім |Үйренгенім |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |
| | | |

[pic]

V.Сабақты қорыту және сабақ нәтижесін бағалау кезеңі.
өзін-өзі бағалау
VІ.Үйге тапсырма беру кезеңі
Дәріс жазу, хронологиялық кесте жасау.

Қазақстан тарихы

Тақырыбы: 1930 жылдардағы қоғамдық-саяси өмір
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Социализмнің тоталитарлық, казкрмалық сипат алуының, ұлт
зиялыларының саяси қудалануының, ҚазАКСР-інің Қазақ Кеңес Социалистік
Республикасы болып қайта құрылуының, Қазақ КСР-і құрылуының тарихи маңызына
түсінік беру.
Дамытушылық: 30-шы жылдардағы оқиғаларды, саяси өмірдегі өзгерістерді
дұрыс бағалай және тұжырымдай білуге үйрету; деректер мен зерттеулерді өз
бетінше оқып пайдалану дағдысын дамыту; ғылыми көзқарасты қалыптастыру.
Тәрбиелік: Қоғамдық өмірге бейімделген интеллектуалды жеке тұлғаны
қалыптастыру арқылы, еліміздің ғылыми дәрежесін жоғары деңгейге көтеретін
ұрпақ даярлау.
Көрнекілігі: тірек-сызбалар, тақырыпқа байланысты деректер, бейнетаспа,
компьютер.
Сабақтың түрі: Проблемалық оқытуға негізделген ізденіс, зерттеу сабағы.
Оқытудың әдістері: Топтық жұмыстар, жеке жұмыстар, сұрақ-жауап, іздену,
ой-қозғау әдістері.
Сабақ тәсілі: Көрнекілік, анализ, синтез.
Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру кезеңі
II. Үй тапсырмасы сұрау
Бейнетаспа бойынша сіздердің ой-тұжырымдарыңыз? Мұғалім сөзі.
1. Тарихи даталар бойынша диктант (5 мин).
1) Қазақ АКСРБМСБ алқасы Қазақ-кеңес әдебиетінің негізін салушылардың
бірі Ж.Аймауытовты атуға үкім шығарған жыл:
_________________________________________________________
2) Компартияның Қазақстанның ауыл шаруашылығы туралы қаулы қабылданған
уақыт: _______________________________________
3) Қиыр шығыстағы корей ұлт (Посьет) ауданынан Қазақстанға жүз мыңнан
астам адам көшіріліп алынып келінуі:
__________________________________________________________
4) «Ұлы жұт» жылдары: _______________________________________
5) Т.Рысқұловтың, И.В.Сталинге хат жазған жылы: ________________.
Жаңа сабақ:
1. Слайдпен жұмыс Зиялы қауым өкілдері. (Жаңа сабақтың тақырыбын ашу
«1930 жылдардағы қоғамдық саяси өмір»).
Бүгінгі тақырып бойынша сіздерге өз бетінше ізденіс арқылы дайындалу
берілген болатын, сондықтан біз сабақ барысында жаңа тақырып
төңірегінде сызбаларды толтырумен жұмыс жасап, білімдеріңізді
жетілдіріп, толықтырамыз.
2. Рефераттар қорғау. Шығармашылық тапсырмалар.
- Сталиндік социализмнің орнығуы
- Жазалау құрбандары немесе ұлт зиялылары
3. Кестемен жұмыс
Мұғалімнің түсіндіруі.
20-30 жылдар кезеңінің қорытындысы:
|Тиімді жағы |Тиімсіз жағы |
|1) Қазақ халқының саяси теңдікке, |1) Экономика мен мәдениет саласында |
|территориялық автономия құқығына |қол жеткізген табыстар тым қымбатқа |
|қолы жетті. |түсті. |
|2) Индустриясы жедел дамыды. |2) тоталитарлық, казармалық жүйе |
| |орнықты. |
|3) Мәдениет, білім беру саласында |3) Қоғамдағы табыстар Сталиндік |
|табыстарға қол жетті. |қатал идеологиялық қыспақ қоршауында|
| |қалды. |

3. Тізбек сызбамен жұмыс.
Мұғалімнің түсіндіруі.

[pic]
[pic]

Карлаг – қасірет мекені
Қуғын – сүргін сол бір аяулы азаматтардың берекелі шаңырағын әбден
шайқады – ау! Совет өкіметінің орнығуына белсене араласқан талай – талай
азамат атылып, көпшілігі айдауға, лагерьге жөнелтілді. Көптеген азаматтар
СССР Жоғарғы стоының әскери коллегиясы? Партия және совет үкіметі
басшыларына қарсы террорлық әрекеттер әзірледі деп ойдан шығарылған айыптау
бойынша ең жоғарғы жаза – атуға кесілді.
1937 жылы қаңтар – наурыз пленумында ВКП (б) Орталық Комитетінің
секратары Жданов өз баяндамасында өлкелік комитетінің секретары Л.И.
Мирзоянға тиісе сөйлеп, Қазақстан партия Комитетін сынағаны белгілі. И.В
Сталин де қорытынды сөзінде Қазақстан өлкелік партия комитетін сын садағына
алады.Халық жауның іздестірілуі негізінен осы кезеңнен басталады. Сонымен,
1937 жылдың өзінде Қазақстанда үш рет тазалау жұмысы жүргізілді. 1937
жылдың көктемінде басталды да? Алдымен байырғы большевиктер, партия
қайраткерлері, өндіріс орындарының басшылары түгелімен жазалау машинасының
азуына ілікті.
Қазақстандағы алғашқы жала жабу науқаны – Ақмола ісінен басталды.
1932 жылғы ашаршылыққа байланысты бесіктің ішінде қол қойған азаматтың бірі
– Мансұрға, іле – шала Тұрар Рысқұлов пен Нығмет Нұрмақовқа жабылды.
Қарағанды облыстық партия комитетінің мүшелері Абдолла Асылбеков пен
Нұрғали Нұрсеитов те тұтқынңа алынды. Сонымен 1937 жылы Қазақстан өлкелік
партия комитетінің құрамындағы 85, мүшелікке кандидат 35, ревизиялық
комиссиясының 11 мүшесі болса, жылдың аяғында сол 121 адамның 68 – і
ғанақалды. Қазақстан өлкелік партия Комитетінің бірінші хатшысы Л.И.
Мирзоянның өзі де жала қармағына ілінді. 1937 жылдың жазында Абдрахман
Асылбеков, Қабылбек Сарымолдаев, Әбілхайыр Досов ұсталды.
Жан сауғалау үшін заң орындарына көптеген саяси сауаты шамалы жағымпаздар
қорқақтар баскесерлер топтала бастады. Жоғарыда аталған ер – азаматтардың
семьялары қан кешіп қалды. Ол кезде көп лагерь болған. Соның ішіндегі
үлкені – Қарағанды лагерьі.
Ғылым білімнің туын көтергендер мен ғұлаиалар осы лагерьге
тоғытылды. Қарағанды лагерінде барлығы мың әйел қамауда отырған.
Революция құрбандықсыз болмайды деген қағиданы бетке ұстаған
замана сұрқылтайлары қазақ даласын қайғы – мұңға бөктіргені жасырын емес.
1932 – 1937 жылдардың нәубегі халқымыздың өсу процесін едәуір тежеді.
Қылмыстық істер кодексінің 58 статьясының 17 – тармағымен бас
бостандығынан айырылған Карлагтағы сол бір апайлар – біреудің жары,
біреудің әпкесі, біреудің қарындасы, ал біреудің анасы. Үйлерінен халық
жауларының әйелдері деп қуып шығарылды. Тағдыр тәлкегіне түскен абзал
аналар:...Мендешова Рәзия, Қожанова Күләндәм, Рсықұлова Әзиза, Қазыбекова
Мағрипа, Сарымолдаева Майнұр және басқа – басқа аналарымыз бар еді. Әсіресе
аналарынан айрылған сол кездің балалары туралы әлі еш – нәрсе жазылған жоқ.

Ал ең масқарасы, НКВД – ның тергеушілері әйелдерге ең қатал
да оңбаған күйеулеріннен бас тартындар деген талап қойды. Ардақты әйел –
аналардың, күйеулері үшін от кешкен адал жарлардың ерлігіне тағзым етуге
тиіспіз. Олардың көпшілігі партия мүшелері, партия, совет органдарының
қызметкерлері болатын.
Бір жағадан бас, бір жеңнен қол шығарып, бір тағдырға көген
әр ұлт әйелдері бірігіп барақ салды. Мал бақты. Қамыс орды. Қан майданға
қатысқандары да бар.
1937 жылдың азабын еске ала отырып, жазықсыз сотталған
мыңдаған аналардың көзісіз ерлігіне таңдаңасын. 5,8,11 жыл отырған каторжан
аналар өмірін тіпті айтуға қиналасың. Өткен өмірін айтып, жүргі қысылып
талып қалған аналар да болды.
30 – 40 – шы жылдары және 50 – ші жылдардың басқы кезенінде
орын алған жазалау шараларына байланысты материалдарды зерттеу жөніндегі
КПСС Орталық Комитеті саяси бюросы комиссиясының жұмысын халық қадағалап
оқып, үлкен үмітпен қараған. Әсіресе аналар үміттенген....Еліміздің
орталығы болған – Москва қаласында зұлмат жылдардың құрбандарына ескерткіш
ашу мәселесіне қолға алынған. Мүндай игі шараны республикамыздың астанасы
болған – Алматы қаласы және салдарынын құрьан болғандар жаламен
жәбірленгендер есімін ел білуі тиіс деп аналар да ниетке қосылған.

6. Сызбаны толтырыңыз (3 мин).
|Карлаг | |
|ЧСИР | |
|Алжир | |
|ГУлаг | |

7. Жалпы оқушылармен жұмыс. «Бәйге» ойыны (сұраққа жылдам әрі көп жауап
берген топ жеңіске жетеді). (3 мин).
1) ГУЛАГ –қа қанша Қазақстандық жабылды?
2) Қаншасы атылды ?
3) Қашан КСРО Конституциясы қабылданды?
4) Қашан Қазақ КСР-і Конституциясы қабылданды?
5) Қашан КСРО Жоғарғы Кеңесінің сайлауы өтті?
6) 1938 жылғы 15 шілдедегі Қазақ КСР Жоғарғы Кеңесінің бірінші сессиясы
болды. Оны кім ашты ?
7) 1939 жылғы желтоқсандағы жергілікті Кеңестер сайлауы өткізілді. Оған
қанша депутат сайланды ?
8) Ұлттық аза күні болып қай күн белгіленді?
9) Қазақ АКСР Одақтас республика болып қашан құрылды?
10) 1930 жылы 4 сәуірде кімді атуға үкім шығарылды?

8. Жергілікті зиялылардың «Халық жауы» қатарына жатқызылып, жазаланған
уақытын бағытпен көрсетіңіз.
|1928 ж. | |Ж. Аймауытов |
| | | |
| | | |
| | | |
|1937ж. 8 қазан | |М. Тынышбаев |
|1930ж. 4 сәуір | |М. Дулатов |
|1935ж. 5 қазан | |А. Байтұрсынов |
|1938ж. | |С. Сейфуллин |

9. Шығармашылық ізденіске негізделген тапсырма.Кестеден мағынасы мен
мазмұны бөлек төртінші сөзді алып таста.

|Жазалау шаралары |
|ату жазасы |Еңбекпен түзеу |Жер аудару |Мемлекеттік |
| |лагерлерге қамту | |қызметке алу |
|Жазалау шараларының құрбандары |
|А. Байтұрсынов |Қ. Жұбанов |С. Асфендияров |Н. Ежов |
|Лагерлер жүйесі |
|Карлаг |ЧСИР |Алжир |ЧАД |

10. Сызбамен жұмыс. Мұғалімнің түсіндіруі.

Үй тапсырмасы.
Венн диаграммасы бойынша Қазақ КСР мен ҚР ұқсастықтары мен
айырмашылықтарын анықта.

1930 жылдардағы қоғамдық-саяси өмір мен қазіргі күнгі қоғамдық-саяси
өмір жағдайын салыстырып, өз ой пікірлеріңізді жазып келіңіздер.

Мұғалімнің қорытындысы.
Білімді бағалау

-----------------------
С.Неустроев Қазақстанның батыс өңірінің топырағы мен өсімдігін зерттеді

А.Затаевич «Қазақ халқының 1000әні»

Өлкенің тарихын,этнграфия-
сын зерттеді

М.Дулатов,АРязано,М.Тынышбаев еңбектері шықты

1920ж.Қазақстанды зерттеу қоғамы құрылды

1926ж.М.Е.Массон Әулиеатада қазба жұмысын жүргізді

Орал,Ембі мұнайлы ауданын барлау

А.Асфендияров «Қазақстанның көне заманнан бергі тарихы»

1932ж.КСРО ҒА Қазақстандағы базасы құрылды

Қ.И.Сатпаев Жезқазған өңірін зерттеді

Секторы

Зоология және ботаника секторы

Алматы ботаника бағы

Қ.Жұбанов «Қазақ тілі грамматикасы»

1935ж.Геология және тарих секторы қосылды

С.Мұқанов

М.Әуезов

1.Жансүгіров

еңбектері

Ұлт зиялылары «Халық жауы» атанды

Социалистік қатынастар орнады

Бюрократикалық орталықтандыру орнықты

1930 жылдардағы жаңа құбылыстар

Лагерлер жүйесі құрылды

Қазақ КСР-інің құрылуы

КСРО Конституциясы қабылданды

Қазақ КСР-і Конституциясы қабылданды

КСРО жоғарғы Кеңесінің сайлауы өтіп, 44 депутат сайланды

Қазақ КСР құрылуының алғышарттары

ҒКФСҒ құрамындағы Қазақ АКСР дамыған индустриялы аграрлы Республикаға
айналды

Халық зиялыларының елеулі тобы құрылды

Жұмысшы табының көп ұлтты отряды жедел қалыптасты

Шаруалардың әлеуметтік табиғаты өзгерді

Қазақ әйелдері қоғамдық және шаруашылық өмірге белсене араласты

Ұқсастық

Қазақ КСР айырмашылығы

Қазақстан Республикасы айырмашылығы