Microsoft excel электрондық кестесін сандық модульде пайдалану

№ 5 сабақ жоспары

Пәні: <<Информатика>>
Мерзімі: "19"ақпан 2015 жыл
Курс: 1
Кабинет: 239
Топ: 113
Оқытушы:Бейбіт Тәтина.

Сабақтың тақырыбы: Microsoft Excel электрондық кестесін сандық модульде
пайдалану
Сабақтың мақсаты:
Оқушыларды Excel бағдарламасында жұмыс істеуге үйрету. Құралдарды пайдалану дағдыларын қалыптастыру, жұмыс жасау технологиясын меңгерту. Қазіргі заманғы компьютерлік технологияларды қолдану дағдысы мен біліктілігін дамыту.
Сабақтың міндеттері:
Білімділік : қазіргі заманғы қолданылатын бағдарламалармен жұмыс жасаудың негізгі дағдыларын қалыптастыру және оқыту.
Тәрбиелік: : алған білімдерін болашақ кәсіптік мамандықтарына пайдасы бар екендігін оқушыларға түсіндіре отырып, танымдық қызығушылығын арттыру, ақпараттық мәдениеттілікке тәрбиелеу.
Дамытушылық: Excel бағдарламасында жұмыс жасау дағдысын жетілдіре отырып, оқушылардың ой -өрістерін, Логикалық ойлау қабілеттерін , өзіндік іс әрекетін, шығармашылықтарын, пәнге деген қызуғышылығын арттыру отырып, жан - жақты болуға, өз бетімен жұмыс жасауға, сауаттылыққа, ізденімпаздық қабілеттерін қазіргі заманғы компютерлік технологияларды қолдану дағдысы мен біліктілігін дамытуды жалғастыру.

Сабақтың типі: Жаңасабақ

І. Ұйымдастыру кезеңі

V.Жаңа білімді меңгеру
VII.Бекіту

ІV. Жаңа білімді қабылдауға даярлау
VI.Жаңа білімді меңгеруін тексеру
VIII.үй тапсырмасы жайында мәліметтер

Сабақтың әдіс-тәсілдері:Практикум елементтерінің көмегімен демонстрациялау ,баяандау арқылы түсіндіру.

Сабақтың формасы: Топтық, ұжымдық

Сабақтың көрнекілігі: Дербес компьютерлер, слайдтар, интерактивтік тақта.

Қолданылған әдебиеттер: Н.Т.Ермеков <<Информатика элементтері>> <<Фолиант>> баспасы 2007ж, Н.В.Королева, Н.И.Кайдаш <<Информатика>> <<Бастау>> баспасы 2012ж, Е.Қ.Балапанов, Б.Б.Бөрібаев, А.Б. Дәулетқұлов <<Жаңа информациялық технологиялар: Информатикадан 30 сабақ>> Алматы 2009ж.

Сабақтың барысы
І. Ұйымдастыру кезеңі:
Топпен сәлемдесу
Топты түгендеу
Аудиторияны сабаққа әзірлеу
IV.Жаңа білімді қабылдауға даярлау

V.Жаңа білімді меңгеру
Бүгінгі біздің сабағымыздың тақырыбы: <>.
Электрондық кесте тек қана есептеулерді автоматтандыру функцияларын ғана орындамайды. Сонымен бірге ол әртүрлі жағдайларды немесе объектілерді сандық моделдеуде өте пәрменді құрал болып саналады. Объектілердің
математикалық моделін жасау үшін, яғни оларды математикалық түрде сттау мақсатында бірсыпыра параметрлерді пайдаланады. Бұл параметрлердің кейбірі белгілі, ал кейбірі формулалар арқылы есептеледі. Параметрлердің алғашқы мәндерін бір-бірімен сәйкестендіре отырып өзгертсек, есептегі параметрлердің қалай әзгеретінін бақылап отырып, алынатын нәтижелерді талдауға ие болады. Электрондық кестелер осындай есептеулерді өте тез қатесіз жүргізіп, санаулы минуттарда көптеген варианттарды қарастырып, солардың ішінен ең тиімдісін таңдап алуға мүмкіндік береді.
Функцияны кестелеу әдісі бойынша есеп шығару
Жұмысшылардың жалақысын есептеу

1. EXCEI кестесінде адрестерді көрсету әдістері.
Ұяшық пен блоктардың адрестерін абсолютті, салыстырмалы және аралас түрде бейнелеу
Салыстырмалы адрес. Ұяшықтармен жұмыс жасау кездерінде D3, А1:Н9 т.с.с сілтемелерді қолдануға болады. Адрестердің мұндай турде көрсетілуі салыстырмалы деп аталады. Салыстырмалы адрестер формулаларды жылжыту кезінде өте ыңғайлы. Формулаларда мұндай адрестерді қолдану барысында EXCELкестесі ұяшықтың адресін ағымдағы
Ұяшық адресіне салыстырмалы түрде сақтайды. Мысалы, D4 ұяшығына=D1+D2 формуласын енгізетін болса, EXCEl програмасы бұл формуланы екпінді ұяшықтан үш қатар жоғары және екі қатар төмен ұяшықтағы мәндерді қосу керек " деп қабылдайды. Егер D4 ұяшығын, яғни =D1+D2 формуласын C4 ұяшығына көшірсек, С4 ұяшығына =C1+C2 формуласы, ал D5 ұяшығына =D2+D3 формуласы автоматты түрде енгізіледі.
Абсолютті адрес. Егер формуланы көшіру барысында белгілі бір ұяшыққа немесе аймаққа сілтеме жасау қажет болса, абсолютті адресті қолданамыз. Абсолютті сілтеме $ белгісінің көмегімен жазылады. Мысалы,
$C$15 түрінде сілтеме жазылса , формуланы қай орынға орналастырсақ та,сол формулада тұрақты түрде тек С15 ұяшығындағы мән пайдаланады.
Аралас адрес $ белгісі кажетті орында ғана жазылады, мысалы $C15 немесе $C15 . Егер абсалютті адрес белгісі ұяшық адресінің алдында ғана жазылса ($C15), бағана мәні тұрақты ,қатар мәні өзгереді. Керісінше қатарды тұрақты қалдырып, бағананы өзгертү үшін (C$15) түрінде жазылады.
№
ф.и.о
Жалақы
зейнетақы қоры
профсоюздік қоры
кірістік салық
қолға алатын сома
1
Смагулова М.
60000




2
Абуханова А
50000



3
Ужазов Е
60000



4
Омарбек Б
150000



5
Салихов Б
80000



6
Смаилова А
70000



Зейнетақы қорын есептеу

Профсоюздік қоры

Кірістік салық мына түрде есептелінеді.егер жалақы(0-60000)-ға дейін 1%,(60000-80000)-ға дейін 3%,(80000-150000)-ға дейін 5%, яғни кірістік салық

Қолға алатын сома

№ 2 Есептің берілгені :
У=к*(х2-1)/(х22+1) фунциясының мәндерін х айнымалысын [-2,2] аралығында 0,2 қадамымен өзгергендегі мәндерді үшін есептеу керек . Мұндағы К=10.
Есептің нәтижесін мынадай кесте түрінде көрсету қажет болсын ;
№
х
к
У1=х2-1
У2=х2-1
У=k3(у1/у2)

2. Негізгі және қосалқы кестелерді толтыру
А1 Ұяшығына кестенің тақырыбын жазыңыз: Кестенің тақырыбы деп сол кестенің бағаналар аты көрсетілген, жоғарғы қатарын айтамыз. Яғни есептің берілгені бойынша:
* А1 ұяшығына [1] енгіземіз (есептің бірінші бағанасының аты);
* В1 ұяшығына х енгіземіз ( кестенің екінші бығынысының аты);
* C1 ұяшығына k енгізуміз ( кестенің үшінші бағанасының аты);
* E1 ұяшығына y1=х^2-1 енгіземіз( кестенің төртінші бағанасының аты);
* F1 ұяшығына y1=k^2+1 енгіземіз ( кестенің бесінші бағанасының аты);
* F1 ұяшығына y= k* (y1/y2) енгіземіз ( кестенің алтыншы бағанасының аты)
* Бағаналардың енін барлық жазнлар көрініп тұратындай етіп өзгуртіңіз.
Н1 ұяшығынан бастап бастапқы берілгенді жазатын қосалқы кестені толтырыңыз:
X0
STEP
K
-2
0.2
10
Мұндағы X0-X-тің бастапқы мәні,step-x-тің өзгеру қадамы,k-коэффициент (const).
* Ол үшін А2 ұяшвғына 1санын, ал В2 ұяшығына 2 санын теріп жазыңыз;
* А2:В2 блогын белгілеңіз де, тышқанның курсорын осы блоктың оң жақ төменгі шетіне орналастырып, пайда болған қара түсті қосу белгісін А22 ұяшығына дейін жеткізген соң тышқанның батырмасын босатыңыз.
* В2 ұяшығына =$H$2 адресін теріңіз.
Бұл абсолютті адрестеу В2 ұяшығына Н2 (х-тің бастапқы мәні) ұяшығының мәні енгізілетінін көрсетеді.
* В3 ұяшығына =B2+$I $2 формуласын жазыңыз.
Бұл х-тің бастапқы мәніне І2 ұяшығының мәні, яғни қадамы қосылатындығын білдіреді. Қадам тұрақты 0,2 тең болғандықтан абсолютті адрестеуді қолданамыз.
* Осы формуланы В4:В22 ұяшықтарына көшіріңіз (автотолтыру функциясын, Түзету/Көшіру және Түзету/ Енгізу батырмаларының өзіңізге ыңғайлы біреуін қолдануға болады).
Нәтижесінде осы блок - 2 мен 2 аралығындағы қадамы 0,2-ге өсіп отыратындай шамалармен толтырылуы керек (-2: 1,8: -1,6...2)2,5 С бағанасына К коэффициентінің мәндерін жазыңыз:
* С2 ұяшығына =$J$2 абсолютті адрестерін жазыңыз.
* С3 ұяшығына=С2формуласын теріңіз. Осы формуланың жазылуын түсіндіріңіз
* С3 ұяшығндағы формуланы С4:С22 ұяшықтарына көшіріңіз. Коэффициент 10-ға тең болғандықтан, осы блоктағы ұяшықтарға10 саны жазылуы керек.
D бағанасына у1=х^x-1 функциясының мәндерін есептеу формуласын өрнектеңіз
Ол үшін:
* D2 ұяшығына =В2В2-1 формуласын жазыңыз,
* Осы формуланыD3:D22 ұяшықтарына көшіріңіз.
Нәтижесінде бағанадағы ұяшықтар бастапқы мәні 3 және соңғы мәні3 болатын y1-дің оң және теріс мәндермен толтырылуы керек.
Дәл жоғарыдағы тәсіл бойынша Е бағанасына y2=x^x+1 функциясын мәндерін есептеу формуласын өрнектейміз.
Нәтижесінде:барлық сандар оң және бастапқы шама 5 соңғы шама 5болуы керек.
F бағанасын y=k*(x^2-1)/(x^2+1) функциясының мәндерімен толтырыңыз.
* F2 ұяшығына =C2*(D2/E2)формуласын жазыңыз;
* Осы формуланы F2:F22 ұяшықтарына көшіріңіз.
Нәтижесінде: Функцияның басиапқы мәні 6,соңғы мәні 6 оң және теріс сандар болуы керек.

Функциялардың негізгі категориялары
<<Математические>> категориясы функцияларының сипаттамасы:
ABS (сан) - санның модулі;
COS(сан) - косинусты табу;
EXP(сан) - Функциялардың негізгі категориялары
LN(сан) - логарифмді есептеу;
SIN (сан) - синусты есептеу;
TAN (сан) - тангенсті есептеу;
КОРЕНЬ (сан) - квадрат түбір табу (оң мәнін);
ПИ () - санының 15 цифрға дейінгі дәлдікпен алынған мәнін береді;
СУММ (сан1; сан2; ...) - аргумент тізім іне кіретін барлы қ сандардың
қосындысын есептейді;
<<Статистические>> категориясы функцияларының сипаттамасы:
МАКС(аргумент1; аргумент2;...) - аргументтердің үлкенін анықтайды;
МИН(аргумент1; аргумент2;...) - аргументтердің кішісін анықтайды;
СРЗНАЧ(аргумент1; аргумент2;...) - аргументтердің орташа мәнін табады;
функциясының мәнін есептеу;
LN(сан) - логарифмді есептеу;
SIN (сан) - синусты есептеу;
TAN (сан) - тангенсті есептеу;
КОРЕНЬ (сан) - квадрат түбір табу (оң мәнін);
ПИ () - санының 15 цифрға дейінгі дәлдікпен алынған мәнін береді;
СТЕПЕНЬ (негіз сан; дәреже көрсеткіші) - дәрежелеу амалын береді;
[1]
Мынандай есепті шығарып көрейік: "А" деген қаланың халқы 2010 жылы қанша болады?
Әрине, бұл есепті шығару ҥшін "А" қаласының халқы жыл сайын қалай өзгеріп отыратынын, яғни оның өзгеру заңдылығын білу керек. Бұл заңдылықты уақытқа байланысты өзгеруге тиіс f(t) функциясымен белгілейік. Бірақ бұл функция әзір белгісіз, үйткені халықтың өсуі көптеген факторларға: экология, медициналық қызмет көрсету, моральдық, құқық және саяси жағдайларға байланысты болады. Негізінде, жалпы демографиялық мәліметтерге сүйеніп, ол функцияның жалпы түрін былайша өрнектеуге
болады:
f(t) = a*ebt (1) мұндағы a,b коэффициенттері - әрбір мемлекет, қала үшін өзіндік мәні бар параметрлер, ал е - натуралдық логарифм негізі.
Осы формула нақты болмысты жуықтап көрсете алады. Оның үстіне мұндай
есептеуде өте ҥлкен дәлдіктің керегі де шамалы, мұндайда халық санын ондаған мыңдық болжау да жаман емес.
a, b параметрлерін қалай анықтауға болады?
Мұның идеясы мынада: а мен b белгісіз болғанмен, f(t) функциясының бұрынғы мәндерін статистикалық анықтамалықтардан алуға болады. t мен f(t) мәндерін білсек, а мен b
мәндерін жуық шамамен алуға болады, яғни белгілі бір мәндерді қойып функцияны
есептеуде оның теориялық мәндері мен анықтамадағы мәндеріндегі алшақтық өте үлкен болмауы тиіс. Әрбір алшақтық - ол екі санның, яғни f(t) функциясының нақты мәнімен теориялық мәні айырмасының модулі.
Ең үлкен алшақтау мәні - қателік деп аталады, а мен b мәндерін осы қателік шамасы барынша кіші болатындай етіп алу керек.Сонымен, халық санының өзгеру процесінің математикалық моделі мынадай болуы тиіс:
1) халық санының уақытқа байланысты өзгеруі f(t)= a*ebtформуласымен өрнектеледі;
2) тек берілген белгілі (онша үлкен емес) уақыт аралығында (40 жылдай) а=const және
b= const болып есептеледі;
3) а мен h мәндері қателік шамасы кіші болатындай етіп таңдалынады.
Міне, осы ұсыныстарды алдын ала қабылдап, есепті шығаруға тырысалық.
Алғашқы мәліметтер: статистикалық анықтамалықта 1970-2000 жылдар арасындағы
(1970 <= t <= 2010) халықтың нақты сандары туралы толық мағлұмат бар деп есептелік.
Нәтижелері:
1) а мен b мәндері;
2) "А" қаласының халқының 2010 жылғы саны (t=110).
Оған қоса алғашқы мәліметтер мен алынатын нәтиженің өзара байланысы
тағайындалған деп есептелік те, алдымен қателердің ең кіші шамалары ҥшін а мен b мәндерін анықтап және сол мәндерді пайдаланып f(2010) мәнін есептелік.
Сонымен, математикалық модель құрастырылды.Электрондық кестені пайдалану программа жасауды керек етпейді. Тек электрондық кестеге белгілі бір түрде алғашқы мәндерді және моделіне кіретін керек қатынасты жазып, сонан кейін зерттелетін жағдайдың сандық модельдеу процесін бастауға болады, яғни а мен
b коэффициенттерінің мәндерін (1) формулаға сәйкестендіре есептеп, берілген уақыттағы халық санын анықтау керек.Енді кестені толтырайық.Кесте мәліметтеріне сәйкес тақырып жазамыз, ол ҥшін алғашқы жолды
тҥсініктемелермен толтырамыз.А, В бағаналарына а және b коэффициенттерінің мәндерін жазамыз. Бұл a, b коэффициенттері өзгермейді, сондықтан барлық жолда бірдей мәндер тұруы тиіс.С бағанасына жылдарды 1960 жылдан бастап толтырамыз.D бағанасына анықтамалықтан алынған халықтың белгілі нақты санын (1960 жылдан бастап мың адам бірлігімен) толтырамыз.Е бағанасына =А-ЕХР(В*С) формуласын жазамыз. Ал, F бағанасына =ABS(E-D) формуласын жазамыз.Соңғы F бағанасындағы сан f функциясының теориялық және нақты мәндерінің айырмасы, яғни қателіктің абсолюттік шамасы. Қателіктің ең ҥлкен мәнін G бағанасының бір бос ұяшығына max функциясы арқылы жазып қоямыз.
F бағанасындағы айырмалар мәнін есептеген сайын бұл ұяшықта солардың ең үлкен мәні орналасады.Келесі қадамда а мен b коэффициенттерін анықтаймыз. Ол үшін А, В бағаналарына қандай да бір сандарды орналастырамыз. Сонда Е, F бағаналарына есептелген сандар жазылады, F бағанасындағы айырмалар мәні ӛте ҥлкен болуы мҥмкін. а мен b мәндерін айырмалар мәні кішірейетіндей етіп таңдап алуға тырысайық. Ол үшін а мен b-ны іздеу алгоритмін құрастырған қолайлы болады. Алгоритм қарастыруда (1) формуланы пайдаланамыз. Қатені өзімізше кішірейткен соң, С бағанасының бос ұяшығына 2010 санын енгізейік. Сонда оның оң жағындағы Е бағанасына ізделініп отырған нәтиже шығады.Енді осының графигін тұрғызайық. Бір диаграммаға екі график тұрғызамыз: біреуі -статистикалық мәліметтер бойынша алынған нақты халық саны, ал екіншісі - теория бойынша а мен b мәндеріне сәйкес есептеліп шығарылған ұяшық саны.

VI. Жаңа білімді меңгеруін тексеру
1.SIN_KAZэлектрондық оқулықтағы тапсырмалар орындау

VII. Бекіту, оқушыларды бағалау кезеңі
1- деңгейлік тапсырма:
Тапсырма 3.
Ұжымда 10 адам бар. Әр қызметкер бекітілген айлықтарын алады. Табыс салығы айлықтың 10 % құрайды. Табыс салығын беруге толық есептеу. Сурет 11

Сурет 11
Табыс салығының соммасын есептейтін формулалар: =C2*D2/100(бұл формулалар жолағында көрсетіледі). Сурет 12

Сурет 12
Есептеу сомасының формуласы:Табыс салығының сомасы - Айлықтың сомасы.
Бізде:=C2-E2. Сурет 13

Сурет 13

Барлық есептеу кестесінің шешімі мынандай түрде беріледі. Сурет. 14

Сурет 14с
2- деңгейлік тапсырма:
Тапсырма 1
Егер стдуне емтиханнан 5 баға алса, онда <<өте жақсы>> деп шығу керек. Егерде басқа баға алса онда <<жоқ>> деп ақпарат шығу керек. Сіз қабылдап алған шешімнің түрі көрсетілу керек.
=ЕСЛИ(C2=5 ; "өте жақсы" ; "жоқ")
Кестенің ұяшығын толтырғанда кей жағдайлар туындайды, осы кезде <<ЛОЖЬ>> мәнін шығарады. Формулалар жолағы ең басты түрде болады.
=ЕСЛИ(C2=5 ; "өте жақсы" ; "")
5 <<өте жақсы>> баға алған, жағдайда студенттің толық мағлұматы енгізілген бағанаға жауабы шығады. Ал егер <<Баға>> бағанасы 5 бағасына тең келмесе онда ұяшық толтырылмайды. (сурет. 29).

сурет. 29
Тапсырма 2
Студент емтиханнан жақсы тапсырса онда айына 15000 көлемінде шәкіртақы алады. Жақсы оқитын студенттерге шәкіртақы төленеді (сессияны 4 пен 5 ке тапсырған студентке төленеді). Шәкіртақы беру үшін колледж кассасында қанша қаражат болу керектігін еептеу.
Диалогтық терезе келесі түрде толтырылуы крек. (сурет 30):

Рис. 30
Кесте келесі түрде жауап қабылдайды, формула басты рөлде болады. ЕСЛИ(C2>=4;200;0). сурет 31

Рис. 31
Барлық студенттерге шәкірақыны төлеу үшін "Автосумма" батырмасын басу керек енемесе стандартты тақтадан мына батырманы басақ болады.
сурет. 32:

3- деңгейлік тапсырма:
Тапсырма 3
Колледжде 200 дей оқытушы жұмыс істейді. Егер оқытушылар 5 жылдай жұмыс істесе, онда білім жетілдіру курсына жіберіледі.(25-40 жас аралағында) курсқа баратын оқытушылардың тізімін жасау керек.

Ескерту: бұл тапсырма сандық функцияларға арналған. И функциясының көмегімен шеткі сандық диапазонды тапсыру. Бізде бұл 25 пен 40 аралығында)
Сурет 33-35:

сурет. 33

сурет. 34

95250




Рис. 35
Логикалық формулалар тұрған ұяшықты біру керек. (сурет 36).

Рис. 36
Соңғы шешім түрін көрсете алады.
=ЕСЛИ (И ( C2 > = 5; D2 < = 25; D2 < = 40 );"курска бағытталған";" ")

Сергіту сәті
Сабақты қорытындылау мақсатында <<де Боно>> әдісі бойынша оқушылардың Excel бағдарламасы туралы пікірлерін тыңдау
Жалпы осы бас киімдерді таңдап сөйлеу сендердің ойлау қабілеттеріңді дамытатын әдістердің бірі. Ендеше сендердің
Әр типтің қысқаша сипаттамасы:

Ақ бас киім
Ақ түс таза қағаз беті сияқты алалықсыз және объективті. Фактілер, ақпарат, сұрақтар негіз болады. (Бас киімнің астында бір ғана сұрақ болады)
Қандай денсаулық туралы дәйек сөздер білесің?

Қызыл бас киім
Қызыл түс ашуды, шиеленісті білдіреді. Қызыл қалпақта адамды эмоциялар, сезу, сезімдер билейді.
Осы сабақтан сен озіңе қандай ақпарат ала алдың?

Сары бас киім
Сары түс - күн көзінің, тіршілік түсі. Сары қалпақтағы адам оптимизмге толы, ол артықшылықтарды іздестіреді.
Дербес компьютердің адам денсаулығына қанщалықты зиянын тигізеді және пайдалы жақтары.

Қара бас киім
Қара түс - қараңғылық, қаһарлық, бір сөзбен айтқанда - суық. Қара қалпақта адам қауіптілік танытады.
Бүгінгі сабақта қандай қиындықтар болды? Саған не ұнамады?

Жасыл бас киім
Жасыл қалпақ - өсімдіктердің, молшылықтың, табыстылықтың түсі. Жаңа идеялар туындап, шығармашылық бастауын алады.
Бүгінгі сабақттың түсініксіз жақтары.

Көк бас киім
Көк қалпақ - аспан түсі. Ол ұйымдастыру және басқарумен байланысты. шолу жасауды бұйырдым.
Компьютер программасында практикалық жұмыс орындағанда қандай қиындық туды?

Сабақ барысында практикалық тапсырмаларды жақсы орындап, сабаққа белсенді қатысып отырған оқушыларды тиісті балдық жүйемен бағалау.
VII.Бекіту Бағалау.Бағалау парақтарын толтыру,оқушыларды бағалау.
0-10 ұпай <<3>>-тік баға,10-20 ұпай <<4>>-тік баға,20-25 ұпай <<5>>-тік баға)
Аты-жөні
Cұрақтарға
Жауап беру белсенділігі
1-деңгейлік
тапсырма
2-деңгейлік тапсырма
3-деңгейлік тапсырма

Ұпайы
Баға

Сабағымызды қорытындылай келе Денсаулықты бірінші кезекте адамның өзі
қалыптастыру керек
Н.Назарбаев айтқандай денсаулық туралы мына видео клипті тамашалайық.

VIII. Үй тапсырмасы:

Физика сабағында өздеріңіз өткен процесстердің сандық модельдеуін жүргізіңіз

Оқытушы: Бейбіт Т.