«сиқырлы генетика» сайысы 10-11 сыныптар

Қостанай облысы
Жангелдин ауданы
Ақшығанақ ауылы
Қ.Топаев атындағы орта мектебі
Ақпанова Шолпан Бақбергенқызы
Биология пәнінің мұғалімі
<<Сиқырлы генетика>> сайысы 10-11 сыныптар
Армысыздар құрметті ұстаздар!
Қымбатты оқушылар!
Біздің биологиялық сайысымызға қош келдіңіздер!
Сайысымыздың мақсаты
Оқушыларымызды биология ғылымының құпиясы мол екеніне көз жеткізе отырып ,сайыс элементтері арқылы өздігінен ізденуге топтасып жұмыс істеуге оқушылардың танымдық қызметін арттыру мақсатында жүргізіліп отыр.
Ақ сүтпенен бірге сіңген жақсылық
Айнымайды еш алғанша ажал қапсырып,
Ет-сүйекпен бірге сіңген қылығың,
Өзгермейді салғанша ажал құрығын
Сайысымызды бастамас бұрын
оқушыларымызды 2-топқа бөлеміз
1-тоап .Алғырлар
2-топ. Зерделілер.

1.Құралайды көзге атқан мерген
/сұрақтарға жауап/
2Тапқыш болсаң ,тауып көр
/терминдермен жұмыс/
3.Ал,кәнекей,кім жүйрік
/ Генетикалық символдар/
4.Жекпе-жек.
/Генетика ғылымына үлес қосқан ғалымдарды білу/
5. Есепті бұрын шығарайық
Кәне кім есепті бұрын шығарады екен
6. Адамға тәжірибе жасауға болама.
/Өз пікірің/
Білген сайын келедібіле бергім,
біле беру емеспе тілегі елдің .
Бүгін осы сайыста жеңіске жет,
білімді ,әрі білікті жас жеткіншек /Сұрақтар/
/Біздің ата-бабаларымыз тұқым қуалау заңдылықтарының негізін білмей тұрып оны өз өміріне пайдаланған./
1.1-топ.Аалғырлар
1.Тұқымқуалаушылық механизмін шешудің жолын бірінші болып тапқан,барлық тірі организмдердің неліктен ұрпақ қалдыруға қабілетті екендігін түсіндіріп берген <<Ботаника математигі>>. Достарының әзілдеп қойған аты.
2.Атақты орыс генетигі жасанды партеногенездік жолмен көбею қабілеті бар жібек құртын алды.Қазіргі кезде мұндай әдістерді пайдаланып,партеногенездік жолмен жібек құртын өндіруде маңызы зор болып отыр.
3.Жабық тұқымды гүлді өсімдіктердің ұрықтануындағы бұл ерекшеліктерді тұңғыш рет 1898 жылы орыс цитологі ашқан болатын.
4.Организмдердің тұқым қуалаушылығы мен өзгергіштігі туралы ғылым.
5.3-елдің ғалымдары әр түрлі обьектілермен тәжірибелер жүргізіп, нәтижесінде ,Мендель заңдарының дұрыстығын дәлелдеді.
6.Бұл генетика терминін 1906 жылы ағылшын биологі ұсынды.
7.Америкалық генетик тұқым қуалаушылықтың хромосомалық теориясының негізін қалады.
8.Генетика даму тарихы 3кезеңге бөлінеді біріншісі1865,1953жылдар аралығын қамтыды.Осы жылдар аралығындағы генетика ғылымының қамтыған кезеңдеріне сипаттама бер.
9.Тірі организмдегі тұқым қуалайтын ақпараттарды сақтай отырып, оны келесі ұрпақтарға жеткізетін күрделі құрылысты малекула.
10.1868 жылы швейцариялық биохимик жасуша ядросының құрамынан қышқылдық қасиеті бар затты бөліп алды.
2-топ.Зерделілер.
1.1951 жылы америкалық биохимик ДНК малекуласының
Құрамына 4нуклеотид кіретінін тапты.
2.Ұрық ұқсастығы заңын кім ашты.
3.Нидерландтық табиғат зерттеуші,ғылыми микроскопияның негізін қалаушылардың бірі.
4.Биология ғылымының докторы,академик.Қазақстанда малекулалық биологияның дамуына зор үлес қосты .
Малекулалық биология және биохимия институтын ашып,оның тұңғыш директоры болды.
5.Генетиканың негізін қалаушы чех ғалымы. Бірінші болып тұқым қуалау факторының бар екендігін айтқан,кейін келе ол факторлар ген деп атады.
6.Ботаник ,генетик,географ.Мәдени өсімдіктердің шығу орталықтарың анықтады.Тұқымқуалайтын өзгергіштіктегі ұқсас қатарлар заңын ашып,дүниежүзінің 40-қа жуық Аймағында экспедициялық зерттеулер жүргізген.
7.Хромосома саны.
8.Адам қандай түрге жатады.
9.Фермент -- тіршіліктің қоздырғышы.
10.Мутация терминін ұсынған ғалым.
Білімді мыңды жығады,
Білікті бірді жығады.
Алдағы білім шыңына,
Ең білімді топ шығады..

/терминдермен жұмыс/
1.Генетика---
2. Генотип
3.Фенотип
4.Доминантты
5.Рецессивті
6.Гетерозигота
7.Гомозигота
8.Аллельді гендер
9.Аутосомалар
10.Комплементарлық
11.Полимерия
Білімін сынап,ойын жүйрік еткен,
Сұраққа қызықты тез жауап берген.
Ең қызығы осы емеспе көрерменім,
Кезекте символдарға шауып жеткен.

/ Генетикалық символдар/
1
♀--
10
Аа--
2
♂--
11
Менделдьдің бірінші заңы
3
Р--
12
Мендельдің екінші заңы
4
Х--
13
Менделдің үшінші заңы
5
Ғ--
14
Моногибридті будандастыру
6
Г1--
15
Дигибридті будандастыру
7
Г2--
16
Аутосомалар
8
АА--
17
1:2:1
9
Аа--
18
1:1

/Генетика ғылымына үлес қосқан ғалымдарды білу/

Алғандықтан терең білім,қайрат тың,
Болашаққа нық сезіммен барамыз.
Айдынында білім атты мұхиттың,
Шаршамаймыз тереңіне самғаймыз.

Берілген
1-топқа: Моногибридті будандастыруға алынған ата-аналықдаралардың және Ғ1 будандардың фенотиптері және генотипі қандай?

2-топқа. Мейозда аллельді гендер қалай ажырайды/ біржасушада ма әлде әр түрлі жасушада ма?
Мынадай сызбанұсқаларды аяқтап,қандай гаметалар түзілетінін жазыңдар:
1-топ 2-топ
♀44+ХУ
6+ХХ
6+ХУ
44+ХХ
Адам ♂ ♀ жеміс шыбыны ♂

Жігіттің сұлтаны бар ел бастаған,
Қыздардың қыздары бар ел мақтаған.
Екі топтың басшылары топ бастаған ,
Сіздерді топ басшылар сайысына шақырамыз.

Айналамыз құбыжыққа толып кетпей ме?
Оқушылардың өз пікірі.