Қазақ халқының музыкалық аспаптары тарихынан. Ұлттық аспаптар

| |КҮНДЕЛІКТІ САБАҚ ЖОСПАРЫ |[pic] |
|[pic] | | |
| | |Орал ҚТЛ |
|KATEV | | |
|Халықаралық | | |
|қоғамдық қоры | | |
| |Құжаттың |Рев. № / | |
| |коды:K-KTL-FR-031-KZ |Күні:24.09.2014 | |
| |Басылым күні: |Бет №:1/4 | |
| |01.09.2006 | | |

|Сыныбы: |7 «а,в,с» |
|Пәні: |Қазақ тілі |
|Сағат саны: |1 |
|Тақырыбы: |Қазақ халқының музыкалық аспаптары тарихынан. Ұлттық |
| |аспаптар |
|Мақсаты: | |
|а) білімділік: |Әр аспаптың шығу тарихы жайлы түсінік бере отырып, жасалу |
| |ерекшелігін, дыбыс бояуын түсіндіріп, ұлтық аспап туралы |
| |білімдерін жетілдіру; |
|ә) дамытушылық: |Оқушылардың есте сақтау қабілеттерін қалыптастырып, |
| |музыкалық аспаптарда ойнай білу қабілеттерін дамыту; |
|б) тәрбиелік: |Қазақтың ұлттық аспаптарын мақтаныш тұтуға тәрбиелеу, |
| |ұлттық өнерге деген қызығушылығын арттыру. |
|Сабақтың түрі: |Ашық сабақ |
|Сабақта | |
|қолданылатын |Сын тұрғысынан ойлау, сұрақ-жауап, түсіндіру,кубизм |
|әдістер: | |
|Пәнаралақ | |
|байланыс: |Қазақ тілі, ән-күй |
|Көрнекілігі: |Слайд, топшама, домбыра |
|Ұйымдастыру бөлімі: |
|Оқушыларды түгендеймін; |
|Сабаққа дайындығын тексеремін. |
|Үй тапсырмасын тексеру: |
|Оқушылардан 116-беттегі 3-тапсырманы тексеремін, тақырып негізінде қосымша |
|сұрақтар қоямын. |
|Өткен тақырыпты бекіту: |
|Өткен тақырыпты сөзжұмбақ арқылы бекітіп, жаңа сабақтың тақырыбын анықтаймын.|
| |
|Жаңа сабақты түсіндіру: |
|Сұрақ-жауап. |
|Қазақ халқының ұлттық аспаптарына қандай аспаптар жатады? |
|Қазақ халқының белгілі күйшілері мен қобызшыларынан кімдерді білесіздер? |
|Күй дегеніміз не? |
|Қандай күйлерді білесіздер? |
|Қазақтың музыкалық аспаптары үрмелі, ішекті және ұрмалы болып 3 топқа |
|бөлінеді. Үрмелі аспаптарға: сырнай, сыбызғы, қамыс сырнай, үскірік жатады. |
|Ал ішекті аспаптарға: домбыра, жетіген, шертер, қобыз, шаңқобыз жатады. |
|Ұрмалы аспаптарға: даңғара, дауылпаз, асатаяқ аспаптары жатады. |
| |
|Аспаптар |
|Анықтамасы |
| |
|[pic] |
| |
|Саз сырнай – саздан жасалынып, үрлеп тартылатын аспаптың бірі. |
| |
|[pic] |
| |
|Домбыра – қазақ халқының ең көп тараған екі ішекті аспабы. Ол қазақтар |
|арасында маңызды, өзіндік сипаты бар аспап. |
| |
|[pic] |
| |
|Шертер – ежелгі ішекті аспап. Шертердің көлемі домбырадан кіші, бірақ пішіні |
|қобызға ұқсайды. |
| |
|[pic] |
| |
|Қобыз – екі ішекті, қырыққа тарта аттың қылы керілген ысқышы бар аспап. |
| |
|[pic] |
| |
|Даңғара – үні жаугершілік кезінде сарбаздарды жинап, сапқа тұрғызуға, |
|ұрандатуға, шайқасты тоқтатуға бағытталған. |
| |
|[pic] |
| |
|Асатаяқ – абыздар мен бақсылардың қолданған аспаптарының бірі болған. |
| |
|Музыкалық аспаптардың үлгілерін Қ.Қасымов, А.Ермеков, О.Бейсенбаев секілді |
|шеберлер жасап шығарды. Бұл аспаптар қазіргі күнде Мәскеу, Алматы, Семей |
|қалаларының мұражайларында сақтаулы тұр. |
|Қазақ халқының белгілі күйшілері мен қобызшылары: |
|Қорқыт ата, Құрманғазы Сағырбайұлы, Дина Нұрпейісова, Махамбет Өтемісұлы, |
|Кенен Әзірбаев, «Ұлытау» тобы, Асылбек Енсепов, Ақерке Тәжібаева т.б. |
|Оқушыларға тақырыпқа байланысты тапсырмалар орындатамын. |
|Тапсырма №1 (125-бет, ауызша) |
|Мәтінді оқып, мазмұнын айту, мәтінеге байланысты сұрақтарға жауап беру. |
|Халықтың музыкалық аспаптары белгілі бір халыққа тән әрі өзіндік ерекшелігі |
|болады. |
|Қазақтың музыкалық аспаптары – ғасырлар бойы ұрпақтан-ұрпаққа ауысып келе |
|жатқан мәдени мұра. Ертеде аспаптарды ағаштан ойып, түрлі өсімдіктерден, |
|малдың терісі мен сүйегінен, мүйізі мен қылынан жасаған. Музыка аспаптарын |
|халыққа хабар бергенде, аңды үркіткенде, ән-күйлер орындағанда пайдаланып |
|отырды. Қазақтың халық аспаптар оркестріне домбыра мен қобыздың алғашқы |
|үлгілерін ұсынған профессор А.Жұбанов болды. |
|Сұрақтар: |
|Қалықтың музыкалық аспаптары қандай болады. |
|Ертеде аспаптарды неден жасаған? |
|Ертеде музыкалық аспаптарды не үшін пайдаланған? |
|Қазақтың халық аспаптар оркестріне домбыра мен қобыздың алғашқы үлгілерін кім|
|ұсынды? |
|Тапсырма №2 |
|Мәтін ішіндегі берілген сөйлемдерге морфологиялық талдау жасаңыз. |
| |
|Қобызшылар тобы |
|Қазақтың музыкалық аспаптары – ғасырлар бойы ұрпаақтан ұрпаққа ауысып келе |
|жатқан мәдени мұра. |
|Қазақтың – дара, негізгі, жалпы, ілік септік тұлғалы зат есім |
|музыкалық – дара, туынды, қатыстық сын есім |
|аспаптары – дара, негізгі, жалпы, -тар – көптік жалғау, -ы – т.ж.ІІІ жағы |
|ғасырлар – дара, негізгі, жалпы, -лар – көптік жалғаулы зат есім |
|бойы – дара, негізгі, жалпы, -ы – т.ж.ІІІ жағы, зат есім |
|ұрпақтан – дара, негізгі, жалпы, шығыс септік тұлғалы зат есім |
|ұрпаққа – дара, негізгі, жалпы, барыс септік тұлғалы зат есім |
|ауысып – болымды, салт, -ып – көсемше тұлғалы етістік |
|келе – болымды, салт, -е – көсемше тұлғалы етістік |
|жатқан – болымды, салт, -қан – есімше тұлғалы етістік |
|мәдени - дара, негізгі, сапалық сын есім |
|мұра – дара, негізгі, жалпы, атау септік тұлғалы зат есім |
| |
|Күйшілер тобы |
|Қазақтың халық аспаптар оркестріне домбыра мен қобыздың алғашқы үлгілерін |
|ұсынған профессор А.Жұбанов болды. |
|Қазақтың – дара, негізгі, жалпы, ілік септік тұлғалы зат есім |
|халық – дара, негізгі, жалпы, атау септік тұлғалы зат есім |
|аспаптар – дара, негізгі, жалпы, -тар – көптік жалғаулы зат есім |
|оркестріне – дара, негізгі, жалпы, -і – т.ж.ІІІ жағы, -не – барыс септігі |
|домбыра – дара, негізгі, жалпы, атау септік тұлғалы зат есім |
|мен – жалғаулық шылау |
|қобыздың – дара, негізгі, жалпы, ілік септік тұлғалы зат есім |
|алғашқы – мезгіл үстеу |
|үлгілерін – дара, негізгі, жалпы, -лар – көптік жалғау, -ін – табыс септігі |
|ұсынған – болымды, салт, -ған – есімше тұлғалы етістік |
|профессор – дара, негізгі, жалпы, атау септік тұлғалы зат есім |
|А.Жұбанов – дара, негізгі, жалпы, атау септік тұлғалы зат есім |
|болды – болымды, -ды – жедел өткен шақ |
| |
|Сергіту сәті. Оқушыларға Құрманғазының «Адай» күйін тыңдатамын. |
|Тапсырма №3 |
|Берілген сызбаны дұрыс орналастырыңыз. |
| |
|Жетіген - ... өте нәзік, құлаққа жағымды. |
| |
|Аспап ағаштан қазақ халқының ерте заманнан келе жатқан,|
|жеті |
|ішекті шертпелі музыкалы аспабы. |
| |
| |
|Аспаптың үні көптеген ансамбльде ойналып, кеңінен |
|насихатталып келеді. |
| |
|Жетіген аспабы құрастырылып жасалады. |
| |
|Тапсырма №4 |
|Берілген анықтама бойынша әңгіме құраңыз. |
|♫ Дина Нұрпейісова (1861 жылы Батыс Қазақстан облысында дүниеге келді) – |
|домбырашы, күйші, композитор, Қазақстанның халық әртісі. |
|♫ 8-9 жасында домбыраны тартуды үйренген. |
|♫ 1870 жылы Құрманғазымен кездескен. |
|♫ Динаның күйлері – «Байжұма», «Бұлбұл» т.б. |
|♫ 1937 жылы Халық өнерпаздарының байқауында 1-жүлдеге ие болған. |
|♫ Екі рет Еңбек Қызыл Ту орденімен, медальдармен марапатталған. |
|♫ 31.01.1955 жылы Алматы қаласында дүниеден өтті. |
| |
|Жаңа сабақты бекіту: |
|Жаңа сабақты кубизм әдісі арқылы бекітемін. |
|Қазақ халқының ұлттық аспаптарын атаңыз. |
|(домбыра, қобыз, сырнай, сыбызғы, асатақ, даңғара т.б. ) |
|Қазақтың әйгілі күйшілері мен қобызшыларын атаңыз. (Қорқыт, Құрманғазы, Дина,|
|Махамбет, Кенен) |
|Домбыра мен қобыздың алғашқы үлгілерін ұсынған профессор. (Ахмет Жұбанов) |
|Домбыра қандай аспап? (екі ішекті аспап) |
|Қазақтың музыкалық аспаптары неше топқа бөлінеді? (3 топқа бөлінеді: үрмелі, |
|ішекті, ұрмалы) |
|Ішекті аспаптарға қандай аспаптар жатады? (домбыра, жетіген, шертер, қобыз, |
|шаңқобыз). |
| |
|Үйге тапсырма: |
|Деңгейлік тапсырма |
|ІІІ деңгей |
|Сызба бойынша «Қазақтың музыкалық аспаптары» тақырыбына сөйлем құраңыздар. |
|ІІ деңгей |
|Тірек сызбалар негізінде әңгіме құрыңыздар. |
|І деңгей |
|Ұнататын музыкалық аспаптарын жөнінде әңгімелеңдер. |
|Лицейдегі өнер мектебі (мәтін құру). |
|Бағалау: |
|Сабақта белсенділік танытқан оқушыларды бағалаймын. |