Қадыр Мырза Әли Кәрі қыран

Бөкей Ордасы ауданы Мұратсай ауылы

А.Құсайынов атындағы орта жалпы білім беретін мектеп – балабақшасы

Ашық сабақ

Қадыр Мырза Әли

Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

Н.С.Амиргалиева

|Сыныбы | |Күні | |
|Пәні |Әдебиет |
|Сағаты |1 |
|Тақырыбы |Қадыр Мырза Әли «Кәрі қыран» |
|Мақсаты: |білімділік- Қадыр Мырза Әлидің өмірі мен шығармашылық |
| |қызметіне шолу,өлеңнің көркемдік мазмұнын ашу, бүркіттің |
| |өзіндік қасиетін таныту ,рәміз туралы ұғымдарын кеңейту; |
| |дамытушылық-оқушылардың еркін, тиянақты, білімді сөйлеуін, сын|
| |тұрғысынан ойлау қабілеттерін дамыту, мәтінмен жұмыс жүргізу, |
| |тақырыбы бір-бірімен үндес шығармалардың оқиғаларын салыстыра |
| |пайымдау алуға дағдыландыру; |
| |тәрбиелік-оқушылардың рухани дүниесін байыту, елжандылыққа, |
| |қыран құстың бойындағы тектілік қасиеттерден үлгі алуға |
| |тәрбиелеу; |
|Сабақтың типі |Жаңа сабақ |
|Сабақтың түрі |дәріс сабақ, жаңа білімді меңгерту |
|Көрнекілігі |Қадыр Мырза Әлидің шығармашылығына арналған слайдтар |
|Әдіс-тәсілдер |сұрақ-жауап, ой қозғау ,сөздік, салыстыру, талдау, пікірлесу, |
| |сындық ойлау; |
|Күтілетін |Жаңа сабақты меңгереді, өз беттерінше жұмыстана біледі, ой |
|нәтиже |қорытады, пікір айта біледі; |
|Сабақтың | |
|барысы | |
|Ұйымдастыру |Оқушылармен сәлемдесу, түгелдеу. |
|кезеңі | |
|Жаңа сабақ |І. Қызығушылықты ояту. |
| |1. Мұғалімнің кіріспе сөзі: -Бүгін біз балалық шағы Отан |
| |соғысының қасіретті жылдарымен, жоқшылықпен тұспа-тұс келген |
| |Қадыр Ғинаятұлының өмірімен, шығапмашылығымен, «Кәрі қыран» |
| |атты өлеңімен танысамыз. |
| |Қадыр Ғинаятұлы - ақын, жазушы. Ол 1935 жылы 5 қаңтарда Батыс |
| |Қазақстан облысының Сырым ауданындағы Жымпиты аулында дүниеге |
| |келген. Елуден аса кітаптың авторы. 200-дей өлеңіне ән |
| |жазылған. «Қыз Жібек» фильміне арнап жазылған «Ақ Жайық», |
| |туған жерге, ата қонысқа деген сүйіспеншілікті білдіретін |
| |«Атамекен», асыл әжелерімізге арналған «Әже туралы ән» т.б. |
| |Қадыр Ғинаятұлы- В.Гюго, Г.Гейне, М.Лермонтов, С.Есенин, |
| |Р.Ғамзатов, А.Ахматова, О.Сүлейменов өлеңдерін, жыр жинақтарын|
| |қазақ тіліне аударған аудармашы. Қадыр Мырза Әли Абай атындағы|
| |Мемлекеттік сыйлықтың, Махамбет атындағы сыйлықтың, тәуелсіз |
| |«Тарлан» сыйлығының иегері.Талантты ақын 2011 жылы қаңтардың |
| |22-сінде көз жұмды. |
| |Қадыр Мырза Әлидің ойнақы жаңылтпаштары мен жұмбақтары, |
| |мысалдары мен санамақтарыү ертегілері мен балладалары қазақ |
| |балалар әдебиетінің дамуына елеулі үлес қосып келеді. |
| | |
| |2. ББҮ стратегиясы |
| |Қыран туралы білімдерін байқау. |
| | |
| | |
| |Бұрыннан білемін |
| |Білгім келеді |
| |Үйрендім |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| |3. Қыран туралы мәлімет. |
| | |
| |Қыран құстар табиғи туыстығы, қабілеті,түс өзгешелігі жағынан |
| |төрт-төрттен 16-ға бөлінеді екен. |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| |ІІ. Мағынаны тану. |
| |Электрондық оқулықтан «Кәрі қыран» өлеңін тыңдау. |
| |Өлеңнің тақырыбы: Қыран бейнесі арқылы астарлы ойды көрсету |
| |Идеясы: Ұрпағына жақсы із қалдыру |
| | |
| |2. Өлеңді мәнерлеп, түсініп оқу, мәтінді талдау, идеясын ашу. |
| |1. Ақын кәрі қыранды қалай суреттейді? |
| |2. Қарт қыран қандай халге душар болды? |
| |3. Неге намыстанды? |
| |4. «Найзағайдай жарқылдап ғүмыры өтті» деген жолдың мағынасын |
| |қалай түсінесіңдер? Одан қыранның өткен ғұмыры қандай болғаны |
| |байқалады? |
| |5. Қыранның соңғы шешіміне не себеп болды? |
| |6. «Қәрі қыран» өлеңін баллада жанрына жатқызуға болатын |
| |белгілерін анықтап, мысалдармен дәлелдеңдер. |
| |7. «Қыранша өмір сүргенің-қандай бақыт! Қандай бақыт қыранша |
| |өле білген!» деген жолдардағы тұспалды ойды анықтаңдар. |
| |Ақынның ойын әңгімелеңдер. |
| | |
| |3.Сөздік жұмысы. |
| | |
| |Зәбірі артты- азап көрді, жапа шекті. |
| |Албасты басқыр (қарғыс)-біреуге ренжігенде, кейігенде жамандық|
| |келсін деген мағынада айтылады. |
| |Тәрк ету- дүниеден безу. |
| | |
| |4.Символ туралы түсінік беру. |
| |Мысалы, гүл-жастықтың, ақ көгершін -бейбітшіліктің, аққу |
| |-адалдық,махаббаттың, ал қыран еркіндіктің, ерліктің рәмізі. |
| |Оның дәлелі туымыздағы қыранның бейнесі. Бұл біздің |
| |халқымыздың бақыт пен молшылыққа, адамзат өркениетінің |
| |биіктеріне ұмтылуын айқындайды. |
| | |
| |5. Өлеңнен көркемдегіш құралдарды табу. |
| |Теңеулер: қоладай қайырылып, өртенген самолеттей, дөңгелек |
| |шарайнадай, т.б. |
| |Эпитеттер: ақ кебінді, ақ алмас шеңгелі, қырағы көз, қырдың |
| |қызыл түлкісі, құрыш тырнақ,т.б. |
| |Кейіптеу: күрсінді тау ақ қарлы. |
| |Психологиялық параллелизм: көк аспанын мұң қаптаған кезде. |
| |Синоним: шау- кәрі, найзағай -жасын, ғұмыр- тірлік-өмір. |
| |Антонимдер: қарттық-жастық, кәрі-жас, өмір-өлім. |
| |Фразеологизм: тәрк етіп, зәбірі артты. |
| | |
| | |
| |Аллитерация: |
| |Қанатынан қаңтардың қары бүркіп, |
| |Қашатұғын көргенде бәрі де үркіп, |
| |Қырағы көз бүгінде қарауытып, |
| |Қалғып отыр қияда кәрі бүркіт. |
| | |
| |6. Өлеңді композициялық құрылымына талдау. |
| |Кіріспе, шығарманың экспозициясы: Қияда қалғып отырған кәрі |
| |бүркіт. |
| |Байланыс: Кәрі қыранның халі. |
| |Дамуы: Шау бүркіттің ойы. |
| |Шарықтау шегі: Көк тасқа қойып кеткен кәрі бүркіт. |
| |Шешімі: «Қандай бақыт қыранша өмір сүрген!» |
| | |
| |7. Ой толғау стратегиясы |
| |Тірек сөздерді қатыстырып, «Өлеңнен кейінгі ой» тақырыбында |
| |мәтін құрау. |
| |Тірек сөздер: Туған өлке, таулы, Қазақстан Республикасы, |
| |халық, ыстық, кең, Отан, болашақ, ақын, ұланымын, қыранмын, |
| |елімнің. |
| | |
| |ІІІ. Ой толғаныс |
| | |
| |1. Қырандар туралы жазылған қандай шығармаларды білесіңдер? |
| |А) Мұхтар Шаханов «Отырар» өлеңінде алты ай бойы Отырарды |
| |құтқарам деп арпалысқан Қайыр атты ханды қыранға теңейді. |
| |Ә) Сәбит Мұқановтың «Өмір мектебі» романының үзіндісінен |
| |Саятшы Ораздың құс алу тәсілдерін оқып білдік. |
| |Б) Абайдың «Қансонарда бүркітші шығады аңға» өлеңінде тастан |
| |қашқан түз тағысын сегіз найзалы қыранның құтқармауы сөз |
| |болады. |
| | |
| |Тапсырма. Осы шығармалардың «Кәрі қыран» өлеңімен ұқсастығы, |
| |айырмашылығы бар ма екен дәлелдеңдер. Қыранға тән басты |
| |ерекшелік, негізгі қасиетті көрсетіңдер. |
| | |
| | |
| |2. Еркін жазу стратегиясы |
| |Қыранша өмір сүргенің – |
| |Қандай бақыт! |
| |Қандай бақыт – |
| |Қыранша өле білгенің! |
| |Өлең жолдары бойынша өз ойы мен пікірін жазу. |
| | |
| |3. Сабақты бекіту. |
| |Сабақты «Не білдік? не үйрендік? » деген сауалдармен бекіту. |
| | |
| |4. Бағалау. 5 жолды өлең |
| |1. 1 Зат есім |
| |2. 2 сын есім |
| |3. 3 етістік |
| |4. 4 сөзден тұратын сөйлем |
| |5. Синоним |
| | |
| |5. Үйге тапсырма. |
| |1. «Кәрі қыран» өлеңін мәнерлеп оқу, ұнаған шумақтарын жаттау.|
| |2. «Қырандай қалықтау - арманым» тақырыбына шығарма жазу. |

-----------------------
Кәрі қыран

Қыран

Бүркіт тобы

Лашын тобы

Ителгі тобы

Қаршыға тобы

1.Тұйғын
2.Қаршыға
3.Шәулі
4.Қырғи

1.1.Бидайық
2.Лашын
3.Жағалтай
4.Тұрымтай

1.Сұңқар
2.Ителгі
3.Пәрім
4.Күйкентай

1.Байқасқа
2.Ақиық
3.Қараша
4.Көнтабан шөгел

4.Көнтабан шөгел