Ғарыш әлеміне саяхат

Сабақтың тақырыбы: Ғарыш әлеміне саяхат
Мақсаты: Оқушылардың физика пәнінен алған білімдерін қолдана біліп, өз
пікірлерін айта білуге, ой пікірлерін дамытып, пәнге  қызығушылықтарын
арттыруға, іздемпаздыққа тәрбиелеу Ғарыштық әлемге қызығушылығын ояту
Кіріспе бөлімі.
Қызылорда облысында жер кіндігі –Байқоңыр ғарыш айлағы орналасқан.
Аңыздарға сүйенсек Қорқыт бабамыз жер жәннатын іздеп, дүниенің төрт бұрышын
аралап, туған топырағы-Сыр өңіріне қайта келеді. Сонда «бұл жер-жердің
кіндігі» депті. Тас алып, аспанға лақтырса, тас аспанда ұзақ айналып
жүріпті. Жылдар өте ғалымдар «Байқоңырда жердің тартылыс күші аз, экваторға
жақын, ғарышты ұшыруға ең қолайлы орын» деген қорытынды жасаған.
Ғарыш айлағына айналатын жер біріншіден, экваторға жақын орналасуы
тиіс. Екіншіден, оның қасында мол сулы өзен болуы керек. Ондай мол сулы
өзен сол кездегі Сырдария болатын. Сондай-ақ, ғарыш алаңына темір жол
өтіп, солтүстік - батыс шалғайда кең жазық дала жатуы тиісті еді.
Байқоңырдың табиғаты осы шарттарға сай келді... Биыл әлемнің ең бірінші
ғарыш айлағы - Байқоңырдың құрылғанына 59 жыл. Ал адамзаттың тұңғыш ғарышқа
ұшқанына 51 жыл. «Байқоңырдың» құрылысы 1955 жылы басталғанды. Алғашқы
зымыран 1957 жылы тамызда ұшырылды. Бұл өңірден
Ю. Гагарин, Н. Леонов, Г. Титов, А. Лавейкин, Т. Әубакіров, Т. Мұсабаев
сынды ғарышкерлер аспан әлеміне саяхат жасады. Олардың әрбір сапары қоғамға
берген пайдасымен тарихта қалды.
1994 жылы Байқоңыр космодромын Ресейге жалға беру мерзімі 20 жылға деп
есептелсе, 2004 жылы қаңтар айынан бастап 50 жылға дейін болып мерзімі
ұзартылды.
Мұғалім: Оқушыларға түгел нөмірлер таратып, қорап ішінен нөмір таңдау
арқылы бес бестен ойыншылар таңдап алынады, кабиналарға топқа бөлінеді.
Бір минут ішінде, өз корабльдерінің мүшелерін таныстырып, корабльдеріне ат
қояды.
Бақылаушы ретінде екі ғарыш кемесіне бақылаушылар таңдап аламыз, олар
жерден бақылай отырып, ғарыш кемесіндегілерге бағыт бере алады. Басқа жа
жерде тұрған, жанкүйерлер көмек бере алады. Ғарыш кемесіндегілер жерден
немесе бақылаушыдан көмек алу мүмкіншілігі бар, бірақ сабақтың соңында
ескеріледі.
Олай болса, ғарыш кемесінің көкке көтерілуі үшін алдымен тапсырмалар
орындаймыз. Осы тапсырмалар орындалса, ғарышқа жолдама аласыздар.
Табалдырық.
Тапсырма: (сыни ойлауға негізделген)
– Ғарыш дегеніміз не?
– Айға сапар шегіп бара жатырсыңдар делік. Скафандер, қалта фонары,
жұлдыздық карта, зонтик, пружиналы сағат, қара көзілдірік, тұсбағдар
осы заттардың қайсысын алмас едің? Қалай ойлайсың? Неліктен?
(Өз ойларын білдіргеннен кейін жолдама беріледі, ғарышқа көтеріледі.)
Негізгі бөлім:
Ғарыш тапсырмалары: (тапсырманы орындаған сайын ғарыш кемесі бейнеленген
жетон таратылады)
1-тапсырма «Сауалдар зертханасы» шапшаң сұрақ, шапшаң жауап
1 – ғарыш кемесіне:
• Жердің табиғи серігі (ай)
• Физика нені зерттейді?
• Дененің жылдамдығын сақтау құбылысы (инерция)
• Бұрышты өлшейтін құрал?(транспортир)
• Қиылыспайтын екі түзу(параллель)
2- ғарыш кемесіне:
• Күн жүйесінде неше планета бар?(тоғыз кейде сегіз деп те айтылады)
• Астрономия нені зерттейді? (аспан әлемін)
• Дененің инерттілігін сипаттайтын шама? (масса)
• Екі нүктенің арасындағы түзу? (кесінді)
• Ұзындықты өлшейтін құрал (сызғыш)
2-тапсырма «Екі ақиқат, бір жалған» ұяшықтар таңдау арқылы берілген
тапсырмаларға жауап береді.
1- Ұяшық «Екі ақиқат, бір жалған»
• Тартылыс заңын ашуға алмұрт себепші болды.(жалған)
• Жұмыс күш пен жолға тәуелді.(ақиқат)
• Амперметр ток күшін өлшейді.(ақиқат)
2- Ұяшық «Екі ақиқат, бір жалған»
• Кедергіні Оммен өлшейді. .(ақиқат)
• Тығыздық күш пен табан ауданына байланысты. .(жалған)
• Жерге тартатын күш ауырлық күші деп аталады. .(ақиқат)
3- Ұяшық «Екі ақиқат, бір жалған»
• А=30 Дж
S=2 м болғанда, күш он беске тең. .(ақиқат)
• Кернеу кедергі мен ток күшінің көбейтіндісіне тең. .(ақиқат)
• Ом заңы үшін ток күші қолданылмайды (жалған)
4- Ұяшық «Екі ақиқат, бір жалған»
• Fa = 30 H
m - үшке тең .(ақиқат)
• Bольтметр тізбекке параллель жалғанады.(ақиқат)
• Ток күші кедергіге тура, кернеуге кері пропорционал .(жалған)
3-тапсырма «Мен саған, сен маған» өзара берілген тапсырмаларға жауап
береді.
4-тапсырма «Сиқырлы ашық хат» тапсырмаларға жауап береді.
1- ашық хат Столдың төрт бұрышы бар, бір бқрышын кесіп тастаса, неше
бұрыш қалады?
2- Ашық хат Машина Шалқардан Айшуаққа дейін 1сағат 20 мин жүреді.Ал кері
қарай 80 мин жүреді. Айырмашылығын анықта?
5-тапсырма «Жерге оралу» тапсырмаларды физикалық тілге аударады.
«ТЕҢІЗ», «АУА»
Қорытынды бөлім: Рефлексия «Ашық микрофон»
Ғарышкерлерге қошемет отшашу, тілші сұқбаттасады. Алған әсерлерімен
бөліседі. Бақылаушылар нақты қорытынды жасайды. Көп тапсырманы орындаған
ғарыш кемесі марапатталады.

Жанаева Жайнагул Қойшыбаевна
физика - информатика пәні мұғалімі
Б. Сүлейменов атындағы орта мектеп