Құрмалас сөйлемдер. Ырықсыз, ортақ етістер

I МОДУЛЬ
Лексикалық тақырыбы: Отбасы
Грамматикалық тақырыбы: Құрмалас сөйлемдер.
Ырықсыз, ортақ етістер

|Бөлімі |Сабақ |Модуль мазмұны |Уақыты |
| |саны | | |
|Кіріспе |1-сабақ |Модульге кіру Грамматикалық тақырып |45 минут |
| | |Лексикалық тақырып Бекіту. «Аналарды | |
| | |ардақтаңдар» мәтіні Деңгейлік тапсырмалар | |
| | |Жаттығуларды орындау | |
|Сөйлесу |2-сабақ |«Әкені сыйла» мәтінімен жұмыс |45 минут |
| | |Деңгейлік тапсырмалар М. Жұмабаевтың | |
| | |«Қарағым» өлеңімен жұмыс Жаттығуларды | |
| | |орындау | |
| |3-сабақ |«Сәлемдесу» мәтіні Диалогпен жұмыс |45 минут |
| | |Жаттығуларды орындау | |
| |4-сабақ |Нақыл сөздермен жұмыс Ә. Тәжібаевтың |45 минут |
| | |«Балалар» өлеңімен жұмыс Жаттығуларды | |
| | |орындау Сұрақтармен жұмыс | |
| |5-сабақ |Мақал-мәтелдермен жұмыс Деңгейлік |45 минут |
| | |тапсырмалар Ә. Сәрсенбаевтың «Сен құрметте| |
| | |оны!» өлеңі Жаттығулармен жұмыс | |
| |6-сабақ |Тіл дамыту |45 минут |
| | |Деңгейлік тапсырмалар Жаттығулармен жұмыс | |
| | |«Асыранды қаздар» мәтінімен жұмыс | |
| |7-сабақ |Нақыл сөздермен жұмыс. |45 минут |
| | |Жаттығулармен жұмыс | |
| |8-сабақ |Суретпен жұмыс «Көке» мәтінімен жұмыс |45 минут |
| | |Жаттығулармен жұмыс | |
|Қорытынды |9-сабақ |1. Тест |45 минут |
| | |2. Бақылау сұрақтары | |

Кіріспе бөлімі
1-1 - сабақ Аналарды ардақтаңдар Күні:
2.09.15ж.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Модульдің құрылымы мен мақсатын таныстыру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Жаңа тақырыпты түсіндіру.
Грамматикалық тақырыпты тірек сызба негізінде түсіндіру.
|Сөйлем түрлері |
|Құрамына қарай |Тұрлаулы мүшелерінің қатысына қарай|Мағынасына қарай |
|Жай сөйлем |Бастауыш - баяндауыш |Бір ой беріледі. |
|Құрмалас сөйлем |Бастауыш - баяндауыш, |Күрделі ой беріледі.|
| |Бастауыш - баяндауыш | |
| |(I жай сөйлем, II жай сөйлем ) | |

Құрмалас сөйлем бірнеше жай сөйлемнен құралып, күрделі ойды білдіреді.
Салалас құрмалас сөйлемнің құрамындағы жай сөйлемдердің баяндауыштары
тиянақты болып, өзара тең дәрежеде байланысады.
Сабақтас құрмалас сөйлемдердің алғашқысының баяндауышы тиянақсыз
болып, екінші сөйлемге бағына байланысады.
|Түрлері |Құрамына |Белгісі |Мысалы |
| |қарай | | |
|Салалас |Кемінде |Өзара тең |Бала қатты |
|құрмалас |екі жай |дәрежеде байланысады. |ауырды, анасы |
| |сөйлемнен |Баяндауыштары тиянақты|күні-түні күзетумен |
| |құралады. |болады. |болды. |
|Сабақтас |Кемінде екі |Бірі екіншісіне |Бала далаға шықса, |
|құрмалас |жай сөйлемнен|бағынады. |есік алдында күтіп |
| |құралады. |Бірінші сөйлемнің |тұр екен. |
| | |баяндауышы тиянақсыз | |
| | |болады. | |
|Аралас |Кемінде үш |Өзара салаласа, |Олар келді де, күн |
|құрмалас |жай сөйлемнен|сабақтаса байланысады.|жылынғандықтан, |
| |құралады. | |тысқа шығып кетті. |

Орындаушының іс-қимылға қатысы қандай екенін білдіретін етістіктің
түрі етіс деп аталады. Мысалы: ілінді, айтысты, т.б.
Етістің төрт түрі бар: өздік, өзгелік, ырықсыз, ортақ. Іс-әрекеттің,
орындаушысының ырқынан тыс орындалатынын білдіретін етістіктің түрі ырықсыз
етіс деп аталады. Жалғанатын жұрнақтары: -л, -ыл, -іл: жинал, -н, -ын, -ін:
алын.
Іс-әрекетті, қимылды орындаушылар ортақтасып, бірлесіп орындайтын
етістің түрі ортақ етіс деп аталады. Жалғанатын жұрнақтары: -с, -ыс, -іс:
жинас, сөйлес, т.б.
Оқушылар оқулықта берілген сызбаларды, ережелерді оқып шығады.
V. Сөздік жұмысы.
1. Сөздер мен сөз тіркестерінің мағыналарын түсіндіру, сөздік
дәптерлеріне жазу.
2. Сөздерді дұрыс айтуға дағдыландыру: а) мұғалімнің мәнерлеп оқуы;
ә) оқушылардың дауыстап қайталауы; б) оқушылардың тізбектеп оқуы.
3. Сөздерден сөз тіркестерін құрау.
4. Сөйлем құрау.
Сөздік
тілегі - мечта
іздеу - искать
айналу-толғану - здесь: лелеять жақын -
близкий
тырмысып жабысу - здесь: прильнуть қымбат - дорогой
толқу - волноваться тасу
- кипеть
сезім - чувство
VI. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінді оқып шығу. Ананың тілі, ананың махаббаты, ананың
тілегі дегенді қалай түсінетіндері туралы пікірлесу.
2-тапсырма. Мәтін бойынша үш деңгейлік тапсырмаларды орындау. Мәтін
бойынша деңгейлік тапсырмаларды жеке топтық оқыта үйрету ойыны арқылы да
жүргізуге болады.
Жеке - топтық жұмыс формасы
Құрал-жабдығы:
1. Бағалау парағы.
2. Оқулықтағы үш деңгейлік тапсырмалар.
3. Жауап үлгілерін мұғалімнің өзі дайындайды. Жетондар
Ойынның жүру барысы
Бұл сабақта оқушылар өз даярлық деңгейіне қарай тапсырмалар таңдай
алады. Әр оқушының алдында үстелде үш деңгейлік сұрақтар бар парақтар жатыр
(әр парақта 2-3 тапсырмадан).
Оқушылар деңгейді таңдайды:
• III деңгей тақырып бойынша алынған ақпаратты қолданып, жеткізе
білуді талап етеді.
• II деңгей сұрақтары бұл ақпаратты талдай білуін талап етеді.
• I деңгей (едәуір күрделі деңгей) сұрақтары шығармашылық сипаттағы
тапсырмалардан тұрады, мұнда оқушылар ақпаратты бағалап, ол туралы өз
пікірін білдіріп, оны негіздеп, дәлелдей білуі тиіс. Жауаптар әр деңгейдің
ішінде бес балдық жүйемен бағаланады.
Оқушыларға өздеріне тиісті деңгейді таңдап алуға уақыт бөлінеді (2-3
минут). I деңгейді таңдап алған оқушылар бөлек отырады (оларға көбірек
уақыт беріледі). Әрбір сұраққа немесе тапсырмаға дайындалу үшін оқушыларға
5-7-10 минут уақыт беріледі. Оқушылар екі-екіден отырады. II және III
деңгей тапсырмаларын таңдап алғандар бір-біріне бірінші сұрақ бойынша жауап
береді. Сосын мұғалімнен жауап үлгілерін алып, сыныптастарының жауабын
салыстырады да, бағалау парағына бір-біріне баға қояды.
Мұғалім дайындық барысында оқушыларға көмек бере алады. I деңгей
тапсырмасын алған оқушылардың жауабын мұғалім өзі тексеріп, бағалайды.
Бұдан әрі 2, 3-сұрақтардың жауаптары да осы үлгімен дайындалады.
Жұмыс аяқталған соң, II және III деңгей тапсырмаларымен жұмыс істеген
оқушылар әр сұраққа қойылған бағалары негізінде өз сыныптастарына бір ортақ
баға шығарып, оны да бағалау парағына енгізіп, мұғалімге өткізеді.
I деңгей тапсырмаларымен жұмыс істеген оқушылардың бағалау парағын
мұғалім өзі толтырады.
4-тапсырма. Берілген сөйлемдерді құрмалас сөйлем түрінде тиісті
сөздермен аяқтау.
Жауап үлгісі:
1. Ананың махаббаты, ананың тілегі шексіз жатқан бір теңіз, анамызды
әрқашанда ардақтайық.
2. Ана деген сөздің өзі ыстық, сондықтан біз бар жақсылықты соған
арнамақпыз.
3. Аналарымызды ардақтауымыз, жан-жақты қамқорлық жасауымыз керек, сол
себепті барлық күшімізді салайық.
5-тапсырма. Мақалдарды түсініп оқып, құрмалас сөйлемдердің түрлерін
анықтау.
Жауап үлгісі:
1. Өзің жебір көрсең де, кісіге қиянат жасама. - Қарсылықты
бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем.
2. Балам абзал болсын десең, өзің адал бол. - Шартты бағыныңқылы
сабақтас құрмалас сөйлем.
3. Жігіт өз үйіне сыйлы болмай, елге қадірлі болмайды. - Қимылсын
бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем.
VII. Сабақты қорытындылау.
VIII. Үй тапсырмасы. 6-тапсырма.
«Анамды құрметтеймін» деген тақырыпқа шығарма жазу.

Сөйлесу бөлімі
2-2-сабақ Әкені сыйла
Күні: 3.09.15ж.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту. Сөздік жұмысы.
Сөздік
мазақ қылу - дразнить
тыйып қою - утихомирить, успокоить
күлу - смеяться
уәде - обещание
өмір сүргім келмейді - не хочу жить
қартайғанша - до старости
қорқу - бояться
ұялу - стесняться
қызару - покраснеть
келемеж қылу - здесь: смеяться
1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, үш деңгейлік тапсырмаларды орындау.
Тапсырмаларды топтық оқыта үйрету ойыны арқылы да жүргізуге болады.
Сынып 3 адамнан топтарға бөлінеді. Тақырып материалы бірнеше блоктарға
бөлініп, әрқайсысына үш нұсқадағы тапсырма дайындалады. Бір сабақта әр
оқушыға 4 тапсырмадан болса, жеткілікті. Тапсырмаларды бөрі орындайды, бір-
біріне көмектеседі (мұғалімнен кеңес алуға болады). Өр тапсырма бағаланып,
нәтижесі бағалау парағына жазылып отырылады. Сабақ соңына барлық
тапсырмаларға берген жауаптарын қорыта келе, әр оқушыға ортақ баға
қойылады.
2-тапсырма. Өлеңді түсініп, мәнерлеп оқу. Кімдерге арналғанын айту.
Қарағым
Қарағым, оқу оқы, босқа жүрме!
Ойынға, құр қаларсың, көңіл бөлме.
Оқымай ойын қуған балаларға
Жолама, шақырса да, қасына ерме!
Кідірме, аялдама, алға ұмтыл,
Алам деп көктен жұлдыз қолың серме.
«Қарманған қарап қалмас» деген рас,
Тоқтамай істей білсең батып терге;
Жасынан оқу оқып, өнер қуған,
Жан жетпес көңілі жүйрік кемеңгерге...
(М. Жұмабаев)
3-тапсырма. Сөйлемдерге талдау жасау, тұрлаулы мүшелерінің астын сызу.
4-тапсырма. Берілген сызбалар бойынша сөйлем құрау.
5-тапсырма. Аударма сөздігін пайдалана отырып, мәтінді түсіндіру.
Төменде берілген сұрақтарға жауап беру немесе «Сұрақ-жауап» оқыта үйрету
ойыны арқылы жүргізуге де болады.
«Сұрақтар мен жауаптар» ойыны
Ойынды материалды өз бетінше игерудің бірінші кезеңінде, яғни сөйлеу
бөлімінің бірінші сабақтарында өткізуге болады.
I тур
Оқушылар, әдеттегідей, қатармен партада отырады. Барлығы 6 қатар.
|1 қатар |2 қатар |3 қатар |4 қатар |5 қатар |6 қатар |

Мұғалім екі-екі балаға барлық игеріліп жатқан тақырып бойынша 10 сұрақ
жазылған қағаздарды таратады (немесе тақтаға жазады), 20 минут ішінде әр
жұп оқулықтардан жауап іздеумен айналысады.
II тур
2 және 3-қатарда отырған оқушылар орын ауыстырады, 4 және 5-ңатарлар
да солай істейді, яғни жаңа жұптар пайда болады.
1 қатар + 3 қатар
4 қатар + 6 қатар
2 қатар + 5 қатар
Енді қатар отырған оқушылар кезекпен бір-біріне сұрақтарды қоя
бастайды (сұрақтардың бұрынғы тізімі бойынша).
Әр оқушыда жауаптарды бағалау үшін жеке бланк болады.
Осылайша оқушы тек жұп (немесе тақ) сұрақтарға ғана жауап береді. Әр
жауаптың уақыты - 2 минут. Бағаны екіншісі қояды.
III тур
II турдағы жұмыс біткеннен кейін қатарлар қайтадан алмасады.
Енді кездесетіндер:
1 қатар + 6 қатар
2 қатар + 3 қатар
4 қатар + 5 қатар
(қатарлардың нөмірлері ойын басынан сақталады). Басында берілген
сұрақтардың тізімі бойынша оқушылар бір-бірін қайтадан тексереді. Егер II
турда оқушылар жұп нөмірлері сұрақтарға жауап берсе, онда III турда тақ
нөмірлері сұрақтарға жауап береді.
Сұрақтар:
1. Ауыл ақсақалдары киіз үйдің төрінде не істеп отырған?
2. Әкесі не істеп отырды?
3. Әкесі баласын шақырып не айтты?
4. Әкесінің сөзінен кейін бала не істеді?
5. Бала сыртта біраз тұрып, үйге қайта кіргенде не деді?
6. Ақсақалдар не істеді?
7. Әкесі әдепті бала қандай болу керек екендігін айтты?
8. Қалай ойлайсыңдар, үлкендерді сыйлау неден басталады?
6-тапсырма. М. Әуезовтің шығармасынан үзіндіні оқып, түсінгендерін
айтып беру.
V. Сабақты қорытындылау.
VI. Үй тапсырмасы. Ережелерді жаттап келу.

3-3-сабақ Сәлемдесу Күні:
4.09.15ж.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінді оқып, сәлемдесу әдебі туралы айтып беру. Қалай
амандасу керек, қалай амандасатындары туралы пікірлесу.
Сәлемдесу
Cәлемдесу дегеніміз шынына келгенде, достық пейіл мен құрмет білдіру
әрекеті. Әрбір күн немесе әңгіме сәлемдесуден басталады. Қалай амандасу
керек? Ең алдымен, амандасатын адамыңның көзіне қарау керек. Жас адамдар
жасы үлкен, құрметті адамдарға амандасқанда иіледі. Сыпайы, достық пейілді
сәлемдесуге нақ солай жауап қайырады. Әрине, таныс емес адамға қарағанда,
жақын танысымен немесе досымен жақын, неғұрлым ақжарқын және жылы
амандасады.
Сәлемдескенде сөзді анық, айқын айту керек. Әдетте, кіші адам жасы
үлкенмен, еркек әйелмен, бала ересекпен бірінші болып сәлемдеседі.
(«Әдептен озбайық» кітабынан).
2-тапсырма. Диалог бойынша өзара сөйлесу.
3-тапсырма. 2-тапсырмада берілген диалогтен құрмалас сөйлемдерді теріп
жазу, тұрлаулы мүшелерінің астын сызып, түріне, құрамына, белгісіне қарай
талдау.
[бағыныңқы сөйлем] [басыңқы сөйлем]
Үлгі: Таныс емес адам амандасса, не істеуім керек?
Түрі – сабақтас құрмалас;
Құрамына қарай – екі жай сөйлемнен құралған;
Белгісі – бірі екіншісіне бағынады, бірінші сөйлемнің баяндауышы
тиянақсыз.
4-тапсырма. Сәлемдесу түрлерін есте сақтау. Осы сөздерден сөйлемдер
құрап, өзара сөйлесу.
[pic]
5-тапсырма. Мәтін бойынша мазмұндама жазу.
Қазақ халқы жастарды отбасында кішіпейілділікке, ізеттілікке,
имандылыққа, инабаттылыққатәрбиелеуді бірінші міндет етіп қойған. Ер
балаларға ауылдың үлкендеріне қос қолдап сәлем беруді, олардың алдынан
кесіп өтпеуді уағыздаған. Жастардың жадына «сіз» деген сыпайылық, «сен»
деген анайылық екенін, «Адамдықтың белгісі – иіліп сәлем бергені»,
«кішіпейілділіктен кішіреймейсің» деген қағидаларды үнемі сіңіріп отырған.
(Ш. Ерназаровадан).
V. Сабақты қорытындылау.
VI. Үй тапсырмасы. 6-тапсырмада берілген сөйлемдерді пайдаланып,
диалог құрастыру.

4-4-сабақ Дана ойдан шыққан сөз Күні:
5.09.15ж.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Даналық сөздерді түсініп, есте сақтау. Құрмалас
сөйлемдерді тауып, талдау жасау.
Жауап үлгісі:
М.Қашқари:
• Тай өссе, ат тынығады, Ұл өссе, әке тынығады.
• Қатты тәртіп көрсе бала күнінде, Өнерімен қуантады түбінде.
• ұл, қыздан да жаман мінез шығады, Қырсыз қылық тек әкеден жұғады.
Ж.Ж.Руссо:
• Балаң ақылды әрі есті болсын десең, дені сау, мықты етіп өсір. Ол
жұмыс істесін, әрекеттенсін, жүгірсін, айқайласын, тынымсыз қимыл үстінде
болсын.
В.А.Сухомлинксий:
• Сан ғасыр жасаған халық даналығымен бірге жеткен мынадай ақиқат бар:
баланың жақсысы әке мен шешенің ары, ата-ананың абыройы, жаманы - қайғысы,
азап - соры.
2-тапсырма. Ә. Тәжібаевтың «Балалар» өлеңін түсініп, жаттау.
3-тапсырма. Мәтінді түсініп оқу. Мазмұнын әңгімелеп, өз ойларын
білдіру. Төменде берілген сұрақтарға жауап беру. Мәтінге ат қою. «Өз
жартыңды тап» ойынын өткізу.
Ойынның шарты:
Мұғалім жұп кеспелер дайындайды: біреуінде - сұрақтар, екіншісінде -
жауаптар. Бір сұрақ пен оның жауабына арналған кеспелердің түсі бірдей
болады. Оқушылар кез келген түсті кеспені (әрқайсысы - біреуін) таңдайды.
Содан кейін оның түсі бойынша өзіне серігін іздеп, бірге отырып, жұмыс
істейді.
Сөздік:
Айыра алмау – не различать Сәнқой – модница
Селдір, шолақ – редкий короткий Көрші – сосед
Ақ кенерлі көзілдірік – очки с белой оправой
Қалың – густой Тізе –
колено
Тыңдай бермеу – не слушаться
Сұрақтарға жауап беру.
1) Апалы-сіңлілі қыз балалардың аты кім және олар нешінші сыныпта
оқитын еді?
2) Жанардың мінезі, кескін - кейпі, киімі, жүріс-тұрысы қандай?
3) Данардың мінезі қандай болған?
4) Олар бірін-бірі тыңдаған ба?
5) Сендердің інілерің, сіңлілерің немесе ағаларың, апаларың бар ма?
6) Сендердің олармен қарым-қатынастарың қандай? Әңгімелеңдер.
V. Сабақты қорытындылау.
VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

5-5-сабақ Ұлың өсіп ержетер, қызың өсіп бойжетер
Күні: 9.09.15ж.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту. Сөздік жұмысы.
Сөздік
ойлау - подумать жау - враг
жұмсақ - мягкий арзан - дешевый
төр - почетное место қатты - твердый
есті - здесь: понимающий жалқау - ленивый
1-тапсырма. Мақал-мәтелдерді оқу. Мақал-мәтелдердің мазмұны мен
мағынасын түсіндіріп, жазып алу. Орыс тілінде баламасы бар мақалдарды
белгілеу. Қарамен жазылған сөйлемдерді талдау.
Ең алдымен ойлан, онан кейін істе.
Досыңды алдынан, жауыңды соңынан көр.
Жұмсақ төсеп, қатты ұйықта.
Ақылдың арзаны жоқ, ақылдының бүгінгі ісі кеше тынған.
Ақыл ауыздан, мерей көзден.
Атадан жаман ұл туса, төрдегі басын есікке сүйрер.
Ұстазыңды ұлы әкеңдей сыйла.
Естіге екі сөз жетіп жатыр.
Адамды еңбек асырар, жалқаулық құтын қашырар.
Айырылмастай досыңа, қайырылмастай сөз айтпа.
2-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, жас балалардың үлкендер алдында өзін-
өзі ұстауы туралы әңгімелеу. Үш деңгейлік тапсырмаларды орындау.
ІІІ деңгей
1. Араласпайды, ұнатпайды, болмайды сөздерінен мәтіннің мазмұны
бойынша салалас құрмалас сөйлемдер құраңдар.
2. Сұрақтарға жауап беріңдер.
1) Қандай баланы ешкім ұнатпайды?
2) Қалай ойлайсыңдар, неге?
3) Үлкендер арасында балалар қашан сөйлей алады?
ІІ деңгей
1. «Әке тұрып ұл сөйлегеннен без, шеше тұрып қыз сөйлегеннен без»
дегенді қалай түсінесіңдер? Өз пікірлеріңді айтыңдар. Сендер отбасыларыңда
үлкендер сөйлескенде араласасыңдар ма?
2. Мәтіндегі қарамен жазылған сөйлемдерді теріп, тұрлаулы мүшелерін
табыңдар. Құрмалас сөйлемдердің түрлерін анықтаңдар. (СҚ немесе СҚ).
І деңгей
Жас балалардың үлкендер арасында өзін - өзі ұстауына қатысты қандай
ережелерді ұсынар едіңдер?
3-тапсырма. Өлеңді мәнерлеп оқып шығу. Мазмұнын қалай түсінгендері
туралы айтып беру.
4-тапсырма. Мәтін бойынша мазмұндама жазу.
Қандай бір жағдайда болмасын адам өзін ұстай білгені жөн. Ашу үстінде
айтылған сөз әрқашан әділ бола бермейді. Сондықтан біреумен әлдеқалай
ренжісе қалсаңыз, бірден үзілді-кесілді пікір айтпауға тырысқан жөн. Әдепті
адамның талғамы да биік. Өзін де, өзгені де сыйлай білетін адам көпшілік
орындарға қалай болса солай киініп бармайды. Әрине, талғаммен киіну деген
өз байлығын паш ету емес. Әр киімді орнымен, сыр-сымбатымен, үйлесімімен
қолдана білу қажет.
V. Сабақты қорытындылау.
5-тапсырма. Мәліметтермен танысып, есте сақтаңдар.
VI. Үй тапсырмасы. 6-тапсырма. Етістіктерді оқып, түбір мен
жұрнақтарын ажыратып жазу.
6-6-сабақ Тіл дамыту Күні:
10.09.15ж.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту. Сөздік жұмысы.
Сөздік
жұрт - народ
жарамау - не пойдет
қайтып келу - вернуться айрыла жаздау
- чуть не разрывается
майдан - фронт ақымақ
- глупый
1-тапсырма. Б. Соқпақбаевтың шығармасынан алынған үзіндіні түсініп
оқып, шығарманың атын еске түсіру. Үш деңгейлік тапсырмаларды орындау.
Тапсырманы төмендегі ойын түрінде де өткізуге болады.
Жұмыстың бұл түрі жеке де орындалуы мүмкін. Жазба жұмысын орындағанда
әрбір оқушы үш деңгейдің тапсырмалары жазылған парақ алады. Солардың
біреуін таңдағаннан соң, оқушылар бірінші тапсырманы орындауға кіріседі.
Оны орындаған оқушы қолын көтереді. Өз жұмысын мұғалімнен алған дұрыс
үлгісімен салыстырып, оқушы бағалау парағына баға қояды да, екінші
тапсырманы орындауға кіріседі. Аяқталған соң тағы да өзін-өзі солай
қайтадан тексереді. Одан кейін үшінші тапсырмасын орындап, соны бағалауға
кіріседі. Оқушы кез келген деңгей тапсырмаларын орындауға құқылы.
2-тапсырма. Сөйлемдердегі көп нүктенің орнына керекті етіс жұрнақтарын
қойып көшіру.
Жауап үлгісі:
1. Біреуі оқуда, біреуі демалыста, анам да көрінбейді.
2. Барлығы алма-кезек құшақтап, көрісіп жатыр.
3. Өзі ата-ана бауырынан тыс, таршылықта өскен жан жақсы атаққа
ілінді.
4. Сөйтіп жүргенде, сабақ та басталды.
3-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, өзара пікірлесу. Негізгі ойын айту.
«Тіршілік тірегі - еңбек» дегенді түсіндіру. «Асыранды қаздар» мәтінінің
мазмұнын жазбаша беру. Бұл тапсырманы «Бір-біріне диктант жүргізу» ойыны
арқылы өткізуге болады.
Ойын барысы:
Оқушылар екі-екіден отырады. (1) (2), (3) (4) т.с.с. Әр жұпта
мәтінді бір-біріне жаздырып, оқулық бойынша тексереді.
Асыранды қаздар
Көңілді көктем болатын. Атам екеуміз көл жағалап келе жатыр едік, бір
топ қаз қаңқылдай көтеріліп, төбемізден аса ұшты.
- Ата, біздің үйдегі қаздар неге мыналар секілді самғап ұша алмайды? –
деп сұрадым.
Атам аспай-саспай бетіме бір қарап алды да, ұшып бара жатқан қаздарға
көз тікті.
- Балам, бір кездері біздің үйдегі қаздар да аспандап ұшқан. Олар өз
бетімен тіршілік еткен. Бертін келе адам қолға үйретіп, қорадан шығармай
ұстады. Қабырғасы қалыңдап, жүрегін май басты... Егер өз бетіңмен еңбек
етпей, үнемі біреуге иек арта берсең, сен де асыранды қаздар секілді
бойыңдағы қабілетіңнен айырыласың. Самғап, биікке ұша алмайсың.
- Шынында да солай-ау, осы!
(К.Ахметова).
V. Сабақты қорытындылау.
Венн диаграммасы:
Үй қаздары Дала қаздары

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

7-7-сабақ Әдептілік Күні: 11.09.15ж.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Берілген сөйлемдердің мағынасын түсіндіру. Қарамен
жазылған етістердің жұрнақтарын белгілеп, етістің түрін анықтау.
Жауап үлгісі:
сөйлескенде - ортақ етіс
сөйлескен - ортақ етіс
тесіле - ырықсыз етіс
аударыстырып - өзгелік етіс
тарсылдатып - ырықсыз етіс
түйіле - ырықсыз етіс
2-тапсырма. Мәтінді түсініп, рөлге бөліп оқу. Төменде берілген
тапсырмаларды орындау. Бұл тапсырманы «Қазымыр оқушы» оқыта үйрету ойыны
арқылы да өткізуге болады.
Бірінші кезең: Топта оқушылар мәтінге өз сұрақтарын дайындайды. Қай
топ көп сұрақ құраса, сол жеңіске жетеді (10 минут).
Екінші кезең: Топтар кезегімен басқаларына сұрақ қойып, қысқаша жауап
алады.
Жүргізуші кім бірінші орын алғанын анықтайды.
Сөздік:
Қызығына берілу – увлечься тебу – пнуть
Қора – сарай есік – дверь
Қақпа – ворота шошала – чулан
Тостаған – посуда қаймақ – сметана
Жайылды – разлилась қорықпа – не бойся
өтірік – ложь айтпау – не говорить
байқаусызда – нечаянно
Тапсырмалар:
1. Сұрақтарға жауап беріңдер.
1) Мереке мен Дүйсен не істеп жүр еді?
2) Нені қақпа қылып ойнады?
3) Шошалаға нені іздеп кірді?
4) Қараңғы жерде нені ақтарып алды?
5) Дүйсен Мерекенің анасына қалай айтамыз деп ұйғарды?
6) Мереке оған қалай жауап қайырды?
7) Дүйсен мен Мерекенің қылығын қалай бағалайсыңдар? Өз ойларыңды
айтып беріңдер.
2. Қарамен жазылған сөздерді теріп жазып, етіске қатысты жұрнақтарын
белгілеңдер.
3. Екі сөйлемді біріктіріп, бір құрмалас сөйлем құраңдар.
V. Сабақты қорытындылау.
VI. Үй тапсырмасы. 3-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, әдептіліктің
белгісін жазып алу.

8-8-сабақ Ағасы бардың жағасы бар, інісі бардың тынысы бар
Күні:
12.09.15ж.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Берілген суретке қарап, мәтін құрастыру. Мәтін бойынша
сұрақтар дайындау. Бұл тапсырма бойынша сыныпты төрт адамнан топтарға
бөліп, жұмыс жүргізуге болады. Жұмысты мына жоспар бойынша жүргізе алады.
1. Суретте бейнеленген зат есімдерді, етістіктерді, сын есімдерді
теріп жазып, сөз тіркестерін құрау. Сын есім+зат есім; зат есім+етістік;
сан есім+зат есім.
2. Құрастырылған сөз тіркестерінен жай сөйлем құрау.
3. Жай сөйлемдерден құрмалас сөйлемдер құрау.
4. Сурет бойынша жоспар құру.
5. Мәтін құрау. Мәтінге ат қою.
2-тапсырма. Өздерінің отбасыларындағы немесе достарының ағалары,
інілері арасындағы қарым-қатынастары туралы өзара сұхбаттасу.
3-тапсырма. «Көке» мәтінін түсініп, «көке» деген сөздің қандай мағына
беретінін анықтау. Құрмалас сөйлемді тауып, тұрлаулы мүшелерін белгілеу.
Бұл тапсырманы «Даналық ағашы» оқыта үйрету ойыны арқылы да өткізуге де
болады.
Ойынның шарты:
Оқушылардың әрқайсысы мәтін бойынша сұрақ құрап қағазға жазады.
Жүргізушінің қолындағы сандықшаға ез сұрақтарын салады. Содан соң әр оқушы
сандықшадан сұрақ жазылған қағаз алып, дауыстап толық жауап беруі тиіс.
Басқалары сұрақ пен жауапты бағалайды. Жүргізуші жеңімпазды анықтайды.
Көке
«Көке» - ежелгі түркі сөзі, баланың ағасы деген мағынаны білдіреді.
Бұл атау кейін келе мағыналық өзгеріске ұшырады. Оңтүстік қазақтары «көке»
деп әкесін айтады. Сәбиін айналып – толғанып ананың «көкешім» деп
отыратыны, не болмаса жалынышты адамның «әкетай, көкетай, ағатай» деп
өтінуі, аталмыш сөздің әр түрлі мазмұндық сипатын көрсетеді.
(Ш.Ерназаровадан).
V. Сабақты қорытындылау.
Синквейн: Бес жолды өлең құрастыру.
Аға. Іні
Қорғайды, аялайды. Көмектеседі, оқиды.
Ақылды, үлкен, мықты. Сыпайы, кішіпейіл, инабатты.
Менің ағам ақылды. Менің інім жақсы оқиды.
Көке. Бауыр.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

9-9-сабақ Сезімталдық Күні:
16.09.15ж.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, берілген үш деңгейлік тапсырмаларды
орындау.
Сөздік жұмысы. Сөздік
сезімталдық - чувствительный
ғажайып - удивительный
сыр - секрет, тайна
жетілдіру - совершенствовать
дамыту - развивать
бейне - образ
бауырмалдық - отзывчивость, доброта
жанашырлық - заботливость
ізгілік - благодеяние

ІІІ деңгей
1. Мәтіннің мазмұнын сақтап, қысқаша жазыңдар.
2. Мәтін бойынша бірнеше сұрақ құрып, өзара сөйлесіңдер.
ІІ деңгей
1. «Сезімталдық» ұғымына сипаттама беріңдер.
2. Мәтіннің мазмұны бойынша бір сабақтас, бір салалас құрмалас сөйлем
құрап, бастауыш, баяндауышын табыңдар.
І деңгей
«Сезімталдық» ұғымының мағынасын түсіндірме сөздікті пайдалана отырып,
айтып беріңдер. Сендердің отбасыларыңда ата – аналарың осы қасиетті
қалай дамытады?
IV. Бекіту.
2-тапсырма. А.П. Чеховтың сөзін түсіндіру.
«Адам бойындағының бәрі: келбеті де, киімі де, жан дүниесі де, ойы да
әдемі болуға тиіс... Мен көркі мен киіміне қарасам көз сүйсіндіріп, бас
айналдыратын адамдарды жиі көремін. Әп-әдемі сыртқы қабықтың ішіндегі
жанның қап-қара болатыны сонша, оны ештеңемен жуып кетіре алмайсың».
V. Сабақты қорытындылау.
3-тапсырма.Сөйлемдерді түсініп оқып, ішінен қарамен жазылған зат
есімдерді теріп жазу. Сол зат есімдердің мағынасын түсіндірмелі сөздік
арқылы анықтау.
Жақсылық – Әділетсіздік -
Жамандық – Борыш -
Зұлымдық – Намыс -
Махаббат – Ар -
Әділеттік – Ождан -
Іс-әркті - Мінез – құлық ережесі -

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

9-9-сабақ Нәтиже сабақ Күні:
16.09.15ж.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Тест және бақылау тапсырмаларын орындау.
I. Тест сұрақтарына жауап беру.
1. Берілген сөйлемді мағынасына қарай аяқтаңдар. «Аналарды ардақтау, жан-
жақты қамқорлық жасау -... ».
A) тілегіміз B) көмекшіміз C) парызымыз D) қамқорлығымыз
2. Жай сөйлемдерінің баяндауыштары тиянақты болатын құрмалас сөйлем қалай
аталады?
А)салалас B) сабақтас C) аралас D) құрмалас
3. Сөз басы неден басталады?
A) сәлемдесуден B) көңілден C) бір қарағаннан D)
халықтан
4. Сөйлемдегі етістің түрін табыңдар. Отбасы мүшелері ақылдасты.
A) өздік етіс B) өзгелік етіс C) ырықсыз етіс D) ортақ етіс
5. Тай өссе, ат тынығады, Ұл өссе, (кім?) тынығады.
A) ана B) әке C) ата D) іні
6. Көп нүктенің орнына керекті сөзді қойыңдар: «...тұрып ұл сөйлегеннен
без,... тұрып қыз сөйлегеннен безі».
A) бауыры B) әке, шеше C) үлкен, кіші D) аға, іні
7. Берілген мысалдардағы етіс түрін табыңдар: айтылды, салынды,
отырғызылды.
A) өздік етіс B) өзгелік етіс C) ырықсыз етіс D) ортақ етіс
8. «Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей». Берілген сөйлем сабақтас
құрмаластың қай түріне жатады?
A) мезгіл бағыныңқылы B) шартты бағыныңқылы
C) себеп бағыныңқылы D) қимыл-сын бағыныңқылы
9. Қайсысы сәлемдесудің түріне жатпайды?
A) Қайырлы таң! B) Кеш жарық! C) Сәлеметсіз бе! D)
Кездескенше.
10. -ыл, -іл, -л жұрнақтары арқылы жасалатын етістің түрін табыңдар.
A) өздік етіс B) өзгелік етіс C) ырықсыз етіс D) ортақ етіс
ІІ. Бақылау сұрақтары мен тапсырмаларды орындау.
1. Құрмалас сөйлемнің әр түріне мысалдар келтіріңдер.
2. Ана туралы білетін өлеңдеріңді жатқа айтып беріңдер.
3. Қазақ халқында ер адаммен, әйел адаммен амандасу реті қалай жүзеге
асатындығын түсіндіріңдер.
4. Ырықсыз және ортақ етістерді қатыстырып, бірнеше сөйлемдер құраңдар.
Етістердің айырмашылығын атаңдар.
5. «Отбасы сыйластығы» деген тақырыпқа шағын әңгіме құраңдар.
6. Әдеби шығармалардан отбасы сыйластығы, сәлемдесу туралы сөйлемдерді
теріп жазып, құрмалас сөйлем түрлерін анықтаңдар.
7. «Тәрбие отбасынан басталады» деген тақырыпқа пікірталас, сұхбат
ұйымдастырыңдар.
V. Сабақты қорытындылау.
VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

II МОДУЛЬ

Лексикалық тақырыбы: Отбасы сыйластығы

|Бөлімі |Сабақ |Модуль мазмұны |Уақыты |
| |саны | | |
|Кіріспе |1-сабақ |Модульге кіру Лексикалық тақырып |45 минут |
| | |Бекіту. Отбасы - Отанымыздың ошағы. | |
| | |Жаттығуларды орындау | |
|Сөйлесу |2-сабақ |Жаттығуларды орындау |45 минут |
| | |Деңгейлік тапсырмалар | |
| |3-сабақ |Жаттығуларды орындау |45 минут |
| | |Деңгейлік тапсырмалар | |
| |4-сабақ |Жаттығулармен жұмыс |45 минут |
| | |Мәтінді мазмұндау | |
| |5-сабақ |Жаттығуларды орындау |45 минут |
| | |Мәтін бойынша сұрақтармен жұмыс | |
| |6-сабақ |Мақал-мәтелдермен жұмыс Жаттығулармен|45 минут |
| | |жұмыс | |
|Қорытынды |7-сабақ |1. Диктант |45 минут |
| | |2. Бақылау сұрақтары | |

Кіріспе бөлімі 10-10-сабақ Күні:
17.09.15ж.
Отбасы - Отанымыздың ошағы
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Модульдің құрылымы мен мақсатын таныстыру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту. Сөздік жұмысы.
Сөздік
қалыптасу - формироваться өзгерту - изменить
тәрбиелі - воспитанный ержету - взрослеть
көкірек - душа міндет - задача
сақталу - сохраниться бірлік - единство
керемет - прелесть
1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, құрмалас сөйлемдерді теріп жазу.
Сөйлемнің тұрлаулы мүшелерінің астын сызу.
2-тапсырма.Төмендегі сұрақтарға жауап беру
1. Адамның жеке басының алғашқы қалыптасуы қайдан басталады?
2. Адамның алғашқы адамгершілік белгілері неден басталады?
3. Жеке адамның бойындағы қасиеттері немен байланысты?
4. Баланың тәрбиелі болып өсуіне отбасының өсері қандай?
5. Отбасы қандай орта?
6. «Отбасы - тіршілік тірегі» дегенді қалай түсінесіңдер?

Сын есім
Қандай? Қай?

Заттың түрі, түсі, сипаты,
сапасы, көлемі, аумағы

Тұлғасына қарай Құрамына қарай
Мағынасына қарай

Негізгі туынды дара
күрделі сапалық қатыстық

Түбірдің өзінен ғана болатын сын есімдер негізгі сын есімдер деп
аталады. Мысалы: жеңіл, қызыл, биік, т.б.
Белгілі бір жұрнақ арқылы жасалатын сын есімдер туынды сын есім деп
аталады. Мысалы: аспалы, білгіш, ұялшақ, т.б.
Бір ғана сын есімнің сындық белгісі дара сын есім деп аталады. Мсыалы:
қызылдау, тарихи, т.б.
Күрделі сын есімдер тіркесіп не қосарланып жасалады. Мысалы: көп
балалы, жеп-жеңіл, т.б.
Сындық белгіні анықтайтын сын есім сапалық сын есім деп аталады.
Мсыалы: үлкен, жеңіл, сарғыш, т.б.
Басқа сөз таптарынан жасалған сын есім қатыстық сын есім деп аталады.
Мысалы: жазғы, сәнқой, орманды, т.б.
3-тапсырма. Абай Құнанбаевтың сөзін түсініп, есте сақтау. Мағынасын
түсіндіру. Өз пікірлерін ортаға салу. 4-тапсырма. Сөйлемдердің екінші
жартысын табу.
Жауап үлгісі:
|1) Адамның алғашқы |1) отбасынан басталады. |
|қалыптасуы ... |2) отбасында қалыптасады. |
|2) Адам бойындағы |3) сыйластық, жарастық орнаған |
|алғашқы адамгершілік белгілер ...|орта. |
|3) Отбасы - ... |4) берекелі отбасының |
|4) Баланың тәрбиелі болып өсуіне |өсері мол. |
|... | |

V. Сабақты қорытындылау.
VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.
11-11-сабақ Отан отбасынан басталады Күні: 18.09.15ж.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Модульдің құрылымы мен мақсатын таныстыру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Н. Ә. Назарбаевтың сөзін түсініп оқып, есте сақтау.
2-тапсырма. Мәтін бойынша үш деңгейлік тапсырмаларды орындау. Мәтін
бойынша деңгейлік тапсырмаларды жеке-топтық оқыта үйрету ойыны арқылы да
жүргізуге де болады.
Жеке-топтық жұмыс формасы
Құрал-жабдығы:
1. Бағалау парағы.
2. Оқулықтағы үш деңгейлік тапсырмалар.
3. Жауап үлгілерін мұғалімнің өзі дайындайды.
Жетондар.
Ойынның жүру барысы
Бұл сабақта оқушылар өз даярлық деңгейіне қарай тапсырмалар таңдай
алады. Әр оқушының алдында үстелде барлық, үш деңгейлік сұрақтар бар
парақтар жатады (әр парақта 2-3 тапсырмадан).
Оқушылар деңгейді таңдайды:
• III деңгей тақырып бойынша алынған ақпаратты қолданып, жеткізе
білуді талап етеді.
• II деңгей сұрақтары бұл ақпаратты талдай білуін талап етеді.
• I деңгей (едәуір күрделі деңгей) сұрақтары шығармашылық сипаттағы
тапсырмалардан тұрады, мұнда оқушылар ақпаратты бағалап, ол туралы өз
пікірін білдіріп, оны негіздеп, дәлелдей білуі тиіс.
Жауаптар әр деңгейдің ішінде бес балдық жүйемен бағаланады.
Оқушыларға өздеріне тиісті деңгейді таңдап алуға уақыт беріледі (2-3
минут). I деңгейді тандап алған балалар бөлек отырады (оларға көбірек уақыт
беріледі). Әрбір сұраққа немесе тапсырмаға дайындалу үшін оқушыларға 5-7-10
минут уақыт беріледі. Оқушылар екі-екіден отырады. II және III деңгей
тапсырмаларын таңдап алғандар бір-біріне бірінші сұрақ бойынша жауап
береді. Сосын мұғалімнен жауап үлгілерін алып, сыныптастарының жауабын
салыстырады да, бағалау парағына бір-біріне баға қояды.
Мұғалім дайындық барысында оқушыларға көмек бере алады. I деңгей
тапсырмасын алған оқушылардың жауабын мұғалім өзі тексеріп, бағалайды.
Бұдан әрі 2, 3-сұрақтардың жауаптары да осы үлгімен дайындалады.
Жұмыс аяқталған соң, II және III деңгей тапсырмаларымен жұмыс істеген
оқушылар әр сұраққа қойылған бағалары негізінде өз сыныптастарына бір ортақ
баға шығарып, оны да бағалау парағына енгізіп, мұғалімге өткізеді.
I деңгей тапсырмаларымен жұмыс істеген оқушылардың бағалау парағын
мұғалім өзі толтырады.
V. Сабақты қорытындылау.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

12-12 –сабақ Күні: 19.09.15ж.
Әкеге қарап ұл өсер, шешеге қарап қыз өсер
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
1-тапсырма. Төменде берілген халық мақалын түсіндіру. Мақалды есте
сақтау.
Ата – асқар тау,
Ана – бауырындағы бұлақ
Бала – жағасындағы құрақ.
IV. Бекіту.
2-тапсырма. Мәтін бойынша үш деңгейлік тапсырмаларды орындау.
Тапсырманы төмендегі ойын түрінде де өткізуге болады.
Жұмыстың бұл түрі жеке де орындалуы мүмкін. Жазба жұмысын орындағанда
әрбір оқушы үш деңгейдің тапсырмалары жазылған парақ алады. Солардың
біреуін таңдағаннан соң, оқушылар бірінші тапсырманы орындауға кіріседі.
Оны орындаған оқушы қолын көтереді. Өз жұмысын мұғалімнен алған дұрыс
үлгісімен салыстырып, оқушы бағалау парағына баға қояды да, екінші
тапсырманы орындауға кіріседі. Аяқталған соң да өзін-өзі тағы солай
тексереді. Одан кейін үшінші тапсырмасын орындап, соны бағалауға кіріседі.
Оқушы кез келген деңгей тапсырмаларын орындауға құқылы.
ІІІ деңгей
1. Мәтінді оқып, мақал – мәтелдерді табыңдар. Мағынасын түсіндіріңдер.

2. Мәтіндегі бірінші сөйлемге синтаксистік талдау жасаңдар.
3. Үлгі бойынша мәтіннен сапалық және қатыстық сын есімдерді тауып
жазыңдар.
Үлгі: сапалық қатыстық
Рухани өнегелі
ІІ деңгей
1. Мәтіннің мазмұны бойынша диалогті толықтырып, өзара әңгімелесіңдер.

- Орта Азияны мекендеген басқа халықтардың әйелдеріне қарағанда қазақ
әйелдерінің қоғамдағы орны қандай?
- ... .
- Қазақ әйелдері жүздерін жамылғылармен бүркеген бе?
- ... .
- Қазақ әйелдері үшін басты міндет қандай?
- ... .
- Қыз бен ер баланың тәрбиесіне байланысты қазақтың қандай мақал –
мәтелдерін білесіңдер?
- ... .
2. Үлгі бойынша мәтіннен етістерді теріп жазып, жұрнақтарын
ажыратыңдар. Етіс түрін анықтаңдар.
Үлгі: бөлісіп – ортақ етіс.
Табылады – ырықсыз етіс.
І деңгей
1. Мәтіндегі құрмалас сөйлемдерге сипаттама беріңдр.
2. Мәтін бойынша монолог дайындаңдар.

V. Сабақты қорытындылау.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

13-13-сабақ Күні: 23.09.15ж.
Ата-анаңа не істесең, алдыңа сол келер
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, мазмұнын жазбаша жазу.
IV. Бекіту.
2-тапсырма. Төменде берілген ақыл-кеңестерді түсініп оқып, есте
сақтау.
1. Жұрттың бәрімен, әсіресе қатаң адамдармен қай жерде, қай уақытта
болсын амандасып жүр. Денсаулығым жақсы болсын десең өзгелердің денсаулығын
сұрап амандас.
2. Өзіңді айнала қоршаған табиғатты сүй.
3. Өз бойындағы сараңдықты, жалқаулықты, екіжүзділікті, менмендікті,
пайдакүнм мен есепшілікті қорқынышты жең. Адамға сен, адамды сүй.
4. Ой мен істі бір – бірінен бөліп қарама. Оқығаның жақсы-ақ, бірақ ең
бастысы – істеу керек.
5. Қарапайым бол!
6. Арақ ішпе, темекі тартпа!
7. Түкке тұрмайтын нәрсеге бола ашуланба.
8. Егер сен дұрыс жасамасаң, кемшілігіңді тез түзетуге тырыс.
Жақсылыққа апарар жолға баста.
9. Сәтсіздіктеріңді емес, қуанышты күндеріңді жиі еске түсір.
10. Өзге адамдардың ой-пікірі мен талап-тілегіне түсіністікпен қара.

Сөздік
Сараңдық – жадность қарапайым – простой
Екіжүзділік – двуличие ашуланба – не злись
Менмендік – гордость кемшілік – недостатки
Пайдакүнем, есепшілдік – расчетливость
Қорқыныш – трусость түзету – исправить
Сәтсіздік – неудача түсіністік – понимание

V. Сабақты қорытындылау.
3-тапсырма. Сөйлемдерді түсініп оқып, әрқайсысына сұрақ құрастыру.
Керекті жалғауларын қойып жазу.
Жауап үлгісі:
1) Қазақ отбасында өз баласын мейірімділік (пен) баулып өсірген.
2) Отбасы(нда) осындай тәрбие көрген бала ақырында өздігі(нен)
тілалғыш, адал, тиянақты, ұқыпты болады.
3) Қазақ отбасы(нда) ар-намысы(н) сақтауға, отбасы мүшелерін бір-
біріне қатысты адалдыққа тәрбиелеген.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

5-сабақ
Әдептілік — әр адамның бет-бейнесі
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, төменде берілген сұрақтарға жауап
беру. Сұрақтар:
1. Әдеп сақтау қандай дәстүр?
2. Әдепті адам қандай болады?
3. Үлкендердің алдында сендер қандай әдеп сақтайсыңдар?
4. Әдептілік деген не?

Топтастыру:

IV. Бекіту.
2-тапсырма. Сөйлемдерді көшіріп жазып, тұрлаулы мүшелерді табу.
1. Қазақ халқында қарттарды құрметтеу, үлкендерді сыйлау, балаларға
жанашырлық, жастарға қамқорлық ету, ата-ананы ардақтау, әйелдерді аялау
ізгі дәстүрге айналған. (Н.Мыңжани).
2. Қазақ баласын үлкенді сыйлауға кішкентайынан үйретеді.
3. Қарттардың үлкен құрметке ие болатыны сонша – үй ішінде бір мәселе
төңірегінде кеңес етсе, бәрі де қарттың сөзіне тоқтауға мәжбүр.
(Э.Вульфсон).

Кластер жасау:
Әдептілік туралы бар ойларын қағаз бетіне түсіріп, оқушылар ортаға
шығып қорғайды. Өз ойларын ортаға салады.

V. Сабақты қорытындылау.
3-тапсырма. 1-тапсырмадағы мәтіннен сын есімдерді теріп жазу.
Әдепті, әдемі, үлкен, кіші, халықтық, үлгілі, ерекше, қасиетті,
тәлімдік, тамаша.

VI. Үй тапсырмасы.
Әдеп туралы мақал – мәтелдер жазып келу.

14-14-сабақ Күні: 25.09.15ж.
Тіл дамыту
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.

Сөздік:
Адал – честный тыныштық – спокойствие
Еңбексүйгіштік – трудолюбие ғұмыр бойы – всю жизнь
Табыс – успех шыншыл – правдивый
Сезе біл – умей чувствовать ырзалық – благословение
Көңіл хошы – настроение тілалғыш – послушный

1-тапсырма. Мақал-мәтелдерді түсініп оқып, есте сақтау. Орыс тіліндегі
баламасын табу.
1. Арыңды жасыңнан сақта. Береги честь смолоду.
2. Жылтырағанның бәрі алтын емес. Все блестящее не золото.
3. Бетің қисық болса, айнаға өкпелме. Не вини зеркало,если ты не
красив.

2-тапсырма. Берілген мәселелер бойынша пікірталас өткізу.
1. Адамды іс-әрекетіне қарап бағалау керек.
2. Әдептілік - әр адамның бет – бейнесі.
3. Баланы жастан.

IV. Бекіту.
3-тапсырма. Мәтін бойынша мазмұндама жазу.
Сенің адал өмір сүруің, еңбексүйгіштігің, оқу мен еңбектегі табыстарың
– ата-анаң үшін айтып жеткізгісіз зор бақыт. Өз үйіңнің бағын жандыра біл.
Анаңның жүрегін сезе біл, анаңның көз жанарынан көңіл хошы мен
тыныштықты, бақыт пен қуаныш нұрын көре біл. Жастайыңнан анаңның көзінен
жан дүниесін көре білуге үйренбесең, сен ғұмыр бойы адамгершілік тұрғысынан
ақ көз боп өтесің.
Ана мен әке алдында шыншыл бол. Ата – анаңның құптауынсыз істеуге
болмайтын нәрсеге олардың рұқсатын, ырзалығын ал.
(В.А.Сухомлинский, аударған М.Әлімбаев).

V. Сабақты қорытындылау. Венн диаграммасы.

Жағымды қасиеттер Жағымсыз қасиеттер

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

15-15-сабақ Нәтиже сабақ Күні:
26.09.15ж.

I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Тест және бақылау тапсырмаларын орындау.
I. Тест сұрақтарына жауап беру.
1. Берілген сөйлемдегі сұраққа жауап беріңдер. «Адамның жеке басының
қалыптасуы (неден?) басталады».
A) қоғамнан B) мектептен C) достардан D)
отбасынан
2. Отбасы... негізгі туыстық қатынас ер... жағымен есептелген. Көп
нүктенің орнына керекті жалғауларды жалғаңдар.
А)-нан, -тар В) -нде, -лер С) -нда,-лер D)
-ды, -дар
3. Көп нүктенің орнына керекті тұйық етістікті қойыңдар. Отбасы
беріктігін ... .
A) құру B) сақтау C) бақылау D) көру
4. Бала тәрбиесінің ең алғашқы ұжымын атаңдар.
A) балабақша B) мектеп С) отбасы D) жұмыс
5. Қыздан туған баланы кім деп атаймыз?
A) бөле B) немере C) жиен D) іні
6. Көргенді отбасылары қыз баланы кім деп мәпелеген?
А) бауыр Б) қызым С) еркем D) қонақ
7. Адамды несіне қарап бағалау керек?
A) түріне B) киіміне C) отбасына D) іс-
әрекетіне
8. Қазақ отбасы негізінен қанша ұрпақтан тұрады?
А) екі Б) үш C) бес D) жеті
9. Баланың тәрбиелі болып өсуіне ... отбасының эсері мол. Көп нүктенің
орнына керекті сын есімді қойыңдар.
A) қасиетті B) кең C) берекелі D)
жұмсақ
10. «... отбасынан басталады». Көп нүктенің орнына керекті сөзді
қойыңдар.
А) шындық В) тәрбие C) туыстық D) бақыт

Ү. Бекіту.
II. Бақылау сұрақтары мен тапсырмаларды орындау.
1. Отбасы сыйластығы үшін сенің ойыңша не қажет? Өз отбасыларың туралы
әңгіме құраңдар.
2. «Отбасы» тақырыбына байланысты бірнеше мақал – мәтел жаттаңдар.
3. Қазақ халқында отбасындағы қыз бен ұлдың орны қандай? Осы
төңірегінде өзара диалог құраңдар.
4. Отбасындағы туыстық атауларға сипаттама беріңдер.
5. «Отбасы сыйластығы» деген тақырыпқа реферат жазыңдар.

ҮІ. Қорытындылау. Топтастыру.

ОТБАСЫ

ҮІІ. Үй тапсырмасы. Қайталау.

|16-16-сабақ | 8-сынып Қазақ |
| |тілі Күні: 29.09.15ж. |
|Сабақ тақырыбы | Диктант «Қарлығаш би» |
|Жалпы мақсаттар |Сөйлем мүшелері , сөйлемдегі орны, тыныс белгілері бойынша |
| |диктант жүргізу. Материалды қалай меңгергендігіне бақылау |
| |жасау. |
| |Өтілген тақырып бойынша сауаттылығын бағалау. |
| |Алған білімдерін өз бетінше пайдалана алуға үйрету. |
|Оқыту нәтижелері |Топта белсенділік көрсетуге тырысады; |
| |Теориялық білімдерін практикада тиімді пайдалануға |
| |үйренеді; ситуациядан шығу жолдарын бірлесе ойланады; |
| |пысықтауыштың күнделікті әрекетте кездесіп жүргенін |
| |біледі, сөйлемге жүйелі талдау жасауға ұмтылады. |
|Негізгі идеялар |Диктант- сауаттылықты тексеру жұмысы, оқушылар жұмыстарының|
| |қалай бағаланатын біледі. |
| |Төле би – қалың ел сыйлаған, аруақты би. «Қарлығаш би» |
| |атымен де танымал. |
| |Түркі тектес халықтарға ортақ би. |
|Дереккөздер,сілтемелер|«Диктанттар мен мазмұндамалар жинағы» 5-9 сыныптар |
| |С.С.Бралина |
| |2011ж . |
| |Мұғалім жазбалары |
|Ынтымақтастық | |
|атмосфера тудыру | |
| |Еркін әңгімелесу. |
| |Мектепке келе жатып нені байқадыңыздар? |
| |Ауа- райы қалай? |
| |Сен сыныпқа келгенде кімдер болды? |
| Тұсаукесер |Өтілген ережелер бойынша сұрақтар, диктант мақсатымен |
| |таныстыру, бағалау критерийлерін бірігіп жасау. |
| |Мәтінге кіріспе сұрақтар беру. |
| |Қазақ би- шешендері |
|Мағынаны тану | Ескіден жаңаға көшу, меңгеру қадамдары. |
| |Қарлығаш би |
| |Алдынан Шайхан Тәуір көрінді.Шайхан Тәуір тасас ынан |
| |күмбезі істіктеу, биіктігі он бес-он алты метрдей мазар |
| |асқақтайды. Ол әйгілі Төле бидің күмбезі екенін Рысқұлов |
| |біледі. Баяғы Тәуеке ханның тұсында қазақтың үш Жүзінің |
| |басын қосып, берекелі, бәтуалы ел болуына аянбай қызмет |
| |еткен аса ірі қайраткер екенін де біледі. Жоңғар сияқты |
| |жауға қарсы тұрарға қазақ, қырғыз, өзбек,қарақалпақтарды |
| |біріктіруді, бір ел етуді Төле би Рысқұловтан екі жүз жыл |
| |бұрын армандаған, әрекет қылған...Ташкентте он екі жыл |
| |билікқұрып, ақырғы талқаны тоқсан үш жасында таусылып, осы |
| |Шайхан Тәуірге қойылып еді ғой. |
| |Рысқұлов Төле бидің күмбезін сонау он бесінші жылы |
| |Ташкентке оқу іздеп әдейі барып көріп еді.Күмбездің |
| |маңдайшасындағы арабша «Қарлығаш би» дегенді оқып, |
| |таңғалған.С өйтсе, Төле биді мұндағы ел «Қарлығаш би» деп |
| |атайды екен.Демек, онда қарлығаш құстың қасиеті болғаны да.|
| |Өрт шалған халқына қарлығаш құстың қанатымен су себелеп, |
| |шырылдап өткен бір сабаз. |
| |(146 сөз) |
| |(Ш.Мұртаза) |
| | Жазу кезеңі |
| |Сөйлемнің айтылу мақсатына қарай түрлеріне бір мысалдан |
| |келтіру. |
| Қосымша тапсырмалар |Қайталап оқу, тексеру, тыныс белгілерін қою. |
|Ой толғаныс |Не себепті қарлығаштың ұясын бұзуға болмайды? |
| |Қайталау ережелері |
| |Шешендік сөздерден 6 сөйлем жазып,сөйлем мүшесіне талдау |
|Бағалау |Тексеріп, емле қателері мен пунктуациялық қателерін шартты |
| |белгімен көрсету |

|16-16-сабақ | 8-сынып Қазақ |
| |тілі Күні: 29.09.15ж. |
|Сабақ тақырыбы | Диктант «Ұстаз» |
|Жалпы мақсаттар |Сөйлем мүшелері , сөйлемдегі орны, тыныс белгілері бойынша |
| |диктант жүргізу. Материалды қалай меңгергендігіне бақылау |
| |жасау. |
| |Өтілген тақырып бойынша сауаттылығын бағалау. |
| |Алған білімдерін өз бетінше пайдалана алуға үйрету. |
|Оқыту нәтижелері |Топта белсенділік көрсетуге тырысады; |
| |Теориялық білімдерін практикада тиімді пайдалануға |
| |үйренеді; ситуациядан шығу жолдарын бірлесе ойланады; |
| |пысықтауыштың күнделікті әрекетте кездесіп жүргенін |
| |біледі, сөйлемге жүйелі талдау жасауға ұмтылады. |
|Негізгі идеялар |Диктант- сауаттылықты тексеру жұмысы, оқушылар жұмыстарының|
| |қалай бағаланатын біледі. |
| |Жамбыл – жүз жасаған ақын. |
| |Ол Сүйінбайдың шәкірті болған. |
|Дереккөздер,сілтемелер|«Диктанттар мен мазмұндамалар жинағы» 5-9 сыныптар |
| |С.С.Бралина |
| |2011ж . |
| |Мұғалім жазбалары |
|Ынтымақтастық | |
|атмосфера тудыру | |
| |Еркін әңгімелесу. |
| |Мектепке келе жатып нені байқадыңыздар? |
| |Ауа- райы қалай? |
| |Сен сыныпқа келгенде кімдер болды? |
| Тұсаукесер |Өтілген ережелер бойынша сұрақтар, диктант мақсатымен |
| |таныстыру, бағалау критерийлерін бірігіп жасау. |
| |Мәтінге кіріспе сұрақтар беру. |
| |Қазақ жазушылары |
|Мағынаны тану | |
| |Ескіден жаңаға көшу, меңгеру қадамдары. |
| |Ұстаз |
| | |
| |Мен Жамбылды бірінші рет қырғыз елінде көрдім. Керімсаз |
| |жайлауында бір үлкен ас болды. Оған арғы жағынан қырғыз, |
| |бергі тұстан қазақ ат құрғатпай келіп жатты. Асқа әнші, |
| |балуан, сайыскер, ақындар жиналды. Менің бұл жолғы ойым |
| |Жамбылмен жүз көрісу. |
| |Көгорай шалғынға қатарласа тігілген көп киіз үйлер. Сол |
| |үйдің орта шеніндегі бірінде Жамбыл бар десті. Қырғыздың |
| |ақыны Қалмырза да менің алдымда сол үйге түскен екен. Үйдің|
| |іші толған адам. Босағада бас сұғар жер жоқ. Үйден |
| |домбыраның үні шығады. Қыз, бозбала, ақсақалдар да осы үйді|
| |төңіректеп жүр. Мен үйге өлеңдетіп кіріп бардым. |
| |(86 сөз) |
| | Жазу кезеңі |
| |Сөйлемнің айтылу мақсатына қарай түрлеріне бір мысалдан |
| |келтіру. |
| Қосымша тапсырмалар |Қайталап оқу, тексеру, тыныс белгілерін қою. |
|Ой толғаныс |Жамбылдың пірі кім болған? |
| |Қайталау ережелері |
| |Шешендік сөздерден 6 сөйлем жазып,сөйлем мүшесіне талдау |
|Бағалау |Тексеріп, емле қателері мен пунктуациялық қателерін шартты |
| |белгімен көрсету |

ІІІ МОДУЛЬ

Лексикалық тақырыбы: Мен ата-анама көмектесемін
Грамматикалық тақырыбы: Құрмалас сөйлем түрлері.
Салалас сөйлем. Өзгелік, өздік етістер

|Бөлімі |Сабақ |Модуль мазмұны |Уақыты |
| |саны | | |
|Кіріспе |1-сабақ |Модульге кіру |45 минут |
| | |Лексикалық тақырып | |
| | |Грамматикалық тақырып | |
| | |Бекіту. | |
| | |Жақан Смақовтың өлеңімен | |
| | |жұмыс. | |
| | |Жаттығуларды орындау | |
|Сөйлесу |2-сабақ |Тіл дамыту |45 минут |
| | |Диалогпен жұмыс | |
| | |Жаттығуларды орындау | |
| |3-сабақ |Диалогпен жұмыс |45 минут |
| | |Жаттығуларды орындау | |
|Қорытынды |4-сабақ |1. Тест |45 минут |
| | |2. Бақылау сұрақтары | |

Кіріспе бөлімі Күні:
30.09.15ж.
17-17-сабақ Ана
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Модульдің құрылымы мен мақсатын таныстыру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Жаңа тақырыпты түсіндіру. Грамматикалық тақырыпты тірек сызба
негізінде түсіндіру.
Берілген мәліметтермен танысып, есте сақтау.
Салалас құрмалас сөйлем
Құрамындағы жай сөйлемдерінің жасалу жолы
• Жай сөйлемдері жалғаулық шылау арқылы байланысады.
• Жай сөйлемдері жалғаулықсыз, интонация арқылы байланысады.
[pic]
Кемінде екі жай сөйлемнен өзара тең дәрежеде байланысатын,
баяндауыштары тиянақты болатын құрмаластың түрі салалас құрмалас сөйлем деп
аталады. Салалас құрмалас сөйлем мағынасына қарай 6 түрге бөлінеді.
Құрамындағы жай сөйлемдерінің жасалу жолы: • Жай сөйлемдері жалғаулық шылау
арқылы байланысады.
• Жай сөйлемдері жалғаулықсыз, интонация арқылы байланысады.
Жай сөйлемдерінің бірі екіншісіне мағыналас бағынатын салаластың түрі
ыңғайлас салалас құрмалас сөйлем деп аталады.
Жай сөйлемдерінің бірі екіншісіне қарсы мәнде қолданылатын түрі
қарсылықты салалас құрмалас сөйлем деп аталады.
Жай сөйлемдерінің бірі екіншісінің себебін білдіретін түрі себеп-
салдар салалас сөйлем деп аталады.
Жай сөйлемдерінде іс-қимылдың кезектесіп келетінін білдірсе, бұл түрі
кезектес салалас құрмалас сөйлем деп аталады.
Жай сөйлемдерінде айтылған іс-әрекеттің біреуі ғана орындалатын
салаластың түрі талғаулы салалас құрмалас сөйлем деп аталады.
Жай сөйлемдерінің бірі екіншісін түсіндіріп тұратын жалғаулықсыз
байланысқа түсетін салалас түрі түсіндірмелі салалас құрмалас сөйлем деп
аталады.

Мәліметтермен танысып, есте сақтау.
|Етістің төрт түрі бар: өздік, өзгелік, ырықсыз, ортақ. |
|Іс-әрекеттің орындаушысы тікелей орындаушының өзі болса, өздік етіс деп|
|аталады. Жалғанатын жұрнақтары: -н, -ын, -ін. |
|Мыс: жуын, киін, т.б. |
|Іс-әрекетті, қимылды орындаушы өзге біреуге орындатқызатын түрі өзгелік|
|етіс деп аталады. Жалғанатын жұрнақтары: -ғыз, -гіз, -қыз, -кіз, -дыр, |
|-дір, -тыр, -тір, -т. Мыс: барғыз, көрсет, қарат, айтқыз, т.б. |

1-тапсырма. Жақан Смақовтың өлеңін түсініп жаттау.

2-тапсырма. Сұрақтарға жауап беру.
1. Отбасы бақыты дегенді қалай түсінесіңдер?
2. Ол кімге байланысты деп ойлайсыңдар?
3. Отбасында қадір тұтатын қандай құндылықтар, дәстүрлер бар?
4. Отбасы алдында жауапкершілік сезінесің бе?
5. Өз отбасыларыңда үлкендердің айтқан ақылдарын естеріңе түсіріңдер.
Олардың мағынасы қандай деп ойлайсыңдар?

VI. Сабақты қорытындылау.
5-тапсырма. Сұрақтар бойынша салалас құрмалас сөйлемдердің түрлерін
қатыстырып, мәтін құрап жазу.
- Отбасыңда қандай ағасың, қандай іні, қандай қарындассың?
- Отбасыңда қандай жақсы іс-әрекеттер жасап жүрсің?
- Лайықты бала болып жүрсің бе?
- Мейірімділік дегенді қалай түсінесіңдер?
- Аналарың сендерді қалай еркелетеді?
- Аналарыңды қалай жақсы көресіңдер?
- Аналарыңа қалай көмектесіп жүрсіңдер?

VII. Үй тапсырмасы.
3-тапсырма. Сөйлемдердің мағынасын түсініп, әр екі сөйлемнен құрмалас
сөйлем жасау.

18-18-сабақ Тіл дамыту Күні: 1.10.15ж.

I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
IIL Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.

1-тапсырма. Диалоггі толықтырып өзара сөйлесу.
- Салалас құрмалас сөйлем дегеніміз не?
- ... .
- Салалас құрмалас сөйлемнің қандай түрлері бар?
- ... .
- Олардың бір-бірінен айырмашылықтары қандай?
- ... .
- Қандай мысал келтіруге болады?
- ... .
2-тапсырма. Әңгімені аяқтау.
Ертең біздің үйге қонақ келеді. Менің ата-анама көмектесуім крек. Ол үшін
үйді жинауым, еденді сүртуім, ас үйді тазартуым, азық-түлік алуым керек ...

Мәліметтермен танысып, есте сақтаңдар.
Етістің төрт түрі бар: өздік, өзгелік, ырықсыз, ортақ.
Іс - әрекеттің орындаушысы тікелей орындаушының өзі болса, өздік етіс деп
аталады. Жалғанатын жұрнақтары: -н, -ын, -ін.
Мысалы: жу-ын ки-ін, т.б.
Іс-әрекетті, қимылды орындаушы өзге біреуге орындатқызатын түрі өзгелік
етіс деп аталады. Жалғанатын жұрнақтары: -ғыз, -гіз, -қыз, –кіз, -дыр,
-дір, -тыр, –тір, -т.
Мысалы: бар-ғыз, көрсе-т, қара-т, айт-қыз, т.б.

V. Сабақты қорытындылау.
4-тапсырма. Берілген сөздерден өздік және өзгелік етістерді жасап,
бірнеше сөйлем құрау.
А) Үлгі: сүрт – ін, жасыр – ын.
Сүрт, жасыр, тап, байла, сайла, сал, жу, көр, тазала.
ә) Үлгі: сөйле-т-кіз.
Сөйлет, ойлан, кел, өсір, қайнат, тазалан, үйрет, кел, жинаттыр,
толтыр.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

19-19-сабақ Үйді жинауға көмектесу
Күні: 2.10.15ж.

I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Диалогті толықтырып, өзара сөйлесуге жаттығу.
- Сен қандай үйде тұрасың? (жеке меншік, көп қабатты).
- ...
- Қай пәтерде тұрасың? (пәтер нөмірі).
- ...
- Үйіңде қанша бөлме бар?
- ...
- Сенің бөлмеңде зат көп пе?
- ...
- Бөлмеңді өзің жинайсың ба?
- ...

Кластер жасау:
Оқушыларға салалас құрмалас сөйлемнің түрлерін толық жазып, әр түріне
түсінік беру үшін кластер жасатамын. Әр топқа тапсырма беріледі. Болған соң
топ ішінен бір оқушы шығып қорғайды.

2-тапсырма. Сөйлемдерді толықтырып, салалас құрмалас сөйлемдерді
құрау. Салалас құрмалас сөйлемдердің түрлерін анықтау.
Жауап үлгісі:
1. Біздің үйде жиһаз, тоңазытқыш, теледидар бар, оның барлығы жаңа.
2. Қонақ бөлмесі таза, өйткені мен үнемі жинаймын.
3. Кітап сәресі кітапқа толы, кішкентай кезімнен жинап жүрмін.
4. Терезелердің алдында гүлдер бар, анам гүлдерді өте жақсы көреді.

4-тапсырма. «Үйді жинау» деген тақырыпқа тірек сөздерді пайдаланып,
әңгіме құрау.
Үй жинау, сыпыру, кілемдерді қағу, шаңды сүрту, аяқ киімді тазалау,
жуынатын бөлмені тазалау, еденді жуу.

V. Сабақты қорытындылау.

ҮІ. Үй тапсырмасы.
3-тапсырма. Берілген тірек сызбалар бойынша салалас құрмалас сөйлем
құрау.

4-сабақ Ac әзірлеуге көмектесу
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Сөйлемдерді пайдалана отырып, диалог құрау.
Ас болсын!
Асыңыз қандай дәмді болған!
Салаттарыңыз өте дәмді.
Қою тамағыңыз да, сұйық тамағыңыз да өте ұнады.

2-тапсырма. Мәтінді аяқтау.
Мен анама ас әзірлеуге әрдайым көмектесемін. Пиязды тураймын,
картоптың қабығын аршимын, етті ұсақтап кесемін, шайды демдеймін, ыдыс –
аяқты жуамын ...
Содан соң үстел басына отбасымызбен отырып тамақтанамыз. Тамақ жер
кезде аузыңды асқа толтырып алып сөйлеуге болмайды. Асықпай отырып ас ішу
керек. Сонда жеген асың сіңімді болады. Анам шай құяды. Тамақтанғаннан соң
үстелдің үстін жинауға анама көмектесемін. Ыдыс – аяқтарды тазалап жуып,
орындарына қоямын. Үстелдің үстін сүртемін.

Кластер жасау:
Оқушыларға қағаз бетіне дайындалған тағамның суретін салуға тапсырма
беріледі. Содан соң тағамның қалай дайындалатыны туралы ортаға шығып айтып
береді. Өз суреттерін ортаға шығып қорғайды.

3-тапсырма. Керекті қосымшаны жалғау. Жауап үлгісі:

|пісіргіз |
|жинатқыз |
|ішкіз |
|туратқыз |
|салғыз |
|Жуғыз |

V. Сабақты қорытындылау. Автор орындығы:
4-тапсырма. Аналарына ас әзірлеуге қалай көмектесетіндері туралы шағын
әңгіме дайындау. Бір оқушы ортаға шығып, орындыққа отырып жазған әңгімесін
оқып береді.

VI. Үй тапсырмасы.
5-тапсырма. Балқаймақ, әзірлеу сөздерін сөз құрамына қарай талдау.

20-20-сабақ Нәтиже сабақ Күні:
3.10.15ж.

I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Тест және бақылау тапсырмаларын орындау.
I. Тест сұрақтарына жауап беру.
1. Берілген сөйлем салаластың қай түрі? Ол тілалғыш бала, өйткені ол ата-
анасына көмектеседі.
A) ыңғайлас салалас B) қарсылықты салалас
C) себеп-салдар салалас D) түсіндірмелі салалас
2. Салалас құрмаластың түрін табыңдар. Ана - өмір нұрын себуші және ақ жол
нұсқаушы.
A) ыңғайлас салалас B) қарсылықты салалас
C) себеп-салдар салалас D) түсіндірмелі салалас
3. Салалас құрмаластың неше түрі бар?
A) үш түр B) бес түр C) алты түр D) жеті түрі
4. Берілген сөйлемдегі етістің түрін анықтаңдар. Анасы баласына үй
жинатқызды.
A) өздік еті B) өзгелік етіс C) ырықсыз етіс D)
ортақ етіс
5. Тек жалғаулықты болатын салалас қалай аталады?
A) түсіндірмелі салалас B) кезектес салалас
C) қарсылықты салалас D) ыңғайлас салалас
6. Тек жалғаулықсыз болатын салаластың түрі қалай аталады?
A) түсіндірмелі салалас B) кезектес салалас
C) қарсылықты салалас D) ыңғайлас салалас
7. Себеп-салдар салалас құрмаластың жалғаулығын табыңдар.
A) және B) кейд C) сондықтан D)
бірақ
8. Берілген салаластың түрін табыңдар. Олар дайындалды, қонақтары келмеді.
A) ыңғайлас салалас B) қарсылықты салалас
C) себеп-салдар салалас D) түсіндірмелі салалас
9. Іс-әрекетті өзге біреуге орындатқызу мақсатында қолданылатын етістің
түрі қалай аталады?
А) өздік етіс В) өзгелік етіс C) ырықсыз етіс D)
ортақ етіс
10. -т, -ғыз, -гіз жұрнақтары арқылы жасалатын етістің түрін табыңдар.
A) өздік етіс B) өзгелік етіс C) ырықсыз етіс D)
ортақ етіс

ІІ . Бақылау сұрақтары мен тапсырмаларды орындау.
1. Ата – аналарыңа қалай көмектесесіңдер? Салалас құрмалас сөйлемдерді
қатыстырып, шағын мәтін құраңдар.
2. Салалас құрмалас сөйлемнің алты түрін атап, әрқайсысына мысалдар
келтіріңдер.
3. Етіс түрлерін қатыстырып, үй жинастыру жөнінде өзара диалог
құрастырыңдар.
4. Үйде ас әзірлеуге анаңа көмектесесің бе? Қандай ас дайындай аласың?
Достарыңмен өзара сөйлесіңдер.
5. Құрмалас сөйлемдердің жалғаулықтарын атап, бірнеше мысал арқылы
дәлелдеңдер.

V. Сабақты қорытындылау.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

IV МОДУЛЬ

Лексикалық тақырыбы: Ауылдағы көмек
Грамматикалық тақырыбы: Сабақтас құрмалас сөйлем түрлері.
Есімше

|Бөлімі |Сабақ |Модуль мазмұны |Уақыты |
| |саны | | |
|Кіріспе |1-сабақ|Модульге кіру |45 минут|
| | |Лексикалық тақырып | |
| | |Грамматикалық тақырып | |
| | |Бекіту. | |
| | |Мақал-мәтелдермен жұмыс. | |
| | |Жаттығуларды орындау | |
|Сөйлесу |2-сабақ|Тіл дамыту |45 минут|
| | |Жаттығуларды орындау | |
| | |Деңгейлік тапсырмалар | |
| |3-сабақ|Нақыл сөздермен жұмыс |45 минут|
| | |Жаттығуларды орындау | |
| | |Шығарма жазу | |
| |4-сабақ|Жаттығулармен жұмыс |45 минут|
| | |Диалогпен жұмыс | |
|Қорытынды |5-сабақ|1. Тест |45 минут|
| | |2. Бақылау сұрақтары | |
| |6-сабақ|1. Мазмұндама |45 минут|

Кіріспе бөлімі
21-21-сабақ Ауылда Күні: 7.10.15ж.

I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Модульдің құрылымы мен мақсатын таныстыру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Жаңа тақырыпты түсіндіру. Грамматикалық тақырыпты тірек сызба
негізінде түсіндіру.
Мәліметтермен танысып, есте сақтау.
[pic]
[pic]
I. Етістіктің, есім сөздің орнында жүретін етістіктің ерекше мағыналық
түрі есімше деп аталады. Есімшенің төрт жасалу жолы бар:
1. Болжалды өткен шақ - -қан, -кен, -ған, -ген: бар-ған, қайт-қан.
2. Болжалды келер шақ -ар, -ер, -р және болымсыз етістік -с: сал-ар,
атта-р, жүр-ме-с.
3. Мақсатты келер шақ - -маң, -мек, -бақ, -бек, -пақ, -пек: сал-мақ,
сат-пақ, жүр-мек.
4. Ауыспалы өткен шақ —атын, -етін, -йтын, -йтін: жүр-етін, алатын.
II. Кемінде екі жай сөйлемнен тұрып, бірі екіншісіне бағына
байланысатын құрмалас сөйлемнің түрі сабақтас құрмалас деп аталады.
Сабақтас құрмалас сөйлемнің құрамындағы жай сөйлемдердің бірі бағыныңқы,
екіншісі басыңқы деп аталады. Сабақтас құрмалас сөйлемнің 6 түрі бар.
Іс-әрекеттің болу, болмау шартын білдіретін сабақтастың түрі шартты
бағыныңқылы сабақтас құрмалас деп аталады. Жасалу жолы: -са, -се + ж.ж.
Мысалы: Олар ерте келсе, біз тысқа шығамыз.
Бағыныңқы сыңардағы оқиғаның басыңқыға қарсы мәнде болуын қарсылықты
бағыныңқылы сабақтас құрмалас деп атаймыз. Жасалу жолы: -са да, -се де.
Мысалы: Олар келсе де, тысқа шығуға мүмкіндік болмады.
Іс-әрекеттің болу, болмау себебін білдіретін сабақтастың түрі себеп
бағыныңқылы сабақтас деп аталады. Жасалу жолы: - ғандықтан, -гендіктен.
Мысалы: Олар ерте келгендіктен, біз тысқа шықтық.
Іс-әрекеттің қалай жүзеге асуын білдіретін сабақтастың түрі қимылсын
бағыныңқылы сабақтас деп аталады. Жасалу жолы: -ып, -in, -п. Мысалы: Олар
ерте келіп, бірге тысқа шықты.
Іс-әрекеттің қай уақытта болатынын білдіретін сабақтастың түрі мезгіл
бағыныңқылы сабақтас деп аталады. Жасалу жолы: -ганда, -генде, -қанда, -кен-
де, уақытта, кезде. Мысалы: Олар келген кезде, біз тысқа шығып кеттік.
Іс-әрекеттің не мақсатпен, не үшін болатындығын білдіретін сабақтастың
түрі мақсат бағыныңқылы сабақтас деп аталады. Жасалу жолы: -у үшін, -мақ,
-мек, -бақ, -бек, -пақ, -пек болып. Мысалы: Олар тысқа шықпақ болып, ерте
келді.
V. Бекіту.
1-тапсырма. Әр халықтың мақал-мәтелдерінің мағынасын түсіндіру.
1. Терлемеген – терең білмес.
2. Мен білмеймін деме, үйренейін де. (украин)

1. Оқыған ұл атасынан да үлкен.
2. Пірің көп болғанша, білімің көп болсын. (өзбек)

1. білім – елге, су – жерге. (қырғыз)

1. Білім еңбекпен ғана кемелденеді.
2. Білім – ағашы, еңбек – алмасы. (араб)

1. Аға – еңбекпен көркем, бала – біліммен көркем.
2. Ақылсыз адам – еріншек, адал адамның аты арып , тоны тозбас.
3. Еңбектің наны - тәтті, жалқаудың жаны – тәтті.
4. Аз ауыл өніп - өссе, ел болады. (қазақ)

VI. Сабақты қорытындылау.
2-тапсырма. Мәтінді әңгімелеу.

VII. Үй тапсырмасы. 3-тапсырма. Берілген бір тақырып бойынша шығарма
жазу.

22-22-сабақ Тіл дамыту Күні:
8.10.15ж.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ.Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
2-тапсырма. Сабақтас құрмалас сөйлемнің әр түріне сызба негізінде бір
сөйлемнен құрап, тұрлаулы мүшелерінің астын сызу.
Жауап үлгісі:
1. Мен ауылға барсам, міндетті түрде атам мен әжеме көмектесуім керек.
2. Олар ауылға барса да, көп уақыт болған жоқ.
3. Олар ауылға барғандықтан, өте жақсы демалып қайтты.
4. Олар ауылға барып, ата - әжесіне көмектесті.

4-тапсырма. Мәтін бойынша үш деңгейлік тапсырмаларды орындау. Мәтінге
ат қою. Тапсырмаларды топтық оқыта үйрету ойыны арқылы да жүргізуге болады.
Сынып 3 адамнан топтарға бөлінеді. Тақырып материалы бірнеше блоктарға
бөлініп, әрқайсысына үш нұсқадағы тапсырма дайындалады. Бір сабақта әр
оқушыға 4 тапсырмадан болса, жеткілікті. Тапсырмаларды бәрі орындайды, бір-
біріне көмектеседі (мұғалімнен кеңес алуға болады). Әр тапсырма бағаланып,
нәтижесі бағалау парағына жазылып отырылады. Сабақ соңында барлық
тапсырмаларға берген жауаптарын қорыта келе, әр оқушыға ортақ баға
қойылады.
ІІІ деңгей.
1. Сұрақтарға жауап беріңдер.
1. Қазақ халқының сыйлы тағамының бірі қандай?
2. Оның тағамдық қуаты қандай?
3. Майды неден жасайды?
4. Майды қалай жасайды?
5. Май жасап көрдіңдер ме?

2. Сабақтас құрмалас сөйлемді талдап түрін анықтаңдар.
Содан соң қаймақ туырылып, май түзіле бастады.

ІІ деңгей.
1. Мәтін бойынша диалог құрап, өзара сөйлесіңдер.
2. Құрмалас сөйлемдерді теріп жазып, талдаңдар. Жасалу жолдарын
түсіндіріңдер.
3. Мәтіннен есімшелерді теріп жазыңдар.

І деңгей.
Берілген мәтінді әрі қарай жалғастырыңдар.
V. Сабақты қорытындылау.
3-тапсырма. Сабақтас құрмалас сөйлемдердің түрлерін анықтау.
Жауап үлгісі:
1. Жұмыс аяқталған соң, біз қайтуға кірістік. (қашан? мезгіл
бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем)
2. Ауылда өткізілген соңғы жиырма күн аз болса да, көп жұмыс істелді.
(қайтсе де? қарсылықты бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем)
3. Әкемнің бұл әңгімесін бұрын естімегендіктен, мен де қызыға
тыңдадым. (неліктен? себеп бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем)
4. Мен қызық кітаптарды көп оқып, бұл кітаптардағы әңгімелерді әжеме
айтып бердім. (қайтіп? қимыл-сын бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем)
5. Мен шошып оянып кетсем, атам мен әжем шай ішіп отыр. (қайтсем?
шартты бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем)
VI. Үй тапсырмасы. Қайталау. Мәтінді жалғастыру.

23-23-сабақ Күні:
9.10.15ж.

Ата көрген оқ жонады, ана көрген тон пішеді
I. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ.Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айт.
IV. Бекіту.

1-тапсырма. Ұлағатты сөздерді түсініп, жауап алу. Құрмалас
сөйлемдердің түрлерін анықтау. Есімшенің қандай қызмет атқаратынын айту.
1. Тәртіп көрген адам бала күнінде, өнерімен қуандырар түбінде.
(Ж.Баласағұн)
2. Ата көрген оқ жонады, ана көрген тон пішеді.
3. Әкеге қарап ұл өседі, шешеге қарап қыз өседі. (Мақал)

2-тапсырма. Жақшаны ашып, сөздерді аударып жазу. Құрмалас сөйлемдерді
табу.
Жауап үлгісі:
Көргенділік - тәрбиеліктің (көрсеткіші). (Сол себепті) көргенді кісі
басқалармен қарым-қатынасында адамды сыйлап, құрметтеп қарайды, кішіпейіл,
сыпайы, кешірімді болады. (Көргенді) адам басқаның еңбегін, өзіне көрсеткен
қызметін сыйлайды, рақметін, алғысын айтуды шын көңілмен өзіне міндет,
парыз деп біледі.
Көргенді кісінің өзіне де, қоғамға да, ел-жұртқа да тигізетін зор
(пайдасы) - балаларын әдептілікке, адамгершілікке тәрбиелейді.

4-тапсырма. Сұрақтарға жауап беру.
«Өз жартынды тап» ойынын өткізу.
Ойынның шарты:
Мұғалім жұп кеспелер дайындайды: біреуінде - сұрақтар, екіншісінде -
жауаптар. Бір сұрақ пен оның жауабына арналған кеспелердің түсі бірдей
болады. Оқушылар кез келген түсті кеспені (әрқайсысы біреуін) таңдайды.
Содан кейін оның түсі бойынша өзіне серігін іздеп, бірге отырып, жұмыс
істейді.
1. Есімше дегеніміз етістіктің қандай түрі? Қалай жасалады? Мысал
келтіру.
2. Есімше сөйлемнің қандай мүшесі болады?
3. Есімшені қатыстырып, «Ата-анама көмектесемін» деген тақырыпта
бірнеше құрмалас сөйлем құрау.

V. Сабақты қорытындылау.
Автор орындығы әдісі: Оқушыларға «Әкеге қарап ұл өсер, шешеге қарап
қыз өсер» деген тақырыпқа эссе жазу тапсырмасы беріледі. Жазып болған сон
оқушылар ортаға шығып, орындыққа отырып жазған эсселерін оқып береді.

VI. Үй тапсырмасы. 3-тапсырма. «Ата көрген оқ жонады, ана көрген тон
пішеді» деген мақалға шығарма жазу.

24-24-сабақ Әкеме көмектесу Күні: 10.10.15ж.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту,
1-тапсырма. Сөз тіркестерінен құрмалас сөйлем құрап, үлгі бойынша
талдау.
Шелекепен су тасу, балтамен отын жару, балғамен шеге қағу, арамен ағаш
кесу, күрекпен жер қазу, тырмамен топырақты майдалау, айырмен шөп жинау.
Үлгі: Мен шелекпен су тасып, аулада өсіп тұрған алма ағашын суғардым.
(Қимыл-сын бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем).
2-тапсырма. Сұрақтарға төменде берілген керекті сөздерді пайдалана
отырып, жауап беру. Төменде берілген сұрақтарға жауап беру немесе «Сұрақ-
жауап» оқыта үйрету ойыны арқылы жүргізуге де болады.
«Сұрақтар мен жауаптар» ойыны
Ойынды материалды өз бетінше игерудің бірінші кезеңінде, яғни сөйлеу
бөлімінің бірінші сабақтарында өткізуге болады.
I тур
Оқушылар, әдеттегідей, қатармен партада отырады. Барлығы 6 қатар.
|1 қатар |2 қатар |3 қатар |4 қатар |5 қатар |6 қатар |

Мұғалім әр жұпқа барлық игеріліп жатқан тақырып бойынша 10 сұрақ
жазылған қағаздарды таратады (немесе тақтаға жазады), 20 минут ішінде әр
жұп оқулықтардан жауап іздеумен айналысады.
II тур
2 және 3-қатарда отырған оқушылар орын ауыстырды, 4 және 5-қатарлар да
солай істейді, яғни жаңа жұптар пайда болады.
1-қатар + 3-қатар
4-қатар + 6-қатар
2-қатар + 5-қатар
Енді қатар отырған оқушылар кезекпен бір-біріне сұрақтарды қоя
бастайды (сұрақтардың бұрынғы тізімі бойынша).
Әр оқушыда жауаптарды бағалау үшін жеке бланк болады.
Осылайша оқушы тек жұп (немесе тақ) сұрақтарға ғана жауап береді. Әр
жауаптың уақыты - 2 минут. Бағаны екіншісі қояды.
III тур
II турдағы жұмыс біткеннен кейін қатарлар қайтадан алмасады.
Енді кездесетіндер: 1-қатар + 6-қатар
2-қатар + 3-қатар
4-қатар + 5-қатар
(қатарлардың нөмірлері ойын басынан сақталады). Басында берілген
сұрақтардың тізімі бойынша оқушылар бір-бірін қайтадан тексереді. Егер II
турда оқушылар жұп нөмірлері сұрақтарға жауап берсе, онда III турда тақ
нөмірлері сұрақтарға жауап береді.
Әкеме көмек беру үшін, мен төмендегі сұрақтарға дұрыс жауап беруім
керек.
1. Ағаштарды суғару үшін не керек?
2. Ағашты кесу үшін қандай құралдарды алуым керек?
3. Жерді қаздыру үшін не керек?
4. Шеге қағу үшін маған не керек?
5. Ауланы тазалау үшін не керек?
4-тапсырма. Диалогті оқып, өзара сөйлесу.
V. Сабақты қорытындылау.
«Синквейн» әдісі: Көктем.
VI. Үй тапсырмасы. 3-тапсырма. 2-тапсырмада берілген құралдарды
пайдаланып, әкесіне қандай көмек бере алатыны туралы әңгіме құрау.

5-сабақ Тіл дамыту
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.

1-тапсырма. М. Қуанышбековтің өлеңін түсініп, жаттау.
Анаң – күнің, жүрегің, Әкең – асыл ардағың,
Әкең - өмір тірегің. Атаң - дана қорғаның.
Сен бақытты ұлансың, Сен – бақытты ұлансың,
Бәрі саған қуансын.! Бәрі саған қуансын.!

Ағаң – қамқор асқарың, Қарындасың – қанатың,
Інің – мөлдір аспаның. Ел – Отаның, жаннатың.
Сен – бақытты ұлансың, Сен – бақытты ұлансың,
Бәрі саған қуансын.! Бәрі саған қуансын.!
(М.Қуанышбеков).

2-тапсырма. Берілген өлеңнен бір құрмалас сөйлем алып жоспар бойынша
синтаксистік талдау жасау.
Синтаксистік талдау жоспары:
1. Сөйлемді оқып, дауыс ырғағын анықтаңдар.
2. Сөйлемнің мағынасына, құрылысына, құрамына қарай қандай сөйлем екенін
тұүсіндіріңдер.
3. Сөйлемнің сөйлем мүшелерін, олардың байланысын талдаңдар.
4. Сөйлем мүшелерін шартты белгілермен сызып көрсетіңдер. [бастауыш,
баяндауыш, толықтауыш, анықтауыш, пысықтауыш].

V. Сабақты қорытындылау. «Автор орындығы»:
«Бақытты отбасы» деген тақырыпқа оқушылар шағын әңгіме жазады. Содан соң
жазып болған оқушы ортаға шығып оқып береді.

VI. Үй тапсырмасы. 3-тапсырма. Берілген жай сөйлемдерді жалғаулықтар
арқылы құрмалас сөйлемге айналдырып жазу.

25-25-сабақ Нәтиже сабақ Күні:
14.10.15ж.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ.Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Тест және бақылау тапсырмаларын орындау.
I. Тест сұрақтарына жауап беру.
1. Берілген сөйлемдегі есімшені табыңдар. Мен жазғы демалысымда ата-
әжеме баратын болдым.
A) жазғы B) демалысымда C) ата-әжеме D) баратын
2. Жай сөйлемдерінің баяндауыштары тиянақсыз болатын құрмалас сөйлем
қалай аталады?
А) салалас В) сабақтас C) аралас D) құрмалас
3. Төмендегі жұрнақтардан есімшенің жұрнағын табыңдар.
A) –ыс B) –т C) –ып D) -ған
4. Мақсат бағыныңқылы сабақтас құрмаластың жасалу жолын табыңдар.
A) -са, -се + ж.ж. B) -у үшін C) -ғанда, -генде D) -ып, -іп
5. Берілген сөйлем сабақтастың қай түрі екенін ажыратыңдар. Жұмыс
аяқталғаннан кейін, біз тысқа шықтық.
A) шартты бағыныңқылы сабақтас B) мезгіл бағыныңқылы сабақтас
C) себеп бағыныңқылы сабақтас D) қарсылықты бағыныңқылы
сабақтас
6. Іс-әрекеттің болу, болмау себебін білдіретін сабақтастың түрі қалай
аталады?
A) шартты бағыныңқылы сабақтас B) мезгіл бағыныңқылы сабақтас
C) себеп бағыныңқылы сабақтас D) қарсылықты бағыныңқылы
сабақтас
7. Берілген сабақтастың түрін табыңдар. Олар сабақ оқымақ болып, әдейі
уақытын бөлді.
A) мақсат бағыныңқылы сабақтас B) мезгіл бағыныңқылы сабақтас
C) себеп бағыныңқылы сабақтас D) шартты бағыныңқылы сабақтас
8. Сабақтастың түрін табыңдар. Ауылға барғанда, әжеме май шайқауға
көмектесемін.
A) мезгіл бағыныңқылы B) шартты бағыныңқылы
C) себеп бағыныңқылы D) қимыл-сын бағыныңқылы
9. Көп нүктенің орнына керекті сөзді қойыңдар. Ата көрген оқ жонады,
Ана көрген ... пішеді.
A) көйлек B) кеудеше C) тон D) белдемше
10. Есімшенің неше жасалу жолы бар?
A) үш B) төрт C) бес D) алты

ІІ. Бақылау сұрақтары мен тапсырмаларды орындау.
1. Сабақтас құрмаластың әр түріне мысал келтіріп, ата - әжеңе көмек
бергендерің туралы айтып беріңдер.
2. Етістіктің ерекше мағыналық түрі есімше туралы, жұрнақтары туралы
айтыңдар. Бірнеше мысал келтіріңдер.
3. Жазғы демалыста ата - әжелеріңе барасыңдар ма? Оларға қандай көмек
бересіңдер?
4. Отбасындағы адамдардың орны туралы әңгімелесіп, өзара диалог
құраңдар.
5. Есімшені қатыстырып, бірнеше сабақтас құрмалас сөйлем құраңдар.

V. Сабақты қорытындылау. Топтастыру:

VI. Үй тапсырмасы. Ережелерді қайталау.

1.Пән аты:  Қазақ тілі
2.Сыныбы: 8-сынып         
3.Күні, айы, жылы: 15.10.2015ж.
Сабақтың тақырыбы: Мазмұндама
Сабақтың мақсаты:
1.Білімділік: оқушылардың шығармашылық қабілеттерін бекіту.
2.Тәрбиелік: оқушыларды  қоршаған ортаны  қорғауға, табиғатты аялауға
тәрбиелеу.
3.Дамытушылық: оқушылардың  жазбаша тіл мәдениетін дамыту.
Сабақтың типі: бақылау сабағы.
Сабақтың түрі: мазмұндама
Сабақтың әдіс-тәсілі:  сұрақ-жауап, түсіндіру, жазба жұмысы.
Сабақтың көрнекілігі: Диктанттар мен мазмұндамалар жинағы.
Пәнаралық байланыс:  тіл, әдебиет.
Сабақтың барысы:
І.Ұйымдастыру кезеңі: 1.Оқушылармен сәлемдесу.
                                                2.Оқушылардың сабаққа
қатысын тексеру.
                                                3.Оқушылардың зейіндерін
сабаққа аудару.
ІІ.  Оқушыларды мазмұндама мәтінімен таныстыру.
Құс – табиғат перзенті
Көктем күшіне еніп, бүкіл дала құстардың әсем үніне бөленді.
Атамыз қазақ қашан да құс атаулыны ерте заманнан ерекше құрметтеп келген.
Қыран бүркіт, алғыр қаршыға, көк дауыл сұңқар, ұшқыр тұйғын баулып, оларды
қиянға салып, өнерін құмарта тамашалаған. Құс біткенді жәбірлеуді өздеріне
рақымсыздық, қиянат көрген. Бұл жөнінде ел аузында мынадай бір аңыз бар.
Жоңғар шапқыншылығы кезінде адамдар ел-жұртын тастап, бас сауғалап,
жан-жаққа қашқаны белгілі. Сонда жау келе жатқан жолда атақты Төле би
көшпей, жалғыз үй қалып қойыпты. Ентелеп келіп бас қойған жау еш қаперсіз
жұртта отырған жалғыз үйді көріп, оның бұл қылығына таң-тамаша қалады.
Өктем жау ордаға келіп ойран салмақ болғанда, Төле би шығып:
— Ей, адамзаттың балалары! Биыл көктемде шаңырағыма қарлығаш ұя салып еді.
Қазір сол ұяда оның қызылшақа балапандары жатыр. Соларды аяп, өзгелерге
ұқсап үдере көшпей, шаңырағымды, жолдарыңда қалып қойдым. Ең болмаса, сол
балапандарды аяңдар. Өзіме тисеңдер  де,  шаңырағыма тимеңдер, — деп,
өтініш жасаған екен дейді.
Сонда жауыздығымен әлемге аты жайылған жоңғар басқыншыларының өзі Төле
бидің асқан адамгершілігіне риза болып, оның шаңырағына  тиіспеген
көрінеді.
Саятшылық – үлкен өнер, ата салтымыз. Саятшылық құру – аң-құсты қырып жою
деген сөз емес, қайта оған қамқор болу, жанашырлық ету деген сөз. Ел
арасында аңдар мен құстардың қайсысының қай уақытта өсіп-көбейетінін,
жүретін жерін, олардың мекендейтін, жайылатын орнын, жүріс-тұрыс, мінез-
дағдысын өте жақсы білетін адамдар көп. Олар аң-құстың өсіп-көбейетін
кезінде мазасын алмайды,  үркітпейді, қайта қамқор болып жүреді. Қазақ
салтында жалт еткенді жамбастан, бүлк еткенді бүйректен, сырт еткенді
сирақтан тигізетін, құралайды көзге атқан мергендердің өзі аң-құстың бәріне
бірдей тие бермейді, қалағанын ғана таңдап ататын болған.  Өйткені Табиғат-
ана әркімнен өзгеге залалын тигізбей, қажет тап басып тауып алуды, өзін
аялауды, шапағатты көзбен қарауды қалайды.
 
Мазмұндау жоспары:
Аталар құрметі.
Аңыз ізімен.
Саятшылық деген не?
Құс – табиғат.
Ата – баба дәстүрін сақтау.
    Сөздік жұмысы:
бас сауғалау, қаперсіз.
 ІІІ. Сабақтың аяқталуы.
ІҮ. Үй тапсырмасы: Қайталау

| | 8-сынып |
| |Қазақ тілі |
|Сабақ тақырыбы | Диктант «Аңшы» |
|Жалпы мақсаттар |Сөйлем мүшелері , сөйлемдегі орны, тыныс белгілері |
| |бойынша диктант жүргізу. Материалды қалай меңгергендігіне|
| |бақылау жасау. |
| |Өтілген тақырып бойынша сауаттылығын бағалау. |
| |Алған білімдерін өз бетінше пайдалана алуға үйрету. |
|Оқыту нәтижелері |Топта белсенділік көрсетуге тырысады; |
| |Теориялық білімдерін практикада тиімді пайдалануға |
| |үйренеді; ситуациядан шығу жолдарын бірлесе ойланады; |
| |пысықтауыштың күнделікті әрекетте кездесіп жүргенін |
| |біледі, сөйлемге жүйелі талдау жасауға ұмтылады. |
|Негізгі идеялар |Диктант- сауаттылықты тексеру жұмысы, оқушылар |
| |жұмыстарының қалай бағаланатын біледі. |
|Дереккөздер,сілтемеле|Қазақ тілі «Сборник диктантов» С.Дюсебаев. |
|р |2011ж . |
| |Мұғалім жазбалары |
|Ынтымақтастық | |
|атмосфера тудыру | |
| |Еркін әңгімелесу. |
| |Мектепке келе жатып нені байқадыңыздар? |
| |Ауа- райы қалай? |
| |Сен сыныпқа келгенде кімдер болды? |
| Тұсаукесер |Өтілген ережелер бойынша сұрақтар, диктант мақсатымен |
| |таныстыру, бағалау критерийлерін бірігіп жасау. |
| |Мәтінге кіріспе сұрақтар беру. |
| |Аңшылық туралы айту |
|Мағынаны тану | Ескіден жаңаға көшу, меңгеру қадамдары. |
| |Аңшы |
| |Аңшы жылдамдатып, боз жорғаны қамшылап, дабылды ыңғайлап |
| |алып, шаба жөнеледі. Бірер секундтың шамасында қаздарға |
| |жақындап келіп, қаршығаны серпіндетіп лақтырып жіберіп, |
| |дабылды қағып – қағып қалды. |
| |Дабылдың дауысынан шошынып ұшқан қаздар қарбаласып, тік |
| |ұшты. Садақтың оғындай суылдай ұшып қыран жөнеледі. |
| |Құлшынып жөнелген Саршегір ұшқыр қанатын екі – үш |
| |қаққанда, әлі жөнеле алмай бара жатқан қаздардың астына |
| |жетіп қалды. |
| |Келесі секундта аспандағы үш құстың ұйқы – тұйқы болып |
| |жанталасқан қарбаласы көрінеді. Қыран қазды шұбатып алып |
| |түсіп, басып қалды. Саршегір жемін жіберген жоқ ... әне, |
| |аңшы да атын борбайлап шаба жөнелді. (81 сөз) |
| |(М.Әуезов. «Қыр суреттері») |
| | Жазу кезеңі |
| |Сөйлемнің айтылу мақсатына қарай түрлеріне бір мысалдан |
| |келтіру. |
| Қосымша тапсырмалар |Қайталап оқу, тексеру, тыныс белгілерін қою. |
|Ой толғаныс |Аңшыға дабылдың қандай пайдасы тиді? |
| |Қайталау ережелері |
| |Бір сөзге дыбыстық талдау жасау, бір сөзді септеу. |
|Бағалау |Тексеріп, емле қателері мен пунктуациялық қателерін |
| |шартты белгімен көрсету. |

V МОДУЛЬ

Лексикалық тақырыбы: Асханадан тамақтану
Грамматикалық тақырыбы: Өтініш, тілек айтуға қатысты этикеттік орамдар

|Бөлімі |Сабақ |Модуль мазмұны |Уақыты |
| |саны | | |
|Кіріспе |1-сабақ |Модульге кіру |45 минут|
| | |Лексикалық тақырып | |
| | |Грамматикалық тақырып | |
| | |Бекіту | |
| | |Жаттығуларды орындау | |
| | |Мақал-мәтелдермен жұмыс | |
|Сөйлеу |2-сабақ |«Мектеп асханасы» мәтінімен жұмыс |45 минут|
| | |Деңгейлік тапсырмалар | |
| | |Жаттығуларды орындау | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
|Қорытын | | | |
|ды | | | |
| |3-сабақ |«Менің үйім» мәтіні |45 минут|
| | |Жаттығуларды орындау | |
| | |Тұрақты тіркестермен жұмыс жасау | |
| |4-сабақ |«Асхана қай жерде орналасқан?» |45 минут|
| | |сұхбатымен жұмыс | |
| | |Жаттығуларды орындау | |
| | |Тақырыпқа байланысты шығарма жазу | |
| |5-сабақ |«Асханада отбасыммен тамақтану» |45 минут|
| | |мәтінімен жұмыс | |
| | |Деңгейлік тапсырмалар | |
| | |Жаттығулармен жұмыс | |
| |6-сабақ |«Асханадағы ас мәзірі» мәтінімен жұмыс|45 минут|
| | |Жаттығулармен жұмыс | |
| | |Тақырыпқа байланысты сұхбатпен жұмыс | |
| | |Кестемен жұмыс | |
| |7-сабақ |«Асқа тапсырыс беру» сұхбаты |45 минут|
| | |Деңгейлік тапсырмалар | |
| | |Жаттығулармен жұмыс | |
| |8-сабақ |Мазмұндама |45 минут|
| | |Мәтінмен танысу | |
| | |Жоспар құру | |
| |9-сабақ |Диктант |45 минут|
| | |Мәтінмен танысу | |
| | |Сауатты жазу | |
| |10-сабақ|1. Тест |45 минут|
| | |2. Бақылау сұрақтары | |

Кіріспе бөлімі
27-27-сабақ 16.10.2015ж.
Өтініш, тілек айтуға қатысты этикеттік орамдар
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Модульдің құрылымы мен мақсатын таныстыру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Жаңа тақырыпты түсіндіру. Грамматикалық тақырыпты тірек сызба
негізінде түсіндіру.
Белгілі бір әлеуметтік ортада, ұжымда, мәдени-көпшілік орындарда және
т.б. жерлерде балалар адамдармен араласады. Олар: сәлемдесу, қоштасу,
танысу, кешірім сұрау, жұбату, құттықтау, тілек айту, ризашылық білдіру,
өтініш жасау, т.б.
[pic]
Оқушылар оқулықта берілген сызбаларды қарап, ережелерді оқып шығады.
V. Сөздік жұмысы.
1. Сөздер мен сөз тіркестерінің мағыналарын түсіндіру, сөздік
дөптерлеріне жазу.
2. Сөздерді дұрыс айтуға дағдыландыру: а) мұғалімнің мәнерлеп оқуы; ә)
оқушылардың дауыстап қайталауы; б) оқушылардың тізбектеп оқуы.
3. Сөздерден сөз тіркестерін құрау.
4. Сөйлем құрау.
Сөздік
салқын тағамдар - холодные блюда ыстық тағамдар - горячие блюда
түрлі сусындар - разные напитки таңертеңгі ас - завтрак
дастарқан мәзірі – меню даяшы - официант
өзіне-өзі қызмет ету - самообслуживание
VI. Бекіту.
1-тапсырма. Берілген мәтінді оқып, сұрақтарға жауап беру. Мәтін
бойынша тапсырмалар орындау.
«Сұрақтар мен жауаптар» ойыны
Ойынды материалды өз бетінше игерудің бірінші кезеңінде, яғни сөйлеу
бөлімінің бірінші сабақтарында өткізуге болады.
I тур
Оқушылар, әдеттегідей, қатармен партада отырады. Барлығы 6 қатар.
|1 қатар |2 қатар |3 қатар |4 қатар |5 қатар |6 қатар |

Мұғалім әр жұпқа барлық игеріліп жатқан тақырып бойынша 10 сұрақ
жазылған қағаздарды таратады (немесе тақтаға жазады), 20 минут ішінде әр
жұп оқулықтардан жауап іздеумен айналысады.
II тур
2 және 3-қатарда отырған оқушылар орын ауыстырды, 4 және 5-қатарлар да
солай істейді, яғни жаңа жұптар пайда болады.
1-қатар + 3-қатар
4-қатар + 6-қатар
2-қатар + 5-қатар
Енді қатар отырған оқушылар кезекпен бір-біріне сұрақтарды қоя
бастайды (сұрақтардың бұрынғы тізімі бойынша).
Әр оқушыда жауаптарды бағалау үшін жеке бланк болады.
Осылайша оқушы тек жұп (немесе тақ) сұрақтарға ғана жауап береді. Әр
жауаптың уақыты - 2 минут. Бағаны екіншісі қояды.
III тур
II турдағы жұмыс біткеннен кейін қатарлар қайтадан алмасады.
Енді кездесетіндер: 1-қатар + 6-қатар
2-қатар + 3-қатар
4-қатар + 5-қатар
(қатарлардың нөмірлері ойын басынан сақталады). Басында берілген
сұрақтардың тізімі бойынша оқушылар бір-бірін қайтадан тексереді. Егер II
турда оқушылар жұп нөмірлері сұрақтарға жауап берсе, онда III турда тақ
нөмірлері сұрақтарға жауап береді.
Сұрақтарға жауап беру.
2-тапсырма. Көп нүктенің орнына тиісті жалғауларды қою.
Жауап үлгісі:
Мен асханадан тамақтанамын. Олар апельсин шырының ішті. Біріншіге
тауық сорпасын алды. Мен достарыммен асханаға бардым. Бұл асхананың
тағамдары дәмді.
4-тапсырма. Берілген сұрақтарды достарына қойып, жауап жазу.
1. Сенің үйіңнің жанында асхана бар ма?
2. Сен қай кезде асханадан тамақтанасың?
3. Мектептегі асханада ыстық тағамдар бар ма?
4. Бірінші, екінші тағамдардың қандайын ұнатасың?
Үлгі: Менің үйімнің жанында асхана бар. Асхана үлкен әрі іші жарық,
тамақтануға ыңғайлы.
6-тапсырма. Берілген сөздерді қолданып, сөйлемдер құрау.
Жауап үлгісі:
Нені? He істейді?
Сусынды ішеді.
Етті жейді.
Шайды қайнатады.
Нанды кеседі.
VII. Сабақты қорытындылау.
VIII. Үй тапсырмасы. 5-тапсырма. Асқа байланысты мақал-мәтелдерді
жаттап алу. Қолданылған септік жалғауларын атау.

28-28-сабақ Мектеп асханасы 17.10.2015ж.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
V. Сөздік жұмысы.
Сөздік
екі мезгіл - два раза қасық - ложка
ботқа - каша шанышқы - вилка
бірінші - первый қызметкер - служащий
екінші - второй сыпайылық - вежливость
айран - кефир
1-тапсырма. Берілген мәтінді оқып, төмендегі үш деңгейлік
тапсырмаларды орындау.
Бұл тапсырманы «Мәтін бөліктері» оқыта үйрету ойыны арқылы да өткізуге
болады.
Ойын шарты: Сынып төрт топқа бөлінеді.
1-топ - «Кіріспе». 2-топ - «Негізгі ой». 3-топ - «Қорытынды». 4-топ -
«Толықтыру».
Мәтінді бөліктерге бөліп, әңгімелеуді ретімен бастайды. «Толықтыру»
тобы әрбір топтан кейін толықтырып отырады. Ойын аяқталғаннан кейін қай
топтың неғұрлым нақты айтқаны анықталады.
ІІІ деңгей
1. Берілген тағам түрлеріне сипаттама беріңдер, әрқайсысына мысал
келтіріңдер.
Салқын тағам, ыстық тағамдар, сүт тағамдары, түрлі сусындар.
2. Мәтін бойынша бірнеше сұрақ дайындаңдар.
ІІ деңгей
1. Сөздерге фонетикалық талдау жасаңдар.
Асхана, қызметкер, сыпайылық.
2. Сөздерді пайдаланып, сөйлемдер құраңдар.
Даяшы, мәзір, тапсырыс, мектеп, қасық, шанышқы, асхана.
І деңгей
Мектептегі асханаларың туралы шағын әңгіме құраңдар.
2-тапсырма. Мағынасы сәйкес сөзді жазу.
Жауап үлгісі:
1. Біз асханадан екі мезгіл (тамақтанамыз).
2. Таңертеңгі асқа {ботқа) аламыз.
3. Түскі асқа біріншіге (сорпа) аламыз.
4. Екіншіге мен (палау) аламын.
5. Үшіншіге мен (кофе) аламын.
6. Дастарқан (мәзірін) көрген соң, даяшыға тапсырыс береміз.
VI. Сабақты қорытындылау.
VII. Үй тапсырмасы. 3-тапсырма.
Кестедегі сөздерді пайдаланып, сөйлем құрау.

29-29-сабақ Ac үй
21.10.2015ж.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. «Менің үйім» мәтінін оқып, сұрақтарға жауап беру.
Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беру.
Менің үйім
Біздің отбасымыз үлкен: әкем, анам, үш ағам, апам, екі інім бар.
Ауылда біздің жеке меншік үйіміз бар. Үйіміз бес бөлмелі. Үйдегі ас үй
анама тамақ дайындауға қолайлы, жарық, кең. Ас үйде ыдыстар жинайтын
сөрелер, тоңазытқыш, ыдысты жуып – шаятын орын және тамақ ішетін үстеліміз
бар. Ас үйде тәбетті ашатын жеміс – жидектің суреті бар картина ілініп тұр.
Терезесі күншығыс жақта, жап – жарық болып тұрады. Анам ас үйде түрлі
тағамдар пісіргенді жақсы көреді. Әсіресе отбасымызбен түгел отырғанда
анамызға бәріміз көмектесіп, кешкі асты мерекеге айналдырамыз.
«Өз жартыңды тап» ойынын өткізу. Ойынның шарты:
Мұғалім екі-екіден кеспелер дайындайды: біреуінде - сұрақтар,
екіншісінде - жауаптар. Бір сұрақ пен оның жауабына арналған кеспелердің
түсі бірдей болады.
Оқушылар кез келген түсті кеспені (әрқайсысы - біреуін) таңдайды.
Содан кейін оның түсі бойынша өзіне серігін іздеп, бірге отырып, жұмыс
істейді.
1. Оның отбасы қандай?
2. Отбасында кімдер бар?
3. Үйі қанша бөлмелі?
4. Ac үйде нелер орналасқан?
5. Ac үйдің терезесі қайда орналасқан?
6. Кешкі асты қалай өткізеді?
2-тапсырма. Сызбаны пайдаланып, сөйлемдер құрау.
Жауап үлгісі:
Ас үйде сөре бар. Ас үйде тоңазытқыш бар. Ас үйде үстел бар. Ас үйде шәйнек
бар. Ас үйде қазан бар. Тамақтанғаннан соң теледидар, музыка, радио
тыңдаймын. Ас үй таза, кең, жарық, қолайлы болды. Біз ас үйде отбасымызбен,
достарымызбен, сыныптастарымызбен, көршілермен тамақтанамыз.
3-тапсырма. Берілген тұрақты тіркестердің мағынасын ашып жазу.
Жауап үлгісі:
Қой аузынан шөп алмас - жуас. Төбе шашы тік тұрды - қорықты. Көзді
ашып-жұмғанша - тез. Жүрегінің түгі бар - батыр. Мұрттай ұшты - ауырды.
Беті бүлік етпеді - ұялмау.
4-тапсырма. Тұрақты сөз тіркестерінің бірнешеуін қолданып, сөйлемдер
құрау.
V. Сабақты қорытындылау.
Синквейн әдісі: Отбасы.
VI. Үй тапсырмасы. 6-тапсырма.
Берілген сөйлемдерге синтаксистік талдау жүргізу.

30-30-сабақ Асхана қай жерде орналасқан? 22.10.2015ж.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Берілген диалогті оқып, өзара пікірлесу. Төмендегі
сұрақтарға жауап беру.
Сұрақтар:
1. Асхана қай жерде орналасқан?
2. Асхананың атауы қалай?
3. Бейтаныс балаға асхананы кім тауып берді?
2-тапсырма. Қате құрастырылған сөйлемдерді дұрыс жазу.
Жауап үлгісі:
|Сөйлемді мағынасына қарай құрау |
|1. Асхана орналасқан жанында үйдің.|1.Асхана үйдің жанында орналасқан. |
|2. Атауы асхананың қалай? |2. Асхананың атауы қалай? |
|3. Орналасқан басында асхана |3. Асхана көшенің басында |
|көшенің. |орналасқан. |
|4. Қызметкерлері қызмет халыққа |4. Асхана қызметкерлері халыққа |
|етеді мінсіз асхана. |мінсіз қызмет етеді. |

3-тапсырма. Көп нүктенің орнына керекті сөздерді қою. Жауап үлгісі:
1) Мен асханадан тамақтанамын.
2) Асханада кезекке тұрамын.
3) Түскі тамаққа палау бар.
4) Мен біріншіге сорпа аламын.
5) Асханада даяшы болмайды.
6) Асхананың тамағы өте дәмді.
4-тапсырма. Сөйлемдерді қолданып, оқушы мен аспаздың, екі оқушының,
екі аспаздың арасында болатын диалогтер құрау.
- Қай жерде тезірек тамақтануға болады?
- Қалай тамақтанғанды қалайсыз?
- Қандай тағамдарды ұнатасыз?
- Жақын жерде асхана бар ма?
- Өзіңіз таңдаңыз. Ас мәзірін қараңыз. Тұз (қыша, бұрыш, тұздық) беріп
жіберіңізші.
V. Сабақты қорытындылау.
Кестемен жұмыс: Оқушылар тағам атауларын жазады.
|Жеңіл тағамдар |Ыстық тағамдар |Салаттар |Сүт тағамдары |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |

VI. Үй тапсырмасы. 5-тапсырма.
Үй жанындағы асхана туралы шағын шығарма жазу.
5-сабақ Достарыммен асханада тамақ ішу
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Диалогті оқып, өзара сөйлесу. Диалог бойынша төмендегі
сұрақтарға жауап беру.
- Сәлеметсің бе!
- Қайырлы таң! Қайда бара жатырсың?
- Асханаға бара жатырмын, досыммен таңертеңгі асты ішпекпін.
- Онда қандай тағамдар бар екен?
- Әр түрлі тағамдар. Таңертеңгі асқа кофе немесе сүт ішпекпін. Май
жағып, нан жеймін.
- Түскі тамақты да сонда ішесің бе?
- Иә, кей кезде достарыммен кездесуге уәделессем, сол жерде
кездесеміз.
- Жақсы, сау бол, енді сені іздесем, содан табармын.
- Жарайды, сау бол.
Сұрақтар:
1. Екі таныс қай жерде кездесті?
2. Асханаға қандай ас ішу үшін бара жатыр?
3. Таңертеңгі асқа не жейді?
4. Түсте де асханадан тамақтана ма?

2-тапсырма. Төмендегі сөйлемдерге керекті шылауларды қойыңдар.
Жауап үлгісі:
Әсет және Әсия асханаға барды. Ол асханадан ыстық тағам, нан мен
тұздық алды. Екеуі біраз отырған соң, шай мен кофеге тапсырыс берді. Әсет
салат пен торт алды, ал Әсия шайға шоколад алды.

V. Сабақты қорытындылау.
3-тапсырма. Асханаға байланысты жұмбақтарды шешу.
Қыстың қаңтар, ақпанын,
Кебежеме сақтадым. (тоңазытқыш)

Ағайынды төрт батыр,
Көтергені бір шатыр. (үстел)

Қалпағы бар, жиегі жоқ.
Аузы бар, иегі жоқ. (шәйнек)

VI. Үй тапсырмасы. 4-тапсырма. Сұрақтардың орнына тиісті сөздерді қою.
Сұрақтарға жауап беру.

31-31-сабақ 23.10.2015ж.
Асханада отбасыммен тамақтану
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінді оқып, үш деңгейлік тапсырмаларды орындау.
Сөздік:
Кешкі ас – ужин
Шие шырыны – вишневый сок
Кәуап – шашлык

ІІІ деңгей.
1. Мәтінге бірнеше сұрақтар дайындаңдар.
2. Жоспар бойынша мәтіннің мазмұнын әңгімелеңдер.

ІІ деңгей.
1. Сөйлемге синтаксистік талдау жасаңдар.
Ыстық тамаққа кәуап алдық және шие шырынын іштік.
2. Сөздерді септеңдер.
Отбасы, кешкі ас, тапсырыс.

І деңгей.
«Асханада отбасыммен тамақтанамын» деген тақырыпқа шағын шығарма
жазыңдар.

2-тапсырма. Сөздерге керекті әріптерді қою. Екі-үш сөзді қолданып,
сөйлем құрау.
Жауап үлгісі:
Жазушы, тағдыр, жеңілдік, Бейбіт, билік, әйгілі, мінездеме, бақыт,
домбыра, жаңбыр, биыл, оқырман, қазына, тарих.

V. Сабақты қорытындылау.
- Кешкі асқа дайындауға болатын тағамның бірін жазып, қалай
дайындалатыны жайлы әңгімелеп беру.

VI. Үй тапсырмасы. 3-тапсырма.
Сөздерді қолданып, өз пікірлерін білдіру.

32-32-сабақ Асханадағы ас мәзірі 24.10.2015ж.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Берілген мәтінді оқып, ас мәзірінде не барына назар
аудару.
Лицей асханасы
Мен лицейдің сегізінші сыныбында оқимын. Биыл лицейде оқығаныма екінші
жыл. Лицей – интернат болғандықтан, біз сол жерде таңертеңгі, түскі, кешкі
асымызды да ішеміз. Лицей асханасының ас мәзірі күнделікті өзгеріп отырады.
Бір апталық ас мәзіріндегі тағамдар тұрақты. Бірінші күні көбіне біріншіге
борщ, екіншіге манты беріледі. Екінші күні біріншіге сорпа, екіншіге палау
беріледі. Үшінші күні балық күні, ылғи балықтан жасалған тағамдар жасалады.
Төртінші күні жеңіл күріш сорпасы мен картоп беріліп жүр. Бесінші күні
біріншіге сүт кеспе, екіншіге қуырдақ берілсе, алтыншы күні көбіне
біріншіге күріш сорпасы, екіншіге тұшпара беріледі. Сонымен қатар
тамақтарға қоса түрлі салаттар да дайындалады. Жалпы ас мәзірінде осы
аталғандар тұрақты сақталады.
«Сұрақтар мен жауаптар» ойыны
Ойынды материалды өз бетінше игерудің бірінші кезеңінде, яғни сөйлеу
бөлімінің бірінші сабақтарында өткізуге болады.
I тур
Оқушылар, әдеттегідей, партада қатармен отырады. Барлығы 6 қатар.
|1 қатар |2 қатар |3 қатар |4 қатар |5 қатар |6 қатар |

Мұғалім әр жұпқа барлық игеріліп жатқан тақырып бойынша 10 сұрақ
жазылған қағаздарды таратады (немесе тақтаға жазады), 20 минут ішінде әр
жұп оқулықтардан жауап іздеумен айналысады.
II тур
2 және 3-қатарда отырған оқушылар орын ауыстырады, 4 және 5-қатарлар
да солай істейді, яғни жаңа жұптар пайда болады.
1-қатар + 3-қатар
4-қатар + 6-қатар
2-қатар + 5-қатар
Енді қатар отырған оқушылар кезекпен бір-біріне сұрақтар қоя бастайды
(сұрақтардың бұрынғы тізімі бойынша). Әр оқушыда жауаптарды бағалау үшін
жеке бланк болады. Осылайша оқушы тек жұп (немесе тақ) сұрақтарға ғана
жауап береді. Әр жауаптың уақыты - 2 минут. Бағаны екіншісі қояды.
III тур
II турдағы жұмыс біткеннен кейін қатарлар қайтадан алмасады.
Енді кездесетіндер: 1-қатар + 6-қатар
2-қатар + 3-қатар
4-қатар + 5-қатар (қатарлардың нөмірлері ойын басынан сақталады).
Басында берілген сұрақтардың тізімі бойынша оқушылар бір-бірін қайтадан
тексереді. Егер II турда оқушылар жұп нөмірлері сұрақтарға жауап берсе,
онда III турда тақ нөмірлері сұрақтарға жауап береді.
Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беру:
1. Лицей асханасының ас мәзірі қандай?
2. Бірінші күні не беріледі?
3. Екінші күні ше?
4. Үшінші күн қандай күн?
5. Төртінші, бесінші, алтыншы күндері ас мәзірінде не бар?
6. Асханада тамақтардан басқа тағы не бар?

2-тапсырма. Берілген сөйлемдерді аяқтау. Қарны ашқанда және шөлдегенде
не ішіп, не жейтіндері туралы әңгімелеу.
1. Менің қарынм ашқан кезде ... .
2. Мен шөлдеген кезде ... .
3-тапсырма. Төмендегі сөйлемдерді мәтін бойынша мағынасына қарай
толықтырып жазу.
Жауап үлгісі:
Лицей асханасының ас мәзірі күнделікті өзгеріп отырады. Бірінші күні
көбіне біріншіге борщ, екіншіге манты беріледі. Екінші күні біріншіге
сорпа. екіншіге палау беріледі. Үшінші күні балық күні, ылғи балықтан
жасалған тағамдар жасалады. Төртінші күні жеңіл күріш сорпасы мен картоп
беріліп жүр. Бесінші күні біріншіге сүт кеспе, екіншіге қуырдақ берілсе,
алтыншы күні көбіне біріншіге күріш сорпасы, екіншіге тұшпара беріледі.

4-тапсырма. Берілген диалогті оқып, ұқсас диалог құрау.
- Алло, сәлеметсіз бе, мен түскі асқа сіздерге тапсырыс берейін деп
едім.
- Иә, айта беріңіз, тыңдап тұрмын. Бізде түсте орын бар, келе
беруіңізге болады.
- Екі адамға тапсырыс берсем бола ма? Досыммен баратын едім.
- Жарайды, бір сағаттың ішінде тапсырысыңыз дайын болады.
- Олай болса, екі адамға ас мәзіріндегі бірінші екінші, үшінші
тағамдардан дайындап қоярсыз.
- Тапсырысыңызды қабылдадық, күтеміз.
- Сау болыңыз.
- Кездескенше.

V. Сабақты қорытындылау.
«Кім жылдам?» ойыны:
Оқушыларға бір апталық ас мәзірін жазуға тапсырма беріледі. Кім тез
жазып оқып береді, сол ең шапшаң әрі ақылды атанады.

VI. Үй тапсырмасы. 5-тапсырма. Берілген қатарға ас мәзірінде не болу
керектігін тізіп жазу.

33-33-сабақ Асқа тапсырыс беру 28.10.2015ж.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Берілген диалогті оқып, өзара сөйлесу. Диалог бойынша үш
деңгейлік тапсырмаларды орындау.
Сынып 3 адамнан топтарға бөлінеді. Тақырып материалы бірнеше блоктарға
бөлініп, әрқайсысына үш нұсқадағы тапсырма дайындалады. Бір сабақта әр
оқушыға 4 тапсырмадан болса, жеткілікті. Мүнда III деңгей тап-сырмаларын
бермеген дүрыс. Жауаптары жеке парақтарда дайындалады. Тапсырмаларды бәрі
орындайды, бір-біріне көмектеседі (мүғалімнен кеңес алуға болады). Бірінші
тап-сырманы орындап болған соң, команда оны үлгі бойынша тексереді, сосын
2, 3, 4-тапсырмаларды орындайды. әр тапсырма бағаланып, нәтежесі бағалау
парағына жазылып отырылады. Сабақ соңына барлық тапсырмаларға берген
жауаптарын қорыта келе, әр оқушыға ортақ баға қойылады.
ІІІ деңгей
1. Бірінші және екінші тағамдардың айырмашылығын түсіндіріңдер.
2. Берілген сұхбат бойынша бірнеше сұрақ құраңдар.
ІІ деңгей
1. Сөйлемдердегі үш сөзге фонетикалық талдау жасаңдар.
Біздің асханамызда даяшы жоқ, өйткені бұл мейрамхана емес. Әркім өзіне
- өзі қызмет етеді.
2. Сөз тіркестерін пайдалана отырып, сөйлемдер құраңдар.
Сүт қатқан шай, ыстық палау, дәмді шырын.
І деңгей
Мектептегі асханада асқа тапсырыс беру туралы айтып беріңдер, өзара
диалог құраңдар.
2-тапсырма. Төмендегі диалогті толықтыру.
- Сіз асханада неше мезгіл тамақтанасыз?
- ...
- Асхананың қызметкерлері қандай?
- ...
- Асханада қандай тағамдар бар?
- ...
- Сіз бірінші мен екіншіге не аласыз?
- ...
- Шай ішесіз бе?
- ...
- Шайға неше қасық қант саласыз?
- ...
- Ұлттық тағамдардан не аласыз?
- ...
- Асхананың іші қандай?
- ...
V. Сабақты қорытындылау. Венн диаграммасы:
Асхана мен мейрамхана ас мәзірлерін салыстыру.
Асхана Мейрамхана

VI. Үй тапсырмасы. 3-тапсырма. Берілген тағамдарды түріне қарай бөліп
жазу.

9-сабақ Дүкеннен азық-түлік алу
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Тақырыпқа байланысты сөздікті қолданып, мәтін құрау.
Азық-түлік дүкені – продуктовый магазин нан бөлімі – хлебный отдел
Сүт бөлімі – молочный отдел ет бөлімі – мясной отдел
Тәтті тағамдар бөлімі – кондитерский отдел қант – сахар
Кәмпит – конфета күріш – рис
Кеспе – лапша кілегей – сливки
Май – масло сүзбе – творог
Ірімшік – сыр еріткен май – топленое масло
Сүт – молоко тоқаш – булочка
Нан – хлеб ақ нан – белый хлеб
Қара нан – черный хлеб ет – мясо
Жаңа піскен нан – свежий хлеб қой еті – баранина
Сиыр еті – говядина жылқы еті – конина
Шұжық – колбаса қаз еті – гусиное мясо
Тауық еті – куриное мясо алма – яблоко
Алмұрт – груша сәбіз – морковь
Картоп – картофель қияр – огурец
Пияз – лук сарымсақ – чеснок
Қызанақ – помидор орамжапырақ – капуста
Шалғам – редиска аскөк - укроп
2-тапсырма. 1-тапсырмадағы құрастырылған мәтінді қолданып, тақырыпқа
байланысты бірнеше сұрақтар дайындау.
3-тапсырма. Берілген мәтінді оқып, адам өміріндегі нанның рөліне
байланысты мақал-мәтел тауып айту. Мәтін бойынша үш деңгейлік тапсырмаларды
орындау.
ІІІ деңгей
1. Нан бөліміндегі нанның түрлеріне сипаттама беріңдер.
2. Сендер дүкеннен нанды қанша теңгеге аласыңдар? Әңгімелеп беріңдер.
ІІ деңгей
1. Нан туралы халқымызда қандай тыйым сөздер мен мақал – мәтелдер бар
екендігін айтыңдар.
2. Берілген сөздерді пайдаланып, сөйлемдер құраңдар.
Нан, ұн тағамдары, арзан, қымбат, сатып алу.
І деңгей
Нанның қалай дайындалатыны туралы қосымша мәлімет жинап, өзара
әңгімелесіңдер.
4-тапсырма. Төмендегі сұрақтарға ойланып жауап беру.
«Өз жартыңды тап» ойынын өткізу.
Ойынның шарты:
Мұғалім екі-екіден кеспелер дайындайды: біреуінде - сұрақтар,
екіншісінде - жауаптар. Бір сұрақ пен оның жауабына арналған кестелердің
түсі бірдей болады. Оқушылар кез келген түсті кеспені (әрқайсысы біреуін)
таңдайды. Содан кейін оның түсі бойынша өзіне серігін іздеп, бірге отырып,
жұмыс істейді.
Сұрақтар:
1. Сен Жаңа жыл дастарқанына дүкеннен қандай азық-түлік сатып алар
едің?
2. Тоңазытқышта ешқандай тамақ қалмады. Сен ең бірінші қай азық-
түліктен бастап алар едің?
3. Сен азық-түлікті базардан алар ма едің, әлде дүкеннен алған
тиімдірек пе?
4. Азық-түлік аларда оның бағасына қарайсың ба, әлде сапасына қарайсың
ба?
V. Сабақты қорытындылау. Синквейн әдісі: Нан.
VI. Үй тапсырмасы. 5-тапсырма. Берілген диалогті оқып, үлгі бойынша
ұқсас диалог құрау.
34-34-сабақ 29.10.2015ж.
Тақырып: Мазмұндама «Қазақ халқы қонақжай» (қысқы мазмұндама)
Сабақтың мақсаты:
1.Білімділік: оқушылардың қазақ халқы,ның қонақжайлығы туралы білмдерін
бақылау,білім деңгейін тексеру;
2.Дамытушылық: жазбаша көркем тілін дамыту, теориялық білімдерін
практикалық жұмыстарда қолдануға,ойлау еңбегіне,өз беттерімен ойларын
жүйелі түрде жеткізуге,қорытынды жасай білуге дағдыландыру.
3.Тәрбиелік: оқушыларды мәтінді оқығанда ынтамен тыңдауға,есте
сақтауға,бағыттау,оқушының зейінін,ойын дамытуға,оқушының іс-әрекетке
ұйымдастыру.
Сабақ барысы:
I.Ұйымдастыру кезеңі: амандасу,кезекшілермен әңгімелесу,сабақтың тақырыбы
мен мақсатын айту.
II. Мазмұндама жазуда нені ескеру керек?
1. Оқушының білім деңгейін;
2. Дағдысын
3. Жас ерекшілігін
4.Оқушыны неге үйрету
5.Мазмұндама түрін ( негізінде мазмұндаманың 5 түрі бар:бақылау
мазмұндама,үйрету
мазмұндама,қысқа мазмұндама,тапсырмасы бар мазмұндама,таңдамалы мазмұндама)

III. Кірспе әңгіме: мұғалім оқушының назарын ұйымдастыру үшін мәтін туралы
оларға қысқаша түсінік береді,мәтіннің мазмұнын түсінуге дайындайды,
өйткені кіріспе әңгіменің мазмұндама сапасына әсері үлкен.
IV. Мәтінмен танысу, мәтін бойынша жұмыстар:
1. Мәтінді асықпай,жағымды дауыспен,салмақпен оқу керек. Түсініксіз
сөздерді сөздік дәптерлерге жаздырады,кейбір қиын,жаңа сөздерді тақтаға
жазып қояды.Оқушылар мәтіннің ең басты сөздерін теріп бірінші бағанаға
жазады,екінші бағанаға етістіктерді жазады. Содан кейін оқушылар бірінші
мен екінші бағаналардағы сөздермен сөз тіркестерімен, сөйлем құрастырады.
2. Оқушының мәтін мазмұнын түсінген-түсінбегенін тексеруі қажет. Оқушылар
мәтін мазмұнын түсінбесе түсіндіруі керек. Мұғалім өзі түсіндірмей тек
сұрақ арқылы оқушыларды мәтінді түсінуге жетелейді.
Мысалы: - Мәтінде не туралы айтылған ? Басты дәстүрлер қандай ? деген
сияқты сұрақтар арқылы іске асады.
3.Жоспар құрастыру. М.М.Жанпейісованың «Мәтін бөліктері» ойынын өткізуге
болады. Оқушылар 3 топқа бөлінеді.Әр топ мәтіннің белгілі бөлігін табады.
Мысалы: I. Кіріспе
II.Негізгі бөлім
III.Қорытынды бөлім
IV.Толықтыру.
4.Мәтінді екінші рет оқу,не өте жақсы оқитын оқушыға оқыту.Бұдан соң
мәтінді 2-3 оқушыға жоспар бойынша әңгімелетеді.
5.Тілдік тапсырмалармен байланыстырады.Ол үшін тірек сөздерді
қолдану,сөйлемнің сөз тіркестерін білгілі бір үлгілерін қолдану т.б. осы
сияқты тапсырмалар арқылы жүзеге асыру қажет.
6.Дұрыс жазу.Қазақ тілінде ауызша тіл мен жазбаша тілде кейбір сөздердің
айтылуы мен жазылуы бірдей бола бермейтінін оқушыларға ескерту керек.
7.Үндестік заңын ескерту.
8.Мазмұндама жазу.

"Қазақ халқы қонақжай"
Жоспар:
1. Қазақтарда қонаққа қатысты қандай түсініктер бар.
2. Қазақ халқының салт-дәстүрлері:
а) Қонақ күту - ең жауапты іс.
б) қонақтарға сусын беруі.
в) "мырза үй" мен "сараң" үй
3. Шетелден келген қонақтардың пікірі.
Қазақ халқы танымаса да, "құдайы қонақпын" деген адамды қарсы алады. Жол
жүріп келе жатқан адам кез келген ауылға, үйге келіп, қонақ бола береді.
Қазақ халқында "қазақтың бірі қыдыр" деген сөз бар. Бұл сөздің мағынасы:
"Алланың жіберген сыйы қырық адаммен бәрге келуі мүмкін". Сондықтан
"қонақпен бірге құт, ырыс келеді, қонақты қусаң, құт, ырыс, кейін қашып
кетеді" деген түсінік бар.
Қазақ үшін қонақты қарсы алмау, күпеу- ұят. Қонақты қарсы алуға, шығарып
салуға ерекше мән береді. Қонақ келгенде үй иесі алдынан шығып қарсы алып,
есікті өзі ашып, үйге кіргізіп, өзі қонақтардан кейін кіріп, есікті жабуы
керек. Бұл - қонақпен келген "құт", "ырыс" бәрге кірсін дегені.
Қонақ күту - қазақ халқының ең жауапты ісі. Оларды риза етуге тырысады. ең
алдымен, қонақтарға сусын (қымыз, шұбат) беріледі. Содан кейін шай ішіледі.
Шайдан кейін қонақтардың көңілді отыруына үй иесі жағдай жасайды. ауылдағы
әнші, күйшілерді шақырып, қонақтардың көңілін көтереді. Қонвқты жақсы қарсы
алған үйді "мырза үйі", ал дұрыс қарсы алмаған үйді "сараң" дейді.
Осы дәстүр қазір де бар. Шетелден келген қонақтар "қазақ халқы- қонақжай
халық " деп бекер айтпайды.
( Ш. Бектұров)
V. Үйге тапсырма беру: ережелерді қайталау.

|35-35-сабақ | 8-сынып Қазақ тілі |
| |30.10.2015ж. |
|Сабақ тақырыбы | Диктант «Тарих ақтады» |
|Жалпы мақсаттар |Сөйлем мүшелері , сөйлемдегі орны, тыныс белгілері бойынша |
| |диктант жүргізу. Материалды қалай меңгергендігіне бақылау |
| |жасау. |
| |Өтілген тақырып бойынша сауаттылығын бағалау. |
| |Алған білімдерін өз бетінше пайдалана алуға үйрету. |
|Оқыту нәтижелері |Топта белсенділік көрсетуге тырысады; |
| |Теориялық білімдерін практикада тиімді пайдалануға үйренеді;|
| |ситуациядан шығу жолдарын бірлесе ойланады; |
| |пысықтауыштың күнделікті әрекетте кездесіп жүргенін біледі,|
| |сөйлемге жүйелі талдау жасауға ұмтылады. |
| | |
|Негізгі идеялар |Диктант- сауаттылықты тексеру жұмысы, оқушылар жұмыстарының |
| |қалай бағаланатын біледі. |
|Дереккөздер,сілтемелер|Қазақ тілі «Сборник диктантов» С.Дюсебаев. |
| |2011ж . |
| |Мұғалім жазбалары |
|Ынтымақтастық | |
|атмосфера тудыру | |
| |Еркін әңгімелесу. |
| |Мектепке келе жатып нені байқадыңыздар? |
| |Ауа- райы қалай? |
| |Сен сыныпқа келгенде кімдер болды? |
| Тұсаукесер |Өтілген ережелер бойынша сұрақтар, диктант мақсатымен |
| |таныстыру, бағалау критерийлерін бірігіп жасау. |
| |Мәтінге кіріспе сұрақтар беру. |
| |Тарихи тұлғалар туралы айту. |
|Мағынаны тану | Ескіден жаңаға көшу, меңгеру қадамдары. |
| | |
| |Тарих ақтады |
| |Ахмет Байтұрсынов 1872 жылы бұрынғы Торғай облысы, Торғай |
| |уезінде туған. |
| |Ахмет Байтұрсынов еңбек жолын бала оқытудан бастаған. |
| |Қарқаралыда оқытушы болып жүріп, патша үкіметінің отарлау |
| |саясатына қарсы шығады. Сол үшін оны түрмеге жабады. 12 жыл |
| |айдауда жүреді. Бірақ ол алған бетінен қайтпайды. Барлық |
| |жастық, саналы өмірін халқын отарлықтан құтқаруға сарп етті.|
| |Бас көтеруге, бостандық үшін күресуге шақырады. Үгіт |
| |жүргізеді. |
| |Ахмет Байтұрсынов қазақ әдебиеті мен мәдениетін зерттеуші, |
| |Қазақстан ғылымын алғашқы ұйымдастырушылардың бірі болды. |
| |«Ұлтшыл, халық жауы» деген жала жабылып, сталиндік режімнің |
| |құрбаны болды. |
| |Ахмет Байтұрсыновты тарих ақтады. Қазақстан Республикасы |
| |Ұлттық Ғылым академиясының Тіл білімі институтына Ахмет |
| |Байтұрсынов есімі берілді. (97 сөз) |
| |(Р.Сыздықова) |
| | Жазу кезеңі |
| |Сөйлемнің айтылу мақсатына қарай түрлеріне бір мысалдан |
| |келтіру. |
| Қосымша тапсырмалар |Қайталап оқу, тексеру, тыныс белгілерін қою. |
|Ой толғаныс |Ахмет Байтұрсынов туралы тағы не білесің? |
| |Қайталау ережелері |
| |Үш сөзге морфологиялық талдау жасау, бір сөзді септеу. |
|Бағалау |Тексеріп, емле қателері мен пунктуациялық қателерін шартты |
| |белгімен көрсету. |

36-36-сабақ Нәтиже сабақ 31.10.2015ж.

I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Тест және бақылау тапсырмаларын орындау.
I. Тест сұрақтарына жауап беру.
1. Берілген сөйлемді аяқтаңдар. «Анам жұмыс орнындағы ....
тамақтанады».
A) үйде B) асханадан C) әпкемнің үйінде D)
жұмыста
2. Берілген сөйлемдегі этикеттік орам неге байланысты? «Сізге қиындық
келтірмесе, қай жерде асхана барын айтып жібересіз бе?»
A) тілек айту B) кешірім сүрау C) өтіну D)
құттықтау
3. Берілген сөйлемге керекті сөзді жазыңдар. «Мен екіншіге (сорпа,
палау, сүт, балмұздақ) аламын».
A) сорпа B) палау C) сүт D)
балмұздақ
4. Берілген сөйлемді дұрыс құраңдар. «Жанында, орналасқан, үйдің,
асхана».
А) Асхана үйдің жанында орналасқан. B) Асхана жанында үйдің
орналасқан.
C) Үйдің орналасқан жанында асхана. D) Жанында орналасқан үйдің;
асхана.
5. Сөйлемді дұрыс құрандар. «Салат турау үшін {пышақ, тәрелке, стакан,
қасық) керек.
А) пышақ В)стакан С) тәрелке D) қасық
6. Берілген сұрақ қай сөйлем мүшесіне қатысты? «(Қашан?) мен асханаға
барамын».
A) бастауыш B) баяндауыш C) толықтауыш D) пысықтауыш
7. Берілген сөйлемді дұрыс құрандар. «Мен ас үйде {отбасыммен,
мұғаліммен, сыныптасыммен, бейтаныс адаммен) тамақтандым».
A) отбасыммен B) мұғаліммен C) сыныптасыммен D) бейтаныс адаммен
8. Асхана қайда орналасқан?
A) қақпада B) үйдің жанында C) сыныпта D) дәлізде
9. Берілген сөйлемді дұрыс құрандар. «Бұл асханада арнайы .... жоқ».
А)адам B) тағамдар C) даяшы D) үстел
10. Берілген сөздердің дұрыс аудармасын табыңдар: сливки, масло,
сметана.
A) май, күріш, нан B) кілегей, қаймақ, сүт
C) кілегей, май, қаймақ D) ұн, нан, сүт

ІІ. Бақылау сұрақтары мен тапсырмаларды орындау.
1. Асханада айтылатын этикеттік орамдарды сен қалай қолданасың?
Өзара диалог құру арқылы этикеттік орамдарды мысалға келтір.
2. Мектеп асханасында неше мезгіл тамақтанасыңдар? Мектеп асханасы
қандай екендігін айтып беріңдер.
3. Үйдегі ас үй қалай орналасқан? Аналарыңа тамақ пісіргенде қалай
көмектесесіңдер?
4. Ата – анаңмен асханаға жиі барасың ба? Әңгіме құраңдар.
5. Анаңа дүкеннен азық – түлік алуға көмектесесің бе? Нанның қандай
түрлері ұнайды?
6. «Ас – адамның арқауы» атты шағын шығарма жазыңдар.
7. Асқа байланысты мақал – мәтелдер жаттаңдар.

V. Сабақты қорытындылау.
Қайталау

VI. Үй тапсырмасы. Шығарма жазу.

VI МОДУЛЬ
Лексикалық тақырыбы: Асхана

|Бөлімі |Сабақ |Модуль мазмұны |Уақыты |
| |саны | | |
|Кіріспе |1-сабақ |Модульге кіру |45 минут |
| | |Лексикалық тақырып Бекіту | |
| | |Суретпен жұмыс Жаттығуларды | |
| | |орындау | |
|Сөйлесу |2-сабақ |«Қазақ дастарқаны» мәтінімен жұмыс|45 минут |
| | |Деңгейлік тапсырмалар Жаттығуларды| |
| | |орындау Мақал-мәтелдермен жұмыс | |
| |3-сабақ |«Дұрыс тамақтану әдебі» мәтіні |45 минут |
| | |Жаттығуларды орындау Тірек | |
| | |сызбамен жұмыс | |
| |4-сабақ |Жаттығуларды орындау Тақырыпқа |45 минут |
| | |байланысты тапсырмалар Диалогпен | |
| | |жұмыс | |
| |5-сабақ |«Асханада қандай тағам |45 минут |
| | |дайындағанды ұнатасың? » | |
| | |сұхбатымен жұмыс Жұмбақтарды шешу | |
| | |Жаттығулармен жұмыс | |
| | | | |
| |6-сабақ |«Асхана тазалығын сақтау» |45 минут |
| | |сұхбатымен жұмыс Тірек сызбамен | |
| | |жұмыс Жаттығулармен жұмыс | |
| |7-сабақ |Тірек сызбамен жұмыс Жаттығулармен|45 минут |
| | |жұмыс | |
| |8-сабақ |«Асханада ыдыс жуу тәртібі» |45 минут |
| | |мәтінімен жұмыс Деңгейлік | |
| | |тапсырмалар Жаттығулармен жұмыс | |
| | |Фонетикалық талдау жасау | |
| |9-сабақ |«Ыдысын көріп асын іш» мәтінімен |45 минут |
| | |жұмыс Жаттығулармен жұмыс | |
| | |Жұмбақтарды шешу | |
|Қорытынды |10-сабақ |1. Тест |45 минут |
| | |2. Бақылау сұрақтары | |
| |11-cабақ |Диктант |45 минут |
| |12-сабақ |Мазмұндама |45 минут |

Кіріспе бөлімі
1-сабақ Асханада өзін-өзі ұстау әдебі
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Модульдің құрылымы мен мақсатын таныстыру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Сөз тіркестерін пайдаланып, асханада тамақтану кезінде
нені есте сақтау керектігін әңгімелеп беру.
Тамақтан соң қол жуу, тамақ ішу, түрегеп тұрып ішпе, санитарлық
ережелерді сақта, нан қоқымын тастама, ыдысты тазала, кезекпен ал, өзіңді -
өзің ұста, тамақ үстінде кітап оқыма, теледидар қарама, ас ішу кезінде
тәртіппен тамақтан, қасықты оң қолда ұста, түзу отыр, тазалықты ұста.

2-тапсырма. Сурет бойынша асханада тапсырыс беру туралы диалог құрау.

3-тапсырма. Берілген сөйлемдерге тиісті жалғауларды жалғап, асханада
өзін-өзі ұстау әдебіне назар аудару.
Тамақ алдында және тамақтан соң қол жуу - адамды көптеген ауру-
сырқаулардан сақтайды. Тамақты түрегеп тұрып жеуге болмайды. Тамақты аузыңа
аз-аздан сал. Ac пісіргенде санитарлық ережелері мұқият сақтау керек. Нанды
бір қолыңмен үзбе, нан қоқымын жерге тастама. Дастарқанды таза ұстау керек.
Тамақ ішіп болған соң, ыдысыңды ыдыс жуатын орынға апаруды ұмытпа.

4-тапсырма. Көп нүктенің орнына тиісті и, й әріптерін қою.
Жауап үлгісі:
Әдебиет, қиял, ағайын, бүлік, бейбіт, үйірме, рухани, тиімді, ғажайып,
қиын, биіктік, әйгілі, ыңғайлы, саяси, емтихан.

V. Сабақты қорытындылау.

«Кім жылдам?» ойыны: Берілген сөзден көп сөз құра.
«Орамжапырақ» сөзі.
Орам, жапырақ, орама, пырақ, жап, қар, қам, жапа, ора, қара, қожа ,
жама, парақ, жар, ара, ақ , т.с.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

Сөйлесу бөлімі 2-сабақ
Дастарқан басында сақталатын дәстүрлер, ырым - тыйымдар
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту. Сөздік жұмысы.
1-тапсырма. Берілген мәтінді оқып, мазмұнын айтып беру. Мәтін бойынша
сұрақтарға жауап беру. Үш деңгейлік тапсырмаларды орындау.
Сұрақтар:
1. Қазақ халқы үшін дастарқан қандай рөл атқарады?
2. Дастарқанда қандай тағамдар болады?
3. Дастарқанға ең бірінші қандай тағам әкелінеді?
4. Дастарқанның төрінде кімдер отырады?
5. Дастарқан басындағы сыйлы адамнан не күтеді?
2-тапсырма. Керекті сөздермен толықтырып, берілген ырым - тыйымдарды
есте сақтау.
Жауап үлгісі:
Дастарқанға бірінші нан әкеліп қояды. Қонаққа сынық ыдыспен ас беру -
қонақты сыйламағандық. Ac ішкен ыдысты төңкеріп қоюға болмайды. Нанды бір
қолмен сындыруға болмайды. Тамақты тұрып ішуге болмайды. Дастарқаннан
аттауға болмайды. Әкесі отырғанда балаға бас тартылмайды. Таңғы асты
тастама. Ac ішкен кезде дастарқан рәсімдері сақталу керек. Тамақты жасы
үлкен адам бірінші болып бастайды.
3-тапсырма. Дастарқан басындағы рәсімдер туралы әңгімелеп беру.

V. Сабақты қорытындылау.
4-тапсырма. «Дастарқан басындағы дәстүрлер» мәтінін оқып, сұрақтарға
жауап беру.
Сұрақтар:
1. Дастарқан басында қандай рәсімдер орындалады?
2. Халық дастарқанды қалай атаған?
3. Дастарқан басында ас ең алдымен кімге ұсынылады?
4. Дастарқан басына адамдар қалай отырады?
5. Тамақтану кезінде қолға қандай су құйылады?
6. Қолға су қалай құйылады?
7. Тамақтанып болған соң қандай рәсім жасалады?

VI. Үй тапсырмасы.
5-тапсырма. Берілген мақал-мәтелдердің мағынасын түсініп, жаттап алу.

39-3-сабақ Дұрыс тамақтану әдебі Күні: 14.11.15ж.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Әңгімені түсініп оқып, ат қою. Төмендегі сұрақтарға жауап
беру.
Сұрақтар:
1. Дұрыс тамақтану адам денсаулығы үшін қандай рөл атқарады?
2. Жандос інісіне қандай ақыл айтты?
3. Ол тамақтанудың қандай реттерін айтып өтті?
4. Інісіне ақыл айтқан Жандосты көрген ата-анасы не істеді?
Сөздік:
Бұлтию – обидеться асықпау – не торопиться
Амал – поступок қомағайлық – прожорливость
Баппен ішу – кушать не торопясь мәз болу – радоваться
Тауысу - доесть
2-тапсырма. Берілген сөйлемдерді мәтінге байланысты дұрысын анықтау.
Сөйлемнің мағынасы дұрыс болмаса, үлгі бойынша дұрысын жазу.
Жауап үлгісі:
1) Асты асықпай, әбден шайнап жұту керек.
2) Алдыңа қойылған асты үлкеннен кейін бастау керек.
3) Тамақты ұнатпау сияқты амалдан сақтану керек.
4) Тамақты тойып ішпеу керек.
3-тапсырма. Берілген тірек сызба бойынша тамақтанудың әдебін сақтау
туралы әңгімелеп беру.
Тамақтану әдебі

4-тапсырма. Берілген мақал-мәтелді жаттап алу. Мағыналарын түсіндіру.
Сыйлап берсе суын іш.
Ат – адамның қанаты, Арпа, бидай ас екен,
Ас – адамның арқауы. Алтын, күміс тас екен.
Асы бар аяқтан аттама. Ас атасы – нан.
6-тапсырма. Көп нүктенің орнына керекті сөзді қою. Жауап үлгісі:
Тамақта адам денесіне қажетті әр түрлі дәрумендер болады. Тамақты
жақсылап шайнап жұту керек. Тамақты талғаммен ішіңіз. Тамақтың сапасына,
құндылығына назар аудару қажет. Тамақты тартынып ішу керек.
V. Сабақты қорытындылау. Сұрақ – жауап әдісі:
1. Денсаулық мықты болу үшін қалай тамақтану керек?
2. Тамақтану әдебін білесің бе?
3. Асты қалай ішу керек?
4. Сен қалай тамақтанасың?
5. Үстел басында өзіңді қалай ұстау керек?
VI. Үй тапсырмасы. 5-тапсырма. Берілген сөз тіркестерінен сөйлемдер
құрау.

40-4-сабақ Тамақтану мезгілі Күні:
18.11.15ж.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Берілген мәтінді оқып, мазмұнын айтып беру.
Тамақтану тәртібі дегеніміз ас қабылдауда белгілі бір уақытқа бағыну
және тамақтану кезінде астың мөлшерін және мәзірін сақтау дегенді
білдіреді. Тамақтану тәртібіне мынадай ережелерді жатқызуға болады:
тамақтану барысында тәуліктік кесте белгілеу, тәулігіне үш немесе төрт рет
тамақтану керек, тамақ құнарлы болғаны жөн, тәуліктік ас мәзірі әр түрлі
болуы керек. Тамақтану кезінде адам өзінің ас қабылдау қабілеті, көңіл
күйіне назар аудару керек.
Сөздік:
Бағыну – подчинение мөлшер – норма
Сақтау – соблюдать ережелер – правила
Тәуліктік кесте – суточный график құнарлы - питательный

2-тапсырма. Тамақтанудың негізгі ережелерін қолдана отырып, әңгіме
құрау.
Тамақтану ережелері: тойып тамақ ішпе, тағамның мөлшерін сақта,
сапасына назар аудар, тәбет болмай, ас ішпе, тамақтанудың мезгілін сақта,
тамақты асықпай іш.

3-тапсырма. Кестедегі сөздерді қолданып, сұрақтарға жауап беру.
Жауап үлгісі:
|1. Күніне неше рет тамақтану |Төрт рет. |
|керек? | |
|2. Тәуліктің ас мәзірі қандай |Әр түрлі тағамдар түрі болуы |
|болу керек? |керек. |
|3. Тамақтану тәртібі дегеніміз |Ac қабылдағанда белгілі бір |
|не? |уақытқа бағыну. |
|4. Тамақтану мезгілін неге |Денсаулық үшін. |
|сақтау керек? | |

4-тапсырма. Тамақтанудағы қателіктерді есте сақтау. Осы аталған
қателіктер сендерде кездесе ме? Осы жөнінде достарымен өзара сөйлесіп,
диалог құрау.
Тамақтанудағы он қателік:
1. Тамақты көп жейміз.
2. Майлы тамақты жақсы көреміз.
3. Қандай тағамды ішіп – жегеніміз жөн, оны таңдап – талғай білмейміз.
4. Әр түрлі сұйық асты көп ішеміз.
5. Өз уақытында тамақтанбаймыз. Дастарқан үстінде тамақты тез ішіп, тез
жейміз. Тамақтану мерзімімен санаспаймыз.
6. Тәттіні көп жейміз. Қант, конфет, торт, т.б. асыра ішіп – жейміз.
7. Тамақты жақсы әзірлеп, дұрыс сақтай білмейміз.
8. Кешкілік теледидар көріп отырып, тамақ ішкенді ұнатамыз.
9. Тағамдардың құрамына көңіл бөлмейміз. Бізге міндетті түрде әр тамақтың
құрамында қанша белок, май, көмір, дәрумендер мөлшері бар екенін білген
жөн.
10. Тамақты жасқа қарай ішіп – жеуге тиістіміз.
(М.Сүлеймен)
V. Сабақты қорытындылау.
«Өрмекші торы» әдісі: Оқушылармен ойын арқылы сабақты қорытындылаймын.

VI. Үй тапсырмасы. 5-тапсырма. Берілген диалогті сұрақтармен
толықтыру.

41-5-сабақ Ac үйде қандай тағам дайындағанды ұнатасың? Күні:
19.11.15ж.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Берілген диалогті оқып шығып, сұрақтарға жауап беру.
Сұрақтар:
1. Жанар қандай салат дайындап жатыр?
2. Түскі асты кім әзірлейтін болды?
3. Түскі асқа не бар екен?
4. Сәбіз салатының әдісі қандай?
2-тапсырма. Берілген мәтінді түсініп оқып, көп нүктенің орнына керекті
жалғауларды қою.
Жауап үлгісі:
«Таңертеңгілік асты өзің же, түскі асты досыңмен бөліс, ал кешкі асты
дұшпаныңа бер» деген қағида бар. Ол - өмірден алынған тәжірибе, ақиқат.
Яғни үйықтар алдында тоя тамақтануға болмайды. Ол семіздікке алып келетін
жағдай. Себебі тамақтанғаннан кейін 2-3 сағат өткенде іштегі тағамдық
заттар белсенді түрде сіңіріле бастайды.
3-тапсырма. Берілген жұмбақтарды шешу.
Алға жайып тұз - дәмін,
Келтіреді үй сәнін.
Ол халқымның ақ жаны,
Жақсы дәстүр маржаны,
Кең пейіл де арайлы
Осы жерден тарайды. Бұл не? (Дастарқан)

Өзі ащы, Бірақ
Дәмді етер асты. Бұл не? (Тұз)

Түсі аппақ,
Тысы қатты – ақ.
Екі түрлі уызы,
Жесең тәтті – ақ. Бұл не? (Жұмыртқа)

Сұйық еді аппақ,
Бауырдай боп қатыпты.
Ішсең дәмі тәтті – ақ. Бұл не? (Сүт пен айран)

Әжем уыстап сығып,
Далада кептірген.
Қатты әрі тәтті,
Дәмін кім бар жеп көрген. Бұл не? (Құрт)

4-тапсырма. Берілген сөздерді септеу.
Тағам, досым, сәбіз, салат, мәзірі, дастарқан.
V. Сабақты қорытындылау.
Топтастыру әдісі:
Өздері білетін салат түрлерін жазу. Бір түрінің қалай дайындалатыны
туралы айтып беру.

САЛАТ

VI. Үй тапсырмасы. Ас, тағамға байланысты жұмбақ тауып жазып келу.

42-6-сабақ Асхананың тазалығын сақтау Күні:
20.11.15ж.

I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Берілген диалогті оқып, өзара сөйлесу.
2-тапсырма. Берілген сын есімдерге тиісті қосымшаларды қолданып,
асхана тазалығы туралы әңгімелеу. Сын есімдердің негізгі, туынды түрлерін
ажырату.
Жауап үлгісі:
|Тірек сөздер |Сын есім |
|жарық |негізгі |
|таза |негізгі |
|кең |негізгі |
|ыңғайлы |туынды. |
|қоңыр салқын |негізгі |
|сөнді |туынды |
|көлемді |туынды |
|жарығырақ |туынды |
|көп бөлмелі |туынды |
|жинақы |туынды |
|жарасымды |туынды |

3-тапсырма. Тірек сызбаны қолданып, асхананың тазалығы туралы
әңгімелеп беру.

Асхана
тазалығы

4-тапсырма. Төмендегі сөйлемдерді дұрыс құрау.
Жауап үлгісі:
1) Мен досыммен бірге асханаға бардым.
2) Асханада ұлттық тағамдардан палау, қуырдақ, қазақша ет бар.
3) Асхананың іші жарық, кең әрі таза.
5-тапсырма. Тақырыпқа арналған қосымша сөздікті қолданып, шағын мәтін
құрап жазу.
дастарқан мәзірі – меню тағам - еда, пища
түр – вид асхана - столовая
салқын тағам - холодные блюда ыстық тағамдар - горячие
блюда
сүт тағамдары - молочные продукты тәтті тағамдар - сладкие
блюда
сусындар - напитки даяшы - официант
ішемін - пью ұнатамын - нравится
ұнатпаймын - не нравится тамақтанамын - покушаю
әркім – каждый өзіне қызмет етеді -
самообслуживание
кезек - очередь

V. Сабақты қорытындылау.
«Он сөз айт» әдісі:
Оқушылар ортаға шығып шеңбер құрады. Бір оқушы маңдайына белгілі бір
сөзді жазып алады да, сол сөз туралы оқушыларға сұрақ қойып шығады. Он
сұрақ қойып, сол сөзді тауып алса, жеңіске жетеді.

VI. Үй тапсырмасы.
6-тапсырма. Берілген сөйлемдерді үлгі бойынша келер шаққа айналдырып
жазу.
43-7-сабақ Асханадағы үстелді сәндеу ережелері Күні:
21.11.15ж.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Көп нүктенің орнына керекті жалғауларды қойып,
сөйлемдердің бастауыш пен баяндауышын табу.

2-тапсырма. Берілген тірек сызбаны қолданып, өзара диалог құрау. Сызба
бойынша сұрақтарға жауап беру. «Өз жартынды тап» ойынын өткізу. Ойынның
шарты:
Мұғалім екі-екіден кеспелер дайындайды: біреуінде - сұрақтар,
екіншісінде - жауаптар. Бір сұрақ пен оның жауабына арналған кеспелердің
түсі бірдей болады. Оқушылар кез келген түсті кеспені (әрқайсысы біреуін)
таңдайды. Содан кейін оның түсі бойынша өзіне серігін іздеп, бірге отырып,
жұмыс істейді.
Сұрақтар:
1. Дастарқан әдемі көрінуі үшін үстелден қанша сантиметр салбырап
тұруы қажет?
2. Ыдыс-аяқты қалай таңдап алу керек?
3. Тәрелкенің сол жағында және оң жағында нелер орналасады?
4. Үстелде майлықтар қандай болуы керек?
5. Үстелдегі қосымша элементтерге нелер жатады?

Кластер жасау:
Оқушылар дастарқанды сәнді әзірлеудің үлгісін қағаз бетіне түсіріп,
ортаға шығып қорғайды. өз ойларын еркін жеткізіп, пікір тыңдайды.

V. Сабақты қорытындылау.
3-тапсырма. Сөйлемді мағынасына қарай толықтыру.
Мен тамақ іштім.
Сен үстелді сәндедің.
Сіз салат жасадыңыз.
Ол ой дайындады.
Біз асханаға бардық.
Сендер қонақ күттіңдер.
Сіздер жеміс-жидек сатып алдыңыздар.
Олар асқа тапсырыс берді.

VI. Үй тапсырмасы.
4-тапсырма. Тірек сызба бойынша толықтыру.

44-8-сабақ Асханада ыдыс жуу тәртібі
Күні: 25.11.15ж.

I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Берілген мәтінді оқып шығып, төмендегі үш деңгейлік
тапсырмаларды орындау.
Сөздік:
Талаптар – требование
Ішек аурулары – кишечные заболевания
Қоғамдық тамақтану орындары – места общественного питания
Ыдыстарды шаю – полоскать посуду
Ыдыстарды кептіру – просушить посуду
ІІІ деңгей
1. Мәтінге байланысты сұрақтар дайындаңдар.
2. Сөздерді пайдаланып, ыдыс жууға байланысты сөйлемдер құраңдар.
Таза, талаптар, шаю, жуғыш заттар, дайындау.
ІІ деңгей
1. Сөйлемге синтаксистік талдау жасаңдар.
Асхана ыдысын жуу кезінде талаптарды сақтау керек.
2. «Ыдысын көріп, асын іш» деген мақалдың мағынасын түсіндіріңдер.
І деңгей
Ата – аналарыңа ыдыс жууға көмектескендерің туралы шағын әңгіме
құраңдар.

2-тапсырма. Ыдыс-аяқтың маңызы туралы мәтінді оқып, мағынасын
түсіндіру. Аталған ыдыстар туралы әңгімелесу. Төмендегі сұрақтарға жауап
беру.
Сұрақтар:
1. Ата-бабаларымыз ыдысты неден жасаған?
2. Қазан қандай ыдыс?
3. Саба дегеніміз не?
4. Ешкі терісінен сусын құюға арналып жасалатын ыдыс қалай аталады?
5. Талқан, тары түю үшін не қолданылады?
Сөздік:
Тұрмыс – быт жылқы – лошадь
Ешкі терісі – козья шкура (шевро) қазан – казан
Кәделі – обрядовый шағын ыдыс – маленькая посуда
Тары – просо заман ағымы – течение времени

V. Сабақты қорытындылау.
4-тапсырма. Ыдыс-аяқ туралы жұмбақтарды шешу.
Отқа қойсаң елпілдеп, Сабы бар, басы шатыр,
Быж – быж етіп тұншығар. Табысын өлшеп әкеп,
Тақиясы селкілдеп, Құдыққа тасып жатыр.
Танауынан су шығар. (Шәйнек) (Қасық)

Өткір жүзді келеді, Баы – құдық, сабы – сырық.
Өте қажет құрал ол. (Ожау)
Ұсақтап та турар ол. (Пышақ)

VI. Үй тапсырмасы.
3-тапсырма. Мәтіндегі сөйлемдерге назар аударып, төмендегі мысалдардың
дұрыстығын анықтау, үлгі бойынша жазу.

45-9-сабақ Асхананы жабдықтау Күні:
26.11.15ж.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Көп нүктенің орнына керекті есімдіктерді қою.
Жауап үлгісі:
Олар кеңінен отырып ас ішті. Мен онымен бірге тамақтандым. Біз
асхананы кешкі асқа әзірледік. Осы асханада достарыммен кездесу өткіземін.
Бәріміз асхананы қажетті заттармен жабдықтадық. Самат бізбен асханада
кездесетінін айтты.

2-тапсырма. Сөйлемдерді аяқтау. Жауап үлгісі:

|1. Асхананы жабдықтау үшін ... |1. тұрмыстық құралдар қажет. |
|2. Үстелдің үсті әрқашан ... |2. тазартылып тұруы қажет. |
|3. Асхана ыдыстары бірдей ... |3. болғаны абзал. |
|4. Асхананың қабырғасына түрлі |4. суреттер ілінгені әдемі. |
|5. Асхананың ауасы ... |5. таза болуы керек. |
|6. Асханада тазалық әрқашан ... |6. сақталуы керек. |

4-тапсырма. Берілген сөз тіркестерінен сөйлемдер құрау.
Асхана жабдығы, үстел тазалығы, кең бөлме, алма шырыны, салқын
тағамдар, тамақ әзірлеу, майлықтарды дайындау, ыдыс-аяқты тазалау, әдемі
суреттерді ілу, қажетті заттар.
Жауап үлгісі: Асхана жабдығы түгел болған жағдайда ғана тамақ
әзірлеуге кірісу керек. Үстел тазалығы белгілі бір этикаға сай келуі тиіс.
Үстелдер мен орындықтар тұрған кең бөлме жарық болғаны дұрыс. Даяшы
үстелдерге алма шырынын қойып шықты. Бұл асханада салқын тағамдар өте дәмді
жасалады. Тамақ әзірлеу үшін керекті заттарды алдын – ала даярлап қою
керек. Әр үстелге майлықтарды дайындап, сәндеп қойыпты. Ас ішіліп болған
соң ыдыс-аяқты тазалау керек. Асхананың қабырғаларына әдемі суреттерді іліп
қойыпты. Қажетті заттардың бәрі өз орындарында тұр.

V. Сабақты қорытындылау.
3-тапсырма. Берілген диалогті оқып, өзара сөйлесу. Төмендегі
сұрақтарға жауап беру.
Сұрақтар:
1. Жақында анасы не ашқан?
2. Асхананы жабдықтауға кімдер көмектескісі келді?
3. Асхананы жабдықтауға байланысты кеңесті қайдан қарайтынын айтты?

VI. Үй тапсырмасы.
5-тапсырма. Сөздерге фонетикалық талдау жасау.

46-10-сабақ Нәтиже сабақ Күні:
27.11.15ж.
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Тест және бақылау тапсырмаларын орындау.
I. Тест сұрақтарына жауап беру.
1. Тамақ ішкенде ... оқыма. Көп нүктенің орнына керекті сөзді
қойыңдар.
А) теледидар В)радио С) кітап Е) тігін
2. Көп нүктенің орнына керекті сөздерді қойыңдар.
Ac ішіп болған соң, «...» деуге болмайды, «...» деу керек.
A) іштім, болдым
B) тойдым, болдым
C) тойдым, қанағат
D) қанағат, болдым
3. Бата жасау, ас қайыру сияқты жораларды сыйлы адам... күтеді. Көп
нүктенің орнына керекті септік жалғауын қойыңдар.
A) –ды B) –нан C) –ға D) -нда
4. «Дастарқанға ең бірінші (не?) қойылады». Берілген сұраққа жауап
беріңдер.
A) сүт B) қант C) нан D) бал
5. Тамақтану барысында неден сақтану керек?
A) тамақтан
B) қомағайлықтан
C) аштықтан
D) тәтті тағамдардан
6. Берілген сөйлемдегі көп нүктенің орнына керекті сөзді қойыңдар.
«Тамақтың ... назар аудар».
A) ащылығына B) сапасына C) тәттілігіне D) көптігіне
7. Асханада кезекке не үшін тұрамыз?
A) оқу құралдарын алу үшін
B) сабақ оқу үшін
C) асқа тапсырыс беру үшін
D) ыдыс жуу үшін
8. Берілген мақалды мағынасына қарап аяқтаңдар. «... көріп, ... іш».
A) ыдысын, асын B) ыдысын, сүт C) асын, тамағын D) ыдысын, жу
9. Қымыз құюға арналған жылқы терісінен жасалған ыдыс қалай аталады?
А) саба B) торсық C) қазан D) ожау
10. Асхананың қабырғасына түрлі нелер ілінуі керек?
A) суреттер B) кітаптар C) жапқыштар D)
теледидарлар

ІІ. Бақылау сұрақтары мен тапсырмаларды орындау.
1. Этикеттік орамдардың түрлерін анықтап, әрқайсысына сипаттам
беріңдер.
2. Мектеп асханасында өздеріңді қалай ұстайтындарың туралы әңгімелеп
беріңдер.
3. Қазақ халқында дастарқан басында қандай ырыс – тыйымдарды сақтау
керек.
4. Өзің күніне неше мезгіл тамақтанасың? Асханаға жиі барып тұрасың
ба?
5. Мектеп асханасы қалай безендірілгені туралы айтып беріңдер.
6. Үйіңде анаңа ыдыс жууға, тамақ пісіруге көмектесесің бе? Үйдегі ас
үй қалай жабдықталған? Шағын әңгіме құраңдар.

V. Сабақты қорытындылау.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау

|46-11-сабақ | 8-сынып |
| |Қазақ тілі Күні: 28.11.15ж. |
|Сабақ тақырыбы | Диктант «Ертіс өзені» |
|Жалпы мақсаттар |Сөйлем мүшелері , сөйлемдегі орны, тыныс белгілері бойынша |
| |диктант жүргізу. Материалды қалай меңгергендігіне бақылау |
| |жасау. |
| |Өтілген тақырып бойынша сауаттылығын бағалау. |
| |Алған білімдерін өз бетінше пайдалана алуға үйрету. |
|Оқыту нәтижелері |Топта белсенділік көрсетуге тырысады; |
| |Теориялық білімдерін практикада тиімді пайдалануға |
| |үйренеді; ситуациядан шығу жолдарын бірлесе ойланады; |
| |пысықтауыштың күнделікті әрекетте кездесіп жүргенін |
| |біледі, сөйлемге жүйелі талдау жасауға ұмтылады. |
|Негізгі идеялар |Диктант- сауаттылықты тексеру жұмысы, оқушылар жұмыстарының|
| |қалай бағаланатын біледі. |
|Дереккөздер,сілтемелер|Қазақ тілі «Диктанттар мен мазмұндамалар жинағы». М. |
| |С.Атабаева. |
| |2002 ж . |
| |Мұғалім жазбалары |
|Ынтымақтастық | |
|атмосфера тудыру | |
| |Еркін әңгімелесу. |
| |Мектепке келе жатып нені байқадыңыздар? |
| |Ауа- райы қалай? |
| |Сен сыныпқа келгенде кімдер болды? |
| Тұсаукесер |Өтілген ережелер бойынша сұрақтар, диктант мақсатымен |
| |таныстыру, бағалау критерийлерін бірігіп жасау. |
| |Мәтінге кіріспе сұрақтар беру. |
| |Басқа да білетін өзендері туралы айту. |
|Мағынаны тану | Ескіден жаңаға көшу, меңгеру қадамдары. |
| | |
| |Ертіс өзені |
| |Табиғаттың адамға, оның мінез – құлқына ететін әсері туралы|
| |айтқанда, есіме Ертіс өзені, Шыңғыстау аймағы түседі. Ертіс|
| |– сұлу, сылқым өзен. Сонау Зайсаннан бастап, алтынды аймақ|
| |кербез Алтайды қақ жарып өтеді. Ерке мінезді, сылаң қағып |
| |ағатын өзен. Арнасы кең, тоғайы мол өңірді жара ағып, |
| |алысқа кетіп жатқан үлкен өзен өз өңіріндегі елге, жерге, |
| |тіпті, ерге талай мінез, талай сый берген. Кейде толқып, |
| |кейде кенересінен аса төгіліп, неше түрлі бұраңға, |
| |бұлтарысқа салып ағатын сұрғылт түсті асау ағын өз |
| |тұрғындарына талай ой салып, жанын тербеген болар. |
| |Ертіс жағасында өскен Темірбек бойында сол өзі туған |
| |жердің суреті, жүрегіне салған ізі бардай. |
| |(96 сөз) . |
| | Жазу кезеңі |
| |Бір сөзге дыбыстық талдау жасау. |
| |Бір сөзді септеу. |
| Қосымша тапсырмалар |Қайталап оқу, тексеру, тыныс белгілерін қою. |
|Ой толғаныс |Есіл өзені туралы не білесіңдер? |
|Үйг тапсырма: |Емле ережлерін қайталау. |
|Бағалау |Тексеріп, емле қателері мен пунктуациялық қателерін шартты |
| |белгімен көрсету. |

48-12-сабақ. 8-сынып.
Күні: 2.12.15ж.
Тақырып: Мазмұндама «Қазақ халқы қонақжай» ( қысқы мазмұндама)
Сабақтың мақсаты:
1.Білімділік: оқушылардың қазақ халқы,ның қонақжайлығы туралы білмдерін
бақылау,білім деңгейін тексеру;
2.Дамытушылық: жазбаша көркем тілін дамыту, теориялық білімдерін
практикалық жұмыстарда қолдануға,ойлау еңбегіне,өз беттерімен ойларын
жүйелі түрде жеткізуге,қорытынды жасай білуге дағдыландыру.
3.Тәрбиелік: оқушыларды мәтінді оқығанда ынтамен тыңдауға,есте
сақтауға,бағыттау,оқушының зейінін,ойын дамытуға,оқушының іс-әрекетке
ұйымдастыру.
Сабақ барысы:
I.Ұйымдастыру кезеңі: амандасу,кезекшілермен әңгімелесу,сабақтың тақырыбы
мен мақсатын айту.
II. Мазмұндама жазуда нені ескеру керек?
1. Оқушының білім деңгейін;
2. Дағдысын
3. Жас ерекшілігін
4.Оқушыны неге үйрету
5.Мазмұндама түрін ( негізінде мазмұндаманың 5 түрі бар:бақылау
мазмұндама,үйрету
мазмұндама,қысқа мазмұндама,тапсырмасы бар мазмұндама,таңдамалы мазмұндама)

III. Кірспе әңгіме: мұғалім оқушының назарын ұйымдастыру үшін мәтін туралы
оларға қысқаша түсінік береді,мәтіннің мазмұнын түсінуге дайындайды,
өйткені кіріспе әңгіменің мазмұндама сапасына әсері үлкен.
IV. Мәтінмен танысу, мәтін бойынша жұмыстар:
1. Мәтінді асықпай,жағымды дауыспен,салмақпен оқу керек. Түсініксіз
сөздерді сөздік дәптерлерге жаздырады,кейбір қиын,жаңа сөздерді тақтаға
жазып қояды.Оқушылар мәтіннің ең басты сөздерін теріп бірінші бағанаға
жазады,екінші бағанаға етістіктерді жазады. Содан кейін оқушылар бірінші
мен екінші бағаналардағы сөздермен сөз тіркестерімен, сөйлем құрастырады.
2. Оқушының мәтін мазмұнын түсінген-түсінбегенін тексеруі қажет. Оқушылар
мәтін мазмұнын түсінбесе түсіндіруі керек. Мұғалім өзі түсіндірмей тек
сұрақ арқылы оқушыларды мәтінді түсінуге жетелейді.
Мысалы: - Мәтінде не туралы айтылған ? Басты дәстүрлер қандай ? деген
сияқты сұрақтар арқылы іске асады.
3.Жоспар құрастыру. М.М.Жанпейісованың «Мәтін бөліктері» ойынын өткізуге
болады. Оқушылар 3 топқа бөлінеді.Әр топ мәтіннің белгілі бөлігін табады.
Мысалы: I. Кіріспе
II.Негізгі бөлім
III.Қорытынды бөлім
IV.Толықтыру.
4.Мәтінді екінші рет оқу,не өте жақсы оқитын оқушыға оқыту.Бұдан соң
мәтінді 2-3 оқушыға жоспар бойынша әңгімелетеді.
5.Тілдік тапсырмалармен байланыстырады.Ол үшін тірек сөздерді
қолдану,сөйлемнің сөз тіркестерін білгілі бір үлгілерін қолдану т.б. осы
сияқты тапсырмалар арқылы жүзеге асыру қажет.
6.Дұрыс жазу.Қазақ тілінде ауызша тіл мен жазбаша тілде кейбір сөздердің
айтылуы мен жазылуы бірдей бола бермейтінін оқушыларға ескерту керек.
7.Үндестік заңын ескерту. Сөздік жұмысы.

8.Мазмұндама жазу.
"Қазақ халқы қонақжай"
Жоспар:
1. Қазақтарда қонаққа қатысты қандай түсініктер бар.
2. Қазақ халқының салт-дәстүрлері:
а) Қонақ күту - ең жауапты іс.
б) қонақтарға сусын беруі.
в) "мырза үй" мен "сараң" үй
3. Шетелден келген қонақтардың пікірі.
Қазақ халқы танымаса да, "құдайы қонақпын" деген адамды қарсы алады. Жол
жүріп келе жатқан адам кез келген ауылға, үйге келіп, қонақ бола береді.
Қазақ халқында "қазақтың бірі қыдыр" деген сөз бар. Бұл сөздің мағынасы:
"Алланың жіберген сыйы қырық адаммен бәрге келуі мүмкін". Сондықтан
"қонақпен бірге құт, ырыс келеді, қонақты қусаң, құт, ырыс, кейін қашып
кетеді" деген түсінік бар.
Қазақ үшін қонақты қарсы алмау, күпеу- ұят. Қонақты қарсы алуға, шығарып
салуға ерекше мән береді. Қонақ келгенде үй иесі алдынан шығып қарсы алып,
есікті өзі ашып, үйге кіргізіп, өзі қонақтардан кейін кіріп, есікті жабуы
керек. Бұл - қонақпен келген "құт", "ырыс" бәрге кірсін дегені.
Қонақ күту - қазақ халқының ең жауапты ісі. Оларды риза етуге тырысады. ең
алдымен, қонақтарға сусын (қымыз, шұбат) беріледі. Содан кейін шай ішіледі.
Шайдан кейін қонақтардың көңілді отыруына үй иесі жағдай жасайды. ауылдағы
әнші, күйшілерді шақырып, қонақтардың көңілін көтереді. Қонвқты жақсы қарсы
алған үйді "мырза үйі", ал дұрыс қарсы алмаған үйді "сараң" дейді.
Осы дәстүр қазір де бар. Шетелден келген қонақтар "қазақ халқы- қонақжай
халық " деп бекер айтпайды.
( Ш. Бектұров)
V. Үйге тапсырма беру: ережелерді қайталау.

VII МОДУЛЬ
Лексикалық тақырыбы: Қазақстанның ірі қалалары
Грамматикалық тақырыбы: Күрделі сөздер.
Біріккен сөздер
|Бөлімі |Сабақ |Модуль мазмұны |Уақыты |
| |саны | | |
|Кіріспе |1-сабақ |Модульге кіру Грамматикалық тақырып |45 минут |
| | |Лексикалық тақырып Бекіту. «Орта | |
| | |ғасырдағы Қазақстан қалалары» мәтіні | |
| | |Деңгейлік тапсырмалар Жаттығуларды | |
| | |орындау | |
|Сөйлесу |2-сабақ |«Ортағасырлық Отырар» мәтінімен жұмыс |45 минут |
| | |Фонетикалық талдау Жаттығуларды орындау | |
| | |М. Ерімбетовтің «Отырар» өлеңімен жұмыс | |
| | | | |
| | | | |
| |3-сабақ |«Қазақ елінің бас қалалары» мәтіні |45 минут |
| | |Деңгейлік тапсырмалар Жаттығуларды | |
| | |орындау | |
| |4-сабақ |Тірек сызбамен жұмыс Жаттығуларды орындау|45 минут |
| | |Сұрақтармен жұмыс | |
| |5-сабақ |«Орынбор - түңғыш астана» мәтінімен жұмыс|45 минут |
| | |Диалогпен жұмыс Жаттығулармен жұмыс | |
| |6-сабақ |«Алматы қаласы» диалогі Жаттығулармен |45 минут |
| | |жұмыс «Алматы қаласы» мәтінімен жұмыс | |
| | |Деңгейлік тапсырмалар | |
| |7-сабақ |Тірек сызбамен жұмыс Жаттығулармен жұмыс |45 минут |
| |8-сабақ |«Қызылорда қаласы» мәтіні Деңгейлік |45 минут |
| | |тапсырмалар Жаттығулармен жұмыс | |
| |9-сабақ |«Орал» мәтінімен жұмыс Жаттығулармен |45 минут |
| | |жұмыс | |
| |10-сабақ|«Астана тарихы» мәтінімен жұмыс |45 минут |
| | |Деңгейлік тапсырмалар Жаттығуларды | |
| | |орындау Суретпен жұмыс | |
| |11-сабақ|«Бас қаланың бойтұмары» мәтінімен жұмыс |45 минут |
| | |Жаттығуларды орындау «Бәйтерек» мәтінімен| |
| | |жұмыс Деңгейлік тапсырмалар | |
|Қорытынды |12-сабақ|1. Тест |45 минут |
| | |2. Бақылау сұрақтары | |

Кіріспе бөлімі
1-сабақ Орта ғасырдағы Қазақстан қалалары
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Модульдің құрылымы мен мақсатын таныстыру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Жаңа тақырыпты түсіндіру. Грамматикалық тақырыпты тірек сызба
негізінде түсіндіру.
Берілген мәліметтермен танысып, есте сақтау.
[pic]
[pic]
1. Қазақ тіл білімінде кемінде екі түбірден жасалып, бір мағынаны
білдіретін сөздерді күрделі сөздер дейміз. Оның 4 түрі бар: біріккен сөз,
қос сөз, қысқарған сөз, тіркескен сөз.
2. Біріккен сөз - екі немесе одан да көп сөз бірігіп, бір ұғымды
білдіретін, бір сұраққа жауап беретін сөз. Мысалы: Талдықорған
(Талды+қорған), Екібастұз (Екі+бас+тұз), т.б.
3. Кіріккен сөз - құрамындағы сөздердің ең кемінде бір дыбысы өзгеріп
біріккен сөз. Мысалы:
[pic]
V. Сөздік жұмысы.
1. Сөздер мен сөз тіркестерінің мағыналарын түсіндіру, сөздік
дәптерлеріне жазу.
2. Сөздерді дұрыс айтуға дағдыландыру: а) мұғалімнің мәнерлеп оқуы;
ә) оқушылардың дауыстап қайталауы; б) оқушылардың тізбектеп оқуы.
3. Сөздерден сөз тіркестерін құрау.
4. Сөйлем құрау.
Мәдениет тірегі – центр культуры
Бой көтеру – возвышаться
әлемдік қарым – қатынас – международные отношения
жазба деректеме – рукопись
монша – баня
безендірілген – украшен
керуен - караван
VI. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінді оқып, төмендегі сұрақтарға жауап беру. Үш
деңгейлік тапсырмаларды орындау.
ІІІ деңгей
1. Мәтін бойынша берілген сұрақтарға ауызша жауап беріңдер.
2. Сөйлемдерге тиісті септік жалғауын жалғаңдар.
Қалалар мәдениеттің тірегіне айналды. Қазақстандағы Сырдарияның орта
бойына орналасқан ірі қалалардың бірі – Отырар. Тараз қаласының
моншасы болған. Сығанақ – қыашақ бірлестігінң орталығы.
ІІ деңгей
1. Мәтінді жоспар бойынша әңгімелеңдер.
Жоспар:
Қалалардың дамуы.
Жібек жолының қалаларға ықпалы.
2. Көне қалалардың ішінде қазір сақталған Тараз, Түркістан қалалары
туралы мәлімет жинастырыңдар.
І деңгей
«Орта ғасырдағы Қазақстанның ірі қалалары» атты реферат жазыңдар.
Мәліметтерді тарихпен байланыстырып, әңгімелеп беріңдер.

Сұрақтар:
1. Орта Азия мен Қазақстан қалалары нешінші ғасырда гүлдене бастады?
2. Қазақстанда қандай қалалар бой көтерді?
3. Сырдарияның бойында орналасқан ірі қала қалай аталады?
4. VII ғасырда Ұлы Жібек жолының ірі мекеніне айналған қай қала?
5. Айша бибі күмбезі қай қалада көтерілген?
6. Сығанақ қаласы қайда орналасқан?
3-тапсырма. Берілген біріккен атауларды пайдаланып, үлгі бойынша
сөйлем құрау.
Үлгі: Біз Көкшетауға бардық.
Сырдария, Қарағанды, Ақтөбе, Екібастұз, Қызылорда, Ақтау, Талдықорған,
Көкшетау.

VII. Сабақты қорытындылау.
4-тапсырма. Сөйлемдерді дұрыс құрау.
Жауап үлгісі:
|1. Батыс Түркістан жерінде ... |1. Суяб, Құлан, Мерке, Тараз, |
|2. Қазақстанның оңтүстігінде |Отырар, Исфиджаб сияқты қалалар бой |
|басты және ірі қалалардың бірі |көтерді. |
|Исфиджаб, одан соң ... |2. Сайрам деп аталды. |
|3. Тараз жазба деректемелерде |3. 568 жылдан бастап аталады. |
|... |4. моншасы болған. |
|4. Тараз қаласының ... | |

VIII. Үй тапсырмасы. Ережелерді жаттау.

Сөйлесу бөлімі
2-сабақ Ортағасырлық Отырар
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, мазмұнын айтып беру. Мәтін бойынша
берілген тапсырмаларды орындау.
Ортағасырлық Отырар
Арыс өзенінің Сырдарияға құяр аралығында ежелгі Отырар жатыр. Отырар
сол кездің өзінде қолөнері дамыған, мал, егін шаруашылығымен айналысқан ірі
орталық, жауынан қорғана алатын мықты бекінісі бар қала болды.
Отырардан бастау алған жол шығысында Қытаймен, батысында Византиямен
оңтүстігінде Орта Азиямен байланысып жатты.
Ұлы ойшыл, ғұлама ғалым Әбу Насыр әл-Фараби Отырар топырағында дүниеге
келді.
Отырар өмір сүрген дәуірде жаугершілік, шапқыншылық көп болды. Сол
тұста Монғол жорығы мен Жоңғар шапқыншылығы бүкіл елді есеңгіретіп кетті.
Бұл кезде Отырар қаласы Оңтүстік өңірін мекендеушілердің орталығы болды.
Жан – жақтан келушілер Отырарды төңіректей қоныс тепті. Сөйтіп, Алтынтөбе,
Жалпақтөбе, Құйрықтөбе, Пышақшытөбе деген шағын елді мекендер пайда болды.
Отырар ҮІІ ғасырдан бастап өсе келе ІХ ғасырда сол төңіректің астанасы
араб деректеріндегі Фараб деген атпен дүние жүзіне мәлім бола бастады.
(К.Байпақов)
Сөздік:
Ежелгі – древний Қолөнер – рукоделие
Орталық – центр Бекініс – укрепление
Жаугершілік – смута Шапқыншылық – нашествие
Есеңгірету – обессилить Мекендеушілер - проживающий
2-тапсырма. Төмендегі сұрақтарға жазбаша жауап жазу. Сұрақтарға жауап
жазу кезінде өзара диалог құрау.
1. Ежелгі Отырар қай жерде орналасқан?
2. Отырар қандай қала болды?
3. Отырарда кім дүниеге келген?
4. Отырарды қандай шапқыншылық есеңгіретіп кетті?
5. Отырарда қандай елді мекендер пайда бола бастады?
6. Араб деректерінде Отырар қандай атпен танымал болды?
3-тапсырма. Берілген сөздерге фонетикалық талдау жасау.
Орта ғасыр, Отырар, араб.
5-тапсырма. Сөйлемдерден күрделі сөздердің түрлерін ажыратып, үлгі
бойынша құрамына қарай талдау.
Үлгі: байланысып жатты – не істеді? тіркескен сөз, күрделі етістік.
Отырар оңтүстігінде Орта Азиямен байланысып жатты. Отырарда Алтынтөбе,
Жалпақтөбе, Құйрықтөбе, Пышақшытөбе деген шағын елді мекендер пайда болды.
Отырарда сол кездің өзінде қолөнер дамыды.
V. Сабақты қорытындылау. Сипаттама беру.
О – орнықты
Т - тынысты
Ы - ырысты
Р - рақымды
А - ардақты
Р - рухты
VI. Үй тапсырмасы. 4-тапсырма. Мәтіндегі біріккен сөздерді қолданып,
үлгі бойынша сөйлем құрау.

3-сабақ Қазақ елінің бас қалалары
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. «Қазақ елінің бас қалалары» мәтінін оқып, үш деңгейлік
тапсырмаларды орындау.
Сөздік:
Белгі – символ
Басқару - управлять
Қағандық – ханство
Шаһар – город
ІІІ деңгей
1. Мәтіннің мазмұны бойынша сұрақтар дайындаңдар.
2. Мәтін ретімен қазақ елінің бас қалаларын атап шығыңдар.
ІІ деңгей
1. Сөздерге фонетикалық талдау жасаңдар.
Ежелгі, астана, ғасыр, дәуір.
2. Мәтіндегі әр абзацқа жоспар құрып, әңгімелеңдер.
Жоспар:
Қазақ елі мемлекеттігінің белгісі.
Орта ғасырдағы бас қалалар.
Кеңес дәуіріндегі бас қалалар.
І деңгей
Мәтін бойынша сөйлем құраңдар.
1. Басқару үшін ...
2. Алғашқы мемлекет ...
3. Ірі қалалар ...
4. Суяб ...
5. Отырар ...
6. Түркістан ...
7. Орынбор ...
8. Қызылорда ...
9. Алматы ...
10. Ақмола ...
3-тапсырма. Төмендегі сөздердің аудармасын табу. Жауап үлгісі:
|басқару |управлять |
|қағандық |ханство |
|шаһар |город |
|астана |столица |
|іргетас |фундамент |
|дәуір |эпоха |
|сауда |торговля |

V. Сабақты қорытындылау.
Оқушыларға қала аттары жазылған қағаздар таратылады. Сол аталған қала
туралы мәліметтер айту. Қай оқушы көп мәліметтерді айтса, сол оқушы
бағаланады.

Алматы, Астана, Қызылорда, Қарағанды, Талдықорған, Ақтау, Атырау,
Орал, Көкшетау, Павлодар, Ақтөбе, Өскемен, Шымкент, Тараз, Түркістан.

VI. Үй тапсырмасы. 2-тапсырма. Сөйлемдерді толықтырып жазу.

4-сабақ Қазақстанның астаналары
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Тірек сызбаны толықтырып, Қазақстан астаналары туралы
мәлімет жинастыру.
Мемлекеті астанасы
Батыс түрік Суяб
Қарахан Баласағұн
Қарлұқ қағанаты Қойлық
Оғыз мемлекеті Янгикент
Қыпшақ хандығы
Ақорда мемлекеті сығанақ
Әбілқайыр мемлекеті
Қазақ хандығы
Кеңес дәуірі Орынбор,
ҚазКСР Қызылорда, Алматы
Қазақстан Республикасы Алматы, Астана
2-тапсырма. Жақшаны ашып, сөйлемді дұрыс құрау.
Жауап үлгісі:
1. Суяб - Батыс түрік қағанатының астанасы,
2. Астана қаласы - Қазақстан Республикасының астанасы,
3. Орынбор, Қызылорда, Алматы - ҚазКСР-інің астанасы.

3-тапсырма. Берілген мәтінді оқып, мәтінге ат қою.
Төмендегі сұрақтарға жауап беру.
Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беру:
1. Қандай қалалар XX ғасырда Қазақстанның астаналары болды?
2. Орынбор қаласы қай жылдары Қазақстанның астанасы болды?
3. Қызылорда қаласы астана болған кезде қалай аталды?
4. Алматы қаласы жөнінде не білесіңдер?
5. Ақмола қай жылы «Астана» деген атпен аталды?
6. Астананың ресми түсаукесері қашан болды?

4-тапсырма. Берілген сөздерге морфологиялық талдау жасау.
Үлгі: республикамыздың: республика – түбір, -мыз – жіктік жалғау, -дың
– ілік септігінің жалғауы.
Қаласының, көшелерінде, тұсаукесеріне.
V. Сабақты қорытындылау. Венн диаграммасы.
Алматы Астана

VI. Үй тапсырмасы. 5-тапсырма. Сызбадан Қазақстанның ірі-ірі 10
қаласын атап, қай қаланың қазіргі Астанаға жақын тұрғандығын айтып беру.
Сөйлеу үлгісі бойынша диалог құрау.

5-сабақ
Орынбор - тұңғыш астана
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Берілген мәтінді оқып, мәліметтерді есте сақтау.
Орынбор – тұңғыш астана
Қазақстан жерінде түрік қағанатынан бергі елдің астанасы болған
қалалар жеткілікті. Олар - өз заманында мемлекеттің дамуында ерекше орын
алып, тарихта қалған қалалар.
1920 жылы Қазақстан Ресейдің құрамындағы автономиялы республика болып
құрылады. Осы тұста Орынбор бас қала болып жарияланады. Орынбор өлкесі сол
кезде қазақ жерінің құрамдас бөлігі болып саналады.

2-тапсырма. Сұрақтарға жауап беріп, диалогті толықтыру.
- Қазақ жерінде қандай қалалар астана болды?
- ... .
- Олар еліміздің дамуына қалай ықпал етті?
- ... .
- 1920 жылы Қазақстан астанасы қай қала болды?
- ... .
- Қай жылы Қазақстан Ресейдің құрамындағы автономиялы республика болды?
- ... .
- Орынбор қай жылға дейін Қазақстанның астанасы болды?
- ... .

3-тапсырма. Сөйлемдер құрау.
Орынбор (тұңғыш, құрылды, астана).
Республика астанасы (Орынбор, Ақмешіт, Алматы) болды.
Орынбор өлкесі (Ресей, қазақ жері, бас қала) болып саналады.

V. Сабақты қорытындылау.
4-тапсырма. Күрделі сөздерді қатыстырып, тұңғыш астана жөнінде
сөйлемдер құрау.

Біріккен сөз Қос сөз Қысқарған сөз Тіркескен сөз
Қолөнер тату – тәтті ҚазКСР Орынбор
өлкесі

VI. Үй тапсырмасы.
5-тапсырма. «Қазақстанның астаналары» атты тақырыпқа шағын шығарма
жазу.

6-сабақ Алматы қаласы
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Берілген диалогті оқып, өзара сөйлесу. Берілген диалог
бойынша сұрақтарға жауап беру.
Сұрақтар:
1. Алматы қаласы қай уақытта еліміздің астанасы болды?
2. Алматы бұрын қалай аталған?
3. Алматы қандай қала?
4. Алматыда нелер бар?
5. Көшелерде нелер жүріп жатыр?
6. Бұл кісі қайда келген?
7. Ұлттық кітапханаға бару үшін нешінші троллейбусқа мінуі керек?
3-тапсырма. Мәтінді оқып, мазмұнын айтып беру. Үш деңгейлік
тапсырмаларды орындау.
Сөздік:
өнер – искусство
мұз айдыны – ледовый каток
ескерткіштер – памятники
ғимарат – здание
мейрамхана – ресторан
мүсін – статуя
ІІІ деңгей
1. Сөйлемдерді толықтырыңдар.
Алматы – (ненің?) орталығы. Алматыда (нелер?) бар. Медеу мұз айдыны
(қайда?) жақын. Алматы қаласында (нелер?) жеткілікті.
2. Сөйлемдердегі көп нүктенің орнына керекті септік жалғауларын
жазыңдар.
Қалада опера және балет театрының үйі бар. Алматының ықшамаудандары
көрікті. Республика тәуелсіздігінің белгісі – Алтын адамның мүсіні алыстан
көз тартады.
ІІ деңгей
1. «Алматы қаласына саяхат» атты шағын диалог құрыңдар.
2. Сөздерден сөйлем құраңдар.
Үлкен, қала, және, Алматы, қаласы, әдемі.
Көп, бар, үйлер, қаласында, Алматы, қабатты.
І деңгей
«Алматы – бас қала, Астана – жас қала» атты шағын шығарма жазыңдар.

V. Сабақты қорытындылау. «Топтастыру» әдісі:

Алматы

VI. Үй тапсырмасы. 2-тапсырма. Жақшаны ашып, сөйлем құрау.

7-сабақ Тіл дамыту
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Қалаларға сипаттама берілген жұмбақтарды шешіп, өздеріне
ұнағандарын жаттап алу.

2-тапсырма. Біріккен қала атауларын қолданып, сөйлемдер құрау.
Алматы, Қарағанды, Ақтөбе, Екібастұз, Талдықорған, Қызылорда, Шымкент.

4-тапсырма. Диалогті толықтырып, өзара сөйлесу.
- Сен қай қалада тұрасың?
- ... .
- Ол қандай қала?
- ... .
- Сенің қалаңда нелер бар?
- ... .
- Көшелерде нелер жүреді?
- ... .
- Сен қаладағы нешінші мектепте оқисың?
- ... .
- Мектебің қаланың қай ауданында орналасқан?
- ... .
- Қаланың сырт жағында қандай демалыс орындары бар?
- ... .
- Сен жазда қай қалаға барасың?
- ... .
- Қандай қалаларды көргің келеді?
- ... .
V. Сабақты қорытындылау.
5-тапсырма. Берілген тақырыпқа қатысты қосымша сөздікті қолданып,
шағын мәтін құрау.
Сөздік:
өзен - река жақын - близкий
көше - улица мәдениет - культура
сарай - дворец әмбебап дүкені - универмаг
ықшамаудан - микрорайон балабақша - детский сад
орталық - центр, центральный кітапхана - библиотека
өлкетану мұражайы - краеведческий музей
ескерткіш - памятник мақтаныш етеді - гордятся
саябақ – парк оқу орындары - учебные заведения
ұнайды - нравится

VI. Үй тапсырмасы.
3-тапсырма. Сөздерді тәуелдеу, септеу және сөйлемдер құрау.

8-сабақ Қызылорда қаласы
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінді оқып, үш деңгейлік тапсырмаларды орындау.
Сұрақтарға жауап беру.
Қызылорда ХІХ ғасырдың ортасында «Ақмешіт» бекінісі деп аталды. 1853
жылы «Перовск» деп аталған, революциядан кейін Қызылорда атадып кетті. 1922
жылы наурызда Қазақстанның астанасы Орынбордан Қызылордаға көшті. Сөйтіп
Ақмешіт бекеті, қазіргі Қызылорда қаласы астана болды. Қазіргі Қызылорда –
ақ күріштің атасы.
Сұрақтар:
1. Қызылорда XIX ғасырда қалай аталды?
2. 1853 жылдары қалай аталды?
3. Қай жылы Қазақстанның астанасы болды?

ІІІ деңгей
1. Жоғарыдағы берілген сұрақтарға жазбаша жауап жазыңдар.
2. Сөздерді септеңдер. Күріш, бекініс.
ІІ деңгей
1. Көп нүктенің орнына керекті септік жалғауларын жазып, сөйлемге
синтаксистік талдау жасаңдар.
Қазақстанның астанасы Орынбордан Қызылордаға көшті.
2. Қызылорда қаласының табиғаты туралы сөйлемдер құраңдар.
І деңгей
Өз қалаларың туралы мәтін құраңдар.

2-тапсырма. Берілген мәтінді оқып, күрделі сөздерді теріп жазу.
Мәтіннен үлгі бойынша қатаң, ұяң, үнді дауыссыз дыбыстар қатар келген
сөздерді теріп жазу. Мәтінге ат қою.
Үлгі: қатаң дауыссыздар қатар келген сөздер: орналасқан, ...
Ұяң дауыссыздар қатар келген сөздер: біздің, ...
Үнді дауыссыздар қатар келген сөздер: жайлы, ...

V. Сабақты қорытындылау. «Топтастыру» әдісі:

Қызылорда

VI. Үй тапсырмасы.
3-тапсырма. Берілген сөйлемдердегі жақшаны ашып, сөйлемдер құрау.

9-сабақ Орал қаласы
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Берілген мәтінді оқып, төмендегі сұрақтарға жауап беру.
Сұрақтар:
1. Батыс Қазақстан облысының орталығы қай қала?
2. Орал қай өзеннің бойында орналасқан?
3. Орал қаласында кімдер болған?
4. Оралда кім дүниеге келген?

2-тапсырма. Берілген сөздерді қатыстырып, сөйлемдер құрау, осы сөздер
қатысқан мақал-мәтел, нақыл сөздер жазу. У дыбысының дауысты, дауыссыз
түрлерін ажырату.
Сулы, сұлу, куә, қуаныш, қуат, жуас, уәде, уақыт, дәулет, ояну, өру,
отау, дәуір.

3-тапсырма. Берілген сөйлемдерді үлгі бойынша сұраулы сөйлемге
айналдыру.
Үлгі: Менің үйім Орал қаласында ма?
Орал қаласы әдемі ме?
Орал қандай қала?
Орал қаласының көшелері қандай?
Оралда туыстарың бар ма?

4-тапсырма. Төмендегі сөздерді орфографиялық нормаға сәйкес жазу.
Ақбөкен, көбелек, тұздыкөл, жұлдыз, жүргінші, бұйрық, құлын, құдық.

V. Сабақты қорытындылау.
5-тапсырма. Берілген мәтінді оқып. Сұрақтарға жауап беру:
Сұрақтар:
1. Барлық адам баласы қай мезгілді күтеді?
2. Орал қаласының таңы қандай?
3. Бау-бақшасы қалай өседі?

VI. Үй тапсырмасы.
6-тапсырма. а) Мәтіндегі қарамен жазылған сөздерге құрамына қарай
морфологиялық талдау жасау. ө) Орал қаласы туралы қосымша мәлімет жинап,
реферат жазу.

10-сабақ Астана - бас қала
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Берілген мәтінді оқып, Астана тарихы туралы әңгімелеу. Үш
деңгейлік тапсырмаларды орындау.
Сөздік:
Күмбез – купол бейіт – могила
Қаланған – основан өңдеу – перерабатывать
Илеу – дубление, выделывание қайнату – кипятить
Қасапхана – бойня Жарлық – Указ

ІІІ деңгей
1. Мәтіннен күрделі сөздерді теріп жазып, сөйлемдер құраңдар.
2. Сөйлемдерді толықтырыңдар.
Астана – Қазақстанның астанасы.
Алғашында Ақмола әскери бекініс болған.
1998 жылы Ақмола қаласының атауы Астана болып өзгертілді.
ІІ деңгей
1. Мәтіннен күрделі сан есімдерді теріп, үлгі бойынша жазыңдар.
Үлгі: он үш – тіркескен сан есім
2. Мәтін мазмұнына байланысты 10 сұрақ дайындаңдар.
І деңгей
1. Мәтіннің мазмұнына жоспар құрып, толық әңгімелеңдер.
2. «Астана – жас қала» атты шығарма жазыңдар.

2-тапсырма. Сөйлемдердегі сұрақтарға жауап беру.
Жауап үлгісі:
Астана - Қазақстан Республикасының астанасы. Қала Есіл өзенінің
оңтүстік жағасында жазық жерде орналасқан. Ақмола атауы XIII-XIV ғасырларда
тұрғызылған ақ күмбезді бейітке байланысты туған. Ақмола қаласының негізі
1830 жылы қаланған. Алғашында Ақмола әскери бекініс болған.
1914 жылдары қалада үш кірпіш, төрт май өңдеу, екі тері илеу, екі
сабын қайнату, екі тон тігу, бір сыра қайнату зауыттары, қасапхана, жиырма
шеберхана жұмыс істеді.
1997 жылы Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен Ақмола
қаласы Қазақстанның астанасы болып жарияланды. 1998 жылы Ақмола қаласының
атауы Астана болып өзгертілді.
3-тапсырма. Сұрақтар бойынша диалог құрау.
Сұрақтар:
1. Астанада болып көрдіңдер ме?
2. Астана туралы не білесіңдер?
3. Астананың табиғаты қандай деп ойлайсыңдар?
4. Астананың зәулім үйлері көп пе?

4-тапсырма. Суретке қарап, Астана қаласы туралы диалог құрау.

V. Сабақты қорытындылау. «Синквейн» әдісі:
«Астана» сөзіне бес жолды өлең құрап жазу.

VI. Үй тапсырмасы.
5-тапсырма. Берілген сөйлемдерге тиісті септік жалғауларын қойып жазу.

11-сабақ Бас қаланың бойтұмары
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Берілген мәтінді оқып, төмендегі сұрақтарға жауап беру.
Сұрақтар:
1. Астана қаласының символы не?
2. Бәйтерек неге ұқсас?
3. Ол неше бөліктен тұрады?
4. Мұнараға кіреберістегі холда не орналасқан?
5. «Даму» кешені қандай?
6. Онда қандай фирманың жедел сатысы қондырылған?
7. Шардың ішінде не орналасқан?
8. Ең жоғарғы жағында қандай композицияны тамашалауға болады?
9. Бәйтерек идеясының авторы кім?
10. «Аялы алақанға» қол тигізгенде қандай ән ойналады?
2-тапсырма. Берілген мәтінді қолданып, сөйлемдердің дұрыс, бұрыстығын
анықтау.
Жауап үлгісі:
| |дұрыс |бұрыс |
|1. Астана қаласының басты символы - |+ | |
|«Бәйтерек» кешені. | | |
|2. Ол ашылып келе жатқан қызғалдақ сияқты. | | |
|3. Бәйтерек төрт бөліктен тұрады. | | |
|4. Мұнараға кіреберістегі холда белгілі | | |
|суретші Ерболат Төлепбайдың өнер | | |
|туындылары ілініп түр. | | |
|5. Ал «Даму» кешенінің орта бөлігі үй тәріздес. | | |
|6. Шардың ішінде жедел сатылы холл, дәмхана. | | |
|панорамалық зал орналасқан. | | |
|7. Ең жоғарғы жағында «Аялы алақан» | | |
|композициясын тамашалауға болады. | | |
|8. Бәйтерек идеясының авторы - Нұрсұлтан | | |
|Назарбаев. | | |
| | | |
| | |- |
| | |- |
| |+ | |
| | | |
| | |_ |
| | | |
| |+ | |
| | | |
| | | |
| | | |
| |+ | |
| | | |

4-тапсырма. Берілген аңыз әңгімені оқып, үш деңгейлік тапсырмаларды
орындау.

V. Сабақты қорытындылау.

VI. Үй тапсырмасы.
3-тапсырма. Берілген сөздерден сөйлем құрау.

12-сабақ Нәтиже сабақ
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Тест және бақылау тапсырмаларын орындау.

I. Тест сұрақтарына жауап беру.
1. Берілген сөйлемдегі күрделі сөздің түрін табыңдар.
Арыс өзенінің Сырдарияға құяр аралығында ежелгі Отырар жатыр.
A) біріккен сөз B) қос сөз C) қысқарған сөз D) тіркескен сөз
2. Берілген қатардағы қалалардың қайсысы ортағасырлық қала болып
табылады?
A) Астана B) Орынбор C) Отырар D) Ақмешіт
3. Орта ғасырдағы Исфиджаб қаласы кейін қандай атпен белгілі болды?
А)Сайрам B) Суяб C) Фараб D) Отырар
4. XX ғасырдағы Қазақстан астаналарының ішіндегі ең алғашқы астана
қайсы?
A) Алматы B) Ақмешіт C) Астана D) Орынбор
5. Қызылорда қаласы қай уақыт аралығында астана болды?
A) 1922-1929 жж. B) 1922-1928 жж. C) 1922-1927 жж. D) 1922-1926 жж.
6. Алматы қаласы қай уақытқа дейін еліміздің астанасы болды?
А) 1996 ж. B) 1997 ж. C) 1998 ж. D) 1999 ж.
7. Қызылорда қаласы қандай дақыл өсіреді?
A) астық B) мұнай C) күріш D) көмір
8. Дүние жүзіне радио жасап берген А.С. Попов қай қалада дүниеге
келген?
А) Алматы В) Астана C) Қызылорда D) Орал
9. Ақмола қаласына қай уақытта Астана атауы берілді?
A) 1997 ж. B) 1998 ж. C) 1999 ж. D) 2000 ж.
10. Астана қай өзеннің бойында орналасқан?
A) Ертіс B) Іле C) Есіл D) Талас

ІІ. Бақылау сұрақтары мен тапсырмаларын орындаңдар.
1. Күрделі сөздер дегеніміз не? Біріккен сөздерге мысал келтіріп,
оларды қатыстырып сөйлемдер құраңдар.
2. Орта ғасырдағы қалалардың маңызы қандай? Отырардың қазақ елі үшін
қандай орны бар?
3. Қазақстан астаналары туралы айтып беріңдер. Біріккен сөздерден
тұратын қала атауларын атаңдар.
4. Қызылорда, Орал қалалары туралы айтып беріңдер. Өз қалаларыңмен
салыстырыңдар.
5. Қазіргі астанамыз Астана қаласына барып көрдіңдер ме? Қай жерлері
көрікті? Суреттеп айтып беріңдер. Шағын мәтін құраңдар.
6. Сенің тұрып жатқан қалаң Қазақстанның ірі қалаларына жата ма? Жер
көлемі, халқы, т.б. қай жағынан орын алады?

V. Сабақты қорытындылау.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

| | 8-сынып |
| |Қазақ тілі |
|Сабақ тақырыбы | Диктант «Қысқы таң» |
|Жалпы мақсаттар |Сөйлем мүшелері , сөйлемдегі орны, тыныс белгілері бойынша|
| |диктант жүргізу. Материалды қалай меңгергендігіне бақылау |
| |жасау. |
| |Өтілген тақырып бойынша сауаттылығын бағалау. |
| |Алған білімдерін өз бетінше пайдалана алуға үйрету. |
|Оқыту нәтижелері |Топта белсенділік көрсетуге тырысады; |
| |Теориялық білімдерін практикада тиімді пайдалануға |
| |үйренеді; ситуациядан шығу жолдарын бірлесе ойланады; |
| |пысықтауыштың күнделікті әрекетте кездесіп жүргенін |
| |біледі, сөйлемге жүйелі талдау жасауға ұмтылады. |
|Негізгі идеялар |Диктант- сауаттылықты тексеру жұмысы, оқушылар |
| |жұмыстарының қалай бағаланатын біледі. |
|Дереккөздер,сілтемелер|Қазақ тілі «Диктанттар мен мазмұндамалар жинағы». |
| |М. С. Атабаева. 2002 ж . |
| |Мұғалім жазбалары |
|Ынтымақтастық | |
|атмосфера тудыру | |
| |Еркін әңгімелесу. |
| |Мектепке келе жатып нені байқадыңыздар? |
| |Ауа- райы қалай? |
| |Сен сыныпқа келгенде кімдер болды? |
| Тұсаукесер |Өтілген ережелер бойынша сұрақтар, диктант мақсатымен |
| |таныстыру, бағалау критерийлерін бірігіп жасау. |
| |Мәтінге кіріспе сұрақтар беру. |
| |Жыл мезгілдері туралы айту. |
|Мағынаны тану | Ескіден жаңаға көшу, меңгеру қадамдары. |
| | |
| |Қысқы таң |
| |Күн бұлыңғыр. Жер жүзі әлі ашыла қоймапты. Суық боз тұман |
| |басып тұр. Онша қою емес. Сәл ғана ызғырық еседі. |
| |Түні бойы қылаулаған болуы керек. Кеше ғана айнадай ғып |
| |сыпырып, күреп тастаған есік алдында жаздағы көк теректің |
| |басынан төгілген ақ үлпек сияқты болып, жұлықтан асар – |
| |аспас қылау қар көлпілдеп жатыр. Сатай торы дөнен тұрған |
| |қораға барғанша, үлпек қар табанына шодырайып жабысып |
| |қалды. |
| |Бұл кезде таң әбден атқан. Тұман сәл сейілгендей болды, |
| |бірақ сол бұлыңғыр қалпы. Аспан мен жердің еш |
| |айырмашылығы жоқ, біртегіс ақ бұлыңғыр. Ұшқындаған ақ |
| |қырау таусылар емес, құйылып тұр. |
| |(89 сөз) |
| |(С.Мұратбеков) |
| | Жазу кезеңі |
| |Үш сөзге морфологиялық талдау жасау, бір сөзді септеу. |
| |Сөйлемнің айтылу мақсатына қарай түрлеріне бір мысалдан |
| |келтіру. |
| Қосымша тапсырмалар |Қайталап оқу, тексеру, тыныс белгілерін қою. |
|Ой толғаныс |Қылау деген не? |
|Үйге тапсырма: |Ережелерді қайталау. |
|Бағалау |Тексеріп, емле қателері мен пунктуациялық қателерін шартты|
| |белгімен көрсету. |

VIII МОДУЛЬ
Лексикалық тақырыбы:
Қазақстан облыстарының табиғаты, шаруашылығы

|Бөлімі |Сабақ |Модуль мазмұны |Уақыты |
| |саны | | |
|Кіріспе |1-сабақ |Модульге кіру Лексикалық тақырып |45 минут |
| | |Бекіту. «Орталық Қазақстанның | |
| | |табиғаты» мәтінімен жұмыс Диалог | |
| | |құрау Жаттығуларды орындау Тірек | |
| | |сызбамен жұмыс | |
|Сөйлесу |2-сабақ |«Қазақстан облыстарының өнеркәсібі» |45 минут |
| | |тірек сызбамен жұмыс Диалог құрау | |
| | |«Батыс Қазақстан өнеркәсібі» | |
| | |мәтінімен жұмыс «Оңтүстік Қазақстан | |
| | |өнеркәсібі» мәтінімен жұмыс | |
| | | | |
| |3-сабақ |«Қазақстан облыстарының табиғи |45 минут |
| | |байлықтары» тірек сызбасымен жұмыс | |
| | |Жаттығуларды орындау Жұмбақтарды | |
| | |шешу | |
| |4-сабақ |«Қазақстан облыстарының халқы» тірек|45 минут |
| | |сызбасымен жұмыс Деңгейлік | |
| | |тапсырмалар Диалогпен жұмыс | |
| | |Жаттығуларды орындау | |
| |5-сабақ |«Көкшетау» мәтінімен жұмыс |45 минут |
| | |Жаттығулармен жұмыс Диалогпен жұмыс | |
| |6-сабақ |Диалогпен жұмыс Кестемен жұмыс |45 минут |
| | |Жаттығулармен жұмыс | |
| |7-сабақ |Диалогпен жұмыс Жаттығулармен жұмыс |45 минут |
| |8-сабақ |«Астана» мәтінімен жұмыс Диалогпен |45 минут |
| | |жұмыс Жаттығулармен жұмыс Т. | |
| | |Молдағалиевтің өлеңімен жұмыс | |
| |9-сабақ |Тіл дамыту |45 минут |
| | |Деңгейлік тапсырмалар Жаттығулармен | |
| | |жұмыс | |
|Қорытынды |10-сабақ|1. Тест |45 минут |
| | |2. Бақылау сұрақтары | |

Кіріспе бөлімі 1-сабақ
Орталық Қазақстанның табиғаты
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Модульдің құрылымы мен мақсатын таныстыру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Берілген мәтінді оқып, мазмұнын айтып беру.
Бұл жердің климаты республиканың басқа аудандарының климатымен
салыстырғанда жазы ыстық және құрғақ, ал қысы суық, қары аз, күшті жел
соғып тұрады. Жауын – шашын аз жауады.
Топырағы қоңыр қызыл, ал ауданының бүкіл ортаңғы бөлігін ақшыл қызғылт
топырағы бар шөл дала зонасы алып жатыр. Оңтүстік бөлігі жусанды,
негізінен, мал жайылымы ретінде пайдаланылады.
(А.Бейсенбаевтан)
Сөздік:
Құрғақ – сухой
Аяз – мороз
Шөл – пустыня
Мал жайылымы - пастбище

2-тапсырма. Төмендегі сөздерден қаланың табиғаты жөнінде шағын диалог
құрау.
Ыстық, құрғақ, суық, аяз, аз, күшті, жел, жауын – шашын.

3-тапсырма. Сөйлемге жақшадағы керекті сөзді қою.
Жауап үлгісі:
1) Бұл жердің жазы (ыстық).
2) Қысы (суық) болады.
3) Күшті (жел) соғады.
4) Қар (көп) жауады.

4-тапсырма. Тірек сызба бойынша басқа облыстардың климаты туралы
әңгімелеп беру.
V. Сабақты қорытындылау.
5-тапсырма. Сызбаны толықтырып, сөйлемдер құрау.

Біздің қаламыздың табиғаты

болады.

VI. Үй тапсырмасы. 6-тапсырма. Сен Қазақстанның қай қаласында тұрасың?
«Менің қаламның табиғаты» деген тақырыпта шағын мәтін құрау.

2-сабақ Қазақстан облыстарының өнеркәсібі
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Берілген тірек сызбаны қолданып, мәтін құрау және
төмендегі сұрақтарға жауап беру.
Орталық Қазақстан өнеркәсібі
Сұрақтар:
1. Қара металлургия Орталық Қазақстанның қай қалаларында дамыған?
2. Аймақта жеңіл өнеркәсіп қалай дамыған?
3. Түсті металлургиядан қандай комбинаттар бар?
4. Тамақ өнеркәсібі қандай бағыттарда дамыған?

2-тапсырма. Сөйлемдерге керекті жалғауларды қою. Жауап үлгісі:
Орталық Қазақстанның аймақтарында қара, түсті металлургия, жеңіл
өнеркәсіп, тамақ өнеркәсібі жақсы дамыған. Тамақ өнеркәсібінен Қарағанды^а
ет комбинаты, кондитер фабрикасы бар. Балқашта балық зауыты бар.
3-тапсырма. Берілген тірек сызба бойынша диалог құрау.
Шығыс Қазақстан өнеркәсібі

Түсті машина жеңіл электр
металлургия жасау өнеркәсіп энергиясы
4-тапсырма. Берілген мәтінді оқып, тірек сызбаны толықтыру.
Батыс Қазақстан өнеркәсібі
Батыс Қазақстан қалалары мұнай, газ, химия циклдері Ембі алабы мен
Маңғыстау түбегіндегі мұнай мен ілеспе газды өндіруді, Атырауда мұнай
өңдеп, полиэтилен өндіруді және Жаңаөзен мен Теңіздегі газ өңдеу
өнеркәсібін қамтиды.
Мұнай, газ, химия өнімінің негізінде Ақтау қаласында пластмасса жасау,
Атырау полиэтилен жасау зауыттары жұмыс істейді.
Батыс Қазақстанда кен, химия циклі: фосфорий, натрий, бром және магний
тұздарын өндіруді, минералды тыңайтқыштар мен улы химикаттар өндірісін, ал
электр металлургия циклі: никель және хром кендерін өндіру мен байытуды,
ферроқорытпалар мен хром қосылыстарының тұздарын өндіруді қамтиды.
5-тапсырма. Мәтін бойынша тірек сызбаны толықтыру.
[pic]
6-тапсырма. Диалогті оқып, өзара сөйлесу.

V. Сабақты қорытындылау.
7-тапсырма. Диалогте берілген күрделі сөздерді қолданып, сөйлемдер
құрау.

VI. Үй тапсырмасы.
8-тапсырма. Берілген мәтінді оқып, тиісті септік жалғауларын қою.
Мәтіндегі түсініксіз сөздерді түсіндірме сөздіктен қарау.

3-сабақ Қазақстан облыстарының табиғи байлықтары
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Тірек сызбадағы мәліметпен танысып, төмендегі сұрақтарға
жауап беру.
Сұрақтар:
1. Гипс, әктас Қазақстанның қай аймағында жақсы тараған?
2. Орталық Қазақстанда қандай кен орындары бар?
3. Қазақстанның қай аймағы полиметалдарға бай?

2-тапсырма. Берілген сөздерді септеу.
Кен, металл, табиғат.

3-тапсырма. Сөйлемдерді толықтырып жазу.
Орталық Қазақстан қалаларында тас, көмір, мыс, темір, марганец кен
орындары бар. Шығыс Қазақстан қалаларында қорғасын, мырыш, мыс және
көптеген түсті металдар кен орындары бар. Батыс Қазақстан қалаларында хром,
никель, хромит, темір, марганец, көмір, фосфорит, мыс гипс, әктас кен
орындары бар.

5-тапсырма. Берілген тірек сызбаны қолданып, тақырып бойынша мәтін
құрау. Құрастырған мәтінге сұрақтар дайындау.

Қазақстан облыстарының табиғи байлықтары

Солтүстік Қазақстан Оңтүстік Қазақстан
қалаларының табиғат қалаларының табиғи
байлықтары байлықтары

Темір кені, тас көмір Минералды байлықтарға өте бай.
мен қоңыр көмір, боксит көп, Қаратауда, Кентау мен
Жаңатас
сондай-ақ мыс және құрамы аудандарында полиметалл
әр түрлі минералдық су бар. кендер мен фосфорит ерекше
көп.
Арал теңізінде сульфат пен ас
тұзының, әктас, цемент
өндірісінің шикізаты бар.

6-тапсырма. Берілген сұрақтарға сәйкес жауаптарын тауып, диалог құрау.
Біріккен сөздерді теріп жазу.
Жауап үлгісі:
|Сұрақ |Жауап |
|1. Қазақстанның қай жерінде мұнай|1. Батыс Қазақстандағы |
|өндіріледі? |Маңғыстау алқабында. |
|2. Қазақстанның қай облысы |2. Оңтүстік Қазақстан өте |
|минералды байлықтарға өте бай? |бай. |
|3. Хром қай облыста өндіріледі? |3. Батыс Қазақстанның Ақтөбе|
|4. Қай аймақта ас тұзы бар? |ауданында өндіріледі. |
| |4. Оңтүстік аймақтағы Арал |
| |теңізінде. |

V. Сабақты қорытындылау.
4-тапсырма. Табиғи байлықтарға қатысты жұмбақтарды шешіп, жаттап алу.

VI. Үй тапсырмасы.
7-тапсырма. Берілген сөйлемдердегі жалғау мен шы-лауды анықтап, емлеге
сай жазу.
4-сабақ Қазақстан облыстарының халқы
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.

1-тапсырма. Берілген тірек сызбаны пайдаланып, әр облыстың халқының
ерекшелігін атау. Сызба бойынша әңгіме құрап, үш деңгейлік тапсырмаларды
орындау.
Қазақстан облыстарының халқы:
Орталық Қазақстан – халқы – 1411,7 мың адам.
Шығыс Қазақстан – халқы – 1530,8 мың адам.
Батыс Қазақстан – халқы – 2057,2 мың адам.
Солтүстік Қазақстан – халқы – 3706,4 мың адам.
Оңтүстік Қазақстан – халқы – 6246,6 мың адам.

ІІІ деңгей
1. Мәтін құрап, бірнеше сұрақ дайындаңдар.
2. Сөздерді септеңдер. Халық, қала, адам.
ІІ деңгей
1. Өз қалаларыңның тұрғындары туралы әңгімелеп беріңдер.
2. Қала тұрғындарының тіліндегі ерекшеліктерге (диалектісіне) назар
аударып, бірнеше мысал келтіріңдер.
І деңгей
«Қазақстан – көп ұлтты мемлекет» атты реферат жазыңдар.

2-тапсырма. Берілген етістіктерді қолданып, сөйлем құрау.
Тұрдыңыздар, оқыдық, берді, сөйлесті, көрдің, еңбек етті, жұмыс
істедім, отырдың, үйрендім, көмектестім, аштың, жеңді, әкелдіңіз, үйрендім.

3-тапсырма. Берілген диалогті оқып, өзара сөйлесу. Төмендегі
сұрақтарға жауап беру.
- Қанат , сен қай қалада тұрасың?
- Алматыда, бұл қалаға қыдырып келіп едім.
- Қала ұнады ма?
- Әрине, көрікті жерлері көп екен. Халқы да қонақжай.
- Қаламызда көп ұлт тұрады.
- Қазақ халқының санын өзге ұлттар да толықтырады екен ғой.
- Иә, Қазақстан азаматтары болған соң, халық санына есептеледі ғой.
- Біздің қаламызда да халық саны өсіп келеді.
- Жақсы мен де қаламыздың көркейгеніне қуаныштымын.
Сұрақтар:
1. Қанат қай қалада тұрады?
2. Қала халқы қандай екен?

V. Сабақты қорытындылау.
«Кім көп біледі?» ойыны: Оқушылар қала аттары жазылған парақтарды
үлестіріп алып, сол қала туралы білгендерін ортаға шығып айтып береді.

VI. Үй тапсырмасы.
4-тапсырма. Мәліметтермен танысып, әңгімелеу.

5-сабақ Қазақстан қалаларына саяхат
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.

1-тапсырма. Берілген мәтінді оқып, сұрақтар дайындау.
Сөздік:
Жергілікті – местный нулы – густой, непроходимый
Шұрайлы – плодородный, наилучший
өріс – поле қоржын – коржын, сумка
қайнар – родник нүкте – точка
төбешік – бугор, холмик шығанақ – залив

2-тапсырма. Қосымша сұрақтар мен тапсырманы орындау.
1. Қазақстанның қай қалаларын көрдіңдер?
2. Қай қала несімен ұнады?
3. Қазақстанның Швейцариясы атанған Көкшетау қаласына барған
болсаңдар, көрген жерлеріңді сипаттап беріңдер.

3-тапсырма. Көп нүктенің орнына керекті сөздерді қойып жазу.
Жауап үлгісі:
Шахтинск қаласы көмір кенінің үстіне жайғасқан. Үйлер мен дүкендер,
мектептер мен мәдениет үйі, адамдар, машиналар - бәрі де көмір кенінің
үстінде. Алматы, Қарағанды, Шымкент, Ақмола - бәрі де Қазақстанның ірі
қалалары. Қазалы, Жаңақорған және Шардара - Сырдария өзенінің бойындағы су
электр станциялары.

4-тапсырма. Кестедегі Қазақстанның қай қаласына барғысы келетіндігін
айту. Қала атауларын қолданып, шағын мәтін құрау.
|№ |Қазақстан облыстары |Орталығы |
|1. |Ақмола |Көкшетау |
|2. |Ақтөбе |Ақтөбе |
|3. |Алматы |Талдықорған |
|4. |Атырау |Атырау |
|5. |Батыс Қазақстан |Орал |
|6. |Жамбыл |Тараз |
|7. |Қарағанды |Қарағанды |
|8. |Қостанай |Қостанай |
|9. |Қызылорда |Қызылорда |
|10. |Маңғыстау |Ақтау |
|11. |Оңтүстік Қазақстан |Шымкент |
|12. |Павлодар |Павлодар |
|13. |Солтүстік Қазақстан |Петропавл |
|14. |Шығыс Қазақстан |Өскемен |

V. Сабақты қорытындылау.
5-тапсырма. Диалогті толықтырып, өзара сөйлесу.

VI. Үй тапсырмасы.
6-тапсырма. Берілген сөйлемдердегі сұрақтарға жауап беру.

6-сабақ
Тақырыбы: Маған ұнайтын қала
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту. Жазба жұмысы:
1-тапсырма. Диалогті толықтырып, өзара сөйлесу.
- Сен қандай қалада болдың?
- ... .
- Сол қалалардың ішінен қай қала қатты ұнады?
- ... .
- Бұл қала саған несімен ұнады?
- ... .
- Қалада тағы нелер бар?
- ... .
- Сенің қалаңнан ерекшелігі қандай?
- ... .
- Табиғаты тамаша ма?
- ... .
- Сен ол қалаға жиі барып тұрасың ба?
- ...
Диалог негізіне мына сөздерді қолдануға болады: Алматы, Астана, Көкшетау
Ақтөбе, көше, таза, әдемі, үлкен ғимараттар, көп қабатты үйлер, қысы суық,
жазы жылы, бау-бақша жақсы өседі, бірнеше рет, жыл сайын.
2-тапсырма. Берілген хронологиялық кесте бойынша мәтін құрап, төмендегі
сұрақтарға жауап беру.
Сұрақтар:
1. Верный әскери қамалы қай жылы қаланды?
2. Алматыға «Алма-Ата» деген атау қашан берілді?
3. 1998 жылдың 1 шілдесіндегі заң бойынша Алматы қандай мәртебе алды?
3-тапсырма. Жоғарыдағы кестені қолданып, өздеріне ұнайтын қала туралы
мәлімет жинап, тарихын айтып беру. Мәтінге төмендегі сын есімдерді қолдану.
Көрікті, кең, таза, ауқымды, орманды, жылы, ажарлы, сүйікті, әсем, тарихи,
жазғы, өндірістік, аймақтық, мәдени, саяси.
5-тапсырма. Берілген сөйлемдерге сұрақ қою.
Жауап үлгісі:
1. Елімізде қандай қалалар көп?
2. Сенің сүйікті қалаңда нелер көп?
3. Сүйікті қалаңа жиі барып тұрасың ба?
4. Сен өз қалаңды жақсы көресің бе?
5. Біздің елімізде табиғаты тамаша қалалар көп пе?

V. Сабақты қорытындылау. «Кім тапқыр?» ойыны:
Әріптерге сөзге байланысты сөздер тауып жазу.
А - асқар А – астана
Л – лайықты С – сүйікті
М – мейірімді Т – таусыз
А – алмалы А – арманды
Т – тамаша Н – намысты
Ы – ырысты А – асқақ қала

VI. Үй тапсырмасы.
4-тапсырма. Сызба бойынша ауызша сөйлем құрау. Сүйікті қалалары туралы
әңгімелеу.

7-сабақ
Тақырыбы: Қай қалада тұрасың?
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Берілген диалог бойынша өзара сөйлесу.
- Әсет, сен қай қалада тұрасың?
- Мен Қызылорданыкімін. Өзің ше?
- Осы Алматыданмын.
- Алматыда біраздан бері тұрасың ба?
- Жоқ, бір-екі жыл бұрын көшіп келгенбіз.
- Қай жерден?
- Алматы маңындағы шағын ауданнан. Өзің Қызылорда қаласынансың ба?
- Иә, қалада туып - өскем.
Сөздік жұмысы:
Біраздан бері – с некоторых пор көшу – переезжать
Шағын аудан – небольшой район
2-тапсырма. Диалог бойынша сұрақтарға жауап беру.
1. Әсет қай қалада тұрады?
2. Алматыға қашан көшіп келген?
3. Әсет қайда туып-өскен?
4-тапсырма. Кестеде берілген қатардан мағынасына қарай сөз тіркестерін
құрау.
Жауап үлгісі:
|керемет |табиғат |
|ыңғайлы |орын |
|көрікті |қала |
|жеңіл |жүк |
|орманды |алқап |
|тарихи |оқиға |
|кең |бөлме |
|ыстық |Жаз |

V. Сабақты қорытындылау.
5-тапсырма. Тұрғылықты қалаларың туралы диалог құрап, сұрақтар дайындау.
- Сәлем, Аяжан.
- Сәлем, Марал.
- Сен ертең Астанаға барасың ба?
- Иә, демалыс аяқталып, оқу басталатын болды.
- Сен қай оқу орнында оқисың?
- Мен Еуразия Ұлттық Университетінде оқимын. Астана қаласы өте әсем қала.
- Астананың әдемі жерлерін араладың ба?
- Иә, бос уақытымызда достарымызбен Астананың әсем орындарын аралаймыз.
- Қандай ғимараттарды, көрнекті жерлерді көрдің?
- Бәйтерек, «Керуен», «Мега», «Хан шатыр», «Думан» ойын-сауық орталықтары,
көптеген ескерткіштерді тамашалаймыз.
- Марал, мектепті аяқтаған соң сен де Астанаға оқуға келесің. Сонда мен
сені көптеген әсем жерлермен, әсем қала Астанамен таныстырамын.

VI. Үй тапсырмасы.
3-тапсырма. Көп нүктенің орнына керекті сөздерді қойып, сөйлемді көшіріп
жазу. Толықтырған сөзге сұрақ қойып, үлгідегідей жазу.

8-сабақ Астанаға саяхат
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Берілген мәтінді оқып, сұрақтарға жазбаша жауап беру. Көп
нүктенің орнына керекті септік жалғауларын жазу.
Жауап үлгісі:
Астана
1997 жылы саяси, экономикалық, халықаралық жағдайларға байланысты
республиканың бас қаласы - Ақмолаға көшірілгені мәлім. Есілдің жағасын
бойлай Президент сарайы, Парламент үйі, Еуразия университетінің жаңа
корпусы, т.б. ғимараттар бой көтерді. Парламент үйінің алдында қазақтың үш
биі: Төле би, Қазыбек би, Әйтеке бидің ескерткіштері халқын болашаққа
бастағандай бейнеленген. Аспанға самғаған ақ барыс мүсіні - жас
Қазақстанның XXI ғасырдағы жарқын да бақытты болашағының нышанындай
елестейді.

2-тапсырма. Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беру.
1. Қандай жағдайларға байланысты Қазақстан астанасы Ақмолаға
көшірілді?
2. Есіл жағасын бойлай қандай ғимараттар орналасқан?
3. Парламент үйінің алдында қандай ескерткіш бар?
4. Қазақстан болашағының нышаны не?

3-тапсырма. Сөздердің аудармасын табу.
Жауап үлгісі:
саясат политика
халықаралық международный
ғимарат здание
би оратор
ескерткіш памятник
барыс барс
болашақ будущий

4-тапсырма. Диалогті оқып, өзара сөйлесу. Диалог бойынша сұрақтарға
жауап беру.
Сұрақтар:
1. Астана қаласында кім болды?
2. Жанат Астанада қашан болды?
3. Астана қайда орналасқан?
4. Астанаға ЮНЕСКО-ның шешімімен қандай сыйлық берілді?

V. Сабақты қорытындылау.
5-тапсырма. Сөздерді қолданып, тақырыпқа байланысты сөйлем құрау.

6-тапсырма. Дара және күрделі сөздерді екі бағанға бөліп жазу.
Халықаралық, сарай, ғимарат, Ақмола, бойтұмар, кешен, тарихшы,
қолөнер, ескерткіш.

VI. Үй тапсырмасы.
8-тапсырма. «Астана - жаңа Қазақстан белгісі» атты шығарма жазу.
7-тапсырма. Өлеңді жаттап алу.

9-сабақ
Тіл дамыту
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінді оқып, аңызға қатысты үш деңгейлік тапсырмаларды
орындау.
Сөздік:
Желмая – одногорбый верблюд қысыр – яловый
Жлдірту – пустить рысью ер – седло
Сын – мнение бөгу – жиреть
Доңыз – дикая свинья қоныс – место расположения аула

ІІІ деңгей
1. Берілген мәтінг 10 сұрақ дайындаңдар.
2. Мәтіндегі біріккен сөздерден сөйлемдер құраңдар.
Сарыарқа, Қызылтау, Баянауыл, жлмая.

ІІ деңгей
1. Асанқайғының Ертісті, Баянауыл тауын көргенде не айтқанын өз сөздеріңмен
түсіндіріңдер.
2. Мәтінге құрған жоспарларың бойынша мазмұнын әңгімелеп беріңдер.

І деңгей
Аңыз бойынша жоспар құрып, қазақ даласына сипаттама беріңдер.

2-тапсырма. Берілген сөйлемді мәтін бойынша аяқтау.
Жауап үлгісі:
1) Асанқайғы желмая мініп желдіртіп, Сарыарқаны аралап жүргенде, әр жерге
айтқан сыны бар екен.
2) Ұзын аққан Ертісті көргенде: «Мына шіркіннің баласы «тойдым» деп қарап
отырмас, «қарным ашты» деп жылап отырмас». Сиырдың мүйізі, доңыздың құлағы
шығып тұрған жер екен», - депті.
3) Қызылтауға келгенде: «Тау-тасы кеш болғанда қой болып, ыңыранып жатады
екен. Тоқты қысыр қалмайтын жер екен», - депті.
4) Баянауыл тауын көргенде: «Ат ерін алмайтын жер екен. Бауырында тұзы бар
екен, тұзы ауыр екен, бір түн түнеп кетемін деген адам бір жұма тоқтап
қалады екен. Тұзы жібермейді екен», - депті.
5) Шідерті деген өзенді көргенде: «Мына шіркіннің топырағы асыл екен! Алты
ай мініп арықтаған ат бір айда майға бөгетін жер екен», - дпті.
V. Сабақты қорытындылау.
3-тапсырма. Берілген мақал-мәтелдердің тәрбиелік мәнін түсіндіру.
Сұрақтардың орнына тиісті зат есімдерді жазып, сөйлемнің қай мүшесі екенін
анықтау.
1. Анаңа ауыр сөз айтпа, атанға ауыр жүк артпа.
2. Үйге қарай жүгірме.
3. Жақсыдан үйрен, жаманнан жирен.
4. Батыр болсаң жауды қайтар, шешен болсаң дауды қайтар.
5. Сөз сүйектен өтеді, таяқ еттен өтеді.
VI. Үй тапсырмасы. 4-тапсырма. Асанқайғы туралы білетіндерін айту.
Қосымша мәліметтерден мәтін құрау.

10-сабақ Нәтиже сабақ
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Тест және бақылау тапсырмаларын орындау.
I. Тест сұрақтарына жауап беру.
1. Қазақстанның қай облысы минералды байлықтарға өте бай?
A) батыс облысы
B) шығыс облысы
C) солтүстік облысы
D) оңтүстік облысы
2. Қазақстанның қай облысында мұнай жақсы өндіріледі?
A) батыс облысында
B) шығыс облысында
C) солтүстік облысында
D) оңтүстік облысында
3. Тұрғын саны 500 мыңнан 1 миллион адам арасындағы ең ірі қалалардың
бірін табыңдар.
A) Ақтөбе B) Қарағанды C) Көкшетау D) Жезқазған
4. Көкшетау қаласы несімен бай?
A) халқымен B) білімімен C) табиғатымен D)
өнеркәсібімен
5. Бұрын Алматы қаласы қалай аталған?
A) Отырар B) Ақмешіт C) Орынбор D) Верный
6. Толықтырыңдар: «Елімізде ... қалалар көп».
A) жақын B) көрікті C) алыс D) ақылды
7. Астана қаласына сәйкес сөзді табыңдар.
A) жас, көрікті B) тарихи, көне C) көк, ұзын D) ежелгі,
байтақ
8. Медет (қайда?) тұрады. Берілген сұраққа дұрыс жауап табыңдар.
A) Астанадан
B) Қызылорда облысын
C) Алматыға
D) Ақтөбе қаласында
9. Қала Алма-Ата деген атаудан Алматыға қашан ауысты?
A) 1991 ж. B) 1992 ж. C) 1993 ж. D) 1994 ж.
10. Біз Қазақстан қалаларына ... . Берілген сөйлемді толықтырыңдар.
A) қыдырдым B) аралайсың C) көрді D) саяхат
жасадық

ІІ. Бақылау сұрақтары мен тапсырмаларды орындау.
1. Біріккен сөздерді қатыстырып, Қазақстан өнеркәсібі жөнінде
сөйлемдер құраңдар.
2. Әр облыстың табиғи байлықтарына тоқталып, өзара диалог құраңдар.
3. Қазақстан қалалары халқының саны туралы шағын мәтін құраңдар.
4. Алматы қаласының тарихын айтып беріңдер.
5. Қазақстанның қай қаласына саяхат жасадың? Көрген – білгендерің
туралы шағын шығарма жазыңдар.
6. Жоғарыдағы Асанқайғының жер туралы айтқан сөздерін өзара
әңгімелеңдер.

V. Сабақты қорытындылау.

VI. Үй тапсырмасы.

| | 8-сынып |
| |Қазақ тілі |
|Сабақ тақырыбы | Диктант «Балуан шолақ» |
|Жалпы мақсаттар |Сөйлем мүшелері, сөйлемдегі орны, тыныс белгілері бойынша |
| |диктант жүргізу. Материалды қалай меңгергендігіне бақылау |
| |жасау. |
| |Өтілген тақырып бойынша сауаттылығын бағалау. |
| |Алған білімдерін өз бетінше пайдалана алуға үйрету. |
|Оқыту нәтижелері |Топта белсенділік көрсетуге тырысады; |
| |Теориялық білімдерін практикада тиімді пайдалануға |
| |үйренеді; ситуациядан шығу жолдарын бірлесе ойланады; |
| |пысықтауыштың күнделікті әрекетте кездесіп жүргенін |
| |біледі, сөйлемге жүйелі талдау жасауға ұмтылады. |
|Негізгі идеялар |Диктант- сауаттылықты тексеру жұмысы, оқушылар |
| |жұмыстарының қалай бағаланатын біледі. |
|Дереккөздер,сілтемелер|Қазақ тілі «Диктанттар мен мазмұндамалар жинағы». |
| |М. С. Атабаева. 2002 ж . |
| |Мұғалім жазбалары |
|Ынтымақтастық | |
|атмосфера тудыру | |
| |Еркін әңгімелесу. |
| |Мектепке келе жатып нені байқадыңыздар? |
| |Ауа- райы қалай? |
| |Сен сыныпқа келгенде кімдер болды? |
| Тұсаукесер |Өтілген ережелер бойынша сұрақтар, диктант мақсатымен |
| |таныстыру, бағалау критерийлерін бірігіп жасау. |
| |Мәтінге кіріспе сұрақтар беру. |
| |Жыл мезгілдері туралы айту. |
|Мағынаны тану | Ескіден жаңаға көшу, меңгеру қадамдары. |
| | |
| |Балуан шолақ |
| |... Күрес басталды. Балуандар парадпен цирктің ортасын |
| |айналды. Бәрі де денелі. Бірақ басына қара маска киген |
| |адамның денесі өзгесінен өзгеше. Тұлғасы – аумаған Түйе |
| |балуан. |
| |Француз күресінің приемдары Балуан шолаққа ұнаған жоқ. |
| |Арқасы қозып отыр, тәсілдерін қарап отыр. |
| |... Қара маска киген балуан атаулының бәрін жықты. Жұрт |
| |оған қол шапалақтап, жер тепкілеп, циркті басына көтерді. |
| |Осы кезде Балуан шолақ шыдамай, барьерден қарғып түсті де,|
| |одыраң – одыраң етіп ортада тайраңдап жүрген қара маскаға |
| |барып, қолынан ұстады. |
| |Балуан шолақтың денесі бұрынғыдан әлдеқайда толғанын |
| |балуанның достары қара масканың қасына барғанда байқады. |
| |Балуан шолақтың қара маскадан қарны ғана жіңішке, басқа |
| |денесі бірдей. |
| |(93 сөз) |
| |(С.Мұқанов) |
| | Жазу кезеңі |
| |«Күрес» сөзіне морфологиялық талдау жасау. |
| |Сөйлемнің айтылу мақсатына қарай түрлеріне бір мысалдан |
| |келтіру. |
| Қосымша тапсырмалар |Қайталап оқу, тексеру, тыныс белгілерін қою. |
|Ой толғаныс |Күрес ұлттық ойынға жата ма? |
|Үйге тапсырма: |Ережелерді қайталау. |
|Бағалау |Тексеріп, емле қателері мен пунктуациялық қателерін шартты|
| |белгімен көрсету. |

IX МОДУЛЬ
Лексикалық тақырыбы: Қазақстан балалар жазушылары
Грамматикалық тақырыбы: Тұйық етістік. Жалқы есімдер

|Бөлімі |Сабақ |Модуль мазмұны |Уақыты |
| |саны | | |
|Кіріспе |1-сабақ |Модульге кіру. Грамматикалық |45 минут |
| | |тақырып Лексикалық тақырып Бекіту.| |
| | |«Ілияс Жансүгіров» мәтіні | |
| | |Диалогпен жұмыс Жаттығуларды | |
| | |орындау I. Жансүгіровтің өлеңін | |
| | |оқу | |
|Сөйлесу |2-сабақ |Жаттығуларды орындау Тақырып |45 минут |
| | |бойынша шығарма жазу | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| | | | |
| |3-сабақ |«Өтебай Тұрманжанов» мәтінімен |45 минут |
| | |жұмыс Жаттығуларды орындау Ө. | |
| | |Тұрманжановтың өлеңін оқу | |
| |4-сабақ |Мұқан Иманжанов туралы мәтінмен |45 минут |
| | |жұмыс Деңгейлік тапсырмалар | |
| | |Жаттығуларды орындау Диалогпен | |
| | |жұмыс | |
| |5-сабақ |Мұзафар Әлімбаев туралы мәтінмен |45 минут |
| | |жұмыс Деңгейлік тапсырмалар | |
| | |Жаттығулармен жұмыс | |
| |6-сабақ |Ақын шығармалары мәтінімен жұмыс |45 минут |
| | |Деңгейлік тапсырмалар Жұмбақтарды | |
| | |шешу Жаттығулармен жұмыс | |
| |7-сабақ |Бердібек Соқпақбаев туралы |45 минут |
| | |мәтінмен жұмыс Жаттығуларды | |
| | |орындау | |
| |8-сабақ |«Менің атым - Қожа» повесі |45 минут |
| | |Жаттығуларды орындау Шығарма жазу | |
| |9-сабақ |Машқар Гумеров туралы мәтінмен |45 минут |
| | |жұмыс Жаттығуларды орындау | |
| |10-сабақ|М. Гумеровтың шығармаларымен жұмыс|45 минут |
| | |Деңгейлік тапсырмалар | |
| |11-сабақ|Тіл дамыту |45 минут |
| | |Жаттығуларды орындау | |
|Қорытынды |12-сабақ|1. Тест |45 минут |
| | |2. Бақылау сұрақтары | |

Кіріспе бөлімі
1-сабақ Ілияс Жансүгіров
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Модульдің құрылымы мен мақсатын таныстыру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Жаңа тақырыпты түсіндіру. Грамматикалық тақырыпты тірек сызба
негізінде түсіндіру.
ТҰЙЫҚ ЕТІСТІК ТУРАЛЫ ТҮСІНІК
[pic]
[pic]
1. Шақпен, жақпен байланысы болмай, қимылдың атауын ғана білдіретін
түрі тұйық етістік деп аталады. Тұйық етістік не істеу? деген сұраққа жауап
береді. Тұйық етістік у жұрнағы арқылы жасалады. Мысалы: аудару, орындау.
Тұйық етістік көптеледі (тексерулер), тәуелденеді (менің айтуым - I
ж.), септеледі (тексерудің - і.с).
2. Зат есім жалпы есім және жалқы есім болып екіге бөлінеді. Заттардың
ішіндегі бір түрінің өзіне ғана қойылған аты жалқы есім деп аталады. Жалқы
есім, әдетте, жеке кісінің аты-жөні, мемлекет, республика, облыс, аудан,
қала, көше, ұйым аттары, географиялық атаулар, әр түрлі шығарма атаулары.
Мысалы: Көкшетау, Сарысу, Асан, «Абай жолы» романы, т.б.
V. Сөздік жұмысы.
1. Сөздер мен сөз тіркестерінің мағыналарын түсіндіру, сөздік
дөптерлеріне жазу.
2. Сөздерді дұрыс айтуға дағдыландыру: а) мұғалімнің мәнерлеп оқуы; ә)
оқушылардың дауыстап қайталауы; б) оқушылардың тізбектеп оқуы.
3. Сөздерден сөз тіркестерін құрау.
4. Сөйлем құрау.
Сөздік
жетім – сирота тәрбиесінде - на воспитании
қатал – строгий өткір мінезді - решительный характер
өжет - бойкий зерек - одаренный
ұста - мастер
VI. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, берілген сұрақтарға жауап беру.
«Сұрақтар мен жауаптар» ойыны
Ойынды материалды өз бетінше игерудің бірінші кезеңінде, яғни сөйлеу
бөлімінің бірінші сабақтарында өткізуге болады.
I тур
Оқушылар, әдеттегідей, партада қатармен отырады. Барлығы 6 қатар.
|1 қатар |2 қатар |3 қатар |4 қатар |5 қатар |6 қатар |

Мұғалім әр жұпқа барлық игеріліп жатқан тақырып бойынша 10 сұрақ
жазылған қағаздарды таратады (немесе тақтаға жазады), 20 минут ішінде ер
жұп оқулықтардан жауап іздеумен айналысады.
II тур
2 және 3-қатарда отырған оқушылар орын ауыстырды, 4 және 5-қатарлар да
солай істейді, яғни жаңа жұптар пайда болады.
1-қатар + 3-қатар
4-қатар + 6-қатар
2-қатар + 5-қатар
Енді қатар отырған оқушылар кезекпен бір-біріне сұрақтар қоя бастайды
(сұрақтардың бұрынғы тізімі бойынша).
Әр оқушыда жауаптарды бағалау үшін жеке бланк болады.
Осылайша оқушы тек жұп (немесе тақ) сұрақтарға ғана жауап береді. Әр
жауаптың уақыты - 2 минут. Бағаны екіншісі қояды.
ІІІ тур
II турдағы жұмыс біткеннен кейін қатарлар қайтадан алмасады.
Енді кездесетіндер:
1-қатар + 6-қатар
2-қатар + 3-қатар
4-қатар + 5-қатар
(қатарлардың нөмірлері ойын басынан сақталады). Басында берілген
сұрақтардың тізімі бойынша оқушылар бір-бірін қайтадан тексереді. Егер II
турда оқушылар жұп нөмірлері сұрақтарға жауап берсе, онда III турда тақ
нөмірлері сұрақтарға жауап береді.
Сұрақтар:
1. Ілияс Жансүгіров қашан және қайда туған?
2. Ілиясты жастайынан кім тәрбиелеген?
3. Әкесі қандай болған? Немен айналысқан?
4. «Сегіз қырлы, бір сырлы» дегенді қалай түсінесіңдер?
5. Ілияс Жансүгіров әкесінен не үйренген?
6. Ілиястың әдебиетке қызығуына кім әсер еткен?
7. Ілияс кімнен халық өлеңдерін, қызықты әңгімелер естіген?
8. Халық өмірімен тереңірек танысуына кім мүмкіндік туғызған?
2-тапсырма. Мәтінді пайдалана отырып, сөйлемдерді жалқы зат есімдермен
толықтыру.
3-тапсырма. Ілияс Жансүгіровтің «Мен қалай жаздым?» мақаласындағы
айтқан сөзін қалай түсінетіндерін талдау.
4-тапсырма. Диалог бойынша өзара сөйлесу.

VII. Сабақты қорытындылау.

VIII. Үй тапсырмасы. 5-тапсырма. I. Жансүгіровтің өлеңін мәнерлеп
оқуға жаттығу.

66-2-сабақ
I. Тақырыбы: Жансүгіровтің шығармалары
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.

Тұйық етістік туралы түсінік
жақ шақ

Негізгі туынды түрленуі
Сұрау+у шеге+ле+у зат есімдерше түрленеді
Етіс болымсыз
Сөйле+с+у кл+ме+у

Жалқы есім

Заттардың ішіндегі бір түрінің өзіне ғана
қойылған аты жалқы есім

Елді мекен аттары;
Жер – су аттары;
Газет – журнал, шығарма атаулары;
Адам аты, тегі, лақап аты.

1. Шақпен, жақпен байланысты болмай, қимылдың атауын ғана білдіретін
түрі тұйық етістік деп аталады. Тұйық етістік не істеу? деген сұраққа жауап
береді. Тұйық етістік у жұрнағы арқылы жасалады. Мысалы: аудару, орындау.
Тұйық етістік көптеледі (тексерулер), тәуелденеді (менің айтуым – І ж.),
септеледі (тексерудің – і.с.).
2. Зат есім жалпы есім және жалқы есім болып екіге бөлінеді. Заттардың
ішіндегі бір түрінің өзіне ғана қойылған аты жалқы есім деп аталады. Жалқы
есім, әдетте, жеке кісінің аты-жөні, мемлекет, республика, облыс, аудан,
қала, көше, ұйым аттары, географиялық атаулар, әр түрлі шығарма атаулары.
Мысалы: Көкшетау, Сарысу, Асан, «Абай жолы» романы, т.б.

IV. Бекіту.
3-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, тұйық етістіктерді теріп жазу.
Емлесін түсіндіру.
Қадірле+у+ге, құрметте+у+ге, айт+у+ға, бас+у.

Сөздік:
Шәркей – лапти жыртылу – порваться
Жылау – плакать өсу – вырасти
Жүн – шерсть шабақталу – повалять
Қарпиды – валять кошму білектейді – помять локтями
Кептіру – сушить пішу – кроить
Тігу – шить

V. Сабақты қорытындылау.
2-тапсырма. 1-сабақтағы 4-тапсырмадан жалқы есімдерді атау. Олардың
жазылудағы ерекшеліктері қандай екенін анықтау.

VI. Үй тапсырмасы.
4-тапсырма. «I. Жансүгіровтің өмірі мен шығармашылығы» деген тақырыпқа
шығарма жазу.

67-3-сабақ
Тақырыбы: Өтебай Тұрманжанов
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, жалқы есімдерді теріп жазу.
Жердің атауы: Шымкент, Бөген, Жалғызағаш, Ташкент.
Адамның атауы: Өтебай Тұрманжанов, Ғани Мұратбаев.
Газет атауы: «Ақ жол».

2-тапсырма. Сөйлемдерді түсініп оқып, 1-тапсырмадағы мәліметтерді
пайдаланып, диалог құрау. Содан соң өзара сөйлесу.
Ө.Тұрманжанов жасөспірімдерге арнап көптеген шығармалар жазды. Еңбек
тәрбиесін жырлайтын шығармалары: «Қарлығаш, дәуіт және жылан», «Жолбарыс»,
«Құмырсқалар, аралар – қиыспас дос , құдалар», «Жолаушы мен жеті қасқыр»,
«Төрт өгіз туралы ертегі», т.б.
Балаларды ерлікке, ынтымақтыққа, достыққа баулитын шығарманың бірі –
«Аю мен аралар».
Сөйлесу:
- Ө.Тұрманжанов кім?
- Ө.Тұрманжанов жазушы.
- Оның еңбек тәрбиесін жырлайтын шығармаларын ата.
- «Қарлығаш, дәуіт және жылан», «Жолбарыс», т.б.
- Ол қай жерде туған?
- Шымкент облысының Бөген ауданындағы Жалғызағаш ауылында туған.
- Оның балалық шағы қалай өтеді?
- Балалық шағы қиыншылық, жоқшылық жағдайда өтеді.

V. Сабақты қорытындылау.
4-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, әңгімелеу. Қарамен жазылған сөздерді
тұйық етістік формасына айналдыру.
Танып – тану,
сүйіп – сүю,
бейнелеген – бейнелеу,
болған – болу.

Венн диаграммасы:

Жалқы есім Жалпы есім

VI. Үй тапсырмасы. 3-тапсырма. Ө. Тұрманжановтың өлеңін түсініп
жаттау.

68-4-caбaқ
Тақырыбы: Мұқан Иманжанов - жазушы
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, үш деңгейлік тапсырмаларды орындау.
ІІІ деңгей
1. Жалқы есімдер туралы айтып беріңдер. Мысал келтіріңдер.
2. Мәтіннен шығарма атауларын теріп жазып, есте сақтаңдар.
3. Мәтіннің мазмұнын ашатын бес сұрақ құраңдар.
ІІ деңгей
1. Мәтін бойынша төменде берілген кестені толықтырып, мазмұнын айтып
беріңдер.
|Жазушының |Туған жылы |Туған жері |Оқыған оқу |Қызмет |Шығармалары |
|аты – жөні | | |орны |істеген жері| |
|Мұқан | | | | | |
|Иманжанов | | | | | |

2. Етістіктерді теріп жазып, тұйық етістік формасын қойыңдар.
І деңгей
«М.Иманжанов шығармалары, олардың тақырыптары, тәрбиелік мәні» деген
тақырыпқа реферат дайындаңдар.
2-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, әр сөйлемге сұрақ құрап жазу.
Жауап үлгісі:
1. М.Иманжановтың алғашқы шығармаларының тақырыбы?
2. 1942-1948 жылдары қандай шығармалары жарық көрген?
3. Шығармаларында қандай уақыттың оқиғалары суреттеледі?
3-тапсырма. Жалқы зат есімдердің астын сызып жазу.
М.Иманжановтың проза саласындағы елеулі еңбегі «Алғашқы айлар» повесі 1950
жылы шыққан. Повесте ауылдық жердегі мектеп өмірі, мұғалімдер ұжымының сан
– салалы жұмыстары, оқушылардың мінез-құлық, іс-әрекеттері, адамдар
арасындағы қарым-қатынастар шынайы әрі терең суреттеледі.
4-тапсырма. Көп нүктенің орнына тиісті жалғауларын қойып жазу.
Жауап үлгісі:
1. М. Иманжановтың шығармалары арқылы оқушылар өздері сияқты балалар
өмірімен танысады.
2. Ол балалардың іс-әрекеті, мінез-құлқы арқылы өз бойларындағы жақсы-
жаман қасиеттеріне көңіл бөліп, ой қорытады.
3. Жазушының ерекшелігі - шығармалары арқылы мектеп өмірімен,
мұғалімдер мен балалардың жан-дүниесіне үңіле біліп, жас ұрпақтың
тәрбиесіне ерекше мән беруінде.

V. Сабақты қорытындылау.
5-тапсырма. Диалогті толықтырып, өзара сөйлесу
- М.Иманжановтың алғашқы шығармалары қандай тақырыпқа арналған?
- ... .
- Олар нешінші жылдары жазылған?
- ... .
- М.Иманжанов өз шығармаларында кімдерді суреттейді?
- ... .
- «Алғашқы айлар» повесі нешінші жылы жарық көрген?
- ... .
- Бұл повесте кімдер, нелер суреттелген?
- ... .

VI. Үй тапсырмасы. 6-тапсырма. Жалқы есімдерді толықтыру.

69-5-сабақ
Тақырыбы: Мұзафар Әлімбаев
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, сұрақтарға жауап беру. Төменде берілген
жоспар бойынша әңгімелеу.
Сұрақтар:
1. М. Әлімбаев кім?
2. М. Әлімбаев қашан және қайда туған?
3. Ақынның алғашқы туындысы қашан, қайда шыққан?
4. М. Әлімбаев қандай қызмет атқарған?
5. Ақынның алғашқы кітабы қандай? Ол нешінші жылы баспадан шыққан?
6. М. Әлімбаевтың шығармалары қандай тілдерге аударылған?
7. Ақын қанша әнге мәтін - өлең жазған?
Жоспар:
1. М. Әлімбаев - белгілі ақын, қазіргі қазақ балалар әдебиетінің көрнекті
қайраткері.
2. Басылымдардағы атқарған қызметі, міндеттері.
3. Ақынның алғашқы кітабының шығуы.
4. М. Әлімбаевтың шығармаларының 38 тілге аударылуы.
5. Өнге жазған өлеңдері.

2-тапсырма. М. Әлімбаевтың халық ауыз әдебиеті шығармалары туралы
айтқанын түсіндіру. Мәтін бойынша үш деңгейлік тапсырмаларды орындау.
ІІІ деңгей
1. Мәтінді көшіріп, жалқы есімдерді бас әріппен жазыңдар.
2. Аударма сөздікті пайдаланып, шығармалардың атауын ауызша аударыңдар.

ІІ деңгей
1. Сұрақтарға дәлелді жауап беріңдер.
1) Ақынның айтуы бойынша, оның халық өлеңдеріне деген сүйіспеншілігін
туғызған кім?
2) Ақын өтірік өлеңдер мен жұмбақ – жаңылтпаштарды нелерге сүйеніп жазған?
2. Мәтіннен етістіктерді теріп алып, тұйық етістік формасын жасаңдар.
Жасалу жолдарын түсіндіріңдер.

І деңгей
М.Әлімбаевтың «Мейман» дген кішкентай поэмасының мазмұнын әңгімелеңдер.

V. Сабақты қорытындылау.

М.Әлімбаев
кім?

VI. Үй тапсырмасы. 3-тапсырма. Сөз мәнісін түсініп айыру. Айырмашылығын
анықтау.

70-6-сабақ
Тақырыбы: Ақын шығармалары
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, үш деңгейлік тапсырмаларды орындау.
ІІІ деңгей
1. Мәтінннен «Күн тоқыған кілем» өлеңін тауып жаттаңдар.
2. Жалқы есімдерді теріп жазыңдар.

ІІ деңгей
М.Әлімбаевтың өлеңдерінің көбіне «өз көзіммен көргендік арқау болды» дейді.
Соның ішінде «Жол қайда жоғалды?» өлеңі қандай оқиға негізінде жазылғанын
айтып беріңдер.

І деңгей
«М.Әлімбаевтың шығармашылығы» деген тақырыпқа реферат дайындаңдар.

2-тапсырма. М. Әлімбаевтың жұмбақтарын түсініп оқып, шешу.

Жұлдыз болып жетеді, Көк шатырда қол орақ,
Су, мұз болып кетеді. Өмірі ормас ол орақ.
(Қар қиыршығы) (Ай)

Қалың ағаш – бір алап, Бастапқым - тәтті шырын де,
Жап – жасыл болып жайнайды. Екіншім – қатқан суым де,
«Р»-ды қоссақ сыналап, Үшіншім – белгі таңба де,
Құс болып та сайрайды. Үшеуін қосып оқысаң,
(Тоғай – торғай) Осыдан тәтті бар ма де.
(Бал-мұз-дақ)

V. Сабақты қорытындылау.
4-тапсырма. Сұрақтарға жауап беру.
1. М.Әлімбаевтың балаларға арналған өлең-жырларының басты тақырыбы қандай?
2. М.Әлімбаевтың балаларға арналған қандай шығармаларын білесіңдер? Атап
шығыңдар.
3. Қандай жұмбақтарын жатқа білесіңдер?
4. Ақынның «Жол қайда жоғалды?» өлеңі неге негізделген?

VI. Үй тапсырмасы.
3-тапсырма. Сөйлемдерді оқып, тұйық етістіктерді табу. Астын сызып,
жасалу жолын түсіндіру.

71-7-сабақ
Тақырыбы: Бердібек Соқпақбаев - қазақ әдебиетінің көрнекті прозашысы
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, әңгімелеу.
Оқушыларға мәтінді үш бөлікке бөліп беріп, аударма жұмысын жасатамын. Содан
соң әр топ өзінің бөлігін аударып, не туралы айтылғанын түсіндіріп береді.

2-тапсырма. Берілген мәліметтер бойынша жазбаша шағын мәтін құрау.
1. Б.соқпақбаев 1924 ж. Алматы облысы Кеген ауданы Қостөбе ауылында туған.
2. Ата-анасынан ерте айырылады, туыстарының қолында өмір сүреді.
3. Кеңес армиясы қатарында қызмет етеді.
4. Ауылдық жерде мұғалім болады.
5. Қазақ педагогикалық институтының филология факультетін бітірді.
6. 1955-1957 жылдары Мәскеудегі жоғары әдеби курста оқиды.
7. Ол – балалар жазушысы.
8. Оның повестері: «Менің атым - Қожа», «Жекпе-жек», «Балалық шаққа
саяхат», «Аяжан».

Кластер жасау:
Әр топ Б.Соқпақбаев туралы бар білгендерін қағаз бетіне түсіріп,
мәліметтерді қолдана отырып жазады. Ортаға шығып өз жазғандарын айтып
береді.

IV. Бекіту.
3-тапсырма. Б. Соқпақбаевтың «Балалық шаққа саяхат» повесінде кімнің
өмірі туралы жазылғанын анықтау.
Б.соқпақбаевтың «Балалық шаққа саяхат» повесі - өмірбаяндық туынды.
Повестің балаларға танымдық мәні зор. Мұнда автор өз өмірін жазады.
«Бір сөзбен айтсам, сол өзін жазатын жазушы менмін. Алыстан арбалап
материал тасымаймын, архивтің шаңын жұтпаймын. Жақыннан: өз басымнан
кешкенді, өзім байқап түйгендерімді, өзімді, өз айналамдағы жайттарды
жинаймын. Солар туралы жазамын.
Сегіз жасымда, бірінші класта оқып жүріп, шешем өліп, жетім қалдым. Ең
бір қиын кез. «Балалық шаққа саяхат» повесі, міне, осы толғаныстан туған
дүние. Осының бәрі де шын, бәрі де болған».
(«Қаламгерлік өмірбаян»)
V. Сабақты қорытындылау.

Бердібек
Соқпақбаев

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.
72-8-сабақ
Тақырыбы: «Менің атым - Қожа» повесі
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
1-тапсырма. «Менің атым - Қожа» повесінің басты кейіпкері кім екенін
анықтау. Мәтіннің мазмұнын айту.
Оқушыларға мәтінді үш бөлікке бөліп беріп, аударма жұмысын жасатамын.
Содан соң әр топ өзінің бөлігін аударып, не туралы айтылғанын түсіндіріп
береді.

2-тапсырма. 1-тапсырмада берілген мәтін бойынша тапсырмаларды орындау.
1. Мәтіндегі жалқы есімдерді теріп жазыңдар.
Бердібек Соқпақбаев, Қожа, Қаратай, Жантас, Нарынқол.
2. Берілген сөздердің тұйық етістік формасын жасаңдар.
Аударылды – аударылу,
Алды – алу, Жазылған – жазылу,
Танысады – танысу, Айтылады – айтылу,
Болады – болу, Қойылады – қойылу.

IV. Бекіту.
3-тапсырма. «Менің атым - Қожа» повесіндегі Қожаның бейнесін талдау.
Сұрақтарға жауап беру.
1. «Менің атым - Қожа» повесіндегі Қожаның бейнесі ұнай ма? Ұнаса,
неге ұнайды?
2. Қожаны бұзақы десе де, ол қандай болған? Жолдасы Сұлтан туралы не
дейді?

Кестені толтыру:
|Жазушының |Туған жылы |Туған жері |Оқыған оқу |Қызмет |Шығармалары |
|аты – жөні | | |орны |істеген жері| |
|Бердібек | | | | | |
|Соқпақбаев | | | | | |

V. Сабақты қорытындылау.
«Менің атым - Қожа» повесіндегі кейіпкерлерге сипаттама беріп, кестені
толтыру.
|Қожа |Айжан |Жантас |Сұлтан |
| | | | |

VI. Үй тапсырмасы. 4-тапсырма. «Менің балалық шағым» деген тақырыпқа
шығарма жазу.

73-9-сабақ
Тақырыбы: Машқар Гумеровтың өмірі мен шығармашылығы
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, төменде берілген сұрақтарға жауап беру.
Сұрақтар:
1. Машқар Бахретдинұлы Гумеров кім?
2. Ол қашан, қайда туған?
3. М. Гумеров қайда оқыған?
4. Жазушының балаларға арналған қандай шығармалары бар?

2-тапсырма. М. Гумеровтың «Құпия дәптер» атты кітабындағы «Аңсау»
повесінің мазмұнын айтып беру.
Оқушыларға мәтінді үш бөлікке бөліп беріп, аударма жұмысын жасатамын.
Содан соң әр топ өзінің бөлігін аударып, не туралы айтылғанын түсіндіріп
береді.

Кластер жасау:
Әр топ қағаз бетіне Машқар Гумеров туралы бар білгенін жазып, ортаға
шығып қорғайды. Өмірі мен шығармашылығы туралы толық мәліметтер айту.
Септеу:
Сартай, Тікқұлақ сөздерін септеу.
Атау с.
Ілік с.
Барыс с.
Табыс с.
Жатыс с.
Шығыс с.
Көмектес с.
3-тапсырма. Сөйлемдердегі жалқы есімдерді тауып, бас әріппен жазу.
Жауап үлгісі:
1. М. Гумеровтың «Құпия дәптер» деп аталатын повесі - мектеп
оқушыларының өмірі жайлы жазылған шығарма.
2. Жазушының соңғы жылдары туған шығармаларының бірі «Бірінші тоқсан»
деп аталады.
3. «Бірінші тоқсан» повесінде алтыншы сынып оқушыларының тұрмыс-
тіршілігі, олардың өнегелі істері туралы оқиғалар.

V. Сабақты қорытындылау. Кестемен жұмыс:
|Жазушының |Туған жылы |Туған жері |Оқыған оқу |Қызмет |Шығармалары |
|аты – жөні | | |орны |істеген жері| |
|Мұқан | | | | | |
|Иманжанов | | | | | |

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

74-10-сабақ
Тақырыбы: М. Гумеров шығармаларынан үзінділер
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. М. Гумеровтың «Ерегес» повесінен үзіндіні түсініп оқып, басты
кейіпкерлердің бірі Домбайдың сабаққа дайындалуы туралы айтып беру.
Өздерінің сабаққа дайындалуы туралы пікірлесу.
Пікірталастық және рөлдік оқыта үйрету ойындары
Рөлдік ойын
Дөңгелек үстел, эксперттік комиссияның отырысы, форум және т.б. формада
жүргізіледі.
Құрал-жабдығы:
1. Рөлдердің, командалардың, топтардың сілтеме көрсеткіштері. Бағалау
парағы.
2. Белгі жалауша.
3. «Тайм-аут» кестесі.
Ойынның жүру барысы 1-нұсқасы
Сынып 4-6 адамнан топтарға бөлінеді, олардың әрқайсысына: Реалистер,
Оптимистер, Пессимистер, Сарапшылар, Сыншылар, Байқаушылар рөлдері
беріледі. Әр топта Жүргізуші және Кеңесші тағайындалады. Мұғалім келесі
мәселе қоя отырып, оны әр топ өз рөлі тұрғысынан қарауды ұсынады.
[pic]
Дайындыққа бөлінген уақыт (10-15 минут) өткен соң, әр топ өздерінің
(рөлдеріне сай) біріге құрған пікір, көзқарастарын ортаға салып, оған
дәйектеме келтіріп, өз сызба сурет, есеп берулерімен дәлелдейді. Негізгі
(3) топтар сөйлеп болған соң, «сарапшылар» немесе «сыншылар» тобы шығады.
Ол әр топтың жұмысын қорытады, олардың дәйектеме келтіріп, дәлелдеу
дәрежесін талдайды немесе осал жерлерін сынайды, әр топқа сұрақтар қояды.
«Байқаушылар» тобы барлық топтардың қызметін қорытындылап, ортақ
бағалау парағын толтыра отырып, неғұрлым белсенді қатысушыларды атап
көрсетеді.
2-нұсқа
Мұндай рөлдік ойын тек екі бәсекелес командаға ғана құрылады (Б
суретті қараңдар). Бұл жағдайда әр жақтың өкілдері сөйлеп болғаннан кейін,
«Байқаушылар» командаға сұрақ қояды (сұрақтарды өздері құрады немесе оларға
мұғалім береді); даярлық уақыты - 7-10 минут, сосын командалар кезегімен
жауап береді.
[pic]
Қарама-қарсы сұрақтар тууы, яғни қарсылас командалар бір-бірінің
сөздерінен кейін бірден өз сұрақтарын қоюы мүмкін. «Сарапшылар» бұл
пікірталасты да бағалайды. Пікірталасқа команданың барлық оқушылары қатысуы
керек.
2-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, үш деңгейлік тапсырмаларды орындау.

V. Сабақты қорытындылау.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

75-11-сабақ
Тақырыбы: Тіл дамыту
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
1-тапсырма. Берілген тірек сызбаны толықтырып, әңгіме құрау.
Қазақстан балалар жазушылары
|Жазушының |Туған жылы |Туған жері |Оқыған оқу |Қызмет |Шығармалары |
|аты – жөні | | |орны |істеген жері| |
|Мұқан | | | | | |
|Иманжанов | | | | | |
|Шығармалары |
| | | | | | |

Шығармалар тақырыптары:
- Адамгершілік тәрбие беру;
- Адамдардың соғыс кезіндегі ерліктері мен еңбектері;
- Ауылдық жердегі мектеп өмірі;
- Адамдар арасындағы қарым – қатынас;
- Балалардың бойындағы жаман – жақсы қасиеттер;
- Еңбексүйгіштік;
- Білімге құмарлық, т.б.

2-тапсырма. Сұрақтарға жауап беру.
1. Зат есім деген не?
2. Жалқы есім деген не? Мысал келтіріңдер.
3. Тұйық етістік деген не?
4. Тұйық етістіктің емлесі қандай? Жасалу жолдары қандай? Мысал
келтіріңдер.

IV. Бекіту.
4-тапсырма. «Қазақстан балалар жазушыларының шығармалары» деген
тақырып бойынша диалог құрау.

V. Сабақты қорытындылау.
5-тапсырма. Кітап, білім туралы ұлағатты сөздерді түсініп, мағынасын
анықтау. Тұйық етістіктерді тауып, астын сызу.
1. Кітап – асып-таспайтын адал досымыз. (В.Гюго)
2. Кітап оқу – міне, үйренудің ең жақсы түрі. (А.Пушкин)
3. Кітап өміріңнің қиын сәттерінде сенімді сырласың болады, ешқашан
өкіндірмейді.

(А.Дадэ)
4. Кітаптар ... – тәрбиенің маңызды жақтарының бірі ретінде, тәрбие
жоспарына енуге тиіс.
(В.Белинский)
5. Кітап - өмір ұстазы. Сондықтан жастар кітап оқуды күнделікті әдет қылуы
тиіс. Кітап оқымай өмірді білу, білім алу мүмкін емес.
(Серке Қожамқұлов)
6. Кітап – ақылды қуаттандыратын құрал. (А.Команский)
7. ... Егер кітапты оқи қалсаң, оқыған нәрсеңнің ойын көңілге тоқи біл.
(Сенека)

VI. Үй тапсырмасы.
3-тапсырма. «М. Әлімбаевтың өмірі мен шығармашылығы» деген тақырыпқа
шағын шығарма жазу.

Тақырыбы: Нәтиже сабақ
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Тест және бақылау тапсырмаларын орындау.
1. Тест сұрақтарына жауап беру.
1.1. Жансүгіров қай жерде дүниеге келді?
A) Маңғыстау облысы
B) Алматы облысы
C) Қарағанды облысы
D) Талдықорған облысы
2. Өтебай Тұрманжановтың өлеңдері қай басылымға шыға бастады?
A) «Қазақ» газетіне
B) «Серке» газетіне
C) «Ақ жол» газетіне
D) «Дала уәлаяты» газетіне
3. Мұқан Иманжанов кім?
A) ақын B) жазушы С)сатирик D)драматург
4. Мұзафар Әлімбаевтың алғашқы кітабы қалай аталады?
A) «Жарық жұлдыз» B) «Маржан сөз»
С) «Қарағанды жырлары» D) «Көңіл күнделігі»
5. Балаларға танымал «Менің атым - Қожа» повесінің авторы кім?
A) I. Жансүгіров B) Ө. Тұрманжанов
C) М. Әлімбаев D) Б. Соқпақбаев
6. 1927 жылы башқұрт елінде өмірге келген жазушыны табыңдар.
A) I. Жансүгіров B) М. Гумеров
C) М. Әлімбаев D) Б. Соқпақбаев
7. М. Гумеровтың Домбай атты кейіпкері қай шығармасында сомдалған?
A) «Ұя» B) «Ерегес» C) «Аңсау» D) «Құпия дөптер»
8. М. Иманжановтың балаларға арнап жазған шығармалары қай уақыттан бастау
алды?
A) оқып жүрген кезінде
B) қызмет жасай бастағанда
C) Ұлы Отан соғысы кезінде
D) Алматыда оқып жүргенінде
9. М. Гумеровтың Домбай атты кейіпкері қандай пәндерден қиналатынын
табыңдар.
A) тарих, әдебиет B) табиғаттану, тарих
C) ана тілі, математика D) математика, тарих

II. Бақылау сұрақтары мен тапсырмаларды орындау.
1. І.Жансүгіровтің балаларға арнап жазған шығармаларын атап, жалқы
есімдерге назар аударыңдар.
2. Жалқы зат есімдерді қолданып, балаларға арналған шығармаларды атаңдар.
3. Тұйық етістіктерді қолданып, жазушылардың бір шығармасына жоспар
құрыңдар.
4. М.Иманжановтың шығармаларының ерекшеліктерін атаңдар.
5. Мұзафар Әлімбаевтың шығармашылығы мен өмірбаянын әңгімелеңдер.
6. Б.Соқпақбаевтың «Менің атым - Қожа» шығармасындағы Қожа бейнесіне
сипаттама беріңдер. Көрген кинофильмнен үзінді айтып беріңдер.
7. М.Гумеровтың «Ерегес» повесінен үзінді айтып беріңдер.

V. Сабақты қорытындылау.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

|76-12-сабақ | 8-сынып |
| |Қазақ тілі |
|Сабақ тақырыбы | Диктант «Кеме» |
|Жалпы мақсаттар |Сөйлем мүшелері, сөйлемдегі орны, тыныс белгілері бойынша |
| |диктант жүргізу. Материалды қалай меңгергендігіне бақылау |
| |жасау. |
| |Өтілген тақырып бойынша сауаттылығын бағалау. |
| |Алған білімдерін өз бетінше пайдалана алуға үйрету. |
|Оқыту нәтижелері |Топта белсенділік көрсетуге тырысады; |
| |Теориялық білімдерін практикада тиімді пайдалануға |
| |үйренеді; ситуациядан шығу жолдарын бірлесе ойланады; |
| |пысықтауыштың күнделікті әрекетте кездесіп жүргенін |
| |біледі, сөйлемге жүйелі талдау жасауға ұмтылады. |
|Негізгі идеялар |Диктант- сауаттылықты тексеру жұмысы, оқушылар |
| |жұмыстарының қалай бағаланатын біледі. |
|Дереккөздер,сілтемелер|Қазақ тілі «Диктанттар мен мазмұндамалар жинағы». |
| |М. С. Атабаева. 2002 ж . |
| |Мұғалім жазбалары |
|Ынтымақтастық | |
|атмосфера тудыру | |
| |Еркін әңгімелесу. |
| |Мектепке келе жатып нені байқадыңыздар? |
| |Ауа- райы қалай? |
| |Сен сыныпқа келгенде кімдер болды? |
| Тұсаукесер |Өтілген ережелер бойынша сұрақтар, диктант мақсатымен |
| |таныстыру, бағалау критерийлерін бірігіп жасау. |
| |Мәтінге кіріспе сұрақтар беру. |
| |Жыл мезгілдері туралы айту. |
|Мағынаны тану | Ескіден жаңаға көшу, меңгеру қадамдары. |
| | |
| |Кеме |
| |Кеме тарихы көне заманнан басталады. Адамдар әуелі |
| |бөренемен, салмен, сонан кейін ойып жасалған қайықтармен |
| |жүзді. Осыдан шамамен 3 мың жылдай бұрын Жерорта теңізінде|
| |ескегімен қоса желкенді кемелер пайда болды. Мұнымен |
| |теңіздерде жүк тасыды, әскери жорықтарға аттанды. Олар |
| |галералар деп аталды. |
| |Бірте – бірте кемелерді жүргізуге жел күші көбірек |
| |қолданыла бастады. Кемеде желкендер саны көбейді, кеменің |
| |аумағы ұлғайып, жүк көтеруі мен жылдамдығы арта түсті. Сол|
| |кездегі шапшаң жүзетін кеме – шай таситын клиперлер болды.|
| | |
| |(83 сөз) |
| | Жазу кезеңі |
| |«Қайық» сөзіне морфологиялық талдау жасау. |
| |Зат есімдерді табу. |
| Қосымша тапсырмалар |Қайталап оқу, тексеру, тыныс белгілерін қою. |
|Ой толғаныс |Қазір кемелердің орнын қандай қайықтар басты? |
|Үйге тапсырма: |Ережелерді қайталау. |
|Бағалау |Тексеріп, емле қателері мен пунктуациялық қателерін шартты|
| |белгімен көрсету. |

X МОДУЛЬ
Лексикалық тақырыбы: Қазіргі кезең балалар әдебиеті
|Бөлімі |Сабақ |Модуль мазмұны |Уақыты |
| |саны | | |
|Кіріспе |1-сабақ |Модульге кіру Лексикалық тақырып |45 минут |
| | |Бекіту. «Қадыр Мырзалиев - ақын» | |
| | |мәтінімен жұмыс Жаттығуларды | |
| | |орындау Нақыл сөздермен жұмыс | |
|Сөйлесу |2-сабақ |«Сабақ» жинағы туралы |45 минут |
| | |мәтінмен жұмыс | |
| | |Қ. Мырзалиевтің «Септеу» | |
| | |өлеңін жаттау | |
| | |Қ. Мырзалиевтің | |
| | |жұмбақтарын шешу, | |
| | |жаңылтпаштарды жаттау | |
| |3-сабақ |«Қастек Баянбаев - балалар |45 минут|
| | |әдебиетінің ақыны» мәтінімен жұмыс | |
| | |Қ. Баянбаевтың «Баламен сырласу» | |
| | |өлеңі Жұмбақтарды шешу Диалогпен | |
| | |жұмыс | |
| |4-сабақ |Ескен Елубаевтың шығармашылығымен |45 минут|
| | |танысу Деңгейлік тапсырмалар | |
| |5-сабақ |Диалогпен жұмыс |45 минут|
| | |Е. Елубаевтың «Туады, | |
| | |шығады, түседі, келеді» өлеңі | |
| | |Жаттығулармен жұмыс | |
| | |Тақырып бойынша шығарма | |
| | |жазу | |
| |6-сабақ |Сұлтан Қалиев шығармашылығы |45 минут|
| |7-сабақ |Бердібек Соқпақбаев туралы мәтінмен|45 минут|
| | |жұмыс Жаттығуларды орындау | |
| |8-сабақ |«Менің атым - Қожа» повесі |45 минут|
| | |Жаттығуларды орындау Шығарма жазу | |
| |9-сабақ |Машқар Гумеров туралы мәтінмен |45 минут|
| | |жұмыс Жаттығуларды орындау | |
| |10-сабақ|М. Гумеровтың шығармаларымен жұмыс |45 минут|
| | |Деңгейлік тапсырмалар | |
| |11-сабақ|Тіл дамыту |45 минут|
| | |Жаттығуларды орындау | |
|Қорытынды |12-сабақ|1. Тест |45 минут |
| | |2. Бақылау сұрақтары | |

77-1-сабақ Кіріспе бөлімі
Тақырыбы: Қадыр Мырзалиев — ақын
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Модульдің құрылымы мен мақсатын таныстыру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
V. Сөздік жұмысы.
басылу - издаваться
жинақ - сборник
жарық көрген - появилась на свет, были изданы
жекелеген өлеңдер - избранные стихотворения
жыр табағы - пластинка
жауапты хатшы - ответственный секретарь
орынбасар - заместитель
мәнері - манера
1-тапсырма. Қадыр Ғинаятұлы Мырзалиевтің өмірімен танысып, сұрақтар құрау.

2-тапсырма. Төмендегі анықтаманы жоғарыда берілген мәтін бойынша толықтырып
жазу.
Жауап үлгісі:
• 1935 жылы 5 қаңтарда Қадыр Мырзалиев Орал облысының Қаратөбе ауданы
Жымпиты ауылында дүниеге келген.
• 1952 жылы Қ. Мырзалиевтің түңғыш өлеңі аудандық «Қызыл ту» газетінде
жарияланды.
• 1953 жылы екінші өлеңі облыстық «Екпінді құрылыс» газетінде жарық көрді.
• 1959 жылы «Көктем» деп аталатын кітабы жарияланды.
• 1966 жылы Қ. Мырзалиев республика комсомолы сыйлығына ие болды.
• 1980 жылы Қазақ КСР-інің Мемлекеттік сыйлығына ие болды.

3-тапсырма. «Әдебиет» сөзінің шығу тарихымен танысып, есте сақтау.
Әдебиет. Жалпы жазба және көркем шығармалар жиыны. «Әдебиет» сөзі бізге
араб, парсы тілдерінен кірген. Оның араб тіліндегі тұлғасы «адабун» болса,
алғашқы мағыналарының бірі – «тәрбие беру». Ал парсы тілінде «әдиб» сөзі
қазақ тіліндегі «жазушы», кейде «ұстаз», «тәрбиелеуші» деген ұғымдарда
қолданылады. Осы сөздер негізінде тіліміздегі «әдебиет» сөзі қалыптасқан.

VI. Сабақты қорытындылау.
|Жазушының |Туған жылы |Туған жері |Оқыған оқу |Қызмет |Шығармалары |
|аты – жөні | | |орны |істеген жері| |
|Қадыр | | | | | |
|Мырзалиев | | | | | |

VII. Үй тапсырмасы.
4-тапсырма. Ұлағатты сөздерді түсініп оқып, кітап оқудың пайдасы
туралы шағын шығарма жазу.

78-2-сабақ
Тақырыбы: «Сабақ» жинағы
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, мазмұндама жазу.
2-тапсырма. «Сабақ» жинағының әр сабағына сипаттама беру.
Бірінші сабақ табиғаттану туралы
Бұған жылдың төрт мезгілі мен табиғат құбылыстарын суреттейтін өлеңдері
енгізілген. Жаңа жылдан бастап келесі жаңа жылға дейінгі жылдың төрт
мезгіліне тән ерекшеліктерімен таныстырады. Яғни табиғатпен таныстыру
сабағы ретінде алынған.
Екінші сабақ хайуанаттар жайында
Әрине, бұл «төрт түлік» дегеннен гөрі кең ұғым. Жер шарының басқа бір
қырқасында тіршілік ететін, атын естігенімен көз көрмеген хайуанаттардың –
кенгуру, зебра, түйеқұс – балалар түгіл үлкендер біле бермейтін
қасиеттерімен таныстырды. Қасиеттерімен бірге, олардың сырт тұлғасын да
суреттеу арқылы таныстырады.
Үшінші сабақ – тіл сабағы
«Ана тілі» деген өлеңімен басталады. Балаға ана тілінің қасиетін және
әр адамның өз туған тілі болу керектігін, оған құрметтеп қарауды
насихаттайды.
Төртінші сабақ – еңбек
Төртінші сабақ – еңбек. Бұған әр алуан мамандық иелері туралы
«Жылқышы», «Қайрақшы», «Үй қараушы», «Наубай», «Шаштараз», т.б. өлеңдер
топтастырылған. Сабақтың көздеген мақсаты – адамды адам еткен еңбек екенін
айту.

3-тапсырма. Қ. Мырзалиевтің «Септеу» өлеңін жаттау. «Марат» сөзін
септеу.
Атау:
Барлығыңа үлгі болар, қарақтар,
Байсалды да, ақылды да Марат бар.
Ілік:
Жеке басым ең алдымен, Мараттың,
Жасы үлкенді сыйлағанды жараттым.
Барыс:
Сенбейсің бе, күнделікті парақта,
Батыл емессің дей алмайсың Маратқа.
Табыс:
Сол үйретті ауылдағы бар атты,
Батыл емес дей алмайсың Маратты.
Жатыс:
Алғыссыз күн болған емес Маратта,
Жетеді онда ынта, жігер, талап та.
Шығыс:
Қай өнер де табылады Мараттан,
Ән салғанда жұртты аузына қаратқан.
Көмектес:
Міне, осындай жақсы бала Маратпен,
Дос бола алмай жүргендер де бар, әттең! (Қ.Мырзалиев)

V. Сабақты қорытындылау.
4-тапсырма. Қ. Мырзалиевтің балаларға арналған жұмбақтарын түсініп
оқып, шешу.
5-тапсырма. Жаңылтпаштарды тез және қатесіз айтуға жаттығу.
Үш кіші ішік піштім,
Бес кіші ішік піштім,
Неше кіші ішік піштім?!
VI. Үй тапсырмасы. 3-тапсырма. Жаттау.
79-3-сабақ
Тақырыбы: Қастек Баянбаев — балалар әдебиетінің ақыны
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Қ. Баянбаевтың өмірбаяны мен шығармаларын әңгімелеу.
Кестемен жұмыс:
|Жазушының |Туған жылы |Туған жері |Оқыған оқу |Қызмет |Шығармалары |
|аты – жөні | | |орны |істеген жері| |
|Қастек | | | | | |
|Баянбаевв | | | | | |

2-тапсырма. Қ. Баянбаевтың «Баламен сырласу» өлеңін түсініп оқып,
жаттау.
Бәйек болып Сонда арзан күлкіден
Мәңгілік Өзің аулақ боларсың.
Жүрмес анаң жаныңда, Азамат боп алғасын
Ал ұйқыңды қандырып, Қысыларсың ойнауға.
Қамсыз жүрген шағыңда. Ғұмырыңды арнарсың
Кейін ақыл кілтімен Халық қамын ойлауға.
Алуан сырды ашарсың.

4-тапсырма. Сөйлемдердегі тұйық етістіктерді теріп жазу.
1. Жаңылпаштың негізгі қызметі – тіл сындыру, дұрыс сөйлеуге
тәрбиелеу.
2. Жаңылтпаштың мақсаты – жаңылдыру, тілді тұсау, күрмеу емес, қайта
балаға ой салу көкірегіне сәуле түсіру.
3. Қ.Баянбаевтың жаңылтпаштары:
Оқуға салақтар, Қаштым қатты-ақ,
Тек кітап парақтар. Ұшты қалпақ.
Сабақта алақтар, Балақ сатпақ,
Далада далақтар. Аяқ батпақ.

V. Сабақты қорытындылау.

3-тапсырма. Жұмбақтарды шешу.
1. Оны кір жейді, кірді бұл жейді. (Сабын)
2. Ұшында бір тамшы, уы бар сұр тамшы. (Жылан)
3. Бөлменің көзі, көрмейді өзі. (Терезе)
4. Көкке қараған, жұлдыз санаған. (Телескоп)

VI. Үй тапсырмасы.
5-тапсырма. Диалогті толықтырып, өзара әңгімелеу.

80-4-сабақ
Тақырыбы: Ескен Елубаевтың өмірі
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.

Кестемен жұмыс:
|Жазушының |Туған жылы |Туған жері |Оқыған оқу |Қызмет |Шығармалары |
|аты – жөні | | |орны |істеген жері| |
|Ескен | | | | | |
|Елубаев | | | | | |

1-тапсырма. Мәтін бойынша үш деңгейлік тапсырмаларды орындау.
ІІІ деңгей
1. Сұрақтарға жауап беріңдер.
1) Ескен Елубаев кім?
2) Ол қайда туған?
3) Ақын қандай оқу орындарында туған?
4) Қандай қызмет атқарған?
5) Ақынның алғашқы өлеңдері қайда жарияланған?
2. Мәтіннен жалқы есімдерді теріп жазып, емлесі туралы айтып беріңдер.

ІІ деңгей
1. Мәтін бойынша жоспар құрып, әңгімелеңдер.
2. Ақынның өмірбаянына анықтама дайындаңдар.
І деңгей
Қосымша әдебиеттерді пайдалана отырып, Е.Елубаевтың балаларға арналған
жинақтарына сипаттама беріңдер.

Кластер жасау:
Оқушыларға берген қағаздарына Е.Елубаевтың өмірі мен шығармашылығы
туралы бар білгендерін қағаз бетіне түсіріп жазу тапсырмасы беріледі. Жазып
болған соң әр топтан бір оқушы шығып қорғайды.

Берілген сөздерді септе:
Балалар, өлең, ақын.

V. Сабақты қорытындылау.

«Өрмекші торы» әдісі:
Оқушылар ортаға шығып шеңбер құрады. Содан соң бір оқушы қолына орама
жіп алып, сабаққа байланысты бір сөз айтып екінші оқушыға береді. Оқушылар
бір – біріне жіп лақтырып, оны ұстап осылайша өрмекші торын құрады.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

81-5-сабақ
Тақырыбы: Ақынның шығармалары
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтық мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.

1-тапсырма. Әр сөйлемге сұрақтар құрап, диалог дайындау.
1) Е.Елубаев шығармаларының негізгі тақырыбы – балалар өмірі.
2) Ақын өлеңдерінің көбі диалог түрінде құрылған.
3) Е.Елубаев шығармаларында балаларды еңбекті сүюге, бостан – босқа көше
кезіп жүруден аулақ болуға үйретеді.
4) «Туады, шығады, түседі, келеді» деген өлеңінде табиғаттағы жыл
мезгілдерінің ауысуын суреттеген.

2-тапсырма. Е. Елубаевтың өлеңін мәнерлеп оқуға жаттығу.
Оқушылар кезекпен өлеңді мәнерлеп оқып шығады. Өлеңде не туралы айтылғаны
жайлы айтып беру.

Кластер жасау:
Кластер жасау:
Оқушыларға берген қағаздарына Е.Елубаевтың өмірі мен шығармашылығы туралы
бар білгендерін қағаз бетіне түсіріп жазу тапсырмасы беріледі. Жазып болған
соң әр топтан бір оқушы шығып қорғайды.

3-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, не туралы айтылғанын анықтау.
«Кезбе журналист» әдісі:
Оқушылардың біреуі журналист, біреуі оператор болып шағын көрініс
дайындайды. Е.Елубаевтың өмірі мен шығармашылығы туралы айтып, ізденіп,
тапқанын оқушыларға көрсетеді.

V. Сабақты қорытындылау.
«Топтастыру» әдісі:

Е.Елубаев

VI. Үй тапсырмасы.
4-тапсырма. «Е. Елубаевтың шығармаларының ерекшеліктері» деген тақырыпқа
шығарма жазу.

82-6-сабақ
Тақырыбы: Сұлтан Қалиев
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, С. Қалиевтың өмірі мен шығармашылығы
туралы мәліметтерді төмендегі берілген кестеге салып, жинақтау.

Жауап үлгісі:
|Ақынның |Туған жылы, жері |Оқыған оқу орны |Ақынның шығармалары |
|аты-жөні | | | |
|Сұлтан |1943 жылы |1957 жылы Абай |«Қомағай бақа» алғашқы|
|Қалиев |1 мамырда Жамбыл |атындағы |мысал өлеңі, |
| |облысының Жамбыл |педагогикалық |«Қуандырам» өлеңі, |
| |ауданында «Пионер»|училищеде |«Сәлем, саған |
| |ауылында дүниеге |оқыған. 1961 |мектебім» кітабы. |
| |келген. |жылы қазіргі |Аудармалары: «Ақымақ |
| | |әл-Фараби |тышқан туралы ертегі»,|
| | |атындағы Қазақ |«Степа ағай», «Менің |
| | |университетінің |атам», «Пілдің |
| | |филология |баласы». «Мен әлі |
| | |факультетіне |сәбимін» повесі, «Сен |
| | |сырттай оқуға |тұрғанда» романы. |
| | |түседі. | |

2-тапсырма. Сөйлемдерді түсініп оқып, жалқы есімдердің астын сызу.
1. С.Қалиевтің балаларға арналған жинақтары: «Өлеңдер», «Дүрбі»,
«Қасиетті тақия», «Сәлем, саған мектебім», «Кішкентай астрономдар», «Бақыт
деген не?», «Мен мектепке барамын».
2. С.Қалиевтің «Қасиетті тақияның» оқиғасы сәбидің әжесінен естіген
әңгімесі ретінде баяндалады.

Кластер жасау:
Оқушыларға С.Қалиевтың өмірі мен шығармашылығы туралы бар білгендерін
қағаз бетіне түсіріп жазу тапсырмасы беріледі. Жазып болған соң әр топтан
бір оқушы шығып қорғайды.

3-тапсырма. Сұрақтарға жауап беру.
1) С. Қалиев қандай жанр саласында еңбек етеді?
2) Оның қандай шығармаларын білесіңдер?
3) Аудармалары туралы не айта аласыңдар?

V. Сабақты қорытындылау. «Топтастыру» әдісі:

Сұлтан
Қалиев

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.
7-сабақ Тіл дамыту
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Жазушы Б. Әділовтің мысалын түсініп, талдау жасау.
«Кезбе журналист» әдісі:
Оқушылардың біреуі журналист, біреуі оператор болып шағын көрініс
дайындайды. Е.Елубаевтың өмірі мен шығармашылығы туралы айтып, ізденіп,
тапқанын оқушыларға көрсетеді.

2-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, әр сөйлемге сұрақ құрау.
Балтабай Әділов Қарақалпақстан қазақ орта мектебінде мұғалім болып
қызмет істейді. Ол көптен бері балаларға арнап әңгіме - ертегілер жазып
жүр. Оның «Алданыш», «Атамның жұлдызы» атты кітаптары жарық көрді. «Қырық
жеті мысал» 1990 жылы бәйгенің үшінші жүлдесін жеңіп алды.
(«Бастау» кітабынан)
Жауап үлгісі:
1. Б.Әділов қай жерде мұғалімдік қызмет атқарады?
2. Балаларға арнап не істеді?
3. Қандай кітаптары жарық көрді?
4. Қай кітабы жүлде жеңіп алды?

3-тапсырма. Б. Әділовтің «Қырық жеті мысал» жинағынан «Асқақтаған
кірпіштер» атты мысалын түсініп, рөлге бөліп оқу. Кірпіштердің дауын қалай
түсінгендері туралы пікірлесу. Өз пікірлерін ортаға салу. Көрініс дайындау.

V. Сабақты қорытындылау.
Кестемен жұмыс:

|Ақынның |Туған жылы, жері |Оқыған оқу орны |Ақынның шығармалары |
|аты-жөні | | | |
|Балтабай | | | |
|Әділов | | | |

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

83-8-сабақ
Тақырыбы: Нұрдәулет Ақышев
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтіндегі берілген мәліметтермен танысу.
Нұрдәулет Ақышевтың «Жұмбақ іздер» кітабы 1980 жылы «Жалын» баспасынан
жарық көрген. Оның шығармаларының тақырыбы, негізінен, балалар мен жастар
өміріне арналған. «Үндемейтін ұл», «Сынық домбыраның сазы», «Таң алдындағы
дабыл», «Қиырдан келген көгершін», «Жатақхана қыздары» атты кітаптардың
авторы. Ол «Жалын» баспасының бәйгесінде бірнеше рет жүлдегер болған.

2-тапсырма. Ертегіден үзіндіні түсініп оқып, төменде берілген үш
деңгейлік тапсырмаларды орындау.
Сөздік:
Мақұрым – безвестный
Жұпыны – простой, скромный
Есіл-дерті – в полную силу, со всей душой

ІІІ деңгей
1. Үзіндінің мазмұнын ашатын сұрақтар құраңдар.
2. Мәтіннен тұйық етістіктерді теріп алып, талдаңдар.
ІІ деңгей
Мәтіннің мазмұнын айтып беріңдер.
І деңгей
Бұл ертегінің ерекшелігі қандай деп ойлайсыңдар?

3-тапсырма. «Балалар елін бағындыру» ертегісінің бұл үзіндісін жазбаша
мазмұндау.
Оқудың Кітап деген атасы бар екен. Өзі бір көзәйнек таққан қайырымды
қарт көрінеді. Тыным таппай елді аралап жүрген оны балалардың көпшілігі
ұнатып қалады. Кітаптың арқасында өмір тіпті қызықты бола түседі.
Бұл бір Балалар елінің кемеліне келіп, гүлденген дәуірі екен. Өйткені
Ойын, Еңбек, Оқу, Өнер, Спорт, Кітап - алтауы балаларды кезек-кезек қағып
әкетіп, тек жақсылыққа қарай жетелейді де отырады. Бұл алтауы елдің ең
сүйікті адамдарына айналады. Олар да балаларды керемет жақсы көреді екен.

V. Сабақты қорытындылау. «Синквейн» әдісі:
Ертегі
Қызықтырады, таң қалдырады.
Қызық, таңғажайып, шыншыл.
Қызықты ертегілерді ұнатамын.
Аңыз.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау. Өз ойынан ертегі жазып келу.

9-сабақ Талас
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, рөлге бөліп оқу.
«Кезбе журналист» әдісі:
Оқушылардың біреуі журналист, біреуі оператор болып шағын көрініс
дайындайды. Е.Елубаевтың өмірі мен шығармашылығы туралы айтып, ізденіп,
тапқанын оқушыларға көрсетеді.

2-тапсырма. Кітап туралы ғұламалардың айтқан сөздерін түсініп, жазып
алу. Аударма сөздігін пайдалана отырып, мағыналарын анықтау.
1. Жазушының жазған кітабын қабылдайтын да, қабылдамайтын да халық.
Ендеше, кітапты жазушы жазып шығарғанмен, шын тағдырын шешетін төреші де
сол халық. (В.Гюго)
2. Болашаққа үндейтін кітап қана өміршең болмақ. (О.Бальзак)
3. Білімнің қайнар бұлағы, сенің рухани қазынаңның қайнар бұлағы –
кітап. өз кітапханаңды құра біл. Кітапты бір оқып қанағат тұтпа, қайтадан
оқы.
(В.А.Сухомлинский)

3-тапсырма. «Талас» мәтіні бойынша үш деңгейлік тапсырмаларды орындау.
ІІІ деңгей
1. Мәтінде қарамен жазылған сөздердің мағынасын түсіндіріңдер. Сол сөз
тіркестерінен сөйлемдер құраңдар.
2. Тазалықтың пайдасы мен маңызы қандай? Қалай ойлайсыңдар?

ІІ деңгей
Мәтінде берілген мына сөйлемді қалай түсінесіңдер? Пікірлесіңдер.
Өзінің киімін өзі реттеп киінуге тиіс.

І деңгей
Мәтіннің мазмұнын айтып беріңдер.

Ү. Сабақты қорытындылау.
«Синквейн» әдісі:
«Талас» сөзіне бес жолды өлең жазу.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

10-сабақ Тіл дамыту
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Сұрақтарға жауап беру.
«Сұрақтар мен жауаптар» ойыны
Ойынды материалды өз бетінше игерудің бірінші кезеңінде, яғни сөйлеу
бөлімінің бірінші сабақтарында өткізуге болады.
I тур
Оқушылар, әдеттегідей, партада қатармен отырады. Барлығы 6 қатар.
|1 қатар |2 қатар |3 қатар |4 қатар |5 қатар |6 қатар |

Мұғалім әр жұпқа барлық игеріліп жатқан тақырып бойынша 10 сұрақ
жазылған қағаздарды таратады (немесе тақтаға жазады), 20 минут ішінде әр
жұп оқулықтардан жауап іздеумен айналысады.
II тур
2 және 3-қатарда отырған оқушылар орын ауыстырды, 4 және 5-қатарлар да
солай істейді, яғни жаңа жұптар пайда болады.
1-қатар + 3-қатар 4-қатар + 6-қатар 2-қатар + 5-
қатар
Енді қатар отырған оқушылар кезекпен бір-біріне сұрақтарды қоя
бастайды (сұрақтардың бұрынғы тізімі бойынша).
Әр оқушыда жауаптарды бағалау үшін жеке бланк болады.
Осылайша оқушы тек жұп (немесе тақ) сұрақтарға ғана жауап береді. Әр
жауаптың уақыты - 2 минут. Бағаны екіншісі қояды.
ІІІ тур
II турдағы жұмыс біткеннен кейін қатарлар қайтадан алмасады.
Енді кездесетіндер:
1-қатар + 6-қатар 2-қатар + 3-қатар 4-қатар + 5-
қатар
(қатарлардың нөмірлері ойын басынан сақталады). Басында берілген
сұрақтардың тізімі бойынша оқушылар бір-бірін қайтадан тексереді. Егер II
турда оқушылар жұп нөмірлері сұрақтарға жауап берсе, онда III турда тақ
нөмірлері сұрақтарға жауап береді.
1. Қазіргі кезең балалар әдебиетінің ақын-жазушылары кімдер?
2. Қадыр Мырзалиев туралы не білесіңдер?
3. Қ. Мырзалиевтің қандай шығармаларын білесіңдер?
4. Қ. Мырзалиевтің «Сабақ» жинағында не туралы айтылған?
5. Қастек Баянбаев деген кім?
6. Оның шығармалары қандай?
7. Е. Елубаевтың «Туады, шығады, түседі, келеді» өлеңі қандай
тақырыпқа жазылған?
8. Б. Әділовтің қандай мысалдарын білесіңдер?
9. «Асқақтаған кірпіштер» мысалы не туралы?
10. Кітап туралы қандай ұлағатты сөздерді білесіңдер?
2-тапсырма. «Қазіргі кезең балалар әдебиетінің ақын-жазушылары» деген
тақырыпқа диалог құрып, өзара сөйлесу.
3-тапсырма. «Жақсы кітап - ақылды адамның әңгімесімен бірдей» деген
тақырыпқа шығарма жазу.

V. Сабақты қорытындылау.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

11-сабақ Нәтиже сабақ
I. Ұйымдастыру кезеңі.
ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Тест және бақылау тапсырмаларын орындау.
I. Тест сұрақтарына жауап беру.
1. Қадыр Мырзалиев 1935 жылы қай жерде дүниеге келген?
A) Алматыда облысында B) Маңғыстау облысында
C) Орал облысында D) Қарағанды облысында
2. «Әдебиет» сөзі қай тілден енген?
A) араб B) латын C) орыс D)грек
3. Қ. Мырзалиевтің «Сабақ» жинағындағы үшінші сабақ атауын табыңдар.
A) табиғаттану сабағы B) тіл сабағы C) еңбек сабағы D) тарих
сабағы
4. «Баламен сырласу» өлеңінің авторын табыңдар.
A) Қ. Мырзалиев B) Қ. Баянбаев
C) Е. Елубаев D) С. Қалиев
5. Е. Елубаевтың балаларға арналған қай шығармасы республикалық
қуыршақ театрында қойылды?
A) «Тастың аты тас» B) «Болатбек»
C) «Туады, шығады, түседі, келеді» D) «Кім қайда тұрады?»
6. С. Қалиевтің «Балдырған» журналында басылған алғашқы өлеңін
атаңдар.
A) «Дүрбі» B) «Қуандырам»
C) «Мен мектепке барамын» D) «Қасиетті тақия»
7. Б. Әділовтің қай шығармасы 1990 жылы бәйгеде үшінші жүлде жеңіп
алды?
A) «Мейірім» B) «Қырық жеті мысал»
C) «Асқақтаған кірпіштер» D) «Ерегес»
8. Н. Ақышевтың алғашқы прозалық кітабын атаңдар.
A) «Жұмбақ іздер» B) «Үндемейтін ұл»
C) «Сынық домбыраның сазы» D) «Жатақхана қыздары»
9. «Балалар елін бағындыру» ертегісіндегі оқудың атасын табыңдар.
A) Еңбек B) Өнер C) Ойын D) Кітап
10. Берілген сөйлемге керекті сөзді қойыңдар. Болашаққа үндейтін ...
қана өміршең болмақ.
А) кітап В)теледидар C) өнер D) ойын

ІІ. Бақылау сұрақтары мен тапсырмаларды орындау.

1. Жалқы есім мен жалпы есімнің айырмашылығын табыңдар.
2. Қадыр Мырзалиевтің қазақ әдебиетіндегі орнын атаңдар.
3. «Сабақ» жинағының мазмұнын айтып беріңдер.
4. Қ.Баянбаевтың шығармашылығына сипаттама беріңдер.
5. «Асқақтаған кірпіштер» шығармасының мазмұнын айтыңдар.
6. «Балалар елін бағындыру» шығармасының қандай тәрбиелік мәні бар?
7. Ғұламалардың кітапқа берген анықтамаларынан біреуін жаттап алыңдар.

V. Сабақты қорытындылау.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

XI МОДУЛЬ
Лексикалық тақырыбы: Табиғат
Грамматикалық тақырыбы: Туынды зат есімдер.
Бұйрық рай

|Бөлімі |Сабақ |Модуль мазмұны |Уақыты |
| |саны | | |
|Кіріспе |1-сабақ |Модульге кіру Грамматикалық тақырып |45 минут |
| | |Лексикалық тақырып Бекіту | |
| | |Жаттығуларды орындау Нақыл сөздермен | |
| | |жұмыс | |
|Сөйлесу |2-сабақ |«Ағаштар неге ашуланды?» мәтінімен |45 минут |
| | |жұмыс Деңгейлік тапсырмалар | |
| | |Жаттығуларды орындау | |
| |3-сабақ |«Таулар қалай пайда болады?» мәтіні |45 минут |
| | |Жаттығуларды орындау Диалог құрау | |
| |4-сабақ |Жаттығуларды орындау Диалогпен жұмыс |45 минут |
| |5-сабақ |Жаттығулармен жұмыс Тірек сызбамен |45 минут |
| | |жұмыс | |
| |6-сабақ |«Суды қадірлейік» мәтінімен |45 |
| | |жұмыс |минут |
| | |Деңгейлік тапсырмалар | |
| |7-сабақ |Тіл дамыту |45 минут |
| | |Жаттығуларды орындау | |
| |8-сабақ |«Таза бұлақ» мәтінімен жұмыс |45 минут |
| | |Деңгейлік тапсырмалар Жаттығулармен | |
| | |жұмыс | |
| |9-сабақ |«Табиғат құбылысы» мәтінімен жұмыс |45 минут |
| | |Жаттығулармен жұмыс | |
|Қорытынды |10-сабақ|1. Тест |45 минут |
| | |2. Бақылау сұрақтары | |

85-1-сабақ Кіріспе бөлімі
Тақырыбы: Табиғат және біз
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Модульдің құрылымы мен мақсатын таныстыру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Жаңа тақырыпты түсіндіру. Грамматикалық тақырыпты тірек сызба негізінде
түсіндіру.
Берілген мәліметтермен танысып, есте сақтаңдар.
[pic]
[pic]
Зат есім - заттың, ұғымның, құбылыстың атын білдіретін сөз табы.
Сұрақтары: кім? кімдер? не? нелер? Туынды зат есім - түбір зат есімге және
басқа сөз таптарына жұрнақ жалғануы арқылы жасалған зат есім. Мысалы:
білім, достық.
Етістіктің бұйрық райы іс-қимылдың бұйыру, талап ету, өтіну ретінде
айтылу мағынасын білдіреді. Бұйрық рай етістіктің бұйрықты түрде жіктелуі
арқылы жасалады. Мысалы: қорғайын, қорға, т.б.
V. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, төменде берілген тапсырмаларды
орындау. Мәтінге ат қою.
Тапсырмалар:
1. Мәтін бойынша пікірлесетін сұрақтар құрандар.
2. Мәтіннен табиғатқа қатысты сөздерді теріп жазып, мағынасын
түсіндіріңдер.

4-тапсырма. Берілген сөздерді үлгі бойынша сөз құрамына қарай талдау.
Үлгі: ұқыптылықпен – ұқып – түбір, -ты – сөз тудырушы жұрнақ, -лық –
зат есім тудыратын жұрнақ, -пен – көмектес септігінің жалғауы.
Жанашырлықпен, тіршілік, денсаулық, сұлулық.

VI. Сабақты қорытындылау.
2-тапсырма. Ұлағатты сөздерді түсініп оқып, пікірлесу
1. Табиғатты сүйем, сұлулыққа бас ием. (Дж.Байрон)
2. Табиғат қарапайым да біртұтас бірегейлігімен-ақ ғаламат көрікті.
(Р.Фейнмен)
3. Табиғи дүниенің бәрі сұлу. (Н.Г.Чернышевский)

VII. Үй тапсырмасы. Ережелерді жаттау.

2-сабақ
Тақырыбы: Ағаштар неге ашуланды?
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Аударма сөздік бойынша мәтінді түсініп оқып, рөлге бөліп
оқу. Әңгіменің негізгі ойы бойынша пікірлесу.

«Кезбе журналист» әдісі:
Оқушылардың біреуі журналист, біреуі оператор болып шағын көрініс
дайындайды. Алмабектің жасаған қылығы туралы оқушылардан пікір алмасады. Әр
оқушы өз ойын айтады. Табиғатқа деген жанашырлығы туралы айтады. Адам мен
табиғаттың байланысы туралы ашып айтады.

2-тапсырма. Б. Соқпақбаевтың «Ағаштар неге ашуланды?» әңгімесі бойынша
үш деңгейлік тапсырмаларды орындау.

ІІІ деңгей
1. Мәтіннің негізгі мазмұнын ашатын сұрақтар дайындаңдар.
2. Мәтіндегі қарамен жазылған сөздердің қандай сөз табына жататынына
сипаттама беріңдер.
3. Мәтіннен бұйрық райда тұрған етістіктерді теріп жазып, қандай жақта
тұрғанын анықтаңдар.

ІІ деңгей
1. Мәтіннен негізгі мазмұнын анықтайтын сөйлемдерді табыңдар.
2. Мәтінді бөлімдерге бөліп, әрқайсысына ат қойыңдар.

І деңгей
1. Мәтінді әңгімелеп, өз ойларыңды білдіріңдер.
2. Мәтіннің мазмұнын қысқаша түрде жазыңдар.

3-тапсырма. Берілген етістіктерді бұйрық райға қойып жазу.
Жүгіре жөнелді – жүгіре жөнел! Болды – бол!
Естілді – есті! Жүгіру – жүгір!
Беремін – бер! Қопсытты – қопсыт! Ақтады – ақта!

V. Сабақты қорытындылау. Автор орындығы:
«Адам мен табиғат байланысы» деген тақырыпқа шағын эссе жазып,
жазғандарын ортаға шығып, орындыққа отырып оқып береді.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

86-3-сабақ
Тақырыбы: Таудың пайда болуы
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Таудың пайда болуы туралы мәліметтермен танысып, сұрақтарға
жауап беру.
Сөздік:
Көтеріңкі – возвышенный өркештеу – горбиться
заңғар – высочайший құзды – скалистый, с утесами
түзілу – образоваться жаншу – придавить
тау қаптары – горные складки қозғалыс - перемещение
Сұрақтар:
1. Тау деген не?
2. Таулар қалай пайда болған?
3. Таудың биік басына қарай климат қандай болады?
4. Қазақстандағы қандай тауларды білесіңдер?

2-тапсырма. Тауға қатысты сөздердің мағынасын біліп алу. Сөйлемдерді жазып
алу.
1. Шың – таудың ұшар басы, биік жері.
2. Төбе – топырақ, құм немесе тастан үйіліп қалған биік дөң, шоқы.
3. Қойнау – жан-жағы биік тау немесе қырат, жоталармен қоршалған жазық.
4. Бөктер – таудың биік қапталының, жотаның жоғарылау баурай жағы.

3-тапсырма. «Шың» сөзінің шыққан тегімен танысу.
Шың – таудың ең биік, ұшар басы. Ертеректе «шың» сөзінің мағынасы басқаша
болғанын кейбір түркі тілдері арқылы білеміз. Мысалы, якут тілінде «чаацы»
тұлғасындағы сөз біздің түсінігіміздегі «жалаңаш жартас» дегенді
ұғындырған. Ал тунгус тілдерінде «йаң» сөзі тек қана «жартас» ұғымын
берген. Міне, осыдан барып «шың» сөзі пайда болды.

4-тапсырма. Мәтінді оқып, мәтін бойынша диалог құрап, өзара сөйлестіру.

V. Сабақты қорытындылау.
5-тапсырма. Тау атауларын теріп жазып, есте сақтау.
«Кім жылдам?» ойыны:
Алатау, Көкшетау, Тянь – Шань, Тарбағатай, Алтай, т.б.

VI. Үй тапсырмасы. 6-тапсырма. «Қазақстан жеріндегі таулар» деген тақырыпта
шығарма жазу.

87-4-сабақ
Тақырыбы: Өзендер қайдан басталады және қайда құйылады?
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.

1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, сұрақтарға жауап беру.
Сұрақтар:
1. Өзен қайдан басталады?
2. Өзендер ылдимен қалай қарай ағады?
3. Өзен теңізге жақындағанда қалай аға бастайды?
4. Өзенге нелер құяды?
5. Олар қалай аталады?

2-тапсырма. Сөйлемдерді жазып, сөз тудырушы жұрнақ арқылы жасалған
сөздердің жасалу жолдарын түсіндіру.
1) Кейбір өзендер өздерінің бастауын тау басындағы мұздақтардың еріген
жерінен алады.
2) Жаңбыр суы жерге сіңіп, жер асты суларын түзеді.
3) Жер асты сулары жерді тесіп шығып, бұлақ болып ағады.
4) Өзен жазыққа жеткенде арнасы кеңейіп, баяу аға бастайды.
5) Өзен өзінің сағасынан үлкен бұрылыстар жасап ағады.
6) Бұлақтар бір-бірімен қосылып, жылдам ағатын тау өзеніне айналады.

3-тапсырма. «Дария, теңіз» сөздерінің шығу тарихымен танысу.

4-тапсырма. Диалогті сұрақтармен толықтырып, өзара сөйлесу.
- ... ?
- Қазақстан жерінде 85 мыңға жуық өзендер мен бұлақтар бар.
- ...?
- Ертіс, Орал, Іле, Еділ өзендерінің бойымен кішкене кемелер жүзеді.
- ...?
- Сырдария, Тобыл, Қаратал, Бұқтырма өзендерінің бойымен терең жерлерінде
ғана кеме жүзе алады.
- ...?
- Бұл өзендерде балықтардың бағалы тұқымдары тіршілік етеді.

V. Сабақты қорытындылау.
5-тапсырма. Қызықты мәліметтермен танысу.
Әлемдегі ең ұзын өзен – Мысырдағы Ніл өзені, оның ұзындығы 6670 километр.
Ең қысқа өзен – АҚШ-тағы Ди өзені, оның ұзындығы 37 метр.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

88-5-сабақ
Тақырыбы: Көлдер
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.

1-тапсырма. Суға байланысты сөздердің мағынасын біліп алу. Сөйлемдердегі
сөздердің тиісті әріптерін қойып жазу.
Тұма – кішірек бастау, бұлақ. Жер астынан шығып жатады.
Бұлақ – басы бастаулардан басталып, баяу ағатын кішігірім су.

2-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, көлдің пайда болуы туралы айтып
беру. Мәтінге ат қою.
Көлдер құрлық бетіндегі үлкен ойпаң жерлерде пайда болады. Өзендер
ойпаңдарға құйылып және көптеген көлдерден ағып шығады. Өзендер сумен
балшық пен құмды ағызып әкеледі. Сондықтан кейбір көлдер ластанады және
құрып кетеді.
Кейбір көлдерден сулар ағып шықпайды. Мұндай көлдерді ақпайтын көлдер
деп атайды. Ал кейбір көлдерден су ағып шығады. Бұларды ағатын көлдер деп
атайды.
(«Менің алғашқы энциклопедиям»)

3-тапсырма. Мәтінге диалог құрап, өзара сөйлесу.
Қазақстанда 48 мыңнан астам көл бар. Ірі көлдерге Балқаш, Алакөл,
Сасықкөл тағы басқа көлдер жатады.
Әлемдегі және Қазақстандағы ең ірі көл – Каспий көлі. Көлемі үлкен
болғандықтан, оны теңіз деп атайды. Каспий теңізінің ұзындығы 1200 км, ені
300 км-ге дейін жетеді, ал тереңдігі 1000 м-ден астам.
Ал әлемдегі ең терең көл – Сібірде орналасқан Байкал көлі.

V. Сабақты қорытындылау.
4-тапсырма. Тірек сызба негізінде әңгіме құрау.

Су – табиғат байлығы

VI. Үй тапсырмасы. Су туралы мақал – мәтелдер жазып келу.

6-сабақ
Тақырыбы: Суды қадірлейік
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, қазақ халқы суды қалай қадірлегені
туралы шағын әңгіме жазу.

2-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, мазмұнына лайық ат қою. Үш деңгейлік
тапсырмаларды орындау.
ІІІ деңгей
1. Бурабай көліндегі Оқжетпес шыңы қалай суреттелген?
2. Ілік септігінде тұрған зат есімдерді теріп жазып, сөз тіркестерін
құраңдар.

ІІ деңгей
1. Мәтіннің негізгі мазмұнын ашатын эпизодты табыңдар.
2. Мәтінге жоспар құрып әңгімелеңдер.

І деңгей
Әдебиеттерден Бурабай туралы қосымша мәліметтерді жинақтап, реферат
жазыңдар.

Кластер жасау:
Оқушылар Бурабайдың тамаша табиғатын қағаз бетіне салып, оның
әдемілігін өз сөздерімен суреттеп айтып береді. Ортаға шығып, жазған
жұмыстарын қорғайды.

3-тапсырма. Сурет бойынша диалог құрап, өзара сөйлесу.
Әр топ диалог құрап, ортаға шығып сөйлеседі.

Ү. Сабақты қорытындылау. Топтастыру:

Бурабай

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

7-сабақ
Тақырыбы: Тіл дамыту
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Сөздердің мағынасын түсініп оқып, қысқаша жазып алу.
«Топан», «Құз» сөздерінің мағынасын түсініп, берілген сөздерге
дыбыстық талдау жасау.
Топан. Көбіне ертегі, аңыз әңгімеде жер бетін басқан тасқын суды
осылай айтады. Кейде «топан су» деген тіркес қалпында да айтылады. Осыған
қарағанда «топан» сөзінің өз алдына, жеке мағынасы барлығын байқаймыз.
Іздестіре келгенде мұны парсы тілінен табамыз. Бұл тілдегі «туфан» тұлғасы
қазақша «дауыл» дегенді білдіреді. Күшті дауыл соққанда теңіз, мұхит сулары
көтеріліп сұрапыл су тасқыны болады. Табиғаттың осы құбылысына орай «топан
су» дегеніміз біздің тілімізде – «дауыл суы» дегенмен бірдей.
Құз. Бұл сөз көбіне тау бедеріне байланысты қолданылады. Қазіргі
түсіндірме сөздігіміз оны тау шыңы, тік шатқал, биік жартас деп ұғындырады.
Ал шын мәнісінде, құз бен шыңның мағына жағынан айырмасы бар. Ертедегі
түркі тілдерінде «құз» деп таудың күн түспейтін жағын айтқан. Бұған сол
кезден келе жатқан «құздың қары кемімесе, қойдың майы кемімес» деген мақал
да дәлел.
2-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, жазбаша сипаттама беру.
Сөздік:
Жібек – шелк құлпыру – расцветать
Нұр – луч қамыс – камыш
өрнекті – узорчатый кілем – ковер
ақырын – осторожно нәзік – нежный
меруерт – жемчуг гауһар – бриллиант
моншақ – бусы біз – острый
тұмсық – клюв кең жайқын – широкий
шаңқию – выделяться көлеңдеу – медленно плавать
Кластер жасау:
«Аққулы көл» тақырыбына сурет салып, салған суреттерін әңгімелеу.
Ортаға шығып өз сөздерімен толықтырып, қорғау.
4-тапсырма. «Аққулы көлде» мәтінінен бес етістікті теріп алып, бұйрық
рай формасын жасау.
Үлгі : құлпырады – құлпыр

V. Сабақты қорытындылау.
«Синквейн» әдісі:
Бес жолды өлең.
Аққу. Көл.

VI. Үй тапсырмасы. 3-тапсырма. Көп нүктенің орнына керекті жалқы
есімдерді қойып, көшіріп жазу.

8-сабақ
Тақырыбы: Таза бұлақ
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.

1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, берілген сұрақтарға жауап беру.
Сөздік:
Шыныдай – как стекло тынбай – непрерывно
Кеңею – расширяться жалқауланбау – не лениться
Мұрат – цель жету – достигнуть
Тоқталып қалма – не останавливайся
Сұрақтар:
1) Тастақ жерден шығып жатқан бұлақтың суы қандай еді?
2) Бұлақтың қасында жатқан таста қандай жазу болған?
3) Бұл жазудан жолаушы қандай ғибрат алған?

2-тапсырма. Бұйрық райда тұрған етістіктердің астын сызу.
Адал қызмет қыл, еш уақытта жалқауланба, тоқталып қалма, сөйтсең, ақырында
сен де үлкейіп, мұратыңа жетесің.

3-тапсырма. «Таза бұлақ» мәтіні бойынша үш деңгейлік тапсырмаларды орындау.
ІІІ деңгей
Сөйлемдерді аяқтаңдар.
Бұлақтың суы - ..., ... .
Таста былай жазылыпты: «...».
Бұл жазылған сөз - ... .
Бұдан мынадай ғибрат алуға болады: - ..., ..., ... .
Бұлақ дегеніміз не?
ІІ деңгей
1. Мәтінге күрделі жоспар құрып, мазмұнын әңгімелеңдер.
2. Мәтіннен туынды зат есімді тауып, сөз құрамына қарай талдаңдар.
І деңгей
«Адал қызмет қыл, тоқталып қалма» деген сөз тіркестерін қалай түсінесіңдер?
Өз пікірлеріңді ортаға салыңдар.

V. Сабақты қорытындылау.
«Кім шапшаң?» ойыны:
Оқушылар екі топқа бөлініп, бұлаққа, өзен – көлге байланысты мақал –
мәтелдер айтып жарысады. Тез әрі шапшаң, көп мақал – мәтел айтқан оқушы
жеңімпаз атанады.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

9-сабақ
Тақырыбы: Табиғат құбылысы
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Жаңа сөздермен және сөз тіркестерімен танысып, табиғат деген
тақырыпта сөйлем құрау.
Құбылмалы – изменчивый
Қайта оралу – возвращаться
Ауа райы – погода
Осы кезде – в это время

2-тапсырма. «Табиғат құбылысы» мәтіні бойынша мазмұндама жазу. Қандай жыл
мезгілі бейнеленгенін анықтау.
Жоспар:
1. Көктемгі ауа райы.
2. Көктемнің басталуы.
3. Көктемдегі өзгерістер.
4. Көктемгі мерекелер.

4-тапсырма. Сұрақтарға жауап беріп, мысалдарын келтіру.
1. Зат есім деген не?
2. Зат есімнің сұрақтары қандай?
3. Туынды зат есім дегеніміз не? Оның негізгі зат есімнен айырмашылығы
қандай?
4. Етістіктің бұйрық райы нені білдіреді?

V. Сабақты қорытындылау.

3-тапсырма. Кестені сөз тудырушы жұрнақтар арқылы жасалған туынды зат
есімдердің мысалдарымен толықтыру.
|-тай, -жан, -шақ, -шек |-шы, -ші, -лық, -лік, |-ғыш, -гіш, -ыш, -іш |
| |-дық, - дік, -тық, -тік | |
|Еркетай |Жолаушы |Сүзгіш |
|... |... |... |
|... |... |... |
| | | |

VI. Үй тапсырмасы. Ережені қайталау

10-сабақ
Тақырыбы: Нәтиже сабақ
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Тест және бақылау тапсырмаларын орындау.
I. Тест сұрақтарына жауап беру.
1. Берілген сөйлемдегі зат есімнің септік тұлғасын анықтаңдар.
Табиғатты қорғау - біздің парызымыз.
A) барыс септік
B) табыс септік
C) жатыс септік
D) шығыс септік
2. Б. Соқпақбаевтың «Ағаштар неге ашуланды?» шығармасындағы кейіпкерді
табыңдар.
A) Қожа B) Алмабек C) Қодар D) Ақан
3. Шың дегеніміз не?
A) таудың етегі
B) таудың ұшар басы
C) көлдің жағасы
D) ағаштың басы
4. Қай жылы ағылшын альпинистері әлемдегі ең биік шың Эвересті бағындырды?
A) 1953 ж. B) 1954 ж. С)1955 ж. D) 1956 ж.
5. Өзен қайдан бастау алады?
A) бұлақтан бастау алады B) тік және жылдам ағатын бастауын таудан
C) жазық жерден D) шағын көлдерден
6. Қазақстанда ... көл бар. Берілген сөйлемді толықтырыңдар.
A) 50 мыңнан астам B) 48 мыңнан астам
C) 47 мыңнан астам D) 46 мыңнан астам
7. Каспий теңізінің ұзындығы қанша?
А)1200 KM В)1300 KM С)1400 KM D)1500 KM
8. Берілген сөйлемнің тұлғасын анықтаңдар. Табиғатты қорғаңдар.
А)сұраулы сөйлем B) бұйрықты сөйлем
C) лепті сөйлем D) хабарлы сөйлем
9. Әлемдегі ең терең көл Байкал көлі қайда орналасқан?
A) Қазақстанда B) Сібірде C) Ресейде D) Украинада
10. Туынды зат есімді табыңдар.
A) табиғат B) көл C) тазалық D) шөл

ІІ. Бақылау сұрақтары мен тапсырмаларды орындау.
1. Туынды зат есімді табыңдар. Мысал келтіріңдер. Сөйлем құраңдар.
2. Табиғат пен адам арасындағы байланыс туралы әңгіме құраңдар.
3. Туынды зат есім жасайтын жұрнақтарды атаңдар. Әрқайсысына мысал
келтіріңдер.
4. Бұйрық райды қолданып, бірнеше сөзді жіктеңдер.
5. Адам өміріндегі судың маңызы туралы шағын шығарма жазыңдар.
6. Таулар қалай пайда болды? Қазақстан таулары жөнінде әңгіме
құраңдар.

V. Сабақты қорытындылау.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

11-сабақ
Тақырыбы: Диктант
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Диктант жазу.

Диктант мәтінін бірнеше рет оқып шығамын. Содан соң түсініксіз, қиын
сөздердің емлесін түсіндіремін, тақтаға қалай жазылатынын көрсетемін. Жазып
болған соң бір рет тексеріп, содан соң оқушылардың өздеріне тексертемін.
Емле ережелерін қайталап өту.

Әке кеңесi.

Сонау бiр өткен заманда адамдардың өмiрi сонша ауыр болыпты. Сондықтан
аурушаң, әлсiз балаларды тағдырдың тәлкегiне берiп, жұмысқа жарамай қалған
қарттарды ит – құс жеп қоюы үшiн орманға апарып, қалдырып кетедi екен.
Бұйрықты орындамағандар қатаң жазаланыпты.
Бәрiбiр бұйрықты орындамаған жүрегiнiң түгi бар бiреу шықты. Бiр жiгiт
өзiнiң әкесiн сондай жақсы көрiптi. Содан да болса керек, заңды бiрiншi
болып бұзыпты. Үйдегi дәлiздiң еденiнiң астынан үңгiр қазып, әкесiн жасырып
қояды. Тек түн iшiнде ғана қария таза ауа жұтып, ұлымен тiлдесу үшiн жер
астынан шығады екен.
Сөйтiп бiрнеше жыл өтедi. Оның үстiне бұл елде соғыс болып, көп мекен
иесiз қалады.

(94 сөз)
(Чех ертегiсi)

V. Сабақты қорытындылау.
Тапсырма:
1. Мәтіннен етістіктерді теріп жазып, бұйрық рай тұлғасын жасау.

2. Орындамағандар, үйдегі, дәліздің сөздерін құрамына қарай талдау.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

XII МОДУЛЬ
Лексикалық тақырыбы: Табиғатты қорғау

|Бөлімі |Сабақ |Модуль мазмұны |Уақыты |
| |саны | | |
|Кіріспе |1-сабақ|Модульге кіру. Лексикалық тақырып. |45 минут |
| | |Бекіту. «Табиғат байлықтары» мәтінімен | |
| | |жұмыс. Жаттығуларды орындау. Деңгейлік | |
| | |тапсырмалар. | |
| |2-сабақ|«Қазақстан ормандары» мәтінімен жұмыс. |45 минут |
| | |Деңгейлік тапсырмалар. | |
| | |Тірек сызбамен жұмыс. | |
| |3-сабақ|Диалогпен жұмыс. |45 минут |
| | |Жаттығуларды орындау. | |
| |4-сабақ|Деңгейлік тапсырмалар. |45 минут |
| | |Жаттығуларды орындау. | |
| |5-сабақ|«Ең құрғақ жерлер» мәтінімен жұмыс. |45 минут |
| | |Жаттығулармен жұмыс. | |
| | |«Ең үлкен шөл» диалогі. | |
| |6-сабақ|Тіл дамыту. |45 минут |
| | |Жаттығулармен жұмыс. Тірек сызбамен | |
| | |жұмыс. Мазмұндама жазу. | |
| |7-сабақ|«Жануарлар әлемі» мәтінімен жұмыс. |45 минут |
| | |Деңгейлік тапсырмалар. | |
| | |Жаттығулармен жұмыс. | |
| |8-сабақ|«Бүркіт» мәтінімен жұмыс. Диалогпен |45 минут |
| | |жұмыс. Жаттығулармен жұмыс. | |
| | |«Сөзшең тотылар» мәтінімен жұмыс. | |
| |9-сабақ|Халықаралық «Қызыл кітап» мәтіні. |45 минут |
| | |Диалогпен жұмыс. Мазмұндама жазу. | |
| | |Жаттығуларды орындау. | |
| |10-саба|Нақыл сөздермен жұмыс. «Жердің асыл |45 минут |
| |қ |қазыналары» мәтінімен жұмыс. | |
|Қорытын-ды|11-саба|1. Тест. |45 минут |
| |қ |2. Бақылау сұрақтары. | |
| |12-саба|Диктант |45 минут |
| |қ | | |

93-1-сабақ Кіріспе бөлімі

Тақырыбы: Табиғат байлықтары
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Модульдің құрылымы мен мақсатын таныстыру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, берілген сұрақтар арқылы диалог құрау.
Өзара сөйлесу.
Сұрақтар:
1. Адамға табиғат байлықтары неге керек?
2. Табиғат байлықтарына нелерді жатқызуға болады?
3. Табиғат қорының азаюына не себеп?
4. Біз неге жол бермеуіміз керек?
5. Табиғат байлықтарын сақтап қалу үшін біздің қолымыздан не келеді?

2-тапсырма. Берілген етістіктерден бұйрық рай формасын жасап, сөйлем құрау.
Жасалу, пайдалану, сақтау, айтуға, қорғау.

3-тапсырма. Сөздердің мағынасын түсініп, есте сақтау.
Найзағай. Нөсер жаңбыр.

4-тапсырма. Мәтінде қандай табиғат байлығы туралы айтылғанын анықтау.
Мәтінге ат қою.

5-тапсырма. 4-тапсырмада берілген мәтін бойынша үш деңгейлік тапсырмаларды
орындау.
ІІІ деңгей
1. Мәтіннің мазмұны бойынша бірнеше сұрақ құраңдар.
2. Мәтіннен зат есімдерді теріп жазып, септік жалғауын анықтаңдар.
ІІ деңгей
1. Мәтіннің мазмұнын әңгімелеңдер.
2. Туынды зат есімдерді теріп жазып, сөз құрамына қарай талдаңдар.
І деңгей
Ауа ластанбауы үшін қандай шаралар қолдану керектігі туралы айтып беріңдер.

V. Сабақты қорытындылау. «Топтастыру» әдісі:

Табиғат

VI. Үй тапсырмасы.
6-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, сұрақтар құрау. Өзара сөйлесу.

94-2-сабақ
Тақырыбы: Қазақстан ормандары
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма.Мәтінді түсініп оқып, мазмұнын айтып беру.
Қазақстанның солтүстігіндегі Оңтүстік Орал мен Алтайға дейінгі аймақтың
жазықтарын шағын ормандар алып жатыр. Біздің елімізден орманның үш түрін де
кездестіруге болады. Қылқан жапырақты орман тауларда өседі. Тау
беткейлерінде Тянь-Шань шыршалары биік болып көрініп тұрады. Аралас орманда
шыршалар, самырсындар, көктерек, долана тағы басқа ағаштар араласып өседі.
Көкшетау, Баянауыл, Қарқаралыда қайың, қарағай, Оралда емен, терек,
Оңтүстік Қазақстанда жаңғақ, ал тауларында арша өседі.

2-тапсырма. Орманның түрлері туралы мәтінмен танысып, үш деңгейлік
тапсырмаларды орындау.
ІІІ деңгей
1. Сұрақтарға жауап беріңдер.
1) Ұсақ жапырақты ормандарда қандай ағаштар өседі?
2) Қылқан жапырақты ормандарда қандай ағаштар өседі?
3) Аралас жапырақты ормандар деп қандай ормандарды атайды?
ІІ деңгей
Қазақстан жеріндегі орман түрлерін айтып, айырмашылықтарын айтыңдар.
І деңгей
«Қазақстандағы ормандар» деген тақырыпқа реферат дайындаңдар.

V. Сабақты қорытындылау.
3-тапсырма. Тірек сызбаны толықтырып, әңгіме құрау.

Орман түрлері

Ұсақ жапырақты Қылқан жапырақты Аралас жапырақты
Қайың, көктерек, т.б. Мәңгі жасыл емен, үйеңкі,
өсімдіктер:шырша тобылғы, жабайы
жеміс ағаштары, т.б.

ерекшеліктері

.... ..... .....

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

95-3-сабақ
Тақырыбы: Орманның денсаулыққа пайдасы
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Қызықты мәліметті түсініп, есте сақтау.
Қызықты мәлімет
Ең үлкен орман қайда екенін білесіңдер ме? Біздің жер шарымыздағы ең
үлкен және қалың орман солтүстік жарты шарда, яғни Солтүстік Тундрада
орналасқан. Ол Еуропа мен Азияға дейін созылып жатыр. Ол тайга деп аталады.
Тайга – қылқан жапырақты ағаштар өсетін орман түрі. Тайгада қоңыр аю мен
қасқырлар тіршілік етеді. Тундрада қыста қатты суық болады. Осы кезде
солтүстік бұғылары тайганы паналайды.

2-тапсырма. Диалогті мәтін бойынша толықтыру.
- Ең үлкен орман қайда орналасқан?
- ...
- Ол қалай аталады?
- ...
- Тайга орманның қандай түріне жатады?
- ...
- Тайгада қандай аңдар мекендейді?
- ...
- Солтүстік бұғылар тайганы қашан паналайды?
- ...

4-тапсырма. 3-тапсырмадағы мәтінді пайдаланып, төменде берілген
сызбалар бойынша сөйлемдер құрау.

Орманның үстінен - сүзіледі.
өткен су - тазарып шығады.
- сүзгіштен өткен судан артық болады.

Орманның ауасы - таза.
- жеңіл.
- денсаулыққа пайдалы.

Орманда демалған адам - салқынға берілмейді.
- қан құрамы жақсарады.
- қанның қысымы төмендейді.
- шаршағаны басылады.

V. Сабақты қорытындылау.
3-тапсырма. Мәтінді түсініп оқу. Мәтінге ат қою.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

96-4-сабақ
Тақырыбы: Орманды сақтау
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Сөздердің керекті жалғауларын қойып жазу.
Жауап үлгісі:
Орман тіршілік үшін аса қажет, ауаны да тазартып тұрады. Орманды ұрлап
кесетін баукеспелерден, зиянды жәндіктерден, өрттен қорғау керек. Адамдар
орман ішін ағаштардың шірігінен, қураған ағаштардан тазартады. Ағашы
кесілген жерлерге жас көшеттер отырғызылады.

2-тапсырма. Мәтін бойынша үш деңгейлік тапсырмаларды орындау.
ІІІ деңгей
1. Сұраққа жазбаша жауап беріңдер.
Көгалдар мен жайылымдарды сақтау үшін не істеу керек?
2. Мәтіндегі туынды зат есімдердің жасалу жолдарын түсіндіріп,
жұрнақтарын белгілеңдер.
ІІ деңгей
Қазақстанның орман шаруашылықтары қандай жұмыстарды атқарып жүргендері
туралы айтып беріңдер.
І деңгей
«Орманды қалай қорғаймыз» деген тақырыпқа шығарма жазыңдар.

3-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, ат қою. Мәтіннің қандай тақырыпқа
жазылғанын анықтау.
Сөздік:
Зиян – вред өрт – пожар
Пайдалану – использовать бағытталған – направленный
Қарапайым ережелер – простые правила
Көміп тастау – закопать

V. Сабақты қорытындылау.
4-тапсырма. Мәтін бойынша сөйлемдердің екінші бағаннан жалғасын табу.
Жауап үлгісі:
|Сөйлемнің басы |Сөйлемнің аяғы |
|1. Ормандарда өртті болдырмау |1. халық арасында кеңінен |
|үшін ... |түсіндіру жұмыстарын жүргізу, |
|2. Өрт таралмау үшін ... |құралдармен өртті сөндіру |
|3. Ағаштың түбінде ... |тәсілдерін үйрету керек. |
| |2. оның арасынан ор, каналдар |
| |қазады. |
| |3. от жағуға болмайды. |

VI. Үй тапсырмасы.
5-тапсырма. Ұлағатты сөздерді түсініп оқып, жазып алу. Бұйрық райда
тұрған етістік пен туынды зат есімдерді тауып, астын сызу.

97-5-сабақ
Тақырыбы: Eң құрғақ жерлер
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, төменде берілген сұрақтарға жауап беру.
Сұрақтар:
1. Жер шарындағы ең құрғақ жер қалай аталады?
2. Шөлдер Жер шарының қандай аумағын алып жатыр?
3. Шөлдерде жаңбыр жауа ма?
4. Үнемі не соғып тұрады?
5. Жел арқылы үйілген құмды төбелер қалай аталады?
6. Шөлді басқаша тағы қалай атайды?

2-тапсырма. Сөйлемдерге керекті сөздерді қойып жазу.
Жауап үлгісі:
1. Жер шарының көп аймағын шөлдер алып жатыр.
2. Шөл - суға тапшы аймақ.
3. Жел құмды сыпырып, биік төбе етіп үйеді.
4. Кейбір шөлдерде жаңбыр мүлде жаумайды.

3-тапсырма. Сөйлемдерді жазып, зат есімдердің жалғауларын анықтау.
1. Ең ыстық шөлдерде күндіз температура 50 С-қа дейін көтеріледі.
2. Ал түнде салқын, тіпті кәдімгідей суық болады.
3. Біздің елімізде Тауқұм, Сарыесікатырау, Мойынқұм, тағы басқа шөлдер бар.

V. Сабақты қорытындылау.
4-тапсырма. Өзара сөйлесу.
Ең үлкен шөл
- Дүниедегі ең үлкен шөл қандай?
- Солтүстік Африкадағы Сахара шөлі.
- Оның аумағы қанша?
- Шығыстан батысқа дейінгі арақашықтығы – 5600 километр, ал
солтүстіктен оңтүстікке дейін арақашықтығы – 1700 км.
- Сахарадан не табылды?
- Сахара шөлінен тұзды тас кесектерден тұрғызылған қаланың ескі орны
табылды.
- Мұндай қала жаңбырға ери ме?
- Біздің жерде жаңбырдың бірінші күні-ақ еріп кетер еді. Ал Сахарада
ше?
- Сахарада жаңбыр жаумайтындығынан бұл тұзды қала жүздеген жылдар
бойы сақталып тұрған.

VI. Үй тапсырмасы.
5-тапсырма. «Ең құрғақ жер» деген тақырыпқа шығарма жазу.

98-6-сабақ
Тақырыбы: Тіл дамыту
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, әңгімелеу.
Жазғытұрымдай орман іші де, шалғынды далалар да, ауыл маңдары да, у-шу
болып жатқан жоқ. Мамыр айында көк ала жібек кілем жайғандай қызғалдақ,
сарғалдақ, қызыл – жасыл гүлдермен түрленген көкорай алаңқайлар көркінен
айырылған. Сол алаңқайлардан ұшып, аспанға, көкке шығып қалықтап, мың түрлі
күйге салған, құбылтып жырланған бозторғайлардың да жырлары қазір
естілмейді. Жазғытұрымдай әуеге, көкке, гүл иісіне мастанған адам мен мал
дауыстары да көп естілмейді.
Қызыл ала, жасыл, түрлі далалар, көкорайлар солып, бурыл тартқан. Көк
жасыл ормандардың жапырақтары сарғылт тартқан, селдірей де бастаған.
Ормандар да, дала да, жан-жануарлар да бәрі қазір солғын тартып, күзге
салымғы күнге жай ғана шуақтап тұрған тәрізді.
2-тапсырма. Қызықты мәліметтерді түсініп оқып, жазып алу. Сұрақтарға
жауап беру.
1. Әлемдегі ең биік ағаш қандай?
2. Ол ағаш қайда өседі?
3. Оның биіктігі қандай?
4. Сүт ағаштары қайда өседі?
5. Оны неге сүт ағашы дейді?
6. Кәмпит ағашы қайда кездеседі?
7. Оны неге көмпит ағашы деп атайды?
4-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, мазмұндама жазу.
Кешке қарай күн аспанда ақырын жылжиды, күндіз оқтын-оқтын соғып тұрған жел
өзі-өзінен жуасып, майда ғана қоңыр самалға айналады. Сөйтеді де бірден
тына қалмайды.
Осыдан кейін Арқаның сирек кездесетін, әдемі, үнсіз, таза, мөлдір түні
басталады. Дәл осы бір шақта сені жер үстіне біткен барлық орман мен тоғай,
мың түрлі шөп пен жемістер, гүлдер мен таулар, өзендер мен бұлақтар, көлдер
мен теңіздер қоршап алып, алыстан ақырын ғана хош иісті лебімен
желпігендей. (Ж.Саин)

V. Сабақты қорытындылау.
«Синквейн» әдісі:
Орман. Ағаш.
Ну, қалың.
Жайқалады, гүлденеді, өседі.
Орманды жерде қыдырғанды ұнатамын.
Тоғай.

VI. Үй тапсырмасы.
3-тапсырма. Тірек сызба бойынша сөйлемдер құрау.

99-7-сабақ
Тақырыбы: Жануарлар әлемі
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, диалог құрау. Диалог бойынша өзара
сөйлесу.
Жануарлар әлемі
Жануарлар - өсімдіктер сияқты жер бетіндегі тірі ағзалардың бірі. Жануарлар
– жүре және сезе алатын тіршілік иелері. Жануарлар өздерін қоршаған ортаға
қарай қалыптасады. Мысалы: суық, ыстық, сулы жерлерде сол жерлерге
бейімделген жануарлар ғана мекендейді. Егер өздеріне қолайлы өмір сүретін
ортасы жойылса, жануарлар құрып кетеді. Қазір көптеген жануарларға жойылып
кету қаупі төніп тұр. Жануарлардың дүние жүзінде бір жарым миллионнан астам
түрлері бар. Жануарлардың адамдар өмірінде де маңызы зор. Олар бізге ет,
май, сүт, бал тағамдарын, жүн, жібек сияқты өнімдер береді.
(С.Қаженбаевтан)

2-тапсырма. Мәтін бойынша үш деңгейлік тапсырмаларды орындау.
ІІІ деңгей
Сұрақтарға жауап беріңдер.
1. Адамдардың жануарларға тікелей тигізетін әсері қандай?
2. Жанама әсері немен байланысты?
3. Кейбір жануарлардың саны не себепті азаяды?
ІІ деңгей
Мәтінді үш бөлікке бөліп, әрқайсысына ат қойыңдар. Мазмұнын қысқаша айтып
беріңдер.
І деңгей
«Жануарлардың санын сақтап, көбейту үшін не істеуіміз керек?» деген сұраққа
дәлелді жауап дайындаңдар.

V. Сабақты қорытындылау.
3-тапсырма. Сызба бойынша сөйлемдер құрау.
Ағаштарды кесу
Тың жерлерді жырту бәрі табиғатты және
Батпақты кептіру жануарлардың
Қалаларды, жолдарды салу тіршілік жағдайын
Ауаны, топырақты, суды ластау өзгертеді

олардың саны азаяды.
Соның нәтижесінде
кейбір түрлері жойылып кетеді.

VI. Үй тапсырмасы.
4-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, қоршаған ортаны қорғауға арналған қандай
жұмыстарды жүргізуге болатыны туралы пікірлесу.

100-8-сабақ

Тақырыбы: Құстар
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Мақал-мәтелдерді түсініп оқып, мағынасына сипаттама беру. Есте
сақтау.
Ажалды қарға бүркітпен ойнайды.
Аспандағы тырнаны ұстаймын деп,
Қолыңдағы шымшығыңнан айрылма.
Ертеңгі тауықтан,
Бүгінгі жұмыртқа артық.

2-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, төменде берілген тапсырмаларды орындау.
Тапсырмалар:
1. Жоспар негізінде мәтіннің мазмұнын қысқаша әңгімелеу.
І. Бүркіттің мекендейтін жері.
II. Тұрған жерінің жағдайына қарай ұя салатыны.
III. Салған ұясының ерекшеліктері.
IV. Балапандарының өмір сүруі.
2. Зат есімдерді теріп, септік жалғауларын анықтау.
Үлгі: Қырғызстан –зат есім,
- да – жатыс септігінің жалғауы.

3-тапсырма. Диалог сұрақтарымен толықтырып, өзара сөйлесу.
- ...?
- Құстар жер жүзінің барлық жерлерін мекендейді.
- ...?
- Олардың тоғыз мыңға жуық түрлері бар.
- ...?
- Барлығына жуығы ұшады, дегенмен ұшпайтын құстар да кездеседі.
- ...?
- Құстардың барлығы жұмыртқа салады.
- ...?
- Бәрі бірдей ұя салмайды. Ұрғашы үкі жұмыртқасын жерге салады, көкек бөтен
құстың ұясына салады.
- ...?
- Құстар балапандарын жұмыртқадан денесінің қызуымен басып шығарады.
- ...?
- Олар жұмыртқасы мен балапандарын қорғау үшін жапырақтардан, талдардан ұя
салады.

V. Сабақты қорытындылау.
4-тапсырма. Қызықты мәліметтерді оқып, есте сақтау.
Ең биік, ең салмағы үлкен және ең үлкен жұмыртқа салатын құс – түйеқұс,
биіктігі – бір жарым-екі жарым метр, бірақ үша алмайды.
Ең кішкентай және ең кішкентай жұмыртқа салатын және қауырсыны ең көп құс –
колибри, ұзындығы – бес-ақ сантиметр, ал жұмыртқасының ұзындығы – бір-ақ
сантиметр.
Ең ұзақ өмір сүретін құстар – ақ тырна, каказу (тотықұстың бір түрі), қаз.
Ғалымдар олардың сексен жылға дейін өмір сүретінін анықтаған.

VI. Үй тапсырмасы.
5-тапсырма. Мәтінді оқып, неге «Сөзшең тотылар» деп атағаны туралы айту.

101-9-сабақ

Тақырыбы: Халықаралық «Қызыл кітап»
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, сұрақтарға жауап беру.
Сұрақтар:
1. «Қызыл кітапқа» не жүктеледі?
2. Бұл кітап қандай құрал?
3. Оның қажеттілігі қандай?
4. Халықаралық «Қызыл кітапқа» Қазақстан жерін мекендейтін қандай құстар
мен аңдар енгізілген?

2-тапсырма. Диалог бойынша сөйлесу.
- Біздің елімізде жануарларды қорғауды ұйымдастыру қандай бағытта
жүргізіледі?
- Екі бағытта. Оның бірі – қорықтар ұйымдастыру, екіншісі – кәсіптік маңызы
бар жануарларды пайдалану барысында сақтайтын қорық.
- Олар екеуі де қажет пе?
- Әрине, олар бір – бірін толықтырып отырады.
- Қорықтар арқылы Қазақстанда қандай аңдар сақталады?
- Құландарды, барыстарды, Тянь – Шань қоңыр аюын, гепартты, т.б. тіршілік
ететін жерлерін қорыққа айналдыру арқасында сақтап қалу мүмкін болды.

3-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, мазмұндама жазу.
Өсімдіктердің түр-түрінің көп болуы адамдарға байланысты. Олар
өсімдікті қолдан өсіру арқылы оның түрлерін көбейтуге де, дұрыс пайдаланбау
нәтижесінде кейбір бағалы өсімдік түрлерін жойып жіберуге де мүмкіндігі
бар. Мысалы, адамдардың дұрыс қарамау нәтижесінде дүние жүзіндегі
өсімдіктердің 30 мың түрі жоғалып кетті, қазір оның 25 мың түрі құрып кету
дәрежесінде түр. Елімізде өсімдіктің 20 мың түрі болса, оның 5,6 мыңнан
астамы Қазақстанда өседі.
(С.
Қаженбаев)
V. Сабақты қорытындылау.
«Он сұрақ қой» әдісі:
Оқушылар шеңбер құрып отырады. Бір оқушы маңдайына сөз жазып алып, барлық
оқушыларға сол сөз туралы он сұрақ қойып шығады. Он сұрақ қойып тауып алса
жеңгені, таба алмаса жеңілгені. Әрі қарай басқа оқушы жалғастырады.
Сөз: Құлан, қорық, т.б.

VI. Үй тапсырмасы.
4-тапсырма. Мәтін бойынша төменде берілген кестені толықтыру.

102-10-сабақ
Тақырыбы: Табиғат — екінші үйің
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Табиғат туралы айтылған ұлағатты сөздерді түсініп оқып,
есте сақтау.
«Дала тұрғынын басқаша көрініс, басқаша табиғат қоршайды. Жайқалған
өзен, кең айдынды тұнықта үйрек, қаз, аққулар су бетінде әсем қалықтап
жүзеді, қиқулап үн қосады, бірақ бәрі де орынды, жарасымды».
(Ш.Уәлиханов)
«... Экологиялық проблемалар – ең маңызды өмірлік проблемалардың бірі
ғой, өйткені әңгіме адамның өмір сүретін ортасы туралы, болашақ ұрпақтардың
өмірі туралы болып отыр».
(Ш.Айтматов)
«Егер әрбір адам өзіне тиесілі аядай жерде қолынан келгенінің бәрін
жасаса ғой, онда біздің жеріміз қандай құлпырып, жайнап кеткен болар еді».
(А.П.Чехов)

2-тапсырма. «Табиғатты қорғау» деген тақырыпта мектеп қабырғасында
қандай шараларды ұйымдастыруға болатыны туралы пікірлесу.

3-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, әрі қарай шығарма ретінде өздері
жалғастыру.
Жердің асыл қазыналары
Жер ресурстарымен өте бай. Дәнді дақылдар мен жемістер егістіктерде
өседі. Өзен, теңіз, көлдерден балық аулайды. Орманның ағашын пайдаланамыз.
Тауларда пайдалы қазбалар өндіріледі.
Көмір, мұнай және газ - табиғи маңызды пайдалы қазбалар. Олар электр
энергиясын береді. Бірақ жер байлықтары мәңгілік емес. Сондықтан ғалымдар
энергияны өндірудің басқа да жолдарын қарастырады. Мысалы: жел мен күн
сәулесі арқылы электр энергиясын өндіруге болады...

V. Сабақты қорытындылау.
«Табиғат» сөзіне байланысты сөзжұмбақ құру.
Т- тамаша
А- асқар таулар
Б- бұлттар
И- ирелеңдеген жоталар
Ғ- ғажайып көрініс
А- айдынды көлдер
Т- тіршілік иесі

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

103-11-сабақ
Тақырыбы: Нәтиже сабақ
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Тест және бақылау тапсырмаларын орындау.
I. Тест сұрақтарына жауап беру.
1. «Нөсер жаңбыр» деген сөзде «нөсер» сөзі қандай мағынаны білдіреді?
A) жай жаңбыр B) суық жаңбыр
C) қатты жаңбыр D) жылы жаңбыр
2. Ауаның көбірек ластанатыны қай қабаты?
A) жоғары қабаты B) ортаңғы қабаты
C) төменгі қабаты D) барлық қабаты
3. Мәңгі жасыл өсімдіктер орманның қай түрінде болады?
A) қылқан жапырақты B) аралас жапырақты
C) ұсақ жапырақты D) ірі жапырақты
4. Ең үлкен орман қалай аталады?
A) қылқан жапырақты B) аралас жапырақты
C) тайга D)сахара
5. Біздің Жер шарымыздағы ең құрғақ жер қалай аталады?
A) көл B) шөл C) орман D) ауа
6. Сахара шөлі қайда орналасқан?
A) Америкада B) Африкада
C) Австралияда D) Қазақстанда
7. Әлемдегі ең биік ағаш қалай аталады?
А) эвкалипт B) емен C) шырша D) аққайың
8. Сүт ағаштары қайда өседі?
A) Африкада B) Бразилияда
C) Австралияда D) Үндістанда
9. Ең биік, ең салмағы үлкен және ең үлкен жұмыртқа салатын құс қайсы?
A) тырна B) колибри C) шымшық D) түйеқұс
10. Халықаралық «Қызыл кітапқа» Қазақстан аумағын мекендейтін қанша аң-
құстың түрі енген?
A) 24 түрі B) 25 түрі C) 26 түрі D) 27 түрі

ІІ. Бақылау сұрақтары мен тапсырмаларды орындау.
1. Туынды зат есімдерді қолданып, табиғат байлықтары туралы шығарма
жазыңдар.
2. Орман түрлеріне сипаттама беріп, адам өміріндегі орманның маңызы
туралы айтыңдар.
3. Жануарлар әлемінің пайдасы мен зияны туралы тірек сызба құрастырып
әңгімелеңдер.
4. Қазақ халқы үшін бүркіттің маңыздылығын атаңдар. Туынды зат есімдерді
қолданыңдар.
5. «Қызыл кітапқа» енген ит – құстардың қайсысымен таныссыңдар. Шағын
диалог құраңдар.
6. «Табиғатты қорғайық» деген тақырыпқа бұйрық рай мен туынды зат есімді
қолданып, шағын шығарма жазыңдар.

V. Сабақты қорытындылау.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

104-12-сабақ
Тақырыбы: Диктант
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Диктант жазу.

Диктант мәтінін бірнеше рет оқып шығамын. Содан соң түсініксіз, қиын
сөздердің емлесін түсіндіремін, тақтаға қалай жазылатынын көрсетемін. Жазып
болған соң бір рет тексеріп, содан соң оқушылардың өздеріне тексертемін.
Емле ережелерін қайталап өту.

Ізбасты

Қыпшақ Ізбасты би, он жасар күнінде көш үстінде көп адаммен бір түлкі
қуысып, бәрінен бұрын түлкіні соғып алды. Артынан келген жасы үлкен кісілер
түлкіңді бізге байла деп еді, Ізбасты бермеді. Қазақшылық әдетте жасы
үлкенге мұндай соғып алған түлкіні байлаушы еді, мынау бала бізге
байламайды деп, заманындағы ханына арызға келісіпті. Сонда Ізбасты ханға
айтты дейді:
- Ойдан қашты бір түлкі, тауға қарап демалмай, жабыла қудық кеп кісі, бәрі
де қалды ере алмай; сол түлкіні кім алар, жалғыз жеткен мен алмай;
ағайыннан дұшпан жоқ, алдына салып айдап жүр, алтайы түлкі көре алмай;
ұялып, тақсыр, жүрмеңіз, мұның төресін оңдап бере алмай.
(98 сөз).

V. Сабақты қорытындылау.
Тапсырмалар:
1. Қазақшылық әдетте жасы үлкенге мұндай соғып алған түлкіні байлаушы еді,
мынау бала бізге байламайды деп, заманындағы ханына арызға келісіпті.
Берілген сөйлемге синтаксистік талдау жасау.
2. Қыпшақ, Ізбасты сөздерін септеу.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

XIII МОДУЛЬ

Лексикалық тақырыбы: Менің күн тәртібім

Грамматикалық тақырыбы: Біріккен сөздер

|Бөлімі |Сабақ |Модуль мазмұны |Уақыты |
| |саны | | |
|Кіріспе |1-сабақ |Модульге кіру. Лексикалық тақырып. |45 минут |
| | |Грамматикалық тақырып. Бекіту. | |
| | |Диалогпен жұмыс. | |
| | |Жаттығуларды орындау. | |
|Сөйлесу |2-сабақ |Жаттығуларды орындау. Өлеңмен жұмыс|45 минут |
| |3-сабақ |Жаттығуларды орындау. Тақырып |45 минут |
| | |бойынша сұрақтармен жұмыс. | |
| |4-сабақ |Нақыл сөздермен жұмыс. |45 минут |
| | |Жаттығулармен жұмыс. Ө.Ақыпбековтің| |
| | |өлеңімен жұмыс. | |
| |5-сабақ |Жаттығуларды орындау. |45 минут |
| | |Диалогпен жұмыс. | |
|Қорытынды |6-сабақ |Нәтиже сабақ. |45 минут |
| | |1. Тест. | |
| | |2. Бақылау сұрақтары. | |

105-1-сабақ Кіріспе бөлімі
Тақырыбы: Күн тәртібім
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Модульдің құрылымы мен мақсатын таныстыру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Жаңа тақырыпты түсіндіру. Грамматикалық тақырыпты тірек сызба негізінде
түсіндіру. Біріккен сөздерге қатысты қосымша мәліметтерді есте сақтау.
|1. Өсімдік, құс, жөндік, ақ атаулары: итмұрын, аққу, аққұтан, т.б. |
|2. Кісі аттары: Боранбай, Орынбасар, Қазанғап, т.б. |
|3. Жер, су, географиялық атаулар:Ақтөбе, Қызылорда, кемпірқосақ, |
|Алакөл, т.б. |
|4. Ойын атаулары: ақсүйек, алтыбақан, т.б. |
|5. Өн, күй атаулары: Сарыарқа, Қаражорға, Қараторғай, т.б. |
|6. Анатомиялық атаулар: ұлтабар, асқазан, тоқішек т.б. |

V. Бекіту. 1-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, сұрақтарға жауап беру.
«Сұрақтар мен жауаптар» ойыны.
Ойынды материалды өз бетінше игерудің бірінші кезеңінде, яғни сөйлеу
бөлімінің бірінші сабақтарында өткізуге болады.
I тур
Оқушылар, әдеттегідей, партада қатармен отырады. Барлығы 6 қатар.
|1 қатар |2 қатар |3 қатар |4 қатар |5 қатар |6 қатар |

Мұғалім әp жұпқа барлық игеріліп жатқан тақырып бойынша 10 сұрақ жазылған
қағаздарды таратады (немесе тақтаға жазады), 20 минут ішінде әр жұп
оқулықтардан жауап іздеумен айналысады.
II тур
2 және 3-қатарда отырған оқушылар орын ауыстырды, 4 және 5-қатарлар да
солай істейді, яғни жаңа жұптар пайда болады.
1-қатар + 3-қатар 4-қатар + 6-қатар 2-қатар + 5-қатар
Енді қатар отырған оқушылар кезекпен бір-біріне сұрақтар қоя бастайды
(сұрақтардың бұрынғы тізімі бойынша). Әр оқушыда жауаптарды бағалау үшін
жеке бланк болады.
Осылайша оқушы тек жұп (немесе тақ) сұрақтарға ғана жауап береді. Әр
жауаптың уақыты - 2 минут. Бағаны екіншісі қояды.
III тур
II турдағы жұмыс біткеннен кейін қатарлар қайтадан алмасады.
Енді кездесетіндер: 1-қатар + 6-қатар 2-қатар + 3-қатар 4-қатар + 5-
қатар (қатарлардың нөмірлері ойын басынан сақталады). Басында берілген
сұрақтардың тізімі бойынша оқушылар бір-бірін қайтадан тексереді. Егер II
турда оқушылар жұп нөмірлері сұрақтарға жауап берсе, онда III турда тақ
нөмірлері сұрақтарға жауап береді.
Сұрақтар:
1. Өзін-өзі тәрбиелеу дегеніміз не?
2. Академик И.П. Павлов адамға қандай сипаттама берген?
3. Өзін-өзі тәрбиелеу үшін не істеу керек деп ойлайсыңдар?
4. Күн тәртібінің өзін-өзі тәрбиелеуде маңызы қандай?
2-тапсырма. Диалогті толықтырып, өзара сөйлесу.
3-тапсырма. Таңертең тұрғанда жуыну мен ас ішуді ескеру. Осыған қатысты
төменде берілген өлеңдерді түсініп оқып, жаттау.
4-тапсырма. Сұрақтарға жауап беру. «Өз жартыңды тап» ойынын өткізу. Ойынның
шарты:
Мұғалім жұп кеспелер дайындайды: біреуінде - сұрақтар, екіншісінде -
жауаптар. Бір сұрақ пен оның жауабына арналған кеспелердің түсі бірдей
болады. Оқушылар кез келген түсті кеспені (әрқайсысы біреуін) таңдайды.
Содан кейін оның түсі бойынша өзіне серігін іздеп, бірге отырып, жұмыс
істейді.
1. Біріккен сөздер деген не? 2. Біріккен сөздер қалай
жасалады?
3. Біріккен сөздерге бірнеше мысал келтіріңдер. 4. Біріккен сөздерден
сөйлемдер құрандар.
VI. Сабақты қорытындылау.
VII. Үй тапсырмасы. 6-тапсырма. Біріккен сөздерді мағынасына, бірігу
жолдарына қарай талдау. Ереже жаттау. VIІ. Бағалау.

106-2--сабақ Сөйлесу бөлімі
Тақырыбы: Дене шынықтыратын жаттығулар
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Сұрақтарға жауап беру.
«Сұрақтар мен жауаптар» ойыны.
Ойынды материалды өз бетінше игерудің бірінші кезеңінде, яғни сөйлеу
бөлімінің бірінші сабақтарында өткізуге болады.
I тур
Оқушылар, әдеттегідей, партада қатармен отырады. Барлығы 6 қатар.

|1 қатар |2 қатар |3 қатар |4 қатар |5 қатар |6 қатар |

Мұғалім әp жұпқа барлық игеріліп жатқан тақырып бойынша 10 сұрақ жазылған
қағаздарды таратады (немесе тақтаға жазады), 20 минут ішінде әр жұп
оқулықтардан жауап іздеумен айналысады.
II тур
2 және 3-қатарда отырған оқушылар орын ауыстырды, 4 және 5-қатарлар да
солай істейді, яғни жаңа жұптар пайда болады.
1-қатар + 3-қатар
4-қатар + 6-қатар
2-қатар + 5-қатар
Енді қатар отырған оқушылар кезекпен бір-біріне сұрақтарды қоя бастайды
(сұрақтардың бұрынғы тізімі бойынша).
Әр оқушыда жауаптарды бағалау үшін жеке бланк болады.
Осылайша оқушы тек жұп (немесе тақ) сұрақтарға ғана жауап береді. Әр
жауаптың уақыты - 2 минут. Бағаны екіншісі қояды.
III тур
II турдағы жұмыс біткеннен кейін қатарлар қайтадан алмасады.
Енді кездесетіндер:
1-қатар + 6-қатар
2-қатар + 3-қатар
4-қатар + 5-қатар (қатарлардың нөмірлері ойын басынан сақталады). Басында
берілген сұрақтардың тізімі бойынша оқушылар бір-бірін қайтадан тексереді.
Егер II турда оқушылар жұп нөмірлері сұрақтарға жауап берсе, онда III турда
тақ нөмірлері сұрақтарға жауап береді.
1. Таңертен; тұрғанда дене шынықтыратын жаттығулар жасайсыңдар ма?
2. Қандай жаттығуларды жиі жасайсыңдар?
3. Жаттығулардың денсаулыққа өсері қандай деп ойлайсыңдар?
4. Таңертең тұрғанда жасайтын жаттығулар жүйесін ұсыныңдар.
2-тапсырма. Өлеңді түсініп оқып, жаттау.
3-тапсырма. Берілген сөздерден сөйлем құрау.

VI. Сабақты қорытындылау. Топтастыру:

Дене
шынықтыратын
жаттығулар

VI. Үй тапсырмасы. 4-тапсырма. Сөйлемдерді түсініп оқып, тұрлаулы мүшелерін
табу.
VIІ. Бағалау.

107-3-сабақ
Тақырыбы: Тамақтану
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1 - тапсырма. Сөйлемдерді басқа тұрлаусыз мүшелермен толықтырып жазу.
2-тапсырма. Төменде берілген сөз тіркестерінен сөйлем құрау.
3-тапсырма. Сұрақтар бойынша әңгіме дайындау. «Сұрақтар мен жауаптар»
ойыны.
Ойынды материалды өз бетінше игерудің бірінші кезеңінде, яғни сөйлеу
бөлімінің бірінші сабақтарында өткізуге болады.
I тур
Оқушылар, әдеттегідей, партада қатармен отырады. Барлығы 6 қатар.

|1 қатар |2 қатар |3 қатар |4 қатар |5 қатар |6 қатар |

Мұғалім әр жұпқа барлық игеріліп жатқан тақырып бойынша 10 сұрақ жазылған
қағаздарды таратады (немесе тақтаға жазады), 20 минут ішінде әр жұп
оқулықтардан жауап іздеумен айналысады.
II тур
2 және 3-қатарда отырған оқушылар орын ауыстырды, 4 және 5-қатарлар да
солай істейді, яғни жаңа жұптар пайда болады.
1-қатар + 3-қатар 4-қатар + 6-қатар 2-қатар + 5-қатар
Енді қатар отырған оқушылар кезекпен бір-біріне сұрақтар қоя бастайды
(сұрақтардың бұрынғы тізімі бойынша).
Әр оқушыда жауаптарды бағалау үшін жеке бланк болады.
Осылайша оқушы тек жұп (немесе тақ) сұрақтарға ғана жауап береді. Әр
жауаптың уақыты - 2 минут. Бағаны екіншісі қояды.
III тур
II турдағы жұмыс біткеннен кейін қатарлар қайтадан алмасады.
Енді кездесетіндер: 1-қатар + 6-қатар
2-қатар + 3-қатар
4-қатар + 5-қатар (қатарлардың нөмірлері ойын басынан сақталады). Басында
берілген сұрақтардың тізімі бойынша оқушылар бір-бірін қайтадан тексереді.
Егер II турда оқушылар жұп нөмірлері сұрақтарға жауап берсе, онда III турда
тақ нөмірлері сұрақтарға жауап береді.
1. Таңертеңгі асқа не дайындап жейсің?
2. Тамақ дайындағанда анаңа көмектесесің бе?
3. Тамақты асықпай ішесің бе?
4. Ыстық тамақты суытып жеу керек екенін білесің бе?
5. Тамақтан кейін қолды және ауызды шаясың ба?
6. Түскі және кешкі асқа анаң қандай тамақ дайындайды?
7. Үйықтар алдында тамақтануға бола ма?

V. Сабақты қорытындылау. Венн диаграммасы:
Пайдалы ас Зиянды ас

VI. Үй тапсырмасы. 4-тапсырма. Берілген сөйлемдердің маңыздылығын талқылау.

VІI. Бағалау: Сабаққа белсенді атсалысқан оқушыларды бағалаймын.

108-4-сабақ
Тақырыбы: Мектепке бару
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Берілген нақыл сөздерді түсініп оқып, талдау, пікірлесу.
1. Адам жанындағы ынта мен ұмтылыстардың бәрі жоғалып, қатып қалса, сол
қайғы; сезімдердің бәріне де екіжүзділік үстемдік етіп, адам бетперде
киеді.
(Д.Байрон)
2. Адамның ең күштісі – ешкімге міндет артпайтыны.
(Э.Бошен)
3. Басқа адамдардың өзіңізді жақсы көруіне неғұрлым көбірек жағдай
жасасаңыз, сіздің оларға ұнауыңыз да соғұрлым тезірек болады.
(Пьер Буаст)
4. Кімге ақыл айтсаң да, оны алдымен өзің іске асырып көр.
(Лұқпан Хакім)

2-тапсырма. Сұрақтар бойынша диалог құрап, өзара сөйлесу.
«Өз жартынды тап» ойынын өткізу.
Ойынның шарты:
Мұғалім жұп кеспелер дайындайды: біреуінде - сұрақтар, екіншісінде -
жауаптар. Бір сұрақ пен оның жауабына арналған кеспелердің түсі бірдей
болады. Оқушылар кез келген түсті кеспені (әрқайсысы біреуін) таңдайды.
Содан кейін оның түсі бойынша өзіне серігін іздеп, бірге отырып, жұмыс
істейді.
1. Мектепте сабақ қашан басталады?
2. Қазақ тілі сабағы қашан басталады?
3. Бірінші сабаққа қоңырау қашан соғылады?
4. Дене шынықтыру сабағы қай уақытта аяқталады?
5. Үзіліс қанша минут?
6. Сабақ неше минуттан болады?
7. Бүгін қандай сабақтар болады?
8. Сабақтар қиын ба?
9. Қандай пән саған ұнайды? Неге?

3-тапсырма. Берілген сөз тіркестерінен сөйлем құрау.
Сабақтың аяқталуы, сабақтан шығу, үйге қайту, үйге барып демалу, тамақ ішу,
сабаққа дайындалу.

IV. Бекіту.
4-тапсырма. Ө. Ақыпбековтің өлеңін түсініп оқып, мәнерлеп оқуға жаттығу.

V. Сабақты қорытындылау.
5-тапсырма. Берілген мәліметтерді түсініп оқып, есте сақтау.
Сен білесің бе?
• Тез оқығанда көз аз шаршайды екен.
• Адам миының 80 пайызы судан тұрады.
• Адам күлгенде жүректің жұмысы жақсарады екен.
• Адамның басы орташа есеппен 3,6 кг болады.

VI. Үй тапсырмасы. 6-тапсырма. Көп нүктенің орнына керекті жалғауларын
қойып жазу.

VІI. Бағалау: Сабаққа белсенді атсалысқан оқушыларды бағалаймын.

109-5-сабақ
Тақырыбы: Сабақтан кейінгі уақытым
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінді әрі қарай жалғастырып жазу.
Таңертең мен ерте тұрамын. Тұрғаннан соң, дене шынықтыру жаттығуларын
жасаймын. Содан кейін анама таңғы асты дайындауға көмектесемін. Таңғы асты
ішкеннен кейін мектепке барамын. Сабақ аяқталғасын үйге қайтамын.

2-тапсырма. Оқыған кітап, журнал, газеттерінен біріккен сөздердің түр-
түріне мысал тауып, кестені толықтыру.
|Біріккен сөздер |
|Кісі аттары |Жер, су |Ән, күй аттары |Қоғамдық өмірге, |
| |географиялық | |күнделікті |
| |атаулар | |тұрмысқа |
| | | |байланысты атаулар|
| | | | |
| | | | |

Ү. Сабақты қорытындылау.
3-тапсырма. Диалогті толықтыру
- Сабақтан кейінгі бос уақытыңда не істейсің?
- ... .
- Үй жұмыстарымен айналысасың ба?
- ... .
- Анаңа қандай көмек бересің?
- ... .
- Сабақтарға дайындалу үшін кітапханаға барасың ба?
- ... .
- Үйдің қасында кітапхана бар ма?
- ... .
- Сабаққа қанша уақыт дайындаласың?
- ... .
- Сабақтарға дайындалғаннан кейін не істейсің?
- ... .
Синквейн әдісі: Бес жолды өлең құрап жазу.
Уақыт. Көмек.
Ұзақ, қысқа.
Тоқтамайды, зымырайды, емдейді.
Мен уақытымды үнемдеп жүремін.
Кеңістік.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.
VІI. Бағалау: Сабаққа белсенді атсалысқан оқушыларды бағалаймын.

110-6-сабақ
Тақырыбы: Нәтиже сабақ
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Тест және бақылау тапсырмаларын орындау.
I. Тест сұрақтарына жауап беру.
1. Біріккен сезді табыңдар.
A) еңбек B) қарлығаш C) парыз D) қамқорлық
2. ... тамақты көп жеуге болмайды. Берілген сөйлемдегі көп нүктенің орнына
керекті сын есімді қойындар.
A) тәтті B) майлы C) ыстық D) салқын
3. Географиялық атауға байланысты біріккен сөзді табыңдар.
A) тасбақа B) Орынбасар C) Орынсатпақ D) Ақтөбе
4. Дене тәрбиесі қандай қасиетті шыңдайды?
А) шыдамдылық В) жалқаулық C) еріншектік D) шыдамсыздық
5. Көп нүктенің орнына керекті жалғауларды қойыңдар. Таңертең мен ерте
тұра... .
A) –пын B) –пін C) –мын D) -мін
6. Көп нүктенің орнына керекті сөзді қойыңдар. Мен бос уақытымда ...
барамын.
A) ауылда B) мектептен C) кітапханаға D)саябақта
7. Көп нүктенің орнына керекті жалғауларды қойыңдар. Адам... ең күштісі -
ешкім... міндет артпайтыны.
A) -дың, -қа B) -ның, -ге C) -нің, -ға D)
-дің, -ке
8. Берілген сұраққа керекті сөзді қойыңдар. (Нені?) көп жеу керек.
A) шырынды B) шайды C) көкөністі D) сорпаны
9. Анатомиялық атауға байланысты біріккен сөзді табыңдар.
A) Қаратөбе B) аққу C) ұлтабар D) қарлығаш
10. Көп нүктенің орнына керекті сөзді қойыңдар. Тез оқығанда көз ...
шаршайды екен.
A) көп B) аз C) тез D) сонша

ІІ. Бақылау сұрақтары мен тапсырмаларды орындау.

1. Бір күнгі тәртіптеріңді мәтін ретінде жазыңдар.

2. Біріккен сөздердің мағынасына қарай бірнешеуін мысалға келтіріңдер.

3. Адамның өзін - өзі тәрбиелеуі мақсатында қалай жұмыс жүргізуге
болатындығын айтып, өзара сөйлесіңдер.

4. Дене шынықтыратын бірнеше жаттығулар жөнінде мәтін құраңдар.

5. Сабақтан бос уақыттарыңды қалай өткізесіңдер? Шағын мәтін құраңдар.

Ү. Сабақты қорытындылау.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

VІI. Бағалау: Сабаққа белсенді атсалысқан оқушыларды бағалаймын.

XIV МОДУЛЬ
Лексикалық тақырыбы:
Сабаққа дайындық

|Бөлімі |Сабақ |Модуль мазмұны |Уақыты |
| |саны | | |
|Кіріспе |1-сабақ |Модульге кіру. |45 минут |
| | |Лексикалық тақырып. | |
| | |Бекіту. Кітапханаға байланысты | |
| | |мәтінмен жұмыс. | |
| | |Жаттығуларды орындау | |
|Сөйлесу |2-сабақ |А. Құнанбаевтың «Ғылым таппай |45 минут |
| | |мақтанба» өлеңімен жұмыс. | |
| | |Жаттығуларды орындау. | |
| |3-сабақ |Нақыл сөздермен жұмыс. Жаттығуларды |45 минут |
| | |орындау. | |
| |4-сабақ |«Қазақ тілі сабағында» мәтінімен |45 минут |
| | |жұмыс. Деңгейлік тапсырмалар. | |
| | |Жаттығулармен жұмыс. | |
|Қорытынды |5-сабақ |1. Тест |45 минут |
| | |2. Бақылау сұрақтары | |
| |6-сабақ |Диктант. |45 минут |
| |7-сабақ |Мазмұндама. |45 минут |

111-1-сабақ Кіріспе бөлімі
Тақырыбы: Кітапханадағы жұмыс
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Модульдің құрылымы мен мақсатын таныстыру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінмен танысып, сұрақтар дайындау. Сұрақтарға өзара жауап
беру.
2-тапсырма. Сызбалар бойынша мәтін құрау.
3-тапсырма. Берілген мәтінді пайдалана отырып, кітапханашы мен оқырман
арасындағы диалог дайындау.
4-тапсырма. Сұрақтарға жауап беру.
«Сұрақтар мен жауаптар» ойыны
Ойынды материалды өз бетінше игерудің бірінші кезеңінде, яғни сөйлеу
бөлімінің бірінші сабақтарында өткізуге болады.
I тур
Оқушылар, әдеттегідей, партада қатармен отырады. Барлығы 6 қатар.

|1 қатар |2 қатар |3 қатар |4 қатар |5 қатар |6 қатар |

Мұғалім әр жұпқа барлық игеріліп жатқан тақырып бойынша 10 сұрақ жазылған
қағаздарды таратады (немесе тақтаға жазады), 20 минут ішінде әр жұп
оқулықтардан жауап іздеумен айналысады.
II тур
2 және 3-қатарда отырған оқушылар орын ауыстырды, 4 және 5-қатарлар да
солай істейді, яғни жаңа жұптар пайда болады.
1-қатар + 3-қатар
4-қатар + 6-қатар
2-қатар + 5-қатар
Енді қатар отырған оқушылар кезекпен бір-біріне сұрақтарды қоя бастайды
(сұрақтардың бұрынғы тізімі бойынша).
Әр оқушыда жауаптарды бағалау үшін жеке бланк болады.
Осылайша оқушы тек жұп (немесе тақ) сұрақтарға ғана жауап береді. Әр
жауаптың уақыты - 2 минут. Бағаны екіншісі қояды.
III тур
II турдағы жұмыс біткеннен кейін қатарлар қайтадан алмасады.
Енді кездесетіндер: 1-қатар + 6-қатар
2-қатар + 3-қатар
4-қатар + 5-қатар (қатарлардың нөмірлері ойын басынан сақталады). Басында
берілген сұрақтардың тізімі бойынша оқушылар бір-бірін қайтадан тексереді.
Егер II турда оқушылар жұп нөмірлері сұрақтарға жауап берсе, онда III турда
тақ нөмірлері сұрақтарға жауап береді.
1. Мектеп кітапханасынан басқа кітапханаға барып, сабаққа дайындаласыңдар
ма?
2. Қажетті әдебиеттер мен оқу құралдарын үйге бере ме? Қанша күнге береді?
3. Кітапхананың оқу залында жиі жұмыс істейсіңдер ме?
4. Сабақта қосымша әдебиеттерді пайдаланасыңдар ма?

V. Сабақты қорытындылау.
5-тапсырма. Оқыңыз, қызық!

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

VІI. Бағалау: Сабаққа белсенді атсалысқан оқушыларды бағалаймын.

2-сабақ Ғылым таппай мақтанба
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
2-тапсырма. Сұрақтарға жауап беру.
1. Қандай нәрселерден аулақ болуымыз керек?
2. Қандай асыл іс істеуіміз керек?
3. Сабаққа дайындалуды неден бастайсыңдар? Әр кезеңін ашып айтыңдар.
4. Сабаққа тиімді дайындалудың ұсыныстары қандай?

3-тапсырма. Берілген сөздерден сөйлем құрап, сөздерге морфологиялық
талдау жасау.
Кітапханада, дайындалдық, сабаққа, біз.

Морфологиялық талдау жоспары
1. Негізгі, көмекші сөздерді мағыналарына, тұлғаларына, қызметіне қарай
анықтаңдар.
2. Толық мағынасы бар негізгі сөздердің мағынасын, жасалу жолын, сөйлемдегі
қызметін түсіндіріңдер. Қай сөз табына жататынын анықтаңдар.
3. Әр сөз мағынасын морфологиялық көрсеткіш арқылы, қызметін сұрақ арқылы
анықтаңдар.

Кластер жасау:
Оқушылар қағаз бетіне Абай атамыздың өлеңіне сүйене отырып өз ойларын
жазады. Жазған ойларын ортаға шығып қорғайды. Бұл жұмысқа оқушыларға 10
минут уақыт беріледі.

V. Сабақты қорытындылау.
Кубизм әдісі:
Оқушылар сұрақтарға жауап береді. Қағаздарда сабақ тақырыбына
байланысты сұрақтар жазылады.
1. Абай Құнанбаев кім?
2. «Ғылым» дегенді қалай түсінесіңдер?
3. Абай атамыз неге шақырады?
4. Қандай кітаптарды оқығанды ұнатасыңдар?
5. Қандай ақындардың өлеңдерін оқисыңдар?
6. Олар неге тәрбиелейді?

VI. Үй тапсырмасы. 1-тапсырма. Жаттау.

3-сабақ Адам мен адамды теңестіретін нәрсе - білім
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. М. Әуезовтің нақыл сөздерін оқып, мазмұнын түсініп алу.
* Халық пен халықты, адам мен адамды теңестіретін нәрсе - білім.
* Адам баласының жаман құлқы жаратылысынан емес, өскен орта, көрген үлгі,
өнеге білетіндігінен.
* Ақыл – адам көрігі, ақылдының серігі.

2-тапсырма. Мәтінді түсініп оқып, мазмұнын әңгімелеу.
«Кезбе журналист» әдісі:
Оқушылардың біреуі журналист, біреуі оператор болып шағын көрініс
дайындайды. Айбардың жасаған жұмысы туралы оқушылардан пікір алмасады. Әр
оқушы өз ойын айтады. Оның өз жұмысына деген аса жауапкершілігі туралы
айтады. Оқушы мен мұғалім арасындағы байланыс туралы өз ойларын білдіреді.

3-тапсырма. Мектеп кабинеттерін жабдықтауға қандай үлес қосқандары
туралы диалог дайындап, өзара сөйлесу.

V. Сабақты қорытындылау.
Кубизм әдісі: Сұрақтарға жауап беру.
1. Мектептеріңде қандай оқу кабинеттері бар?

2. Олар қалай жабдықталған?

3. Мектептеріңде мерекелік іс-шаралар қалай өтеді?

4. Сынып жетекшілеріңмен бірге қандай жұмыстар атқарасыңдар?

5. Сыныптастарыңмен қарым – қатынастарың қалай?

6. Мектептің қоғамдық өміріне қалай атсалысасың?

«Кім шапшаң?» ойыны.
«Мектеп – кеме, білім - теңіз» деген мақалдың мәнін ашыңдар. Өз
сөздеріңмен айтып беріңдер.

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

4-сабақ Қазақ тілі сабағында
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтін бойынша үш деңгейлік тапсырмаларды орындау. Мәтін
бойынша деңгейлік тапсырмаларды жеке - топтық оқыта үйрету ойыны арқылы да
жүргізуге де болады.
Жеке - топтық жұмыс формасы
Құрал-жабдығы:
1. Бағалау парағы.
2. Оқулықтағы үш деңгейдегі тапсырмалар.
3. Жауап үлгілерін мұғалімнің өзі дайындайды.
Жетондар
Ойынның жүру барысы
Бұл сабақта оқушылар өз даярлық деңгейіне қарай тапсырмалар таңдай
алады. әр оқушының алдында үш деңгейлік сұрақтары бар парақтар жатады (әр
парақта 2-3 тапсырмадан).
Оқушылар деңгейді таңдайды:
• III деңгей тақырып бойынша алынған ақпаратты қолданып, жеткізе
білуді талап етеді.
• II деңгей сұрақтары бұл ақпаратты талдай білуін талап етеді.
• I деңгей (едәуір күрделі деңгей) сұрақтары шығармашылық сипаттағы
тапсырмалардан тұрады, мұнда оқушылар ақпаратты бағалап, ол туралы өз
пікірін білдіріп, оны негіздеп, дәлелдей білуі тиіс.
Жауаптар әр деңгейдің ішінде бес балдық жүйемен бағаланады.
Оқушыларға өздеріне тиісті деңгейді тандап алуға уақыт беріледі (2-3
минут). I деңгейді таңдап алған балалар бөлек отырады (оларға көбірек уақыт
беріледі). Әрбір сұраққа немесе тапсырмаға дайындалу үшін оқушыларға 5-7-10
минут уақыт беріледі. Оқушылар екі-екіден отырады. II және III деңгей
тапсырмаларын таңдап алғандар бір-біріне бірінші сұрақ бойынша жауап
береді. Сосын мұғалімнен жауап үлгілерін алып, сыныптастарының жауабын
салыстырады да, бағалау парағына бір-біріне баға қояды.
Мұғалім дайындық барысында оқушыларға көмек бере алады. I деңгейдің
тапсырмасын алған оқушылардың жауабын мұғалім өзі тексеріп, бағалайды.
Бұдан әрі 2, 3-сұрақтардың жауаптары да осы үлгімен дайындалады.
Жұмыс аяқталған соң, II және III деңгей тапсырмаларымен жұмыс істеген
оқушылар әр сұраққа қойылған бағалары негізінде өз сыныптастарына бір ортақ
баға шығарып, оны да бағалау парағына енгізіп, мұғалімге өткізеді.
I деңгей тапсырмаларымен жұмыс істеген оқушылардың бағалау парағын
мұғалім өзі толтырады.
V. Сабақты қорытындылау.
VI. Үй тапсырмасы.
3-тапсырма. «Қазақ тілі сабағында» қандай тапсырма түрлерін
орындайтындары туралы айтып беру.

5-сабақ Нәтиже сабақ
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Тест және бақылау тапсырмаларын орындау.
I. Тест сұрақтарына жауап беру.
1. Көп нүктенің орнына керекті сөзді қойыңдар. Кітапхана - ... мекеме.
A) салалық B) көрнекті C) мәдени-ағартушылық D) ғылыми
2. Кітапхана атқаратын міндетіне қарай нешеге бөлінеді?
A) екіге B) үшке С)төртке D) беске
3. Берілген сөйлемді аяқтаңдар. Кітапхананың іші
A) жарық, тар, ұзын
B) қалың, тар, қараңғы
C) кең, таза, жарық
D) кең, тар, жарық
4. Берілген сөйлемді аяқтаңдар.
Халық пен халықты, адам мен адамды теңестіретін нәрсе - ... .
A) өмір B) білім C) адам D) бақыт
5. Көп нүктенің орнына керекті жалғауды қойыңдар.
Қазақ тілі сабағына арнайы кітапхана... барып дайындаламын.
A) барыс септігі B) табыс септігі C) жатыс септігі D) шығыс септігі
6. Көп нүктенің орнына керекті сөзді қойыңдар.
Мектеп кітапханасы ... қабатта орналасқан.
A) екінші B) үйде C) мектепте D) көшеде
7. Көп нүктенің орнына керекті сөзді қойыңдар.
Біз бүгін қазақ тілі сабағында ... туралы оқыдық.
A) жер бедері B) көмір қышқылы C) мақал-мәтелдер D) күрделі
есептер
8. Көп нүктенің орнына керекті жалғауды қойыңдар.
Кітапхана... алды... біраз сөйлесіп отырдың.
A) -ның, -нда B) -нің, -нде C) -дің, -да D)
-дың, -де
9. Көп нүктенің орнына керекті сөзді қойыңдар. Кітапханадан бірнеше ...
алдым.
A) қағаз B) кітап C) дөптер D) сурет
10. Мен бос уақытымда ... оқимын. Көп нүктенің орнына керекті сөзді
қойыңдар.
A) қағаз B) кітап C) дәптер D)сурет

ІІ. Бақылау сұрақтары мен тапсырмаларды орындау.
1. Бос уақыттарыңда кітапханаға барасыңдар ма?
2. Қазақ тілі сабағында кітапханадан көбіне қандай материалдарды
аласыңдар?
3. Білім, ғылым туралы бірнеше мақал – мәтел жаттап айтыңдар.
4. Бос уақыттарыңда қандай іспен шұғылданатындарың туралы диалог
құраңдар.
5. «Бос уақытымды қызықты өткіземін» деген тақырыпта шағын мәтін
құраңдар.

V. Сабақты қорытындылау.

VI. Үй тапсырмасы.

XV МОДУЛЬ
Лексикалық тақырыбы: E-mail пошта
Грамматикалық тақырыбы: Сын - қимыл үстеулері

|Бөлімі |Сабақ |Модуль мазмұны |Уақыты |
| |саны | | |
|Кіріспе |1-сабақ|Модульге кіру Грамматикалық тақырып |45 минут |
| | |Лексикалық тақырып Бекіту | |
| | |E-mail пошта дегеніміз не? Деңгейлік | |
| | |тапсырмалар Жаттығуларды орындау | |
| | |Диалогпен жұмыс | |
|Сөйлесу |2-сабақ|Тірек сызбамен жұмыс Жаттығуларды |45 минут |
| | |орындау | |
| |3-сабақ|Диалогпен жұмыс Тірек сызбамен жұмыс |45 минут |
| | |Жаттығуларды орындау | |
| |4-сабақ|Деңгейлік тапсырмалар Жаттығулармен |45 минут |
| | |жұмыс | |
| |5-сабақ|Тірек сызбамен жұмыс Диалогпен жұмыс |45 минут |
| | |Жаттығуларды орындау | |
| |6-сабақ|Деңгейлік тапсырмалар Жаттығулармен |45 минут |
| | |жұмыс | |
| |7-сабақ|«Пошта жүйесін баптау» мәтінімен жұмыс|45 |
| | |Диалог құрау Жаттығулармен жұмыс |минут |
|Қорытынды |5-сабақ|1. Тест |45 минут |
| | |2. Бақылау сұрақтары | |

Кіріспе бөлімі
1-сабақ E-mail пошта дегеніміз не?
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Модульдің құрылымы мен мақсатын таныстыру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Жаңа тақырыпты түсіндіру. Грамматикалық тақырыпты тірек сызба
негізінде түсіндіру.
Сызбалармен танысып, ережелерін есте сақтау.
[pic]
|Сын - қимыл (бейне) үстеуі қимылдың, іс-әрекеттің амалын, сынын, |
|бейнесін, тәсілін білдіріп, қалай? қайтіп? қалайша? деген сұрақтарға |
|жауап береді. Мысалы: ақырын жүрді, емін-еркін отырды, т.б. Сын - |
|қимыл үстеулері құрамы жағынан негізгі, туынды және күрделі де бола |
|алады. |

V. Бекіту.
1-тапсырма. Берілген мәтінді оқып, мәтін бойынша үш деңгейлік
тапсырмаларды орындау.
ІІІ деңгей
1. Берілген сұрақтарға жауап беру.
1) Электронды пошта дегеніміз не?
2) «Е-mail» сөзі қай тілден енген?
3) Е-mail поштаның жазылуы қай сөздікте берілген?
4) Электронды поштаның хабарлама жіберудің басқа жүйелерінен айырмашылығы
қандай?
2. Көп нүктенің орнына керекті септік жалғауларын қойыңдар.
Хабарлама жіберудің басқа жүйелерден айырмашылығы дамыған жүйемен тәуелсіз
қарым-қатынастар болып табылады.
ІІ деңгей
1. Берілген сөздердің дұрыс аудармасын табыңдар.
Пошта – почта
Желі – сеть
Бағдарлама – программа
2. Сөйлемдегі сұрақтарға жауап беріңдер.
(Неде?) дұрыс жазылуы әлі бекітілген жоқ. Хабарлама жіберудің басқа
жүйелерден айырмашылығы дамыған жүйемен (қандай?) қарым – қатынастар болып
табылады.
І деңгей
Берілген мәтіннің мазмұнын айтып беріңдер.

3-тапсырма. Берілген сөздерді қолданып, электронды пошта туралы
әңгімелесу.
Электронды байланыс, сайттарды ашу, Интернет желісі, жедел ақпарат,
пошта қызметі, хабарлама тасу, жаңа желі.

VI. Сабақты қорытындылау.
4-тапсырма. Диалогті толықтырып, өзара сөйлесу.

VII. Үй тапсырмасы.
2-тапсырма. Мәтін бойынша берілген сөйлемдердің дұрыстығын тексеру.

2-сабақ Электронды поштаның тарихы
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Тірек сызба бойынша электронды поштаның тарихына сипаттама
беру.
Электронды пошта тарихы

1965 ж.

Массачусетс технологиялық институтының (МІТ) қызметкерлері
Ноэль Моррис және То Ван Влек

СТSS операциялық жүйесіне арналған
MAIL бағдарламасын жазды.

Бағдарлама IBM 7094 компьютерде орнатылды.

2-тапсырма. Берілген мәтін бойынша сұрақтарға жауап беру.
«Өз жартынды тап» ойынын өткізу.
Ойынның шарты:
Мұғалім екі-екіден кеспелер дайындайды: біреуінде - сұрақтар,
екіншісінде - жауаптар. Бір сұрақ пен оның жауабына арналған кеспелердің
түсі бірдей болады. Оңушылар кез келген түсті кеспені (әрқайсысы біреуін)
таңдайды. Содан кейін оның түсі бойынша өзіне серігін іздеп, бірге отырып,
жұмыс істейді.
Сұрақтар:
1. Пошта мен электронды поштаның айырмашылығы қандай?
2. Электронды поштаның ең елеулі ерекшелігі қандай?
3. Электронды поштаның жылдамдығы немен бірдей?
4. Электронды поштада хабарлама қалай жеткізіледі?
5. Хабарламаларды электронды поштада қалай қолдануға болады?

4-тапсырма. Берілген сөйлемдерге керекті сын - қимыл үстеулерді қойып
жазу.
Қазіргі кезде электронды пошта кеңінен қолданылып келеді. Қазіргі
кезде пошта бұрынғыша қолданылмайды. Электронды поштада хаттарға қолма-қол
жауап беруге болады. Интернет желісі Қазақстанда бірте-бірте дамып келеді.
Мен электронды поштаны емін-еркін қолданамын. Мөлдір электронды поштада хат
жіберуді лезде үйреніп алды.

V. Сабақты қорытындылау.
Берілген сөздерді септе.
Пошта, хабарлама, бағдарлама.
Атау с.
Ілік с.
Барыс с.
Табыс с.
Жатыс с.
Шығыс с.
Көмектес с.

VI. Үй тапсырмасы.
5-тапсырма. Электронды поштаны қолдану туралы өзара диалог құрау.

3-сабақ Электронды поштаны қалай қолдануға болады?
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Диалогті оқып, өзара сөйлесу. Сұрақтарға жауап беру.
Сұрақтар:
1. Электронды поштаға жаңадан тіркелу үшін қандай қадамдар жасалады?
2. Электронды поштада қандай үйшіктер қызмет жасайды?
3. Электронды поштада хаттар қалай жеткізіледі?

2-тапсырма. Тірек сызбаны пайдаланып, электронды поштаны қолдану
туралы шағын мәтін құрау.

Электронды пошта тарихы

ХАТ СУРЕТ БЕЙНЕЛІК ДЫБЫСТЫҚ БАҒДАРЛАМА
МӘЛІМЕТ МӘЛІМЕТ

3-тапсырма. Сөйлемдегі сұрақтарға жауап беру. Жауап үлгісі:
1) Электронды поштаның ең негізгі айырмашылығы - оның жылдамдығы.
2) Дербес компьютерлерге арналған пошталық бағдарламалар поштаны
қабылдау және жөнелту үшін әр түрлі хаттамаларды қолданады.
3) Электронды поштаны Жер шарының бүкіл аймағында бар пошталық
қызметтің баламасы деп айтуға болады.

Сөздік:
Қолданушы агент – агент – пользователь
Тұтынушы - потребитель
Тасымалдау агенті – агент переноса
Жеткізу агенті – агент доставки
Жергілікті – местный

V. Сабақты қорытындылау.
4-тапсырма. Мәтінді оқып, сұрақтарға жауап беру.
Сұрақтар:
1. Электронды пошта жүйесі неше бөліктен тұрады?
2. Қолданушы агент дегеніміз не?
3. Тасымалдау агенті дегеніміз не?
4. Тасымалдау агентінің ең кең таралған түрі қалай аталады?
5. Жеткізу агенті дегеніміз не?

VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

4-сабақ Электронды пошта жүйесіндегі мекенжайлар
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Мәтінді оқып, үш деңгейлік тапсырмаларды орындау.
ІІІ деңгей
1. Сұрақтарға жауап беріңдер.
1) Электронды пошта мекенжайының неше түрі бар?
2) Интернет жүйесіндегі электронды пошта қандай форматта болады?
3) Домен дегеніміз не?
4) Доменнің құрамындағы сөз немен бөлінеді?
5) Доменнің оң жақ шетіндегі екі әріп нені білдіреді?
6) Мемлекеттер коды қандай стандарт бойынша бекітілген?
7) Кейде жоғарғы домен ретінде ненің атауы көрсетілуі мүмкін?
ІІ деңгей
1. Тірек сызба бойынша пошта жүйесіндегі мекенжайлар туралы әңгімелеңдер.
2. Көп нүктенің орнына керекті септік жалғауларын қойып жазыңдар.
Доменнің оң жақ шетіндегі екі әріптен тұратын сөз мәлімет баратын елдің
коды болып табылады.
І деңгей
Берілген мәтіннен түсінгеніңді айтып, электронды поштаны өз қолдануыңмен
салыстыр.

3-тапсырма. Төмендегі сөздерге фонетикалық талдау жасау.
Жүйе, мекенжай, тұтынушы, таңба.

V. Сабақты қорытындылау.
4-тапсырма. Берілген сұрақтарға сәйкес жауаптарын тауып, диалог құрау.
Өзара сөйлесу.

|Сұрақ |Жауап |
|1. Электронды пошта мекенжайының |1. Электронды пошта мекенжайларының |
|неше түрі бар? |екі түрі бар. |
|2. Доменнің оң жақ шетіндегі екі |2. Доменнің оң жақ шетіндегі екі |
|әріптен тұратын сөз не деп |әріптен тұратын сөз мәлімет баратын |
|аталады? |елдің коды болып табылады. |
|3. Мемлекеттердің коды не бойынша |3. Мемлекеттердің коды халықаралық |
|бекітіледі? |ISO стандарты бойынша бекітіледі. |

VI. Үй тапсырмасы.
2-тапсырма. Мәтін бойынша көп нүктенің орнына керекті сөздерді қойып
жазу.

5-сабақ Пошталық қосалқы аттар
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Модульдің тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Тірек сызба бойынша пошталық қосалқы аттар жөнінде мәтін
құрау.
Оқушылар тірек-сызбаға сүйене отырып мәтін құрайды. Мәтіндерін оқып,
таныстырады.

2-тапсырма. Сұрақтарға жауап беру.
Сұрақтар:
1. Пошталық қосалқы аттар не үшін қажет?
2. Қосалқы атаулар қандай файлдарда анықталады?
3. Қосалқы аттар тұтынушылар тізімінен басқа нені анықтайды?

4-тапсырма. Берілген сөйлемдегі көп нүктенің орнына керекті сөздерді
қойып жазу. Жауап үлгісі:
Желіде хабарламалар алмасуға арналған кең таралған құрал - электронды
пошта. Электронды пошта - хабарламалар алмасудың заманауи, жылдам, сенімді,
үнемді құралдарының бірі. Электронды поштаның көмегімен әлемнің әр
түкпіріндегі адамдар өз идеяларын ортаға салып, ортақ мәселелерін талқылап,
жаңалықтар, ақпараттармен бөліседі.
E-mail пошта пайдаланушысы деңгейіндегі техникалық құралдарға
компьютер мен модем, сондай-ақ жедел жадыға минималды талаптары бар
бағдарламалық қамтамасыздандыру енеді.

V. Сабақты қорытындылау.
3-тапсырма. Берілген диалог бойынша өзара сөйлесу.
- Сәлем, Марат!
- Сәлем, Дидар!
- Жаңа желіде жоқ едің ғой.
- Иә, енді ғана қосылып, поштадағы хаттарды қарап жатыр едім.
- Электронды поштада қосалқы аттарды қалай қолдануға болады?
- Қазір жазып жіберемін.
- Жарайды.
- Алдымен электронды пошта желісіндегі қосалқы аттарды қолданушы
агенттің конфигурация файлынан іздейсің. Онан кейін аliases файлынан,
соңында қайта бағыттауға арналған қолданушы файлынан іздейсің.
- Шамасы, тапқан сияқтымын, рақмет. Білмегенімді сұрармын.
- Жарайды, көмектесуге дайынмын ғой.

VI. Үй тапсырмасы.
5-тапсырма. Берілген домендерден мемлекеттің кодтарымен танысу.
Электронды пошта қай код арқылы бекітілгенін атау.

6-сабақ
Электронды поштамен жұмыс істеуге арналған танымал бағдарламалар
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Берілген мәтінді оқып, үш деңгейлік тапсырмаларды орындау.
ІІІ деңгей
Сұрақтарға жауап беріңдер.
1. Электронды пошта тіркелгісіне кірудің қандай жолдары бар?
2. Ең жиі қолданылатын бағдарламалар түріне нелер жатады?
3. Отандық талаптарға бейімделген қандай бағдарлама бар?
ІІ деңгей
Электронды пошта бағдарламасының қайсысын жиі қолданасың? Өз пошталарың
туралы шағын әңгіме құраңдар.
І деңгей
Мәтінді түсініп оқып, әңгімелеп беріңдер.

2-тапсырма. Берілген сөздерден сөйлемдер құрау.
Тіркелгі, бағдарлама, ұялы телефон, ұйымдастыру, жылдам қозғалыс,
қарым-қатынас жасау.

3-тапсырма. Жақшадағы сөздерді мағынасына қарай жазу.
Жауап үлгісі:
1) Электронды пошта бағдарламаларын (ұялы телефон) арқылы қосуға
болады.
2) Outlook бағдарламасы жұмыс кестесін жасайтын, басқалармен қарым-
қатынас жасауды ұйымдастыратын (кешенді) бағдарлама болды.
3) E-mail (пайдаланушыларының) көпшілігі LJUPC бағдарламасын немесе
электронды пошта арқылы хат жіберудегі оның модификацияларын қолданады.

V. Сабақты қорытындылау. Топтастыру:

Электронды
бағдарламалар

VI. Үй тапсырмасы.
4-тапсырма. Берілген сөйлемдердегі қарамен жазылған сөздердің қай сөз
табына жататындығын анықтау. Сөйлемге синтаксистік талдау жасау.

7-сабақ Пошта жүйесін баптау
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
Сөздік жұмысы:
Баптау – настройка жәшік – ящик
Тіркеулік жазба – регистрационная запись
Дерек – сведения, данные
Сандық формат – цифровой формат
Мәтіндік файл – текстовой файл
Қуатты – сильный
Файлдарды жіберу хаттамасы – протокол передачи файлов

1-тапсырма. Берілген мәтінді оқып, сұрақтарға жауап беру. Мәтін
бойынша сұрақтарға жауап беру.
Сұрақтар:
1. Пошта бағдарламасына хаттарды жөнелтіп, қабылдау үшін не қажет?
2. Outlook Express бағдарламасын баптаудың мәні неде?
3. Барлық деректерді пайдаланушыға сервердің пошта қызметі қай уақытта
хабарлайды?

2-тапсырма. Берілген тірек сызбадағы мәліметтерді қолданып, пошта
жүйесін баптау негізіне диалог құрау.

3-тапсырма. Берілген мәтін бойынша жаттығуларды орындау. Қажетті
мәліметті есте сақтау. Іс жүзінде қолданып көру.
«Кезбе журналист» әдісі:
Бір оқушы журналист, бір оқушы оператор болып өз рөлдеріне енеді.
Оқушылардан электронды поштаны қолдану жолын сұрастырып, олардың пікірлерін
тыңдайды. Қазіргі кезде бұндай поштаның қаншалықты пайдасы бар екені жайлы
айтып, дәлелдеу. Оқушылар бір-бірімен электронды пошта арқылы қалай
хабарласып тұратыны жайлы айтады.

V. Сабақты қорытындылау.
4-тапсырма. Берілген сөйлемдерді аяқтау.
|1. Электронды поштаны қолдану |1. сандық форматқа ауысатындардың |
|арқылы... |барлығын жіберуге болады. |
|2. Негізінен мәтіндік файлдарды ...|2. жібереді. |
|3. Санға айналған суреттер, |3. Файлдарды жіберу хаттамасы |
|графиктер, слайдтар |арқылы тасымалданады. |
|4. FTP берілген мақсатты ... |4. сәтті жүзеге асырып келеді. |

VI. Үй тапсырмасы.
5-тапсырма. Сын - қимыл үстеулерді пайдаланып, электронды поштамен
жіберген мәліметтер туралы әңгімелеу.
8-сабақ Нәтиже сабақ
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Тест және бақылау тапсырмаларын орындау.
I. Тест сұрақтарына жауап беру.
1. Электронды пошта қай жылдан бастап қолданылып келеді?
А) 1965 ж. В)1966 ж. С)1967 ж. D)1968 ж.
2. Берілген сөйлемнен сын - қимыл үстеуді табыңдар. Электронды поштаға
лезде үйрендік.
A) пошта B) лезде C) үйрендік D)электронды
3. @ таңбасының оқ жағындағы сөз қалай аталады?
A) чат B) домен C) мекенжай D) құпия сөз
4. Электронды поштаның тасымалдайтын ақпарат түрлеріне қайсысы жатпайды?
A) ақпарат B) бағдарлама C) хат D) табиғат
байлықтары
5. Доменнің оң жақ шетіндегі екі әріптен тұратын сөз мәлімет баратын елдің
несі болып табылады?
A) атауы B) коды C) белгісі D)түрі
6. Мекенжайдағы kz қай елдің коды?
A) Ресей B) Қазақстан C) Австрия D) Франция
7. Қосалқы аттар тұтынушылар тізімінен басқа нені анықтайды?
A) қосалқы аттардың жалпы жүйелік файлында
B) қайта бағыттауға арналған файлында
C) мекенжайлар тізімі бар файлды анықтайды
D) қолданушы агенттің конфигурациялық файлында
8. Электронды поштаны қолдану арқылы сандық формат... ауысатындардың
барлығын жіберуге болады. Тиісті септік жалғауын жалғаңдар.
A) –ға B) –ге C) –қа D) -ке
9. «Файлдарды жіберу хаттамасы» қандай қызмет атқарады?
A) хаттарды жіберу B) электронды поштаға тіркелу
C) құпия сөзді жазу D) файлдарды жіберу
10. Білім беру мекемелерінің доменін табыңдар.
A) com B) edu C) mil D) net

ІІ. Бақылау сұрақтары мен тапсырмаларды орындау.
1. Сын-қимыл үстеулері қалай жасалады? Мысал келтіріп, сөйлемдер
құраңдар.

2. Электронды пошта жәшігін ашу үшін қажетті қадамдарды атаңдар.

3. Электронды поштамен жұмыс істеуге арналған танымал бағдарламаларды
атаңдар.

4. Электронды поштаны қалай қолданып жүрсіңдер? Өзара диалог құраңдар.

V. Сабақты қорытындылау.

VI. Үй тапсырмасы.

XVI МОДУЛЬ Лексикалық тақырыбы:
Менің e-mail поштам
|Бөлімі |Сабақ |Модуль мазмұны |Уақыты |
| |саны | | |
|Кіріспе |1-сабақ |Модульге кіру Лексикалық тақырып |45 минут |
| | |Бекіту | |
| | |Деңгейлік тапсырмалар Жаттығуларды | |
| | |орындау Диалогпен жұмыс | |
|Сөйлесу |2-сабақ |Тірек сызбамен жұмыс Жаттығуларды |45 минут |
| | |орындау | |
| |3-сабақ |«Хаттарға файлдарды тіркеу» мәтінімен |45 минут |
| | |жұмыс Деңгейлік тапсырмалар Диалогпен | |
| | |жұмыс Жаттығуларды орындау | |
| |4-сабақ |Деңгейлік тапсырмалар Диалогпен жұмыс |45 минут |
| | |Жаттығулармен жұмыс | |
| |5-сабақ |Диалогпен жұмыс Деңгейлік тапсырмалар |45 минут |
| | |Жаттығуларды орындау | |
| |6-сабақ |Жаттығулармен жұмыс Мәтін бойынша |45 минут |
| | |сұрақтарға жауап беру | |
| |7-сабақ |Диалог құрау Деңгейлік тапсырмалар |45 минут |
| | |Жаттығулармен жұмыс | |
|Қорытынды |5-сабақ |1. Тест |45 минут |
| | |2. Бақылау сұрақтары | |

Кіріспе бөлімі
1-сабақ Жеке тегін пошта мекенжайын алу
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Берілген мәтін бойынша үш деңгейлік тапсырмаларды орындау.
ІІІ деңгей
Сұрақтарға жауап беріңдер.
1. Электронды пошта абонентінің жәшігі дегеніміз не?
2. Пошта жәшіктерінің атаулары қандай көріністе болады?
3. Үйшік атауы неден тұрады?
ІІ деңгей
Тірек сызба бойынша электронды пошта жәшігін жүктеу туралы айтып беріңдер.
І деңгей
Жоғарыдағы мәтін мен тірек сызбаны пайдаланып, өз электронды пошталарың
туралы, қалай тіркелгендерің туралы айтып беріңдер. Егер электронды
пошталарың жоқ болса, ретін қолданып, тіркеліп көріңдер.

2-тапсырма. Төмендегі сөздер мен сөз тіркестерінің аудармаларын
анықтау.
|Сөздер мен сөз тіркестері |Аудармалары |
|1. телефон желісі |1. телефонная связь |
|2. пошта қызметі |2. служба почты |
|3. құпия сөз |3. пароль |
|4. тіркелу |4. регистрировать |
|5. батырма |5. клавиш |

V. Сабақты қорытындылау.
3-тапсырма. Диалогті толықтырып, өзара сөйлесу.
- Электорнды пошта дегеніміз не?
- ... .
- Жеке тегін пошта мекенжайын қалай алуға болады?
- ... .
- Электронды мекенжай қалай белгіленеді?
- ... .
- Пошта қызметінің қандай түрлері болады?
- ... .
- Шолғыш терезесін толтырған соң, қандай батырманы басамыз?
- ... .
- Құпия сөз қалай жазылады?
- ... .
- Құпия сөзді жоғалтып алған жағдайда керек болатын электронды пошта
мекенжайы қандай?
- ... .
VI. Үй тапсырмасы. Қайталау.

2-сабақ Хаттарды әзірлеу, жөнелту, қабылдау
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Берілген мәтінді оқып, сұрақтарға жауап беру.
Сұрақтар:
1. Электронды хабарламаларды жіберу үшін не қажет?
2. Электронды поштада хаттарды жөнелту қалай жүзеге асырылады?

2-тапсырма. Беріл ген тірек сызба бойынша электронды поштадa хаттарды
әзірлеумен танысып, өзара диалог құрау.
[pic]
3-тапсырма. Берілген мәтінді оқып шығып, көп нүктенің орнына керекті
сөзді қою.
Жауап үлгісі:
Хост-машиналармен хат алмасуды автоматтандыратын бағдарламалық
қамтамасыздандыру (телефон соғу, жөнелтілетін хаттарды жіберу, кіріс
хаттарын қабылдау) пошта бағдарламасы деп аталады.
Пошта бағдарламасы поштаны қабылдау, қарау, өңдеу және жіберуді жүзеге
асырады. Көбіне пошта бағдарламасында екі құрамдасты бөліп көрсетеді:
пошталық пайдаланушы агент және пошталық транспорттық агент. Пошталық
пайдаланушы агент жаңа хаттар жазуға, келгендерін жүйелеуге, хат алмасуды
сақтауға, оларды өңдеуге, мекенжайлардың жазбаша кітапшасын жүргізуге
мүмкіндік береді.
Пошталық транспорттық агент хаттың хост-машина - пошта жәшігіне
келуіне дейінгі жеткізілуін қамтамасыз етеді.

5-тапсырма. Берілген сөйлемге керекті септік жалғауларын жалғап, үлгі
бойынша талдау. Хабарламаға жауап қайыру туралы мәліметпен танысу.
Үлгі: хабарламаны; -ны - табыс септігінің жалғауы.
Жауап үлгісі:
Хабарламаны оқыған соң, «жауап қайыру» батырмасын басасыз.
Абонентіңіздің мекенжайы өздігінен «кімге» әрісіне орналасады. Тақырып
әрісіне сіз қабылдап алған хаттың тақырыбы Re деген белгімен көрініс
табады. Тақырыпты өзгертуіңізге де болады, хабарламаны жазып болған соң,
«жөнелту» батырмасын басыңыз.

V. Сабақты қорытындылау.
6-тапсырма. Өз пошталарында хатты қалай әзірлеп, жөнелтіп,
жіберетіндері туралы әңгімелеу.

VI. Үй тапсырмасы.
4-тапсырма. Берілген сөйлемді аяқтап, электронды хабарламаны қабылдап
алу туралы мәліметті айтып беру.

3-сабақ Хаттарға файлдарды тіркеу
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
1-тапсырма. Берілген мәтін бойынша үш деңгейлік тапсырманы орындау.
ІІІ деңгей
1. Мәтін бойынша бірнеше сұрақ дайындаңдар.
2. Мәтіндегі басқа тілден енген термин сөздерді теріп жазыңдар.
ІІ деңгей
1. Хаттарды файлдарға тіркеу туралы рет-ретімен айтып беріңдер.
2. Сөздерге фонетикалық талдау жасаңдар.
Файл, батырма, жөнелту, тіркеу.
Фа-йл, 2 буын, 1-ашық буын, 1-тұйық буын.
Ф- дауыссыз қатаң
А- дауысты жуан, ашық, езулік.
Й- дауыссыз үнді
Л- дауыссыз үнді
4 әріп, 5 дыбыс.

Ба-тыр-ма, 3 буын, 1,3-ашық буындар. 2-бітеу буын.
Б- дауыссыз ұяң
А- дауысты жуан, ашық, езулік.
Т- дауыссыз қатаң
Ы- дауысты жуан, қысаң, езулік.
Р- дауыссыз үнді
М- дауыссыз үнді
А- дауысты жуан, ашық, езулік.
7 әріп, 7 дыбыс.

І деңгей
Жоғарыда берілген мәтін бойынша хаттарға файлдарды тіркеу туралы айтып
беріңдер.

2-тапсырма. Диалогті толықтыру.
- Хатқа файлдарды тіркеу кезінде қандай батырманы пайдаланамыз?
- ... .
- Тіркеу батырмасын басқаннан кейін қандай терезе ашылады?
- ... .
- Таңдаған файл атауы қандай жолда көрініс табады?
- ... .
- Хабарламаға тіркейтін файлдың түрі қандай болуы мүмкін?
- ... .

V. Сабақты қорытындылау.
3-тапсырма. Берілген сездерді қолданып, сөйлемдер құрау.
Кескін, батырма, жөнелту, пошта жәшігі, жылдам, қабылдау, қарау,
тіркеу, біріктіру.

VI. Үй тапсырмасы.
4-тапсырма. Сөздерді жіктеу, тәуелдеу.

4-сабақ Хат жазу кезіндегі сыпайылық ережелері
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
Сөздік:
Сыпайылық ережелері – правила этикета
өңдеу – разрабатывать
әрдайым – всегда
сұрыптау – сортировать
өзек – основа
1-тапсырма. «Хат жазу кезіндегі сыпайылық ережелері» мәтінін оқып,
сұрақтарға жауап беру.
«Кезбе журналист» әдісі:
Бір оқушы журналист, бір оқушы оператор болып өз рөлдеріне енеді.
Оқушылардан хат жазу кезіндегі сыпайылық ережелері туралы сұрастырып,
олардың пікірлерін тыңдайды. Қазіргі кезде хат жазудың қаншалықты пайдасы
бар екені жайлы айтып, дәлелдеу. Оқушылар бір-бірімен электронды пошта
арқылы қалай хабарласып тұратыны жайлы айтады.

2-тапсырма. Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беру.
1. Электронды хаттар алмасудың қандай ережелері бар?
2. Хаттар ережелері хатқа қанша уақытта жауап қайтарылуын талап етеді?
3. Хабарламаға әрдайым қандай сөзді енгізу керек?
4. Хабарламаның өзегі не болып табылады?

5-тапсырма. Сөз тіркестерінен үстеуді қатыстырып, сөйлем құрау.
Хаттың тақырыбы, жылдам байланыс, сыпайылық ережелері, хабарламаның
өзегі.

6-тапсырма. Сөздерге морфологиялық талдау жүргізу.
Хабарламаға, алмасудың, электронды, қайтарылуын, тақырыпшаларға.
Үлгі: Хабар-түбір сөз.
- ла – зат есімнен етістік тудырушы жұрнақ.
- ма – етістіктен зат есім тудырушы жұрнақ.
- ға – барыс септігінің жалғауы.

V. Сабақты қорытындылау.
4-тапсырма. Диалогті толықтыру.

VI. Үй тапсырмасы.
3-тапсырма. Сөйлемдерді дұрыс құрау.

5-сабақ Сәнді хаттарды әзірлеу
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.

1-тапсырма. Берілген диалог бойынша үш деңгейлік тапсырмаларды
орындау.
ІІІ деңгей
1. Диалог бойынша бірнеше сұрақ дайындаңдар.
2. Сәнді хаттар әзірлеу үшін қандай жұмыстар жасалу керектігін ретімен
айтып беріңдер.

Кластер жасау:
Әр топ оқушылары қағаз бетіне сәнді хаттардың үлгісін жасап, қалай
әзірлегені туралы ортаға шығып айтып береді. Осылайша оқушылар өз ойларын
ортаға шығып қорғайды.

ІІ деңгей
1. Екі дос арасындағы диалогті пайдаланып, сұхбат құраңдар.
2. Сөйлемге синтаксистік талдау жасаңдар.
Сәнді хаттарды әзірлеу – менің әуес ісім. (Хабарлы сөйлем, құрмалас
сөйлем, сабақтас қ.с., жақты сөйлем, толымды сөйлем, жайылма сөйлем).

2-тапсырма. Берілген мәтіндегі мәліметті оқып, іс жүзінде қолданып
көру.
Түрлі смайликтер арқылы өз көңіл-күйлерін білдіру.
Кей кездері хатта көңіл-күйімізді көрсеткіміз келеді, сондайда мәтінге
смайлик (ағылш. - жымиыс) – көңіл – күй нышандарын кірістіру қажет. Бұл
символдардың мәнін түсіну үшін, нүктелердің орнында көз тұр деп елестетіп
көрсеңіз болғаны: кәдімгі жымиыс; жеңіл мысқыл; өте күлкілі; көңілсіз және
т.б. Енді түрлі смайликтерді пайдаланып, сен электронды хабарламада тек
ойларыңды ғана емес, сезімдеріңді де білдіре аласың.

V. Сабақты қорытындылау.
Хат жолдау әдісі:
Оқушыларға досына, танысына, құрбысына немесе өз таңдауы бойынша хат
жазуға тапсырма беріледі. Ол хатқа өз көңіл күйлерін білдіріп жазу керек.
Содан соң жазып болған оқушылар хаттарын бүктеп ортаға жинайды, жиналған
хаттарды алмастырып басқа оқушыларға таратамын. Хатты алған оқушылар сол
жазған хатқа жауап жазып жібереді. Жазып болған соң хат иелері өздерінің
жазған хаттарына жауаптарын оқиды. Кездейсоқ адамның жазған жауабының
қызықты болуы туралы өз пікірін айтады.

VI. Үй тапсырмасы. 3-тапсырма. Берілген сұрақтарға жауап беру.

6-сабақ E-mail поштаға ұялы телефонды пайдалану
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
Сөдік:
Күнтізбе – календарь
Хаттама – протокол
Жіберу – отправить

1-тапсырма. Берілген мәтінді оқып, сұрақтарға жауап беру.
Сұрақтар:
1. Ұялы телефон арқылы Интернет желісіне қосылуға бола ма?
2. Ұялы телефон арқылы Интернетке қосылу үшін не керек?
3. Электронды пошта хабарларына, күнтізбесіне қатынауға қандай ұялы
телефондар жарамды?
4. Қандай ұялы телефондарда хабарларды тек жіберу және алу мүмкіндігі
бар?

2-тапсырма. Берілген сөздерді қолданып, сөйлем құрау, үш сөзге
фонетикалық талдау жасау.
Ұялы телефон, хабарлама, қабылдау, алу, жіберу.
Ха-бар-ла-ма. 4 буын, 1,3,4 – ашық буындар, 2-бітеу буын.
Х- дауыссыз қатаң.
А- дауысты жуан, ашық, езулік.
Б- дауыссыз ұяң.
А- дауысты жуан, ашық, езулік.
Р- дауыссыз үнді.
Л- дауыссыз үнді.
А- дауысты жуан, ашық, езулік.
М- дауыссыз үнді.
А- дауысты жуан, ашық, езулік.
9 әріп, 9 дыбыс.

V. Сабақты қорытындылау.
3-тапсырма. Берілген өлеңдегі көп нүктенің орнына керекті әріптерді
қойып, электронды пошта арқылы достарына жазып жіберу.
Анамдай асыл мектебім,
Құшағы нұрлы көктемім,
Бағыңда құстай сайрадым,
Қырыңда гүлдей жайнадым,
Өмірдің өтіп өткелін,
Қойныңда өсіп көктедім,
Сәулетті дарқан мектебім,
Тербеліп жүрмін осы күн!

VI. Үй тапсырмасы. Хат жазу.
7-сабақ E-mail пошта - достық орталығы
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Бекіту.
Сөздік:
Шалғай – даль
Бүркеншік ат – псевдоним
Жағдай жасау – обеспечивать
әңгіме-дүкен – разговор
ыңғайлы – удобный
пайда – польза
зияны – вред

1-тапсырма. Берілген сөздерді қолданып, e-mail пошта жөнінде мәтін
құрау.
Байланыс жәшігі, ыңғайлы, ақпарат көзі, тіл табысу, шалғай.

2-тапсырма. Берілген диалогті оқып, өзара сөйлесу. Үш деңгейлік
тапсырмаларды орындау.
ІІІ деңгей
1. Диалог бойынша бірнеше сұрақ құраңдар.
2. Интернеттің пайдасы мен зиянын атаңдар.
ІІ деңгей
1. Өз электронды пошталарыңды атап, латын әріптерімен тақтаға жазыңдар.
2. Сөздерді пайдаланып, сөйлемдер құраңдар.
Оқиға, құрал, хат жазу, мол көзі.
І деңгей
«Е-mail пошта – достық орталығы» деген шағын шығарма дайындаңдар.

V. Сабақты қорытындылау.
3-тапсырма. Берілген сөйлемдерді аяқтау.
1. Достарымда электронды пошта бар.
2. Олармен электронды пошта арқылы жиі хабарласып тұрамын.
3. Ең жақын достарыма хатты сәндеп жіберемін.
4. Электронды пошта арқылы достарыммен әңгіме-дүкен құрамын.

VI. Үй тапсырмасы.

8-сабақ Нәтиже сабақ
I. Ұйымдастыру кезеңі.
II. Үй тапсырмасын тексеру.
III. Сабақтың мақсатын, барысын айту.
IV. Тест және бақылау тапсырмаларын орындау.
I. Тест сұрақтарына жауап беру.
1. Электронды хабарлама жіберу үшін бірінші не керек?
A) Хаттарға файлдарды тіркеуге болады
B) Хат әрісіне жай хабарлама жазатын кеңістік
C) Хабарлама қабылдап алушының электронды мекенжайы
D) Хабарламаның тақырыбы
2. Сандық хабарлама Интернет арқылы қайда жетеді?
A) тіркеу бөліміне B) алушының мекенжайына
C) пошталық серверге D) дұрыс нұсқа жоқ
3. Хатқа файлдарды тіркеу үшін қандай батырманың көмегі қажет?
A) «тіркеу» батырмасының B) «жасау» батырмасының
C) «енгізу» батырмасының D) «жөнелту» батырмасының
4. Хаттың ... - тұтас хабарламаның өзегі. Көп нүктенің орнына керекті
сөзді қойыңдар.
A) тақырыбы B) мазмұны C) жіберілуі D) қабылдануы
5. Хатты жіберу үшін қандай батырманы басамыз?
A) «тіркеу» батырмасын B) «жасау» батырмасын
C) «енгізу» батырмасын D) «жөнелту» батырмасын
6. Кей кездері хатта көңіл күйімізді көрсеткіміз келсе, мәтінге не
кірістіру қажет?
А) сурет В) смайлик С) дыбыс D)слайд
7. Outlook Express бағдарламасында хатты сәндеуге болады, бұл үшін
қандай батырманы таңдаймыз?
A) «тіркеу» батырмасын B) «жасау» батырмасын
C) «енгізу» батырмасын D) «жөнелту» батырмасын
8. Хабарламаны оқыған соң, қандай батырманы басасыңдар?
A) «тіркеу» батырмасын B) «жасау» батырмасын
C) «енгізу» батырмасын D) «жауап қайыру» батырмасын
9. E-mail сыпайылық ережелері жеке хаттардың барлығына ... ішінде
жауап қайтарылуын талап етеді. Көп нүктенің орнына керекті сөзді қойыңдар.
A) бір тәулік B) екі тәулік C) бір жарым тәулік
D) өзіңе байланысты
10. Электронды пошта ... келетін хаттар тармағын шертіңіз. Көп
нүктенің орнына тиісті сөзді қойыңдар.
A) терезеге B) терезелер C) терезесіндегі D) терезе

ІІ. Бақылау сұрақтары мен тапсырмаларды орындау.
1. Жеке тегін пошта мекенжайын қалай алуға болатыны туралы диалог
құраңдар.
2. Поштада хатты әщірлеу, жіберу, қабылдау туралы анықтамаларға сипаттама
беріңдер, түсінбегендеріңді іс жүзінде қайталап көріңдер.
3. Электронды поштада сыпайылық ережесін сақтайсың ба?
4. Өз поштаңа компьютер арқылы кіресің бе, әлде ұялы телефонды
қолданасың ба?
5. Интернет жүйесінде қанша досың бары туралы сұхбат жүргізіңдер.

V. Сабақты қорытындылау.

VI. Үй тапсырмасы.

-----------------------
Сабақтас құрмалас сөйлем

Тамақтың алдында және тамақтан кейін қолды жуу керек

Тамақтану барысында қомағайлықтан сақтану керек

Мүмкін болса, тамақты көпшілікпен ішу керек

Тамақты ұнатпау сияқиты амалдан сақтану қажет

Тамақты үлкеннен кейін бастау керек

Тамақты тауыса жеу керек және жата-жастана тамақ ішпеу керек

Тамақты оң қолмен және ортақ ыдыстан жегенде өз алдыңнан жеу керек

Дүние жүзінің ¾ бөлігі су

Су байлықтарын
сақтауымыз керек!

- Барлық тіршілік суға байланысты
- Су климат пен ау райының өзгеруінде маңызды рөл атқарады
- Егіншілікте су қоры көп шығындалады

Салалас құрмалас сөйлем

Әдептілік