Ж.Аймауытов. Әнші әңгімесі

Қызылорда облысы, Жалағаш ауданы, Темірбек Жүргенов атындағы №123 мектеп-
лицейдің қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі
Қосжанова Салтанат Орынтайқызы
Пән аты: Әдебиет

Сыныбы:7«Б»
|Сабақтың | Ж.Аймауытов. «Әнші» әңгімесі. 2-сағат |
|тақырыбы | |
|Сілтеме |Ғаламтор, оқулық, МАН |
|Жалпы мақсаты |1.Танымдық: Ж.Аймауытұлының өмірі мен шығармашылығы жайлы алған |
| |білімдерін тереңдету, шығарманың тілі мен мазмұнына талдау жасату, |
| |Әмірқан бейнесін жан-жақты талдау. |
| |2.Эмоциялық: Оқушылардың ой-өрісін, сана-сезімін, белсенді ойлау |
| |дағдыларын жандандырып, сыни тұрғысынан ойлау материалдарын қолдана|
| |отырып, қызығушылығын арттыру, білімін дамыту. |
| |3.Әлеуметтік:Ұқыптылыққа, шапшаңдыққа, көркем жазуға тәрбиелеу. |
|Күтілетін нәтиже|Жеке танымдық қабілеттерін кеңейту мүмкіндіктеріне қызығады. |
| |Психологиялық жағымды орта табысты оқуға ықпал етеді. |
| |Өзара әрекеттесу арқылы білім, білік дағдылары кеңейеді. |
|Негізгі идеялар|Сабақ барысында оқушылардың өзара әрекеттесуін арқылы танымдық |
| |белсенділіктерін арттыру. Баяндау, пайымдау, рефлексивтік |
| |талдаулар жасауға бейімдеу. |
|Тапсырма көздері|1.Өз бетінше іздену жұмыстары. Мәнмәтіндерге логикалық талдау |
| |жасауға машықтандыру. |
| |2.Өзара пікір алмасу: ұтқырлық, тәртіп. |
| |3.Бірін-бірі тыңдау арқылы өзара әрекеттестікте жұмыс жасау |
|Сабақтың |Интерактивті тақта, стикерлер, постерлер |
|көрнекілігі | |
|Мотивациялық |Шағын топтарға бөлу. |
|кезең | |
|Үй тапсырмасын |Өткен материалды ойға салу мақсатында жұқа және қалың сұрақтар |
|сұрау |арқылы толығырақ жауап беруге итермелеу.(Ім) |
| |І топ. «Әнші» сөзіне «бес жолды өлең» құрастыру. |
| |ІІ топ. Жүсіпбек кім? Топтастыру. |
| |ІІІ топ.Әміре Қашаубаев кім? Топтастыру. (8минут) |
| | |
|Жаңа сабақ |Өткен сабақта біз «Әнші» әңгімесінің авторы Ж.Аймауытұлының өмірі |
| |мен шығармашылығына қысқаша тоқталып кеткенбіз. |
| |Жүсіпбек - сегіз қырлы, бір сырлы дарын, жан-жақты талант иесі. |
| |Жүсіпбек – ақын, жазушы, драматург, сыншы, аудармашы, публицист. |
| |Жүсіпбек – новелла, повесть, романның айтулы шебері, психолог, |
| |тұңғыш оқулықтар мен педагогикалық мақалалардың авторы. Жүсіпбектің|
| |тағдыры ауыр, өмірі қысқа болғанымен, әдеби мұрасы мол. Ол қазақ |
| |прозасын дүние жүзілік деңгейге көтерген қайталанбас ұлы суреткер. |
| |Жүсіпбектің шығармашылық шеберлігіне Б.Майлин: |
| |«Мен Жүсіпбектей шебер жазушыны көрген емеспін» - деп баға берген. |
| |Жүсіпбек шығармаларының негізгі тақырыбы – заман шындығын бейнелеу.|
| |Соның бір айғағы – осы «Әнші» әңгімесі. |
| |«Әнші » әңгімесіндегі Әмірқан бейнесі арқылы жазушы өмірі мен өнері|
| |аңызға айналған әнші Әміре Қашаубаевтың әдеби бейнесін береді, сол |
| |Әміренің өнерінің бір сәтін өз әңгімесіне өзек етеді. |
| |Әміре Қашаубаев кім? |
| |Әміре Қашаубаев – атақты әнші, актер әрі музыкант, қазақ әндерін |
| |Парижде өткен сән көрмесінде орындап, күміс медальға ие болған. |
| |Қазақ әндерін шетелде орындаған тұңғыш қазақ әншісі. Ресейде, |
| |Германияда өз өнерін көрсеткен. (2 минут) |
| |(суреттерін көрсету) [pic] [pic] |
| | |
| |Баяндап беруші – оның міндеті өз көзқарасы тұрғысынан немесе өз |
| |ойына сүйене отырып, осы оқиғаның мазмұнын дайындау; |
| |1. Жетішатыр қаласы |
| | |
| | |
| |5. Әмірқанның 2. Шәкет үйінде |
| |әңгімесі |
| | |
| | |
| | |
| | |
| |4. Жұртты сүйсіндірген 3. Наурыз мейрамына |
| |Әмірқан дайындық |
| |Зерттеуші – оның міндеті (мәтінге байланысты) басты кейіпкердің |
| |мінезін немесе басты оқиғаны жан-жақты меңгеру және сипаттау. |
| |Сондай-ақ бұл жаңа сөздерді меңгеру және суреттеу немесе өткен |
| |тапсырманың қалған бөлігі болуы мүмкін. |
| |Арсын-гүрсін |
| |Барды баламайды, сыпайы, бұйығы, момын |
| |Жоқты санамайды. |
| | |
| | |
| |әннен басқаға олақ еркін |
| | |
| | |
| | |
| |сенгіш әнді жүрегімен орындайды |
| |адал дос |
| | |
| | |
| |Сұрақтар құрастырушы – негізгі оқиғаларды қамтитын немесе әңгіменің|
| |жалпы мазмұны бойынша сұрақтар дайындайды. Бастысы, оқушылар сұрақ |
| |қоюдың өлшемдерін, төменгі және жоғары деңгейлердің бөлінуі туралы |
| |ескерсе болды. |
| |Әншімен алғашқы кездесу қай жерде өтті? |
| |Әмірқан Шәкет үйінде қандай аспаппен ән шырқады? |
| |Жастар сауықты қандай мерекеге орай ұйымдастырды? |
| |Әңгіме кейіпкерлерін ата |
| |Әмірқанның ұстазы кім? |
| |«Үріп ауызға салғандай» деп жазушы кімді сипаттады, ол туралы айт. |
| |Әмірқан мен Ақтамақ қандай ойында тіл табысып кетті? |
| |Қарақшылардан Әмірқан қалай құтылды? |
| |Әнші неге жылады? |
| | |
| |Сілтемелер табушы - оның міндеті әңгіменің тақырыбын/руханилығын |
| |ашатын немесе құптайтын кез келген сілтемелерді - белгілі және |
| |аздап белгілі афоризмдер және мәтелдер табу; |
| | |
| |Бейнелеуші-суретші – оның міндеті әңгімедегі кейіпкерге немесе |
| |оқиғаға ауызша суреттеу; |
| |Жетішатыр-жақсы қала. Қаптап жатқан қазақ. Жазы-қысы қымыз, |
| |ойын-сауық. Айт, той, құдалық, ат жарыс, күрес. Жаз шықса пароход, |
| |паром желқайық, жасыл Арал, қалың орман... Сырнай-керней, Қызық |
| |думан, Қайткенмен сергек қала |
| | |
| |Түр — түсі, сыртқы бейнесі. Әмірқанның киімі де, түрі де, жүріс- |
| |тұрысы да жат еді, қазақтың еркіндігін еске түсіруші еді. |
| |Орындаушылық шеберлігі. Тағы да ескектете, желпіндіре, желіктіре, |
| |ышқындыра, құлшындыра соғып, тыңдаушының айызын әбден қандырды. |
| |Өнерге сүйіспеншілігі. Ән салса, ол өзін- өзі ұмытады, әннің |
| |әуеніне төңкеріледі. Ол тәтті үнге, топқа бола жаралған адам. Ән |
| |салса, рақаттанып, гүл- гүл жайнайды. Көзі де, аузы да, денесі де, |
| |қолы да бірге салады. Әмірқан кісі емес, әнге айналады. Оның ән |
| |салғандағы түріне қарап отырсаң, тоясың. |
| |Қарапайымдылығы, сыпайылығы. Әмірқан қол ұстасып, сыпайы амандасып |
| |отырды. |
| |Адамға үйірсектігі,бауырмалдығы. Әмірқан кісіге тез үйір |
| |болатын, жолдасқа жанын қиятын жігіт. Наурыздан кейін бізбен дос |
| |болып кетті. Бер жаққа шықса, бізге соқпай кетпейді. |
| |Қонақжайлылығы. - Менің құжырамды да бір көріңдер,- деп қайта- |
| |қайта шақырып, үйіне қонаққа апарды. |
| |    Қымыз, ет алып, тыраштанып, шабылып қалыпты. |
| |Махаббатқа адалдығы. Ақтамақпен бір- ақ жұмадай дәурен сүрдім. Ой, |
| |дүние- ай!- деп, Әмірқан ауыр күрсінді де, дыбыссыз қалды. Бетіне |
| |қарасам, көзінің жасы парлап тұр екен. |
| |Дәнекер – оның міндеті негізгі идеяларды немесе оқиғаларды бүгінгі |
| |өмірмен байланыстыру.(20минут) |
| | |
|Сергіту сәті |«Балқадиша» әнін тыңдау.(3минут) |
|Кейінгі |І . Әңгімеде қазақ халқының қандай әдет-ғұрпы, салт-дәстүрлері |
|тапсырмалар |суреттелген? |
| |        Наурыз тойы, орамал тастау ойыны, наурыз көже пісіріп, ет |
| |асу, қыз алып қашу дәстүрі, шілдехана. Төс қағысу, ат жарыс, той, |
| |құдалық, күрес, айт. |
| |ІІ . Шығармадағы тұрақты тіркестерді тауып, мағынасын түсіңдіріңіз |
| |  Иісі кеудеңді жарады, шайдай ашылды,жандырып жүреді, көңіл көкке |
| |серпу,аяғы жерге тимей, берсе қолынан, бермесе жолынан;үріп ауызға |
| |салғандай, төбем көкке жетті,қас қарая; қалпақтай түстім, есім ауып|
| |қалды, өңім екенін, түсім екенін білмей., жанымен салу, қабағынан |
| |қар жауған.т.б. |
| |ІІІ .Әңгімедегі теңеулерді табыңыз |
| |Әмірқанды суреттеуі Ұшатын құстай, «Шеулі қаршығадай шап |
| |етер, киіктің асығындай тап етер»; «Сұңқылдаған көмейі, Сыбызғының |
| |үніндей; Ескектеген толқыны  «Бозайғырдың» күйіндей; Аспандап |
| |соққан айқайы Алтайдың асқар тауындай;Желпілдеткен түндікті |
| |Күздігүні дауылдай; Төмендет сорғалап, Тас бұлақтың |
| |суындай».....(10минут) |
| | |
|Қорытынды |Жүсіпбек осы бір шағын әңгімесінде Әмірқан образы арқылы әнші |
| |Әміренің әншілік өнерін, азаматтық тұлғасын тамаша бейнелеген, |
| |шынайы өнерге табындырған. Ұлы әншіге тамаша ескерткіш орнатып |
| |кеткендей. Әңгімеден Жүсіпбектің үздік сөз шебері екенін байқау |
| |қиын емес. Ол прозада да ақынша сөйлеп кетеді. Әміре әнге жүйрік, |
| |Жүсіпбек сөзге жүйрік. Екеуі жарыса тіл қатқандай. |
| |Рефлексия |
|Бағалау |Формативті бағалау |
|Үйге тапсырма |Шығармадағы Әмірқанның Ақтамақ жайындағы әңгімесі аяқталмай қалған |
| |сияқты. Себебі, әнші Әмірқан сүйген қыздың тағдыры сіздерге |
| |беймәлім.Оны өз қиялдарыңызбен жалғастырып, «Егер мен жазушы |
| |болсам...» тақырыбында әңгімені аяқтау. |

-----------------------

«Әнші» әңгімесі

Әмірқан