Өтебай Тұрманжанов. Қарлығаш

Ана тілі 4-сынып

Сабақтың тақырыбы: Өтебай Тұрманжанов. Қарлығаш
Сабақтың мақсаты:
1.Оқушылар өлеңнің мазмұнын меңгере отырып, табиғат пен адам баласының
арасындағы байланысты ұғады;.
2. Оқушылардың ойлау дағдылары қалыптаса отырып, өлеңді мәнерлеп оқуға өз
сөздерімен әңгімелеуге, ауызекі сөйлеуге машықтанады
3.Оқушыларға табиғаттың адам өміріне, жан -жануарларға қажеттілігі туралы
ғылыми түсінік беріледі, қоршаған ортаны сақтауға тәрбиеленеді, білімдерін
өз өмірінде пайдаланады.
Сабақтың типі: Жаңа сабақ.
Сабақтың түрі: Әңгімелеу, сұрақ жауап, көрнекілікпен жұмыс, шығармашылық
жұмыс, мәнерлеп айту, оқу.
Пәнаралық байланыс: қазақ тілі, дүниетану
Көрнекілігі: Оқулық, Өтебай Тұрманжанов суреті, үнтаспа, сюжетті суреттер,
(құстардың суреті) жұмбақтар, интерактивті тақта.

Сабақтың жүрісі:
1. Психологиялық икем
2. Үй тапсырмасын тексеру: Үйге қандай тапсырма берілді? Ө.Тұрманжанов,
«Жаралы торғай» мәнерлеп оқу, «Құстар-біздің досымыз» шағын әңгіме
құрастыру.
- Торғайдың неге ән салуға зауқы болмады? Автор не айтқысы келді?
Ө.Тұрманжанов туралы не білесің? Балалардың өткен сабақта алған
білімдерін еске түсіріп , тиянақтау.
/ Ө.Тұрманжанов- жазушы, 15.12.1905-1978, ОҚО, Бөген ауданы, Жалғызағаш
ауылында дүниеге келді, Ташкентте балалар үйінде тәрбиеленді, балаларға арн-
ған «Әліппе»1931, 5-сынып оқушыларына арн-ған «Әдебиет» оқулығын
С.Сейфуллинмен 1933 жылы құрастырған, балаларға арнған нақыл сөздер «Асыл
сөздер» кітабы жарық көрді. Негізінен шығармалары балаларға арналған.
Ө.Тұрманжанов-аудармашы, орыс классигі Л.Н.Толстойдың шығармаларын қазақ
тіліне аударған, өзінің көптеген кітаптары орыс тіліне аударылды. Ол қазақ
фольклорын зерттеп, «Қазақтың мақал-мәтелдері» кітабы жарық көрді.
- «Құстар-біздің досымыз» 2-3 оқушыны тыңдау, коррекциялау
3. Жаңа сабақ:
Құстар туралы әңгімемізді одан әрі қарай жалғастырамыз. Ол үшін жұмбақ
шешіп көрейік.
Екі айыр құйрығы ,
Қияқ мұрт қанаты ,
Ұшқырлардың жүйрігі
Бұл қай құс? Қарлығаш туралы не білесің? /жыл құсы, ұясын саздан илейді,
балапандарына қамқор ата-ана. Қарлығаш сөзі кіріккен сөз, қара ала құс.
Тағы не білгің келеді?
- Өлеңді бөліктерге бөліп,қатар бой-ша бөліп беру, оқыту:
- І- Жазғы тіршілік,ІІ- Қарлығаш-қамқор ата-ана, ІІІ- Дәуіттің көмегі
- 1-т:түсінгені бой-ша сұрақтар: Жазғы табиғаттың сұлулығы туралы
айтылған шумақты тауып оқы.
- 2-т: Қарлығаш ұясын қайда салады екен? Ол ұясын неден салады? Қарлығаш
балапандарын қалай күтеді?
- 3-т: Бір күні қарлығаш ұяға жақындап қалған нені көреді? Қарлығаш
жыланнан қалай құтылды?
Қайталап оқу: Мәтінді біріктіріп оқу. Мәтінмен жұмыс

- Жан-жануарлардың тіршілігі туралы айтылған бөліктерді оқы.

- Қарлығаштың қамқор ата-ана екендігі туралы айтылған тұсты тауып оқы.

-Жыланды көргенде қарлығаштың қатты қиналған жерін тауып оқы.

- Қарлығаштың айбат қылып балапандарын қорғағаны туралы айтылған тұсты
тауып оқы

- Қарлығашқа көмекке келген қай жәндік?

-Жылан қандай күйге ұшырады? Осыған орай қандай мақал айтуға болады?
Біреуге ор қазба, өзің түсесің.

Сергіту сәті

Дәптермен жұмыс:

Шығарманың авторы:
Тақырыбы:
Шығарманың түрі:
Негізгі ойы:
|Кейіпкерлері |Қасиеті |Баға |тұжырым |
| | | | |

Қосымша мәлімет: Қарлығаш- торғайлар тұқымдас, кіп-кішкентай жыл құсы. Дене
тұрқы 20-30 см, салмағы 20-40 г, Қазақстанда бірнеше түрі кездеседі:
ауылдық, қалалық қарлығаштар. Өмірінің көбін ұшумен өткізеді, қорегін де
ұшып жүріп аулайды. Аяқтарының қысқалығынан жерде мүлдем жүрмейді, ағаш
бұтақтарына , биік жартастарға, үйдің шатырына, электр сымдарына қонады.
Балапандары туылғанда қызыл шақа болады, яғни көздері көрмейді, ата-анасы
балапандарын20-25 күнге дейін бірге асырайды. Ұшып кеткен балапандар қатты
тоңғанда ата-ана ұясына қайтып келеді, ата-анасы қамқорлық көрсетеді. Қазан
айында жылы жақтарға Африка, Оңтүстік Азияға ұшып кетеді, сәуірде келеді.

Қарлығаш төмен ұшса, жаңбыр жауады, биікте болса күн ашық болады. Себебі
жоғарыда айтқандай қарлығаш ауада ұшып жүріп, жемін аулайды. Күн ашықта
шыбын-шіркей, инеліктер жоғарыда ұшады, ал ылғалы жоғары болса, жәндіктер
төмен ұшады. Осыған орай қарлығаш өз жемінің соңында жүреді.

Қарлығаш би деп кімді айтады? Неліктен?

- Білесіңдер ме,дәуіт туралы да ырым, сенім бар. Егер баласы болмай жүрген
шаңырақта дәуітті көрсе, сол үйде сәби болады деп ырымдайды. Осыған бай-ты
«Дәуіт-дәуіт биле, бесігіңді тербе » деп шақырып,мәз болады.

3. Ой толғаныс.

- Балалар, білесіңдер ме биылғы жыл қалай аталады? ҚХА-сы жылы. Бұл
Ассамблеяның мақсаты не?

Бүгінгі сюжетті өлеңде Қарлығаш жеңіске қалай жетті?

Кері байланыс парағы: «Пікір ағашына» тілек жазу: бейбітшілік, достық
туралы тілекті қарлығаш салынған қағазға жазу