Көмей. Кеңірдек. Бронхтар

Астана қаласы
Медициналық колледж
Жалпықәсіптік циклінің оқытушысы
Салпенова М.О.

Сабақтың тақырыбы: Көмей. Кеңірдек. Бронхтар.
Сабақтың мақсаттары:
Білімдік мақсаты: 1.Көмейдің топографиясын және
құрылысын көрсетіп
түсіндіру.
2.Кеңірдектің орналасуын және құрылысын
көрсетіп
түсіндіру.
3.Бронхтардың орналасуын, құрылысын және
тармақталуын көрсетіп түсіндіру.
4.Үй тапсырмасын тексеру.
Дамытушылық мақсаты: 1.Алған білімдерін өмірде және клиникалық
пәндерде
қолдана білуге үйрету.
2.Білімдерін жан-жақты медициналық
әдебиеттердегі
жаңалықтарды оқу арқылы толықтырып отыру.
3.Оқушылардың білімін, логикалық ойлау
қабілеттерін тереңдету.
Тәрбиелік мақсаты: : 1.Анатомия пәніне деген
сүйспеншіліктерін және
қызығушылықтарын дамыту.
2.Этика деонтологиялық
және эстетикалық тәрбиелеу.
3. Өз ойларын толық жеткізуге, дұрыс
сөйлеуге
көңіл аудару.
4.Оқушыны байыптылыққа,
дағдарыстан шыға білу
жолдарын дұрыс таба білуге үйрету.
Сабақтың типі: аралас сабақ
Сабақтың берілген уақыты: 90минут
Сабақтың өтетін жері: интерактивті тақта класы
Сабақтың кезеңдері:
1.Ұйымдастыру кезеңі – 3-5мин
2.Үй тапсырмасын тексеру кезеңі – 20-25мин
3.Білім алушыларды жаңа білімді игеруге дайындау кезеңі – 2мин
4.Жаңа білімді түсіндіру кезеңі – 40мин
5.Жаңа білімді игергендігін тексеру кезеңі – 2-5мин
6.Жаңа білімді бекіту кезеңі – 15мин
7.Қорытындылау кезеңі – 5мин
8.Үй тапсырмасын беру кезеңі – 3-5мин
Сабаққа қажетті құрал жабдықтар: интерактивті тақта, компьютер,
кестелер, суреттер,
слайдтар, жұмыс бағдарламасы, дәріс.
Пәнішілік байланыс:
1.Сүйек жүйесі.
2.Бұлшықет жүйесі.
3.Асқорыту жүйесі.
4.Жүрек-қантамыр жүйесі.
5.Нерв жүйесі.
Пәнаралық байланыс:
1.Ішкі аурулар пропедевтикасы мен терапиядағы мейірбике ісі пәні:
«Тыныс алу ауруларының
тексеру тәсілдері», «Тыныс алу жолдарының аурулары».
2.ЛОР-аурулары «Көмей аурулары».
3.Физиология пәні: «Тыныс алу жүйесінің физиологиясы».
4.Гистология пәні: «Ұлпалар».
5.Патологиялық анатомия пәні: «Созылмалы бронхит».
6.Латын тілі пәні.
7.Орыс тілі пәні.
8.Дене шыңықтыру пәні.
9.Экология пәні.
Қолданылған әдебиеттер:
Негізгі:
Күзенбаева Ә.
«Адам анатомиясы»
128-133б
Қосымша:
Рақышев А.
«Адам анатомиясы»
І ІI том, 10-22б
Күзенбаева Ә.
«Адам анатомиясының атласы»
Привес М.Г.
«Анатомия человека»
381-392б

|№ |Сабақтың кезеңдері |Сабақтың өту бағыты |уақыты |
|1 |Ұйымдастыру кезеңі |1.білім алушылардың сабаққа қатысуын, |3-5мин |
| | |сырт пішіндерін, көңіл-күйлерін, | |
| | |дайындықтарын тексеру, бақылау. | |
| | |2.сабақтың жоспарымен, мақсатымен | |
| | |таныстыру. | |
|2 |Үй тапсырмасын | |20-25мин |
| |тексеру кезеңі |1.«миға шабуыл» |5-7мин. қосымша 1 |
| | |2.тест бақылау, 1сұраққа – 1,5мин |15мин. қосымша 2 |
|3 |Білім алушыларды |тақырыптың өзектілігі |2мин |
| |жаңа білімді игеруге| |қосымша 3 |
| |дайындау кезеңі | | |
|4 |Жаңа білімді |интерактивті тақтаны пайдалана отырып, |40мин |
| |түсіндіру кезеңі |жаңа тақырыпты түсіндіріп, дәріс беру |қосымша 4, 5 |
|5 |Жаңа білімді |кейбір түсініксіз сұрақтарды талқылау |2-5мин |
| |игергендігін тексеру| | |
| |кезеңі | | |
|6 |Жаңа білімді бекіту |интерактивті тақтаны пайдалана отырып, |15мин |
| |кезеңі |білім алушыларға сұрақ қою, жауыбын |қосымша 6 |
| | |тексеру | |
|7 |Қорытындылау кезеңі |білім алушылардың білімдерін жеке-жеке |5мин |
| | |бағалау | |
|8 |Үй тапсырмасын беру |«Көмей. Кеңірдек. Бронхтар.» |3-5мин |
| |кезеңі |Сұрақтар (тақырыпқа байланысты) |қосымша 7 |
| | |Негізгі әдебиеттер: | |
| | |Күзенбаева Ә. | |
| | |«Адам анатомиясы» | |
| | |128-133б | |
| | |Қосымша әдебиеттер: | |
| | |Рақышев А. | |
| | |«Адам анатомиясы» | |
| | |І I том, 10-22б | |

Қосымша 1
Миға шабуыл
1.Тыныс алу жүйесі қандай екі бөліктен тұрады?
Тыныс алу жолы және газ алмасу мүшесі.

2.Тыныс алу жолына қандай мүшелер жатады?
Мұрын қуысы, көмей, кеңірдек, бронхтар.

3.Газ алмасатын мүше?
Өкпе.

4.Жоғарғы тыныс алу жолдарына қандай мүшелер жатады?
Мұрын қуысы, көмей.

5.Төменгі тыныс алу жолдарына қандай мүшелер жатады?
Кеңірдек, бронхтар.

6.Тыныс алу жолдарының ерекшелігі?
Қабырғасы қатты ұлпадан тұрады.

7.Мұрын қуысының құрылысына қандай сүйектер қатысады?
Торлы, сынатәрізді, жоғарғы жақ, маңдай, мұрын, көзжас, таңдай
сүйектері.

8.Мұрын қуысының орысша, латынша және грекше аттары.
Полость носа, cavitas nasi, rhinos.

9.Мұрын қуысының қай бөлігінде иіс сезу рецепторлары орналасқан?
Мұрын қуысының жоғарғы бөлігінде.

10.Мұрын қуысының ішкі шырышты қабаты қандай эпителиймен қапталған?
Кірпікшелі эпителиймен.

11.Төменгі мұрын жолына не ашылады?
Көзжас өзегі.

12.Жоғарғы жақ сүйектің ауа қуысының өзегі қайда ашылады?
Ортаңғы мұрын жолына.

13.Мұрын қуысы мен жұтқыншақтың арасындағы тесік қалай аталады?
Хоаналар.

14.Тыныс алу мен асқорыту жолы қай мүшеде айқасады?
Жұтқыншақта.

15.Мұрын қуысы мен ауыз құысын не бөліп тұрады?
Қатты және жұмсақ таңдай.

Қосымша 2
І – нұсқа

1.Тыныс алу жүйесінің негізгі қызметі:
а) артерия қан қысымының тұрақтылығын сақтайды
ә) сір сұйықтығын бөледі
б) гормон бөледі
в) денені оттегімен қамтамасыз етеді
г) денедегі жылу алмасуын реттейді

2.Мұрын қуысының латынша аты:
а) cavitas nasi
ә) cavitas oris
б) vesica urinaria
в) thorax
г) pulmones

3.Жоғарғы мұрын жолына қайсы сүйектің ауа қуысының өзегі ашылады?
а) жоғарғы жақ сүйектің
ә) маңдай сүйектің
б) сынатәрізді сүйектің
в) көз жас өзегінің
г) шеке сүйектің

4.Мұрын қуысы жұтқыншақпен қалай жалғасады?
а) хоаналар арқылы
ә) танау арқылы
б) есту түтігінің тесігі арқылы
в) зев арқылы
г) жауап жоқ

5.Төменгі мұрын раковиналары қандай сандармен көрсетілген?

[pic]
а) 16
ә) 14
б) 12
в) 15
г) 13

6.Тыныс алу дегеніміз қандай құбылыс?
а) сыртқы тітіркендіргішке дененің жауап әсері
ә) дене мен сыртқы орта арасындағы газ алмасу (өкпедегі газ алмасу)
б) ішкі орта тұрақтылығы
в) артерия қан қысымының тұрақтылығы
г) альвеоладағы қан қысымының тұрақтылығы

7. Ортаңғы мұрын жолына қайсы сүйектің ауа қуысының өзегі ашылады?
а) maxilla
ә) mandibula
б) os parietale
в) os temporale
г) os sphenoidale

8. Тыныс алу жүйесінің латынша аты:
а) systema digestorium
ә) systema lymphaticum
б) systema respiratorium
в) systema urogenitale
г) systema centralе

9.Сыртқы мұрынның шеміршектері:
а) бүйір шеміршектері
ә) мұрын канатының шеміршектері
б) мұрын қалқасының шеміршегі
в) барлық жоғарыда көрсетілген
г) дұрыс жауап жоқ

10.Мұрын қуысын құрайтын сүйектер:
а) торлы сүйек
ә) төменгі жақ сүйек
б) шеке сүйегі
в) шүйде сүйегі
г) дұрыс жауап жоқ

ІІ-нұсқа

1.Тыныс алу жолдарының құрылысында қандай ерекшеліктер бар?
а) қатты тіндерден құралған
ә) түлейтін көпқабатты эпителиймен қапталған
б) бірыңғай салалы бұлшық еттерден тұрады
в) нерв ұлпадан тұрады
г) сір сұйықтығын бөледі

2. Иіс сезу аймағы қайда орналасқан?
а) жоғарғы мұрын кеңсірігінің (раковина) шырышты қабатында
ә) ортадағы мұрын кеңсірігінің шырышты қабатында
б) төменгі мұрын кеңсірігінің шырышты қабатында
в) мұрын айналасындағы қуыстардың шырышты қабатында
г) мұрын қуысының кеңсірігінде

3.Мұрын қуысының шырышты қабаты қандай эпителиймен қапталған?
а) бір қабатты жазық эпителиймен
ә) көп қабатты түлемейтін эпителиймен
б) көшпелі эпителиймен
в) бір қабатты кірпікшелі эпителиймен
г) бір қабатты көпше эпителиймен

4.Төменгі тыныс алу жолына қайсы мүшелер жатады?
а) кеңірдек, бронхтар
ә) бронхтар, өкпе
б) мұрын қуысы, көмей
в) көмей, кеңірдек
г) бронх талы

5.Мұрын қуысынан тыныс алудың қандай артықшылығы бар?
а) ауа мұрын жолдарында жылынады
ә) ауа мұрын жолдарында тазарады
б) ауа мұрын жолдарында ылғалданады
в) ауа мұрын жолдарында әртүрлі шаң- тозаңнан тазарады
г) барлық жауап дұрыс

6.Суретте мұрын қуысында 14, 16 сандарымен не көрсетілген?
[pic]

а) жоғарғы, ортаңғы мұрын жолдары
ә) ортаңғы, төменгі мұрын жолдары
б) иіс сезу аймағы
в) мұрын айналасындағы қойнаулардың тесігі
г) төменгі және ортаңғы кеңсірік

7.Тыныс алуға қатысатын бұлшықеттер:
а) дельтатәрізді бұлшық еті
ә) екі басты бұлшық еті
б) трапеция тәрізді бұлшық еті
в) көк еті, қабырға аралық бұлшық еттер
г) ромбы тәрізді бұлшық еті

8.Тыныс алу мен асқорыту жолы қай мүшеде айқасады?
а) rhinos
ә) cavitas oris
б) cavitas nasi
в) thorax
г) pharynx

9.Мұрын қуысының грекше аты:
а) rhinos
ә) cavitas oris
б) vesica urinaria
в) thorax
г) pulmones

10.Мұрын қуысы мен ауыз қуысын бөліп тұратын сүйек:
а) тіласты сүйек
ә) төменгі жақ сүйек
б) шеке сүйегі
в) шүйде сүйегі
г) жоғарғы жақ сүйегі

Жауаптары

І-нұсқа
1.в
2.а
3.б
4.а
5.в
6.ә
7.а
8.б
9.в
10.а

ІІ-нұсқа
1.а
2.а
3.в
4.а
5.г
6.б
7.в
8.г
9.а
10.г

0 – «5»
1-2 – «4»
›2 – «3»
›3 – «2»

Қосымша 3

Тақырыптың өзектілігі

Статистика бойынша тыныс алу мүшелерінің аурулары бірінші орында тұрады.
Ларингит, трахеит, бронхит аурулары жиі кездеседі. Себебі ластанған сыртқы
орта, экология мәселелері, иммунитеттің төмендеуі және адамдардың физикалық
дайындылығының аздығы. Соның ішінде ларингит, бронх астмасы жиі
кездесетінін өздерің білесіңдер. Бұл ауру кезінде көмейде, бронхтарда
қабыну үрдісі нәтижесінде сөл бөліну, бронхтардың тарылуы байқалады.
Нәтижесінде тыныс алу қиындап, оларға сендер жедел көмек көрсетулерің керек
болады. Сондықтан осы мүшелердің құрылысын, топографиясын, қызметін терең
зерттеп, білулерің керек.

Қосымша 4

Көмей. Кеңірдек. Бронхтар.

Жоспар
1.Көмейдің орналасуы, құрылысы. Көмейдің жұп және тақ шеміршектері.
Көмейдің бұлшықеттері. Көмей қуысы.
2.Кеңірдектің орналасуы, топографиясы. Кеңірдектің құрылысы.
3.Бронхтардың орналасуы, тармақталуы.

1.Көмейдің орналасуы, құрылысы. Көмейдің жұп және тақ шеміршектері.
Көмейдің бұлшықеттері. Көмей қуысы.
Көмей (гортань, larynx) IV, V және VI мойын омыртқалары деңгейінде,
тіласты сүйегі астында, мойынның алдыңғы жағында орналасқан. Көмей қалқанша-
тіласты мембранасының көмегімен тіласты сүйегіне ілініп тұрады. Төменгі
жағында байламдар арқылы кеңірдекпен байланысады. Көмей артында жатқан
жұтқыншақпен көмей кіреберісі деп аталатын тесік арқылы тікелей қатынасады.
Көмейдің бүйірінде ірі мойын қантамырлары, нервтер өтеді, ал алдыңғы
жағынан тіласты сүйегенен төмен жатқан бұлшықеттермен және қалқанша бездің
бөліктерімен жабылған. Көмей төменде кеңірдекке жалғасады.
Көмейдің атқаратын қызметтері: тыныс алу қызметін атқарады және
көмейде дыбыс пайда болады.
Көмей шеміршектерден, оларды байланыстыратын буындар мен байламдардан
және оларды қозғалтатын бұлшықеттерден тұрады.
Көмей шеміршектері.
Қалқанша шеміршек (щитовидный хрящ, cartilago thyroidea) көмей
шеміршектерінің ең ірісі, гиалинді, алдына қарай бұрыш жасайтын екі
табақшадан тұрады. Табақшаның қалыңдаған жоғарғы жиегі жоғарғы мүйіз,
төменгі жиегі төменгі мүйіз болып аяқталады. Шеміршек табақшасының сыртқы
бетіндегі қиғаш сызыққа бұлшықет бекиді.
Сақинатәрізді шеміршек (перстневидный хрящ, cartilagо cricoidea)
гиалинді, артқы жағынан жалпақ табақшадан және алды мен бүйірлерінен
доғадан тұрады. Табақшаның жоғарғы шетінде мен бүйір бетінде ожаутәрізді
және қалқанша шеміршектерімен буындасатын буын беттері бар.
Көмей қақпашығы немесе көмей үсті шеміршегі (надгортанник, epiglottis)
жапыраққа ұқсаған, серпімді шеміршек. Ол көмей кіреберісінің алдыңда, тіл
түбірінің артынды орналасқан. Көмей қақпашығының жоғарысы жапыраққа
ұқсаған, төменгі жағы жіңішкеріп, шеміршек сабағы деп аталады. Көмей
қақпашасы адам жұтынғанда көмейдің кіреберісін жауып, ас өңешке өтеді.
Көмей қақпашысы және ожаутәрізді шеміршектердің арасындағы шырышты қабаттың
қатпарларында мүйізтәрізді шеміршектері (рожковидные хрящи, cartilagines
corniculate) орналасқан. Оның алдында сынатәрізді шеміршектертері
(клиновидные хрящи, cartilagines cuneiforms) бар.
Ожаутәрізді шеміршектер (черпаловидные хрящи, cartilagines
arytenoidea) пішіні пирамидаға ұқсаған. Төменге қараған пирамиданың
негізінде екі өсінді бар: дыбыс сіңірлері бекитін дауыс өсіндісі және
бұлшықеттер бекитін бұлшықет өсіндісі.
Көмей байламдары мен буындар. Көмей шеміршектері бір-бірімен буындар
және байламдар арқылы біріккен. Қалқанша шеміршекпен тіласты сүйегінің
арасындағы қалқанша-тіласты мембранасы екі байламынан тұрады: тақ ортаңғы
қалқанша-тіласты байламы және жұп латералды қалқанша-тіласты байламдары.
Көмей қақпашығы тіласты сүйегімен тіласты-көмей қақапашығы байлам арқылы
және қалқанша шеміршекпен қалқанша-көмей қақпашығы байлам арқылы
байланысқан. Сақинатәрізді мен қалқанша шеміршек арасында сақинатәрізді-
қалқанша байламы орналасқан. Оның жоғарғы бос жиегі дауыс байламы болып
табылады. Дауыс байламы алдыңғы жағынан қалқанша шеміршек бұрышына, артында
ожаутәрізді шеміршектің дауыс өсіндісіне бекиді. Дауыс байламынан жоғары
және оған параллелді жұп кіреберіс байламы орналасқан. Сақинатәрізді
шеміршек кеңірдекпен сақинатәрізді-кеңірдек байлам арқылы байланысады.
Қалқанша мен ожаутәрізді және сақинатәрізді шеміршектердің арасында
буындар орналасқан. Қалқанша шеміршектің төменгі мүйіздері мен
сақинатәрізді шеміршек арасында көлденең айналу білігі бар үйлесімді
сақинатәрізді-қалқанша буын түзіледі. Бұл буында қалқанша шеміршек алға
және артқа қарай қозғалып, ожаутәрізді шеміршектен алыстап, не оған
жақындайды, сол себепті олардың арасында орналасқан дауыс байламы бірде
керіліп, бірде босаңсиды. Әрбір ожаутәрізді шеміршек негізі мен
сақинатәрізді шеміршек арасында вертикалды біліктік, жұп сақина-ожаутәрізді
буын жатады, аталған білік бойында ожаутәрізді шеміршек айналады. Бұл жерде
сырғымалы қозғалыстар – ожаутәрізді шеміршектердің бір-бірімен жақындасуы
және бір-бірінен алыстауы мүмкін.
Көмей бұлшықеттері шеміршектерін қозғалысқа келтіріп, дауыс саңылау
енің және дауыс байламдары кернеуін өзгертеді. Сондықтан олар қызметіне
байланысты үш топқа бөлінеді:
1.дауыс саңылауын тарылтатын:
А.латералды сақина-ожаутәрізді бұлшықет
Б.қалқанша-ожаутәрізді бұлшықет
В.көлденең ожаутәрізді бұлшықет
Г.қиғаш ожаутәрізді бұлшықет
2.дауыс саңылауын кеңейтетін:
А.артқы сақина-ожаутәрізді бұлшықет
Б.қалқанша-көмей қақпашығы бұлшықет
3.дауыс байламдарының кернеуін өзгертетін:
А.сақинатәрізді-қалқанша бұлшықет
Б.дауыс бұлшықеті
Көмей қуысы.
Көмей қуысы (полость гортани, cavitas laryngis) пішіні жағынан құм
сағатына ұқсайды – ортаңғы бөлігі қысыңқы, жоғары және төмен қарай
кеңейген. Көмей қуысының жоғарғы кеңейген бөлігі көмей кіреберісі деп
аталады. Ол көмейге кіру тесігінен кіреберіс қатпарлары деп аталатын
шырышты қабаттың жұп қатпарына дейін созылады. Кіреберіс қатпарлардың
арасында кіреберіс саңылау бар. Көмей қуысының ортаңғы тарылған бөлігі –
меншікті дауыс аппараты өте күрделі құралған. Оның жоғарысын жұп кіреберіс
қатпарлары, ал төменін дауыс қатпарлары шекаралайды. Кіреберіс пен дауыс
қатпарлардың арасында көмей қарыншалары бар. Төменгі дауыс қатпарларының
дауыс байламы және дауыс бұлшықеттері болады. Екі дауыс қатпарлардың
арасында көмей қуысының ең тар бөлігі - дауыс саңылау бар. Көмейдің
төменгі кеңейген дауысасты бөлігі төмен қарай тарылып, кеңірдекке айналады.

Көмей арқылы шығатын ауа дауыс байламдарын тербелтіп, соның
нәтижесінде дыбыс пайда болады. Нерв жүйесі арқылы басқарылатын ауыз қуысы,
тіл, жұтқыншақ және көмейдің бұлшықеттері жиырылуы нәтижесінде көмейдегі
дауыс байламынын керілуі өзгеріп тұрады. Адам осы арқылы адамтәрізді
маймылдардан өзгешеленеді, олар ән салып, сөз сөйлеу үшін қажетті тыныс
шығарғандағы ауа ағының реттеп отыруға мүлде қабілетсіз.

2.Кеңірдектің орналасуы, мүшелермен шектелеуі. Кеңірдектің құрылысы.
Кеңірдек (трахея, trachea) көмейдің жалғасы ретінде VI мойын
омыртқаның төменгі жиегі деңгейінде басталып, V кеуде омыртқаның тұсында
аяқталып, сол жерде екі – оң және сол жақ бас бронхқа бөлінеді. Кеңірдектің
бөлінетін жері кеңірдек бифуркациясы деп аталады. Кеңірдектің ұзындығы 9-
15см., ені – 1,5-2,7 см. Кеңірдектің мойын бөлігінің алдында қалқанша безі
және төс-тіласты, төс-қалқанша бұлшықеттері орналасқан. Артында өңеш, ал
бүйірінде жалпы ұйқы артериялары өтеді. Кеңірдектің кеуде бөлігінің алдында
төс сабы, айырша без және қолқа доғасы, бүйірінде жалпы ұйқы артериясы, ал
артында өңеш орналасқан. Кеңірдектің қабырғасы 16-20 толық емес шеміршекті
сақиналардан тұрады. Кеңірдектің артқы жарғақты қабырғасы жалпайған және
онда тыныс алғанда, жөтелгенде және т.б. жағдайларда кеңірдектің белсенді
қозғаласын қамтамасыз ететін бірыңғай салалы бұлшықеттері болады. Көмей мен
кеңірдектің шырышты қабаты кірпікшелі эпителиймен қапталған.

3.Бронхтардың орналасуы, тармақталуы.
Бас бронхтар (главные бронхи, bronchi principales) кеңірдек
бифуркациясы тұрған жерден тік бұрыш жасай шығып, сәйкес өкпенің
қақпаларына келеді. Оң бас бронхтың артынан алдына қарай тақ вена доға
тәрізді иіліп аттап өтеді, жоғарғы қуыс венаға бағытталады. Сол бас
бронхтың жоғарысынан қолқа доғасы өтеді. Оң бронх сол бронхқа қарағанда кең
және қысқарақ, кеңірдектін тікелей жалғасы болып саналады. Сонымен қатар
сол жақ бронх оң жақ бронхқа қарағанда екі есе ұзын, оң жақ бронх 6-8, ал
сол жақ бронх 9-12 шеміршекті сақинадан тұрады. Бронхтардың шырышты қабаты
кірпікшелі эпителиймен қапталған.
Өкпенің бөліктерге бөлінуіне сәйкес екі бас бронхтар әрқайсысы өкпе
қақпасына келіп, бөліктік бронхтарға (долевые бронхи, bronchi lobares)
бөлінеді. Бөліктік бронхтар сегменттік (сегментарные бронхи, bronchi
segmentales), ал олар бөлшектік бронхтарға (дольковые бронхи, bronchi
lobares) тармақталады. Бөлшектік бронхтар екі екіден төрт рет ақырғы
бронхиолаларға (концевые бронхиолы, bronchioli terminales ) дейін бөлінеді.
Ал олар екі екіден тыныстық бронхиолаларға (дыхательные бронхиолы,
bronchioli respiratorii) бөлінеді. Тыныстық бронхиолалар альвеола
көпіршіктерінен тұратын екі альвеола жолымен аяқталады. Тыныстық
бронхиолалар, альвеолалармен аяқталатын альвеола жолдары және оларды қаптап
тұратын қантамырлар ацинус деп аталатын өкпенің құрылыстық-қызметтіқ
бірлігін түзеді. Екі өкпедегі ацинустар саны 30 000-ға, ал альвеолалардын
мөлшері 300-350 миллионға жетеді. Ацинустардан бөлшектік, бөлшектіктерден
сегмент, сегменттерден бөлік, ал бөліктерден тұтас өкпе құралады.

Қолданылған әдебиеттер:
Негізгі:
Күзенбаева Ә.
«Адам анатомиясы»
128-133б
Қосымша:
Рақышев А.
«Адам анатомиясы»
І ІI том, 10-22б
Күзенбаева Ә.
«Адам анатомиясының атласы»
Привес М.Г.
«Анатомия человека»
381-392б

Қосымша 5

Мүшелердің латынша аттары мен жаңа сөздер

Қалқанша шеміршек - щитовидный хрящ - cartilago thyroidea

Сақинатәрізді шеміршек - перстневидный хрящ - cartilagо cricoidea

Көмей қақпашығы немесе көмей үсті шеміршегі – надгортанник - epiglottis

Мүйізтәрізді шеміршектері - рожковидные хрящи - cartilagines corniculatаe

Сынатәрізді шеміршектертері - клиновидные хрящи - cartilagines cuneiformеs

Ожаутәрізді шеміршектер - черпаловидные хрящи - cartilagines arytenoideaе

Көмей қуысы - полость гортани - cavitas laryngis

Кеңірдек – трахея - trachea

Бас бронхтар - главные бронхи - bronchi principales

Бөліктік бронхтар - долевые бронхи - bronchi lobares

Сегменттік бронхтар - сегментарные бронхи - bronchi segmentales

Бөлшектік бронхтар – дольковые бронхи - bronchi lobulares

Ақырғы бронхиолалар - концевые бронхиолы - bronchioli terminales

Тыныстық бронхиолалар - дыхательные бронхиолы - bronchioli respiratorii

Bifurcatio – кеңірдектің екі бас бронхқа бөлінетін жері

Acinus – өкпенің құрылыстық-қызметтік бірлігі

Segment – бөліктік бронхтардың ұсақ үшінші реттік бронхтарға қатысты бір
бөлігі

Қосымша 6

Жаңа білімді бекітуі

1.Көмейдің орысша, латынша аттары

2.Көмейдің орналасуы

3.Көмейдің тақ шеміршектері

4.Көмейдің жұп шеміршектері

5.Көмей қуысының бөліктері

6.Кеңірдектің ұзындығы

7.Кеңірдектің ішкі шырышты қабаты қандай эпителиймен қапталған?

8.Кеңірдектің орысша, латынша аттары

9.Суретте көмейдің қандай шеміршегі көрсетілген?
[pic]
10. Суретте қандай мүше көрсетілген?
[pic]

11. Сүретте не көрсетілген?
[pic]

12. Суретте не көрсетілген?
[pic]

13.Оң жақ бронх неше шеміршекті сақинадан тұрады?

14.Кеңірдек неше шеміршекті жартылай сақинадан тұрады?

15.Анатомиялық ерекшелігіне байланысты неге оң жақ бронх пен өкпе жиі
қабынады?

16.Кеңірдек кеуде бөлігінде қандай мүшелермен шектеседі?

Жауаптары

1.Гортань, larynx

2.IV, V және VI мойын омыртқалары деңгейінде, тіласты сүйегі астында,
мойынның алдыңғы жағында орналасқан

3.Қалқанша шеміршекі, сақинатәрізді шеміршекі, көмей қақпашығы

4.Ожаутәрізді шеміршектері, мүйізтәрізді шеміршектері, сынатәрізді
шеміршектертері

5.Көмей кіреберісі, меншікті дауыс аппараты, дауыс асты бөлігі

6.9-15см

7. Кірпікшелі эпителиймен қапталған

8. Кеңірдек – трахея - trachea

9.Сақинатәрізді шеміршек

10.Кеңірдек

11.Көмейдің дауыс қатпарлары

12.Көмей қақпашығы

13.6-8

14.16-20

15. Оң бронх сол бронхқа қарағанда кең және қысқарақ, кеңірдектін тікелей
жалғасы болып саналады.

16.Алдында төс сабы, айырша без және қолқа доғасы, бүйірінде жалпы ұйқы
артериясы, артында өңешпен шектеседі

Қосымша 7

Үй тапсырмасының сұрақтары

1.Көмейдің латынша, орысша аттары.
2.Көмейдің орналасуы.
3.Көмейдің шеміршектері.
4. Көмейдің байламдары мен буындары – өзіндік жұмыс
5.Көмейдің бұлшықеттері.
6.Көмей қуысының құрылысы.
7.Кеңірдектің латынша, орысша аттары.
8.Кеңірдектің орналасуы.
9.Кеңірдектің құрылысы.
10.Бронхтардың құрылысы.
11.Бронхтардың тармақталуы.

-----------------------
12

13

15

16

14

16

14