Файл қосу
ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ СТИЛИСТИКАСЫ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
ҚАЗАҚ ТІЛІ ТЕОРИЯСЫ МЕН ӘДІСТЕМЕСІ КАФЕДРАСЫ
«БЕКІТЕМІН»
Филология
факультетінің
деканы
__________ А.Қ. Қадыров
«_____» _________ 2013 жыл
050117 «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығы бойынша
«ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ СТИЛИСТИКАСЫ»
пӘннiң оқу-Әдiстемелiк кешенi
Пәннің оқу-әдістемелік кешенін құрастырған–ф.ғ.к., доцент М.Т.Әбікенов
050117 – «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығы бойынша жалпыға міндетті
Мемстандарт 03.03.05ж., ҚР БҒМ 11.05.2005ж. №289 бұйрығы бойынша
бекітілген 050117 – «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығына арналған типтік
бағдарлама негізінде құрастырылған.
Қазақ филологиясы кафедрасының « » қыркүйек 2013 ж. отырысында қаралған.
Хаттама № 1
Кафедра меңгерушісі ________________ ф.ғ.к., доцент Ә.М.Жұмағұлова
Гуманитарлық факультеттің оқу-әдістемелік комиссиясы мақұлдаған.
Хатама № 1 « » қыркүйек 2013 жыл.
І БӨЛІМ
ТИПТІК БАҒДАРЛАМА
Қазақ тілінің стилистикасы
АЛҒЫ СӨЗ
1. ТИПТІК ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫН ЖАСАҒАН: филология ғылымдарының докторы, Абай
атындағы Қазақ Ұлттық педагогикалық университеті жалпы тіл білімі және
қазақ тілі тарихы кафедрасының меңгерушісі, профессор Б.Шалабай.
МАҚҰЛДАҒАН: Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті жанындағы
оқу әдістемелік бірлестігі.
2. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 11.05.2005ж., №
289 бұйрығы бойынша бекітілген және пайдалануға рұқсат етілген.
3. БІРІНШІ РЕТ ЕНГІЗІЛГЕН.
4. Типтік оқу бағдарламасы 050117 – «Қазақ тілі мен әдебиеті» мамандығы
бойынша мемлекеттік жалпыға міндетті білім стандартына сәйкес жасалған.
Хаттама № 7 03.03.05 ж.
ТҮСІНІК ХАТ
«Қазақ тілі және әдебиеті» мамандығы бойынша маман дайындауда «Қазақ
тілінің стилистикасы» пәнінің алатын орны мен маңызы ерекше зор.
Студенттер бұл пәнді оқып үйрену барысында стилистиканың негізгі
ұғымдары мен категорияларын, қазақ тілінің бай стилистикалық құралдарын
және әдеби тілдің функциональды стильдік тармақтарын жан-жақты, терең
игеруі қажет. Тілдің стилистикалық байлығы, стилистикалық нормалары,
олардың тарихи өзгермелілігі және тілді қолдану жағдайына байланысты
түрліше нұсқаларға ие болатындығы, тілдік құралдарды қолдану контекстің
стильдік тұрпатына байланысты болатыны туралы қажетті мағлұматтар алуы
тиіс. Сол арқылы олар мәтіндегі, сөйлеген сөздеріндегі стилистикалық
қателерді тауып, олармен жұмыс жасау жолдарын меңгереді.
Стилистика бойынша теориялық біліммен қаруланып, дәрісханада және одан
тыс жүргізілген тәжірибелік жұмыстардың нәтижесінде студенттер өздерінде
стилистикалық дағда мен стилистикалық түйсікті қалыптастыра алады. Алдына
қойған мақсаттарына сәйкес, тілді дұрыс, тиімді, әсерлі, шешен қолданудың
әдіс-тәсілдерін меңгереді.
ІІ БӨЛІМ
ПӘННІҢ ОҚУ ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ
1. Жалпы мәлімет
1.1. Пәннің атауы және коды: KTS 4306 Қазақ тілінің стилистикасы
1.2. Сағат саны:
Барлығы 2 кредит
4 курс, 411, 413 оқу тобы
1 семестр
Дәріс -15 сағат
Тәжірибе – 15 сағат
Барлығы – 45 аудиториялық сағат
ОЖСӨЖ - 15 сағат
СӨЖ – 45 сағат
Емтихан – І семестр
2. Алғысөз
Стилистика тіл білімінің негізгі салаларының бірі. Тілдік элементтердің
дұрыс, әсерлі қолдануын өзінің обьектісі санайтын стилистика тіл білімінің
барлық салаларымен байланысты. Ол сөз ішіндегі дыбыстардың жүйелі
жұмсалуын, морфологиялық сөз тұлғаларымен грамматикалық формалардың
жүйелілігін, сөз тіркестері мен сөйлемдерді бір-біріне дұрыс ойластырып,
дұрыс құрмаластыру жақтарын қарастырады.
Стилистика сөйлеу тілі, әдеби жазба тілі, оның әрбір салаларындағы
стильдерін қамтиды. Сөйлеу, жазу барысында белгілі бір әдеби нормаға сай
дұрыс әсерлі қолдануын, көңілдегі көрікті ойдың тіл арқылы айқын да көркем
жеткізілуін, эмоционалды-экспрессивті бояуы бар амал-тәсілдерді орынды
қолдануды үйретеді. Қазақ халқының қымбат қазынасы ауыз әдебиеті мен жазба
әдебиетінің сөздік қорын мол қамтитын сауатты пайдалана білуге үйретеді.
Көркем әдебиеттегі А.Құнанбаев, Ы.Алтынсарин, А.Байтұрсынов, М.Әуезов,
Ғ.Мүсірепов шығармаларының стильдік ерекшелігі, тілдерінің көркемдігі,
енгізген жаңа сөз үлгілері, сөздік, лексикалық байлығы талданады.
Пәнді оқытудың мақсаты: студенттерді стилистика ғылымының теориялық
негіздерімен таныстыру, қазақ әдеби тілінің стилистикалық құралдары,
стильдік тармақтары туралы мағлұмат беріп, оларды ажыратудың жолдарын
көрсету, студенттерге стилистикалық норманы меңгерту, сөздердің, басқа да
тілдік тұлғалардың қолданылуына қарай туындайтын мағыналық реңктерін,
стильдік қырларын ажырата білуге үйрету.
Пәнді оқыту міндеттері:
- студенттердің сөйлеудің әртүрлі стильдерін, қазақ тілінің синонимдік
барлық байлығын, әр алуан құралдарын іс жүзінде қолдана алу дағдыларын
дамытып жетілдіру;
- болашақ тілші – мұғалімдерді оқушылардың стилистикалық дағдыларын
қалыптастыруға баулып дайындау;
- студенттердің тілдік талғамын, сөйлеу мәдениетін арттыру.
3. Пәннің тақырыптық жоспары
1- тақырып: «Стилистика пәні, міндеті, мақсаты»
Дәріс жоспары ( 1 сағат ):
1. Стилистиканың жалпы мәселелері.
2. Стилистика және оның жалпы халықтық тілге қатысы.
3. Стилистиканың тіл білімі салаларымен байланысы, оның негізгі
обьектісі: грамматика, лексикология, фонетика.
СОӨЖ тапсырмасы (1 сағат ):
Стилистиканың тіл білімі салаларымен байланысы. Фонетикалық
стилистиканың шығу төркіні. Фонетикалық принцип. Фонетикалық элементтердің
стильдік өңі. Жеке дыбыстардың, екпін түрлерінің, такт, кідіріс, сөйлеу
сазының стильдік боямалыққа қатысы. Орфография және орфоэпия мәселелері.
Сөйлем ішіндегі сөздердің орын тәртібі, сөз құрылысының дұрыстығы, дыбыс
үйлесімділігі. Фонатикалық тәсілдердің практикалық мәні.
2- тақырып: «Стилистиканың негізгі мәселелері мен әдістері»
Дәріс жоспары ( 1 сағат ):
1. Стилистиканың негізгі ұғым, категориялары.
2. Стилистикадағы «стиль» ұғымы.
3. Тілдік құралдардың стилистикалық сипаттамасы.
СОӨЖ тапсырмасы (1 сағат ):
Жазба әдеби тіл стильдері. Олардың түрлері мен ерекшеліктері. Қазақша
тұңғыш жазба тіл үлгілерін жасаған Абай, Ыбырай еңбектері жайлы. С.Көбеев,
С.Торайғыров, Ш.Уалиханов, С.Дөненетаев шығармалары. Қазақ тілінде ең алғаш
басылып шыққан «Қозы Көрпеш баян сұлу» қиссасы.
3- тақырып: «Әдеби тіл стильдері»
Дәріс жоспары ( 1 сағат ):
1. Сөйлеу стилі.
2. Кітаби жазба стиль.
3. Іс-қағаздар стилі мен ресми стиль.
4. Публицистикалық стиль.
5. Ғылыми стиль.
6. Көркем әдебиет стилі.
СОӨЖ тапсырмасы (1 сағат ):
Ресми құжаттар мен іс-қағаздар стильдері. Жалпы сипаттама құжаттардың
формасы, түрлері, саяси акт, үндеу. Ресми құжаттар стилінің лексикасы,
морфологиясы мен синтаксисі, даму тарихы.Мемлекеттік құжаттар. Терминдер,
қысқарған сөздер. Сөйлем құрылымы, ойдың логикалық жүйесі.
4- тақырып: «Функционалды стильдердің тілдік сипаттамасы»
Дәріс жоспары ( 1 сағат ):
1. Функционалдық стильдердің стильдік белгілері.
2. «Стилистикалық норма»ұғымы туралы.
3. Стилистикалық қате және оның түрлері.
СОӨЖ тапсырмасы (1 сағат ):
Функционалдық стильдер туралы жалпы түсінік. Әр түрлі ой-тұжырымдар
мен көзқарастар. Қазіргі жағдайдағы мемлекеттік тіліміздегі құжаттардың
стильдік ерекшеліктері, жетістіктері мен олқылықтары. Ана тілімізде
құжаттарды ғылыми, ұғынықты, сауатты жаза, айта білу құндылығы.
5- тақырып: «Қазақ тілі лексикасы туралы жалпы түсінік»
Дәріс жоспары ( 1 сағат ):
1. Бейтарап лексика.
2. Сөйлеу тілінің лексикасы.
3. Кітаби лексика.
СОӨЖ тапсырмасы (1 сағат ):
Ғылыми стиль. Ғылыми стиль-жазба стилінің бір түрі. Жалпы сипаттамасы,
түрлері, зерттеу обьектісі. Ғылыми стильдің лексикасындағы ерекшелігі.
Синтаксистік құрылысы. Ғылыми еңбектерден мысалдар. Ғылыми ой сана. Ғылыми
тілді қалыптастыру.
6- тақырып: «Сөздердің экспресивтік-эмоционалдық бояуы»
Дәріс жоспары ( 1 сағат ):
1. Сөз және оның мағынасы.
2. Сөз мағыналарының берілу тәсілдері.
СОӨЖ тапсырмасы (1 сағат ):
Публицистикалық стиль. Саяси тақырыптағы газет, журналдар. Бүгінгі
таңдағы публицистиканың дамуы. Шешендік сөздердің стильдік ерекшеліктері.
Мемлекетіміздің ішкі, сыртқы саясаты, экономика, мәдениет, ғылым, өнер
саласындағы публицистика тақырыбы мен мазмұны. Баспасөз мәдениетінің дамып
өркендеуі.
7- тақырып: «Фразеология туралы түсінік»
Дәріс жоспары ( 2 сағат ):
1. Фразеологизмдердің стилистикалық қызметі.
2. Фразеологиялық синонимдер.
3. Фразеологиялық бірліктердің эмоционалдық-экспрессивтік бояуы.
4. Бейтарап қолданылатын фразеологизмдер.
5. Фразеологизмдерді қолданудың стилистикалық тәсілдері.
6. Орыс тілінен енген фразеологизмдердің қолданылуы.
СОӨЖ тапсырмасы (1 сағат ):
Кітаби лексика. Көнерген сөздер. Неологизмдер. Метафора, метонимия,
синекдоха, сөздердің көпмағыналылығы, омонимдер, антонимдер, синонимдер.
8- тақырып: «Грамматикалық стилистика туралы жалпы түсінік»
Дәріс жоспары ( 1 сағат ):
1. Морфологиялық құрылыстың негізгі стильдік белгілері.
2. Морфологиялық тұлғалардың жеке стиль түрлеріне қатысы
СОӨЖ тапсырмасы (1 сағат ):
Көркем әдебиет стилі. Көркем сөз-ойды, адамның ішкі жан дүниесін,
образ,характер, әрекет арқылы бейнелейтін құрал. Жалпы сипаттамасы. Көркем
шығарманың рухани және эстетикалық қызметі. Көркем әдебиеттегі классик
жазушыларымыздың тілдерінің стильдік ерекшеліктері. Көркем шығарманың
жанрлық ерекшеліктері.
9- тақырып: «Сөз таптарының стилистикасы»
Дәріс жоспары ( 1 сағат ):
1. Есімдіктердің қолданылуы.
2. Етістік тұлғаларының қолданылуы
3. Етістіктің шақтық тұлғалары.
СОӨЖ тапсырмасы (1 сағат ):
Ауызекі сөйлеу тілі стилі. Күнделікті қолданбалы тіліміздің
ерекшелігі, түрлері. Әдеби тілден айырмашылығы. Жергілікті тіл
ерекшеліктерінде кездесетін диалектілер. Ауызекі сөйлеу тіліндегі
фразеология. Күнделікті ауызекі сөйлеу тіліндегі қаратпа, қыстырма, одағай
сөздер. Диалог, монолог. Ауызекі сөйлеу тілінің эмоционалдық-экспресивтік
бояуы. Есту, бағалау сезімі.
10- тақырып: «Синтаксистік стилистиканың қолданылуы»
Дәріс жоспары ( 1 сағат ):
1. Синтаксистік құрылыс және стильдер жүйесі.
2. Синтаксистік синонимдер.
3. Экспрессивті білдірудің синтаксистік тәсілдері.
СОӨЖ тапсырмасы (1 сағат ):
Шешендік сөздің стильдік ерекшелігі. Ауыз әдебиеті мен көркем
шығарманың стильдік ерекшеліктері. Көнерген сөздер. Көркемдеу тәсілдері.
Сөз қолдану шеберлігі. Сөздердің эмоционалдық-экспресивтік бояуы.
11- тақырып: «Сөйлем және оның түрлерінің стильдік қызметі»
Дәріс жоспары ( 1 сағат ):
1. Хабарлы, сұраулы, бұйрықты, лепті сөйлемдер.
2. Сөйлем мүшелері.
3. Сөйлем мүшелерінің орын тәртібі.
СОӨЖ тапсырмасы (2 сағат ):
Лексикологиялық стилистика. Сөздің тура және ауыспалы мағынада
қолданылуы. Метафора, метонимия, синекдоха, теңеу, әсірелеу, шендестіру.
Омоним, синоним, антоним сөздердің стильдік өңі. Сөз және оның мағынасы.
Кірме сөздер, кәсіби-техникалық сөздердің стильге қатысы. Көркем әдебиет,
ауызекі сөйлеу және публицистикадағы экспрессивті сөздер. Фразеологиялық
оралымдар. Идиома, фраза, мақал-мәтелдер. Ғылыми зерттеулер.
12-тақырып: «Қайталама сөздер мен бірыңғай мүшелердің стильдік қызметі»
Дәріс жоспары ( 1 сағат ):
1. Қаратпа сөзді сөйлемдер.
2. Қыстырма сөзді сөйлемдер.
3. Толымды, толымсыз сөйлемдер.
СОӨЖ тапсырмасы (1 сағат ):
Фразеологиялық синонимдер. Тұрақты сөз тіркестері мен сөйлемшелердің
бір-бірімен мағына ұқсастығы. Фразеологиялық синонимдердің түрлері. Сөз
тіркестері мағыналарының кеңеюі. Фразеологизмдердің мақал - мәтелдерден
айырмашылығы және ұқсастықтары. Плеоназмдар мен перифразалар.
Фразеологиялық синонимдердің семантикалық реңі және стильдік бояуы.
13- тақырып: «Күрделі синтаксистік тұтастықтардың стильдік қызметі»
Дәріс жоспары ( 1 сағат ):
1. Күрделі синтаксистік тұтастық туралы түсінік.
2. Күрделі синтаксистік тұтастықтардың түрлері мен стильдік қызметі
СОӨЖ тапсырмасы (1 сағат ):
Грамматкиалық стилистика. Морфологиялық құрылыстың негізгі стильдік
белгілері. Морфологиялық тұлғалардың жеке стиль түрлеріне қатысы.
Экспрессивтік-эмоционалдық лексика жасайтын кейбір морфологиялық тұлғалар.
14- тақырып: «Мәтін стилистикасы»
Дәріс жоспары ( 1 сағат ):
1. Мәтін туралы түсінік.
2. Мәтін құрылымы.
3. Мәтін құрамындағы стильдік құралдар.
СОӨЖ тапсырмасы (1 сағат ):
Синтаксистік стилистиканың қызметі. Синтаксистік құрылыс және стиль
түрлері. Синтаксистік синонимдер. Экспрессивтілікті білдірудің
синтаксистік тәсілдері. Қайталама сөздер мен бірыңғай мүшелердің стильдік
қызметі.
Семинар сабақ жоспары:
№ 1 семинар тақырыбы: Стилистика пәні, міндеті, мақсаты (1 сағат):
1. Стилистиканың жалпы мәселелері.
2. Стилистиканың тіл білімі салаларымен байланысы.
3. Жазба әдеби тіл стильдері.
№ 2 семинар тақырыбы: Ауызекі сөйлеу стилі (1 сағат):
1. Ауызекі сөйлеу стиліне тән экстралингвистикалық белгілер.
2. Ауызекі сөйлеу стилінің өзге функционалдық стильдерден тілдік
ерекшеліктері.
№ 3 семинар тақырыбы: Ресми және іс қағаздар стилі (1 сағат):
1. Ресми және іс қағаздар стилінің түрлері.
2. Ресми және іс қағаздар стилінің лексика-фразеологиялық ерекшеліктері.
3. Ресми және іс қағаздар стилінің морфологиялық ерекшеліктері.
4. Ресми және іс қағаздар стилінің синтаксистік белгілері.
№ 4 семинар тақырыбы: Ғылыми стиль (1 сағат):
1. Ғылыми стильдің қолданыс аймағы, түрлері.
2. Ғылыми стильдің фонетикалық ерекшеліктері.
3. Ғылыми стильдің лексика-фразеологиялық ерекшеліктері.
4. Ғылыми стильдің морфологиялық және синтаксистік ерекшеліктері.
№ 5 семинар тақырыбы: Көркем әдебиет стилі (1 сағат):
1. Көркем әдебиет стилінің өзіне тән белгілері.
2. Көркем әдебиет стилінің функционалдық стильдер жүйесіндегі
алатын орны.
3. Көркем әдебиет және ауызекі сөйлеу стилі.
4. Көркем әдебиет және публицистикалық стиль.
№ 6 семинар тақырыбы: Публицистикалық стиль (1 сағат):
1. Публицистикалық стильдің өзіне тән белгілері.
2. Публицистикалық стильдегі шешендік шеберлік.
3. Публицистикалық стильдің жанрлық көптүрлілігі.
№ 7 семинар тақырыбы: Стилистикалық норма (1 сағат):
1. Стильдік норма және әдеби тіл нормасы.
2. Ауызекі сөйлеу стиліндегі стильдік норма.
3. Ресми стильдегі стильдік норма.
4. Ғылыми стильдегі стильдік норма.
№ 8 семинар тақырыбы: Фонетикалық стилистика (1 сағат):
1. Дыбыстардың стильдік мақсатта жұмсалуы.
2. Аллитерация мен ассонанстың көркем шығармадағы стильдік қызметі.
3. Интонацияның стильдік мүмкіндіктері.
№9 семинар тақырыбы: Лексикалық стилистика (1 сағат):
1. Омонимдердің стильдік қызметі.
2. Антонимдердің стильдік қызметі.
3. Синонимдердің поэзия тіліндегі қолданысы.
№ 10 семинар тақырыбы: Эмоционалды-экспрессивтік мағыналы сөздердің
қолданылуы (1 сағат)
1. Эмоционалды-экспрессивтік мағыналы сөздердің стильдік
қолданысы.
2. Эмоционалды сөздер мен экспрессивтік сөздердің айырмашылығы.
3. Эмоционалды-экспрессивтік лексика жасайтын қосымшалар.
№11 семинар тақырыбы:Фразеологизмдердің стильдік қызметі(1 сағат):
1. Фразеологизмдердің стильдік қызметі.
2. Фразеологизмдерді қолданудың стилистикалық тәсілдері.
3. Фразеологизмдердің экспрессивтік-стильдік қасиетіне қарай
топтастырылуы.
№ 12 семинар тақырыбы: Морфологиялық стилистика (1 сағат):
1. Морфологиялық құрылыстың негізгі стильдік белгілері.
2. Экспрессивті-эмоционалдық лексика жасайтын кейбір морфологиялық
тұлғалар.
3. Морфологияның стилистикалық құралдары.
№13 семинар тақырыбы: Синтаксистік стилистика (1 сағат ):
1. Синтаксистің стилистикалық қызметі.
2. Синтаксистік құрылыс және стильдер жүйесі.
3. Күрделі синтаксистік тұтастықтың негізгі белгілері.
4. Күрделі синтаксистік тұтастықтардың стильдік қызметі.
№14 семинар тақырыбы: Жай сөйлем түрлерінің стильдік қызметі
(1 сағат ):
1. Көркем шығарма тіліндегі хабарлы сөйлемдердің стильдік қызметі.
2. Сұраулы сөйлемдердің стильдік қызметі.
3. Лепті сөйлемдердің стильдік қызметі.
4. Бұйрықты сөйлемдердің стильдік қызметі.
№15 семинар тақырыбы: Тілдің көріктегіш-бейнелегіш құралдарының
стильдік қызметі (1 сағат ):
1. Көркем шығармадағы теңеулердің стильдік қызметі.
2. Метафоралардың стильдік қолданысы.
3. Эпитеттерді стильдік мақсатта қолдану.
4. СӨЖ тапсырмалары және оның орындалу кестесі
|№ |Тақыры |Жұмыстың мазмұны мен |Ұсыныла тын |Жұмыс |Орындау |Жоғарғы |
| |бы |мақсаты |әдебиеттер |түрі |мерзімі |ұпай |
|1. |Стилистика|А.Байтұрсынұлы, |1. 1.Б.Шалабай|конспект| |3 |
| | |Р.Сыздық және орыс |Қазақ тілінің | | | |
| | |ғалымы В.В.Виноград |стилистикасы | | | |
| | |овтың стилистикаға |А.,2006 | | | |
| | |және жалпы тілдің |2. Р.Сыздық | | | |
| | |қызметіне қатысты |«Сөз | | | |
| | |айтқан ой-пікірлерін |құдіреті», | | | |
| | |конспектілеңіз. |Алматы, 1997 | | | |
|2. |Стилистика|Стилистикада пікірта |1.Б.Шалабай |Баяндама| |6 |
| |мәселелері|лас тудырып жүрген |Қазақ тілінің | | | |
| | |мәселелерді анықтап, |стилистикасы | | | |
| | |олардың арасындағы |2.Қ.Жұмалиев | | | |
| | |қайшылықтарды атап |«Стиль өнер | | | |
| | |көрсетіңіз. |ерекшелігі» | | | |
| | | |Алматы,1976 | | | |
|3. |Тілдің |Функционалды |1.Б.Шалабай |Реферат | |5 |
| |стилистика|стильдердегі |Қазақ тілінің | | | |
| |лық |стилистикалық қатенің|стилистикасы | | | |
| |ресурстары|түрлері және олардың |А.,2006 | | | |
| | |себептері |2.М.СерғалиевК| | | |
| | | |өркем әдеб. | | | |
| | | |тілі. А., 1995| | | |
|4. |Стильдік |Қазіргі қазақ |1.Б.Шалабай |Картотек| |5 |
| |ерекшелік |газеттер інің |Қазақ тілінің |а | | |
| |тер |лексикалық ерек |стилистикасы | | | |
| | |шелігін танытатын |А.,2006 | | | |
| | |мысалдар жинап, олар |2.М.Серғалиев.| | | |
| | |ға талдау жасаңыз. |Көрк.әдебиет | | | |
| | | |тілі. А., 1995| | | |
|5. |Сөз таптар|Функционалдық стиль |1.Б.Шалабай |Конспект| |3 |
| |ының |түрлеріндегі сөз |Қазақ тілінің | | | |
| |стилистика|таптарының |стилистикасы | | | |
| |сы |қолданымдық |А.,2006 | | | |
| | |ерекшелігін мысалмен |2. Б.Шалабай. | | | |
| | |түсіндіріңіз |Көркем әдебиет| | | |
| | | |стилистикасы | | | |
|6. |Стиль |Әр түрлі автордың бір|1.Б.Шалабай |Конспект| |3 |
| |түрлері |тақырыпта, бірақ әр |Қазақ тілінің | | | |
| | |түрлі стильде жазыл |стилистикасы | | | |
| | |ған мәтін түрлеріне |А.,2006 | | | |
| | |мысал келтіріңіз. |2. Р.Сыздық | | | |
| | | |«Сөз | | | |
| | | |құдіреті», | | | |
| | | |Алматы, 1997 | | | |
|7 |Публицисти|Қазіргі қазақ |2. Р.Сыздық |Реферат | |5 |
| |калық |баспасөзінің тілі |«Сөз құдіреті»| | | |
| |стиль |және жанрлары |3.Б.Шалабай. | | | |
| | | |Көркем әдебиет| | | |
| | | |стилистикасы | | | |
| | | |Алматы,2006 | | | |
|8 |Стиль |Бір тақырып таңдап |1.Б.Шалабай |Конспект| |3 |
| |түрлері |алып, оны әр түрлі |Қазақ тілінің | | | |
| | |стильде жеткізіңіз. |стилистикасы | | | |
| | |Өзара талқылаңыз. |А.,2006 | | | |
| | | |2. Р.Сыздық | | | |
| | | |«Сөз | | | |
| | | |құдіреті», | | | |
| | | |Алматы, 1997 | | | |
|9 |Стиль |Еркін тақырыпта |1.Б.Шалабай |Шығарма | |6 |
| |түрлері |қалаған жанрда |Қазақ тілінің | | | |
| | |шығарма жазыңыз. |стилистикасы | | | |
| | | |А.,2006 | | | |
|10 |Стилистика|Стиль - өнер |1.Б.Шалабай |Баяндама| |6 |
| | |ерекшелігі. Көркем |Қазақ тілінің | | | |
| | |әдебиеттегі дара |стилистикасы | | | |
| | |стиль. |А.,2006 | | | |
5. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:
Негізгі әдебиеттер:
1. М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Қазақ тілінің стилистикасы - Алматы, 2006
3. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
Қосымша әдебиеттер:
1. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
2. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
3. Қ.Жұмалиев Стиль өнер ерекшелігі - Алматы, 1976
4. Л.Дүйсенбекова Қазақ ресми іс қағаздары. А., Ана тілі, 2005
5. Р.Сыздық Абай және қазақтың ұлттық әдеби тілі –А., Арыс,2004
6. В.В.Виноградов Проблемы русской стилистики - Москва,1983
7. М.Серғалиев Көркем әдебиет тілі – Алматы, 1995
8. Е.Жұбанов Қазақтың ауызекі көркем тілі - Алматы, 1996
9. А.Байтұрсынов Тіл тағылымы - Алматы,1992
10. М.Балақаев Тіл мәдениетінің мәселелері – Алматы, 1965
11. Т. Қожекеев Сатиралық жанрлар – Алматы, 1983
12. Г.Я.Солганник Стилистика текста – Москва, 2000
13. В.Салагаев, Б.Шалабай Іс қағаздарын жүргізу. Составление деловых
бумаг – Алматы, 2000
14. В.В.Виноградов Проблемы русской стилистики – Москва, 1983
15. М.П.Брандес Стилистика немецкого языка – Москва, 1983
16. М.П.Брандес Стилистический анализ – Москва, 1971
17. Б.Г.Бобылев Стилистический анализ художественного и
публицистического текста – Алматы, 1987
18. Т.Қожекеев Жас тілшілер серігі – Алматы, 1991
19. Д.Ысқақұлы Сын жанрлары – Алматы, 1999
20. М.Балақаев Қазақ әдеби тілі және оның нормалары – Алматы, 1984
21. Н.Уәлиев Сөз мәдениеті – Алматы, 1985
22. Р.Әміров Ауызекі сөйлеу стилінің синтаксистік ерекшеліктері –
Алматы, 1977
23. М.Серғалиев Синтаксистік синонимдер – Алматы, 1981
24. Ф.Мұсабекова Қазақ тілі стилистиканың мәселелері (методикалық
талдау) – Алматы, 1979
25. С.Хасанова, Ғ.Жексембаева Қазақ тілінің стилистикасы (жаттығулар
жинағы) – Алматы, 1999
26. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі 1-10 том, 1974-1986
27. Ә.Болғанбаев Қазақ тілінің синонимдер сөздігі. 2-басылым-А.,1975
28. Әбікенова Г.Т. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - Семей, 2006
ІІІ БӨЛІМ
СТУДЕНТТЕР ҮШІН ОҚУ ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ
(SULLАBUS)
1. Пәннің атауы және коды: KTS 4306 Қазақ тілінің стилистикасы
1.1 Пән туралы мәлімет
Кредит саны – 2
15 дәріс, 15 семинар, 15 ОЖСӨЖ, СӨЖ-45 Емтихан – І семестр
2. Оқытушылар жайлы мәлімет
Әбікенов М.Т. – филология ғылымдарының кандидаты, доцент
Мекен-жайы: № оқу ғимараты. Қазақ тілі теориясы мен әдістемесі
Байланыс телефондары:
Кеңес беру уақыты:
|Сәрсенбі |Жұма |
|12.00-13.00 |12.00-13.030 |
3. Пәннің пререквизиттері:
Тіл біліміне кіріспе, қазіргі қазақ тілі, қазақ әдеби тілінің тарихы.
4. Пәннің постреквизиттері:
Көркем мәтінді лингвистикалық талдау, мәтін лингвистикасы
5. Пәннің қысқаша сипаттамасы:
5.1. Пәнді оқытудың мақсаты: студенттерді стилистика ғылымының теориялық
негіздерімен таныстыру, қазақ әдеби тілінің стилистикалық құралдары,
стильдік тармақтары туралы мағлұмат беріп, оларды ажыратудың жолдарын
көрсету, студенттерге стилистикалық норманы меңгерту, сөздердің, басқа да
тілдік тұлғалардың қолданылуына қарай туындайтын мағыналық реңктерін,
стильдік қырларын ажырата білуге үйрету.
5.2. Пәнді оқыту міндеттері:
- студенттердің сөйлеудің әртүрлі стильдерін, қазақ тілінің синонимдік
барлық байлығын, әр алуан құралдарын іс жүзінде қолдана алу дағдыларын
дамытып жетілдіру;
- болашақ тілші – мұғалімдерді оқушылардың стилистикалық дағдыларын
қалыптастыруға баулып дайындау;
- студенттердің тілдік талғамын, сөйлеу мәдениетін арттыру.
Курс аяқталған соң студент:
• Стилистика ғылымының теориялық негіздерімен танысып, қазақ әдеби
тілінің стилистикалық құралдары, стильдік тармақтарымен танысады,
• Сөздердің стильдік қырларын ажырата білуді үйренеді.
• Тілдік талғамын, сөйлеу мәдениетін арттырады.
• Сөйлеген сөздеріндегі стилистикалық қателерді тауып, олармен жұмыс
жасау жолдарын меңгереді.
• Ториялық білімді практикада қолдана білуді үйренеді.
• Зерттеу жұмысына икем-дағдысы қалыптасады.
• Кәсіби қарым-қатынас жағдайларын меңгереді.
6. Пән мазмұны:
Бұл пән бойынша мынандай маңызды теориялық және практикалық мәселелер
қарастырылады: тілдің стилистикалық байлығы, стилистикалық нормалары,
олардың тарихи өзгермелілігі және тілді қолдану жағдайына байланысты
түрліше нұсқаларға ие болатындығы, тілдік құралдардың стилистикалық
мағынасы мен бояуы, стильдік тармақтар, оларды ажырату жолдары, мағыналық
реңктер мен стильдік қырлар.
7. Сабақ түрлеріне сағат бөлінісі
|№ |Тақырып аты |Дәріс |Семинар |СОӨЖ |СӨЖ |
|1. |Стилистика пәні, міндеті, мақсаты |1 |1 |1 | |
|2. |Стилистиканың негізгі мәселелері |1 |1 |1 |3 |
| |мен әдістері | | | | |
|3. |Әдеби тіл стильдері |1 |1 |1 | |
|4. |Функциональды стильдердің тілдік |1 |1 |1 |6 |
| |сипаттамасы | | | | |
|5. |Қазақ тілі лексикасы туралы жалпы |1 |1 |1 |5 |
| |түсінік | | | | |
|6. |Сөздердің экспресивтік- |1 |1 |1 |5 |
| |эмоционалдық бояуы | | | | |
|7. |Фразеология туралы түсінік |2 |1 |1 |3 |
|8. |Грамматикалық стилистика туралы |1 |1 |1 |3 |
| |жалпы түсінік | | | | |
|9. |Сөз таптарының стилистикасы |1 |1 |1 |5 |
|10. |Синтаксистік стилистиканың |1 |1 |1 |3 |
| |қолданылуы | | | | |
|11. |Сөйлем және оның түрлерінің |1 |1 |2 |6 |
| |стильдік қызметі | | | | |
|12. |Қайталама сөздер мен бірыңғай |1 |1 |1 | |
| |мүшелердің стильдік қызметі | | | | |
|13. |Күрделі синтаксистік |1 |2 |1 | 6|
| |тұтастықтардың стильдік қызметі | | | | |
|14. |Мәтін стилистикасы |1 |1 |1 | |
| |Барлығы |15 |15 |15 |45 |
8. Дәріс сабақтарының тақырыптары, мазмұны
|№ |Тақырыбы |Дәріс сабақтарының мазмұны |Сағат |Әдебиет|Ескерту |
| | | |саны |тер | |
|1 |Стилистика пәні,|Стилистиканың жалпы мәселе |1 |1,2,3,5| |
| |міндеті, мақсаты|лері. Стилистика және оның | |,25 | |
| | |жалпы халықтық тілге қатысы. | | | |
| | |Стилистиканың тіл білімі | | | |
| | |салаларымен байланысы, оның | | | |
| | |негізгі обьектісі: грамматика,| | | |
| | |лексикология, фонетика | | | |
|2 |Стилистиканың |Стилистиканың негізгі ұғым, |1 |1,2,3,4| |
| |негізгі |категориялары. Стилистикада ғы| |,6,8 | |
| |мәселелері мен |«стиль» ұғымы. Тілдік | | | |
| |әдістері |құралдардың стилистикалық | | | |
| | |сипаттамасы. | | | |
|3 |Әдеби тіл |Сөйлеу стилі. Кітаби жазба |1 |1,2,3,5| |
| |стильдері |стиль. Іс-қағаздар стилі мен | |,8,10 | |
| | |ресми стиль. Публицистикалық | | | |
| | |стиль. Ғылыми стиль. Көркем | | | |
| | |әдебиет стилі | | | |
|4 |Функционалды |Функционалдық стильдердің |1 |1,2,3,5| |
| |стильдердің |стильдік белгілері. | |,9,1016| |
| |тілдік |«Стилистикалық норма»ұғымы | |,18 | |
| |сипаттамасы |туралы. Стилистикалық қате | | | |
| | |және оның түрлері. | | | |
|5 |Қазақ тілі |Бейтарап лексика. Сөйлеу |1 |1,2,3,4| |
| |лексикасы туралы|тілінің лексикасы. Кітаби | |,5,7,12| |
| |түсінік |лексика. | |,20 | |
|6 |Сөздердің |Сөз және оның мағынасы. |1 |1,2,3,6| |
| |экспресивтік-эмо|Сөз мағыналарының берілу | |,8,2021| |
| |ционалдық бояуы |тәсілдері. | |,22 | |
|7 |Фразеология |Фразеологизмдердің стилисти |2 |1,2,3,4| |
| |туралы түсінік |калық қызметі.Фразеологиялық | |,5,6,8,| |
| | |синонимдер. Бейтарап қолданы | |12, | |
| | |латын фразеологизмдер. Фразе | |22,24 | |
| | |ологизмдерді қолданудың | | | |
| | |стилистикалық тәсілдері. Орыс | | | |
| | |тілінен енген фразеологизм | | | |
| | |дердің қолданылуы. | | | |
|8 |Грамматикалық |Морфологиялық құрылыстың |1 |1,2,3,4| |
| |стилистика |негізгі стильдік белгілері. | |,8,9,20| |
| |туралы жалпы |Морфологиялық тұлғалардың жеке| |,27 | |
| |түсінік |стиль түрлеріне қатысы | | | |
|9 |Сөз таптарының |Есімдіктердің қолданылуы.Етіс |1 |1,2,3,4| |
| |стилистикасы |тік тұлғаларының қолданылуы. | |,7,10 | |
| | |Етістіктің шақтық тұлғалары. | |12,24 | |
|10 |Синтаксистік |Синтаксистік құрылыс және |1 |1,2,3,5| |
| |стилистиканың |стильдер жүйесі. Синтаксистік | |,8,9,11| |
| |қолданылуы |синонимдер.Экспрессивті білді | |,12,27,| |
| | |рудің синтаксистік тәсілдері. | |28 | |
|11 |Сөйлем және оның|Хабарлы, сұраулы, бұйрықты, |1 |1,2,3,4| |
| |түрлері нің |лепті сөйлемдер. Сөйлем | |,6,9,10| |
| |стильдік қызметі|мүшелері. Сөйлем мүшелерінің | |,20,22,| |
| | |орын тәртібі. | |27 | |
|12 |Бірыңғай |Қаратпа сөзді сөйлемдер. |1 |1,2,3,5| |
| |мүшелердің |Қыстырма сөзді сөйлемдер. | |,7,8,20| |
| |стильдік қызметі|Толымды, толымсыз сөйлемдер. | |,21,22,| |
| | | | |27 | |
|13 |Күрделі |Күрделі синтаксистік тұтастық |1 |1,2,3,4| |
| |синтаксистік |туралы түсінік. Күрделі | |,6,8,9,| |
| |тұтастықтардың |синтаксистік тұтастықтардың | |11, | |
| |стильдік қызметі|түрлері мен стильдік қызметі. | |12,28 | |
|14 |Мәтін |Мәтін туралы түсінік. Мәтін |1 |1,2,3,9| |
| |стилистикасы |құрылымы. Мәтін құрамында ғы | |,10, | |
| | |стильдік құралдар. | |20,23 | |
9. Практикалық сабақтардың тақырыптары, мазмұны
|№ |Тақырыбы |Практикалық сабақтардың мазмұны|Сағат |Әдебиет|Ескерту |
| | | |саны |тер | |
|1 |Стилистика |1. Стилистиканың жалпы |1 |1,2,3,4| |
| |пәні, міндеті, |мәселелері. | |,5,6,20| |
| |мақсаты |2. Стилистиканың тіл білімі | |,27,28 | |
| | |салаларымен байланысы. | | | |
| | |3. Жазба әдеби тіл стильдері. | | | |
|2 |Ауызекі сөйлеу |1.Ауызекі сөйлеу стиліне тән |1 |1,2,3, | |
| |стилі |экстралингвистикалық белгілер. | |10,12,2| |
| | |2.Ауызекі сөйлеу стилінің өзге | |4,27,28| |
| | |функционалдық стильдерден | | | |
| | |тілдік ерекшеліктері. | | | |
|3 |Ресми және іс |1.Ресми және іс қағаздар |1 |1,2,3, | |
| |қағаздар стилі |стилінің түрлері | |10,12, | |
| | |2.Ресми және іс қағаздар | |27,28 | |
| | |стилінің лексика-фразеология | | | |
| | |лық ерекшеліктері. | | | |
| | |3.Ресми және іс қағаздар | | | |
| | |стилінің морфологиялық | | | |
| | |ерекшеліктері. | | | |
|4 |Ғылыми стиль |1. Ғылыми стильдің қолданыс |1 |1,2,3, | |
| | |аймағы, түрлері. | | | |
| | |2. Ғылыми стильдің фонетика лық| |6,8,9 | |
| | |ерекшеліктері. | |20,22, | |
| | |3. Ғылыми стильдің | |27,28 | |
| | |лексика-фразеологиялық | | | |
| | |ерекшеліктері. | | | |
| | |4. Ғылыми стильдің морфология | | | |
| | |лық және синтаксистік | | | |
| | |ерекшеліктері. | | | |
|5 |Көркем әдебиет|1.Көркем әдебиет стилінің |1 |1,2,3,4| |
| |стилі |өзіне тән белгілері. | |,5,6,8 | |
| | |2. Көркем әдебиет стилінің | |20,22, | |
| | |функционалдық стильдер | |27,28 | |
| | |жүйесіндегі алатын орны. | | | |
| | |3. Көркем әдебиет және ауызекі | | | |
| | |сөйлеу стилі. | | | |
| | |4. Көркем әдебиет және | | | |
| | |публицистикалық стиль. | | | |
|6 |Публицистикалық|1. Публицистикалық стильдің | | | |
| |стиль |өзіне тән белгілері. | | | |
| | |2. Публицистикалық стильдегі | | | |
| | |шешендік шеберлік. | | | |
| | |3. Публицистикалық стильдің | | | |
| | |жанрлық көптүрлілігі | | | |
|7 |Стильдік норма |1.Стильдік норма және әдеби тіл|1 |1,2,3,5| |
| | |нормасы. | |,8,10,1| |
| | |2.Ауызекі сөйлеу стиліндегі | |120,27,| |
| | |стильдік норма. | |28 | |
| | |3.Ресми стильдегі стильдік | | | |
| | |норма. | | | |
| | |4. Ғылыми стильдегі стильдік | | | |
| | |норма. | | | |
|8 |Фонетикалық |1.Дыбыстардың стильдік мақсатта|1 |1,2,3 | |
| |стилистика |жұмсалуы. | |5,6,7 | |
| | |2.Аллитерация мен ассонанстың | |8,12, | |
| | |көркем шығармадағы стильдік | |27,28 | |
| | |қызметі. | | | |
| | |3.Интонацияның стильдік | | | |
| | |мүмкіндіктері | | | |
|9 |Лексикалық |1.Омонимдердің стильдік |1 |1,2,3, | |
| |стилистика |қызметі. | |4,5,6 | |
| | |2.Антонимдердің стильдік | |12,13, | |
| | |қызметі. | |20,22, | |
| | |3.Синонимдердің поэзия | |27,28 | |
| | |тіліндегі қолданысы. | | | |
|10 |Эмоционалды-экс|1.Эмоционалды-экспрессивтік |1 |1,2,3,7| |
| |прессивтік |мағыналы сөздердің стильдік | |, | |
| |мағыналы |қолданысы. | |8,11,12| |
| |сөздердің |2.Эмоционалды сөздер мен | |20,22, | |
| |қолданылуы |экспрессивтік сөздердің | |28 | |
| | |айырмашылығы. | | | |
| | |3.Эмоционалды-экспрессивтік | | | |
| | |лексика жасайтын қосымшалар. | | | |
|11 |Фразеологизмдер|1.Фразеологизмдердің стильдік |1 |1,2,3 | |
| |дің стильдік |қызметі. | |4,5,6 | |
| |қызметі. |2.Фразеологизмдерді қолдану дың| |9,11,12| |
| | |стилистикалық тәсілдері. | |22,24, | |
| | |3.Фразеологизмдердің | |28 | |
| | |экспрессивтік-стильдік | | | |
| | |қасиетіне қарай топтастырылуы. | | | |
|12 |Морфология лық |1.Морфологиялық құрылыстың |1 |1,2,3 | |
| |стилистика |негізгі стильдік белгілері. | |20,22, | |
| | |2.Экспрессивті-эмоционалдық | |24,25, | |
| | |лексика жасайтын кейбір | |28 | |
| | |морфологиялық тұлғалар. | | | |
| | |3.Морфологияның стилистикалық | | | |
| | |құралдары. | | | |
|13 |Синтаксистік |1.Синтаксистің стилистикалық |1 |1,2,3 | |
| |стилистика |қызметі. | |4,5,6 | |
| | |2.Синтаксистік құрылыс және | |10,20, | |
| | |стильдер жүйесі. | |24,28 | |
| | |3.Күрделі синтаксистік | | | |
| | |тұтастықтың негізгі белгілері. | | | |
| | |4.Күрделі синтаксистік тұтастық| | | |
| | |тардың стильдік қызметі. | | | |
|14 |Жай сөйлем |1.Көркем шығарма тіліндегі |1 |1,2,3 | |
| |түрлерінің |хабарлы сөйлемдердің стильдік | |4,8,10 | |
| |стильдік |қызметі. | |20,22, | |
| |қызметі |2.Сұраулы сөйлемдердің стильдік| |24,28 | |
| | |қызметі. | | | |
| | |3. Лепті сөйлемдердің стильдік | | | |
| | |қызметі. | | | |
| | |4. Бұйрықты сөйлемдердің | | | |
| | |стильдік қызметі. | | | |
|15 |Тілдің |1.Көркем шығармадағы |1 |1,2,3 | |
| |көріктегіш-бейн|теңеулердің стильдік қызметі. | |7,10, | |
| |елегіш |2.Метафоралардың стильдік | |20,22, | |
| |құралдары |қолданысы. | |24,25 | |
| | |3.Эпитеттерді стильдік мақсатта| |26,28 | |
| | |қолдану. | | | |
10. “Қазақ тілінің стилистикасы” пәні бойынша тапсырмалардың
орындалу және өткізілу кестесі /СОӨЖ/
|№ |Тақырыбы |Сабақтың мақсаты мен |Ұсынылатын |Орында |Бақылау |Жоғарғ|
| | |мазмұны |әдебиеттер |луы |түрі |ы ұпай|
|1 |Стилистика |Стилистиканың тіл білімі|1.М.Балақаев| |конспект |1 |
| |пәні, |салаларымен байланысы. |Е.Жанпейіс.,| | | |
| |міндеті, |Стилистика және оның |М.Томанов, | | | |
| |мақсаты |жалпы халықтық тілге |Б.Манасбаев | | | |
| | |қатысы. Стилистиканың |Қазақ | | | |
| | |негізгі ұғым, |тілінің | | | |
| | |категориялары. |стилистикасы| | | |
| | |Стилистикадағы «стиль» |-А., 2005 | | | |
| | |ұғымы. Тілдік |2. Б.Шалабай| | | |
| | |құралдардың |Қазақ | | | |
| | |стилистикалық |тілінің | | | |
| | |сипаттамасы |стилистикас | | | |
|2 |Ауызекі |Ауызекі сөйлеу тілі |1.Р.Сыздық | |конспект |1 |
| |сөйлеу стилі |стилі. Күнделікті |Сөз құдіреті| | | |
| | |қолданбалы тіліміздің |Алматы,1997 | | | |
| | |ерекшелігі, түрлері. |2.Ф.Мұсабае.| | | |
| | |Әдеби тілден |Қазақ | | | |
| | |айырмашылығы. Жергілікті|тілінің | | | |
| | |тіл ерекшеліктерінде |практикалық | | | |
| | |кездесетін диалектілер. |стил. А,1976| | | |
| | |Ауызекі сөйлеу тіліндегі|3.Қ.Жұмали.С| | | |
| | |фразеология. Күнделікті |тиль өнер | | | |
| | |ауызекі сөйлеу тіліндегі|ерекшелігі | | | |
| | |қаратпа, қыстырма, |Алматы,1976 | | | |
| | |одағай сөздер. Диалог, |4.Б.Шалабай | | | |
| | |монолог. Ауызекі сөйлеу |Қазақ | | | |
| | |тілінің |тілінің | | | |
| | |эмоционалдық-экспресивті|стилистикасы| | | |
| | |к бояуы. Есту, бағалау |– А., 2006 | | | |
| | |сезімі. | | | | |
|3 |Ресми және іс|Ресми құжаттар мен |1.Б.Шалабай | |конспект |1 |
| |қағаздар |іс-қағаздар стильдері. |Қазақ | | | |
| |стилі |Жалпы сипаттама |тілінің | | | |
| | |құжаттардың фор масы, |стилистикасы| | | |
| | |түрлері, саяси акт, |– А., 2006 | | | |
| | |үндеу. Ресми құжаттар |2.В.Салагаев| | | |
| | |стилінің лексикасы, |, Б.Шалабай | | | |
| | |морфоло гиясы мен |Іс | | | |
| | |синтаксисі, даму тарихы.|қағазд.жүргі| | | |
| | |Мемлекеттік құжат тар. |зА., 2000 | | | |
| | |Терминдер, қысқарған |3.Қ.Жұмали.С| | | |
| | |сөздер. Сөйлем құрылымы,|тиль өнер | | | |
| | |ойдың логикалық жүйесі. |ерекшелігі | | | |
|4 |Ғылыми стиль |Ғылыми стиль-жазба стилі|1.Р.Сыздық | |Конспект |1 |
| | |нің бір түрі. Жалпы |Сөз құдіреті| |картотека | |
| | |сипатта масы,түрлері. |Алматы,1997 | | | |
| | |Ғылыми стиль дің |2.Ф.Мұсабае.| | | |
| | |лексикасынд. ерекшелігі.|Қазақ | | | |
| | |Синтаксистік құрылысы. |тілінің | | | |
| | |Ғылыми еңбектерден |практикалық | | | |
| | |мысалдар. Ғылыми ой |стил. А,1976| | | |
| | |сана. Ғылыми тілді | | | | |
| | |қалыптастыру. | | | | |
|5 |Көркем |Көркем сөз - ойды, |1. Б.Шалабай| |конспект |1 |
| |әдебиет стилі|адамның ішкі жан |Қазақ | | | |
| | |дүниесін, образ, |тілінің | | | |
| | |характер, әрекет арқылы |стилистикасы| | | |
| | |бей нелейтін құрал. |– А., 2006 | | | |
| | |Жалпы сипат |2. Б.Шалабай| | | |
| | |тамасы.Көркем шығарманың|Көркем әдеб.| | | |
| | |рухани және эстетикалық |стил. | | | |
| | |қызметі. Көркем |А.,2000 | | | |
| | |әдебиеттегі классик |3.Р.Сыздық | | | |
| | |жазушыларымыздың |Сөз құдіреті| | | |
| | |тілдерінің стильдік |Алматы,1997 | | | |
| | |ерекше ліктері. Көркем | | | | |
| | |шығарманың жанрлық | | | | |
| | |ерекшеліктері. | | | | |
|6 |Публицистикал|Саяси тақырыптағы газет,|1.М.Балақаев| |конспект |1 |
| |ық стиль |журналдар. Бүгінгі |Е.Жанпейіс.,| | | |
| | |таңдағы публицистиканың |М.Томанов, | | | |
| | |дамуы. Шешендік |Б.Манасбаев | | | |
| | |сөздердің стиль дік |Қазақ | | | |
| | |ерекшеліктері. Мемлекет |тілінің | | | |
| | |іміздің ішкі, сыртқы |стилистикасы| | | |
| | |саясаты, экономика, |-А., 2005 | | | |
| | |мәдениет, ғылым,|2. Б.Шалабай| | | |
| | |өнер саласындағы |Қазақ | | | |
| | |публицистика тақырыбы |тілінің | | | |
| | |мен мазмұны.Баспасөз |стилистикасы| | | |
| | |мәдениет інің дамып |– А., 2006 | | | |
| | |өркендеуі. | | | | |
|7 |Фонетикалық |Фонетикалық стилистика |.М.Балақаев | |конспект |1 |
| |стилистика |ның шығу төркіні. |Е.Жанпейіс.,| | | |
| | |Фонетика лық принцип. |М.Томанов, | | | |
| | |Орфография және орфоэпия|Б.Манасбаев | | | |
| | |мәселелері. Сөйлем |Қазақ | | | |
| | |ішіндегі сөздердің орын |тілінің | | | |
| | |тәртібі, сөз құрылысы |стилистикас | | | |
| | |ның дұрыстығы,дыбыс |2. Б.Шалабай| | | |
| | |үйлес імділігі. |Қазақ | | | |
| | |Фонатикалық тәсіл дердің|тілінің | | | |
| | |практикалық мәні. |стилист.А.,0| | | |
| | | |6 | | | |
|8 |Лексикалық |Сөздің тура және |1. Б.Шалабай| |Конспект |2 |
| |стилистика |ауыспалы мағынада |Қазақ | |катотека | |
| | |қолданылуы. Метафора, |тілінің | | | |
| | |метонимия, синек доха, |стилистикасы| | | |
| | |теңеу, әсірелеу, шендес |– А., 2006 | | | |
| | |тіру. Омоним, синоним, |2. Б.Шалабай| | | |
| | |анто ним сөздердің |Көркем әдеб.| | | |
| | |стильдік өңі. Сөз және |стил. | | | |
| | |оның мағынасы. Кірме |А.,2000 | | | |
| | |сөздер, кәсіби-техника |3.Р.Сыздық | | | |
| | |лық сөздердің стильге |Сөз құдіреті| | | |
| | |қатысы. Көркем әдебиет, |Алматы,1997 | | | |
| | |ауызекі сөйлеу және |4.М.Балақаев| | | |
| | |публицистикадағы экспрес|Қазақ әдеби | | | |
| | |сивті сөздер. |тілі және | | | |
| | |Фразеология лық |оның норма | | | |
| | |оралымдар. Идиома, |лары А.,1984| | | |
| | |фраза, мақал-мәтелдер. | | | | |
| | |Ғылыми зерттеулер. | | | | |
|9 |Эмоционалды-э|Сөздердің |1. Б.Шалабай| |конспект |1 |
| |кспрессивтік |эмоционалдық-экспресивті|Қазақ | | | |
| |мағыналы |к бояуы. Шешен дік |тілінің | | | |
| |сөздердің |сөздің стильдік ерекше |стилистикас.| | | |
| |қолданылуы |лігі. Ауыз әдебиеті мен |2. Б.Шалабай| | | |
| | |көркем шығарманың |Көркем әдеб.| | | |
| | |стильдік ерекшеліктері. |стил. | | | |
| | |Көнерген сөздер. |А.,2000 | | | |
| | |Көркемдеу тәсілдері. Сөз|3.Р.Сыздық | | | |
| | |қолдану шеберлігі. |Сөз құдіреті| | | |
| | | |Алматы,1997 | | | |
|10 |Фразеологизмд|Фразеологиялық синоним |1. Б.Шалабай| |конспект |1 |
| |ердің |дер. Тұрақты сөз |Қазақ | | | |
| |стильдік |тіркестері мен |тілінің | | | |
| |қызметі. |сөйлемшелердің |стилистикасы| | | |
| | |бір-бірімен мағына |– А., 2006 | | | |
| | |ұқсастығы. |2. Б.Шалабай| | | |
| | |Фразеологиялық |Көркем әдеб.| | | |
| | |синонимдер дің түрлері. |стил. | | | |
| | |Сөз тіркестері |А.,2000 | | | |
| | |мағыналарының кеңеюі. |3.Р.Сыздық | | | |
| | |Фразеологизмдердің мақал|Сөз құдіреті| | | |
| | |- мәтелдерден |Алматы,1997 | | | |
| | |айырмашылығы және |4.М.Серғалие| | | |
| | |ұқсастықтары. Плеоназ |Синтаксистік| | | |
| | |мдар мен перифразалар. |синонимдер | | | |
| | |Фразеологиялық |Алматы,1981 | | | |
| | |синонимдер дің | | | | |
| | |семантикалық реңі және | | | | |
| | |стильдік бояуы. | | | | |
| | |Фразеология лық | | | | |
| | |синонимдердің қолданы лу| | | | |
| | |аясына қарай ерекшелігі.| | | | |
|11 |Морфология |Морфологиялық құрылыс |1.Б.Шалабай | |конспект |1 |
| |лық |тың негізгі стильдік |Қазақ | | | |
| |стилистика |белгі лері. |тілінің | | | |
| | |Морфологиялық тұлға |стилистикасы| | | |
| | |лардың жеке стиль |– А., 2006 | | | |
| | |түрлеріне қатысы. |2.М.Серғалие| | | |
| | |Экспрессивтік-эмо |Синтаксистік| | | |
| | |ционалдық лексика жасай |синонимдер | | | |
| | |тын кейбір морфологиялық|Алматы,1981 | | | |
| | |тұлғалар. | | | | |
|12 |Синтаксистік |Синтаксистік |1.Б.Шалабай | |конспект |1 |
| |стилистика |стилистиканың |Қазақ | | | |
| | |қызметі.Синтаксист.құрыл|тілінің | | | |
| | |ыс және стиль түрлері. |стилистикасы| | | |
| | |Синтак систік |– А., 2006 | | | |
| | |синонимдер. Экспрес |2.М.Серғалие| | | |
| | |сивтілікті білдірудің |Синтаксистік| | | |
| | |синтак систік тәсілдері.|синонимдер | | | |
| | |Қайталама сөздер мен |Алматы,1981 | | | |
| | |бірыңғай мүше лердің | | | | |
| | |стильдік қызметі. | | | | |
|13 |Тілдің |Кітаби лексика. Көнерген|1.Б.Шалабай | |конспект |1 |
| |көріктегіш-бе|сөздер. Неологизмдер. |Қазақ | | | |
| |йнелегіш |Метафора, метонимия, |тілінің | | | |
| |құралдары |синекдоха, сөздердің |стилистикасы| | | |
| | |көпмағыналылығы, |– А., 2006 | | | |
| | |омонимдер, антонимдер, |2.М.Серғалие| | | |
| | |синонимдер. |Синтаксистік| | | |
| | | |синонимдер | | | |
| | | |Алматы,1981 | | | |
|14 |Жазба әдеби |Жазба әдеби тіл |1. Б.Шалабай| |конспект |1 |
| |тіл стильдері|стильдері, түрлері мен |Қазақ | | | |
| | |ерекшеліктері. Қазақша |тілінің | | | |
| | |тұңғыш жазба тіл |стилистикасы| | | |
| | |үлгілерін жасаған Абай, |– А., 2006 | | | |
| | |Ыбырай еңбектері жайлы. |2. Б.Шалабай| | | |
| | |С.Көбеев, С.Торайғыров, |Көркем әдеб.| | | |
| | |Ш.Уалиханов, |стил. | | | |
| | |С.Дөненетаев |А.,2000 | | | |
| | |шығармалары. Қазақ |3.Р.Сыздық | | | |
| | |тілінде ең алғаш басылып|Сөз құдіреті| | | |
| | |шыққан «Қозы Көрпеш баян|Алматы,1997 | | | |
| | |сұлу» қиссасы. | | | | |
11. СӨЖ тапсырмалары және оның орындалу кестесі
| |Тақыры |Жұмыстың мазмұны мен |Ұсыныла тын |Жұмыс |Орындау |Жоғарғы |
|№ |бы |мақсаты |әдебиеттер |түрі |мерзімі |ұпай |
|1. |Стилистика|А.Байтұрсынұлы, |1. 1.Б.Шалабай|конспект| |3 |
| | |Р.Сыздық және орыс |Қазақ тілінің | | | |
| | |ғалымы В.В.Виноград |стилистикасы | | | |
| | |овтың стилистикаға |А.,2006 | | | |
| | |және жалпы тілдің |2. Р.Сыздық | | | |
| | |қызметіне қатысты |«Сөз | | | |
| | |айтқан ой-пікірлерін |құдіреті», | | | |
| | |конспектілеңіз. |Алматы, 1997 | | | |
|2. |Стилистика|Стилистикада пікірта |1.Б.Шалабай |Баяндама| |6 |
| |мәселелері|лас тудырып жүрген |Қазақ тілінің | | | |
| | |мәселелерді анықтап, |стилистикасы | | | |
| | |олардың арасындағы |А.,2006 | | | |
| | |қайшылықтарды атап | | | | |
| | |көрсетіңіз. | | | | |
|3. |Тілдің |Функционалды |1.Б.Шалабай |Реферат | |5 |
| |стилистика|стильдердегі |Қазақ тілінің | | | |
| |лық |стилистикалық қатенің|стилистикасы | | | |
| |ресурстары|түрлері және олардың |А.,2006 | | | |
| | |себептері |2.М.СерғалиевК| | | |
| | | |өркем әдеб. | | | |
| | | |тілі. А., 1995| | | |
|4. |Стильдік |Қазіргі қазақ |1.Б.Шалабай |Картотек| |5 |
| |ерекшелік |газеттер інің |Қазақ тілінің |а | | |
| |тер |лексикалық ерек |стилистикасы | | | |
| | |шелігін танытатын |А.,2006 | | | |
| | |мысалдар жинап, олар |2.М.Серғалиев.| | | |
| | |ға талдау жасаңыз. |Көрк.әдебиет | | | |
| | | |тілі. А., 1995| | | |
|5. |Сөз таптар|Функционалдық стиль |1.Б.Шалабай |Конспект| |3 |
| |ының |түрлеріндегі сөз |Қазақ тілінің | | | |
| |стилистика|таптарының |стилистикасы | | | |
| |сы |қолданымдық |А.,2006 | | | |
| | |ерекшелігін мысалмен |2. Р.Сыздық | | | |
| | |түсіндіріңіз |«Сөз | | | |
| | | |құдіреті», | | | |
| | | |Алматы, 1997 | | | |
|6. |Стиль |Әр түрлі автордың бір|1.Б.Шалабай |Конспект| |3 |
| |түрлері |тақырыпта, бірақ әр |Қазақ тілінің | | | |
| | |түрлі стильде жазыл |стилистикасы | | | |
| | |ған мәтін түрлеріне |А.,2006 | | | |
| | |мысал келтіріңіз. |2. Р.Сыздық | | | |
| | | |«Сөз | | | |
| | | |құдіреті», | | | |
| | | |Алматы, 1997 | | | |
|7 |Публицисти|Қазіргі қазақ |2. Р.Сыздық |Реферат | |5 |
| |калық |баспасөзінің тілі |«Сөз құдіреті»| | | |
| |стиль |және жанрлары |3.Б.Шалабай. | | | |
| | | |Көркем әдебиет| | | |
| | | |стилистикасы | | | |
| | | |Алматы,2006 | | | |
|8 |Стиль |Бір тақырып таңдап |1.Б.Шалабай |Конспект| |3 |
| |түрлері |алып, оны әр түрлі |Қазақ тілінің | | | |
| | |стильде жеткізіңіз. |стилистикасы | | | |
| | |Өзара талқылаңыз. |А.,2006 | | | |
| | | |2. Р.Сыздық | | | |
| | | |«Сөз | | | |
| | | |құдіреті», | | | |
| | | |Алматы, 1997 | | | |
|9 |Стиль |Еркін тақырыпта |1.Б.Шалабай |Шығарма | |6 |
| |түрлері |қалаған жанрда |Қазақ тілінің | | | |
| | |шығарма жазыңыз. |стилистикасы | | | |
| | | |А.,2006 | | | |
|10 |Стилистика|Стиль - өнер |1.Б.Шалабай |Баяндама| |6 |
| | |ерекшелігі. Көркем |Қазақ тілінің | | | |
| | |әдебиеттегі дара |стилистикасы | | | |
| | |стиль. |А.,2006 | | | |
12. Ұсынылатын әдебиеттер тізімі
Негізгі әдебиеттер:
1. М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Қазақ тілінің стилистикасы - Алматы, 2006
3. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
Қосымша әдебиеттер:
1. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
2. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
3. Қ.Жұмалиев Стиль өнер ерекшелігі - Алматы, 1976
4. Л.Дүйсенбекова Қазақ ресми іс қағаздары. А., Ана тілі, 2005
5. Р.Сыздық Абай және қазақтың ұлттық әдеби тілі –А., Арыс,2004
6. В.В.Виноградов Проблемы русской стилистики - Москва,1983
7. М.Серғалиев Көркем әдебиет тілі – Алматы, 1995
8. Е.Жұбанов Қазақтың ауызекі көркем тілі - Алматы, 1996
9. А.Байтұрсынов Тіл тағылымы - Алматы,1992
10. М.Балақаев Тіл мәдениетінің мәселелері – Алматы, 1965
11. Т. Қожекеев Сатиралық жанрлар – Алматы, 1983
12. Г.Я.Солганник Стилистика текста – Москва, 2000
13. В.Салагаев, Б.Шалабай Іс қағаздарын жүргізу. Составление деловых
бумаг – Алматы, 2000
14. В.В.Виноградов Проблемы русской стилистики – Москва, 1983
15. М.П.Брандес Стилистика немецкого языка – Москва, 1983
16. М.П.Брандес Стилистический анализ – Москва, 1971
17. Б.Г.Бобылев Стилистический анализ художественного и
публицистического текста – Алматы, 1987
18. Т.Қожекеев Жас тілшілер серігі – Алматы, 1991
19. Д.Ысқақұлы Сын жанрлары – Алматы, 1999
20. М.Балақаев Қазақ әдеби тілі және оның нормалары – Алматы, 1984
21. Н.Уәлиев Сөз мәдениеті – Алматы, 1985
22. Р.Әміров Ауызекі сөйлеу стилінің синтаксистік ерекшеліктері –
Алматы, 1977
23. М.Серғалиев Синтаксистік синонимдер – Алматы, 1981
24. Ф.Мұсабекова Қазақ тілі стилистиканың мәселелері (методикалық
талдау) – Алматы, 1979
25. С.Хасанова, Ғ.Жексембаева Қазақ тілінің стилистикасы (жаттығулар
жинағы) – Алматы, 1999
26. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі 1-10 том, 1974-1986
27. Ә.Болғанбаев Қазақ тілінің синонимдер сөздігі. 2-басылым-А.,1975
28. Әбікенова Г.Т. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - Семей, 2006
13. Студенттердің білімін бағалау жүйесі.
Пәнді игеру бүкіл өтілген материалды қамтитын жазбаша емтиханмен
аяқталады. Емтиханға жіберілудің міндетті шарты бағдарламада көрсетілген
тапсырмалардың барлығын орындау болып табылады.
Қорытынды баға қою кезінде 2 межелік бақылауда жинаған ұпайлар есепке
алынады. Оқу үрдісін және білімді бағалауды бөлу ұстанымына сәйкес ауызша
емтихан Офис тіркеушімен жүргізіледі.
Әріп баға мен оның ұпаймен сандық көрсеткіші дұрыс жауаптардың
пайыздық мәні бойынша төмендегі кестеге сәйкес анықталады:
Студент білімін бағалау жүйесі
|Әріптік жүйемен |Балдар |% ұстау |Дәстүрлі жүйемен |
|бағалау | | |бағалау |
|а |4,0 |100 |Өте жақсы |
| а – |3,67 |90-94 | |
| в + |3,33 |85-89 |Жақсы |
| в |3,0 |80-84 | |
| в – |2,67 |75-79 | |
| с + |2,33 |70-74 | Қанағаттанарлық |
| с |2,0 |65-69 | |
| с – |1,67 |60-64 | |
|d |1,33 |55-59 | |
|d |1,0 |50-54 | |
|f |0 |0-49 |Қанағаттанғысыз |
14. Саясаты мен процедурасы
Жұмыстың барлық түрін (ең жоғары ұпай, айып және ынталандыру ұпайлары)
қамтиды; Сабақты босату – сіздің оқуға ынтаңыздың көрсеткіші, сондықтан
курс бойынша қорытынды баға шығаруда есепке алынады. Тапсырма уақытында
орындалмаса, әр жолы бағаңыз жарты ұпайға кемітіліп отырады. Оқытушы
әрқашан да сабақта кім жоқ екенін біледі. Сіздің міндетіңіз сабаққа қатысу,
оқу. Кездейсоқ жағдайлар мен ауырып қалуыңыз ғана себепті деп саналады.
Бұл жағдайда оқытушыға болған жайды хабарлап, алдын-ала тапсырманы
өткізуіңіз керек. Телефон шалып, хабарлама қалдырыңыз.
Өз жұмыс орнында болып, міндеттін атқармау да жазаға тартылуға себеп
болады. Курс бойынша барлық тапсырмалар кестеде көрсетілген сабақтың
басталуына дейін орындалуы керек. Белгіленген мерзімнен кейін өткізілген
тапсырмаларға қойылатын баға төмендетіледі де өз кезегінде қорытынды
бағаға әсер етеді. Сабақ кестесі бойынша дәрісханада орындаған жұмыстарыныз
да есепке алынады. Сабақта болмасаңыз, дәрісхана жұмысын орындамағаныңыз
және сабақтан қалғаныңыз үшін жазаланасыз.
Курсты игеру белсенді жүзеге асырылуы керек.Үй тапсырмасын орындауға
кемінде аптасына 2-3 сағат уақыт бөліну керек. Кестеге сәйкес оқытушыдан
үнемі кеңес алып тұрыңыз. Оқулықты тек тапсырма орындау барысында емес,
курсты игеру барысында үнемі оқып отыру керек. Әр тапсырмаға дайындалу
керек. Курсты игерудің табысты болуы көбінесе сіздің дәрісханалық жұмысты
орындауға қатысуыңызға байланысты болады. Сабаққа жақсы қатысу, белсенділік
таныту, оқытушының тапсырмаларын мерзімінде және сапалы орындау аттестация
мен емтиханда көмектеседі. Емтихан сіздің теориялық біліміңізді тексеруге
ғана емес, тәжірибеде қолдана алу мүмкіндігіңізді бағалауға да
бағытталады. Емтиханда тест түріндегі сұрақтарға жауап бересіздер.
Емтихандағы барлық тапсырмалар үй жұмысына, дәрісхана жұмыстарына
негізделеді.
Аралық аттестация өтілген материал баршаға міндетті және өтілген тақырып
бойынша алынады:
- біреуден көшіріп алуға;
- сіз үшін басқа біреудің орындауына;
- жұмысты белгіленген уақыттан тыс өткізуге;
- топтық тапсырмаларды орындауға қатыспай,сол үшін ұпай сұрауға және т.б.
Курсқа деген сіздің қарым-қатынасыңыз ЖОО студентіне лайық болады деп
ойлаймыз. Сабақ босатуға, кешігуге, дәрісханада тәртіпсіздік жасауға,
оқытушы мен студенттерді сыйламауға болмайды. Материалды талқылап, қажетті
сұрақтар қою үшін, тақырыпты ашуға сын көзбен қарап, шешімін табу үшін және
болашақ жұмысынызға қажетті білімнің бәрін алу үшін дайындалып келуіңіз
керек.
Рейтингті есептеу.
|№ | |Ұпай саны |Пайызы |
| |Жұмыс түрлері | | |
|1 |Ағымдағы бақылау: | | |
| |Конспект |15 |30% |
|2 |Өздік жұмыс тапсырмалары |30 |30% |
|4 |Межелік бақылау |5 |20% |
Пән бойынша қорытынды бағаны есептеу.
1 формула. Межелік бақылау бағасы:
Р = ( Бс) х 100%
Бо
Р – межелік бақылаудың рейтингтік бағасы
Бс – пән бойынша жоғары ұпай
Бо – пән бойынша студент жинаған барлық ұпай саны
100 – коэффицент
2 формула. Қорытынды бағаның есептелуі:
Иэ = РИ * 0,6 + Э * 0,4
Иэ – қорытынды емтихан бағасының пайыздық мөлшері
РИ – қорытынды межелік бақылау бағасының пайыздық мөлшері
Э – емтихан бағасының пайыздық мөлшері
0,6 және 0,4 - коэффиценттер
ІҮ БӨЛІМ
ПӘН БОЙЫНША ГЛОССАРИЙ
Құрылымдық стилистика - контекстен тыс түрде тілдің стилистикалық қорын
зерттейтін сала.
Фунуционалды немесе қолданымдық стилистика – тілдің әртүрлі қарым-қатынас
саласында қолдану заңдылықтары туралы ілім.
Практикалық стилистика – стилистикалық тілдік мәдениетті қалыптастырады.
Көркем әдебиет стилистикасы – көркем шығармада өнер тудырушы, өнер құбылысы
ретіндегі қолданысын, яғни көркем шығармадағы өмірін зерттейді.
Стиль - стилистика ғылымының ең басты категориясы. Сөйлеудің сапалылығы,
экспрессивтілігі, белгілі бір сөйлеу жағдайы мен түріне, қатынас жасау
мақсатына сай келетін бейнелеу құралдарын пайдалануы дегенді білдіреді.
Стилистикалық мағына – тілдік тұлға-бірліктің мағыналық құрылымындағы
лексикалық, заттық, грамматикалық мағыналарынан тысқары қосымша белгісі.
Стиль тезі – көркем шығарманың тілдік материалдарын белгілі бір ортаға
немесе тарихи кезеңге, әдебиеттің белгілі бір бағытына, жанрына т.б. қарай
үйлестіріп, таңдап қолдану.
Ғылыми стиль – стилистикалық бояуы бірыңғай сиатқа ие. Олар негізінен жазба
тілге тән сөздер, морфологиялық тұлғалар, синтаксистік құрылымдар болып
келеді.
Ресми іс қағаздар стилі – стильдік бояуы жағынан ғылыми стильге жақын,
алаййда оған қарағанда біртектес және синтаксисі бірқалыпты болып келеді.
Ауызекі-тұрмыстық сөйлеу стилі – қарапайым сөздер, эмоциялық бояуға ие
сөздер. Толымсыз сөйлемдер, аяқталмаған сөйлемдер көп қолданылады.
Көркем сөз стилі – функционалды стильдердің ішінде ерекше орын алады.
Тілдік құралдардың стилистикалық бояуы өте кең, бай және әр түрлі болып
келеді.
Публицистикалық стиль - әртүрлі стильдік бояуға ие. Олардың ара қатынасы
шығарманың жанры мен стиліне байланысты.
Әдеби тіл нормасы – белгілі кезеңде тілдік құралдарды қоғамдағы барлық
адамдарға ортақ, орнықты түрде қолдану үлгісі.
Стилистикалық қате – белгілі бір сөйлеу жағдайына сай келмейтін,
стилистикалық нормадан ауытқудың салдарынан болатын қатенің түрі.
Лингвистикалық стилистика - қоғамдық-әлеуметтік, өндірістік, идеологиялық,
моральдық-психологиялық т.б. салаларға байланысты қағаз бетіне түскен
немесе ауызша айтылған мәтіндердегі жеке сөздердің, сөз тіркестерінің,
сөйлемдердің немесе олардан да көлемді құрылымдағы конструкциялардың тілін
қарастырады.
Стильдік белгі - белгілі бір функционалдық стильдің даралығын, басқа
стильдерден өзгешелігін танытатын қасиеті.
Стильаралық диффузия - бір стильге тән тілдік ерекшеліктердің екіншісіне
ауысып, өнімді қолданылуы.
Каламбур – сөз бен сөз тіркестерін ұқсас дыбыстаудан пайда болатын
стилистикалық оралым. Көбінесе поэзияда қолданылып, эмоциялық әсерді,
ұйқасымдылықты күшейту қызметін атқарады, кейде омографтардың, омофондардың
көмегімен құрылады.
Эмоционалды-экспрессивті сөздер - тіліміздегі сан алуан стильдік мәні бар,
сезімге түрлі әсері бар сөздер. Эмоционалды-экспрессивті сөздер адам
сезімін білдіруге, мәнерлілік пен суреттілікті күшейтуге қызмет етеді.
Көркемдік әдіс (грек тілінде methodos – зерттеу жолы) – суреткердің өзі
танып-білген ақиқат дүниеге шығармашылық қарым-қатынасының жалпы ұстанымы,
яғни ақиқат дүниені қайта жасауы.
Күрделi синтаксистiк тұтастық - «күрделi фразалық тұтасым» деп аталады, ол
мәтiннiң мүшеленуiнiң ең кiшi бiрлiгi деп қаралады.
Мәтін стилистикасы - мәтін түзуші тілдік құрылымдардың стильдік қызметін
қарастырады.
Ү БӨЛІМ
ДӘРІС САБАҚТАРЫНЫҢ ҚЫСҚАША КОНСПЕКТІСІ
1-ТАҚЫРЫП: Стилистика пәні, міндеті, мақсаты.
Дәріс жоспары:
1. Стилистиканың жалпы мәселелері.
2. Стилистика және оның жалпы халықтық тілге қатысы.
3. Стилистиканың тіл білімі салаларымен байланысы, оның негізгі обьектісі:
грамматика, лексикология, фонетика
Мақсаты: Стилистика пәні, міндеті, жалпы мәселелері туралы түсінік беру.
Қысқаша мазмұны:
Стилистиканың зерттеу нысандары - тілдің барлық (фонетикалық,
морфологиялық, синтаксистік) деңгейлеріндегі құралдар. Стилистика өз
ішінде мынадай салаларға жіктеледі:
1. Құрылымдық стилистика немесе тіл стилистикасы.
2. Қолданымдық стилистика немесе сөз стилистикасы.
3. Көркем әдебиет стилистикасы
4. Нормативтік немесе практикалық стилистика.
Құрылымдық стилистика тілдік құралдардың стилистикалық қасиеттерін нақты
қолданыс жағдайына қатыссыз тұрғыда қарастырады. Қолданымдық стилистика
тілдік құралдардың белгілі бір қолданыс саласында қызмет ету ерекшеліктерін
зерттейді.
Лингвистикалық стилистика, яғни тіл стилистикасы - тіл ғылымының елеулі
бір саласы. Лингвистикалық стилистика қоғамдық-әлеуметтік, өндірістік,
идеологиялық, моральдық-психологиялық т.б. салаларға байланысты қағаз
бетіне түскен немесе ауызша айтылған мәтіндердегі жеке сөздердің, сөз
тіркестерінің, сөйлемдердің немесе олардан да көлемді құрылымдағы
конструкциялардың тілін қарастырады. Екінші сөзбен айтқанда, дыбыстардан
бастап күрделі синтаксистік тұтастық пен толық мәтінге дейінгі бірліктердің
(единицалардың) қай-қайсысы да стилистиканың зерттеу нысаны болып
табылады.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Балақаев М. Томанов М. Жанпейісов Е. Манасбаев Т. Қазақ тілінің
стилистикасы. Алматы, 1974, 264 б.
2. С.Хасанова, Ғ.Жексембаева Қазақ тілінің стилистикасы. Алматы, 1999
3. Мұсабекова Ф. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Алматы, 1982
4. Е.Жұбанов Қазақтың ауызекі көркем тілі, Алматы, 1996
5. Сергалиев М.С., Нургожина Ш.И. Эмоциональная-экспрессивная лексика
казахского разговорного языка. Алматы, 1995
6. М.Балақаев, М.Серғалиев Қазақ тілінің мәдениеті. Алматы, 2004
2-ТАҚЫРЫП: Стилистиканың негізгі мәселелері мен әдістері
Дәріс жоспары:
1. Стилистиканың негізгі ұғым, категориялары.
2. Стилистикадағы «стиль» ұғымы.
3. Тілдік құралдардың стилистикалық сипаттамасы.
Мақсаты: Эстетикалық ой-толғамдардың дамуымен танысу
Қысқаша мазмұны:
Стиль деп белгілі бір тілдегі лексикалық, грамматикалық және фонетикалық
тәсілдердің қолданылу принциптерін атайды.
Стилистика тілдік құралдардың стильдік мағыналары мен бояуларын,
мәнерлегіштік, көркемдегіштік мүмкіндіктерін, функционалдық стиль түрлерін
қарастырады. Әрбір функционалды стильдің стильдік бояуға ие ерекше тілдік
құралдары болады және тілдік құралдарды пайдалануы жағынан әр стиль
өзгелерден ерекшеленіп тұрады. Функциональдық стильді топтастыру мәселесі
тіл білімінде әлі де болса толық шешімін тапқан жоқ. Орыс тілі мамандарында
стильдерді классификациялауға байланысты әр түрлі пікірлер бар. Орыс тіл
білімінде стильді әр түрлі тармақтарға бөлу, функционалды стильдерді
топтаған кезде әр түрлі принципке сүйену кездеседі. Стильдерді топтастыру
мәселесі Н.А.Мещерский, Б.А.Ларин, А.И.Ефимов, Г.О.Винокур, В.В.Виноградов,
Ф.П.Филин, С.И.Котков, Д.С.Лихачев, А.И.Иванова, Р.А.Будагов, М.Кожина
т.б. көптеген ғалымдар еңбектерінде сөз болады.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Балақаев М. Томанов М. Жанпейісов Е. Манасбаев Т. Қазақ тілінің
стилистикасы. Алматы, 1974, 264 б.
2. С.Хасанова, Ғ.Жексембаева Қазақ тілінің стилистикасы. Алматы, 1999
3. Мұсабекова Ф. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Алматы, 1982
4. Е.Жұбанов Қазақтың ауызекі көркем тілі, Алматы, 1996
5. Сергалиев М.С., Нургожина Ш.И. Эмоциональная-экспрессивная лексика
казахского разговорного языка. Алматы, 1995
6. М.Балақаев, М.Серғалиев Қазақ тілінің мәдениеті. Алматы, 2004
3-ТАҚЫРЫП: Әдеби тіл стильдері
Дәріс жоспары:
1.Сөйлеу стилі.
2.Кітаби жазба стиль.
3.Іс-қағаздар стилі мен ресми стиль.
4.Публицистикалық стиль.
5.Ғылыми стиль.
6.Көркем әдебиет стилі.
Мақсаты: Әдеби тіл стильдерінің түрлерімен танысу.
Қысқаша мазмұны:
Әдеби тілдің стильдерін классификациялауда ғалым Д.Э.Розенталь орыс
тілінің функциональды стильдерін мынадай топтарға бөледі:
Ауызекі сөйлеу стилі; Жазба (кітаби) стиль; Публицистикалық стиль; Көркем
әдебиет стилі.
Cтилистика және стильдің мәні тілдің коммуникативтік аспектісімен, оның
қолдану, қызмет ету мәселелерімен тығыз байланысты. Тіл құрылымының
зерттелуінен оның қызмет етуін зерттеуге дейінгі лингвистикалық мүдделердің
жалпы бұрылысына байланысты функционалдық-стилистикалық зерттеулер
ХХғасырдың 60 ж.ж. тереңдей түседі. Қазақ тіл білімінде де түрлі
топтастырулар бар:
І. Сөйлеу стилі
ІІ. Кітаби жазба стильдер
III. Іс-қағаздар және ресми стиль
IV. Көсемсөз стилі /Публицистикалық стиль/
V. Ғылыми стиль
VI. Көркем әдебиет стилі
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Балақаев М. Томанов М. Жанпейісов Е. Манасбаев Т. Қазақ тілінің
стилистикасы. Алматы, 1974, 264 б.
2. С.Хасанова, Ғ.Жексембаева Қазақ тілінің стилистикасы. Алматы, 1999
3. Мұсабекова Ф. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Алматы, 1982
4. Е.Жұбанов Қазақтың ауызекі көркем тілі, Алматы, 1996
5. Сергалиев М.С., Нургожина Ш.И. Эмоциональная-экспрессивная лексика
казахского разговорного языка. Алматы, 1995
6. М.Балақаев, М.Серғалиев Қазақ тілінің мәдениеті. Алматы, 2004
4-ТАҚЫРЫП: Функциональды стильдердің тілдік сипаттамасы
Дәріс жоспары:
1. Функциональдық стильдердің стилдік белгілері.
2. «Стилистикалық норма»ұғымы туралы.
3. Стилистикалық қате және оның түрлері.
Мақсаты: Функциональдық стильдердің стильдік белгілерімен таныстыру
Қысқаша мазмұны:
Функционалдық стиль түрінің әрқайсысының өзіне тән стильдік белгісі
болады. Стильдік белгі дегеніміз – белгілі бір функционалдық
стильдің даралығын, басқа стильдерден өзгешелігін
танытатын қасиеті. Мысалы, көркем әдебиет стиліне тән ерекшелік – сөздің
бейнелілігі, эстетикалық қуаты. Ғылыми тілге тән басты белгі – сөздің
дәлдігі, нақтылығы. Функционалдық стильдерге қойылатын белгі кейде бірнеше
түріне ортақ болуы мүмкін. «Қазақ әдеби тілінің әрбір функциональдық стилі
өзіндік ерекшеліктерге ие. Осы ерекшеліктері арқылы олар бір-бірінен
дараланады.
Әр стильдің өзіндік белгілерін, қасиеттерін, ерекшеліктерін танып,
білудің қазақ тілінде ерекше мәні бар. Әдеби тілдің функционалдық
стилдерінің тығыз байланыста болуы, олардың саралануының кейіннен пайда
болған құбылыс екенін растайды. Бұл байланыс бір функциональдық стильге тән
амал-тәсілдің екінші бір функциональдық стильде қолданылуынан, бір
функиональдық стильдің екіншісіне әсер етуінен, соның нәтижесінде әдеби
тілдің стильдер жүйесінің дамуынан байқалады. Бір стильге тән тілдік
ерекшеліктердің екіншісіне ауысып, өнімді қолданылуы стильаралық диффузия
деп аталынады».
Стилистикалық норма – қолданыс тіліне қойылатын барлық функионалдық-
стилистикалық талаптардың жиынтығы.
Сөз қолданудағы стильдік нормаға сай емес қолданыстар стильдік қателер
деп танылады. Орынсыз қолданылған, бұзып айтылған әрбір сөз немесе сөз
тіркесі стильдік қатеге жатады. Сөйлем ішінде бір сөздің немесе сөз
тіркесінің орынсыз қайталануын да стильдік қате деп танимыз.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Балақаев М. Томанов М. Жанпейісов Е. Манасбаев Т. Қазақ тілінің
стилистикасы. Алматы, 1974, 264 б.
2. С.Хасанова, Ғ.Жексембаева Қазақ тілінің стилистикасы. Алматы, 1999
3. Мұсабекова Ф. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Алматы, 1982
4. Е.Жұбанов Қазақтың ауызекі көркем тілі, Алматы, 1996
5. Балақаев М. Қазақ әдеби тілі және оның нормалары. А, 1984
5-ТАҚЫРЫП: Қазақ тілі лексикасы туралы жалпы түсінік
Дәріс жоспары:
1. Лексикалық стилистика
2. Синоним, омоним, антонимдердің қолданылуы
Мақсаты: Қазақ тілі лексикасының стилистикамен байланысы туралы жалпы
түсінік.
Қысқаша мазмұны:
Көркем әдебиеттегі синонимдер бір сөзді қайталап қолдана бермеу үшін, әрі
ойды толықтырып, нақтылып жеткізу үшін, оқырманға әсерлілігін арттыру үшін
қолданылады. Жүйелі синонимдерге мәтіннен тысқары күйінде де мағыналық
жағынан жақын немесе тепе-тең келетін сөздер жатады. Олар мәтін ішінде
қолданбай-ақ, сол күйінде синонимдік қатар жасай алады. Ал, тек мәтін
ішіндегі қолданысына қарай синонимдік қатар құрай алатын түрлерін
контекстік синонимге жатқызамыз.
Тілімізде синонимдер әр түрлі стильдік мақсаттарға орай жұмсалады.
Лексикалық синонимдердің мәтін ішінде атқаруы мүмкін стилистикалық
қызметтерін былайша санамалап көрсетуге болады:
1. салғастыру қызметі
2. қарсылықты қатынасты білдіру қызметі
3. юмор туғызу
4. эмоционалдық қызметі.
Антонимдер де сөйлемде сан алуан стильдік қызмет атқара алады. Антоним
сөздер арқылы сөз мағынасы әр жақты, шебер айқындалады. Әсіресе сөздердің
толып жатқан нәзік қолданыстары нақты ашылады.Антонимдердің қызметінен
қарама-қарсы ұғымдағы сөздердің оқиғаға бірдей дәрежеде қатынасатынын
байқауға болады. Қарсылықты ұғымдардың екеуі де бір оқиға ішінде қатар
жүреді. «Антонимдер сөйлем ішінде тек қарама-қарсылыққа ғана түспей,
күшейту, қосымша мағына үстеуді, нақтылауды, салыстыруды, бірлесуді,
ауысуды т.б. көрсетеді. Антонимдер ойды ықшамдап, әсерлі етіп беруге де
қызмет етеді. Мысалы, Кеңшілікте дос та дос, қасың да дос, Таршылықта
қайрылған дос та өзгеше (Абай).
Тіліміздегі омонимдердің әр алуан стильдік қызметі бар. Омонимдердің
стильдік қызметтерінің негізгісі – каламбур болуы. Каламбур – сөз бен сөз
тіркестерін ұқсас дыбыстаудан пайда болатын стилистикалық оралым. Каламбур
көбінесе поэзияда қолданылып, эмоциялық әсерді, ұйқасымдылықты күшейту
қызметін атқарады. Каламбур кейде омографтардың, омофондардың көмегімен
құрылады.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Балақаев М. Томанов М. Жанпейісов Е. Манасбаев Т. Қазақ тілінің
стилистикасы. Алматы, 1974, 264 б.
2. С.Хасанова, Ғ.Жексембаева Қазақ тілінің стилистикасы. Алматы, 1999
3. Мұсабекова Ф. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Алматы, 1982
4. Е.Жұбанов Қазақтың ауызекі көркем тілі, Алматы, 1996
6-ТАҚЫРЫП: Сөздердің экспресивтік-эмоционалдық бояуы
Дәріс жоспары:
1. Эспрессивтік-эмоционалдық сөздер
2. Сөздердің экспрессивтік-эмоционалдық бояуы
Мақсаты: Сөздердің экспресивтік-эмоционалдық бояуы туралы түсінік беру.
Қысқаша мазмұны:
Тіліміздегі сан алуан стильдік мәні бар, сезімге түрлі әсері бар сөздерді
эмоционалды-экспрессивті сөздер дейміз. Эмоционалды-экспрессивті сөздер
адам сезімін білдіруге, мәнерлілік пен суреттілікті күшейтуге қызмет етеді.
Мысалы, қала, бала деген сөздермен салыстырғанда, шаһар, бүлдіршін,
бөбек деген сөздердің бейнелілігі, әсерлілігі анық байқалады.
«Эмоционалдық сөздер мен экспрессивті сөздердің арасына тепе-теңдік
белгісін қоюға болмайды. Тілдегі эмоционалдық элементтер адам сезімін
білдірсе, экспрессивтік амалдар эмоцияны, ерікті ойды білдіруде де
мәнерлілікті, бейнелілікті күшейтуге қызмет етеді».
Эмоционалды сөздер өз мағынасына қосымша адамның көңіл-күйін, көқарасын,
жақсы көру, жек көру, жақтырмау, таңырқау, сенімсіздік т.б. сияқты
қатынасын білдіре алады. Олар ойдың әсерлілігін арттыруда үлкен роль
атқарады. Эмоционалды-экспрессивті сөздер көбінесе көркем әдебиет стилі мен
сөйлеу стилінде, көсемсөз стилінде жұмсалады. Ғылыми және ресми-іскери
стильде сирек қолданылады. Экспрессивтік бояу әр стильде әр түрлі болып
келеді. Экспрессивтік бояу – жеке сөздерде де, фразеологиялық орамдарда да,
синтаксистік құрылымдарда да кездеседі. Кей жағдайда тілдегі қосымшалардың
да экспрессивтік реңкі болуы мүмкін. Тәуелдік жалғаудың екінші, үшінші
жақтарының қолданылу ерекшеліктеріне қарай, құрметтеу, силау, мысқылдау,
кекету, қомсыну сияқты қосымша әр қилы экспрессивтік реңк береді.
Тіліміздегі кейбір жұрнақтар силау, құрметтеу, еркелету, қомсыну, кекету
мағыналарын береді: әкетай, ағажан, Мәке, Секе, апай, ағай, ағайынсымақ,
туыссымақ т.б. Мұндай сөздер ойды жеткізуде әрі әсерлі, әрі бейнелегіштік,
мәнерлегіштік қасиетімен көзге түседі.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Балақаев М. Томанов М. Жанпейісов Е. Манасбаев Т. Қазақ тілінің
стилистикасы. Алматы, 1974, 264 б.
2. С.Хасанова, Ғ.Жексембаева Қазақ тілінің стилистикасы. Алматы, 1999
3. Мұсабекова Ф. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Алматы, 1982
4. Е.Жұбанов Қазақтың ауызекі көркем тілі, Алматы, 1996
5. Уәлиев Н. Сөз мәдениеті. Алматы, 1984, 39 б.
7-ТАҚЫРЫП: Фразеология туралы түсінік.
Дәріс жоспары:
1. Фразеологизмдердің стилистикалық қызметі.
2. Фразеологиялық синонимдер.
3. Бейтарап қолданылатын фразеологизмдер.
4. Орыс тілінен енген фразеологизмдердің қолданылуы.
Мақсаты: Фразеологизмдердің стилистикалық қызметі туралы мәлімет
Қысқаша мазмұны:
Фразеологизмдердің жеке сөздерге қарағанда көріктеуіш құрал ретінде
жұмсалатын бейнелі, экспрессивті, эмоционалды қызметі ерекше.
Жазушы кез келген өмір құбылысын суреттеуде болсын, кейіпкер бейнесін
жасауда болсын фразеологизмдерді орынды қолдану арқылы оқырманға айтайын
деген ойын дәл, анық әрі әсерлі етіп жеткізеді. Тұрақты тіркестер күрделі
ой- түйіндерді ықшамдап аңғартатын, көркемдік құрал. Жазушы адам мінезінің
толып жатқан қыр-сырын, оның сыртқы бейнесін, ішкі жан дүниесін әртүрлі
тілдік тәсілдерді қолдану арқылы бейнелейді. Кейіпкер бейнесін, оның түр-
тұлғасын, ішкі сезім иірімдерін әсерлі етіп жеткізуде әсіресе,
фразеологизмдердің қызметі ерекше.
«Тұрақты сөз тіркестеріне эмоционалды-экспрессивті болу тән. Экспрессивті
тұрақты сөз тіркесі сезімге ерекше әсер етеді. Мұндай тұрақты тіркестер
әртүрлі көңіл-күйге байланысты жұмсалады». Көркем шығарма тіліндегі
фразеологиялық тіркестерді талдау арқылы - әрбір автордың өзіндік стиль
жасаудағы тілдік тәсілдерінің бояу-өрнегін айқындауға болады.
Қазақ фразеологизмдері функционалды-стилистикалық ерекшеліктеріне қарай
мынадай стильдік топтарға жіктеледі:
1. Бейтарап қолданыстағы фразеологиялық тіркестер.
2. Кітаби фразеологиялық тұлғалар.
3. Ауызекі сөйлеу тіліндегі фразеологиялық тіркестер.
4. Қарапайым сөйлеу тіліндегі фразеологиялық тіркестер.
Көркем шығарма тілінде қарапайым фразеологизмдердің де стильдік қызметі
ерекше. «Әдеби тіл нормасына сай келмейтін, жай дөрекі тұрақты тіркестерді
қарапайым фразеология дейміз. Алайда ол әдеби тіл нормасына жатпағанмен,
көркем әдебиетте образ жасау үшін кейіпкердің сөзінде кездесіп отырады.Бұл
тілдік амал арқылы жазушы кейіпкердің ой-өрісін, өскен ортасын, әлеуметтік
халін, мінез-құлқын көрсетеді».
«Сенің өзің ноғайсың!» деді қартаңдау біреу. «Атаңның басы!» - дедім мен
айғайлап (М.М.)
«Жын соққан ба өзін!» деді күбірлеп (М.М.) Берілген мысалдардағы
қарапайым фразеологизмдер кейіпкердің мәдени дәрежесінен, мінез-құлқы мен
алған тәрбиесінен хабар береді. Мұндай қарапайым фразеологизмдер тек
кейіпкер тілінде ғана кездеседі және жағымсыз реңкімен, төменгі
стилистикалық функциясымен ерекшеленеді.
Фразеологизмдер сөйлеу тілінде де, жазба тілде де көп қолданылады.
Фразеологизмдерді қолданудың екі түрлі стилистикалық тәсілі бар:
1.Фразеологизмдердің жалпыхалықтық тілде қолданылуы.
2.Фразеологизмдердің өзгертіліп, авторлық өңдеумен қолданылуы.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Балақаев М. Томанов М. Жанпейісов Е. Манасбаев Т. Қазақ тілінің
стилистикасы. Алматы, 1974, 264 б.
2. С.Хасанова, Ғ.Жексембаева Қазақ тілінің стилистикасы. Алматы, 1999
3. Мұсабекова Ф. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Алматы, 1982
8-ТАҚЫРЫП: Грамматикалық стилистика туралы жалпы түсінік.
Дәріс жоспары:
1. Морфологиялық құрылыстың негізгі стильдік белгілері.
2. Морфологиялық тұлғалардың жеке стиль түрлеріне қатысы.
Мақсаты: Грамматикалық стилистика туралы жалпы түсінік беру.
Қысқаша мазмұны:
Морфологияның стилистикалық құралдарына морфологиялық ұғымдар,
категориялардың варианттық түрлері, яғни синонимдер және грамматикалық
категориялардың бір ғана мағынада емес, әр түрлі мағынада жұмсалатын
түрлері, яғни омонимдер т.б. тілдің икемділік қасиетін танытатын бірліктері
жатады. Морфологиялық синонимдер морфологиялық тұлғалардың, қосымшалардың
мағыналас болып келуі.
Морфологиялық құралдардың қолданылу сипатына қарай жазба стильдерді екі
топқа бөліп қарастырушылық бар. Морфологиялық құрамы тұрғысынан кеңсе стилі
мен ғылыми стиль бір-біріне жақын. Көркем әдебиет стилі мен публицистикалық
стиль бір-бірімен үндесіп жатады. Соған орай публицистикалық стильде жиі
кездесетін морфологиялық тұлғалар көркем әдебиет тілінде де біршама жиі
қолданылады.
Кеңсе және ғылыми әдебиеттер тілінің басты бір ерекшелігі олардың
құрамында автордың субъективтік көзқарасы, қатынасы көрінбейді. Соған орай
кеңсе қағаздарының тілінде, сондай-ақ ғылыми әдебиеттер тілінде кішірейткіш
мәнді аффикстер көп қолданылмайды.
Зат есімге қосылып, кішірейткіш мәнге үстеме экспрессивтік мәнер
туғызатын аффикстер де ресми –іскери стиль мен ғылыми стильде жиі ұшыраса
қоймайды. Ғылыми стиль мен ресми-іскери стильде кездесе қоймайтын
морфологиялық тұлғалардың бірі – сын есімнің салыстырмалы, күшейтпелі
шырай, яғни сын есімнің салыстырмалы шырайын жасайтын –рақ, -рек жұрнағы
және толық мәнді сөздің алғашқы буыны қайталану арқылы, сондай-ақ, өте,
аса, тым, тіпті сөздерінің негізгі сын есімдерге тіркесе келуі арқылы
жасалатын күшейтпелі шырай түрлері.
Ғылыми стиль мен ресми стильде халықаралық, көзқарас, еңбеккүн сияқты
біріккен сөздер көп жұмсалады.
Көркем әдебиет тілі мен көсемсөз стилінде тілге тән морфологиялық
тұлғалардың барлығы бірдей қолданылады.
Әдеби тіл нормасына жатпайтын және жергілікті тіл ерекшеліктер болып
табылатын морфологиялық тұлғалар да бұл стиль салаларында кездесе береді.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Балақаев М. Томанов М. Жанпейісов Е. Манасбаев Т. Қазақ тілінің
стилистикасы. Алматы, 1974, 264 б.
2. С.Хасанова, Ғ.Жексембаева Қазақ тілінің стилистикасы. Алматы, 1999
3. Мұсабекова Ф. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Алматы, 1982
4. Е.Жұбанов Қазақтың ауызекі көркем тілі, Алматы, 1996
5. Балақаев М. Қазақ әдеби тілі және оның нормалары. А, 1984
6. Серғалиев М. Стилистика негіздері. Астана, 2006.
9-ТАҚЫРЫП: Сөз таптарының қолданылуы.
Дәріс жоспары:
1.Есімдіктердің қолданылуы.
2.Етістік тұлғаларының қолданылуы.
3.Етістіктің шақтық тұлғалары.
Мақсаты: Сөз таптарының стильдік қызметін саралау.
Қысқаша мазмұны:
Морфологиялық тұлғалар, оның ішінде сөз таптары да кей жағдайда стильдік
жүк арқалай жұмсалуы мүмкін. Стильдік қызметті етістік және есімдік сияқты
сөз таптары да атқара алады. Бұйрық мәніндегі етістіктер кейде стильдік
мақсатта, кекесін немесемысқыл мәнінде, кейде тілек, өтініш мәнінде
жұмасалады. Кейде олар әр түрлі көңіл күйді де білдіреді.
Етістіктің шақтық тұлғалары да бірқатар орындарда стильдік мәнде жұмсала
алады.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Балақаев М. Томанов М. Жанпейісов Е. Манасбаев Т. Қазақ тілінің
стилистикасы. Алматы, 1974, 264 б.
2. С.Хасанова, Ғ.Жексембаева Қазақ тілінің стилистикасы. Алматы, 1999
3. Мұсабекова Ф. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Алматы, 1982
4. Е.Жұбанов Қазақтың ауызекі көркем тілі, Алматы, 1996
5. Балақаев М. Қазақ әдеби тілі және оның нормалары. А, 1984
10-ТАҚЫРЫП: Синтаксистік стилистиканың қолданылуы.
Дәріс жоспары:
1. Синтаксистік құрылыс және стильдер жүйесі.
2. Синтаксистік синонимдер.
3. Экспрессивті білдірудің синтаксистік тәсілдері.
Мақсаты: Синтаксистік стилистиканың қолданылуы туралы мәлімет беру.
Қысқаша мазмұны:
Көркем шығарманың стильдік даралығын ұйымдастырып белгілеуде тілдің
құрылымдық, синтаксистік құралдарының қызметі ерекше. Жазушы үшін оның
сөйлемдерінің құрылысы мен көлемі, байланысу тәсілдері мен бір-біріне
орналасу реттері бәрібір емес. Сондай-ақ сөйлем ішіндегі сөздердің орын
тәртібі, айтылу ырғағы, керек десеңіз, тыныс белгілеріне дейін белгілі бір
жүк арқалап, стильдік көркемдік қызмет атқарып тұрады».
Әр жазушының өзіне тән сөз қолдану тәсілі оның суреткерлік шеберлігіне
байланысты. Көркем шығармада кейіпкер бейнесін беруде кейіпкер тілінде
қолданылған қаратпа, қыстырма сөздердің де өзіндік қызметі бар.
Синтаксистік стилистикада синонимдердің орны ерекше. Синтаксистік синоним
болу үшін мынадай шарттардың орындалуы қажет: синтаксистік қатынас болуы
қажет, құрылымдардың лексикалық құрамы бірдей болуы тиіс, мағыналық
жақындық болуы тиіс. Синтаксистік құрылымдардың синонимдік қатар түзуінің
тағы бір шарты – олардың арасында мағыналық, тұлғалық айырмашалақтың болуы.
Бұл арада синтаксистік құрылымдар синонимдік қатарға түсу үшін мағыналық
жақындықтары болуымен қатар, олардың мағыналары арасында сәл де болса
айырмашылық та болуы тиіс. Синтаксистік синонимдерге тән тағы бір белгі –
экспрессивтілік пен модальділік.
Синтаксистік сионимге тән белгілер қатарына трансформациялықты да
жатқызуға болады.
«Екі не одан көп сөз тіркестері немесе сөйлемдер бір-бірімен синоним болу
үшін, алдымен олар параллелизм болулары керек. Параллелизм болмаған
конструкциялардың синоним құрулары мүмкін емес. Демек, синоним –
параллелизмнің бір түрі. Синонимдердің кезкелгені параллелизм болады да,
кез келген параллелизм синоним болмауы – табиғи құбылыс».
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Балақаев М. Томанов М. Жанпейісов Е. Манасбаев Т. Қазақ тілінің
стилистикасы. Алматы, 1974, 264 б.
2. С.Хасанова, Ғ.Жексембаева Қазақ тілінің стилистикасы. Алматы, 1999
3. Мұсабекова Ф. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Алматы, 1982
4. Е.Жұбанов Қазақтың ауызекі көркем тілі, Алматы, 1996
5. Балақаев М. Қазақ әдеби тілі және оның нормалары. А, 1984
11-ТАҚЫРЫП: Сөйлем және оның түрлерінің стильдік қызметі
Дәріс жоспары:
1. Хабарлы сөйлемдердің стильдік қызметі.
2. Сұраулы сөйлемдердің стильдік қызметі.
3. Бұйрықты сөйлемдердің стильдік қызметі.
4. Лепті сөйлемдердің стильдік қызметі.
Мақсаты: Сөйлем және оның түрлерінің стильдік қызметіне тоқталу.
Қысқаша мазмұны:
Хабарлы, сұраулы, лепті, бұйрықты сөздер автор сөзінде де, кейіпкер
сөзінде де әр түрлі стильдік реңк білдіре алады. Кейіпкердің аузынан
шыққан сөзінен оның ойы, көзқарасы қоса көрінеді. Кейіпкер сөзі оның
дүниетанымын, пікір таласын, мінез қырларын береді. Кейіпкер тіліндегі
хабарлы сөйлемдер де сол бейненің бір қырын танытады.
Хабарлы сөйлемдер тәрізді сұраулы, бұйрықты, лепті сөйлемдер де кейіпкер
тілінде әр түрлі мағыналық реңктерге ие болады. Мұндай сөйлемдер
үстемеленіп жұмсалуы арқылы кейіпкерлердің сезімін, көңіл –күйін тереңдете,
күшейте суреттейді.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Балақаев М. Томанов М. Жанпейісов Е. Манасбаев Т. Қазақ тілінің
стилистикасы. Алматы, 1974, 264 б.
2. С.Хасанова, Ғ.Жексембаева Қазақ тілінің стилистикасы. Алматы, 1999
3. Мұсабекова Ф. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Алматы, 1982
4. Е.Жұбанов Қазақтың ауызекі көркем тілі, Алматы, 1996
12-ТАҚЫРЫП: Қайталама сөздер мен бірыңғай мүшелердің стильдік қызметі.
Дәріс жоспары:
1. Қайталамалар туралы түсінік.
2. Қайталамалардың стильдік қызметі.
3. Бірыңғай мүшелердің стильдік мақсатта жұмсалуы
Мақсаты: Қайталама сөздер мен бірыңғай мүшелердің стильдік қызметі.
Қысқаша мазмұны:
Көркемдік әдіс (грек тілінде methodos – зерттеу жолы) – суреткердің өзі
танып-білген ақиқат дүниеге шығармашылық қарым-қатынасының жалпы ұстанымы,
яғни ақиқат дүниені қайта жасауы. Көркемдік әдіс - әдебиеттану ғылымндағы
маңызды ұғымдардың бірі. Ол көптеген қаламгерлер шығармашылығында қайталана
отырып, өнердегі өмірді бейнелеудің ортақ ерекшеліктерін айқындап, сол
арқылы бір немесе бірнеше елде әдеби ағым (бағыт) туындатады. Мысалы,
реализм, романтизм, символизм т.с.с. Өмірді көркем бейнелеу сипаты, ең
алдымен, қаламгердің өмірді бейнелеу үшін таңдаған әдісінің негізінде пайда
болады. Әдебиетттану қырынан алғанда, стиль – жазу машығы, жазушының, жеке
шығарманың, әдеби бағыттың, ұлт әдебиетінің өзіндік сипатын танытатын
образдар жүйесінің, көркемдеу құралдарының тұрақты жиынтығы. Әр жазушының
стиль ерекшелігін оның шығармасындағы көркем компонентерін тану арқылы
айқындаймыз. Әр жазушының өзіне ғана тән суреттеу стилі, сөз саптау мәнері
бар. Ол сол жазушының барлық шығармаларында көрініс беріп отырады.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Балақаев М. Томанов М. Жанпейісов Е. Манасбаев Т. Қазақ тілінің
стилистикасы. Алматы, 1974, 264 б.
2. С.Хасанова, Ғ.Жексембаева Қазақ тілінің стилистикасы. Алматы, 1999
3. Мұсабекова Ф. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Алматы, 1982
13-ТАҚЫРЫП: Күрделі синтаксистік тұтастықтардың стильдік қызметі.
Дәріс жоспары:
1. Күрделі синтаксистік тұтастық туралы түсінік.
2. Күрделі синтаксистік тұтастықтардың түрлері.
3. Күрделі синтаксистік тұтастықтардың стильдік мақсатта қолданылуы.
Мақсаты: Күрделі синтаксистік тұтастықтардың стильдік қызметіне тоқталу.
Қысқаша мазмұны:
Ж.Қайшығұлова күрделi синтаксистiк тұтастықты «күрделi фразалық тұтасым»
деп атайды, оны мәтiннiң мүшеленуiнiң ең кiшi бiрлiгi деп қарайды және
мәтiн байласымының үш түрiн көрсетедi :
1.Сөйлемнiң сатылық /бiрiздiлiк/ немесе тiзбектiк байласымы.
2.Параллельдiк тәсiлi бар сөйлемдер тiзбегi.
3.Сөйлем байласымының параллельдiк тәсiлi.
Жазушының стилiн анықтауда күрделi синтаксистiк тұтастықтардың, олардың
түрлерi мен байланысу тәсiлдерiнiң де өзiндiк орны бар. Себебi күрделi
синтаксистiк тұтастықтар шығармада әр түрлi стильдiк қызмет те атқаруы
мүмкiн. Күрделi синтаксистiк тұтастықта автор ой жүйесiмен қатар оның әр
түрлi экспрессивтiк-эмоциялық, модальдiк реңктерi де берiледi.
Әуелде ауыр қылмыстыларға кешiрiм жасауды жоспарламаған Ораз Мұхамед
зынданның жеке бөлiктерiн аралау үстiнде жазалы жұрттың ешқайсысын да
кеңшiлiктен қақпады. Бәрi де жазалы емес, жапалы көрiнген. Жапалы емес,
жалалы. (М.М.)
Берiлген мысалда күрделi синтаксистiк тұтастық тiзбектi байланысқа
құрылған. Бiрiншi сөйлемдегi бiр сөз екiншi сөйлемде, екiншi сөйлемнiң бiр
сөзi үшiншi сөйлемде қайталанып келiп отырады. Сол арқылы жазушы
кейіпкерлер басындағы күйді мейлінше тереңдетіп, оқырман сезіміне әсерін
күшейте түседі.
Күрделi синтаксистiк тұтастықтар кейiпкер портретiн жасауда ерекше қызмет
атқаруы мүмкін.
Қырынан қарағанда қыз әп-әдемi болып көрiнедi екен. Тайқылау бiткен тар
маңдайы да, артық-ауыс жерлерi қырналып, қажеттi қалыпқа түсiрiлген қою
қара қасы да ұнасымды. Екi танауы делдиiңкi, келiссiз мұрны да қырлана
қалғандай. Жалпақ, доғал иегi де қайтадан қашалғандай мүсiндi. Тал бойына
жараспай тұрған мүше – астыңғы ернi iсiңкi. Үстiңгi ернi түрiк бiткен үлкен
ауыз ғана. Әйткенмен, Әлия дәл осы сәтте маған әжептәуiр оңды қыз тәрiздi
көрiндi (М.М.).
«Көркем шығарма құрылымында күрделі синтаксистік тұтастықтар бір оқиғадан
екінші оқиғаға, бір баяндау планынан басқасына өтуді ұйымдастырып отырады,
сөйтіп шығарманың жалпы сюжеттік өрбуін ұйымдастырумен қатар, баяндаудың әр
түрлі рең құбылыстары бір-бірімен ауыстырып отыратын стильдік амал ретінде
пайдаланылады. Күрделі синтаксистік тұтастық арқылы жазушының не
кейіпкердің психологиялық көңіл-күйі ашылады. Белгілі бір оқиға тарамдай
бяндалады, кейіпкердің портреті жасалады. Ондайда күрделі синтаксистік
тұтастықтар оқиғаның. Автор ойының жалпы ағымын ғана беріп қоймай, түрлі
экспрессивтік-эмоциялық қырларын, модальдік реңктерін және сол арқылы
туатын түрлі ассоциацияларды қоса білдіреді».
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Балақаев М. Томанов М. Жанпейісов Е. Манасбаев Т. Қазақ тілінің
стилистикасы. Алматы, 1974, 264 б.
2. С.Хасанова, Ғ.Жексембаева Қазақ тілінің стилистикасы. Алматы, 1999
3. Мұсабекова Ф. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Алматы, 1982
4. Е.Жұбанов Қазақтың ауызекі көркем тілі, Алматы, 1996
14-ТАҚЫРЫП: Мәтін стилистикасы.
Дәріс жоспары:
1. Мәтін туралы түсінік.
2. Мәтін құрылымы.
3. Мәтін стилистикасы
Мақсаты: Мәтін стилистикасы туралы түсінік.
Қысқаша мазмұны:
Мәтін стилистикасы мәтін түзуші тілдік құрылымдардың стильдік қызметін
қарастырады. Мәтін құрамындағы тілдік бірліктері, күрделі синтаксистк
тұтастықтар, абзац, троп түрлері т.б. құралдар белгілі бір стильдік
мақсатқа орай жұмсалуы мүмкін.
Эпитеттер заттың немесе құбылыстың әртүрлі белгісін айқындап, оқырманға
әсерлілігін арттырады. Кез келген құбылысты суреттеуде, өзіндік белгі-
қасиеттерін ерекшелеп көрсетуде эпитеттердің қызметі айрықша. Эпитеттер зат-
құбылысты, табиғатты суреттеуде болсын, кейіпкер бейнесін жасауда болсын
жиі жұмсалатын көріктегіш, бейнелегіш құрал.
Арыстан кеуделі, бірақ бет-аузы бүтін, қаршыға көз, қыран қабақты, суық
өңді жас жігіт – Ысмайыл батыр (М.М.).
Омырауы даладай, суық жүз, қыр мұрын, қалың қабақ, қияқ мұртты жас жігіт.
(М.М.).
Бұл мысалдардағы арыстан кеуделі, қаршыға көз, қыран қабақты, суық жүз,
қияқ мұртты деген эпитеттер кейіпкердің бет бейнесін оқырман көз алдына
әкеліп қана қоймайды, оның мінез-құлқынан да хабар береді.
Теңеу – бір затты немесе құбылысты басқа бір зат немесе құбылыспен
салыстыру арқылы сипаттайды. А.Байтұрсынұлы теңеуге мынадай анықтама
береді: «Көріктеу нәрсені айыра көрсетіп, айқын шығаруға жарағанмен,
нәрсенің бейнесін сүгіреттеп көрсетуге күші жетпейді. Ондай орында
белгісіздеу сипатты белгілі сипатқа, белгісіздеу нәрсені белгілі нәрсеге
теңеп, көрнектеп, ашығырақ көрсетеміз.
«Белгілерінің ұқсастығына қарай бір заттың не құбылыстың атауымен
аталуының негізінде сөз мағынасының ауысуы – метафора деп аталады».
Метафора көркем сөз стилінде бейнелеуші, мәнерлеуші тәсілге жатады.
Метафора – сыртқы не ішкі ұқсастығына қарап, бір нәрсені екінші нәрсеге
балау. Метафора сөз мәнін ажарлай өзгертіп, суреттеліп отырған затты не
құбылысты айқындай түсу үшін оларды өздеріне ұқсас өзге затқа не құбылысқа
балау арқылы мазмұнын тереңдетіп, әсерін күшейту».
Б.Хасанов қазақ тіліндегі метафоралардың екі түрін көрсетеді:
«Метафораның екі түрі бар деуге болады: бірі – белгілі бір шешеннің сөз
саптауынан пайда болған индивидуалдық метафора, екіншісі – халықтық сипат
алған дәстүрлі метафора.
Метафоралар ерекше бейнелілігімен қатар танымдық қызмет те атқарады. Олар
дерексіз ұғымдарды анықтап түсіндіреді. Сол арқылы жазушының немесе
кейіпкердің ойын дәл жеткізуге көмектеседі. Мысалы: ұйқының ауылы, көңіл
толқыны, сөздің салмағы. Мұндай бейнелі көркем метафоралар кейіпкер тілінде
де қолданылып, кейіпкердің шешендігін, тапқырлығын көрсетеді: Бүгінгі
шырғалаң – шалшық су, кешесің де өтесің. Ертеңгі дүрбелең – айналып
өткізбес ми батпақ болып шықпасын (М.М.).
Метафора кейде мысқылдық қатынаста беріліп, кейіпкердің мінез-құлқын,
адамдық сипатын да білдіре алады.
Сүйіктім, мен өмірімде талай салпаңқұлақ есекті көрдім, ал мына сенің
ғашығың солардың ішіндегі ең шымқай көгі (М.М.).
«Метонимия – белгілі бір заттар мен құбылыстардың сыртқы және ішкі мән
мағынасының реалды байланыстылығына қарай алмастыру амалы». Метонимия
тәсілі де теңеу мен метафора сияқты кейіпкердің белгі қасиеттерін ерекшелеп
көрсетіп, оқырман назарын аударуда, тұспалдап, астарлап жеткізуде тиімді
тәсіл болып табылады.
Ырсекеңнің қартайғанда көрген жалғыз қызығының тауаны шағылып қайтқаны
мынау (М.М.).
«Құбылтудың бір түрі – кекесін, яки ирония /грек. Eironia –келемеждеу/;
тағы бір түрі мысқыл, яки сарказм /грек.sarkasmos – масқаралау/».
«Юморда күлкілі құбылыстардың ең бір майда, зиянсыз түрлері алынады.
Юмордағы күлкі - әзіл; ал әзіл келемежге айналса, - ирония, келемеж ащы
мысқылға айналып сын үдей түссе, - сарказм болғаны.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Балақаев М. Томанов М. Жанпейісов Е. Манасбаев Т. Қазақ тілінің
стилистикасы. Алматы, 1974, 264 б.
2. С.Хасанова, Ғ.Жексембаева Қазақ тілінің стилистикасы. Алматы, 1999
3. Мұсабекова Ф. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Алматы, 1982
4. Е.Жұбанов Қазақтың ауызекі көркем тілі, Алматы, 1996
5. Балақаев М. Қазақ әдеби тілі және оның нормалары. А, 1984
Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар:
1. Стилистика ғылымы нені зерттейді(
2. «Стилистика» және «стиль» ұғымының пайда болу тарихы(
3. Стилистиканың неше саласы бар және олар қандай мәселелерді қарастырады(
4. Стилистикалық норма дегеніміз не(
5. Синонимия дегеніміз не(
6. Стилистикалық мағына дегеніміз не, оның қандай түрлері бар(
7. Қазақ тілінің стилистикасын зерттеуші қандай ғалымдарды білесіз(
8. Стилистикалық мағынаның қандай жасалу тәсілдері бар(
9. Функциональды стильдердің лексикалық құралдарының ұйымдастыру
ерекшеліктеріне тоқтал.
10. Стилистикалық фигура дегеніміз не, олардың қызметі(
11. Троптың түрлеріне не жатады, олардың стилистикалық қызметіне тоқтал.
12. Контекстік синонимдер мен антонимдердегеніміз не(
13. Сөздің стилистикалық мағынасының функциональды стильдердегі ерекшелігі
неде(
14. Функциональдық стильдер дегеніміз не(
15. Функциональды стильдердің жасалуына әсер ететін тілдік емес факторларға
не жатады(
16. Мақала дегеніміз не, оның қандай түрлері бар(
17. Очерк дегеніміз не, оның қандай түрлері бар(
18. Фельетон дегеніміз не, оның тілдік стильдік ерекшелігі неде(
19. Ресми іс-қағаздар стилінің неше түрі бар, олар несімен ерекшеленеді(
20. Ғылыми стильдің қандай түрлері бар, олардың өзара айырмашылықтары
қандай(
21. Көркем әдебиет стиліндегі шығармаларға қандай ерекшелік тән, мысал
келтір.
22. Ауызекі сөйлеу стилінің өзіне тән ерекшелігі неде(
23. Ауызекі сөйлеу стилі мен кітаби стильдің өзіндік ерешелігі неде, мысал
келтір.
24. Мәтін стилистикасы дегеніміз не?
25. Күрделі синтаксистік тұтастық туралы түсінік.
26. Бірыңғай мүшелердің стильдік мақсатта жұмсалуы.
27. Хабарлы сөйлемдердің стильдік қызметі.
28. Сұраулы сөйлемдердің стильдік қызметі.
29. Бұйрықты сөйлемдердің стильдік қызметі.
30. Лепті сөйлемдердің стильдік қызметі.
ҮІ БӨЛІМ
ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАҒА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ
ТӘЖІРИБЕЛІК (СЕМИНАР) САБАҚ ТАПСЫРМАЛАРЫ
Семинар сабақтарын өткізуге арналған әдістемелік нұсқау
Семинар тақырыптары, онда қарастырылатын сұрақтар қазақ тілінің
стилистикасы ғылымының өзекті теориялық және методологиялық мәселелерін
кеңінен қамтиды. Студенттің білімді өз бетімен алуға ұмтылушылығын,
ізденімпаздық қабілетін арттыру мақсат етіледі. Студенттен әр семинардың
берілген сұрақтарына тыңғылықты әзірленуі талап етіледі. Ол үшін студент
көрсетілген әдебиеттер бойынша әрбір сұрақтың мәнін ашатындай конспект
әзірлеуі қажет. Бұл біріншіден, білімнің жүйелілігін, үздіксіздігін
қамтамасыз етеді. Екіншіден, өздік жұмысты орындау, коллоквиум, кезендік
және қорытынды бақылауға дайындалу барысында пайдасы зор. Семинардың
тақырыбымен танысып алған соң, қажетті әдебиеттерді іріктеп алу қажет. Бір
сұрақтың айналасында айтылған түрлі авторлардың пікірлеріне іштей
салыстырулар жасап, түйінді жерлерін қағаз бетіне түсіру керек. Осы мәселе
төңірегінде өз ойыңыз қандай, соны дәйектеңіз. Бұдан соң белгілі бір
тұжырымды дәлелдеу үшін өзіңіз оқыған көркем туындылардан, сын мақалалардан
мысалдар келтіріңіз. Келесі семинарларда алдыңғы өткен сабақтарда
дайындаған материалдарыңызды, алған біліміңізді дұрыс пайдалана біліп, жаңа
тақырыппен байланыстырып отырыңыз.
№1 семинар тақырыбы: Стилистика пәні, міндеті, мақсаты
Мақсаты: Стилистика пәні, міндеті, жалпы мәселелері туралы түсінік беру
Семинар жоспары:
1. Стилистиканың жалпы мәселелері.
2. Стилистиканың тіл білімі салаларымен байланысы.
3. Жазба әдеби тіл стильдері.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Балақаев М. Томанов М. Жанпейісов Е. Манасбаев Т. Қазақ тілінің
стилистикасы. Алматы, 1974, 264 б.
2. С.Хасанова, Ғ.Жексембаева Қазақ тілінің стилистикасы. Алматы, 1999
3. Мұсабекова Ф. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Алматы, 1982
4. Е.Жұбанов Қазақтың ауызекі көркем тілі, Алматы, 1996
5. Балақаев М. Қазақ әдеби тілі және оның нормалары. А, 1984
6. Әбікенова Г.Т. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Семей ,2006
№2 семинар тақырыбы: Ауызекі сөйлеу стилі
Мақсаты: Ауызекі сөйлеу стиліне тән белгілермен танысу
Семинар жоспары:
1. Ауызекі сөйлеу стиліне тән экстралингвистикалық белгілер.
2. Ауызекі сөйлеу стилінің өзге функционалдық стильдерден тілдік
ерекшеліктері.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Мұсабекова Ф. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Алматы, 1982
2. Е.Жұбанов Қазақтың ауызекі көркем тілі, Алматы, 1996
3. Балақаев М. Қазақ әдеби тілі және оның нормалары. А, 1984
4. Әбікенова Г.Т. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Семей ,2006
№3 семинар тақырыбы: Ресми және іс қағаздар стилі
Мақсаты: Ресми және іс қағаздар стилінің түрлерімен танысу
Семинар жоспары:
1. Ресми және іс қағаздар стилінің түрлері.
2. Ресми және іс қағаздар стилінің лексика-фразеологиялық ерекшеліктері.
3. Ресми және іс қағаздар стилінің морфологиялық ерекшеліктері.
4. Ресми және іс қағаздар стилінің синтаксистік белгілері.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Е.Жұбанов Қазақтың ауызекі көркем тілі, Алматы, 1996
2. Балақаев М. Қазақ әдеби тілі және оның нормалары. А, 1984
3. Әбікенова Г.Т. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Семей ,2006
4. Л.Дүйсенбекова Қазақ ресми іс қағаздары. А., Ана тілі, 2005
№4 семинар тақырыбы: Ғылыми стиль
Мақсаты: Ғылыми стильдің ерекшеліктерімен танысу
Семинар жоспары:
1. Ғылыми стильдің қолданыс аймағы, түрлері.
2. Ғылыми стильдің фонетикалық ерекшеліктері.
3. Ғылыми стильдің лексика-фразеологиялық ерекшеліктері.
4. Ғылыми стильдің морфологиялық және синтаксистік ерекшеліктері
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Б.Шалабай Қазақ тілінің стилистикасы - Алматы, 2006
2. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
3. Әбікенова Г.Т. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Семей ,2006
№5 семинар тақырыбы: Көркем әдебиет стилі
Мақсаты: Көркем әдебиет стилінің түрлерімен танысу
Семинар жоспары:
1. Көркем әдебиет стилінің өзіне тән белгілері.
2. Көркем әдебиет стилінің функционалдық стильдер жүйесіндегі алатын орны
3. Көркем әдебиет және ауызекі сөйлеу стилі.
4. Көркем әдебиет және публицистикалық стиль.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
2. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А, 1976
3. Әбікенова Г.Т. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Семей, 2006
4. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
№6 семинар тақырыбы: Публицистикалық стиль
Мақсаты: Публицистикалық стиль белгілерімен танысу
Семинар жоспары:
1. Публицистикалық стильдің өзіне тән белгілері.
2. Публицистикалық стильдегі шешендік шеберлік.
3. Публицистикалық стильдің жанрлық көптүрлілігі.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
2. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
3. Әбікенова Г.Т. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Семей,2006
4. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
№7 семинар тақырыбы: Стилистикалық норма
Мақсаты: Стильдік норма түрлерімен танысу
Семинар жоспары:
1. Стильдік норма және әдеби тіл нормасы.
5. Ауызекі сөйлеу стиліндегі стильдік норма.
6. Ресми стильдегі стильдік норма.
7. Ғылыми стильдегі стильдік норма.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
2. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
3. Әбікенова Г.Т. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Семей, 2006
4. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
№8 семинар тақырыбы: Фонетикалық стилистика
Мақсаты: Фонетикалық стилистика ерекшеліктерін меңгеру
Семинар жоспары:
1. Дыбыстардың стильдік мақсатта жұмсалуы.
2. Аллитерация мен ассонанстың көркем шығармадағы стильдік қызметі.
3. Интонацияның стильдік мүмкіндіктері.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
2. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
3. Әбікенова Г.Т. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Семей, 2006
4. М.Балақаев Қазақ әдеби тілі және оның нормалары – Алматы, 1984
№9 семинар тақырыбы: Лексикалық стилистика
Мақсаты: Лексикалық стилистиканың стильдік қызметімен танысу
Семинар жоспары:
1. Омонимдердің стильдік қызметі.
2. Антонимдердің стильдік қызметі.
3. Синонимдердің поэзия тіліндегі қолданысы.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
2. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
3. Әбікенова Г.Т. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Семей, 2006
4. М.Балақаев Қазақ әдеби тілі және оның нормалары – Алматы, 1984
№10 семинар тақырыбы: Эмоционалды-экспрессивтік мағыналы
сөздердің қолданылуы
Мақсаты: Эмоционалды-экспрессивтік мағыналы сөздердің стильдік
қолданысымен танысу
Семинар жоспары:
1. Эмоционалды-экспрессивтік мағыналы сөздердің стильдік қолданысы.
2. Эмоционалды сөздер мен экспрессивтік сөздердің айырмашылығы.
3. Эмоционалды-экспрессивтік лексика жасайтын қосымшалар.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
2. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
3. Әбікенова Г.Т. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Семей, 2006
№11 семинар тақырыбы: Фразеологизмдердің стильдік қызметі
Мақсаты: Фразеологизмдерді қолданудың стилистикалық тәсілдерімен
танысу
Семинар жоспары:
1. Фразеологизмдердің стильдік қызметі.
2. Фразеологизмдерді қолданудың стилистикалық тәсілдері.
3. Фразеологизмдердің экспрессивтік-стильдік қасиетіне қарай
топтастырылуы.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
2. Б.Шалабай Қазақ тілінің стилистикасы - Алматы, 2006
3. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
4. Әбікенова Г.Т. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Семей, 2006
№12 семинар тақырыбы: Морфологиялық стилистика
Мақсаты: Морфологияның стилистикалық құралдарымен танысу
Семинар жоспары:
1. Морфологиялық құрылыстың негізгі стильдік белгілері.
2. Экспрессивті-эмоционалдық лексика жасайтын кейбір морфологиялық
тұлғалар.
3. Морфологияның стилистикалық құралдары.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
2. Б.Шалабай Қазақ тілінің стилистикасы - Алматы, 2006
3. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
4. Әбікенова Г.Т. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы. Семей, 2006
№13 семинар тақырыбы: Синтаксистік стилистика
Мақсаты: Синтаксистің стилистикалық қызметімен танысу
Семинар жоспары:
1. Синтаксистің стилистикалық қызметі.
2. Синтаксистік құрылыс және стильдер жүйесі.
3. Күрделі синтаксистік тұтастықтың негізгі белгілері.
4. Күрделі синтаксистік тұтастықтардың стильдік қызметі.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
2. Р.Әміров Ауызекі сөйлеу стилінің синтаксистік ерекшеліктері – А., 1977
3. М.Серғалиев Синтаксистік синонимдер – Алматы, 1981
4. М.Балақаев Қазақ әдеби тілі және оның нормалары – Алматы, 1984
№14 семинар тақырыбы: Жай сөйлем түрлерінің стильдік қызметі
Мақсаты: Жай сөйлем түрлерінің стильдік қызметімен танысу
Семинар жоспары:
1. Көркем шығарма тіліндегі хабарлы сөйлемдердің стильдік қызметі.
2. Сұраулы сөйлемдердің стильдік қызметі.
3. Лепті сөйлемдердің стильдік қызметі.
4. Бұйрықты сөйлемдердің стильдік қызметі.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
2. Р.Әміров Ауызекі сөйлеу стилінің синтаксистік ерекшеліктері – А., 1977
3. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
4. М.Балақаев Қазақ әдеби тілі және оның нормалары – Алматы, 1984
5. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
№15 семинар тақырыбы: Тілдің көріктегіш-бейнелегіш
құралдарының стильдік қызметі
Мақсаты: Тілдің көріктегіш-бейнелегіш құралдарының стильдік қызметімен
танысу
Семинар жоспары:
1. Көркем шығармадағы теңеулердің стильдік қызметі.
2. Метафоралардың стильдік қолданысы.
3. Эпитеттерді стильдік мақсатта қолдану.
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
2. Р.Әміров Ауызекі сөйлеу стилінің синтаксистік ерекшеліктері – А., 1977
3. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
4. М.Балақаев Қазақ әдеби тілі және оның нормалары – Алматы, 1984
ҮІІ БӨЛІМ
СОӨЖ ТАПСЫРМАЛАРЫНА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ
Студенттің оқытушымен өздік жұмысының (СОӨЖ)
мақсаты мен міндеттері
Оқытушымен бірге студенттің өздік жұмысы кредиттік жүйедегі аудиторлық
сабақ түрінде жүргізілетін білім берудің бір түрі. СОӨЖ кеңес беру және
бақылаушылық қызметтерін атқарады. СОӨЖ бұл оқытушымен студенттер бірігіп
диалог режимінде жүргізілетін оқу сабағы, мысалы тренинг, пікірсайыс,
іскерлік және дидактикалық ойындар, тұсаукесер, кейс құрастыру, жеке,
топтық жобаларды өңдеу және т.б.
Әрбір СОӨЖ-ге әр түрлі материалдар дайындалуы қажет (кейстер, ойындар,
тестер, сөзжұмбақтар, т.б.). Олар қандай да бір сұрақтарды шешуге, оларды
кеңейтуге, әр түрлі жағдайларды, тапсырмаларды және тағы басқаларды шешуге,
талдауға негізделеді.
СОӨЖ келесі қызметтерді атқарады: кеңес беру және бақылаушылық.
Кеңес беру қызметтері:
• әрбір пән бойынша студенттердің өздік жұмысына көмек беру;
• материалдарды меңгеруге қандай әдісті қолдану керектігін
таңдауға студентке көмек беру;
• студенттерге қиындық тудыратын тақырыптарға қосымша түсінік
беру;
• оқу материалдарын тереңдетіп оқытуға меңгерту;
• ғылымилықпен айналысудағы студенттердің өздік жұмысына көмек
беру.
СОӨЖ бақылаушылық қызметі білім алуда студенттің ынтасын жоғарылату үшін
ағымдағы межелік және қорытындылау мен студенттердің білімін бағалау
барысында жүзеге асырылады. СОӨЖ барысында студент тютерден кеңес алып,
бақылау, семестрлік және курстық жұмыстарды орындауға тапсырма алады
(ағымдағы және рейтингтік бақылау).
Қазақ тілінің стилистикасы пәні бойынша СОӨЖ түріне реферат, баяндамалар,
конспект, сондай-ақ мысалдар теріп карточка жасап өткізуді жатқызуға
болады.
Оларға дайындалу негізінде студенттің ізденуі, алдын-ала қажетті
әдебиеттерді іздестіруі, керекті материалдар жинауы, өзіндік көзқарасын
білдіре білуі, оларды орындаудағы жоспар жасауы студенттің өз бетімен жұмыс
жасай білуіне көмегі зор.
Жұмыс түрлері студенттердің ойлау қабілетін дамытады және оқыған
материалдарына талдау жасай білуіне көмектеседі.
Тақырыптар бойынша конспект жасау
Конспект материалды толық оқып шығуынан кейін жасалатын жазба жұмыс. Ол
мәтіннен қысқаша түсінік алып, керекті жерлерін алу. Автордың негізгі
ойлары конспект жасауда сөзбе-сөз көшіріліп алынбайды, өзіндік оймен
қорытынды жасалып жазылады. Бұл мәтіннің мазмұнын тиімді қамти алуын
көздейді. Конспект жасағанда мәтіннің беттері көрсетілуі тиіс.
Конспектте жұмыстың авторының аты-жөні толық жазылады, жұмыс атауы,
шыққан баспасы, жылы көрсетілуі қажет, конспект жасалған беттерін көрсетуі,
нақты, таза жазылуы тиіс.
Тақырып бойынша әдебиеттерді пайдалану
Тақырып бойынша әдебиеттермен жұмыс жүргізуде, олардың тізімін беруде
автордың аты-жөнін немесе оқулық атын алфавиттік тәртіпте қадағалау қажет.
Әрбір әдебиет жазылғаннан кейін автордың аты-жөні, оқулықтың шыққан жері,
баспасы, жылы мен беттері көрсетіледі. Ал журналдағы мақаланың авторы,
мақала тақырыбы, журналдың атауы, нөмірі мен жылдары, баспасы жазылады.
Реферат дайындау
Реферат – баяндаманың басылған немесе жазылған түріндегі қысқаша түрі.
Рефераттың көлемі 10-12 беттен кем болмауы керек.
Рефератқа дайындалуда студент тақырып бойынша әдебиеттерді таңдауы,
жоспар құруы қажет.
Жоспар кіріспеден, негізгі бөлімнен және қорытындыдан тұрады.
Рефератты орындауда баяндама 10-15 минутты қамтиды. Оны орындауда тақырып
мәні ашылуы, айтылатын негізгі ой танылу қажет. Орындауда өзіндік пікір
қоса танылып отырылады. Соңында міндетті түрде қорытынды жасалады.
Аудитория қосымша сұрақтар қоюы мүмкін. Берілген сұрақ бойынша өзіндік
пікірлерін басқа да топ студенттері білдіруі мүмкін.
Баяндаушыны бағалауда орындаудағы сенімділік, дәлелді нақты таныта
білуі, қойылған сұрақтарға нақты жауап бере білуі, өзінің көзқарасын
білдіруі қадағаланады.
Оқытушының әрекеті
1. Сабаққа оқытушының дайындығы
2. Сабақты түсіндіруде қолданылатын әдістерді пайдалана білуі
3. Оқытушының студенттермен қарым-қатынасы
4. Сабақтың нәтижелі болуы
5. Педагогикалық әрекеті
6. Студенттің өздік жұмысты орындаудағы көмек көрсетуі
Әдістемелік нұсқаудың мақсаты әдебиеттануға кіріспе пәні бойынша
студенттердің өздік жұмыс жүргізуде көмек көрсету.
Пән бойынша тақырыптар дәріс сабақтарында, семинар сабақтарында да
қаралады. СОӨЖ конспект жасау, көшіру, әдебиеттерді пайдалану, реферат
жазу, т.б. тапсырмаларды орындауға негізделеді.
1 – ТАҚЫРЫП: Стилистика пәні, міндеті, мақсаты
Мақсаты: Стилистика пәнінің міндеті, мақсатымен танысу
Сұрақтары:
1. Стилистиканың тіл білімі салаларымен байланысы.
2. Стилистика және оның жалпы халықтық тілге қатысы.
3. Стилистиканың негізгі ұғым, категориялары.
4. Стилистикадағы «стиль» ұғымы.
5. Тілдік құралдардың стилистикалық сипаттамасы
Тапсырма:
Стилистика туралы ғылым және оның салаларына тоқталыңыз. Стилистиканың тіл
білімі салаларымен байланысын, оның жалпы халықтық тілге қатысын, негізгі
ұғым, категорияларын саралаңыз.
Жұмыс түрі: конспект
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1.М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Қазақ тілінің стилистикасы - Алматы, 2006
3. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997. .
4. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
2 – ТАҚЫРЫП: Ауызекі сөйлеу стилі
Мақсаты: Ауызекі сөйлеу тілі стилінің ерекшеліктерімен танысу
Сұрақтары:
1. Ауызекі сөйлеу тілі стилі.
2. Күнделікті қолданбалы тіліміздің ерекшелігі, түрлері.
3. Жергілікті тіл ерекшеліктерінде кездесетін диалектілер.
4. Ауызекі сөйлеу тіліндегі фразеология.
5. Күнделікті ауызекі сөйлеу тіліндегі қаратпа, қыстырма, одағай сөздер.
Тапсырма:
Ауызекі сөйлеу тілі стилінің ерекшеліктерін саралап, жергілікті тіл
ерекшеліктерінде кездесетін диалектілер, қаратпа, қыстырма, одағай сөздерге
тоқталыңыз.
Жұмыс түрі: конспект
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1.М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
3. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
4. Қ.Жұмалиев Стиль өнер ерекшелігі - Алматы, 1976
3 – ТАҚЫРЫП: Ресми және іс қағаздар стилі
Мақсаты: Ресми және іс қағаздар стилінің ерекшеліктерімен танысу
Сұрақтары:
1. Ресми құжаттар мен іс-қағаздар стильдері.
2. Ресми құжаттар стилінің лексикасы, морфологиясы мен синтаксисі.
3. Мемлекеттік құжаттар.
4. Терминдер, қысқарған сөздер.
5. Сөйлем құрылымы, ойдың логикалық жүйесі.
Тапсырма:
Ресми құжаттар стилінің лексикасы, морфологиясы және синтаксисіне тоқталып,
жалпы сипаттама құжаттардың формасы, түрлерін анықтаңыз.
Жұмыс түрі: конспект
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1.М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Қазақ тілінің стилистикасы - Алматы, 2006
3. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
4. Л.Дүйсенбекова Қазақ ресми іс қағаздары. А., Ана тілі, 2005
4 – ТАҚЫРЫП: Ғылыми стиль
Мақсаты: Ғылыми стильдің ерекшеліктерімен танысу
Сұрақтары:
1. Ғылыми стиль-жазба стилінің бір түрі.
2. Ғылыми стильдің лексикасындағы ерекшелік.
3. Синтаксистік құрылысы.
Тапсырма:
Ғылыми стильдің ерекшеліктерін атап көрсетіп, ғылыми еңбектерден мысалдар
келтіріңіз.
Жұмыс түрі: конспект
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1.М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
3. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
4. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
5 – ТАҚЫРЫП: Көркем әдебиет стилі
Мақсаты: Көркем әдебиет стилінің ерекшеліктерімен танысу
Сұрақтары:
1. Көркем әдебиет стилі.
2. Көркем сөз – ойды образ, характер, әрекет арқылы бей нелейтін құрал.
3. Көркем шығарманың рухани және эстетикалық қызметі.
4. Көркем шығарманың жанрлық ерекшеліктері.
Тапсырма:
Көркем әдебиеттегі классик жазушыларымыздың тілдерінің стильдік
ерекшеліктерін көрсетіңіз.
Жұмыс түрі: конспект
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1.М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
3. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
4. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
6 – ТАҚЫРЫП: Публицистикалық стиль
Мақсаты: Публицистикалық стиль ерекшеліктерімен танысу
Сұрақтары:
1. Бүгінгі таңдағы публицистиканың дамуы.
2. Шешендік сөздердің стильдік ерекшеліктері.
3. Баспасөз мәдениетінің дамып өркендеуі.
Тапсырма:
Мемлекетіміздің ішкі, сыртқы саясаты, экономика, мәдениет, ғылым, өнер
саласындағы публицистика тақырыбы мен мазмұнына тоқталыңыз.
Жұмыс түрі: конспект
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1.М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
3. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
7 – ТАҚЫРЫП: Фонетикалық стилистика
Мақсаты: Фонетикалық стилистиканың ерекшеліктерімен танысу
Сұрақтары:
1. Фонетикалық стилистиканың шығу төркіні.
2. Фонетика лық принцип.
3. Орфография және орфоэпия мәселелері.
4. Сөйлем ішіндегі сөздердің орын тәртібі.
Тапсырма:
Фонетикалық стилистиканың ерекшеліктерін саралап, сөз құрылысының
дұрыстығын, дыбыс үйлесімділігін талдап, көрсетіңіз.
Жұмыс түрі: конспект
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1.М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
3. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
4. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
8 – ТАҚЫРЫП: Лексикалық стилистика
Мақсаты: Лексикалық стилистиканың ерекшеліктерімен танысу
Сұрақтары:
1. Сөздің тура және ауыспалы мағынада қолданылуы.
2. Метафора, метонимия, синекдоха, теңеу, әсірелеу, шендестіру.
3. Омоним, синоним, антоним сөздердің стильдік өңі.
4. Сөз және оның мағынасы.
Тапсырма:
Көркем әдебиет, ауызекі сөйлеу және публицистикадағы экспрессивті сөздерге
мысал келтіріп, ғылыми зерттеулерге тоқталыңыз.
Жұмыс түрі: конспект, картотека
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1.М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
3. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
4. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
9 – ТАҚЫРЫП: Эмоционалды-экспрессивтік мағыналы сөздер
Мақсаты: Сөз қолдану шеберлігімен танысу.
Сұрақтары:
1. Сөздердің эмоционалдық-экспресивтік бояуы.
2. Шешендік сөздің стильдік ерекшелігі.
3. Ауыз әдебиеті мен көркем шығарманың стильдік ерекшеліктері.
Тапсырма:
Сөздердің эмоционалдық-экспресивтік бояуы, ауыз әдебиеті мен көркем
шығарманың стильдік ерекшеліктеріне тоқталыңыз.
Жұмыс түрі: конспект
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1.М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
3. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
4. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
10 – ТАҚЫРЫП: Фразеологизмдердің стильдік қызметі.
Мақсаты: Фразеологизмдердің стильдік қызметімен танысу
Сұрақтары:
1. Фразеологиялық синонимдер.
2. Фразеологиялық синонимдердің түрлері.
3. Сөз тіркестері мағыналарының кеңеюі.
4. Плеоназмдар мен перифразалар.
Тапсырма:
Тұрақты сөз тіркестері мен сөйлемшелердің бір-бірімен мағына ұқсастығын
ажыратып, фразеологизмдердің мақал-мәтелдерден айырмашылығы және
ұқсастықтарын атап көрсетіңіз.
Жұмыс түрі: конспект
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1.М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
3. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
4. Д.Ысқақұлы Сын жанрлары – Алматы, 1999
11 – ТАҚЫРЫП: Морфологиялық стилистика
Мақсаты: Морфологиялық стилистиканың ерекшеліктерімен танысу
Сұрақтары:
1. Морфологиялық құрылыстың негізгі стильдік белгілері.
2. Морфологиялық тұлғалардың жеке стиль түрлеріне қатысы.
3. Экспрессивтік-эмоционалдық лексика жасайтын морфологиялық тұлғалар.
Тапсырма:
Морфологиялық стилистиканың ерекшеліктерімен танысып, негізгі стильдік
белгілері мен жеке стиль түрлеріне тоқталыңыз.
Жұмыс түрі: конспект
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1.М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
3. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
4. Р.Әміров Ауызекі сөйлеу стилінің синтаксистік ерекшеліктері – А., 1977
12 – ТАҚЫРЫП: Синтаксистік стилистика
Мақсаты: Синтаксистік стилистиканың ерекшеліктерімен танысу
Сұрақтары:
1. Синтаксистік құрылыс және стиль түрлері.
2. Синтаксистік синонимдер.
3. Экспрессивтілікті білдірудің синтаксистік тәсілдері.
4. Қайталама сөздер мен бірыңғай мүшелердің стильдік қызметі.
Тапсырма:
Синтаксистік стилистиканың қызметін саралап, синтаксистік құрылыс және
стиль түрлеріне тоқталыңыз.
Жұмыс түрі: конспект
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1.М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
3. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
4. Р.Әміров Ауызекі сөйлеу стилінің синтаксистік ерекшеліктері – А., 1977
13 – ТАҚЫРЫП: Тілдің көріктегіш-бейнелегіш құралдары
Мақсаты: Тілдің көріктегіш-бейнелегіш құралдарымен танысу
Сұрақтары:
1. Кітаби лексика.
2. Көнерген сөздер. Неологизмдер.
3. Метафора, метонимия, синекдоха.
4. Сөздердің көпмағыналылығы, омонимдер, антонимдер, синонимдер.
Тапсырма:
Тілдің көріктегіш-бейнелегіш құралдарына тоқталыңыз.
Жұмыс түрі: конспект
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1.М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
3. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
4. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
14 – ТАҚЫРЫП: Жазба әдеби тіл стильдері
Мақсаты: Жазба әдеби тіл стильдерінің ерекшеліктерімен танысу
Сұрақтары:
1. Жазба әдеби тіл стильдері, түрлері мен ерекшеліктері.
2. Тұңғыш жазба тіл үлгілерін жасаған Абай, Ыбырай еңбектері жайлы.
3. С.Көбеев, С.Торайғыров, Ш.Уалиханов, С.Дөненетаев шығармалары.
4. Қазақ тілінде ең алғаш басылып шыққан «Қозы Көрпеш баян сұлу» қиссасы.
Тапсырма:
Жазба әдеби тіл стильдерін саралап, түрлері мен ерекшеліктеріне тоқталыңыз.
Жұмыс түрі: конспект
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1.М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
3. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
ҮІІІ БӨЛІМ
СӨЖ ТАПСЫРМАЛАРЫНА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ
1 – ТАҚЫРЫП: Стилистика
Мақсаты: Стилистика туралы түсінік беру
Тапсырма:
А.Байтұрсынұлы, Р.Сыздық және орыс ғалымы В.В.Виноградовтың стилистикаға
және жалпы тілдің қызметіне қатысты айтқан ой-пікірлерін конспектілеңіз.
Жұмыс түрі: конспект
Жоғарғы ұпай: 3 ұпай
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1.М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
3. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
4. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
5. В.В.Виноградов Проблемы русской стилистики – Москва, 1983
6. Қ.Жұмалиев Стиль өнер ерекшелігі - Алматы, 1976
2 – ТАҚЫРЫП: Стилистика мәселелері
Мақсаты: Стилистика мәселелеріне байланысты пікірталастармен танысу
Тапсырма:
Стилистикада пікірталас тудырып жүрген мәселелерді анықтап, олардың
арасындағы қайшылықтарды атап көрсетіңіз.
Жұмыс түрі: баяндама
Жоғарғы ұпай: 6 ұпай
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1.М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
3. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
4. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
5. В.В.Виноградов Проблемы русской стилистики – Москва, 1983
3 – ТАҚЫРЫП: Тілдің стилистикалық ресурстары
Мақсаты: Тілдің стилистикалық ресурстары мен танысу
Тапсырма:
Функционалды стильдердегі стилистикалық қатенің түрлері және олардың
себептері
Жұмыс түрі: реферат
Жоғарғы ұпай: 5 ұпай
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1.М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
3. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
4. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
5. Н.Уәлиев Сөз мәдениеті – Алматы, 1985
4 – ТАҚЫРЫП: Стильдік ерекшеліктер
Мақсаты: Стильдік ерекшеліктермен танысу
Тапсырма:
Қазіргі қазақ газеттерінің лексикалық ерекшелігін танытатын мысалдар жинап,
оларға талдау жасаңыз.
Жұмыс түрі: картотека
Жоғарғы ұпай: 5 ұпай
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1.М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
3. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
4. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
5. В.В.Виноградов Проблемы русской стилистики – Москва, 1983
6. Д.Ысқақұлы Сын жанрлары – Алматы, 1999
7. Қ.Жұмалиев Стиль өнер ерекшелігі - Алматы, 1976
5 –ТАҚЫРЫП: Сөз таптарының стилистикасы
Мақсаты: Сөз таптарының стилистикасымен танысу
Тапсырма:
Функционалдық стиль түрлеріндегі сөз таптарының қолданымдық ерекшелігін
мысалмен түсіндіріңіз
Жұмыс түрі: конспект
Жоғарғы ұпай: 3 ұпай
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1.М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
3. В.В.Виноградов Проблемы русской стилистики – Москва, 1983
4. Д.Ысқақұлы Сын жанрлары – Алматы, 1999
5. М.Балақаев Тіл мәдениетінің мәселелері – Алматы, 1965
6 –ТАҚЫРЫП: Стиль түрлері
Мақсаты: Стиль түрлерімен танысу
Тапсырма:
Әр түрлі автордың бір тақырыпта, бірақ әр түрлі стильде жазылған мәтін
түрлеріне мысал келтіріңіз.
Жұмыс түрі: конспект
Жоғарғы ұпай: 3 ұпай
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1.М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
3. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
4. Д.Ысқақұлы Сын жанрлары – Алматы, 1999
5. М.Балақаев Тіл мәдениетінің мәселелері – Алматы, 1965
6. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
7 –ТАҚЫРЫП: Публицистикалық стиль
Мақсаты: Публицистикалық стиль түрлерімен танысу
Тапсырма:
Қазіргі қазақ баспасөзінің тілі және жанрлары.
Жұмыс түрі: реферат
Жоғарғы ұпай: 5 ұпай
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1.М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
3. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
4. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
8 –ТАҚЫРЫП: Стиль түрлері
Мақсаты: Стиль түрлерімен танысу
Тапсырма:
Бір тақырып таңдап алып, оны әр түрлі стильде жеткізіңіз. Өзара талқылаңыз.
Жұмыс түрі: конспект
Жоғарғы ұпай: 3 ұпай
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1.М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
3. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
4. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
9 –ТАҚЫРЫП: Стиль түрлері
Мақсаты: Стиль түрлерімен танысу
Тапсырма:
Еркін тақырыпта қалаған жанрда шығарма жазыңыз.
Жұмыс түрі: шығарма
Жоғарғы ұпай: 6 ұпай
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1.М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
3. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
4. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
5. В.В.Виноградов Проблемы русской стилистики – Москва, 1983
6. Д.Ысқақұлы Сын жанрлары – Алматы, 1999
7. Т. Қожекеев Сатиралық жанрлар – Алматы, 1983
10 –ТАҚЫРЫП: Стилистика
Мақсаты: Стиль түрлерімен танысу
Тапсырма:
Стиль - өнер ерекшелігі. Көркем әдебиеттегі дара стиль.
Жұмыс түрі: баяндама
Жоғарғы ұпай: 6 ұпай
Пайдаланылатын әдебиеттер тізімі:
1.М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
3. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
4. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
5. В.В.Виноградов Проблемы русской стилистики – Москва, 1983
6. Д.Ысқақұлы Сын жанрлары – Алматы, 1999
7. М.Балақаев Қазақ әдеби тілі және оның нормалары – Алматы, 1984
8. Н.Уәлиев Сөз мәдениеті – Алматы, 1985
ІХ БІЛІМДІ БАҒАЛАУ ЖӘНЕ БАҚЫЛАУ ЖҮЙЕСІ
1. Межелік бақылауға арналған тапсырмалар
1-межелік бақылауға арналған тапсырмалар
1-нұсқа
№ 1 тапсырма.
Берілген мәтіндік үзіндіден стильдік белгілерді анықтап, олардың
функционалдық стильдің қай түріне тән екенін ажыратыңыз. Тілдік құралдардың
қолданылу ерекшеліктеріне талдау жасаңыз.
Түйсіну деп ақиқат дүниедегі заттар мен құбылыстардың сезім
мүшелеріне тікелей әсер ету нәтижесінде олардың жеке қасиеттерінің
сәулеленуін айтады. Түйсінуді біздің барлық біліміміздің бұлағы деуге
болады. Түйсіну дегеніміз – қозғалушы материяның бейнесі. Түйсіну болмаса,
біз басқа жолмен заттың, қозғалыстың ешқандай формалары туралы ешнәрсе біле
алмаймыз. Түйсіну қозғалуы материяның біздің сезім мүшелерімізге әсер
етуінен туады. Адам ақиқат дүниені ең алдымен, өзінің сезім мүшелері арқылы
ғана түйсінеді. Заттар мен құбылыстар адамның сезім мүшелеріне тікелей әсер
тигізбесе, түйсіну де пайда болмайды. Түйсіну арқылы адам әсер етуші
заттың, я құбылыстың жеке қызметтерін, олардың қаттылығын, не жұмсақтығын,
тегістігін, бұдырлығын, ауыр я жеңілдігін, ыстық-суықтығын, иісін, дәмін,
түсін, шығаратын дыбысын, тағы басқа қасиеттерін сезеді (Т.Тәжібаев).
№ 2 – тапсырма.
Мәтіннің қай стильде жазылғанын анықтап, тілдік құралдардың стилистикалық
қызметіне талдау жасаңыз.
Қазіргі бал араларының ата тегі мен жер бетіндегі гүлді өсімдіктердің
арасындағы қарым-қатынас гүлдің тозаңдануына және онда бал шырынының
жасалуына себепші болды. Мұндай ерекше құбылыс азық іздеген алғашқы адамның
көзіне шалынды. Бұған тасқа жазылған суреттер дәлел бола алады. Мысалы,
шығыс Испания үңгірлерінен ағаш басынан бал жинап жүрген адам бейнесі бар
суреттер табылды.
Ғалымдардың болжамына қарағанда, бұл суреттердің жасалғанына он мың жыл
болған.
Сондай-ақ Орталық Үндістандағы ертедегі адамдар тұрған үңгірден де
осындай суреттер табылған. Оның бірі көлемді ыдысқа бал тосып алып жатса,
екіншісі баспалдақпен жоғары шығып бара жатыр.
Ғалымдар Алтайдағы Алтынкөлдің жағасын, Сібір жерлеріндегі тарихи
ескерткіштерді зерттегенде, бал арасын бейнелейтін суреттер тапқан
(Қ.Сыбанбеков).
2-нұсқа
№ 1– тапсырма.
Мәтінді оқып шығып тілдік құралдардың қолданыс ерекшелігін талдаңыз.
Тағы бір күндер Мамыр, Еңліктей қыздардың қайғылы жағдайын айтып
берді. Абай қажымай, жалықпай, ылғи ғана ынтыға тыңдайтын. Кейде әжесі
шаршап, айтпай қойса, өз шешесіне жабысатын. Ұлжан да көп әңгіме білуші
еді. Және ол көбінесе өлең сөзді жиі айтады. Оқымаған шешесінің әлі күнге
ұмытпай, бүлдірмей сақтап жүрген зейініне таң қалады. Нелер ескі заман
жырларын, айтыс, өсиет, әзілдерін де көп айтып береді. Екі анасын
көңілдендіріп, тағы айтқызу үшін, кейде өзі де қаладан әкелген
кітаптарының ішінен «Жүсіп – Зылиха» сияқты қиссаларды оқып береді.
Әндетіп, мақамдап оқиды. Шешелеріне ұғымсыз болған түрік тілінің жеке
сөздерін жолшыбай қазақшалап отырады. Осымен көңілдендіріп алып, ескі
әңгімелерді тағы айтқызады. (М.Әуезов)
№ 2-тапсырма
Берілген ғылыми мақаланың стильдік қателерін тауып, талдаңыз.
Термин – белгілі бір салада тұрақты қолданылатын арнаулы бір ұғымды
білдіретін сөз. Терминнің анықтамасы, қазақ терминологиясының тарихы мен
дапму жолдары тілші ғалымдар Ө.Айтбайұлының, Ш.Құрманбайұлының еңбектерінде
баяндалған.
Термин әлеуметтік-қоғамдық қатынастарға қатысты белгілі бір ұғымдарды
нақты бейнелеуге тиіс. Оған тән белгілер – қолданылатын белгілі бір аясының
болатындығы, объективтілігі, тұрақтылығы мен орнықтылығы, стильдік
тұрғыдан бейтараптығы, яғни боямасыздығы, демек, онда экспрессия, әсірелеу,
көңіл-күйі, субъективтік түсінік-пайым көрініс бермеуге тиіс.
Заңнамалық мәтінде термин неғұрлым көп болса, ол соғұрлым дәл, айқын,
әрі тұжырымды болып шығары сөзсіз.Демек, терминдердің өзінің тура,
көпшілкке түсінікті көз үйренген мағынасында қолданылуы шарт. Термин
қарапайым, әрі оқушының ұғымына қонымды болуы керек. Яғни, мағынасы
бұлыңғыр, екіұшты ой туғызатын, айқын тұжырылмаған терминдер болмауға
тиіс.(К.Юсуп.)
2-межелік бақылауға арналған тапсырмалар
1- нұсқа
№ 1-тапсырма
Өз өмірбаяндарыңызды жазып, бір біріңіздің стильдік қателеріңізді тауып,
түзетіңіздер
№ 2-тапсырма
Ауызекі сөйлеу стилі элементтерін қатыстырып мәтін құрып, оған тілдік,
стилистикалық тұрғыдан талдау жасаңыздар.
2. - нұсқа
№ 1-тапсырма
Газет материалдарынан стильдік қателерді тауып, оларға талдау жасаңыздар.
№ 2-тапсырма
Көркем шығармадан ауызекі сөйлеу стиліне тән белгілері бар мысалдар
келтіріп, олардың қолданылу мақсатын түсіндіріңіздер.
2. «Қазақ тілінің стилистикасы» пәні бойынша емтихан сұрақтары
1. Стиль дегеніміз не?
2. Стилистиканың зерттеу әдіс-тәсілдері
3. Лингвистикалық стилистиканың негізгі ұғымдары мен категориялары
4. Стильдік белгі дегеніміз не?
5. Функционалдық стильдерді жіктеуде қандай көзқарастар бар?
6. Қазақ әдеби тілінің функционалдық стильдері неше топқа жіктеледі?
7. Функционалдық стильді тудырушы қандай факторлар бар?
8. Стильаралық диффузия дегеніміз не?
9. Стилистикалық норма дегеніміз не?
10. Стильдік норманың тілдік нормадан қандай ерекшелігі бар?
11. Стильдік қате дегеніміз не?
12. Ауызекі сөйлеу стиліне тән қандай экстралингвистикалық белгілер бар?
13. Ауызекі сөйлеу стилінің өзге функционалдық стильдерден қандай тілдік
ерекшеліктері бар?
14. Ауызекі сөйлеу стиліне тән қандай фонетикалық ерекшеліктер бар?
15. Ресми стиль дегеніміз не?
16. Ресми стильдің қолданыс аясы қандай?
17. Ресми стильдің өзге функционалдық стильдерден тілдік ерешеліктері
қандай?
18. Көсемсөз стилінің қолданыс аясы қандай?
19. Көсемсөз стилінің өзіне тән қандай стильдік белгілері бар?
20. Көсемсөз стиліндегі шешендік шеберлікке қандай талаптар қойылады?
21. Көркем әдебиет стилінің өзіне тән белгілері қандай?
22. Көркем әдебиет стилінің функционалдық стильдер жүйесіндегі орны қандай?
23. Көркем әдебиет стилі және ауызекі сөйлеу стилі.
24. Көркем әдебиет стилі және көсемсөз стилі.
25. Дыбыстардың стильдік мақсатта жұмсалу тәсілдері қандай?
26. Аллитерация дегеніміз не?
27. Ассонанс дегеніміз не?
28. Интонацияның стильдік мүмкіндіктеріне мысал келтіріңіз.
29. Тіліміздегі синонимдер қандай стильдік мақсатта жұмсалуы мүмкін.
30. Антонимдер көркем шығармада қандай стильдік қызметтер атқара алады?
31. Контекстік антонимдер дегеніміз не?
32. Омонимдер қандай стильдік қызмет атқарады?
33. Каламбур дегеніміз не?
3. Курс бойынша тест тапсырмалары
1.Стилистика қандай салаларға бөлінеді?
а. Тіл стилистикасы және сөз мәдениеті
ә. Тіл стилистикасы және көркем әдебиет стилистикасы
б. функционалдық стилистика және лингвистикалық стилистика
в. құрылымдық стилистика, қолданымдық стилистика және көркем әдебиет
стилистикасы.
2. Стилистиканың дұрыс түсініктемесі
а. мәнерлеп сөйлеу нормасы
ә. сөзді дәл қолдану принциптері
б. лексикалық тәсілдердің жұмсалу ерекшеліктері
в. тілдік құралдардың қолданылу заңдылықтары
3. Стилистика ғылымының пайда болуы, қалыптасуы қандай мәселелерді
зерттеумен тығыз байланысты?
а. сөз мағыналарын ә. сөз құрамын
б. экспрессиялық құралдарды в. әдеби тіл нормасын
4.Стилистикадағы басты ұғым
а. стиль ә. синонимия
б. стилизация в. мәнерлеу, бейнелеу құралдары
5. Тіл ғылымындағы стиль ұғымының кең түсініктемесі
а. әдеби әдіс
ә. сөз өрнегі
б. мәнерлі, көркемдік тәсілдердің жиынтығы
в. ойдың мазмұнына, қарым-қатынастың мақсатына қарай қолданылатын тілдік
құралдар жүйесі
6. Стилистикадағы тілдік құралдарды пайдалану принциптері
а. түсініктілік, уәжділік ә. дұрыстық, жүйелілік
б. қажеттілік, әлеуметтік талғам в. мақсаттылық, дұрыстық,
уәжділік
7. Әдеби тілге тән басты белгі
а. тілдік қажеттілік ә. стильдік жүйе
б. мағына жүйелілігі в. сөз дәлдігі
8. Қазақ әдеби тілі қандай формада қызмет етеді?
а. жазбаша және ауызша түрде ә. кітаби тіл ретінде
б. қарапайым сөйлеу тілінде в. диалект түрінде
9. Қазақ тілі стилистикасының әдістемесі бойынша еңбек жазған авторлар
а. Балақаев М., Сарыбаев Ш. ә. Хасенов Ә., Жапбаров А.
Б. КеңесбаевІ., Ысқақов А. в. Сарыбаев Ш., Мұсабаев Ғ.
10. Стиль түрлерінің барлығында қолданылатын лексика
а. сөйлеу тілі лексикасы ә. кітаби лексика
б. қарапайым лексика в бейтарап немесе стильаралық лексика
11. Стилистиканың тіл білімінің қай саласын арттыруда маңызы зор
а. лексикология ә. синтаксис
б. әдеби тіл тарихы в. тіл мәдениеті
12. Стилистика мәселелерін практикалық тұрғыдан арнайы зерттеген ғалым
а. Р.Әміров ә. С.Исаев
б. Р.Сыздық в. Ф.Мұсабекова
13. Көркем стиль, ресми стиль, бейтарап стильдерді топтастыру қай
ғалымның еңбектерінде кездеседі?
а. Сыздықова Р. ә. Балақаев М.
б. Манасбаев Б. в. Исаев С.
14. Функционалдық стилистиканың хабар беру қызметіне қарай қалыптасқан
түрі
а. сөйлеу ә. көсемсөз
б. ғылыми в. көркем әдебиет
15. Әдеби тілде орныққан тілдік элементтер жиынтығы мен жүйесі қалай
аталады?
а. Тілдік дағды ә. тілдік жүйе
б. тілдік норма в. тілдік дәстүр
16. Тілдің жүйесіне, оның заңдылықтарына сәйкес келу белгісі қай норманы
айқындайды?
а. көркем әдебиет ә. жалпы тілдік норма
б. сөз қолдану нормасы в. жазба тіл
17. Стильдік қатені табыңыз
а. үмітімізді үзбейміз ә. үміті бар
б. үміттен бас тартпаймыз в. үміттеніп жүр
18. Синтаксистік стильдік қате
а. қолма-қол берді ә. қолма-қол есіне алды
б. дереу есіне алды в. бірден есіне алды
19. Қай сөз оралымдарынан стильдік қате аңғарылады?
а. өзіңе-өзің берік бол ә. өзіңді әрқашан қолға ұста
б. әрқашан қолға ұста в. әрқашан өзіңе бекем бол
20. Сөз тұлғасындағы стильдік қате
а. біліктілік ә. білімділік
б. білімпаздық в. білімдарлық
21. Әдеби тілдің ішкі даму заңдылықтарына сйкес жасалатын жүйе бойынша
қалыптасқан норма қалай аталады?
а. сөйлеу нормасы ә. тілдік норма
б. қатаң норма в. жазу нормасы
22. Әдеби тілден уәжді ауытқу қай стильде болады?
а. көркем стиль ә. сөйлеу стилі
б. көсемсөз стилі в. ғылыми стиль
23. Сөздердің негізгі мағынада жұмсалуы, термин сөздердің молдығы қай
стиль ерекшелігі?
а. көркем әдебиет ә. ресми-іскери
б. ғылыми в. көсемсөз
24. Берілген сөйлемдердің ішінен ғылыми стиль ыңғайында берілген сөйлемді
табыңыз
а. Мін көп болса, сын да көп болады.
ә. Жазғы күпінің бірі еді
б.Өзен атауының шығу тарихы туралы бұдан бұрын айтылған екі пікір бар.
в. Қазір жаңа астанада құрылыс жұмысы жедел қарқынмен жүргізілуде.
25. Ғылыми стильдің ерекшелігі
а. Экспрессивтілігі ә. дәлелділігі, сөзді тура мағынада жұмсау
б. образдылық, эмоционалдылы қ в. үндеу, шақыру
26. Ғылыми стильге тән синтаксистік ерекшелік
а. инверсия ә. риторикалық қаратпа
б. сұраулы, лепті сөйлемдер в. толымды сөйлем
27. Ғылыми стильдегі терминологиялық нормаға қойылатын талаптар
а. коммуникативтік қажеттілік ә. мазмұнға сәйкестік, дәлдік
б. бейнелілік в. көп мағыналылық
28. Көпшілік қауым дұрыс, икемді деп қабылдаған лексикалық, грамматикалық
заңдылықтар қалай аталады?
а. көркем тіл ә. кітаби тіл
б. жалпы халықтық тіл в. тілдік норма
29. Бейтарап стильге жататын сөз
а. заман ә. замана
б. етек алды в. бет қалмады
30. Көсемсөз стиліне тән экстралингвистикалық белгілер
а. Сөздердің орын тәртібінің еркіндігі
ә. бейнелілігі мен көпмағыналылығы
б. ойдың күрделілігі
в. ресми, көркем стильдерге жақындығы, фактографиялығы
31. Берілген сөйлем қай стиль үлгісіне жатады?
Саналы тәртіп пен ұйымшылдықты нығайту, жоғары өндірістік көрсеткіштерге
жету жөніндегі жұмыстарды жандандыру керек.
а. көркем әдебиет стилі ә. көсемсөз стилі
б. ғылыми стиль в. ауызекі сөйлеу стилі
32. Көсемсөз стилінің жұмсалу формалары
а. көркем шығарма ә. оқулық
б. газет-журнал, радио-теледидар в. ғылыми еңбек
33. Көсемсөз стиліне тән сипат
а. түсіндіру ә. логикалық
б. образдылық в. үгіт-насихаттық
34. Стилистика мәселелеріне арналған алғаш рет пікірсайыс қашан, қайда
ұйымдастырылды?
а. 1955 ж «Советская тюркология» ә. 1954 ж «Вопросы языкознания»
б. 1957 ж «Вопросы языкознания» в. 1971 ж Ашхабад
35. Ертедегі «stjlos» сөзі қандай мағына берген?
а. сөйлеу мәнері ә. шешендік өнер
б. жазу құралы в. көркем сөйлеу
36. Келіссөз, пікірсайыс, ұжымшар, төлтума – қай стильдің тілдік
көрсеткіші?
а. ресми-іскери ә. көсемсөз
б. ғылыми в. ауызекі сөйлеу
37. Бөгде стильдік элементі бар мақсатсыз қолданылған сөйлем кайсы?
а. Бір ауыздан шешім қабылданды
ә. Үйлену мәселесі қалай шешілді?
б. Күн тәртібінде мынадай мәселе қаралды
в. оңды шешімін тапты
38. Ауызекі сөйлеу стиліне жататын сөздерді көрсетіңіз
а. мынау, қырау, ұзақ ә. боран, нәрсе, қатты
б. нетіп, байғұс, құрғыр в. шоқпыт, пеш, тамақ
39. Ауызекі сөйлеу стиліне тән сөйлем құрылысы
а. жайылма ә. толымды
б. толымсыз в. атаулы
40. Сөйлеу стиліне тән стильдік бояуы бар сөз
а. күлу ә. жырқылдау
б. езу тарту в. жымию
41. Ауызекі сөйлеу стиліне тән морфологиялық ерекшелік
а. қосымшалардың талғаммен жұмсалуы
ә. -и тұлғалы сөздер
б. рең мәнін тудыратын жұрнақ
в. ырықсыз етіс тұлғасында жұмсалуы
42. Төменгі стиль реңін беретін сөз
а. беті ә. ажары
б. ұсқыны в. жүзі
43. Дауыс ырғақтары арқылы, қыстырма, қаратпа сөздерді пайдалану қай
стильдің тілдік құралдары?
а. ауызекі сөйлеу стилі ә. көсемсөз стилі
б. ғылыми стиль в. ресми-іскери стиль
44. Ресми-іскери стильге тән сөз тұлғасы
а. өткізілген ә. өткізіле жатар
б. өткізе салу в. өткізілсін
45. Кеңсе іс-қағаздарының стильдік нормаларына тән белгі
а. шаблон құрылымдар, даяр тіркестер
ә. суреттеме тәсілдер
б. терминдік сөздер
в. экспрессиялық құралдар
46. Кітаби және ресми сөздер мен тіркестер, хабарлы сөйлемдер қай стиль
ерекшелігі?
а. көркем әдебиет стилі ә. ресми-іскери стиль
б. ғылыми стиль в. ауызекі сөйлеу стилі
47. Алғашқы іс қағаздары үлгілері қай кезеңнен көріне бастады?
а. ХІХ - ғасырдың ІІ жартысы ә. ХVІІ - ХVІІІ ғ
б. ХХ - ғасырдың бас кезі в. ХХ - ғасырдың 30 - жылдары
48. Ресми –іскери тілге тән сөз орамы
а. міндеттелсін ә. міндет артты
б. іске қосу в. қызмет көрсету
49. Ойдың қысқа сөйлемдермен бірілуі, кейбір сөйлем мүшелерінің түсіріліп
айтылуы қай стильдегі синтаксистік амал?
а. ауызекі сөйлеу ә. көркем әдебиет
б. ғылыми стиль в. көсемсөз стилі
50. Жағымды образ тудыратын экспрессивті фразеологизм
а. көксоққан ә. сормаңдай
б. ит жанды в. мұратқа жет
4. Ағымдағы бақылауға арналған сұрақтар
1. Стилистика ғылымы нені зерттейді(
2. «Стилистика» және «стиль» ұғымының пайда болу тарихы.
3. Стилистиканың неше саласы бар және олар қандай мәселелерді қарастырады(
4. Стилистикалық норма дегеніміз не(
5. Синонимия дегеніміз не(
6. Стилистикалық мағына дегеніміз не, оның қандай түрлері бар(
7. Қазақ тілінің стилистикасын зерттеуші қандай ғалымдарды білесіз(
8. Стилистикалық мағынаның қандай жасалу тәсілдері бар(
9. Функциональды стильдердің лексикалық құралдарының ұйымдастыру
ерекшеліктеріне тоқталыңыз.
10. Стилистикалық фигура дегеніміз не, олардың қызметі(
11. Троптың түрлеріне не жатады, олардың стилистикалық қызметі.
12. Контекстік синонимдер мен антонимдердегеніміз не(
13. Сөздің стилистикалық мағынасының функциональды стильдердегі ерекшелігі
неде(
14. Функциональдық стильдер дегеніміз не(
15. Функциональды стильдердің жасалуына әсер ететін тілдік емес факторларға
не жатады(
16. Мақала дегеніміз не, оның қандай түрлері бар(
17. Очерк дегеніміз не, оның қандай түрлері бар(
18. Фельетон дегеніміз не, оның тілдік стильдік ерекшелігі неде(
19. Ресми іс-қағаздар стилінің неше түрі бар, олар несімен ерекшеленеді(
20. Ресми іс қағаздар стилінің тілдік, стильдік, композициялық ұйымдасуына
қандай ерекшеліктер тән?
21. Ғылыми стильдің қандай түрлері бар, олардың өзара айырмашылықтары.
22. Ғылыми стильдегі тілдік құралдар қандай мақсатқа қызмет етеді?
23. Көркем әдебиет стиліндегі шығармаларға қандай ерекшелік тән, мысал
келтіріңіз.
24. Ауызекі сөйлеу стилінің өзіне тән ерекшелігі неде(
25. Ауызекі сөйлеу стилі мен кітаби стильдің өзіндік ерешелігі неде, мысал
келтіріңіз.
5. Сырттай бөлім студенттеріне арналған бақылау сұрақтарына
әдістемелік нұсқаулық
Қазақ инновациялық гуманитарлық-заң университетінің филология
мамандықтары бойынша сырттай оқитын студенттер оқу жоспарына сәйкес қазақ
тілінің стилистикасы пәнінен бақылау-пысықтау жұмысын орындауға тиіс.
Қазақ тілінің стилистикасы пәнінен бақылау-пысықтау жұмысын орындауға
кірісер алдында таңдаған тақырыпқа байланысты бір немесе бірнеше көркем
шығарманы мұқият оқып шыққан жөн. Шығармаларды оқу үстінде студент ол
туралы өзінің түйген ой-пікірін дәптерге жазып отыруы ләзім.
Бақылау-пысықтау жұмысының маңызды кезеңі жоспар құру. Бақылау-пысықтау
жұмысындағы түйінді ой-пікірлердің қалай баяндалатыны ең алдымен осы
жоспардан байқалады. Жоспарға бақылау-пысықтау жұмысының тақырыбына тікелей
қатысты деген мәселелерді енгізу керек. Жоспарды құрғанда ең алдымен
кіріспе, қорытынды бөлімдеріне қатты назар аударған жөн.
Бақылау-пысықтау жұмысының мазмұнынан тақырыпқа толық жауап табылуға
тиіс. Бұл ретте жұмыстың композициясын ескермей де болмайды. Жұмыстың
жекелеген бөлімдерінің үлкен-кішілігі қойылып отырған мәселе байланысты
болатыны анық.
Бақылау-жаттығу жұмысында шығармасы өз алдына бөлек, оқшау талданбай,
қайта сол ақын, жазушының бүкіл шығармашылығымен тығыз бірлікте
қарастырылғаны ұтымды.
Әрбір студент бақылау-пысықтау жұмысына байыпты қарауға міндетті. Оны
шығармашылық еңбек деп түсінген мақұл. Қай-қай тақырыпқа жазғанда да
студент өз бетімен ойлап, аз да болса, өзіндік пікір айтуға талаптанса өте
жақсы.
Жұмыстың сауатты жазылуы аса қажетті. Студент емле, тыныс белгісі,
стилистикалық қатені жібермеуге күш жұмсасын.
Бақылау-пысықтау жұмысының рет-ретімен бет саны міндетті түрде
көрсетілетін болсын.
Қазақ тілінің стилистикасы пәнінен сырттай оқу бөлімі студенттері
үшін бақылау-пысықтау сұрақтары
1. Стилистика курсының мақсаты мен міндеттері, оның негізгі объектісі.
2. Стилистиканың тілі білімінің салаларымен байланысы.
3. Стилистиканың ғылым ретінде дамуы туралы. Стилистиканың жалпы және
жеке тілі білімінде зерттелуі, стилистика және стиль жөніндегі ой-
пікірлер.
4. Жалпы халықтық тілдің сипаты, әдеби жазба тілдің формаларының даму
тарихы стилистикасының да даму тарихымен байланысты екендігі.
5. Стилистиканың жанрлы сипаты. Ауызекі сөйлеу тілі мен жазба әдеби тіл
стильдері, олардың түрлері.
6. Жазба әдеби тіл стильдері, олардың түрлері мен ерекшеліктері.
7. Функциональдық стильдер, Функциональдық стиль туралы түсінік.
Функциональдық стильдерді ажыратуға қатысты әр түрлі көзқарастар.
8. Іс қағаздар мен ресми құжаттар стилі. Жалпы сипаттамасы. Іс қағаздары
мен ресми құжаттар стилінің ғылыми стильге жақын келетіндігі.
9. Ғылыми стиль. Жалпы сипаттамасы. Оның түрлері. 1. Ғылыми родстиль; 2.
Ғылыми көпшілік подстиль, олардың лексикасы мен грамматикасы. Ғылыми
диалог пен монолог.
10. Публицистикалық стиль. Жалпы сипаттамасы. Публицистикалық стильдің
лексикасы мен фразеологиясы. Публицистикалық стильдегі қоғамдық-саяси
лексиканың ерекшеліктері. Публицистикалық стильдің түрлері. Радио
тілі, теледидар тілі, ерекшеліктері.
11. Көркем шығарма стилі. Жалпы сипаттамасы. Көркем шығарма стилінің
түрлері. Көркем шығарма тілінің эстетикалық қызметі. Басқа
функциональдық стиль элементтерінің көркем шығарма тіліндегі қызметі.
Шығарманың көркем жүйесі. “Автор бейнесі” туралы түсінік.
12. Ауызекі сөйлеу тілі стилі, оның өзіне тән ерекшеліктері. (Жазба әдеби
тіл стилімен салыстыра отырып дәлелдеу).
13. Стилистиканың тіл білімі салаларымен байланысы: фонетикалық
стилистика. Фонетикалық элементтердің стильдік өңі туралы. Жеке
дыбыстардың, екпін түрлерінің такт (үзіліс), сөйлеу сазының стильдік
боямалыққа қатысты екендігі.
14. Лексикологиялық стилистика сөздің тура және ауыспалы мағынада
(метафора, метонимия, синекдоха), теңеу, әсірелеу, шендестіру,
аксиморон (оксиморон), (кекету, шенеу мағынасында қарсы мағыналы
сөздерді бір мәтінде қатар қою) анафоралы, эпифоралы қайталап жұмсалу
аясымен байланысты екендігі.
15. Сөздердің лексикалық қарсы мағыналы сөздерді қат-қабат стилистикаға
қатысты полисемия, омоним (оның түрлері), синоним, антоним сөздердің
стильдік өңі.
16. Сөздердің архаизмдік қолданыстарының стильге қатысы, кірме сөздердің,
диалектизм, кәсіби-техникалық сөздердің де стильге қатысты екендігі.
Стилистиканың әдебиет теориясымен де байланысты екендігі.
17. Сөздердің эмоционалды-экспрессивті бояуы туралы. Лексико-
фразеологиялық стилистика, оның тілді көркемдеу құралы ретінде дайын
единица екендігі. Идиома, фраза, мақал-мәтел, қос сөздердің
эксперименттік бояуын фактілермен түсіндіру. Бұл тақырыптың қазақ
филологиясында зерттелуі.
18. Морфологиялық стилистика сөз тұлғалары мен грамматикалық формалардың,
сөз таптарының стильдік қолданысы. Нормадан жөнді ауытқу мен жөнсіз
ауытқулар туралы түсінік, морфологиялық синонимия.
19. Синтаксистік стилистика. Сөйлемнің әр түрлі конструкцияларының
стильдік өңі. Синтаксистік нормадан жөнді, жөнсіз ауытқулар.
20. Сөйлем мүшелерінің инверциясы қорын ауыстыру қыстырма, қаратпа, одағай
сөздердің стильдік өңі. Сондықтан да жоғарыдағы стилистика
қарастыратын күрделі мәселелерді көркем шығарма мәтініне
лингвистикалық талдау жасаумен шатастыруға болмайтындығы.
Х БӨЛІМ
ҰСЫНЫЛАТЫН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
Негізгі әдебиеттер:
1. М.Балақаев, Е.Жанпейісов, М.Томанов, Б.Манасбаев Қазақ тілінің
стилистикасы - Алматы, 2005
2. Б.Шалабай Қазақ тілінің стилистикасы - Алматы, 2006
3. Б.Шалабай Көркем әдебиет стилистикасы - Алматы, 2000
Қосымша әдебиеттер:
1. Р.Сыздықова Сөз құдіреті – Алматы, 1997
2. Ф.Мұсабаева Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - А,1976
3. Қ.Жұмалиев Стиль өнер ерекшелігі - Алматы, 1976
4. Л.Дүйсенбекова Қазақ ресми іс қағаздары. А., Ана тілі, 2005
5. Р.Сыздық Абай және қазақтың ұлттық әдеби тілі –А., Арыс,2004
6. В.В.Виноградов Проблемы русской стилистики - Москва,1983
7. М.Серғалиев Көркем әдебиет тілі – Алматы, 1995
8. Е.Жұбанов Қазақтың ауызекі көркем тілі - Алматы, 1996
9. А.Байтұрсынов Тіл тағылымы - Алматы,1992
10. М.Балақаев Тіл мәдениетінің мәселелері – Алматы, 1965
11. Т. Қожекеев Сатиралық жанрлар – Алматы, 1983
12. Г.Я.Солганник Стилистика текста – Москва, 2000
13. В.Салагаев, Б.Шалабай Іс қағаздарын жүргізу. Составление деловых
бумаг – Алматы, 2000
14. В.В.Виноградов Проблемы русской стилистики – Москва, 1983
15. М.П.Брандес Стилистика немецкого языка – Москва, 1983
16. М.П.Брандес Стилистический анализ – Москва, 1971
17. Б.Г.Бобылев Стилистический анализ художественного и
публицистического текста – Алматы, 1987
18. Т.Қожекеев Жас тілшілер серігі – Алматы, 1991
19. Д.Ысқақұлы Сын жанрлары – Алматы, 1999
20. М.Балақаев Қазақ әдеби тілі және оның нормалары – Алматы, 1984
21. Н.Уәлиев Сөз мәдениеті – Алматы, 1985
22. Р.Әміров Ауызекі сөйлеу стилінің синтаксистік ерекшеліктері –
Алматы, 1977
23. М.Серғалиев Синтаксистік синонимдер – Алматы, 1981
24. Ф.Мұсабекова Қазақ тілі стилистиканың мәселелері (методикалық
талдау) – Алматы, 1979
25. С.Хасанова, Ғ.Жексембаева Қазақ тілінің стилистикасы (жаттығулар
жинағы) – Алматы, 1999
26. Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі 1-10 том, 1974-1986
27. Ә.Болғанбаев Қазақ тілінің синонимдер сөздігі. 2-басылым-А.,1975
28. Әбікенова Г.Т. Қазақ тілінің практикалық стилистикасы - Семей, 2006
МАЗМҰНЫ
І БӨЛІМ
Типтік
бағдарлама..................................................................
................................. 3
ІІ БӨЛІМ
Пәннің оқу жұмыс
бағдарламасы................................................................
.......... 4
ІІІ БӨЛІМ
Студенттер үшін оқу жұмыс бағдарламасы (SULLABUS) …..............……….......
14
ІV БӨЛІМ
Пән бойынша глоссарий …….…............……………………………................... 28
V БӨЛІМ
Дәріс сабақтарының қысқаша конспектісі ....................………………………...30
VI БӨЛІМ
Тәжірибелік сабақтарға арналған әдістемелік нұсқау
....................……............ 45
VII БӨЛІМ
СОӨЖ тапсырмаларына арналған әдістемелік нұсқау
......................…............. 51
VIII БӨЛІМ
СӨЖ тапсырмаларына арналған әдістемелік
нұсқау.........................……..........60
IX БӨЛІМ
Білімді бағалау және бақылау жүйесі
....................……………………...........… 65
X БӨЛІМ
Ұсынылатын әдебиеттер тізімі
...................……………………..……….............77
Ескертпелер үшін
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
..................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
............................................................................
.....
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz