Файл қосу
Несие ақшалар
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ | |
|3 деңгейлі СМЖ құжаты |ПОӘК |ПОӘК 042-18-4.1.01/03-2013|
|ПОӘК «Ақша, несие, |Баспа №1 29.08.2013 | |
|банктер» оқу әдістемелік| | |
|материалдар | | |
«5В050900» «Қаржы» мамандығы үшін
«Ақша, несие. банктер»
ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
ОҚУ ӘДІСТЕМЕЛІ МАТЕРИАЛДАР
Семей
2013
1. ҚҰРАСТЫРЫЛДЫ:
Құрастырушы ______ «____»_____ 20____ж. И.С. Жұртыбаева, қаржы магистрі,
«Қаржы» кафедрасының аға оқытушысы;
2. ТАЛҚЫЛАНДЫ:
2.1. «Қаржы» кафедрасының отырысында талқыланды
Хаттама № 1 29.08. 2013 ж.
«Қаржы» кафедрасының меңгерушісі____________ С.Ж. Масалимова
2.2.Қаржы-экономикалық факультетеінің оқу-әдістемелік бюросының отырысында
мақұлданды
Хаттама №1 05.09.2013 ж.
Оқу-әдістемелік бюросының төрағасы __________ С.Х. Тойкин
3. БЕКІТІЛДІ
Университеттің Оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында бекітілді және
басылымға жіберуге ұсынылды
Хаттама №1 18.09.2013 ж.
Оқу әдістемелік кеңестің төрағасы ___________ Г.К. Искакова
Мазмұны
|1. |Дәрістер | |
|2. |Практикалық сабақтар | |
|3. |Өздік жұмыс түрлерінің мазмұны және тізбесі. | |
|4. |Студентерің өздік жұмысы | |
Бөлім 8. Дәріс және практикалық (семинарлық) сабақ түрі бойынша
оқу-әдістемелік материалдар.
8.1. Сабақ түрі бойынша пәннің мазмұны және сағаттарды бөлу.
Кесте 7
|№ |Тақырыптың атауы |Дәріс|Практ|ОСӨЖ |СӨЖ |
| | | |ика | | |
|1. |Ақшалардың мәні мен қызметтері |2 |1 |3 |3 |
|2. |Ақша айналымы, ақша айналысы және ақша жүйесі |3 |1 |4 |4 |
|3. |Ақша реформалары |2 |1 |3 |3 |
|4. |Ссудалық капитал, пайыз және несие |2 |1 |3 |3 |
|5. |Несиелік және банктік жүйе. Несиелік мекемелердің |2 |1 |4 |4 |
| |түрлері | | | | |
|6. |Екінші деңгейлі банктердің қызметтерін |2 |1 |4 |4 |
| |ұйымдастырудың негіздері. | | | | |
|7. |Коммерциялық банктердің активтік және пассивтік |3 |2 |4 |4 |
| |операциялары. | | | | |
|8. |Банк практикасындағы тәуекелдер. |2 |1 |2 |2 |
|9. |Мемлекеттің Орталық банкі, оның құрылуы және дамуы |2 |1 |4 |4 |
|10. |ҚР Ұлттық банкінің кызметтері мен операциялары |2 |1 |3 |3 |
|11. |Жалған капитал және оның формалары |2 |1 |3 |3 |
|12. |Қор биржасы |2 |1 |3 |3 |
|13. |Валюталық жүйе мен валюталық қатынастар түсінігі |2 |1 |3 |3 |
|14. |Халықаралық валюта-несиелік институттар |2 |1 |3 |3 |
| |Барлығы: |30 |15 |45 |45 |
Дәріс сабақтары.
ДӘРІСТЕР: оқу сабағының формасы, оның мақсаты логикалық формадағы
пәннің теориялық сұрақтарын қарастыру болып табылады.
Дәрістің негізгі бағыты барлық оқу сабақтарының, сонымен қатар
студенттердің өздік жұмыстарының негізгі мазмұны мен сипатын, негізгі
бағыттарын анықтай отырып, білім негізін салу.
Тақырып 1. Ақшалардың мәні мен қызметтері
1. Ақшаның шығу тегі.
2. Ақшаның қажеттілігі мен экономикалық мәні.
3. Ақша қызметтері және олардың қазіргі жағдайдағы дамуы.
1.Ақша ежелгі заманда пайда болды Олар тауар өндірісінің дамуындағы
бірден бір шарты және өнім болып табылады. Тауар – бұл сату немесе
айырбастау үшін жасалған еңбек өнімі. Заттардың тауарға айналуы ақшаның
пайда болуындағы обьективті алғышарттарды құрайды.
Әрбір ерекше тауар міндетті түрде тұтыну құны ретінде көрінеді. Оның
құны жасырын түрде болады және тек қана ақшаға теңестіру жолымен табылады.
Тауар мен ақшалар бір және осы тауар формасының нақты қарама-қарсы жақтары
бола отырып, айырбас процесінде бір-бірін табады және өзара бір-біріне
ауысады.
Ақшаның пайда болуы келесідей құн формалары арқылы айқындалады:
- қарапайым немес кездейсоқ құн формасы;
- кеңейтілген құн формасы;
- жалпыға ортақ құн формасы;
- құнның ақшалай формасы.
2.Ақшаның өмір сүруіндегі обьективті қажеттілік ол тауар өндірісі және
тауар айналысының болуына негізделеді. Кез-келген тауар айналысында ақша
айырбас құралы болып табылады. Тауар және ақша бір-бірінен бөлінбейді. Ақша
айналысы болмаса, онда тауар айналысы да болмайды. Ақша тауардан дами
отырып, тауар болып қала береді, бірақ ерекше жалпылама эквивалент.
Ақша-жалпыға бірдей эквивалент, ерекше тауар, онда барлық басқа
тауардың құны бейнеленеді және оның делдал ретінде қатысуыменен тауар
өндірушілер арасында еңбек өнімдерінің айырбасы үздіксіз жасала береді.
Жалпыға ортақ эквивалент ролі тарихи түрде алтынға бекітілген. Ақша -
өндіру мен бөлу процестерінде адамдар арасындағы белгілі бір экономикалық
қарым қатынастарды көрсететін, тарихи даму үстіндегі экономикалық категория
болып табылады. Экономикалық категория ретінде ақшаның мәні оның үш
қасиетінің бірігуімен көрініс табады:
- жалпыға тікелей айырбасталу;
- айырбас құнының дербес формасы;
- еңбектің сыртқы заттық өлшемі.
3.Ақшаның әрбір қызметі ақшаның тауар айырбастау процесінен
туындайтын, тауар өндірушілердің өзара байланысының формасы ретіндегі
әлеуметтік-экономикалық маңызының белгілі бур жағын сипаттайды. Ақша бес
түрлі қызмет атқарады: құн өлшемі, айналыс құралы, төлем құралы, қор және
қазына жинау құралы, дүниежүзілік ақша.
Жоғарыда аталып өткен функциялардан ақшаның мәнін ашатын үш негізгі
қасиет шығады.
-ақшалар жалпыға ортақ алмастырғышты қамтамасыз етеді. Оған кез-келген
товар сатылынып алынады;
-ақша товарлардың айырбас құнын бейнелейді. Олар арқылы товар бағасы
анықталады;
-ақша товардағы жалпыға ортақ жұмыс уақытын материалдандыру болып табылады.
Ақшаның өзінде, сондай-ақ олардың қызметтерінде жылдар бойы өзгерістер
болады. Егер де бұрындары сатып алу – сату процесі жалпыға бірдей
эквивалентпен алтынмен жүргізілсе, бұл күндері қағаз және несие ақшалармен
жүзеге асуда.
Тақырып 2. Ақша айналымы, ақша айналысы және ақша жүйесі
1. Ақша айналысының сипаттамасы.
2. Ақшаның металдық және номиналистік теориясы.
3. Несие ақшалар.
4. Ақшаның сандық теориясы және айналыстағы ақша қаражаттарының құрылымы.
5. Ақша жүйесі жөніндегі түсінік, оның элементтері мен негізгі типтері.
1.Ақша айналысы деп қолма ақшаның қозғалысы танылады. Ал ақша айналымы
одан кең мағына бергендіктен қолма-қол және қолма-қолсыз айналым мағынасын
сипаттайды.
Тауар процесіндегі қолма-қол ақша қозғалысы және төлемақыны жүзеге
асыру кезінде қызмет көрсету, сонымен бірге кәсіпорындар мен қаржы-несие
мекемелерінің арасындағы ақшалай қаражаттардың алмасуы – ақша айналысы деп
аталады.
Ақшасыз есеп айырысу дегеніміз – ол нақты ақшаның қатысуынсыз
бухгалтерлік жазу жолымен банктің бір шотынан банктің екінші шотына ақшалай
қаражаттардың ауысуы.
Ақша айналысын реттеудің маңызды элементі – қолма-қол ақшаның қолдану
аясын азайту болып табылады.
2.Ақшаның металдық теориясының өкілдеріне капиталдың алғашқы қорлану
кезеңіндегі меркантилистер жатады. Оларға қоғамның байлығын ақшамен
өлшеуге, сонымен қатар ақшаны бағалы металдармен бірдей деп санау тән
болған.
Монета – ол формасы, сыртқы пішіні, салмақтық құрамы заңмен бекітілген
металдан жасалған ақша белгісі.
Монеталық ақша айналысы тарихында мынадай түсініктемелер бар:
Биметаллизм – жалпыға бірдей эквивалент ролін екі немесе одан да көп
металл атқарады, яғни айналыста алтан және күміс монеталар пайдаланылады.
Монометаллизм – жалпыға бірдей эквивалент ретінде бір ғана металл түрі
қолданылатын ақша жүйесі.
Ақшаның номиналистік теориясы меркантилистердің метализмге қарсы іс-
әрекеті болып табылады. Номинализмнің негізгі ережесі төмендегідей:
- ақша идеалды есеп бірлігі болып саналады және олардың көмегімен
тауарлардың айырбас құны анықталады;
- бұл бірлік ешқандай да ішкі құнға ие емес.
Металл қағаз ақшаға ауысу себептері:
- металл ақша айналысы өте қымбат болып келеді;
- монетаның тозуы және бүлінуі;
- мемлекеттік билік (ремедиум) пен жалған монеталарды жасаушылардың
монеталарды бұзуы.
3.Қағаз ақшалар әрдайым көмекші сипатқа ие. Қағаз ақшалардың дербес
түрде ұзақ уақыт бойында айналуы мүмкін емес, сондықтан да олармен қатар
несиелік ақшалар жүреді.
Несие ақшалар – бұл несие негізінде алтынның орнына келген құнның
қағаздай белгісі. Несие ақшалар несие беруші мен несие алушының арасындағы
қарыз капиталының қозғалысын көрсетеді және «төлем құралы формасы ретінде
өмір сүрудің меншікті формасын алады».
Несие ақшалардың негізгі түрлеріне: банкнота, чек, вексель, несие
карточкалары жатады.
4.Айналыстағы ақшаның саны К. Маркстің ашқан ақша айналысының заңымен
реттеледі. Айналысқа қажетті ақша саны - айналыстағы ақша саны мен атауы
бір ақша бірліктерінің айналыс жылдамдығы арасындағы белгілі бір
сәйкестіктің болуын талап етеді. Айналыстағы ақша санын анықтайтын заң
келесідей тұрдегі формуламен беріледі:
Ас=((Тб.с. – Нт.б.с. + Тс. – Өт.м.с.) / А) – АР
Мұндағы: Ас – төлем құралы және айналыс құралы ретіндегі қажетті ақша
саны;
Тб.с.- тауар бағасының сомасы;
Нт.б.с.- несиеге сатылған тауар бағасының сомасы;
Тс.- қарыз және басқа міндеттемелер бойынша төлем сомасы;
Өт.м.с- өзара есептескен талаптар мен міндеттемелер сомасы;
АР- ақша резервтері;
А- ақшаның төлем және айналыс құралдары ретіндегіайналымның
орташа
саны.
Ақшаның сандық теориясы айналысқа қажетті ақша санын дәл анықтауға
мүмкіндік бермейді, ол шаруашылық қатынастары мен экономикалық даму
факторларының жалпы жиынтығындағы ақша қаражаттарының орнын анықтайды.
Ақша массасының құрамы сол елдің несие-ақша жүйесімен анықталады.
5.Жалпы мемлекеттік заңдармен реттелген елдегі ақша айналысын
ұйымдастыру ақша жүйесі болып табылады. Әрбір мемлекеттің өзінің ұлттық
ақша жүйесі бар.
Ақша жүйесі келесі элементтерден тұрады: ақша бірлігінің атауы, ақша
белгілерінің түрлері, эмиссия тәртібі, ақша түрлері, валюталық бағам.
Әлемдік тарихта ақша жүйесінің келесі типтері болған:
- металдық айналым, мұнда ақшалай тауар ақшаның барлық қызметін
атқарады, ал несие ақшалар металға айырбасталады;
- несие және қағаз ақша айналысы, мұнда алтын алтын айытбастамайтын
банкнотамен айналыстан ығыстырылып шығарылды және қазынаға
айналды.
Металдық айналысқа қатысты аталып өткен екі ақша жүйесі –биметаллизм
және монометаллизмге тән.
Биметаллизм – бұл ақша жүйесінде жалпы құндық эквивалент ролін заңды
түрде екі металл атқарады. Алтын және күміс монеталар кең көлемде соғылып,
еркін айналысқа түсті, биметаллизмнің үш түрі болады: параллельді валюта
жүйесі, қосарлы валюта жүйесі, ақсақ валюта жүйесі.
Монометаллизм – жалпы эквивалент ролін бір ғана металл (не алтын, не
күміс) атқаратын ақша жүйесі. Құн белгілерін алтынға айырбастау сипатына
байланысты алтын монометаллизмі үш түрге бөлінеді: алтын монета стандарты,
алтын құйма стандарты, алтын девиз стандарты.
Тақырып 3. Ақша реформалары
1.1922-1924 жж. ақша реформалары.
2.1947 жылғы ақша реформасы.
3.1961 жылғы деноминация.
4.Қазақстан Республикасының 1993 жылғы ақша реформасы.
1.Ақша реформасы ұлттық валютаның тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін
мемлекетпен жүргізілетін шаралар жиынтығы. Революцияға дейінгі Қазақстанда
жүргізілген 1895-1897 жж. ақша реформалары нәтижесінде алтын монета
айналысы бар алтын монометаллизм жүйесі енгізілді. Айналыста алтын, күміс
және мыс монеталар жүрді. Негізгі ақша белгілеріне 92 пайыз алтынмен
қамтамасыз етілген Мемлекеттік банктің несиелік билеттері жатты. Ақша
массасының басты бөлігін алтын монеталарға ауыстырылатын айналыс құралдары
құрады.
1917 жылы жазда Уақытша үкімет 20 және 40 рубльдік ақша белгілерін
шығарды. Мемлекеттік шығындарды жабу мақсатында үкімет ірі купьюрада қағаз
ақшаларды шығарды. Ұсақ ақшалар чектер, бондар, маркалар және басқа да
ақшалай суррогаттар атқарды. Ресейде ақша шүйесінің жалпы құлдырауы
басталып, оның Қазақстанға да ықпалы болды. Қазан революциясынан кейін ақша
ауналысының жағдайы біршама нашарлай түсті. Үш жыл ішінде (1913-1920)
айналыстағы қағаз ақшаларының массасы 48 есеге дейін өсіп кетті. Ақша 10
мың есеге құнсызданды.
1921 жылы қазанда Ресей Кеңестік Федеративтік Социалистік
Республикасында Мемлекеттік банкі ұйымдастырылып, ол елдің басты эмиссиялық
орталығы болып саналды. Мемлекеттік банктің басты мақсаты ақша реформасын
жүргізуге дайындық жасау болды.
Ақша реформасын өткізудің экономикалық алғышарттарына ЖЭС жүргізудің
нәтижесіндегі шаруашылық жағдайдың біршама жақсаруы: әртүрлі өнеркәсіп
салаларындағы өнімдер көлемінің өсуі, еңбек өнімділігінің артуы, ауыл
шаруашылығының басты өнімдерінің өсуі, тауар айналымының артуы жатады.
Ақша реформасы екі кезеңде жүргізілді. 1922 ж. 25 шілде және 11
қазанда Кеңхалком декретімен Мембанкке 1,2,3,5,10,25 және 50 червонец
тұрғысындағы банктік билеттерді шығару туралы құқық берілді. Бір червонец
соғысқа дейінгі алтын монетадаға 10 рубльге теңесті.
Не бары үш жыл ішінде 1924 жылдың аяғында мемлекеттік бюджет
тапшылықсыз болды. Бұл кеңестік ақша белгілерінің эмиссиясын қысқартып,
тұрақты червонецтерге өтуге мүмкіндік жасады.
1922-1924 жж. ақша реформасында құнсыз қағаз ақшалардың орнына мыс
монеталар келді. Ақша айналысын реттеуді, ақша белгілерін эмиссиялауды
қатаң орталықтандырып Ұлы Отан соғысына тұрақты ақша жүйесімен қадам басуға
мүмкіндік жасады.
2. Ұлы Отан соғысы елге-679 млрд. рубльге шығын әкелді, оның ішінде
әскери шығындар 551,1 млрд. рубльді құрады.
Өндіріс пен халық тұтынатын тауарлардың сатылу көлемінің аяқ асты
қысқаруы мемлекеттік бюджеттің табыстарын азайтты. Осы уақыт ішінде әскери
шығыстар өсе бастады. Оларды жабу мақсатында халықтан алынатын табыс
салығына қоса әскери салық, шағын жанұяларға салық және жалғыз басты
азаматтарға салынатын салықтар енгізілді. Халық арасында мемлекеттік
займдарға ерікті түрде жазылу және әскери техникаларды құрауға ерікті
жарналар беру жұмыстары ұйымдастырылды. Соғыс уақытында халықтан барлығы
270 млрд. рубль немесе мемлекеттік табыстардың 25,4 пайызы шамасында
қаражаттар түсті.
Ақша реформасын жүргізумен қатар, барлық азық түлік және өнеркәсіп
тауарларына деген карточкалық жүйе алынып тасталынды және карточкалық
жүйемен салыстырғандағы нанның бағасы 10-12 пайызға төмендеді.
Реформа ақша жүйесін нығайта отырып, ақшаның барлық қызметтерінің
маңызын арттырды.
3. Рубль бағамын алтын базасына өткізгеннен кейінгі он жылдың ішінде
(1950-1960) елдің ақша айналымы, мемлекеттік бюджеттің мөлшері, сондай-ақ
өндіріс, ұлттық табыс көлемі және т.б. шамадан тыс өсті. Экономикалық
қызметтердің көптеген көрсеткіштеріжүздеген миллиардтармен және
триллиондармен бейнеленді. Осындау үлкен сомалардағы шоттармен жұмыс жасау
іс жүзінде қаржы-банктік және шаруашылық органдардың жұмысын қиындатып
жіберді.
1961 ж. қаңтарынан бастап айналысқа жаңа үлгідегі мынадай ақша
бірліктері шығарылды. Баға масштабын ірілендіру ақша есебін және олардың
техникалық қызмет көрсетуін жеңілдетті. Ақша билеттерінің пішіндері шағын
болып келуі, оларды айналыста қолайлы етті.
1964 ж. Экономикалық ынтымақтастықтың халықаралық банкінің құрылуымен
байланысты, 1991 ж. дейін Экономикалық өзара көмек кеңесіне мүше елдердің
арасында көп жақты клирингтік есеп айырысулар үшін қолданылатын ақша
бірлігі – аудармалы рубль енгізілді.
4. Қазақстан Республикасында 1993 жылы ақша реформа жүргізілді. Бір
адамның ауыстыратын ақшасының ең жоғарғы мөлшері 1000 рубльден аспады. Ал
зейнеткерлерге 200 рубльден аспайтын мөлшерде айырбастауға рұқсат етілді.
Белгіленген лимиттен жоғары сомада ақшасы бар адамдарға табыс көздері
туралы декларациямен арнайы комиссияға бару керек болды.
1991 жылы Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін Қазақстан ТМД-ның басқа
мемлекеттерімен бірге «рубль аумағында» қала берді. 1992 ж. бірінші
жартысында Қазақстан Республикасының жетекшілері рубльден күдер үзіп, өз
валютасын шығаруға бетбұрыс жасаған болатын. Сөйтіп 1993 жылы 15 қарашада
сағат 8-ден бастап ұлттық валюта - теңге енгізілді.
Тақырып 4. Ссудалық капитал, пайыз және несие.
1. Қарыз капиталының мәні мен қажетілігі және қалыптасу қайнар
көздері..
2. Несиенің формалары мен түрлері.
3. Несиенің принциптері мен функциялары.
4. Қарыз пайызының экономикалық мәні және оларды есептеу әдістері.
1. Нарық жағдайында банктің ресурстық потенциалын өсіру мәселелері
және оның тұрақтылығын қамтамасыз ету маңызды болып отыр. Несиелік
ресурстар халық шаруашылығының уақытша бос ресурстары мен жинақтары және
банктік жүйенің арнайы несиелеу үшін арналған қаражаттар жиынтығы.
Жалпы банктердегі қарыз капиталы келесі көздер есебінен қалыптасады:
- депозиттер;
- банкаралық займдар;
- депозиттік емес көздер;
- коммерциялық банктердің меншікті қаражаттары.
Тауар айырбасы сферасының несие үшін маңызы зор. Тауар айналысының
ішкі мазмұны ретіндегі құн қозғалысы несиенің қажеттілігі туралы түсінікті
тереңдетеді. Несиелік мәміледе қатынас субьектілері қарыз беруші мен қарыз
алушы болады. Кредитор – несиелік мәміленің қарызды ұсынушы жағы. Ал қарыз
алушы - несиелік қатынастың, несиені алушы және алған қарызды қайтаруға
міндетті жағы болады.
2. Несие экономикалық категория ретінде формаларға ие. Форма әруақытта
қандай да бір обьектілерге тән тұрақты, қажетті байланыстардың жиынтығын
білдіреді. Несиенің келесідей формалары бар: коммерциялық, банктік, тұтыну,
ипотекалық, мемлекеттік, халықаралық және т.б.
Коммерциялық несие – бұл жеткізушінің сатып алушыға ұсынған тауары
немесе көрсетілген қызметі үшін төлемді кейінге қалдыруы.
Банктік несие – бұл банктердің, арнайы қаржы-несиелік мекемелердің
қарыз алушыларға ақшалай қарыз түрінде беретін несиесі.
Тұтыну несиесі – бұл тұрғындарға тұтыну тауарларын сатып алу және
тұрмыстық қызметтерді төлеу үшін ақшалай және тауар түрінде берілетін
несие.
Ипотекалық несие – бұл жылжымайтын мүліктерді: жерді, тұрғын үй және
өндірістік ғимараттарды кепілдікке ала отырып берілетін қарыз.
Мемлекеттік несие – азаматтарға және заңды тұлғаларға қатысты қарыз
алушы немесе кредиторретінде мемлекет және жергілікті билік органдары
болатын несиелік қатынастар жиынтығы.
Халықаралық несие – валюталық және тауарлық ресурстарды қайтымдылық
және пайыздар төлеу шартымен беру бойынша халықаралық экономикалық
қатынастар сферасындағы қарыз алушының қозғалыс формасы.
Несиенің түрлері келесідей жіктеледі:
- мерзімдері бойынша: қысқа мерзімді, орта мерзімді, ұзақ мерзімді;
- несиелеу обьектілері бойынша: негізгі қорларға және айналым қорына
берілетін несие;
- несиелеу әдістері бойынша: қалдық бойынша несиелеу және айналым
бойынша несиелеу т.б.
3. Алдымен сұрақтың терминологиялық жағына тоқталатын болсақ,
«функция» түсінігі ғылымда және тәжірибеде кең түрде қолданылады.
«Функция» латынша «functio» «атқару», «жүзеге асыру» деген мағынаны
білдіреді.
Несиелер келесідей функциялар атқарады:
- қайта тарату;
- нақты ақшаларды несиелік операциялармен алмастыру;
- ақша айналыс шығындарын үнемдеу;
- тауар айналысын жеделдету.
Несиелендіру принциптері: қайтымдылық, мерзімділік, төлемділік,
несиенің мақсатты сипаты, несиенің материалдық қамтамасыз етілуі және
несиенің дифференциалды сипаты.
4.Қарыз пайызының мәнін оны қарыз капиталын қайтарымдылық принципімен
пайдалану негізінде пайда болатын экономикалық қатынастар ретінде түсіну
керек. Бұл экономикалық қатынастардың субьектілері – қарыз пайызын тиісінше
алушы және төлеуші болатын кредитор және қарыз алушы.
Қарыз пайызы экономикалық категория ретінде екі функцияны орындайды:
тарату және банктің несиелік потенциалын арттыру. Кредитор мен қарыз алушы
арасындағы өзара қатынаста қарыз пайызы пайыздық мөлшерлеме түрінде болады.
Пайыздық мөлшерлеме тұрақты және өзгермелі, номиналды және нақтылы,
дисконтты болуы мүмкін.
Ережеге сәйкес пайыздарды есептеудің келесі техникалары бар:
Жай пайызды есептеу техникасы:
I = i · P · n / 360 · 100%
мұндағы: i – жылдық пайыздық мөлшерлеме;
P – берешек (депозит) қалдығы;
I – қарыздың (салымның) барлық мерзімі үшін есептелген
пайыз сомасы;
n – пайыз есептелетін кезеңдегі күндер саны.
Күрделі пайызды есептеу техникасы:
I=P [(1 + i / 1200)n - 1]
мұндағы: i – жылдық пайыздық мөлшерлеме;
P – қарыздың (салымның) алғашқы сомасы;
I – қарыздың (салымның) барлық мерзімі үшін есептелген
пайыз сомасы;
n – қарыздың (салымның) ай мерзіміндегі ұзақтығы.
Тақырып 5. Несиелік және банктік жүйе. Несиелік мекемелердің түрлері
1. Несие жүйесінің ұғымы және оның құрылымы.
2. Арнайы мамандандырылған несиелік мекемелердің түрлері.
3. Банк жүйесі және оның негізгі элементтері.
1. Нарықтық экономикада несие-банк жүйесі маңызды роль атқарады. Несие
жүйесінің ролі мен маңызы келесідей бітқатар көрсеткіштермен сипатталады:
несиелік жұмаслымдардың жалпы көлемі, кәсіпорындар мен ұйымдардың негізгі
және айналым капиталын қалыптастыруға банктегі қарыздардың үлесі, жалпы
төлем айналымы және т.б.
Несие жүйесі банктік және басқа да мекемелердің жиынтығын – несиелік
операцияларды жүзеге асыру және олардың құқықтық формаларын ұйымдастыруы
арқылы сипатталады. Несиелік қатынастарды ұйымдастыруда: банктік және
банктік емес институттар шеңберінде екі жүйені бөліп қарастырады.
Бірлескен несие жүйесінің күрделі, көп буынды құрылымы болады. Егерде
несиелік мекемелердің өз клиенттеріне көрсететін қызметтерінің жіктелуін
негізге алатын болсақ, онда қазіргі несие жүйесінің үш маңызды элементін
бөліп қарастыруға болады:
- Орталық (эмиссиялық) банк;
- Коммерциялық банктер;
- Мамандандырылған несиелік мекемелер (сақтандыру,
жинақтық,ипотекалық, сенімгерлік және т.б.)
Функционалдық мамандануына, шаруашылық буындарға несие-қаржылық қызмет
көрсету көлемі мен санына сәйкес банктік жүйе несие жүйесінің ядросы, ал
несиелік институттардың қызметін реттеуші бірден бір орган – Орталық банк
болып табылады.
2. Несие ісі – ақшамен сауда-саттық негізінде несиелік операцияларды
орындауға бағытталған кәсіпкерлік қызметтің ерекше бір саласы дегенді
білдіреді.Оларды әр алуан несиелік институттар жүргізеді. Депозиттік
мекемелерге коммерциялық банктер, өзара жинақ банктері, қарыз жинақ
бірлестіктері, несиелік одақтар,; депозиттік еместерге – сақтандыру
компаниялары, жеке зейнетақы қорлары, қаржы инвестициялық компаниялары,
ақша нарығының басқа да қорлары жатады.
Банктер – атқаратын қызметтерінің ерекшеліктеріне байланысты екі
негізгі типке бөлінеді: эмиссиялық және эмиссиялық емес. Эмиссиялық
дегеніміз – айналысқа ақша белгілерін шығару құқығы берілген орталық
банктер. Қазақстанда эмиссиялық банк болып Ұлттық банк есептеледі, ал
қалған банктер, оның ішінде коммерциялық банктер – эмиссиялық еместерге
жатады.
Арнайы мамандандырылған банктерге инвестициялық және инновациялық,
ипотекалы, жинақ банктері және т.б. жатады.
Мамандандырылған несие-қаржы мекемелері кез-келген елдің несие
жүйесінің маңызды жүйесі.
3. Қазақстан Республикасының банктік жүйесіне екі деңгейлік жүйе тән.
Бірінші деңгейлі банктерге Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі, ал
екінші деңгейлі банктерге барлық коммерциялық банктер жатады. ҚР Ұлттық
банкінің негізгі мақсаты елдің ұлттық валютасының ішкі және сыртқы
тұрақтылығын қамтамасыз ету. Коммерциялық банктердің негізгі мақсаты заңмен
бекітілген операцияларды жүзеге асыру арқылы пайда таба отырып, ақша-несие
жүйесіне қызмет көрсету болып табылады.
Тақырып 6. Екінші деңгейлі банктердің қызметтерін ұйымдастырудың
негіздері.
1. Қазақстан Республикасындағы коммерциялық банктердің жалпы сипаттамасы
және оның ұйымдастырушылық құрылымы.
2. Коммерциялық банктердің принциптері мен функциялары.
3. Коммерциялық банктерді ашу, тіркеу және жабу тәртібі.
1. Коммерциялық банктер ҰБ лицензиясы негізінде заңды және жеке
тұлғалардан ақшалай қаржыларын және басқа бағалықтарды қайтымдылық шартында
жинап, оны өз атынан жеделділік, төлемділік шарттарында орналастыратын
есептік және басқа банктік операцияларды жүргізетін коммерциялық ұйым.
Банктің ұйымдастырушылық құрылымы екі негізгі әдіспен анықталады:
банкті басқару құрылымы және оның функционалдық бөлімшелерінің құрылымы.
Басқару органдарының басты белгісі – негізгі функцияларын жүзеге асыру
мақсатында банктің коммерциялық қызметін тиімді, рционалды және
оперативтібасқаруды қамтамасыз ету. Коммерциялық банктерді басқарудың
жоғарғы орган - акционерлердің жалпы жиналысы.
Акционерлер жиналысы кеңес құрамынан банк қызметін оперативті басқару
үшін кеңес төрағасын немесе банк президентін тағайындайды. Ол банкті банк
қызметінің нақты салаларына, яғни жетекші басқарма, департамент, бөлімдер
жұмыстарына жетекшілік ететін орынбасарлары арқылы жұмыс жасап басқарады.
2. Коммерциялық банктердің қызметі келесі принциптерге негізделген:
- өзінде бар ресурстар негізінде жұмыстар жасау;
- толық экономикалық тәуелсіздік және жауапкершілік;
- клиенттермен нарықтық қатынастарда қызмет жасау;
- банктің қызметтерін реттеу жанама экономикалық немесе
ұйымдастырушылық әдістермен жүргізіледі;
Коммерциялық банктер төмендегі функцияларды атқарады:
- уақытша бос ақша қаражаттарын, жинақтарды аккумуляциялау
(депозиттік операциялар);
- экономиканы және тұрғындарды несиелендіру;
- несиелік ақшалар шығару;
- ақшасыз есеп айырысуларды ұйымдастыру және жүргізу;
- инвестициялық қызмет;
- клиенттерге басқа да қаржылық қызмет көрсетулер.
3. Қазақстан Республикасының территориясында коммерциялық банктерді
ашу, тіркеу және жабу «Банктер және банктік қызмет туралы» Заңмен
жүргізіледі. Осыған сәйкес банктік қызметті жүргізудің лицензиялық тәртібі
қалыптасқан. Банктік операциялар ҰБ лицензиялары негізінде жүргізіледі.
Осы лицензияларды алып, банк ҰБ-ке тіркелуі керек. Егер тіркелмеген болса,
олар жүргізген операциялар заңсыз деп танылады. Заңсыз жүргізілген
операциялар үшін банк жауапкершілікке тартылады.
Банктер және банктік қызметтер туралы заңға сәйкес, банкті ашуға
рұқсат беруде бас тартуды санамағанда, банктік операцияларды жүргізуге
берілген лицензия келесідей жағдайларда қайта қайтарылып алынуы мүмкін:
- рұқсат берген күннен бастап 6 айдан аса уақыт ішінде банк өз
қызметін бастамаса;
- Ұлттық банк белгілеген пруденциялық нормативтерді ҚР-ның жұмыс
істеп отырған банктік заңдарды жүйелі түрде бұзу, Ұлттық банк
белгілеген нормативтік актілерді бұзу жағдайлары анықталған кезде;
- заңмен белгілеген мәліметтер мен есеп берулерді жүйелі түрде
бұрмалау;
- осы заңмен және банк жарғысымен т.б. қарастырылғаннан тыс операция-
ларды жүргізу кезінде.
Банкті ашуға берілетін рұқсатты қайта қайтарып алу оның таратылуы
туралы шешімге сай келеді және ол туралы баспасөзде жарияланады.
Тақырып 7. Коммерциялық банктердің активтік және пассивтік
операциялары.
1. Коммерциялық банктердің пассивті операциялары.
2. Коммерциялық банктердің активті операциялары.
1.Банк ресурстарын қалыптастырумен байланысты операциялар банктің
пассивті операциялары деп аталады.
Коммерциялық банктер қарыз беру процесінде пайдалану үшін жинақтайтын
несиелік ресурстар келесі көздер есебінен қалыптасады:
- депозиттер;
- банкаралық займдар;
- депозиттік емес көздер;
- банктің меншікті қаражаттары.
Заңды және жеке тұлғалардың уақытша бос ақшалай қаражаттарын банктегі
келісімдер мен шоттар бойынша банкке салумен байланысты операциялар
депозиттік операциялар деп аталады. Депозиттер негізінде банктің несиелік
ресурстарының көпшілік бөлігі құралады.
Банкаралық займдар – банктің ресурстық потенциалының тұрақтылығын
қолдау үшін ресурстарды қалыптастырудың маңызды көзі.
Коммерциялық банктер кез келген заңды тұлғалар сияқты ресурстарды
бағалы қағаздар, акциялар, облигациялар, жепозиттік және жинақ
сертификаттарын шығару жолымен жинақтау құқығы бар. Бұл қаражаттар несиелік
ресурстардың депозиттік емес көздеріне жатады.
Банк қызметіндегі банктердің меншікті қаражаттарын басқа ресурстармен
салыстырғанда мәнді ерекшеліктері бар. Банктің меншікті капиталы – банктің
қаржылық тұрақтылығын, коммерциялық және шаруашылық қызметін қамтамасыз ету
үшін құрылған банктің әртүрлі қорлары мен сол сияқты ағымдағы қызметінің
нәтижесіне байланысты және өткен жылдардағы бөлінбеген пайдасы.
Банктің меншікті капиталы келесілер негізінде қалыптасады:
- жарғылық капитал;
- резервтік капитал;
- қосымша капиталдар;
- банктік бөлінбеген пайдасы.
2.Банктің қалыптасқан ресурстарын пайда табу мақсатында орналастырумен
байланысты операциялар активті операциялар деп аталады.
Банк активтері- пайда болу мақсатында банктік ресурстарды әртүрлі
активтер бойынша орналастырған қаражаттары.
Банктің активті операцияларына: ссудалық, инвестициялық, трастық,
кассалық және т.б. операциялары мен қаржылық қызмет көрсетулері жатады.
Нарық жағдайында банктің ресурстық потенциалын өсіру мәселелері және
оның тұрақтылығын қамтамасыз ету маңызды болып отыр. Несиелік ресурстар
халық шаруашылығының уақытша бос ресурстары мен жинақтары және банктік
жүйенің арнайы несиелеу үшін арналған қаражаттар жиынтығы.
Жалпы банктердегі қарыз капиталы келесі көздер есебінен қалыптасады:
- депозиттер;
- банкаралық займдар;
- депозиттік емес көздер;
- коммерциялық банктердің меншікті қаражаттары.
Банктік инвестиция – пайда табу мақсатында банктің ресурстарын
орналастыруға бағытталған активтік операциялардың жиынтығы.
Траст операциясы - клиенттің сенімді тұлғасы ретіде оның мүлкін
басқаруға және тапсырмасы бойынша басқа да қызмет көрсетуге байланысты
банктің операциялары.
Отандық банктік тәжірибеде банктердің есеп айырысу-кассалық
операциялары мынадый түрлерге бөлінеді:
- банктік шоттар ашу;
- ұлттық және шетел валютасында аударым операциялары;
- валюталық операцияларға бақылау жасау;
- шоттан қолма-қол ақша беру;
- ұсақ ақшаларды ірілеп беру;
- т.б.
Тақырып 8. Банк тәуекелдері
1. Банк қызметіндегі тәуекелдіктің мәні
2. Банк тәуекелдерінің түрлер,.
3. Бантік тәуекелдерді төмендету жолдары.
1.Қазіргі кезде Қазақстан Республикасының барлық сферасында
экономикалық өзгерістер болып отырады. Нарықтық экономикаға көшу жағдайында
банктік салада банк әртүрлі операцияларды жүргізу кезінде өзіне қабылдайтын
тәуекелдік бақылау дұрыстығының маңызы артады. Банк практикасындағы тәуекел
– бұл белгілі бір жағдайларға байланысты банктердің жоғалтулар қатері.
Тәуекелдер келесідей жағымсыз нәтижелердің болу ықтималдығымен анықталады:
пайданы жоғалту, берілген несиелер бойынша төлемсіздік нәтижесінен зияндар,
ресурстық базаның қысқаруы және т.б. ҚР коммерциялық банктерінің
тәуекелдерін талдай келе, қазіргі жағдайда келесілерді ескеру қажет:
-өтпелі кезеңдегі ел экономикасындағы дағдарыстық жағдайдың болу
ықтималдығы;
-саяси жағдайлардың тұрақсыздығы;
-банктің жүйедегі жетіспеушіліктер;
-кейбір заңдылық актілердің жоқтығы немесе жетіспеушілігі.
2.Нарықтық қатынастар жағдайында пайда мен тәуекелді өзара өлшеу
қажеттігі пайда болады. Тәуекел деңгейінің және күтпеген пайда деңгейінің
тиімді қатынасы обьективті және субьективті факторлардан тәуелді болады.
Банк тәжірибесіндегі тәуекелдердің түрлері: сыртқы, ішкі,
экономикалық, саяси, валюталық, несиелік, пайыздық, портфелдік, қаржылық,
т.б.
Масштабы және мөлшері бойынша тәуекелдер глобалды және локалды;
аспектілері бойынша психолгиялық, әлеуметтік, экономикалық, заңдылық;
тәуекелді шешімдер дәрежесі бойынша минималды, орташа, оптималды,
максималды; тәуеклді шешімдер қабылдау мерзімі бойынша алдын ала,
мерзімді, кешіктірілген; шешім қабылдайтын адамдар саны бойынша жеке,
топтық.
3.Тәуекелдерді төмендетудің бірнеше тәсілдері бар:
-банктік қарыздар портфелін диверсификациялау, яғни бір қарыз алушыға
берілетін несиенің мөлшерін несиелеу шегін белгілеу арқылы азайту. Бұл
тәсіл банк клиентінің несиелік қабілеттігінің жеткіліктілігіне сенімсіз
болған кезде қолданылады. Қысқартылған несие мөлешері, оны қайтармаған
жағдайда зиян шегу шамасының қысқаруына мүмкіндік жасайды;
-несиелік қабілетін талдау, яғни қарыз алушының несиені өтеу
мүмкіндігін талдау. Көптеген банк осы әдісті қабылдайды, себебі ол несиенің
қайтарылмауына байланысты мүмкін болатын барлық зиянның алдын алады;
-несиелерді, пайыз тәуекелдігін және басқаларды сақтандыру, несиенің
қайтарылмай қалу тәуекелі оны сақтандырумен айналысатын ұйымдарға толық
өтеуін сипаттайды. Несиелерді сақтандырудың бірнеше жодары бар, бірақ
оларды іске асырумен байланысты шығындардың барлығы қарыз алушыға тиісті
болып келеді. Біздің елімізде несиелерді сақтандырумен сақтандыру
компаниялары айналысады және т.б.
Тақырып 9. Мемлекеттің Орталық банкі, оның құрылуы және дамуы
1. Ұлттық банк, оның мақсаттары, міндеттері мен қызметінің бағыттары.
2. Ұлттық банктің құрылымы мен басқару органдары.
3. Ақша-несие саясаты және оның негізгі құралдары.
1.Орталық банктер бүкіл елдің несие жүйесін бақылаушы әрі реттеуші бас
органның ролін атқара отырып, ерекше орынға ие және экономикалық басқарудың
мемлекеттік органы болып табылады.Олардың басшылық ролі мемлекет берген
үлкен өкілеттіліктермен анықталады.Орталық банк мемлекеті берген эмиссиялық
құқығы негізінде экономиканы жалпы мемлекеттік тұрақтандыру саясатын, тауар-
ақша тепе-теңдік саясатын жүзеге асырады.
Ұлттық банк – ақша резервтерінен, алтын валюта резервтерінен, басқа
материалдық құндылықтардан тұратын жеке мұлкі бар заңды тұлға.
Қазақстан Республикасының Ұлтық банкінің негізгі міндеті – ҚР-ның
ұлттық валютасының ішкі және сыртқы тұрақтылығын қамтамасыз ету болып
табылады. Сонымен қатар, ҚР-ның Ұлттық банкіне келесідей қосымша міндеттер
жүктеледі:
Ұлттық банк жұмысының негізгі бағыттары:
-елдегі несиелік ресурстарды және ақша айналысын басқару;
-өзіне бағынышты мекемелер арқылы ақшалай түсімді инкассациялауды
ұйымдастыру және жүзеге асыру;
-халық шаруашылығындағы несиелік, есеп айырысу және кассалық
операцияларды жүзеге асыру бойынша ережелерді, әдістемелік инструкциялық
нормативтік актілерді шығару, есеп жүргізу және банктердің есеп бруін
ұйымдастыру;
-банк ісін лицензиялау, ақша-несиелік реттеудің әдістерінің формаларын
талдау;
-елдің банк жүйесінің тәуелсіз балансын жасау;
-ғылыми-зерттеу және аналитикалық жұмыстар жүргізу;
-валюталық операцияларды жүргізу ережелерін және тәртібін жасау,
біркелкі валюталық саясатты жүргізу және т.б.
2.Ұлттық банкінің басқару құрылымы мен қызметін ұйымдастырудың басқа
да мәселелері «Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы» Заңы және
«Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы» Ережесі негізінде
анықталады.
Ұлттық банкі өзінің қызметтерін орындауы үшін басқарма, директорат,
бас аумақтық және облыстық басқармалар мен қатар басқа да жергілікті
құрылымдық бөлімшелері бар.Ұлттық банкінің ең жоғарғы басқару органы Ұлттық
банк төрағасымен басқарылатын басқарма болып табылады. Басқарма 9 адамнан
тұрады. Оның құрамына – Ұлттық банк төрағасы, оның 4 орынбасары, Парламент
пен Президенттің бір – бір өкілі және Қазақстан Министрлер Кабинетінің екі
өкілі кіреді. Басқарма мүшелері ҚР Президентімен бекітіледі.
Ұлттық банк төрағасы ҚР Президентінің ұсынуымен алты жылға сайланады.
3.Ұлттық банк – заңды төлем құралын, яғни банкноталарды шығаруға
эмиссиондық құқы бар және тікелей ақша – несие саясатын жүзеге асыратын
жалғыз мемлекеттік орган.
Ақша – несие саясаты ұлттық валютаның тұрақтылығынқамтамасыз ету үшін
және ақша айналысы мен несиелік қатынастардың тиімділігін арттыру үшін
жүргізіледі. Ақша – несие саясатының құралдары: пайыздық саясат, резервтік
талаптар, несие операциялары, ашық нарықтағы операциялар, валюта
нарығындағы операциялар арқылы өтімділікті қамтамасыз ету саясаты.
Ұлттық банк ақша нарығының сұраныс пен несие бойынша ұсыныстық
инфляция деңгейінің жалпы жағдайларына және күтілетін инфляцияға байланысты
анықталатын ортақ қайта қаржыландыру мөлшерлемесін бекітеді.
Банктерге берілетін несиенің көлемін реттеу үшін, банктің өз
міндеттемелері бойынша төлей алмау тәуекелін төмендету және банктердің
акционерлері мен салымшыларының мүдделерін қорғау мақсатында Ұлттық банк
резервтік талаптар механизмін қолданады.
Тақырып 10. ҚР Ұлттық банкінің кызметтері мен операциялары
1. ҚР-ның Ұлттық банкі – «банктердің банкі».
2. Ұлттық банктің функциялары мен операциялары.
3. Ұлттық банктің сыртқы экономикалық қызметі және алтын валюталық
резервтерді басқаруы.
4. Банктік қызметті қадағалау және оны реттеу.
1.Республиканың Ұлттық банкінің ең басты мақсаты – экономиканы төлем
құралдарымен үздіксіз жабдықтауды қамтамасыз ету және елдің барлық несие
жүйесінің қызмет етуіне жағдай жасау, есеп айырысу жүйесін қалпына келтіру,
банк қызметін реттеу болып табылады. Ол басқа қаржы – несие құралдарымен
бәсекелеспейді және өз қызметінде пайда табу мақсатын көздемейді. Оның
клиенттер – коммерциялық банктер және басқа да несиелік мекемелер.Осыдан
келіп Ұлттық банкті «банктердің банкі» деп атайды.
Ұлттық банк «банктердің банкі» қызметін атқару үшін:
- коммерциялық банктердің резервтерін сақтайды;
- коммерциялық банктерге қысқа мерзімді қажеттіліктеріне
байланысты қысқа мерзімді қарыздар береді;
- жалпы ұлттық ауқымда қолма-қолсыз есеп айырысуларды жүзеге
асырады;
- банктердің қызметіне қадағалау және бақылау жүргізеді.
2.Ұлттық банк «ҚР Ұлттық банкі туралы» Заңға сәйкес мынадай қызметтер
мен операцияларды орындайды:
-айналыстағы ақша массасының көлемін реттеу жолымен ҚР-да мемлекеттік
ақша-несие саясатын жүргізеді, Қазақстан Республикасы аумағында банкноталар
мен монеталарды айналысқа шығарушы жалғыз эмитент болып табылады;
-кепіл берушісі Үкімет болып табылатын ҚР-ның ішкі және сыртқы
қарызына қызмет көрсетуге қатысады;
-ҚР-сы аумағында еншілес банк ашуға рұқсат береді;
-ҚР-сы аумағында, одан тыс жерлерде банк филиалдарын өкілдіктерін
ашуға келісімін және банк операцияларын жүргізуге лицензия береді;
-банктердің бағалы қағаздар эмиссиясы жобасының оның тіркелуіне дейін
өзі белгілеген тәртіппен міндетті сараптауын жүргізеді;
-ол банктерге несие беруге, банктердіңқарыз капиталы нарығындағы ашық
позициясына бақылау жасауға құқылы. Банктерге соңғы сатыдағы несие берущі
болады, қайта қаржыландыру саясатын жүргізеді;
-банктердің жұмысына және шетелдік валютаны сатып алу, сату және
айырбастау ұйымдарына бақылау мен қадағалау жүргізеді әрі пруденциалдық
нормативтер белгілейді;
-ҚР-да ресми мөлшерлемелерді өзгерту арқылы банктік пайыз
мөлшерлемелерінің деңгейін реттеуді жүргізеді;
-ҚР-да информациялық процесстерді ақша-несие реттеуі әдістерімен
бәсендете алмаған жағдайда Ұлттық банк банктердің операциялары бойынша
несиелік салымдарды шектеу және пайыз мөлшерлемелерін өзгертуге құқықтар
береді;
-ҚР-да есеп айырысу тәртібін, жүйесін жәненысандарын анықтайды,
қазақстандық теңгемен банкаралық есеп айырысулардың мезгілінде және
үзіліссіз жүргізілуін қамтамасыз ететін жүйенің жұмыс істеуін ұйымдастыруы
тиіс;
-ҚР-да валюталық реттеу мен валюталық бақылауды жүзеге асырады және
валюталық операциялардың барлық түрін жүзеге құқылы;
-банк ісі, есеп, есеп айырысу, валюталық операциялар жүргізу бойынша
банктерге, валютаны сатып алу, сату және айырбастау операцияларын жүзеге
асыратын мекемелерге және олардың клиенттеріне орындауға міндетті
нормативтік актілер шығарады, сонымен қатар, олардың орындалуын бақылайды,
-бақылау және қадағалау функцияларын қамтамасыз ету үшін банктерге,
шетелдік валютаны сатып алу, сату, айырбастаумен айналысатын ұйымдарға
бухгалтерлік, статистикалық, тағы басқа есеп берудің тізімін, формасын және
мерзімін бекітеді;
-егер заңды актілермен басқалары қарастырылмаса, ҚР-ның Үкіметімен
келісіп, банктердің және басқа шаруашылық субьектілерімен жүзеге асырылатын
есеп айырысу, ағымдағы бюджеттік және басқада шоттардан төлем жүргізу
кезегін, есеп айырысуларды реттеу мақсатында бекіте алады;
-Ұлттық банкіге жүктелген функцияларды жүзеге асыруға көмектесетін
ұйымдарды құруға және оларды басқаруға қатысуға құқылы және т.б.
3.«Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы» Заңға сәйкес Ұлттық
банкінің құзырлығында сыртқы экономикалық қызметтерді жүзеге асыру
жүктелген. Қазақстанда және халықаралық банктік тәжірибеде қолданылып
жүрген заңдарға сәйкес шетел валютасымен кез келген операцияларды Ұлттық
банкінің жүзеге асыруға құқығы бар. Шетел валютасына қатысты ұлттық
валютаның бағамын реттейді. Қазақстан Репсубликасында ұлттық валютаның және
бағалы қағаздардың шетел валютасындағы айналым тәртібін анықтайды.
Ұлттық банк алтын валютиа резервін құрып, олармен операциялар жасайды.
Ұлттық банк мынадай алтын валюталық резервтерді құру және басқаруға тікелей
қатысады:
-алтын және басқа қымбат бағалы металдар;
-шетелде сақтандырылатын банкноталар, монета, банк қаражаттары;
-Ұлттық банкіде сақталатын валюталық құндылықтар;
-кез келген халықаралық деңгейдегібелгілі резервтік активтер;
-аудармалы векселдер, жай және қазыналық векселдер, яғни оларды шетел
үкіметінің немесе халықаралық қаржы мекемелерінің шығарғаны және
кепілдендіргені бойынша;
-басқа да активтер
Ұлттық банк міндетті түрде активтердің өтімділігі мен қауіпсіздігін
және сыртқы валюта резервтерінің төлем қабілеттігінің сақталуын ескереді.
4.Қазақстан Республикасының Ұлттық банк қызметтерінің біріне – екінші
деңгейлі коммерциялық банктердің қызметтерін қадағалау және реттеу жатады.
Екі деңгейлі банктік жүйе жағдайында Ұлттық банкінің негізгі мақсаттарының
бірі – бұл банктік қызметті макроэкономикалық деңгейде басқару процесін
ұйымдастыру, еліміздегі банктердің және басқа да қаржы-несие
институттарының қызметтерін реттеу, банктік және ақшы жүйелерінің қызмет
етуінің тұрақтылығын ұстап тұру болып табылады.
Мұндай әдістердің қатарына жататындар:
-пруденциялық нормативтерді және басқа да банктердің орындауы міндетті
нормалар мен лимиттерді қою, резервтік талаптар нормалары, оған қоса
күмәнді және үмітсіз активтерге қарсы провизиялардың нормалары;
-банктердің орындалуы міндетті ережелер мен басқа да нормативті
актілерді шығару;
-банктің қаржылық жағдайын сауықтыружөніндегі ұсыныстар беру;
-банк қызметтерін тексеру;
-кемшіліктерді жою жөніндегі міндеттеме хатты талап ету, Ұлттық
банктің бұйрық хаты және т.б. шектеу шараларын банктерге қолдану;
-банкті ашудан бастап, рұқсатты қайтарып алуға дейінгі жазалау
шараларын қолдану.
Тақырып 11. Жалған капитал және оның формалары
1. Қазақстандағы акционерлік қоғамдардың құрылуы.
2. Бағалы қағаздардың түрлері.
3. Бағалы қағаздар нарығын реттеу.
1. Қазіргі Қазақстан экономикасы нарықтық қатынастардың қалыптасу
процесінің жүруімен сипатталады. Олардың пайда болуы мен қалыптасуы
экономиканың барлық сферасын қамтыған дағдарысты жеңу және экономиканы
әкімшілік әміршілдік арқылы басқарудың мүмкін болуын алдын ала анықтап
берді.
Қазақстан Республикасының Үкіметі нарық экономикасы стратегиясын
жарияланғаннан бастап мемлекеттік меншікті түрлендіруді біртіндеп
жүргізуде. Меншіктің монополиялану көлемі мен ауқымын, сол сияқты
экономиканың өзіндік ерекшелігін ескере отырып, Қазақстан Республикасы
Үкіметі ұзақ уақытқа мемлекет иелігінен алудың және жекешелендірудің Ұлттық
бағдарламасын жасады.
Нарық, оның қазіргі түсінігінде бір меншік формасына монополияның
болуын жоққа шығарып, олардың көптүрлілігін, экономикалық және саяси
теңдігінің болуын талап етеді. Оны құру мемлекеттік меншікті мемлекет
иелігінен алу және жекешелендіру жолымен жүзеге асырылады.
2. Акция – АҚ-ның капиталына қаражат қосқандығын куәләндыратын жазбаша
куәлік, меншік нысаны, бағалы қағаздарды білдіреді. Акция бағамы әртүрлі
көптеген факторлардың ықпалымен қалыптасады.
Акционерлік қоғам әртүрлі акциялар шығарады және оларды иеленушілеріне
қарай артықшылықтар береді. Мәлімдеуші және атаулы акциялар болады.
Акциялар жай және артықшылығы бар акциялар болып та бөлінеді.
Облигацияның экономикалық жаратылысы жағынан үш ерекшелігімен
сипатталады: 1) облигация шаруашылықты несиелеу үшін пайдаланылатын
капиталдарды шоғырландыру құралы; 2) облигация – біршама арзан және оңай
сатып алынатын борыштық қарыз; 3) облигация – ұзақ мерзімді борыштық
міндеттеме. Облигацияны қамтамасыз ету әдістеріне немесе эмитенттері мен
ұстаушыларының құқығына байланысты жіктейді.
3. Бағалы қағаздар нарығын құру және дамыту шаруашылықты бір
орталықтан қаржыландырудың тиімсіз жүйесін және салааралық қайта бөлуді
өзгертуге, нарықтық құрылымдардың инвестицияға деген сұраныстарын
қанағаттандыруға және бұл нарыққа салааралық капиталдың қайта құйылуын
реттеуші болуға, ірі кәсіпорындар мен банктер жұмысының барометрі болуға
мүмкіндік береді.
Акцияларды шығару мемлекеттік құрылымдарды мемлекет иелігінен алудың
ең басты құралдарының біріне және өнеркәсіпті жандандыру мен қайта құруда
жеке және
заңды тұлғалардың ақшалай табыстарын жұмылдырудың тиімді құралдарына
айналуда.
Бағалы қағаздар нарығының міндеті - бағалы қағаздарды сатушылар мен
сатып алушылардың көңілінен шығатын бағада инвестицияға толық қаражат
жұмсауды қамтамасыз ету болып табылады.
Бағалы қағаздар нарығына мемлекеттік ықпал етудің мақсаты келесідей:
-макроэкономикалық тепе-теңдікті қамтамасыз ету;
-жарықтық ортаның бәсекелестік қабілетін қамтамасыз ету;
-бағалар қағаздар нарығы агенттерінің мүдделерін құқықтық және
экономикалық қорғау;
Тақырып 12. Қор биржасы.
1. Қор биржасы түсінігі, оның мақсаттары мен міндеттері.
2. Қазақстандық қор биржасы.
1. Экономикадағы өзгерістер жаңа экономикалық жағдайларға сәйкес
ресурстарды, оның ішінде қаржы ресурстарын үйлестірудің формаларын
қолдануды қажет етеді.
Қор биржасы-бұл бағалы қағаздардың бірқалыпты айналысы үшін қажетті
жағдайлармен қамтамасыз ететін ұйым. Қор биржасының мәні және атқаратын
қызметтері келесілерден көрінеді:
-қор нарығында биржалық делдалдардың бағалы қағаздарды сату жолымен
уаұытша бос ақшалай қаражаттарды жұмылдыру және шоғырландыру;
-өндірісті және ел үкіметінің шығыстарын несиелеу және қаржыландыру;
-бағалы қағаздармен жасалатын операцияларды шоғырландыру, сұраныспен
ұсыныстың деңгейін көрсеттетін бағаларды белгілеу және жасалған капиталды
қалыптастыру.
Қор биржасы қаржы ресурстарын жинақтау, шоғырландыру және қайта бөлу
процесін ұйымдастырушы экономиканың басты буыны болып табылады. Ол қаржы
және өндірістік капитал арасында делдал бола отырып, экономикалық дамудың
қозғаушы күштерінің бірі болып саналатын инвестициялық процеске ықпал
етеді.
2. Қазақстанның бағалы қағаздар нарығының даму болашағы үшін
ресурстарды жинақтау (материалдық база, адамдарды оқыту, заңдарды шығару,
технология мен ақпараттық база) сұрақтарын ғана қамтып қоймай, сондай-ақ
нарыққа өту барысында туындайтын макроэкономикалық және басқару шешімдерін
талдау және стратегиясын қамтитын бағалы қағаздар нарығын дамытудың ұзақ
мерзімді саясаты қажет.
ҚҚБ алғаш рет банкаралық валюталық биржа ретінде 1993 жылы құрылды.
Мемлекеттік емес бағалы қағаздар бойынша бірінші сауда 1997 жылдың 19
қыркүйегінде болды.
Акционерлердің жалпы жиналысының негізгі қызметі биржалық сауданың
ережелерін қабылдау болып табылады:
1. бағалы қағаздарды шығару шарттары;
2. листинг процедурасы;
3. бағалы қағаздардың негізгі параметрлері;
4. сауда қатысушыларына қойылатын талаптар;
5. қатысушылардың құқықтары;
6. есептеу тәртібі мен мерзімі
Тақырып 13. Валюталық жүйе мен валюталық қатынастар түсінігі
1. Валюталық жүйелер және валюталық қатынастар ұғымы.
2. Валюталық нарықтар.
3. Валюталық бағам және валюталық «қоржын».
1. Халықаралық валюталық қатынастар – бұл ұлттық шаруашылық
қызметтерінің нәтижелері мен өзара алмасуына қызмет ететін және
дүниежүзілік шаруашылықтағы валюталардың қызмет етуі барысында қалыптасатын
қоғамдық қатынастар жиынтығы.
Валюталық қатынастар жағдайы ұлттық және дүниежүзілік экономиканың
дамуына, саяси жағдайға, елдер арасынағы күштердің арақатынасына тәуелді.
Тарихта мынадай валюталық жүйенің типтері қалыптасқан: ұлттық,
дүниежүзілік, аймақтық. Егер ұлттық валюталық жүйе ұлттық валютаға – ақша
бірлігіне негізделген болса, ал дүниежүзілік валюталық жүйе – бір немесе
бірнеше резервтік валюталарға немесе халықаралық есептесу бірліктеріне
негізделеді.
Валюталардың конверсиялану дәрежесіне байланыты олардың келесідей
түрлері бар: еркін конверсияланатын валюта, бөлшектеп конверсияланатын
валюта, тұйық конверсияланатын валюта.
Валюталық паритет – бұл валюталық бағамның негізі болып табылатын және
заңды түрде бекітілетін екі валюта арасындағы шекті қатынасты білдіреді.
2. Валюталық нарықтар уақытылы есеп айырысуларды жүзеге асыруды,
валюталық қаражаттарды біршама тиімді пайдалануын, валюталық опреацияларға
қатсушылардың валюталық бағамдар айырмасы түрінде пайда алуын, валюталық
тәуекелдерді сақтандыруды, валюталық бағамдарды реттеуді, валюталық
саясатты жүргізуді қамтамасыз ете отырып, ішкі және халықаралық төлем
айналымына қызмет етеді.
Валюталық операциялардың көлеміне, сипатына және пайдаланылатын
валюталар тобына қарай қазіргі валюталық нарықтар халықаралы, аймақтық және
ұлттық болып бөлінеді.
Халықаралық валюталық нарықтар ірі дүниежүзілік қаржы орталықтарында
(Лондон, Нью-Йорк, Париж, Токио т.б.) шоғырланған. Аймақтық және жергілікті
нарықтарда белгілі бір конвертирленетін валюталармен операциялар
жүргізіледі. Ұлттық валюталық нарықтар деп, ережеге сәйкес халықаралық
операцияларды жүргізуге маманданбаған, өз клиенттеріне валюта бойынша
қызмет көрсететін сол елдің аумағында орналасқан банктердің жүзеге асыратын
операцияларының жиынтығын айтады.
3.Валюталық жүйенің маңызды элементі – валюталық бағам болып табылады.
Валюталық бағам – бұл бір елдің ақша бірлігінің басқа бір елдің ақша
бірліктерінде бейнеленген бағасы.
Бағамның қалыптасуына келесідей үш фактор әсер етеді: саяси,
экономикалық, психологиялық.
Валюталық баға белгіленімі айырбас үшін ұсынылған екі ақша бірлігінің
шекті қатынасын анықтауға мүмкіндік жасайды. Валюталық баға белгілеу түрі
валютаның жағдайына, оның бағамының деңгейіне әсер тепейді, өйткені валюта
бағамының мәні қалады, ал оның формасы өзгереді. Сауда-өнеркәсіптік
клиенттер үшін валюталар баға белгілеу кросс-бағам негізінде бекітіледі, ол
екі валютаның өзара катынасының үшінші валютаға қатысты анықталуын
сипаттайды.
Валюта бағамдарының ағымын талдау барысында номиналдық және нақты
валюталық бағамдардың индексі кеңінен қолданылады. Сонымен қатар құбылмалы
және тұрақты валюталық бағамдар да қолданылады.
Тақырып 14. Халықаралық валюта-несиелік институттар
1. Халықаралық валюталық қор.
2. Дүниежүзілік банк.
3. Еуропа қайта құру және даму банкісі.
4. Азия даму банкі.
5. Ислам даму банкі.
1.1944 жылы Бреттон-Вудс қаласында (АҚШ) халықаралық қаржы
конференциясы өткен болатын, осы конференцияда Халықаралық валюталық қор
құру туралы шешім қабылданды. Алғашында мүшелерінің саны 35 мемлекет
болса, 1993 жылы олардың саны 174-ке дейін өсті. Қазақстан Республикасы да
осы Халықаралық валюталық қордың мүшесі болып табылады.
Халықаралық валюта қоры, мүше болған елдердің төлем балансының
жағдайын қадағалайды, қысқа мерзімді несие береді, елдерге техникалық көмек
береді және кадрларды оқытады.
2. Бреттон – Вудскінің институттар деген атпен жалпығ танымал
Дүниежүзілік банкі мен Халықаралық валюталық қор әлемдік экономикалық және
қаржылық тәртіптіңбүкіл құрылымын қолдайтын, қос үкіметаралық тірек болып
табылады. Дүниежүзілік банк өзінің жұмысын 1946 жылдан бастады.
Дүниежүзілік банк екі үлкен ұйымнан тұрады: Халықаралық қайта құру және
даму банкісі және халықаралық даму Ассоциациясы.
Дүниежүзілік банктің негізгі міндеті – экономикалық дамуды
қаржыландыру, яғни соғыс кезінде қираған елдерді қалпына келтіру,
халықаралық сауды үшін ықпал ету.
Қазақстан Дүниежүзілік банкінің мүшесі ретінде оның несиесін
пайдаланушы болып табылады. Оның несиесімен ондаған республика үшін маңызы
зор жобалар қаржыландыруда.
3. Европа қайта құру және даму банкісі (ЕҚДБ) 1990 жылы 29 мамырда
болған келісім бойынша халықаралық қаржы мекемесі ретінде құрылған. ЕҚБД-
нің штаб-пәтері Лондонда. Өз жұмысын бұл банк 1991 жылы сәуір айынан
бастады. ЕҚБД-нің басты міндеті – бұрынғы социалистік елдерге саяси жүйенің
өзгеру кезеңінде жаңадан экономикалық және әлеуметтік жағдай жасау үшін
инвестиция беру, жекешелендіруге, құрылымдылық қайта құру (көлік және
байланыс, жол, энергия және коммуникациялармен қамтамасыз ету, тұрғын үй
шаруашылығы), табиғатты қорғау, т.б. салаларды қолдау болып табылады.
ЕҚДБ-нің негізгі несие беретін объектілеріне – жеке фирмалар, жаңадан
құрылған нарықтық құрылымдар, жекешелендірілген объектілер, бірлескен
кәсіпорындар жатады.
Арнайы қорға, арнайы жіберілген қаражаттар, инвестициялардан алған
табыстар кіреді. Арнайы қорлардың қаржаты көбінесе тиімділігі төмен
әлеуметтік салаларға, несие беруге техникалық көмек көрсетуге жұмсалады.
Басқару кеңесі 4 жылға ЕҚДБ Президентін сайлайды. Ол директорлар
кеңесінің басқаруымен ЕҚДБ ағымдағы қызметін басқарады.
4. Азия даму банкісі (АзДБ) 1965 жылы құрылған. Оның мүшелері болып
Азиядағы дамушы елдермен қатар, Жапония, Австралия елдері де кіреді. АзДБ-
нің жарғысы бойынша банк, тек мүше болған елдерге қаржы бөледі. Штаб-пәтері
Филипиннің астанасы – Манила қаласында.
Несиені беретін негізгі бағыттары – экономикалық және әлеуметтік
инфрақұрылымдар, агроөнеркәсіп объектілері, ауыл шаруашылығы, өндіретін
және қайта өңдейтін өнеркәсіп. Банкінің несиесі ең алдымен барлық жеке
секторға, жекешелендірілген мемлекеттік бірлескен кәсіпорындарға, әсіресе
дамып келе жатқан елдердің үкіметтеріне – сенімді қарыз алушы ретінде
бағытталады.
5. Ислам даму банкісі өз жұмысын 1975 жылдан бастап бастады. Банктің
негізгі кеңсесі Сауд Аравиясындағы Джидде қаласында орналасқан. Аймақтық
кеңселері үшеу, олар – Рабат қаласында (Марокко), Куала-Лумпур (Малайзия)
және Алматы (Қазақстан) қалаларында. Банктің құрылтайшылары Ислам
конференциясының ұйымы (ИКҰ) мүшелері. Ислам даму банкін құрғандағы негізгі
мақсат Шариғат негізіне сүйене отырып, ИКҰ-ға мүше болған және болмаған
мұсылман елдеріне экономикалық даму және әлеуметтік ілгерілеуі үшін
қаржылай көмек көрсету.
Ислам конференциясының ұйымына мүше болған кез келген мұсылман елі,
атқарушы директорлардың Басқармасының шарттарын және мерзімін сақтай отырып
банкке мүше бола алады.
Ресми банк тілі – араб тілі, ал қарым-қатынас үшін – ағылшын және
француз тілдері болып табылады.
8.3. «Ақша, несие, банктер» пәні бойынша практикалық сабақтарды жүргізу
бойынша әдістемелік нұсқаулар.
Практикалық сабақтар - жаңалықтарды үйренуге және оқиғалардың
бірқалыптылығын дамытуға арналған оқу сабақтарының формасының бірі, сонымен
қатар студенттердің өз бетінше жұмыс орындауын дамытуға және практикалық
талаптар мен дағдыларды дамытуға бағытталады. Пән бойынша практикалық
сабақтар студенттерге ғылыми әдебиеттер негізінде өздік жұмыстарды
орындауға және ауызша өз ой-пікірін жеткізе білуге мүмкіндік беретін
семинарлар түрінде өткізіледі.
Тақырып 1. Ақшаның мәні және функциялары.
Сабақтың мақсаты: Ақшаның пайда болуы және оның тауарлы табиғатын, тауардың
қарама-қайшылықтары және құнның эквиваленттік формасының ерекшеліктерін,
сонымен қатар құн формаларының дамуын оқып үйрену. Ақшаның жалпы құн
эквиваленті ретінде, ақша тауардың спецификасыф ретінде, ақшаның тарихи,
қоғамдық және экономикалық категория ретінде оқып үйрену. Ежелгі ақшаның
түрлерін, ақшаның қызметтері мен олардың қазіргі заманғы түрлерін, ақшаға
деген сұраныс пен ұсыныс жағдайларын қарастыру.
Сабақ жоспары:
1. Ақшаның пайда болуы.
2. Ақшаның қажеттілігі және экономикалық мәні
3. Ақша функциялары
4. Құн өлшемі ретіндегі ақша функциясы
5. Айналыс құралы ретіндегі ақша функциясы.
6. Төлем құралы ретіндегі ақша функциясы.
7. Ақшаның жинақтау құралы ретіндегі функциясы
8. Дүниежүзілік ақшалар.
Әдістемелік нұсқаулар – ұсынылған әдебиеттерді қолдана отырып, берілген
сұрақтарды дербес қарастырып талдай білу.
Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.
Практикалық сабақты өткізу барысында қойылатын бақылау сұрақтары:
1. Ақшаның тарихи, қоғамдық және экономикалық категория ретіндегі
табиғаты туралы әңгімелеп беріңіз.
2. Ақшаның даму тарихы кезінде пайда болған айырбас құнының формаларын
атаңдар.
3. Мал қашан және неге айырбас құралы болды?
4. Айналыс құралы ретінде қандай тауарлар пайдаланылды?
5. Ақша дегеніміз не?
6. Неліктен жалпыға бірдей эквивалент ролі алтынға бекітілді?
7. Ақша – қоғамдық қатынастарды таратушы дегенді қалай түсінесіз.
8. Ақшаның қасиеттерін атаңдар және түсіндіріңдер.
9. Ақшаның қызметтерін атаңдар.
10. Баға масштабы деген нені білдіріді.
11. Қағаз ақшалар қазына жинау құралы ретіндегі қызметінің қандай
ерекшеліктері бар.
12. Ақшаның жалпыға ортақ эквивалент ретіндегі басты функциясы неден
көрінеді.
13. Сіз ақшаның төлем құралы және айналыс құралы ретіндегі функцияларының
айырмашылығын немен түсіндіресіз.
14. Валюталық курс дегеніміз не?
Студенттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар жоспары.
1. Қазақстан Республикасының қазіргі ақша саясаты.
2. Қоғамдағы жинақтау және сақтаудың негізгі формалары және даму
перспективалары.
3. Батыс экономистерінің жұмыстарындағы ақша теориялары.
4. Қазіргі таңдағы ақшалай реформаның тарихи мәні
5. Ұлттық валютаның тұрақтылығын қамтамасыз ету шаралары.
6. Тәуелсіз Қазақстанға – ұлттық валюта.
7. Ақшалай товар мен ақшаның функционалды формаларының
эволюциясы.
8. Товар мен эквивалентті құн формасының рекшелігінің қарама-
қайшылығы.
9. Ерекше товар ретіндегі алтын. Алтынға екі көзкарас.
10. Ақша қызметтерінің бірлігі олардың бар болуы сипаты ретінде.
11. Инфляция жағдайында ақша қызметтеріінің өзара байланысы
мәселесі.
12. Құн мөлшері ретінде ақша қызметі. Баға құнның ақшалай
сипаттамасы ретінде.
13. Нарық Экономикасына өту кезіңінде баға қалыптастыру мәселесі.
14. Құн мөлшері және айналыс құрамы ретіндегі ақша қызметтерінің
бірлігі мен айырмашылығы.
15. Нарыққа өту кезіңіндегі ақшаның ролі. Инфляция әсері.
16. Кеңейтілген өндіріс үрдісіндегі ақша ролі.
17. Сыртқы экономикалық байланыстарды кеңейтуде, дамытудағы ақша
ролі.
18. Халықаралық экономикалық айналым саласындағы ақша.
19. Ақша теориялары және батыс экономистерінің ақшаның бар болуы
мен роліне көзқарасы.
20. Ақшаның монетарлық теориясы.
21. Ақшаның металлдық теориясы.
22. Ақшаның кейнсиандық теориясы.
23. Ақшаның номиналды теориясы.
24. Ақшаның тұрақтылығын қамтамасыз ету негіздері.
25. Қоғамда ақшалай жинақтаулар мен жинақы қорларының негізгі
формалары мен түрлері.
СӨЖ бақылау формасы: баяндамаларды тыңдап, талқылау
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Көшенова Б.А. Ақша,несие, банктер. Валюталық қатынастар-Алматы,
2000 ж.
2. Сейітқасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер- Алматы, 2001 ж.
3. Банковское дело: Учебник под ред. В.И. Колесникова, Л.П.
Кроливецкой. - М; Финансы и статистика, 1995 г.
4. Борискин А.В. и др. Деньги, кредит, банки. -Спб, 2000.
5. Долан Э. Дж., Кэмпбелл Колин Д., Кэмпбелл Розмари ДЖ. Деньги,
банковское дело и денежно-кредитная политика”, Пер. с англ. Л.
1996 г.
6. Деньги, кредит, банки. Учебник под ред. проф. Г. Сейткасимова;
Алматы, КазГАУ; “Экономика”. 1996 г.
7. Деньги, кредит, банки./ Под ред. Жукова Е.Ф.-М., 2000 г.
Тақырып 2. Ақшалай айналыс және ақшалай жүйе.
Сабақтың мақсаты: Ақша айналымы және ақша айналысы туралы түсініктерді,
қолма-қол және қолма-қолсыз ақша айналысын қарастыру. Ақшаның және төлем
құралдарының түрлері. Ақша айналысының эволюциясын, төлем құжаттарының
түрлерін, металл ақша айналысының ерекшеліктерін оқып үйрену. Монета мен
монета тарихын, қағаз ақша айналысы мен электронды төлем құралдарын
қарастыру. Ақша жүйесі және оның элементтері мен негізгі типтері туралы
түсініктеме беру. Айналыс үшін қажетті ақша мөлшерін, ақша айналыс
жылдамдығын анықтау емесе талдау үшін қолданылатын есептерді шығаруды
үйрену.
Сабақ жоспары:
1. Ақшалай айналыс сипаттамасы
2. Ақшасыз айналысты ұйымдастыру негіздері.
3. Ақшасыз есеп айырысудың қызмет ететін формалары.
4. Ақшалай жүйе және оның негізгі элементтері.
5. Металдық ақшалай айналыс.
6. Қағаз ақшалар және олардың айналыс заңдылықтары.
7. «Биметализм» және «Монометелизм» ұғымдары.
Әдістемелік нұсқаулар – ұсынылған әдебиеттерді қолдана отырып, берілген
сұрақтарды дербес қарастырып талдай білу.
Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.
Практикалық сабақты өткізу барысында қойылатын бақылау сұрақтары:
1. Ақша айналысы деп нені түсінесіз?
2. Қолма қол және қолма қолсыз ақша айналымы нені білдіреді?
3. Алғашқы қағаз ақшалар қашан пайда болған?
4. Металл ақшадан қағаз ақшаға өту себептері неде?
5. Толық құнды емес ақшалар қалай аталады?
6. Несиелік ақшалар түрлерін ата.
7. Чек деген не?
8. Ақшаның айналыс және төлем құралын атқару үшін қанша ақша керектігін
анықтайтын факторлар.
9. Ақша массасының құрамдас бөліктері.
10. Жиынтық ақша массасын басқару әдістері.
11. ҚР ақша жүйесі қашан құрылған?
12. Ақша жүйесінің негізгі элементтерін ата.
13. Биметализм және монометализм ұғымдары нені білдіреді?
Студенттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар жоспары.
1. Ақша жүйесі туралы түсінік, оның элементтері мен негізгі типтері.
2. Ақша айналысындағы несие ақшалардың ролі, олардың қызмет ету
мәселелері.
3. Несиелік карточкалар, олардың даму ерекшеліктері.
4. Төлемдік жүйе және оның ҚР даму тенденциялары.
5. Қазақстанда ақша айналысын ұйымдастыру принциптері.
6. Қазақстан Республикасында қолма-қол ақша айналысының сипаттамасы.
7. Қазақстан Республикасындағы ақша белгілерінің түрлері.
8. Қазақстан Республикасындағы ақшалай төлемдерді ұйымдастыру прициптері.
9. Ақша эмиссиясы ақша жүйесінің элементі ретінде. Эмиссия түрлеріне
сипаттама.
10. Ақша эмиссиясын реттеу әдістері.
11. Ақшалай түсімдер каналдарыжәне оларды ақша айналымынан алу.
12. Ақша айналымының жылдадамдығын анықтау. Ақша айналысы жылдамдығын
анықтайтын факторлар.
13. Ақша айналысының экономикалық заңы. Қазақстан Республикасында нарықтық
қатынастарға көшуде оның әрекетінің ерекшлігі.
14. Нарыққа өтуде ҚР ақша жүйесінің өзгерісі.
15. Халық шаруашылығы пропорцияларының теңдестігі мен ақша айналымына
әсері.
16. Тауарлы – ақша теңдестігін қалпына келтіру әдістері.
17. Қолма –қол емес есеп айырысулардың ұйымдық принциптері мен олардың екі
деңгейлі банк жүйесі жағдайында іске асуы.
18. Қолма –қол емес ақша айналымының көлемдік және құрылымдық өзгерістерін
анықтайтын факторлар.
19. Төлем тапсырмасының төлем талабынан айырмашылығы. Төлем тапсырмалары
мен төлем талаптарының есеп айырысу жағдайндағы құжат айналымы.
20. Есеп айырысудың аккредитивті формасы, оның артықшылықтары мен
кемшіліктері. Аккредитив түрлері. Аккредитивті есеп айырысу
формасындағы құжат айналымы.
21. Чектік формасындағы есеп айырысуды қолдану.
22. ҚР- да вексельді айналымның әрекет ету мәселесі.
23. Банкаралық қолма –қол емес есеп айырысулар.
24. Қолма – қол емес есеп айырысуды ұйымдастырудағы банктік бақылау.
25. Есеп айырысудың клирингтік жүйесінің бар болуы мен оның ҚР- да
қолданылуы.
СӨЖ бақылау формасы: баяндамаларды тыңдап, талқылау
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Көшенова Б.А. Ақша,несие, банктер. Валюталық қатынастар-Алматы, 2000
ж.
2. Сейітқасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер- Алматы, 2001 ж.
3. Банковское дело: Учебник под ред. В.И. Колесникова, Л.П.
Кроливецкой. - М; Финансы и статистика, 1995 г.
4. Борискин А.В. и др. Деньги, кредит, банки. -Спб, 2000.
5. Долан Э. Дж., Кэмпбелл Колин Д., Кэмпбелл Розмари ДЖ. Деньги,
банковское
a. дело и денежно-кредитная политика”, Пер. с англ. Л. 1996 г.
6. Деньги, кредит, банки. Учебник под ред. проф. Г. Сейткасимова;
Алматы, КазГАУ; “Экономика”. 1996 г.
7. Деньги, кредит, банки./ Под ред. Жукова Е.Ф.-М., 2000 г.
Тақырып 3. Ақшалай реформалар
Сабақтың мақсаты: Инфляция, оның Қазақстандағы ерекшеліктерін, ақша рефор-
маларының тарихи мағынасын, Қазақстандағы ақша реформаларын қарастыру. 1922-
24 жылдардағы ақша реформасы және ондағы ақша құрамының өзгеруі. 1947 жылғы
ақша реформасы және оның экономиканың дамуына тигізетін әсері. 1961 жылғы
ақша реформасы. ҚР-ның құрылуына және егемендік алуына байланысты
жүргізілген 1993 жылғы ақша реформасын қарастыру.
Сабақ жоспары:
1. Инфляцияның пайда болу себептері және түрлері.
2. 1922-1924 жылдардағы ақша реформасы.
3. 1947 жылғы ақша реформасы.
4. 1961 жылғы деноминация.
5. Қазақстан Республикасының 1993 жылғы ақша реформасы
Әдістемелік нұсқаулар – ұсынылған әдебиеттерді қолдана отырып, берілген
сұрақтарды дербес қарастырып талдай білу.
Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.
Практикалық сабақты өткізу барысында қойылатын бақылау сұрақтары:
1. Инфляция деген не? Қазақстандағы оның түрлері мен ерекшеліктері.
2. 1922-1924 жылдардағы ақша реформаларының экономикалық алғышарттары.
3. Ақша реформасын жүргізу кезеңдері.
4. 1922-1923 жылдардағы деноменациялар, олардың мақсаты.
5. 1947 жылғы ақша реформасы 1922-1924 жылдардағы ақша
реформасынаннемен ажыратылады?
6. 1947 жылы қандай шаралар жүргізілді.
7. Баға масштабы қашан және неге өзгертілді?
8. Қазақстан Республикасындағы 1993 жылғы ақша белгілерін жаңа
ақшаларға айырбастау процедурасы.
9. 1993 жылғы ақша айырбасықандай арақатынаста жасалды.
10. 1993 жылғы ақша реформасын жүргізудің себептері.
11. Инфляция деген не? Қазақстандағы оның түрлері мен ерекшеліктері.
12. 1922-1924 жылдардағы ақша реформаларының экономикалық алғышарттары.
13. Ақша реформасын жүргізу кезеңдері.
14. 1922-1923 жылдардағы деноменациялар, олардың мақсаты.
15. 1947 жылғы ақша реформасы 1922-1924 жылдардағы ақша реформасынан
немен ажыратылады?
16. 1947 жылы қандай шаралар жүргізілді.
17. Баға масштабы қашан және неге өзгертілді?
18. Қазақстан Республикасындағы 1993 жылғы ақша белгілерін жаңа
ақшаларға айырбастау процедурасы.
19. 1993 жылғы ақша айырбасықандай арақатынаста жасалды.
20. 1993 жылғы ақша реформасын жүргізудің себептері.
Студенттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар жоспары.
1. Инфляциялық процесстің пайда болуы мен даму факторы ретінде тауарлы-
пақша пропорцияларының бұзылуы.
2. Инфляцияның бар болуы мен іске асу формалары. Инфляциялық үрдіс
заңдылығы. Инфляцияның әлеуметтік – экономикалық нәтижесі.
3. Инфляцияның кредиторларға және қарыз алушыларғы ықпалы.
4. Инфляцияның экономикаға және халықаралық экономикалық қатынастарға
әсері.
5. Инфляцияның қаржылық және ақша – несиелік факторлары.
6. Инфляцияны реттеу және одан бас тарту әдістері. Нарықтық экономикаға
өту жағдайында инфляйиядан алыстау шаралары.
7. Нуллификация, девальвация, ревальвация, деноминация мазмұны мен
бағыты.
8. Ақша жүйесін радикалды өзгшертү әдісі ретіндегі ақша реформалары.
9. Ақша айналысын жақсарту әдісі ретіндегі ақша реформасы.
10. Ақша реформаларын жүргізудің міндеттері мен әдістері.
11. Ақша рефориаларының әлеуметтік – экономикалық нәтимжесі.
12. Қазіргі кезең үшін ақша реформаларының тарихи маңызы.
13. Ресейдегі және Қазақстандағы ақша реформалары және оларды жүргізу
әдістері.
14. 1993 жылда жүргізілгенг ақша рефориаларының барысында ҚР – да ақша
жүйесін құру.
15. Қазақстанда ұлттық валюта – теңгенің қалыптасуы.
СӨЖ бақылау формасы: баяндамаларды тыңдап, талқылау
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Көшенова Б.А. Ақша,несие, банктер. Валюталық қатынастар-Алматы, 2000
ж.
2. Сейітқасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер- Алматы, 2001 ж.
3. Банковское дело: Учебник под ред. В.И. Колесникова, Л.П.
Кроливецкой. - М; Финансы и статистика, 1995 г.
4. Борискин А.В. и др. Деньги, кредит, банки. -Спб, 2000.
5. Долан Э. Дж., Кэмпбелл Колин Д., Кэмпбелл Розмари ДЖ. Деньги,
банковское
6. дело и денежно-кредитная политика”, Пер. с англ. Л. 1996 г.
7. Деньги, кредит, банки. Учебник под ред. проф. Г. Сейткасимова;
Алматы, КазГАУ; “Экономика”. 1996 г.
8. Деньги, кредит, банки./ Под ред. Жукова Е.Ф.-М., 2000 г.
9. Указ Президента Республики Казахстан от 12 ноября 1993 г. “О введении
национальной валюты Республики Казахстан”.
10. Банковское дело: Учебник под ред. В.И. Колесникова, Л.П.
Кроливецкой. - М; Финансы и статистика, 1995 г.
Тақырып 4. Ссудалық капитал, процент және несие
Сабақтың мақсаты: Несиелік қатынастардың пайда болуы және дамуы туралы,.
экономикалық категория ретінде несиенің мәні және мазмұнына түсініктеме
беру. Несие формаларын, несиенің негізгі принциптері мен функцияларын,
қарыз капиталы және несиелік ресурстар нарығын, қарыз өсім ақысының
экономикалық мәнін қарастырып, олардың мәнін есептеуді үйрену. Несие
қатынастарындағы субьектілер мен обьектілерін қарастыру..
Сабақ жоспары:
1. Нарықтық экономикадағы несиенiң мәнi.
2. Несиенiң нарықтық экономикадағы қажеттiлiгi.
3. Несие формалары мен түрлерi
4. Несиелiк ресурстар және олардың қалыптасу қайнар көздерi.
5. Қарапайым және күрделi проценттер механизмi.
Әдістемелік нұсқаулар – ұсынылған әдебиеттерді қолдана отырып, берілген
сұрақтарды дербес қарастырып талдай білу.
Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.
Практикалық сабақты өткізу барысында қойылатын бақылау сұрақтары:
1. Несиелік қатынастардың мәні неде?
2. Несиенің қызметтері қандай?
3. Қарыз пайызы деген не, оның экономикалық мәні.
4. Несиелік жүйенің институтционалдық құрылымы қандай?
5. Банк дегеніміз не, мәртебесі қандай?
6. Маманданған несие-қаржы мекемелерінің өзгешелігі неде, олардың
қызметтері қандай?
7. Несие жүйесін құрудың негізгі принциптері қандай?
8. Қазақстандағы банк жүйесінің даму тарихы.
9. Банктердің нарықтық экономикадағы ролі қандай?
10. Банктік қызметті ұйымдастыру негізі.
Студенттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар жоспары.
1. Несиенің пайда болуы мен әрекет етуінің теориялық аспектілері.
2. Несие теориясы және оның экономикалық ғылымдағы эволюциясы.
3. Несиенің ролі мен шекалары.
4. Материалдық ресурстарды қайта таратуда және өндіріс процесінің
үздіксіздігін қамтамасыз етуде несиенің ролі.
5. Несие мен ақшаның өзара әрекетестігі.
6. Ссудалық капитал нарығының қалыптасуының қазіргі мәселелері.
7. Несиелік жүйенің қалыптасуының тарихи аспектілері;
8. ҚР экономикасына банктердің несие саясатының ықпалы.
9. Халықаралық несиенің дамуы және оның ел егемендігіне әсері.
10. Халықаралық қарыз мәселесі (Қазақстанды мысалға ала отырып).
11. Ссудалық капитал рыногы, оның топтастырылуы.
12. АҚШ, Батыс Европа елдері, Жапония, дамушы елдердегі ссудалық капитал
нарығының рекшелектері.
13. Отандық ссудалық капиталнарығының сипаттамасы, Қазақстан
экономикасының қазіргі даму кезеңінде ссудалық капитал нарығының
қалыптасу мәселелері.
СӨЖ бақылау формасы: баяндамаларды тыңдап, талқылау
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Көшенова Б.А. Ақша,несие, банктер. Валюталық қатынастар-Алматы, 2000
ж.
2. Сейітқасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер- Алматы, 2001 ж.
3. Банковское дело: Учебник под ред. В.И. Колесникова, Л.П.
Кроливецкой. - М; Финансы и статистика, 1995 г.
4. Борискин А.В. и др. Деньги, кредит, банки. -Спб, 2000.
5. Долан Э. Дж., Кэмпбелл Колин Д., Кэмпбелл Розмари ДЖ. Деньги,
банковское дело и денежно-кредитная политика”, Пер. с англ. Л. 1996 г.
6. Деньги, кредит, банки. Учебник под ред. проф. Г. Сейткасимова;
Алматы, КазГАУ; “Экономика”. 1996 г.
7. Деньги, кредит, банки./ Под ред. Жукова Е.Ф.-М., 2000 г.
Тақырып 5. Несиелік және банктік жүйе. Несиелік мекемелер.
Сабақтың мазмұны: Несие жүйесі түсінігін, оның қызмет ету негіздері мен
құрылымдық элементтерін, несие мекемелерінің түрлерін, маманданған несие-
қаржы институттары және олардың жұмыс жүргізу ерекшеліктерін, екі деңгейлі
банк жүйесінің қызмет ету механизмі мен құрылымын, несие қатынастарындағы
субьектілер мен обьектілерін оқып үйрену.
Сабақ жоспары:
1. Несиелiк жүйе ұғымы және оның құрылымы.
2. Несиелiк мекемелер түрлерi.
3. Арнайы несиелiк-қаржылық институттар.
4. Несиелiк жүйенi ұйымдастыру принциптерi
Әлемдiк банктiк жүйенiң дамуының негiзгi принциптерi.
Әдістемелік нұсқаулар – ұсынылған әдебиеттерді қолдана отырып, берілген
сұрақтарды дербес қарастырып талдай білу.
Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.
Практикалық сабақты өткізу барысында қойылатын бақылау сұрақтары:
1. Несиелік қатынастардың мәні неде?
2. Несиенің қызметтері қандай?
3. Қарыз пайызы деген не, оның экономикалық мәні.
4. Несиелік жүйенің институтционалдық құрылымы қандай?
5. Банк дегеніміз не, мәртебесі қандай?
6. Маманданған несие-қаржы мекемелерінің өзгешелігі неде, олардың
қызметтері қандай?
7. Несие жүйесін құрудың негізгі принциптері қандай?
8. Қазақстандағы банк жүйесінің даму тарихы.
9. Банктердің нарықтық экономикадағы ролі қандай?
10. Банктік қызметті ұйымдастыру негізі.
Студенттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар жоспары.
1.Несие жүйесі қалыптастыруының тарихи аспектілері.
2. Қарыз алушы – кәсіпорынынң несие қабілеттілігін бағалау әдістемесі.
3. Арнайы қаржы – несиеинститтутарының әрекет ету ерекшеліктері.
4. Банк ісінің экономикалық мәні мен пайда болуының негіздері.
5. Банк ісінің эволюциясы мен дамуы.
6. Елдің банк жүйесінің қалыптасуының негізгі кезеңдері.
7. Банк қызметінің құқықтық негізі.
7. ҚР – да банк жүйесінің пайда болуы мен даму мәселесі.
8. Қазақстан Республикасында арнайы қаржы-несие инститтуарының әрекет ету
ерешеліктері.
9. Арнайы қаржы-несие инститтуар, олардың түрлері мен қызмет ету
ерешеліктері.
СӨЖ бақылау формасы: баяндамаларды тыңдап, талқылау
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Көшенова Б.А. Ақша,несие, банктер. Валюталық қатынастар-Алматы, 2000
ж.
2. Сейітқасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер- Алматы, 2001 ж.
3. Банковское дело: Учебник под ред. В.И. Колесникова, Л.П.
Кроливецкой. - М; Финансы и статистика, 1995 г.
4. Борискин А.В. и др. Деньги, кредит, банки. -Спб, 2000.
5. Долан Э. Дж., Кэмпбелл Колин Д., Кэмпбелл Розмари ДЖ. Деньги,
банковское
6. дело и денежно-кредитная политика”, Пер. с англ. Л. 1996 г.
7. Деньги, кредит, банки. Учебник под ред. проф. Г. Сейткасимова;
Алматы, КазГАУ; “Экономика”. 1996 г.
8. Деньги, кредит, банки./ Под ред. Жукова Е.Ф.-М., 2000 г.
9. Указ Президента Республики Казахстан от 12 ноября 1993 г. “О введении
национальной валюты Республики Казахстан”.
10. Банковское дело: Учебник под ред. В.И. Колесникова, Л.П.
Кроливецкой. - М; Финансы и статистика, 1995 г.
Тақырып 6. Екінші деңгейлі банктер қызметтерін ұйымдастыру негіздері.
Сабақтың мазмұны: Коммерциялық банктердің құқықтық негіздерін, банктің
қызмет етуін қалыптастыру, қайта ұйымдастыру және жабу тәртібін, банктерге
лицензия беру тәртібін, банктердің ұйымдастырушылық құрылымы оқып үйрену..
Сабақ жоспары:
1. Қазақстанның банктiк жүйесi.
2. Нарықтық экономикадағы банктердiң ролi.
3. Қазақстандағы банктiк реформалар.
4. Коммерциялық банктердiң ұйымдастырушылық құрылымы.
Әдістемелік нұсқаулар – ұсынылған әдебиеттерді қолдана отырып, берілген
сұрақтарды дербес қарастырып талдай білу.
Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.
Практикалық сабақты өткізу барысында қойылатын бақылау сұрақтары:
1. Қазақстанда банк реформасы қашан басталды және оның мазмұны қандай?
2. Қазақстанда банк реформасының жүргізу қажеттігі немен байланысты?
3. Банктердің қаржы делдалы болуы нені білдіреді
4. Нарықтық жағдайда экономикадағы банктердің ролі қандай?
5. Банктердің қандай типтерін білесіз?
6. Банк қалай құрылады?
7. Қазақстандағы банктердің ұйымдастырылу құрылымы қандай?
8. Екінші деңгейлі банктер мен Ұлттық банк арасындағы қарым қатынас қалай
құрылуда?
Студенттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар жоспары.
1.Банктік жүйесі экономиканың тәуелсіздік саласы ретінде, оның құрамы,
элементтері, экономикасында ролі мен функциялары.
2. Банкі жүйесінің түрлері мен банктік заңдар.
3. Банктік мекемелердің түрлері.
4. Эмиссиялық, эмиссиялық емес банктердің мәні және маңызы.
5. Қазіргі банк жүйесін құрудың ерекшеліктері. Таратушы және нарықтық
банк жүйесінің айырмашалығы.
6. АҚШ, Франция, Германия, Ұлыбритания, Италия елдердегі банк жүйесінің
сипаттамасы.
7. Ұлттық, коммерциялық банктердің ролі мен бағыты.
8. Коммерциялық банктердің қызметін талдау және бағалау.
8. Қазақстан даму банкі: тарихы мен әрекет ету ерекшелігі.
9. Тұрғын үй, құрылысты сақтандыру банкі: тарихы мен қызметі.
10. Банктік маркетинг пен менеджменттің негізі.
11. Екі деңгейлі банктік жүйесінің ұғымы.
10. Шет елдердегі Орталық мен коммерциялық банктердің қызмет ету
ерешеліктері.
12. Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктердің қалыптасуы және
даму проблемалары.
СӨЖ бақылау формасы: баяндамаларды тыңдап, талқылау
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. «Банктер және банктік қызмет туралы» ҚР Заңы, 31.08. 1995 ж.
2. Көшенова Б.А. Ақша,несие, банктер. Валюталық қатынастар-Алматы,
2000 ж.
3. Сейітқасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер- Алматы, 2001 ж.
4. Банковское дело: Учебник под ред. В.И. Колесникова, Л.П.
Кроливецкой. - М; Финансы и статистика, 1995 г.
5. Борискин А.В. и др. Деньги, кредит, банки. -Спб, 2000.
6. Долан Э. Дж., Кэмпбелл Колин Д., Кэмпбелл Розмари ДЖ. Деньги,
банковское
7. дело и денежно-кредитная политика”, Пер. с англ. Л. 1996 г.
8. Деньги, кредит, банки. Учебник под ред. проф. Г. Сейткасимова;
Алматы, КазГАУ; “Экономика”. 1996 г.
9. Деньги, кредит, банки./ Под ред. Жукова Е.Ф.-М., 2000 г.
Тақырып 7. Коммерциялық банктердің активтік
және пассивтік операциялары.
Сабақтың мазмұны:Коммерциялық банктердің активтін және пассивтік
операцияларына қысқаша сипаттама беру. Банктің меншікті қаражаттарын құру
әдістерін, инвестициялық, факторингтік, лизингтік және т.,б.
Операцияларды, олардың қызмет ету ерекшеліктерін, коммерциялық банктердің
табыстары мен шығыстарының деңгейіне әсер етуші факторларды, банктің
өтемділігі және оны анықтайтын факторларды оқып үйрену.
Сабақ жоспары:
1. Коммерциялық банктер қаржылық делдал ретiнде.
2. Коммерциялық банктердiң меншiктi қаржылары.
3. Банктерге қаражаттарды тарту
5. Несиелендiрудi ұйымдастыру.
6. Инвестициялық, лизингтiк, факторингтiк операциялар
7. Банк өтемдiлiгi және оны анықңаушы факторлар
Әдістемелік нұсқаулар – ұсынылған әдебиеттерді қолдана отырып, берілген
сұрақтарды дербес қарастырып талдай білу.
Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.
Практикалық сабақты өткізу барысында қойылатын бақылау сұрақтары:
1.Банктік қызметтің негізі неде?
2.Коммерциялық банктердің активтік және пассивтік операцияларының
ерекшеліктері.
3.Банктің несиелік ресурстарының негізгі қайнар көздерінің құрылымы.
4.Банктік тәуекелдерге сипаттама беріңіздер.
5.Тәуекелді хеджирлеу деген не?
Студенттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар жоспары.
1. Банктік ресурстардың қалыптасу мәселелері.
2. Қазақстанда орта және кіші бизнесті несиелеу мәселелері.
3. Екінші деңгейлі банктердің активтерін және пассивтерін басқару.
4. Қазақстан Республикасында ұзақ мерзімді несиелеу рыногының дамуы.
5. Банктік тәуекелдідік пен оны хеджерлеу әдістері.
6. Банктік тәуекелділікті анықтау және оны бағалау.
7. Коммерциялық банктердің активтері негізгі категориялары, олардың
құрамы мен құрылымы.
8. Коммерциялық банктердің пассивтік операциялары.
9. Коммерциялық банктердің факторингілік операциялары.
10. Лизингінің түрлері (оперативтік, қаржылық)
11. ҚазақстанРеспубликасында коммерциялық банктердің пассивті
операцияларын ұйымдастыру проблемалары
12. Банкаралық қатынастардың даму перспективалары.
13. Банктік қызметтер түрлері және олардың даму мәселелері.
14. Коммерциялық банктер қызметіндегі экономикалық тәуекелдер, оларды
басқару мәселелері.
СӨЖ бақылау формасы: баяндамаларды тыңдап, талқылау
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. «Банктер және банктік қызмет туралы» ҚР Заңы, 31.08. 1995 ж.
2. Көшенова Б.А. Ақша,несие, банктер. Валюталық қатынастар-Алматы,
2000 ж.
3. Сейітқасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер- Алматы, 2001 ж.
4. Банковское дело: Учебник под ред. В.И. Колесникова, Л.П.
Кроливецкой. - М; Финансы и статистика, 1995 г.
5. Борискин А.В. и др. Деньги, кредит, банки. -Спб, 2000.
6. Долан Э. Дж., Кэмпбелл Колин Д., Кэмпбелл Розмари ДЖ. Деньги,
банковское
7. дело и денежно-кредитная политика”, Пер. с англ. Л. 1996 г.
8. Деньги, кредит, банки. Учебник под ред. проф. Г. Сейткасимова;
Алматы, КазГАУ; “Экономика”. 1996 г.
9. Деньги, кредит, банки./ Под ред. Жукова Е.Ф.-М., 2000 г.
10. Ачкасов А.Н. Активные операции коммерческих банков. - М.;
Консолтбанкир, 1994 г.
11. Банки и банковские операции./ под ред. Жукова Е.Ф.-М.,1997г.
12. Банковское дело. Под ред. О.И. Лаврушина - М.; Банк и биржевой
научно-консультативный центр, 1999.
13. Банковское дело: Справочное пособие. Под ред. Ю.А. Бабичевой - М.;
Экономика, 1993 г.
Тақырып 8. Банк практикасындаға тәуекелдер.
Сабақтың мазмұны: Банк тәжірибесіндегі тәуекелдердің жіктелуін, несие,
валюта, өсімақы, баланстанбаған өтімділік, нарық коньюктурасының өзгеруі,
экономикалық саясат және табиғи апаттар тәуекелдерін, тәуекелден сақтандыру
жолдары, оның қоғам экономикасына тигізетін әсерін қарастыру.
Сабақ жоспары:
1. Банк қызметіндегі тәуекелдіктің мәні
2. Банк тәуекелдерінің түрлер,.
3. Бантік тәуекелдерді төмендету жолдары.
Әдістемелік нұсқаулар – ұсынылған әдебиеттерді қолдана отырып, берілген
сұрақтарды дербес қарастырып талдай білу.
Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант өткізу, рубеждік бақылауға дайындық.
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Көшенова Б.А. Ақша,несие, банктер. Валюталық қатынастар-Алматы,
2000 ж.
2. Сейітқасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер- Алматы, 2001 ж.
3. Банковское дело: Учебник под ред. В.И. Колесникова, Л.П.
Кроливецкой. - М; Финансы и статистика, 1995 г.
4. Борискин А.В. и др. Деньги, кредит, банки. -Спб, 2000.
5. Долан Э. Дж., Кэмпбелл Колин Д., Кэмпбелл Розмари ДЖ. Деньги,
банковское
6. дело и денежно-кредитная политика”, Пер. с англ. Л. 1996 г.
7. Деньги, кредит, банки. Учебник под ред. проф. Г. Сейткасимова;
Алматы, КазГАУ; “Экономика”. 1996 г.
8. Деньги, кредит, банки./ Под ред. Жукова Е.Ф.-М., 2000 г.
Тақырып 9. Мемлекеттің Орталық банкі, құрылуы мен дамуы
Сабақтың мазмұны: Орталық эмиссиялық банктердің пайда болуы. Ұлттық банк ҚР-
ның Орталық банкі. ҚР-ның Ұлттық банкінің құрылымы, заңдылық статусы.
Орталық банктің негізгі қызметтері мен міндеттері. Экономиканы реттеуде
ақша-несие саясатының ролі
Сабақ жоспары:
1. ҚР-ның Ұлттық банкiнiң статусы.
2. ҚР-ның Ұлттық банкiнiң мақсаттары, мiндеттерi, қызметiнiң бағыты,
меншiктi қаржылары мен пайдасы
3. ҚР-ның Ұлттық банкiнiң құрылымы мен басқару органдары.
Әдістемелік нұсқаулар – ұсынылған әдебиеттерді қолдана отырып, берілген
сұрақтарды дербес қарастырып талдай білу.
Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.
Практикалық сабақты өткізу барысында қойылатын бақылау сұрақтары:
1. ҚР Ұлттық банкінің мақсаты, міндеттері, қызметінің бағыттары қандай?
2. ҚР Ұлттық банкінің жетекші органдары мен басқарру құрылымын атаңыз.
3. ҚР Ұлттық банкінің басқармасы, директорлар кеңесінің міндеттері
қандай?
4. Қазақстанның Ұлттық банкінің құқықтық негіздерін атаңыз.
5. Ұлттық банктің мәні мен мазмұны.
6. Ақша- несие саясатының теориялық негізі және негізгі элементтері.
7. Ақша эмиссиясы деген не?
8. Екінші деңгейдегі банктер қызметін қадағалау ерекшелігі.
*Жоғарыдағы сұрақтар бойынша экономикалық диктант өткізу.
Студенттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар жоспары.
1. Орталық банктердің пайда болуының тарихи аспектілері.
2. Орталық банктердің тәуелсіздігін бағалау критерийлері.
3. Орталық банк және оның ел экономикасын дамытудағы ролі.
4. Орталық банктердің ақша – несие саясаты: реттеу құралдары мен
механизмі.
5. Экономикасы дамыған елдерде Орталық банктердің сипаттамасы: АҚШ,
Франция, Германия, Италия, Ұлыбритания.
6. Нарықтық экономикасы дамыған елдерде ақша жүйесі.
СӨЖ бақылау формасы: баяндамаларды тыңдап, талқылау
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Көшенова Б.А. Ақша,несие, банктер. Валюталық қатынастар-Алматы, 2000
ж.
2. Сейітқасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер- Алматы, 2001 ж.
3. Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары, Алматы: Қазақ
университеті , 2002 ж.
4. Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары, Алматы: Қазақ
университеті , 2004 ж.
5. Маркова О.М. и др. Коммерческие банки и операции. - М., 1995
6. Банковское дело: Учебник под ред. В.И. Колесникова, Л.П.
Кроливецкой. - М; Финансы и статистика, 1995 г.
7. Борискин А.В. и др. Деньги, кредит, банки. -Спб, 2000.
8. Долан Э. Дж., Кэмпбелл Колин Д., Кэмпбелл Розмари ДЖ. Деньги,
банковское
9. дело и денежно-кредитная политика”, Пер. с англ. Л. 1996 г.
10. Деньги, кредит, банки. Учебник под ред. проф. Г. Сейткасимова;
Алматы, КазГАУ; “Экономика”. 1996 г.
11. Деньги, кредит, банки./ Под ред. Жукова Е.Ф.-М., 2000 г.
Тақырып 10. ҚР-ның Ұлттық банкінің функциялары мен операциялары
Сабақтың мазмұны: Ұлттық банктің активтік және пассивтік операцияларына
қысқаша сипаттама. Орталық банктің табыстары мен шығыстарының құрылымы.
Ақша айналымын басқарудағы құралдар және олардың қызметтері мен мәні. Ақша-
несие саясатының теориялық негізделуі. Ұлттық банктің сыртқы экономикалық
қызметі.және алтын валюта резервтерін басқару. Банктердің қызмет етуін
реттеу және қадағалау
Сабақ жоспары:
1. ҚР-ның Ұлттық банкiнiң функциялары мен операциялары.
2. Ақша эмиссиясы.
3. Ақшалай масса көрсеткiштерi.
4. Ұлттық банк-”банктердiң банкi”
5. Қазақстан Республикасының Ұлттық банкiнiң сыртқы экономикалық қызметi.
6. Алтын валюталық резервтердi бақылау.
7.ҚР-ның Ұлттық банкiнiң бақылаушылық және қадағалаушылық функциялары.
Әдістемелік нұсқаулар – ұсынылған әдебиеттерді қолдана отырып, берілген
сұрақтарды дербес қарастырып талдай білу.
Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.
Практикалық сабақты өткізу барысында қойылатын бақылау сұрақтары:
1. Республикадағы ақша айналысы қалай реттелуде?
2. Ақша массасының құрылымы қандай?
3. Ақша-несие саясатының негізгі инструменттері.
4. Дисконт немесе есеп саясаты нені білдіреді?
5. Міндетті резерв нормасының мағынасы.
6. Ашық нарықтағы операциялардың мағынасы.
7. Неліктен ҚР Ұлттық банкін «соңғы сатыдағы несие беруші» деп атайды?
8. ҚР Ұлттық банкінің сыртқы экономикалық қызметінің мәні неде?
9. АҚШ, Англия, Германия, Жапония Орталық банктерінің ұйымдастыру және
басқару ерекшеліктері қандай?
10. ҚР Ұлттық банкі алтын валюта резервін қалай басқарады?
Студенттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар жоспары.
1. Елдің экономикасы дамуындағы Ұлттық банкінің ролі.
2. Елдің экономикасы дамуындағы Ұлттық банк ролі.
3. Қр Ұлттық банкінің ақша- несие саясаты: реттеу құралдары мен
механизмі.
4. Ақша айналысы аймағында Ұлттық банктің дәрежесі.
5. ҚР Ұлттық банктің банктер қызметін реттеудегі артықшылықтары.
6. ҚР Ұлттық банктің қызметінің қаржылық негізі.
7. ҚР қазіргі ақша саясаты.
8. Елдегі эмиссиялық операциялардың ұйымдық принциптерінің негізі.
9. Ақша айналысын реттеудің негізгі принциптері мен әдістері.
10. ТМД елдерімен ақша айналымының қажеттілігі мен кезеңдерге бөлінуі.
11. Банктердің кассалық айналымының жоспары мен оның ақша айналысын
реттеудегі маңыздылығы.
12. Шетелдегі коммерциялық банктер қызметіне бақылаудың ерекшелігі.
СӨЖ бақылау формасы: баяндамаларды тыңдап, талқылау
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. «Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі туралы» ҚР Заңы, 30.03 1995
ж.
2. «ҚР валюталық реттеу және бақылау туралы» ҚР Заңы, 13. 06. 2005 ж.
3. Көшенова Б.А. Ақша,несие, банктер. Валюталық қатынастар-Алматы,
2000 ж.
4. Сейітқасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер- Алматы, 2001 ж.
5. Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары, Алматы: Қазақ
университеті , 2002 ж.
6. Мақыш С.Б. Коммерциялық банктер операциялары, Алматы: Қазақ
университеті , 2004 ж.
7. Маркова О.М. и др. Коммерческие банки и операции. - М., 1995
8. Банковское дело: Учебник под ред. В.И. Колесникова, Л.П.
Кроливецкой. - М; Финансы и статистика, 1995 г.
9. Борискин А.В. и др. Деньги, кредит, банки. -Спб, 2000.
10. Долан Э. Дж., Кэмпбелл Колин Д., Кэмпбелл Розмари ДЖ. Деньги,
банковское
11. дело и денежно-кредитная политика”, Пер. с англ. Л. 1996 г.
12. Деньги, кредит, банки. Учебник под ред. проф. Г. Сейткасимова;
Алматы, КазГАУ; “Экономика”. 1996 г.
13. Деньги, кредит, банки./ Под ред. Жукова Е.Ф.-М., 2000 г.
Тақырып 11. Жалған капитал және оның формалары
Сабақтың мазмұны: Жалған капитал түсінігі. Құнды қағаздар жалған капиталдың
формасы ретінде. Құнды қағаздардың түрлері: акция, облигация, мемлекеттің
қазыналық міндеттемелері, жинақ сертификаттары, вексель. Құнды қағаздар
эмиссиясының тәртібі. Ағымдағы құнды қағаздардаң құнын айқындауға мүмкіндік
беретін факторлар. Акционерлік қоғамдардың пайда болуы және дамуы. Ашық
және жабық типтегі қоғамдар. Акционерлердің міндеттері мен құқықтары
Сабақ жоспары:
1. Бағалы қағаздар нарығы ұғымы.
2. Бағалы қағаздар жалған капитал формасы ретiнде.
3. Бағалы қағаздар тұрлерi.
4. Акционерлiк қоғамдар және бағалы қағаздар нарығы.
Әдістемелік нұсқаулар – ұсынылған әдебиеттерді қолдана отырып, берілген
сұрақтарды дербес қарастырып талдай білу.
Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.
Практикалық сабақты өткізу барысында қойылатын бақылау сұрақтары:
1. Неліктен Қазақстанда экономикалық реформалаудың өзегін меншік
қатынастарын түрлендіру құрайды?
2. Неліктен акционерлік меншік формасы басқа формалармен салыстырғанда
біршама тиімді?
3. Жекшелендіретін объектінің мүлкінің құнын қалай бағалайды?
4. Акционерлік қоғамның жарғылық капиталының шамасы қалай анықталады?
5. Акция бағамының қалыптасуына қандай факторлар әсер етеді?
6. Акционерлік қоғам акцияларының қандай түрлерін білесіз?
7. Акционерлік қоғам облигацияларының түрлері.
Суденттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар жоспары.
1. Бағалы қағаздар нарығының әрекет етуінің ұйымдық-құқықтық негіздері.
2. Қазақстанда бағалы қағаздар нарығының әрекет ету ерекшелігі,
мәселелері.
3. Корпоративті және муниципалдыбағалы қағаздар Қазақстандық экономикасын
нақты секторын дамыту құралы ретінде.
4. Туынды бағалы қағаздар нарығы және олардың экономикадағы ролі.
5. Қазақстан Республикасында туынды қаржылық құралдардың нарығының даму
тенденцияларымен перспективалары.
6. Қазақстандағы бағалы қағаздар рыногы: сипаты белгілері мен қазіргі
жағдайы.
7. Қазақстан Республикасында корпоративті бағалы қағаздар рыногының даму
тенденциялары мен перспективасы.
8. Қоммерциялбанктердің бағалы қағаздармен операциялары.
9. Коммерциялық банктің инвестициялық портфельді басқаруы мен қалыптасуы.
10. Қаржылық нарықтың қатысушылары, олардың жіктелуі және ел экономикасын-
дағы ролі.
11. Қазақстанда бағалы қағаздар нарығының қалыптасу қажеттілігі және даму
перспективалары.
12. Бағалы қағаздар нарығындағы мемлекеттің қызметі.
СӨЖ бақылау формасы: баяндамаларды тыңдап, талқылау
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Көшенова Б.А. Ақша,несие, банктер. Валюталық қатынастар-Алматы,
2000 ж.
2. Сейітқасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер- Алматы, 2001 ж.
3. Банковское дело: Учебник под ред. В.И. Колесникова, Л.П.
Кроливецкой. - М; Финансы и статистика, 1995 г.
4. Борискин А.В. и др. Деньги, кредит, банки. -Спб, 2000.
5. Долан Э. Дж., Кэмпбелл Колин Д., Кэмпбелл Розмари ДЖ. Деньги,
банковское
6. дело и денежно-кредитная политика”, Пер. с англ. Л. 1996 г.
7. Деньги, кредит, банки. Учебник под ред. проф. Г. Сейткасимова;
Алматы, КазГАУ; “Экономика”. 1996 г.
8. Деньги, кредит, банки./ Под ред. Жукова Е.Ф.-М., 2000 г.
Тақырып 12. Қор биржасы.
Сабақтың мазмұны: Қор биржасының пайда болуы мен дамуын, дамыған елдердегі
қор биржаларын басқару және ұйымдастыру ерекшеліктерін, Қазақстанның қор
биржасының қызметі мен мақсатарын, қор биржасының мүшелерінің міндеттері
мен құқықтарын, қор биржасының табысын, биржалық мәмілелердің жүзеге
асырылу механизмін қарастыру.
Сабақ жоспары:
1. Қор биржасының пайда болуы және дамуы.
2. Дамыған елдердегi қор биржасының ұйымдастыру және басқару ерекшелiктерi.
4.Қазақстандағы қор биржасы, мiндеттерi және қызмет тұрлерi.
Әдістемелік нұсқаулар – ұсынылған әдебиеттерді қолдана отырып, берілген
сұрақтарды дербес қарастырып талдай білу.
Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.
Практикалық сабақты өткізу барысында қойылатын бақылау сұрақтары:
1.Қазақстандағы бағалы қағаздар нарығы қандай қағидаларда қалыптасуда.
2.Қор биржаларының қызметтері.
3.Қор биржасындағы листинг процедурасы нені білдіреді?
4.Қазақстандағы бағалы қағаздар нарығының даму болашағы қандай?
5.Қор биржасын ұйымдастыру қағидалары.
Студенттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар жоспары.
1. Биржалық сауданың пайда болуы мен даму тарихы.
2. Қаржы нарығының инфрақұрылымында қор биржаларының ролі.
3. Биржа түрлері және олардың нарықтың инфрақұрылымының дамуындағы ролі.
4.Бағалы қағаздардың биржалық нарығының дамуының негізгі әлемдік
тенденциялары.
5.Қаржылық рыногындағы қазақстандық қор биржасының қызметінің ұйымдастыру-
шылық құрылымының сипаты.
6.Дамыған елдерде қор биржалары қызметінің ерекшеліктері.
7.Биржалық индекстер түрлері мен олардың есеп айырысу әдістемесі.
8.Қаржылық институттардың түрлері және олардың Қазақстан Республикасының
қаржылық нарығында қызмет ету сипаты.
9.Қаржылық нарықтың қатысушылары, олардың жіктелуі және ел экономикасындағы
ролі.
10.Қазақстанда бағалы қағаздар нарығының қалыптасу қажеттілігі және даму
перспективалары.
СӨЖ бақылау формасы: баяндамаларды тыңдап, талқылау
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Көшенова Б.А. Ақша,несие, банктер. Валюталық қатынастар-Алматы,
2000 ж.
2. Сейітқасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер- Алматы, 2001 ж.
3. Банковское дело: Учебник под ред. В.И. Колесникова, Л.П.
Кроливецкой. - М; Финансы и статистика, 1995 г.
4. Борискин А.В. и др. Деньги, кредит, банки. -Спб, 2000.
5. Долан Э. Дж., Кэмпбелл Колин Д., Кэмпбелл Розмари ДЖ. Деньги,
банковское
6. дело и денежно-кредитная политика”, Пер. с англ. Л. 1996 г.
7. Деньги, кредит, банки. Учебник под ред. проф. Г. Сейткасимова;
Алматы, КазГАУ; “Экономика”. 1996 г.
8. Деньги, кредит, банки./ Под ред. Жукова Е.Ф.-М., 2000 г.
9. Роде З. “ Банки, биржи, валюта современного капитализма”. М.;
Финансы и статистика. 1996 г.
10. Рынок иностранной валюты, ИЭР Мирового банка, Вашингтон, 1995.
Тақырып 13. Валюталық жүйе және валюталық нарық
Сабақтың мазмұны: Валюталық жүйені ұйымдастыру формаларымен, ұлттық және
дүниежүзілік валюталық жүйе және олардың негізгі элементтерімен,
дүниежүзілік валюталық жүйенің даму кезеңдерімен танысу. Валюта курсы
туралы түсінік. Төлем балансы және оның құрылымын, валюталық саясат және
валюта-қаржы портфелін басқару ерекшеліктерін, валюталық нарық және
қаржылық делдалдардың ұғымын қарастыру.
Сабақ жоспары:
1. Валюталық жүйелердi ұйымдастыру формалары.
2. Валюталық жүйе және валюталық қатынастар ұғымы.
3. Валюталық жұйе элементтерi.
4. Валюталық нарық.
Әдістемелік нұсқаулар – ұсынылған әдебиеттерді қолдана отырып, берілген
сұрақтарды дербес қарастырып талдай білу.
Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.
Практикалық сабақты өткізу барысында қойылатын бақылау сұрақтары:
1.Валюталық жүйенің типтерін атаңдар.
2.Дүниежүзілік валюталық жүйенің элементтерін атаңыз.
3.Резервтік валюта деп нені түсінеміз?
4.Валюта «қоржыны» не үшін қажет?
5.Ұлттық валюталың нарық деп нені түсінеміз?
6.Валюталық нарыққа қатысушыларды ата.
7.Валюталық бағамның қалыптасуына ықпал ететін факторларды ата.
8.Кросс бағам деген не?
9.Мерзімді тратта ұғымы нені білдіреді?
10.Конвертирлену дәрежесіне тәуелді валюталар қалай жіктеледі?
Студенттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар жоспары.
1.Халықаралық валюталық қатынастардың қалыптасуы мен эворлюциясы.
2. Валюталық нарықтардың әлемдік орталықтары мен тәжірибелік жұмыстары.
3. Валюталық реттеу және валюталық бақылау.
4. Европадағы валюталық интеграция.
5. Қазіргі Европалық валюта жүйесі.
6. Қазақстанның валюта жүйесінің ерекшеліктері.
7. Төлем балансының топтастырылуы мен құрылымы. Төлем балансының
артықшылығы мен тапшылығы.
8. ҚР төлем балансы.
9. ҚР есеп айырысу балансы.
10. ҚР төлем балансын құрастыру әдістемесі.
11.Сыртқыэкономикалық қатынастардың валюталық-қаржылық механизмі.
12.Валюталық қорлар мен резервтерді қалыптастыру және пайдалану
СӨЖ бақылау формасы: баяндамаларды тыңдап, талқылау
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Көшенова Б.А. Ақша,несие, банктер. Валюталық қатынастар-Алматы,
2000 ж.
2. Сейітқасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер- Алматы, 2001 ж.
3. Банковское дело: Учебник под ред. В.И. Колесникова, Л.П.
Кроливецкой. - М; Финансы и статистика, 1995 г.
4. Борискин А.В. и др. Деньги, кредит, банки. -Спб, 2000.
5. Долан Э. Дж., Кэмпбелл Колин Д., Кэмпбелл Розмари ДЖ. Деньги,
банковское
6. дело и денежно-кредитная политика”, Пер. с англ. Л. 1996 г.
7. Деньги, кредит, банки. Учебник под ред. проф. Г. Сейткасимова;
Алматы, КазГАУ; “Экономика”. 1996 г.
8. Деньги, кредит, банки./ Под ред. Жукова Е.Ф.-М., 2000 г.
9. «ҚР валюталық реттеу және бақылау туралы» ҚР Заңы, 13. 06. 2005 ж.
10. Роде З. “ Банки, биржи, валюта современного капитализма”. М.;
Финансы и статистика. 1996 г.
11. Рынок иностранной валюты, ИЭР Мирового банка, Вашингтон, 1995.
Тақырып 14. Халықаралық несие-есептік қатынастар,
валюта-несиелік институттар.
Сабақтың мазмұны: Халықаралық валюта қоры және оның халықаралық
қатынастарда алатын орны мен қызметі. Дұниежүзілік банктің міндеті мен
мақсаты. Еуропалық даму және қайта құру банкінің мақсаты мен қызметі.
Азиялық даму банкі, оның міндеті мен қызметтері. Халықаралық қаржы-несие
институттарымен
Сабақ жоспары:
1. Халықаралық несиенің формалары;
2. Халықаралық несиенің шарттары;
3. Төлем және есеп айырысу әдістері
4. Халықаралық валюта – несиелiк институттар.
5. Халықаралық валюталық қор
6. Европалық даму және қайта құру банкi
7. Азиялық даму банкi.
Әдістемелік нұсқаулар – ұсынылған әдебиеттерді қолдана отырып, берілген
сұрақтарды дербес қарастырып талдай білу.
Тапсырма: семинарлық сабақ сұрақтарын талқылау, негізгі терминдер бойынша
экономикалық диктант.
Практикалық сабақты өткізу барысында қойылатын бақылау сұрақтары:
1. Экспорттық несиелер дегеніміз не, олардың қандай ерекшеліктері бар?
2. Импорттық және экспорттық операцияларды банктік несиелеу механизмі
қандай?
3. Халықаралық клирингтер мен «своп» несиелері деген не?
4. Халықаралық несиенің шарты, мерзімі және валюталары қандай?
5. СФИФТ жүйесінің қандай типтері бар?
6. Банк-корреспондент деген не?
7. ХВҚ-ның пайда болуының алғышарттары, қызметтері және басқару
құрылымы.
8. ЕҚДБ-нің міндеттері және несиелеу объектілері.
9. АзДБ-нің міндеттері мен мүшелері.
10. Дүниежүзілік банктің міндеттері, құрылымы.
Студенттің өздік жұмысы көлеміндегі сабақтар жоспары.
1. Қазақстанның сыртқы экономикалық қатынастар мәселесі.
2. Бүкіл әлдемдік банк тобының құрылымы, әрекетінің басты бағыттары.
3. ХҚҚДБ мен ЕҚҚДБ дамушы елдердегі кіші бизнесті қолдау мен дамытудың
халықаралық бағдарламаларын іске асырудағы ролі.
4. МБРР маңызды бағдарламалары, оның ҚР – дағы басты бағыттары.
5. Халықаралық валюта қоры, ХВҚ – ның халықаралық валюта - несие
қатынастарын реттеудегі ролі.
6. Халықаралық валюта қоры және оның Қазақстан эколномикасына
ықпалы.
7. Кредиторлардың Париждік және Лондондық топтары: бағытталуы,
негізгі стратегиялары мен қызмет бағыттары.
8. Халықаралық даму банктері (Африкалық даму банкі), Азиялық даму
банкі, Америялық даму банкі.
9. Европалық инвестициялық банк.
10. Халықаралық қаржы корпорациясы.
СӨЖ бақылау формасы: баяндамаларды тыңдап, талқылау
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Көшенова Б.А. Ақша,несие, банктер. Валюталық қатынастар-Алматы,
2000 ж.
2. Сейітқасымов Ғ.С. Ақша, несие, банктер- Алматы, 2001 ж.
3. Банковское дело: Учебник под ред. В.И. Колесникова, Л.П.
Кроливецкой. - М; Финансы и статистика, 1995 г.
4. Борискин А.В. и др. Деньги, кредит, банки. -Спб, 2000.
5. Долан Э. Дж., Кэмпбелл Колин Д., Кэмпбелл Розмари ДЖ. Деньги,
банковское
6. дело и денежно-кредитная политика”, Пер. с англ. Л. 1996 г.
7. Деньги, кредит, банки. Учебник под ред. проф. Г. Сейткасимова;
Алматы, КазГАУ; “Экономика”. 1996 г.
8. Деньги, кредит, банки./ Под ред. Жукова Е.Ф.-М., 2000 г.
9. Международные валютно-кредитные и финансовые отношения. Учебник
под. ред. Л.Н. Красавиной, - М.; Финансы и статистика, 1994.
Носкова И.Я. Максимова Л.М. Международные экономические отношения.
- М.; “ЮНИТИ”, 1995.
10. Рынок иностранной валюты, ИЭР Мирового банка, Вашингтон, 1995.
8.4. ӨЗДІК ЖҰМЫС ТҮРЛЕРІНІҢ МАЗМҰНЫ ЖӘНЕ ТІЗБЕСІ.
8.4.1. Студентке тапсырмалар тізімі.
(өзін-өзі бақылау, талқылау сұрақтары, тапсырмалар жинағы)
1. Қазақстан Республикасының қазіргі ақша саясаты.
2. Қоғамдағы жинақтау және сақтаудың негізгі формалары және даму
перспективалары.
3. Батыс экономистерінің жұмыстарындағы ақша теориялары.
4. Қазіргі таңдағы ақшалай реформаның тарихи мәні
5. Ұлттық валютаның тұрақтылығын қамтамасыз ету шаралары.
6. Тәуелсіз Қазақстанға – ұлттық валюта.
7. Ақшалай товар мен ақшаның функционалды формаларының эволюциясы.
8. Товар мен эквивалентті құн формасының рекшелігінің қарама- қайшылығы.
9. Ерекше товар ретіндегі алтын. Алтынға екі көзкарас.
10. Ақша қызметтерінің бірлігі олардың бар болуы сипаты ретінде.
11. Инфляция жағдайында ақша қызметтеріінің өзара байланысы мәселесі.
12. Құн мөлшері ретінде ақша қызметі. Баға құнның ақшалай сипаттамасы
ретінде.
13. Нарық Экономикасына өту кезіңінде баға қалыптастыру мәселесі.
14. Құн мөлшері және айналыс құрамы ретіндегі ақша қызметтерінің бірлігі
мен айырмашылығы.
15. Нарыққа өту кезіңіндегі ақшаның ролі. Инфляция әсері.
16. Кеңейтілген өндіріс үрдісіндегі ақша ролі.
17. Сыртқы экономикалық байланыстарды кеңейтуде, дамытудағы ақша ролі.
18. Халықаралық экономикалық айналым саласындағы ақша.
19. Ақша теориялары және батыс экономистерінің ақшаның бар болуы мен
роліне көзқарасы.
20. Ақшаның монетарлық теориясы.
21. Ақшаның металлдық теориясы.
22. Ақшаның кейнсиандық теориясы.
23. Ақшаның номиналды теориясы.
24. Ақшаның тұрақтылығын қамтамасыз ету негіздері.
25. Қоғамда ақшалай жинақтаулар мен жинақы қорларының негізгі формалары
мен түрлері.
26. Ақша жүйесі туралы түсінік, оның элементтері мен негізгі типтері.
27. Ақша айналысындағы несие ақшалардың ролі, олардың қызмет ету
мәселелері.
28. Несиелік карточкалар, олардың даму ерекшеліктері.
29. Төлемдік жүйе және оның ҚР даму тенденциялары.
30. Қазақстанда ақша айналысын ұйымдастыру принциптері.
31. Қазақстан Республикасында қолма-қол ақша айналысының сипаттамасы.
32. Қазақстан Республикасындағы ақша белгілерінің түрлері.
33. Қазақстан Республикасындағы ақшалай төлемдерді ұйымдастыру прициптері.
34. Ақша эмиссиясы ақша жүйесінің элементі ретінде. Эмиссия түрлеріне
сипаттама.
35. Ақша эмиссиясын реттеу әдістері.
36. Ақшалай түсімдер каналдарыжәне оларды ақша айналымынан алу.
37. Ақша айналымының жылдадамдығын анықтау. Ақша айналысы жылдамдығын
анықтайтын факторлар.
38. Ақша айналысының экономикалық заңы. Қазақстан Республикасында нарықтық
қатынастарға көшуде оның әрекетінің ерекшлігі.
39. Нарыққа өтуде ҚР ақша жүйесінің өзгерісі.
40. Халық шаруашылығы пропорцияларының теңдестігі мен ақша айналымына
әсері.
41. Тауарлы – ақша теңдестігін қалпына келтіру әдістері.
42. Қолма –қол емес есеп айырысулардың ұйымдық принциптері мен олардың екі
деңгейлі банк жүйесі жағдайында іске асуы.
43. Қолма –қол емес ақша айналымының көлемдік және құрылымдық өзгерістерін
анықтайтын факторлар.
44. Төлем тапсырмасының төлем талабынан айырмашылығы. Төлем тапсырмалары
мен төлем талаптарының есеп айырысу жағдайндағы құжат айналымы.
45. Есеп айырысудың аккредитивті формасы, оның артықшылықтары мен
кемшіліктері. Аккредитив түрлері. Аккредитивті есеп айырысу
формасындағы құжат айналымы.
46. Чектік формасындағы есеп айырысуды қолдану.
47. ҚР- да вексельді айналымның әрекет ету мәселесі.
48. Банкаралық қолма –қол емес есеп айырысулар.
49. Қолма – қол емес есеп айырысуды ұйымдастырудағы банктік бақылау.
50. Есеп айырысудың клирингтік жүйесінің бар болуы мен оның ҚР- да
қолданылуы.
51. Инфляциялық процесстің пайда болуы мен даму факторы ретінде тауарлы-
пақша пропорцияларының бұзылуы.
52. Инфляцияның бар болуы мен іске асу формалары. Инфляциялық үрдіс
заңдылығы. Инфляцияның әлеуметтік – экономикалық нәтижесі.
53. Инфляцияның кредиторларға және қарыз алушыларғы ықпалы.
54. Инфляцияның экономикаға және халықаралық экономикалық қатынастарға
әсері.
55. Инфляцияның қаржылық және ақша – несиелік факторлары.
56. Инфляцияны реттеу және одан бас тарту әдістері. Нарықтық экономикаға
өту жағдайында инфляйиядан алыстау шаралары.
57. Нуллификация, девальвация, ревальвация, деноминация мазмұны мен
бағыты.
58. Ақша жүйесін радикалды өзгшертү әдісі ретіндегі ақша реформалары.
59. Ақша айналысын жақсарту әдісі ретіндегі ақша реформасы.
60. Ақша реформаларын жүргізудің міндеттері мен әдістері.
61. Ақша рефориаларының әлеуметтік – экономикалық нәтимжесі.
62. Қазіргі кезең үшін ақша реформаларының тарихи маңызы.
63. Ресейдегі және Қазақстандағы ақша реформалары және оларды жүргізу
әдістері.
64. 1993 жылда жүргізілгенг ақша рефориаларының барысында ҚР – да ақша
жүйесін құру.
65. Қазақстанда ұлттық валюта – теңгенің қалыптасуы.
66. Несиенің пайда болуы мен әрекет етуінің теориялық аспектілері.
67. Несие теориясы және оның экономикалық ғылымдағы эволюциясы.
68. Несиенің ролі мен шекалары.
69. Материалдық ресурстарды қайта таратуда және өндіріс процесінің
үздіксіздігін қамтамасыз етуде несиенің ролі.
70. Несие мен ақшаның өзара әрекетестігі.
71. Ссудалық капитал нарығының қалыптасуының қазіргі мәселелері.
72. Несиелік жүйенің қалыптасуының тарихи аспектілері;
73. ҚР экономикасына банктердің несие саясатының ықпалы.
74. Халықаралық несиенің дамуы және оның ел егемендігіне әсері.
75. Халықаралық қарыз мәселесі (Қазақстанды мысалға ала отырып).
76. Ссудалық капитал рыногы, оның топтастырылуы.
77. АҚШ, Батыс Европа елдері, Жапония, дамушы елдердегі ссудалық капитал
нарығының рекшелектері.
78. Отандық ссудалық капиталнарығының сипаттамасы, Қазақстан
экономикасының қазіргі даму кезеңінде ссудалық капитал нарығының
қалыптасу мәселелері.
79. Қарыз алушы – кәсіпорынынң несие қабілеттілігін бағалау әдістемесі.
80. Арнайы қаржы – несиеинститтутарының әрекет ету ерекшеліктері.
81. Банк ісінің экономикалық мәні мен пайда болуының негіздері.
82. Банк ісінің эволюциясы мен дамуы.
83. Елдің банк жүйесінің қалыптасуының негізгі кезеңдері.
84. Банк қызметінің құқықтық негізі.
85. ҚР – да банк жүйесінің пайда болуы мен даму мәселесі.
86. Қазақстан Республикасында арнайы қаржы-несие инститтуарының әрекет ету
ерешеліктері.
87. Арнайы қаржы-несие инститтуар, олардың түрлері мен қызмет ету
ерешеліктері.
88. Банктік жүйесі экономиканың тәуелсіздік саласы ретінде, оның құрамы,
элементтері, экономикасында ролі мен функциялары.
89. Банкі жүйесінің түрлері мен банктік заңдар.
90. Банктік мекемелердің түрлері.
91. Эмиссиялық, эмиссиялық емес банктердің мәні және маңызы.
92. Қазіргі банк жүйесін құрудың ерекшеліктері. Таратушы және нарықтық
банк жүйесінің айырмашалығы.
93. АҚШ, Франция, Германия, Ұлыбритания, Италия елдердегі банк жүйесінің
сипаттамасы.
94. Ұлттық, коммерциялық банктердің ролі мен бағыты.
95. Коммерциялық банктердің қызметін талдау және бағалау.
96. Қазақстан даму банкі: тарихы мен әрекет ету ерекшелігі.
97. Тұрғын үй, құрылысты сақтандыру банкі: тарихы мен қызметі.
98. Банктік маркетинг пен менеджменттің негізі.
99. Екі деңгейлі банктік жүйесінің ұғымы.
100. Шет елдердегі Орталық мен коммерциялық банктердің қызмет ету
ерешеліктері.
101. Қазақстан Республикасындағы екінші деңгейлі банктердің қалыптасуы және
даму проблемалары.
102. Банктік ресурстардың қалыптасу мәселелері.
103. Қазақстанда орта және кіші бизнесті несиелеу мәселелері.
104. Екінші деңгейлі банктердің активтерін және пассивтерін басқару.
105. Қазақстан Республикасында ұзақ мерзімді несиелеу рыногының дамуы.
106. Банктік тәуекелдідік пен оны хеджерлеу әдістері.
107. Банктік тәуекелділікті анықтау және оны бағалау.
108. Коммерциялық банктердің активтері негізгі категориялары, олардың
құрамы мен құрылымы.
109. Коммерциялық банктердің пассивтік операциялары.
110. Коммерциялық банктердің факторингілік операциялары.
111. Лизингінің түрлері (оперативтік, қаржылық)
112. ҚазақстанРеспубликасында коммерциялық банктердің пассивті
операцияларын ұйымдастыру проблемалары
113. Банкаралық қатынастардың даму перспективалары.
114. Банктік қызметтер түрлері және олардың даму мәселелері.
115. Коммерциялық банктер қызметіндегі экономикалық тәуекелдер, оларды
басқару мәселелері.
116. Орталық банктердің пайда болуының тарихи аспектілері.
117. Орталық банктердің тәуелсіздігін бағалау критерийлері.
118. Орталық банк және оның ел экономикасын дамытудағы ролі.
119. Орталық банктердің ақша – несие саясаты: реттеу құралдары мен
механизмі.
120. Экономикасы дамыған елдерде Орталық банктердің сипаттамасы: АҚШ,
Франция, Германия, Италия, Ұлыбритания.
121. Нарықтық экономикасы дамыған елдерде ақша жүйесі.
122. Елдің экономикасы дамуындағы Ұлттық банкінің ролі.
123. Елдің экономикасы дамуындағы Ұлттық банк ролі.
124. ҚР Ұлттық банкінің ақша- несие саясаты: реттеу құралдары мен
механизмі.
125. Ақша айналысы аймағында Ұлттық банктің дәрежесі.
126. ҚР Ұлттық банктің банктер қызметін реттеудегі артықшылықтары.
127. ҚР Ұлттық банктің қызметінің қаржылық негізі.
128. ҚР қазіргі ақша саясаты.
129. Елдегі эмиссиялық операциялардың ұйымдық принциптерінің негізі.
130. Ақша айналысын реттеудің негізгі принциптері мен әдістері.
131. ТМД елдерімен ақша айналымының қажеттілігі мен кезеңдерге бөлінуі.
132. Банктердің кассалық айналымының жоспары мен оның ақша айналысын
реттеудегі маңыздылығы.
133. Шетелдегі коммерциялық банктер қызметіне бақылаудың ерекшелігі.
134. Бағалы қағаздар нарығының әрекет етуінің ұйымдық-құқықтық негіздері.
135. Қазақстанда бағалы қағаздар нарығының әрекет ету ерекшелігі,
мәселелері.
136. Корпоративті және муниципалды бағалы қағаздар Қазақстандық
экономикасын нақты секторын дамыту құралы ретінде.
137. Туынды бағалы қағаздар нарығы және олардың экономикадағы ролі.
138. Қазақстан Республикасында туынды қаржылық құралдардың нарығының даму
тенденцияларымен перспективалары.
139. Қазақстандағы бағалы қағаздар рыногы: сипаты белгілері мен қазіргі
жағдайы.
140. Қазақстан Республикасында корпоративті бағалы қағаздар рыногының даму
тенденциялары мен перспективасы.
141. Қоммерциялық банктердің бағалы қағаздармен операциялары.
142. Коммерциялық банктің инвестициялық портфельді басқаруы мен қалыптасуы.
143. Қаржылық нарықтың қатысушылары, олардың жіктелуі және ел экономикасын-
дағы ролі.
144. Қазақстанда бағалы қағаздар нарығының қалыптасу қажеттілігі және даму
перспективалары.
145. Бағалы қағаздар нарығындағы мемлекеттің қызметі.
146. Биржалық сауданың пайда болуы мен даму тарихы.
147. Қаржы нарығының инфрақұрылымында қор биржаларының ролі.
148. Биржа түрлері және олардың нарықтың инфрақұрылымының дамуындағы ролі.
149. Бағалы қағаздардың биржалық нарығының дамуының негізгі әлемдік
тенденциялары.
150. Қаржылық рыногындағы қазақстандық қор биржасының қызметінің
ұйымдастыру-шылық құрылымының сипаты.
151. Дамыған елдерде қор биржалары қызметінің ерекшеліктері.
152. Биржалық индекстер түрлері мен олардың есеп айырысу әдістемесі.
153. Қаржылық институттардың түрлері және олардың Қазақстан Республикасының
қаржылық нарығында қызмет ету сипаты.
154. Қаржылық нарықтың қатысушылары, олардың жіктелуі және ел
экономикасындағы ролі.
155. Қазақстанда бағалы қағаздар нарығының қалыптасу қажеттілігі және даму
перспективалары.
156. Биржалық сауданың пайда болуы мен даму тарихы.
157. Қаржы нарығының инфрақұрылымында қор биржаларының ролі.
158. Биржа түрлері және олардың нарықтың инфрақұрылымының дамуындағы ролі.
159. Бағалы қағаздардың биржалық нарығының дамуының негізгі әлемдік
тенденциялары.
160. Қаржылық рыногындағы қазақстандық қор биржасының қызметінің
ұйымдастыру-шылық құрылымының сипаты.
161. Дамыған елдерде қор биржалары қызметінің ерекшеліктері.
162. Биржалық индекстер түрлері мен олардың есеп айырысу әдістемесі.
163. Қаржылық институттардың түрлері және олардың Қазақстан Республикасының
қаржылық нарығында қызмет ету сипаты.
164. Қаржылық нарықтың қатысушылары, олардың жіктелуі және ел
экономикасындағы ролі.
165. Қазақстанда бағалы қағаздар нарығының қалыптасу қажеттілігі және даму
перспективалары.
166. Халықаралық валюталық қатынастардың қалыптасуы мен эворлюциясы.
167. Валюталық нарықтардың әлемдік орталықтары мен тәжірибелік жұмыстары.
168. Валюталық реттеу және валюталық бақылау.
169. Европадағы валюталық интеграция.
170. Қазіргі Европалық валюта жүйесі.
171. Қазақстанның валюта жүйесінің ерекшеліктері.
172. Төлем балансының топтастырылуы мен құрылымы. Төлем балансының
артықшылығы мен тапшылығы.
173. ҚР төлем балансы.
174. ҚР есеп айырысу балансы.
175. ҚР төлем балансын құрастыру әдістемесі.
176. Сыртқыэкономикалық қатынастардың валюталық-қаржылық механизмі.
177. Валюталық қорлар мен резервтерді қалыптастыру және пайдалану
178. Қазақстанның сыртқы экономикалық қатынастар мәселесі.
179. Бүкіл әлдемдік банк тобының құрылымы, әрекетінің басты бағыттары.
180. ХҚҚДБ мен ЕҚҚДБ дамушы елдердегі кіші бизнесті қолдау мен дамытудың
халықаралық бағдарламаларын іске асырудағы ролі.
181. МБРР маңызды бағдарламалары, оның ҚР – дағы басты бағыттары.
182. Халықаралық валюта қоры, ХВҚ – ның халықаралық валюта - несие
қатынастарын реттеудегі ролі.
183. Халықаралық валюта қоры және оның Қазақстан эколномикасына
ықпалы.
184. Кредиторлардың Париждік және Лондондық топтары: бағытталуы, негізгі
стратегиялары мен қызмет бағыттары.
185. Халықаралық даму банктері (Африкалық даму банкі), Азиялық даму
банкі, Америялық даму банкі.
186. Европалық инвестициялық банк.
187. Халықаралық қаржы корпорациясы.
8.4.2.«Ақша, несие, банктер» пәні бойынша курстық жұмыс тақырыптары
1. Ақшаның пайда болуы және олардың мәні.
2. Қазіргі ақшалай жүйенің даму тенденциялары.
3. Нарықтық экономикадағы ақша қызметтері.
4. Қазіргі жағдайдағы ақшалай айналыс заңы.
5. Ақшалай жүйе: оның негізгі типтері және элеметтері.
6. Ақшалай айналыстағы кредиттік ақшалардың ролі.
7. Ақшалай масса және ақша айналыс жылдамдығы.
8. Ақшалай агрегаттар айналыстағыақша массасының құрамдас бөлігі ретінде.
9. Қазақстандағы ақшалай реформалар және олардың спецификасы.
10. Ақша – құнның жалпыға ортақ эквиваленті ретінде.
11. Ақшалай айналысты реттеу.
12. Ақша, несие және ақша – несиелік реттеу теориялары.
13. Ақшалай айналысты тұрақтандыру формалары мен әдістері.
14. Инфляция және ақша.
15. Несие экономикалық категория ретінде
16. Несие мәні, құрылымы және қажеттілігі.
17. Несиелік ресурстар және олардың қалыптасу қайнар көздері.
18. Экономиканы дамытудағы несиенің ролі.
19. Несие формалары және түрлері.
20. Ақшалай айналыс сферасындағы несие ролі.
21. Ссудалық проценттің экономикалық мәні және ролі.
22. Несие және ақшаның өзара байланысы.
23. Ұдайы өндіріс процесіндегі ақша ролі.
24. Ақшасыз айналыс және оны ұйымдастыру.
25. Мемлекеттің инфляцияға қарсы саясат бағыттары.
26. Экономиканы сауықтыруда ақша-несиелік саясат ролі.
27. Қазақстан Республикасында қызмет ететін банктік жүйе.
28. Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі, оның банк жүйесіндегі орны
және ролі.
29. Нарықтық экономика жағдайындағы Қазақстан Республикасының Акционерлік
банктері.
30. Қазақстан Республикасында коммерциялық банктердің пассивті
операцияларын ұйымдастыру проблемалары
31. Банкаралық қатынастардың даму перспективалары.
32. Банктік қызметтер түрлері және олардың даму мәселелері.
33. Қазақстан Республикасының қазіргі кезеңдегі ақша-несиелік саясаты,
оның мазмұны, мақсаты, іске асыру реті.
34. Ссудалық проценттің экономикалық мазмұны және нарықтық экономика
жағдайындағы Қазақстан Республикасындағы проценттік саясат.
35. Шағын бизнесті несиелендіру.
36. Тұрғындардың тұтынушылық қажеттіліктерін несиелендіру (жеке банк
мысалында)
37. Инфляция жағдайында ақшалай айналысты ұйымдастыру мәселелері
38. Төлемдік жүйе және оның Қазақстан Республикасындағы даму
тенденциялары.
39. Қазақстан Республикасындағы ақшалай нарық мәселелері.
40. Қазақстан Республикасының халықаралық валюта-несиелік қатынастарын
дамыту
41. Қазақстан Республикасында валюта-есептік реттеу.
42. Коммерциялық банктерді басқарудағы маркетинг.
43. Қазақстан Республикасының валюта-қорлық биржасы және оның қызметі.
44. Коммерциялық банктер қызметіндегі экономикалық тәуекелдер, оларды
басқару мәселелері.
45. Банктік қызмет нарығы, банк өнімі.
46. Қазақстан Республикасындағы векселдік айналыс жағдайы және
перспективалары.
47. Қазақстан Республикасында банктік ссудалар нарығын қалыптастыру.
48. Тұтынушылық несие формалары және олардың Қазақстан Республикасында
дамуы.
49. Нарық жағдайында Қазақстан Республикасында банктік қызметті реттеу
және банктік қадағалау.
50. Бағалы қағаздар нарығы – Қазақстан Республикасының қаржы нарығының
үздіксіз бөлігі ретінде.
Студенттердің өздік жұмыстарын ұйымдастыру бойынша ұсыныстар.
Қаржы мамандығы бойынша жоғары білікті экономист маманын даярлаудың
маңызды шарты болып оқытушының жетекшілігімен студенттің ғылыми жұмысын
орындауы табылады (ОСӨЖ).
«Қаржы» мамандығы бойынша оқитын студенттерге көмек ретінде
әдістемелік нұсқаудар өңделген, ол әдістемелік нұсқаулар арқылы студент
өзінің ғылыми жұмысын таңдауға, ақша-несие, банктің қаржылық жағдайын
экономикалық талдау жасай алуына, таңдап алған тақырыбы бойынша
экономикалық әдебиеттердің тізімен танысуға, ғылыми жұмысының жоспарын
құруға байланысты көмектер ала алады.
«Ақша, несие, банктер» пәні бойынша СӨЖ реферат түрінде орындалады
және семестр бойына орындалған жұмыстың саны 5-тен кем болмауы керек.
СӨЖ жазу және рәсімдеу бойынша келесі талаптар қойылады:
-бет көлемі- 5 беттен кем емес;
-таңдап алған тақырып бойынша жоспардың болуы;
-СӨЖ бойынша алынған тақырыптың негізгі мазмұны ашылу қажет.
Бақылау жұмысын орындау барысында жұмысты рәсімдеудің талаптары орындалуы
қажет. Жұмыс анық жазылуы керек, мәтін бойынша қолданылған сандық
көрсеткіштерге әдебиеттер бойынша сілтемелер болуы міндетті. Жұмыс
оқушылық дәптерде орындалып, сыртқы беті талапқа сай толтырыуы керек.
Бірінші бетте беттері көрсетілген жұмыстың жоспары жазылады және
оқытушының ескертулер жазуы үшін орын қалдырылады. Беттердің барлығы
нөмірленуі керек. Жұмыстың соңында пайдаланылған әдебиеттер тізімі
жазылады.
Курстық жұмысты рәсімдеу
1. Курстық жұмыс бойынша мәтіндік кұжаттарды өндеуге қойылатын жалпы
талаптар.
Курстық жұмыс А4 форматының ақ қағазды стандартты бетінің бір жағына
жазылады.
Курстық жұмыс келесідей жиек мөлшерлерін сақтай отырып орындалады: сол
жағынан 25-30мм, оң жағынан 10 мм, жоғары және төменгі жиек мөлшері 20 мм.
Азат жол 5 белгіге немесе 15-17 мм тең.Tақырыпшалар мәтіннен төменгі және
жоғары жағынан бір жолмен өзгешеленеді.
Курстық жұмыс тақырыбын екі қолжазба түрінде немесе компьютермен
жазуға болады. Қолжазба әдісімен мәтін қара немесе көк түсті сиямен, анық
жазумен жазылуы тиіс. Бір жұмыста түрлі түсті сия қолдануа болмайды
(графиктерді, диаграммаларды, суреттерді, кестелерді орындағанда түрлі
түсті сия қолдануа болмайды.)
Курстық жұмыс қолмен жазылғанда мәтіннің әрбір беті 28-30 жолдан тұруы
қажет, әрбір жол ортасы 60-65 белгіден болуы керек, мұндағы әрбір сөздер
арасындаы пробел бір белгі болып есептеледі. Қолжазбалық мәтінге №3
трафареті қолданылады. Курстық жұмыстың қолжазбалық нұсқадағы жалпы көлемі
қосымшаларды есептемегенде 30 беттен кем болмауы тиіс. Жұмыс беттерінде еш
қателіктер жіберілмеуі тиіс – жолдарды және сөздерді сызу, жоларалық
қосымша жазулар және т.б.рұқсат етілтейді. Сонымен қатар, жалпы
қабылданбағандардан басқа сөздерді және сөз тіркестерін қысқартуа болмайды.
Жұмыстың әрбір тарауы жаңа беттен басталады, ал бөлімдер жолдың
ортасынан мәтіннен бір жол қалдыраннан кейін жазыла береді.
Екінші жағдайда жұмыс мәтіні компьютерде Microsoft Word мәтіндік
редакторінде, Timеs New Roman шрифімен, 14 мөлшермен, жартылай жоларалық
интервалмен басылады. Курстық жұмыстың жалпы көлемі 20 беттен кем болмауы
тиіс.
8.4.3. 050509 «Қаржы» мамандығының студенттеріне арналған «Ақша, несие,
банктер» пәнінен емтихан сұрақтары
1. Бағалы қағаздар нарығын реттеу.
2. Халықаралық несие формалары.
3. Қарыз капиталы, оның қалыптасу ерекшеліктері
4. Акционерлік қоғамның облигациялары және оның сипаты.
5. Акционерлік қоғамның акцияларының түрлері.
6. Ақшаның қажеттілігі мен экономикалық мәні.
7. Қарыз пайызының экономикалық мәні.
8. Ақшаның қызметтері және олардың қазіргі жағдайындағы дамуы.
9. Қазақстандағы банктік жүйенің дамуы.
10. Ақша айналысының сипаттамасы.
11. Несиелік ресурстар және олардың қалыптасу көздері.
12. Бағалы қағаздар және олардың түрлері.
13. Акшаның металдық теориясы және металл ақша айналысы.
14. Несиелік жүйе және оны құру ерекшеліктері.
15. Валюталық бағам және валюталық «Қоржын».
16. Несие ақшалар, олардың қызмет ету ерекшеліктері.
17. Ұлттық банк, оның мақсаттары, міндеттері, қызметінің бағыттары.
18. Қор биржалары және оның қатысушылары.
19. Ақша жүйесі туралы түсінік, оның элементтері.
20. Несиенің мәні және қажеттілігі.
21. Коммерциялық банкті ұйымдастыру құрылымы.
22. Инфляция, оның Қазақстандағы ерекшеліктері.
23. Несиенің формалары мен турлері.
24. Банк қызметіндегі тәуекелдік.
25. Ақшаның сандық теориясы және айналыстағы ақша қаражаттарының құрылымы.
26. Несиенің функциялары.
27. Ұлттық банктің құрылымы мен басқару органдары.
28. Қазақстан Республикасының ақша-несиелік саясаты, мақсаты, және асыру
реті.
29. Валюталық жүйелер және валюталық қатынастар ұғымы.
30. Ақшаның шығу тегі, қасиеттері.
31. Ақша реформалары.
32. Қазақстан Республикасының банктік жүйесі, оның құрылымы.
33. Ақшасыз айналыс, оны ұйымдастыру.
34. Несиелік қабілеттіліктерді қамтамасыз ету формалары мен түрлері.
35. Коммерциялық банктердің қызметтері мен операциялары.
36. Коммерциялық банктердің активті және пассивті операциялары.
37. Несиелендіру принциптері мен шарттары.
38. Ақшаның пайда болуы және түрлері.
39. Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің функциялары мен
операциялары.
40. Валюталық нарық, оның қатысушылары.
41. Құн формаларының ерекшеліктері.
42. Қағаз ақшалар, олардың айналыс заңдылығы.
43. Банктік тәуекелдер, олардың жіктелуі.
44. Ұлттық банк, оның мақсаты, міндеттері, қызметінің бағыттары.
45. Халықаралық валюта – несиелік институттар.
46. Валюталық бағам, оған әсер ететін факторлар.
47. Ақшасыз есеп айырысу формалары және оларды жүргізу.
48. Акционерлік қоғамдар және бағалы қағаздар нарығы.
49. Уақытша бос ақшалай қаржыларды шоғырландыру.
50. Ақшалай айналыс ұғымы. Ақшалай және ақшасыз айналыс.
51. ҰБ-тің сыртқы экономикалық қызметі және алтын валюталық резервтерді
басқару.
52. 1993 жылғы Қазақстан Республикасының ақша реформасы.
53. Нарықтық экономикадағы ақша функциялары.
54. Экономиканы және тұрғындарды несиелендіру ерекшеліктері.
55. Валюталық жүйе элементтері.
56. Ақша агрегаттары.
57. Қазақстандағы банк жүйесінің даму тарихы.
58. Ақшалай айналыс заңы. Ақшалай масса және ақша айналыс жылдамдығы.
59. Ссудалық процент, түрлері, есептеу механизмі.
60. Банкаралық есеп айырысулары ұйымдастыру.
61. Несие ұғымы, қызметтері мен принциптері.
62. Ақша-несие саясаты, негізгі құралдары.
63. Коммерциялық банктердің қаржылық қызметтері.
64. Инфляция, оның жіктелуі.
65. Европалық қайта құрылымдау және даму банкі, оның ҚР қызмет ету
ерекшеліктері.
66. Ақшаның пайда болуы, мәні және түрлері.
67. Несие экономикалық категория ретінде.
68. Коммерциялық банктерді ашу, тіркеу және жабу реті.
69. 1947 ж. ақша реформасы.
70. Банктік қызметті бақылау және қадағалау.
71. Коммерциялық банктердің меншікті капиталының құрылымы.
72. Қазақстан Республикасының Ұлттық банкі «Банктер банкі»
73. Депозиттік операциялар, олардың жіктелуі.
74. Ақшаның жалпы эквивалент және экономикалық категория ретіндегі
түсінігі.
75. Нарықтық экономикалық несие ролі.
76. Коммерциялық банктердің инвестициялық қызметі.
77. Ақша айналысын басқару.
78. Мамандырылған қаржы-несие мекемелері.
79. Қор биржаларының қызметтері.
80. Банктер-нарықтық экономикадағы басты қаржылық делдалдар.
81. Мемлекеттік меншікті мемлекет иелігінен алу кезеңдері.
82. Несие формалары: тауарлық және ақшалай.
83. Қолма қолсыз есеп айырысуды ұйымдастыру және жүргізу.
84. Бағалы қағаздар бойынша табыс ұғымы. Қор биржасындағы листинг
процедурасы.
85. Банктер мен олардың клиенттері арасындағы қарым-қатынас.
86. Ақша эмиссиясы, қолма қол және қолма қолсыз, ақша эмиссиясын реттеу.
87. Акционерлік қоғамның акцияларының түрлері.
88. Несиенің экономикалық мәні қажеттілігі.
89. Қазіргі инфляция және инфляцияға қарсы шаралары.
90. Халықаралық несиенің формалары;
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz