УМКД

Психологиялық менеджмент

«ПӘННІҢ ОҚУ - ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
«Психологиялық менеджмент»
5В010300 «Педагогика және психология»
мамандықтарына арналған

ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАРЫ

Семей
2014

Мазмұны

|1 |Глоссарий |4 |
|2 |Дәрістер |8 |
|3 |Тәжірибелік және зертханалық сабақтар |16 |
|4 |Курстық жұмыс (жоба) |- |
|5 |Білім алушылардың өздік жұмысы |20 |

1. ГЛОССАРИЙ
Абстракция (лат.-алу, жою) – ойлау операциясының негізгісі.
Авторитарлық (автократикалық) – бір адам билігінің абсолютизациясы.
Авторитет моральды - өзіне моральды сенім қатынасы бойынша дамытатын,
адамдарға өз мінез – құлқымен ықпал ететін тұлға.
Адаптация адамгершілік – тұлғаның топтағы моральды жағдайға бейімі,
біреудің нравтілі позициясын қабылдау.
Адаптация әлеуметтік- психологиялық – тұлғаның ортаның әлеуметтік-
психологиялық шарттарына бейімділігі.
Амбиция – шектен тыс өзін сүю, жоғары қойылған претензиялар.
Амплуа (фр. должность) – роль, іс - әрекеттер түрі.
Аниматер – компания жаны (фр.). автор түсінікті 1973ж. енгізді.
Анторопология – адамның өмір әрекетіндегі тарихи шарттар контексінде
қалыптасу туралы ғылым.
Апломб – сөйлеуде, мінез – құлықта көрінетін шектен тыс өзіне өзі
сенушілік.
Ассоциация (лат. бірігу) – психологиялық құбылыстың бірі туралы бейнелеу
басқасы туралы құбылыстар арасындағы байланыс.
Аттракция (фр. тартылу) – адамның бір – біріне өзара тартылу процесі, бір
адамның екіншісіне сүйкімділіктің қалыптасуы.
Аффект (лат. страсть)– жан күйзелісі.
Әлеуметтік ақпарат (информация социальная) – қоғамдық және табиғат
арасындағы қатынастардың өзара әлеуметтік әсерін реттеп отыру үшін
қолданылатын, қалыптасқан, үнемі жаңарып отыратын білімдердің,
мәліметтердің жиынтығы. Ә.а. қоғамдық өмірді түгел қамтитын (экономикалық,
саяси, әлеуметтік, демографиялық, мәлени т.б.) түрлі деңгейдегі білімді
пайдаланады, таратады.
Әлеуметтік арақашықтық-(дистанция социальная) - әр алуан топтардың,
таптардың бір-біріне деген қарым-қатынастарын, жақындығын, қарама-
қайшылығын, қоғамдағы орнын білдіреді. Ә.а.- қ.-ты анықтауда ұлттық,
этникалық т.б. топтардың әлеуметтік қатынастар жүйесіндегі орнына
байланысты туатын әлеуметтік ерекшеліктері де ескеріледі.
Әлеуметтік артықшылықтар (привилегия социальные – латын.- «артықшылық»
деген сөзінен алынған) – кейбір адамдардың, топтардың, таптардың,
мекемелердің заңды немесе заңсыз түрде де, көпшіліктің қолы жетпейтін
құқықтар мен артықшылықтарды пайдалануы.
Әлеуметтік алалау ( социальная дискриминация). – адамдардың нәсілдік,
ұлттық, діни, жыныстық т.б. ерекшеліктеріне байланысты ашық немесе
бүркемелі түрде алалауды, қысым көрсетуді айтады.
Әлеуметтік ассоциация (социальная ассоциация) – мүшелерін бір топқа
біріктіруге тікелей себептік негізі бар, ішкі құрылымы мен басқарылу
жүйесі арнайы бекітілген, өз ісін өзі қамтамасыз ететін материалдық
қаражаттық қоры бар адамдардың біріккен ұжымы. Ә.а. деп, кең мағынада
алғанда, адамдарды біріктіретін кез келген адамдар тобы айтылады.
Әлеуметтік әсер (социальный эффект – латын-«нәтижелі» дегенді білдіреді) -
әлеуметтік іс-әрекеттердің, байланыстардың және қарым-қатынастардың,
әлеуметтік жүйелердің қызметі нәтижесінде пайда болатын қоғамдық өмірдің
әртүрлі саласындағы сапалық өзгерістер.
Әлеуметтік байланыс (социальная связь) – жеке адамдардың не адамдар
топтарының бір-біріне деген кез-келген әлеуметтік-мәдени қатынастарын
бейнелейтін түсінік.
Әлеуметтік бағытталу (контроль социальная) – адамның өзінің қоғамның
әлеуметтік құрылымындағы орнын, жағдайын түсінуі, ұнамды әлеуметтік
жағдайды таңдауы және оған жету жолдарын белгілеуі.
Әлеуметтік бақылау (контроль социальная) - әлеуметтік институттардың,
мекемелердің, қоғамның сан-алуан салаларының қызметін, әлеуметтік топтар
мен жеке адамдардың іс-қимылында қоғамдық мүдделер мен әлеуметтік
ғұрыптар тұрғысынан баға беру және тыйым салу механизмі.
Әлеуметтік бейімделу ( адаптация социальная) – адамның немесе топтың өз
қажеттілігіне сәйкес жаңа әлеуметтік ортаны белсенді түрде игеруінен және
әлеуметтік жүйедегі өз орнын ауыстыруынан көрінеді.
Әлеуметтік диагностика (грек- «танып-білуге» қабілетті» деген сөзіне
алынған) - әлеуметтік, өндірістік шағын топтарды ғылыми негізде
басқару үшін, олардағы ішкі қатынастарды нақтылы зерттеп білу
мақсаттарын жүзеге асыратын, сонымен бірге қоғамдағы кертартпа
құбылыстардың пайда болу себептерін, табиғатын зерттей отырып, оларды
жою жолдарын анықтап, ұсыныс жасайтын социологияның бір саласы.
Әлеуметтік даму (социальное развитие) - әлеуметтік философия мен
социология ғылымдарының басты мәселелерінің бірі. Оның толық көрінісі
мен мән-мазмұнын терең түсіну үшін салыстырмалық талдаулар жүргізу керек.
Ә.д. күрделі түрде мөлшерлеп көрсетуге көмек көрсете алатын ғылыми
ұғымдарға «өмір салты» , «әділеттік» деген сияқты ұғымдарға жақын болып
есептеледі. Ә.д. ұғымы практикалық ұйымдастыру қызметін атқарады.
Әлеуметтік детерминизм - әлеуметтік құбылыстардың өзара байланыстарын
көрсететін социологияның негізгі принциптерінің бірі. Ә.д. – нің
негізгі мінездемесі себеп – салдарлы байланыстар алайда себептілікке
детерминацияның барлық түрлері кірмейді. Адам іс-әрекетінде табиғи және
әлеуметтік шындықты өзгерту жобасы ретінде қойылған мақсат арқылы
детерминациялау ерекше орын алады.
Әлеуметтік жағдай (социальная ситуация) – қоғамдағы әр түрлі таптық,
демографиялық, этностық т.б. топтардың өмір сүру , еңбек ету жағдайларын
анықтайтын объективтік және субъективтік жағдайлар мен процесстердің
әлеуметтік құрылымы.
Әлеуметтік стратификация ( стратификация социальная, стратификация
термині латынның ‘stratum’- «жік , қатпар, қабат» және ‘facer’ – «жасау»
деген сөздердің қосындысынан алынған) - соңғы жылдарға дейін Батыс
социологиясында ғана пайдаланып негізгі әлеуметтік айырмашылықтардың және
теңсіздікті көрсететін түсінік. Ә.ж. –ді зерттеудің үш бағыты бар: 1)
әлеуметтік мәртебені әлеуметтік теңсіздіктің өлшемі ретінде қарау; 2)
әлеуметтік бағыт-бағдармен байланыстыру; 3) негізгі жік жарғылар
есебінде мамандық түрін , табыс мөлшерін , білім дәрежесін басшылыққа алу.
Әлеуметтік идеал (социальный идеал) – тарихи әлеуметтік нақтылықтың жан-
жақты жетілген, жақсартылған, белгілі бір адамның немесе әлеуметтік
топтың санасындағы, болашақтағы бейнесінің көрінісі.
Әлеуметтік иерархия (социальная иерархия гректің «hierarhia» -
«қасиетті» және «arche» - «билік» деген сөздерінен алынған) –
«жоғарғылардың» «төмендегілерді» бақылап отыруына, бағыныштылыққа
негізделген күрделі әлеуметтік қатынастар жүйесі. Ә.и. – ға басқаруды
орталықтандырумен қатар, бюрократияландыру тән. Еңбек бөлінісінің бір
түрі ретінде ол адамдар арасындағы қатынастарды өз заңдарына
бағындырады.
Ә.и. билік түрінде жүзеге асырылады, яғни белгілі бір ұйымдасқан
жүйедегілер ережелер мен нұсқауларды қатаң орындап отыруы тиіс.
Жеке адам (жұмыскер, қызметкер) өз ерік – жігерін Ә.и. талаптарына
бейімдейді. Ә.и. заңдылықтарды әр түрлі мекемелер арасындағы қатынастарда
да орын алады.
Әлеуметтік инновация (латынның «innovation» - «жаңалық енгізу» , «өзгеру»
деген сөзінен алынған) – материалдық, экономикалық, әлеуметтік
мүмкіндіктерді тиімді пайдалануға, қоғамның өмір сүруін қамтамасыз ететін
салаларда сапалы өзгерістер жасауға бағытталған қоғамдық пайдалы істі
жасау, тарату, жүзеге асыру процесі. Ә.и. әлеуметтік, экономикалық,
мәдени шығармашылық пен прогрестің жемісі. Ә.и. өзінің жаңартушылық
күш – қуатына қарай түбегейлі жаңартушы немесе барды өзгертуші болып
бөлінеді. Ә.и. – ның соңғы түрі кеңірек тараған. Ә.и. мақсатты
өзгерістерге бағытталған салаларда жиірек байқалады.
Әлеуметтік институт (латынның «institutum» - «айқындау», «қондыру» деген
сөзінен алынған) – қоғамдық қарым-қатынастардың тұрақтылығын қамтамасыз
ететін мамандырылған іс-әрекетті жүзеге асырудың бір түрі.
Әлеуметтік қабылдау – Ә.қ. деп адамдардың қоғамдық қатынастарды,
әлеуметтік жағдайларды, адамдардың топтарын, басқа адамды және өзін-өзі
қабылдап, түсініп, бағалауы айтылады.
Банкир – банк иесі не акционері.
Бартер – келісім бойынша тауарлармен алмасу.
Бизнес – коммерциямен байланысты, тауар өнімділігіне жасаумен, қызметі
көрсетумен байланысты іс - әрекет.
Брокер – баржадағы саудагер мен сатып алушы арасындағы посредник.
Вармант – мүмкін болатын комбинацияның бірі.
Визуалдық – көру тартымдылығы.
Гедонизм – ләззат алуға және күйзелістерден қашу ұмтылысы.
Гипотеза – құбылыстардың себепті байланысы туралы болжам ойлар.
Гуманизм – адамдарды мойындау және сыйлау, адамдардың созидание
жаратылғандығына сену.
Дедукция – логиканың белгілі бір ережелері бойынша кейбір бекітулер мен
комбинациялардан қорытынды жасауға мүмкіндік беретін ой.
Демократия грек.) – халық билігі.
Детерминанта (лат. анықтау) – себеп – салдарлы тәуелділік.
Дидактика – оқыту теориялары мен технологиясы.
Диллер - өз фирмасының тауарын жарнамалайтын және оларды сатып алушы
иемденуге келісім жасайтын тұлға.
Дисперсия (лат.) – шашылмалы, аңғалақ.
Доминанта (лат. үстемді) – жүйке жүйесі қабығындағы қозу нүктесі.
Идентификация – бірдеңемен, біреумен уподопление.
Идеология – идеялар жүйесі.
Иммидж (ағылш. бейне) – бұқаралы ақпарат құралдары мен өзіне назар аударту
мақсаттарда әлеуметтік топ немесе жекелей бейне.
Имиджелогия – жеке сүйкімділік өнері ( технологиясы ) туралы ғылым. Автор
1990ж. бұл түсінікті енгізді.
Импульсивтілік – бастапқы күйі бойынша, сыртқы жағдайлар не жеке көңіл –
күйі әсерімен әрекетке бейімінен тұратын адам мінез – құлқының ерекшелігі.
Индивидуалділік – тұлғаның биоәлеуметтік ерекшеліктері, қайталанбастығы.
Индукция – жекелеген жалпыға ой түйіндісі.
Интраверт - өзіне келгенге бейім, қарым – қатынасқа кіре алмайтын тұлға.
Карьера – кәсіби өсу, қызметі бойынша өсу, қоғамдық мойындау.
Катарсис – моральды өзін - өзі тазарту.
Калокогатия - әдемі мен мейірімді тұтастығы, денелік және руханилылық
үйлесімдігі.
Коммерция – табысты іс жүргізе алу «тірі» ақша жасай алу іскерлігі.
Коммуникабельділік – қарым – қатынасқа түсе алу қабілеті.
Коммуникация (лат. байланыс, хабар) – қарым – қатынас процесіндегі ақпарат
беру.
Конвергентті менеджмент – басқару іс - әрекетіндегі адамзат қоғамын ең
күшті жетістіктерін интеграциялайтын ғылыми концепциялар мен арнайы
технологиялық жүйелері.
Конкуренция (бәсеке) – тұтынушы үшін тауарлар меншіктерінің арасындағы
жарыс.
Контаглоздылық психиканың – ақпаратты бірігіп қабылдағандағы адамда болатын
ортақ эмоционалды бағыты кезіндегі адамның, топтың қалпы.
Конфликтология – конфликтерді адамгершілік жеткілікті түрде жеңу туралы
ғылым.
Конформизм – енжарлы түрдегі бейімделу, өз ойынын жоқтығы.
Конфронтация – белсенді қарсылықты өршітетін агрессивті қалып.
Концепция – белгілі бір құбылыс трактовкасы.
Кооперация – «нәтижелі» азық алуға қажетті шарт, бірлестікті еңбек іс-
әрекеті.
Коньюктура – белгілі бір нәтижесіне әсер етуге қабілетті жағдайлар ағымы.
Лидер – маңызды жағдайда топ мүшелерінің мінез – құлқына әсер етуге
қабілетті топ мүшесі.
Контент – талдау – құжаттарда, әдебиеттерде, бейнетаспаларда
сұхбаттардағы және т.б
Ақпараттарды талдау және бағалау әдісі. Ақпараттық формаланған түріндегі
мағыналық бірлігін айқындау арқылы және тандаулы жинақтар осы бірліктердің
атау көлемі жиілігін өлшеу арқылы. Этнопсихологияға қатысты - қолдану
жиілігімен ұлттық психологиялық ерекшеліктерді білдіретін ұғымдар мен ой –
пікірлерді беру дәрежесін тіркеу.
Конформ этносы – жеке адамдардың, адамдар тобының ұлттық әдет
–ғұрыптарға, жүріс –
тұрыстарына ұлттық ерекшеліктерді және стереотиптерді ішкі кедергісіз
меңгеру және жеткілікті мағынасын түсіну арқылы көрінетін бейімділігі.
Кросс – мәдени этнопсихологиялық зерттеу – түрлі ұлттарға, этностық
қауымдарға жататын
бірнеше топтарда қатарынан сыналатын адамдардың психологиялық және
әлеуметтік мәдени ерекшеліктері.
Менталитет (діл) – этнос қабылдаған көзқарастар, пікірлер, стереотиптер,
жүріс – тұрыс формалары мен әдістері осы этностың қауымға тән өмір сүру
стилі, мәдениеті.
Мәдени релятивизм – даму деңгейіне қарамастан дербестік пен толық құндылық
құнын мойындайтын түрлі халықтардың мәдени құндылықтарының
салыстырылмаушылығы мен барлық моральді – бағалау критерийлерінің
қатыстылығы туралы американдық этнологиядағы этнопсихологиялық бағыты.
Маргинал тұлға – екі ұлттың мәдени өмірі мен салттарына саналы түрде
қатысып өмір сүретін адам.
Маркетинг – нарықтық сұранысты баға туындыларын зерттеу, фирманың бәсекеге
қабілеттілігін қамтамасыз ету мақсатындағы тауарлық ассортименті жоспарлау.
Менеджер (кәсіби маманды) – ұйымдастырушы, іскер социзм басқарушысы.
Ментомитет - өзінде адамның өмір іс - әрекеттердің этнопсихологиялық,
әлеуметтік – экономикалық тарихи шарт ерекшеліктерін бейнелейтін ойлау іс-
әрекетінің бейімі.
Меритократия (лат. достойный, грек. билік) – тән адамның билігі.
Мораль – адамның бірігіп, іс - әрекетінің қоғамдық – қажеттірегуляторы,
сананың бағалық құрылымы.
Мотив (лат. итермелеу) – іс - әрекет ішкі мән – мағынасы, адамды іс -
әрекетке итермелейтін түрткі.
Ортобиоз - өмірдің рационалды түрі.
Ортобиотика – денсаулықты сақтау және адамдардың өмірлік тұрақты оптимизмін
қайта өңдеу.
Персонификация – адам бейнесіндегі бөлінген түсініктерінің адам
қасиеттерін, табиғи құбылыстарды бейнелеу.
Позиция моральды – тұлға мінез – құлқының мотивизациясына әсер ететін ерік,
нанымдар, моральды көзқарастар.
Престиж (фр.) – авторитет, ықпал.
Процесс - құбылыстардың жалғасы алмасуы.
Психика – адамның белсенді бейнесінде тұратын жоғарғыұйымдасқан материяның
жүйелі ерекшелігі.
Психигигиена – адамның психикасының денсаулығын сақтап, күшейту бойынша
өңделетін меропритиялар жалпы гигиенаның бөлігі.
Психология – психика туралы ұғым.
Пунктуальды - өз міндеттерін орындағандағы ұқыпты тұлға.
Рекреация – адам ағзасының физикалық сипаттарын жандандыру, күшейту.
Релаксация – психикалық демалу, эмоционалды ерікті қосылу.
Репутация – біреу,бір нәрсенің кемшіліктері мен жетістіктері туралы ой.
Сана – адамдарға тән пмихикалық бейнелеу мен өзін - өзі реттеудің жоғарғы
деңгейі.
Социограмма – зерттеу барысында көрінетін өзара және біржақты таңдаулар мен
ауытқудыңөзара қарым – қатынастың тұтас картинасын сипаттайтын график,
диаграмма.
Стереотип (грек. мықты) – санада қатал бекітілген бейне, бағалықтар, мінез
– құлық манерасы.
Стиль (фр. палочка) – тәсіл, әдіс, жол.
Стимул – мотивациясының қалыптасуына үлес қосатын тұлға психикасына сыртқы
әсер.
Тұлғаның этностық құрылымы– адамның ішкі мазмұнын білдіретін және іс–
әрекетіне, жүріс– тұрысына әсерін тигізетін иерархия түрінде құрылған
белгілі ұлт өкілінің қасиеттер жиынтығы.
Топ – қоғамдағы адамдардың белгілі сипаттары мен ерекшеліктеріне орай
бірлесіп атқаратын істеріне сәйкес бірлесуі.
Топ жетекшісі – жора – жолдастары мен қатар құрбыларына өзінің беделімен ,
іс-әрекетімен, мінез-құлқымен ықпал етіп отыратын адам.
Тәрбие – тәрбиеленетін адамда мінез-құлықтың, дүниеге көзқарастың, мінездің
және ақыл-ой қабілеттілігінің қалыптасуы үшін мақсатқа бағытталған жүйелі
ықпал жасау. Тәрбие оқылудың ажыратылмайды . Бірақ, оған дәлме-дәл де
келмейді, тәрбие таптық сипатта болады.
Тума белгі – адамның дүниеге өзімен бірге келетін белгісі.
Тәртіптілік – адамның жеке басының дағдысы, үнемі тәртіп сақтауды қажет
ететіндігі, өзі және қоғам алдындағы міндетін түсіне білуі.
Тианақталған сөйлеу - әрбір сөздің немесе сөйлемнің дәл анықталған, мазмұны
жағынан аяқталған сөйлеу.
Түрлестік – 1) индивидке ықпал ететін топпен іштей немесе сырттай келісу;
2) жеке адамның ішкі позициясына қарамастан топпен сырттай келісу.
Түсіндіріп сөйлесу- заттың, құбылысты немесе ережені айқынырақ дәлірек
түсінуге мүмкіндік беретін сөйлеу. Түсіндіру тәсілдер жиынтығы.
Жағдайларға байланысты мұндай тәсілдер ретінде салыстыру, сипаттау, себебін
көрсету, қарапайым модельді құрастыру т.б. атауға болады.
Түсінік – болмыстың заттары мен құбылыстарының өткен бір кездегі сезім
мүшелеріне тигізген әсерінің сезім-көрнекілік бейнесі.
Такт (лат. тигізу) - өзін сәйкес түрде ұстай алу іскерлігі.
Темперамент (лат. бөліктің өзара қатынасы) – адамның динамикалық
ерекшеліктерінің сипаты: интенсивтілігі, жылдамдығы, ырғағы, психиканың
қалпы мен процесінің ритмі.
Фрустрация (лат.алдау) - өз қанағаттарын таппаған стимулды қажеттіліктің
барын сипаттайтын психологиялық кейіп.
Функция – орындау, жүзеге асыру, бағыт.
Эгоцентризм - өз күйзелісінің бағытын, өз мақсаттары мен қызығушылықтарына
жетуге бағытын сипаттайтын тұлғаның моральді психикалық қалпы.
Экстраверт - өзіне назар тосатын, қарым – қатынасқа ашық тұлға.
Экспронт (лат. тез) – дайындықсыз айтылған қысқа сөз.
Элемент – тұтастықтың құралатын бөлігі.
Этика – мораль туралы ғылым.
Этикометрия – нақты социумдағы нақты адамгершілікті бағалықтарға, адамның
қалауының себептерін шығару, қарым – қатынасын өлшеу әдісі. Бұл түсінікті
автор 1989ж. енгізді.

2. ДӘРІСТЕР

2 ДӘРІСТЕР
Модуль 1. Психологиялық менеджмент теориялық-әдіснамалық негіздері.

Тақырып. Психологиялық менеджмент туралы жалпы түсінік.
Дәріс жоспары:
1. Басқару туралы білімнің тарихи деректері.
2. Психологиялық теориялық-әдіснамалық негіздеріндегі басқару ұғымы
туралы.
3. Қоғамдық жүйедегі басқару салалары және олардың өзара ықпалы.
4. Басқару мектептері. Басқару деңгейлері.
Дәрістің қысқаша мазмұны
«Менеджемент» түсінігі шетел тілінен аударғанда - өндірісті басқару,
басқаша айтқанда, өндірісті басқару қағидалары мен әдістері, құралдары мен
формаларының жиынтығы деген мағынаны білдіреді. Олар өндірістің тиімділігін
арттыру және пайданы көбейту мақсатымен жасалып қабылданады. Ал «менеджер»
дегеніміз - өндіріс, өткізу және қызмет көрсету саласындағы ұйымдастыру
және басқару жөніндегі шаруашылық дербестігі бар іскер адам, өз ісін
білетін мамандырылған басшы.
Менеджмент психологиясы: жалпы психология, жеке тұлға психологиясы,
әлеуметтік психология, психофизиология, практикалық психология,
психологиялық диагностика ғылымдарымен байланысты. Қосымша байланысы бар
салалар: әлеуметтану, антропология, кадрлық менеджмент, маркетинг,
экономика және т.б.
Басқарудағы мектептер. Ғылыми басқарма бағдары (1885-1950). Фредерик
Тейлор, Френк Гилберт, Генри Гант. Әкімшілік (классикалық, үрдісті) бағдар
(1920-1950). Анри Файоль. Адамзат қатынастар қөзқарасымен бағдарлау (1930-
1950). Мэри Паркер, Элтон Майо. Әрекет туралы ғылым көзқарасымен бағдарлау
(1930-1960). Ренсис Лайкерт, Дуглас Мак Грегор.
Ғылыми басқару мектебі. Қазіргі кезеңде басқару теориясы мен
тәжірибесінің дамуына маңызды үлес қосқан төрт түрлі тәсілді белгілеп өтуге
болады. 1) Басқару мектептерін жіктеу тұрғысынан қарағандағы тәсіл- ғылыми
басқару мектебі, әкімшілік мектеп, адамдық қатынастар мектебі мен
тәртіптілік әдісі, басқару ғылыми мектебі. 2) Процестік тәсіл- басқаруды
өзара төрт түрлі функциялардың (жоспарлау, ұйымдастыру, мотивация, бақылау)
үздіксіз жиынтығы ретінде ұғыну. 3) Жүйелік тәсіл - өзгермелі қоршаған орта
жағдайында мақсатқа жетуде ұйым қызметінің, адамдар, құрылым, міндеттер
және технология секілді элементтер жиынтығы беретін іс-әрекет түрінде
қарастырылуы. 4) Жағдайлық тәсіл – ұйымдастыру мен басқару шараларының
жағдайға байланысты өзгешелік пен дербес сипатта орындалуы.
Негізгі ұғымдар: менеджмент, менеджмент психологиясы, басқару
мектептері, тәсіл.

Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Психологиялық менеджмент ұғымына анықтама беріңіз.
2. Басқару мектептері мен басқару деңгейлері қандай?
3. Басқару тәсілдері қандай?
Әдебиеттер:
1. Менеджмент негіздері: /Жакенова, Б. – 2011
2. Прокофьева Ж.В. Менеджмент. М., изд-во «Знание»- 2000.
3. Психология управления. Курс лекций. /Л.К.Аверченко., Г.М.Залесов.,
Р.И.Мокшанцев., В.М.Николаенко. Отв.ред. М.В.Удальцова. – Новосибирск.,
изд-во НГАЭиУ: М:ИНФРА-М., 1999.
4. Психология менеджмента: /Карпов, А.В. – 1999

Тақырып. Психологиялық менеджменттің ғылыми-әдіснамалық негіздері.
Дәріс жоспары:
1. Психологиялық менеджментті ғылыми тұрғыдан қарастыру. .
2. Психологиялық- басқарушылық мәселелер деңгейі және оның даму
кезеңдері.
3. Қазіргі менеджмент теориясының пайда болуы және дамуы.
4. Қазақстанда менеджмент теориясы мен практикасының дамуы тарихы.
Дәрістің қысқаша мазмұны.
Менеджмент ( ағылшынша) – алға қойған мақсатқа жету іскерлігі.
Менеджмент – түрлі ұйымдарда адамдардың басқаруымен орындалатын іс- әрекет,
қызмет. Менеджмент – осы қызметті жүзеге асыруға көмектесетін адамзат
білімінің бір аймағы. Менеджмент - басқару арқылы жұмысты жүзеге асыратын
«менеджерлер» жиынынан,яғни нақты адамдар категориясы.. Менеджмент – кәсіби
басқара алатын басқарма субъектісі. Менеджмент – өзіне ғылымды, тәжірибені
және басқару өнерін қоса алып жүретін басқарма ойлар. Менеджмент – адамның
талпынысын қанағаттандыруға көмектесетін, басқаруды жүзеге асыратын
психологиялық үрдіс.
Басқарушылық ойлар жетістігін қолдану практикасында көптеген елдерде
басқару моделінің өзіндік ұлттық ерекшелігі пайда болды. Қазіргі кезде
басқарудың – американдық, жапондық, арабтық және батыс еуропалық мектептері
қалыптасты. XX ғасырдың 90-шы жылдары Қазақстан экономикасындағы басқару
ситуациясы айтарлықтай өзгерді. Нарықтық жүйе басқарудың әкімшілік-
бұйрықтық әдістерін ауыстырды. Осының нәтижесінде кәсіпорындар шаруашылық
дербестік пен сыртқы нарыққа шығу перспективасын алды. Қазақстанда
мемлекеттік кадр саясатын жетілдіру курсы қолға алынды. Қазақстанда
менеджмент пәні бойынша алғашқы қазақша оқулық профессор Қ.Ғ.Ахметовтың
«Менеджмент негіздері» (1993ж). Қ.Б.Бердалиев «Менеджмент негіздері»
(1994ж), «Қазақстан экономикасын басқару негіздері» (2001ж). Қазақстанда
кадр менеджментінің мәселелерін алғаш рет қарағандылық ғалым Р.С.Каренов
зерттеді. «Өндірістік менеджмент» 1996ж, «Инновациялық менеджмент» 1997ж,
«Кадрлық менеджмент» 2001ж. айтуға болады. Менеджмент тарихын білу
менеджердің кәсіби білімі мен басқару ойының дағдыларын қалыптастыруда
үлкен роль атқарады.
Негізгі ұғымдар: менеджмент, менеджерлер, ұйым, басқару моделі,
экономика, перспектива, кадр саясаты.
Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Менеджменттің ғылым ретінде анықтама беру.
2. Менеджмент деңгейлеріне сипаттама беріңіз.
3. Қазақстанда менеджменттің теориясы мен практикасының дамуына
тоқталыңыз.
Әдебиеттер:
1.Менеджмент негіздері: /Жакенова, Б. – 2011
1. Прокофьева Ж.В. Менеджмент. М., изд-во «Знание»- 2000.
2. Психология управления. Курс лекций. /Л.К.Аверченко., Г.М.Залесов.,
Р.И.Мокшанцев., В.М.Николаенко. Отв.ред. М.В.Удальцова. – Новосибирск.,
изд-во НГАЭиУ: М:ИНФРА-М., 1999.
3. Психология менеджмента: /Карпов, А.В. – 1999
4. Білім берудегі менеджмент /Лебедева, Н.А. – 1998

Модуль 2. Психологиялық менеджменттің әдістері және принциптері.
Тақырып. Психологиялық менеджментті зерттеудегі теориялық
технологиялар мен әдістер.
Дәріс жоспары:
1. Психология ғылымындағы теориялық зерттеулердің классикалық әдістері.
2. Психикалық құбылыстар менеджментінің технологиясы.
3. Қазіргі кездегі басқару теориясының күйі.
4. Өндірістік – технологиялық қызметтер.

Дәрістің қысқаша мазмұны
Басқару әдістері: ұймдастырушылық әдіс, құқықтық реттеу әдісі,
экономикалық әдіс, психологиялық әдістер, әкімшілік әдістер. Әлеуметтік-
психологиялық климатты зерттеудің негізгі тәсілдері. Отандық психологияда
әлеуметтік-психологиялық климаттың табиғатын түсінуде төрт негізгі әдіс
қарастырылады. Қазіргі кездегі басқару теориясының күйі. Сонымен қазіргі
әлемдік менеджмент теориясы мен практикасында өмір сүріп, өзара іс-
әрекеттесіп жатқан негізгі 3 бағыт бар: жүйелілік, процестік және
жағдайлық. Тұжырымдамалардың, мектептердің орасан көп саны бар, олар
нәтижелерді қорыту, синтездеу, біріктіру қиындығын туғызады. Басқару
теориясын әрі қарай дамыту үшін сенімді негіз беруге мүмкіндік туғызатын
тұжырымдама жағдайлық тұрғысы болып табылады.
Жетекшінің өндірістік-технологиялық қызметінің негізі - жедел
басқару. Бұл - өндірісті ұйымдастыруға байланысты басқару циклдарының
тізбектілігі. Бұл циклдар аукымы жетекшілік деңгейіне байланысты.
Жетекшілік деңгейі төмендеген кезде өндірістік-технологиялық кызмет жалпы
ұйымдастырушылықтан тікелей өндірістікке айналады.
Жедел басқарудың бірқатар аспектілері бар, бұл оның күрделілігін
білдіреді. Олар - жедел басқарудың жалпы қызметтерін: нормалау, үйлестіру,
реттеу, диспетчерлеу, материалдық-техникалык және шикізаттық қамтамасыз
етуді біріктіреді.
Негізгі ұғымдар: классикалық әдіс, әлеуметтік-психологиялық климат,
технологиялық әдіс, өндірістік-технологиялық қызмет.
Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1.Психология ғылымындағы классикалық әдістерге түсініктеме беріңіз.
2. Өндірістік-технологиялық басқару дегеніміз не?
3.Басқару теориясының қазіргі күйіне сипаттама беріңіз
Әдебиеттер:
1. Менеджмент негіздері: /Жакенова, Б. – 2011
2. Білім беру жүйесінде басқарудың инновациялық үлгісін енгізудің ғылыми-
теориялық негіздері /Байсарина, Қ. – 2012
3. Бердалиев К.Б., Өмірзақов С.Ы., Есенғазиев Б.К., Ерғалиев Қ.Р. Басқару
негіздері. (оқу құралы)- А., Экономика. 1997.
4. Психология управления. Курс лекций. /Л.К.Аверченко., Г.М.Залесов.,
Р.И.Мокшанцев., В.М.Николаенко. Отв.ред. М.В.Удальцова. – Новосибирск.,
изд-во НГАЭиУ: М:ИНФРА-М., 1999.
5. Управленческая психология /Морозов, А.В. – 2008

Тақырып. Психологиялық менеджментті жүзеге асырудың практикалық әдістері.
Дәріс жоспары:
1. Басқарудың әлеуметтік-психологиялық әдістері.
2. Басқарудың экономикалық әдістері.
3. Кадрлық менеджмент қызметі. Кадрларды іріктеу әдістері.
4. Жұмыстан босату.
5. Біліктілікті арттыру. Кадрды дайындау мәселелері.
Дәрістің қысқаша мазмұны
Экономиканың нарықтық қатынастарға көшуіне байланысты жаңа типті
басқару кадрларды даярлау және олардың қабілеттерін қалыптастыру
қажеттілігі туындайды. Осы тұрғыдан алғанда, кадрларды кәсіби тұрғыдан,
әсіресе, менеджмент саласына лайықты даярлау мемлееттің ұзақ мерзімді
экономикалық саясаттың құрамдас бөлшегі болуы тиіс.
Менеджер қызметінің мақсаты - өндірістің экономикалық тиімділігін
арттыру, прогресшіл техника мен технологияны енгізу, түрлі ресурстарды
ұтымды пайдалану есебінен түсімді арттыру және т.б. Басқару кадрларын
басқару жүйесінде істейтін және белгілі бір басқару қызметін орындайтын
немесе оны жүзеге асыруға ықпал ететін жұмыскерлер, яғни басқару қызметінде
іскерлікпен қатынасатын, әрі басқару аппаратына енетін жұмыскерлер жатады.
Басқару кадрларының алуан түрлі белгілері бойынша бағалауға болады: басқару
деңгейі бойынша-жоғары, орташа және төменгі буындар; кәсіптік құрамы
бойынша-инженерлер, қызмет түрі бойынша ауыл-шаруашылығы, өнеркәсіп
кадрлары; басқару еңбегін мамандандыру түрі бойынша әкімшілік,
экономикалық, білімі бойынша жоғары және арнайы орта білімді, адамдар,
практиктер, орындайтын жұмысының күрдеоіоігі және жауапкершілігі бойынша.
Кадрларды іріктеу - негізгі қызмет талаптарына сай келетін адамдарды
іздестіру және зерттеу процесі. Кадрларды іріктеу процесі белгілі бір
элементтерден тұрады.: бос қызметтердің сипаттамасы; бір кандидаттар туралы
мәліметтер жинау; кандидаттарды іріктеу жүйесін ойластыру; неғұрлым қолайлы
үміткерлерді таңдау; кандидаттарды соңғы рет бағалау және талдау, қызметке
орналасқан кандидатты атау.
Негізгі ұғымдар: менеджер, экономикалық әдіс, кадр, кандидатура, ресурс.

Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Басқарудың әлеуметтік-психологиялық әдістеріне сипаттама беріңіз.
2. Мәнсап ұғымына түсініктеме.
2. Кадрларды іріктеу әдістеріне және кадрды дайындау мәселелеріне
тоқталыңыз.
Әдебиеттер:
1.Менеджмент негіздері: /Жакенова, Б. – 2011
2.Білім беру жүйесінде басқарудың инновациялық үлгісін енгізудің ғылыми-
теориялық негіздері /Байсарина, Қ. – 2012
3.Бердалиев К.Б., Өмірзақов С.Ы., Есенғазиев Б.К., Ерғалиев Қ.Р. Басқару
негіздері. (оқу құралы)- А., Экономика. 1997.
4.Психология управления. Курс лекций. /Л.К.Аверченко., Г.М.Залесов.,
Р.И.Мокшанцев., В.М.Николаенко. Отв.ред. М.В.Удальцова. – Новосибирск., изд-
во НГАЭиУ: М:ИНФРА-М., 1999.
5.Управленческая психология /Морозов, А.В. – 2008

Тақырып. Психологиялық менеджмент барысы.
Дәріс жоспары:
1. Психологиялық менеджменттегі ұйымдастырушылық жұмыс.
2. Ұжым туралы түсінік.
3. Басқарудың объектісі мен субъектісі.
4. Әлеуметтік басқару. Басқару және бағыну.
5. Басқару жүйесі.

Дәрістің қысқаша мазмұны.
Басқару – іс-әрекет мақсатын, бағдарлама реализациясын, іс-әрекет
тәртібінің белгілі бір құрылымын сақтап отыруы. Психологиялық іс-әрекет
құрылымына мотив, мақсат, бағдарламалар, шешім қабылдау, мамандыққа қажетті
негізгі сапа жатады деп қарастырды.
Басқару іс-әрекетіне арнайы психологиялық функционалды құрамына
А.И.Китов анализ жүргізді. Ол басқаруды 3 кезеңге бөлді: диагностикалық,
шығармашылық, ұжымдық.
А.К.Марков басқарудың құрамын 5 кезеңге бөлді. Мақсатты, дескриптивті,
прескриптивті, реализациялық, ретроспективті. Әрбір бөлінген кезең басқару
актісінің ерекше бөлімі бір анықталған кезектілікпен жүретін іс-әрекет.
Ұжым бір мақсатпен біріктірілген (әрекетпен ұйымдастырылған) тәртіптілік,
жауапкершілік және басқару органдарымен қамтылған жұмысшылардың еркін тобы.
Басқару және бағыну. Негізгі басқару мәдениеттері. Сипаты және
ерекшеліктері. Әлемдік бизнес тарихы, оның негізгі бөлімдері. Түрлі басқару
культураларының салыстырмалы талдауы. Америка басқару мәдениеті. Жапон
басқару мәдениеті. Еуропа басқару мәдениеті. Кеңес басқару мәдениеті.
Негізгі ұғымдар: менеджмент, басқару, ұжым, мотив, мақсат, шешім
қабылдау.
Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Ұжым түрлеріне сипаттама беріңіз.
2. Басқару принциптеріне тоқталыңыз.
3. Басқару және әлеуметтік басқаруды қалай түсінесіз?
Әдебиеттер:
1.Менеджмент негіздері: /Жакенова, Б. – 2011
2.Управленческая психология /Морозов, А.В. – 2008
3.Егоршин А.П. Управление персоналом.-М.,1999
4.Семенов А.К. Психология и этика менеджмента и бизнеса.-М.,1999

Модуль 3. Іскерлік қарым-қатынас және конфликтология.
Тақырып. Қарым-қатынас барысын басқару.
Дәріс жоспары:
1. Қарым-қатынас әлеуметтік феномен ретінде.
2. Басқарушылық қарым-қатынастағы өзара қабылдау мәселелері.
3. Басқарушының жұмысшымен қарым-қатынасы ақпарат алмасу жолы ретінде.
4. Қарым-қатынастағы негізгі бөгеттер.
5. Стресс және өмірлік дағдарыстардың алдын-алу.

Дәрістің қысқаша мазмұны.
Коммуникация дегеніміз қарым-қатынас, екі және одан да көп адамдардың
өзара түсінісуге негізделген байланысы: бір бірінен ақпарат, мәліметтер
алмасуы.
Басшы өзінің көпшілік уақытын мәліметтер алу және шешім қабылдау үшін,
біреулермен байланысуға, қарым-қатынас орнатуға арнайды. Басқарудың
жоспарлау, ұйымдастыру, мотивация және бақылау қызметтерін орындау да қарым-
қатынас орнатуға байланысты. Коммуникация - басшылық етудің байланыстырушы
процесі болып табылады. Менеджерлер өз жұмысын ойдағыдай орындау үшін
тиімді қарым-қатынас орнатуы қажет. Коммуникациялық процесс – бұл екі
немесе одан да көп адамдар арасындағы мәлімет алмасу, әрі оның негізгі
мақсаты мәліметтің түсінікті болуын қамтамасыз ету. Коммуникация – бұл
күрделі процесс және де оны жақсы түсіну үшін процесс сатыларын білу қажет.

Негізгі ұғымдар: коммуникация, өзара түсінісу, процесс, ақпарат, басқару,
жоспарлау, ұйымдастыру, мотивация, бақылау.
Өзін -өзі бақылау сұрақтары:
1.Басқарушылық қарым-қатынастағы өзара қабылдауға сипаттама беріңіз.
2.Стресс оның түрлеріне және оның алдын алу жолдарына тоқталыңыз.
Әдебиеттер:
1.Менеджмент негіздері: /Жакенова, Б. – 2011
2.Управленческая психология /Морозов, А.В. – 2008
3.Егоршин А.П. Управление персоналом.-М.,1999
4.Семенов А.К. Психология и этика менеджмента и бизнеса.-М.,1999
5.Бороздина Г.В. Психология делового общения.-М.,2001

Тақырып. Жүріс-тұрысты басқару.
Дәріс жоспары:
1. Жұмысшы тұлғасы басқару объектісі ретінде.
2. Жұмысшының еңбекке бейімделу процесінің сипаты.
3. Жұмысшы іс-әрекетін бақылау.
4. Кәсіби жауапкершілік және әлеуметтік жауапкершілік.

Дәрістің қысқаша мазмұны.
Басқару, басқарушылық еңбегі, оның тікелей өндірістен өзгеше іс-
әрекеттің айрықша түріне айналуы еңбек кооперациясымен байланысты.
Қарапайым формадағы еңбек кооперациясы көптеген жұмысшылардың күш-жігерін
жай біріктіру ретінде тіпті алғашқы қауымдық құрылыста да болған.
Адамдардың еңбегін ғылыми негізінде ұйымдастыру туралы анықтама берсек, оны
белгілі принциптер, ережелер мен шарттар жиынтығына сүйеніп берілген
технология, құрал-жабдықтар, еңбек заттар жағдайында әр жұмыскердің
еңбегінің шығыны мен нәтижесі арасында оптимальды қатынасын құру. Жұмыс
берушілер қатарына кәсіпорындар, мекемелер, ұйымдар, шаруашылықтар,
кооперативтер, фермерлер және еңбекшілерге оларды шарт (контракт, келісім)
бойынша жалдау негізінде жұмыс беретін басқа да кез келген заңды ұйымдар
және нақты адамдар жатады. Кез келген әлеуметтік-экономикалық жүйе біршама
дербес, бірақ өзара байланысты екі бөліктен тұрады: басқарылатын (басқару
объектісі) және басқарушы (басқару субъектісі). Басқарылатын жүйе деп,
ретке келтіру мақсатында басқару ықпалын жүргізізуге арналған объектіні,
яғни белгіленген жүйеге жетуге мүмкіндік беретін даму формасын айтады.
Басқару құрылымы дегеніміз басқармадағы звенолар мен жекелеген
жұмыскерлер жиынтығы және оларджың бағыныштылығы, тікелей және көлдеу
байланыстары. Басқару звенолары арасында әр түрлі сипаттағы байланыстар
пайда болады. Тікелей және көлбеу, тура және кері байланыстар болып
бөлінеді. Жұмысшы тұлғасы басқару объектісі ретінде. Жұмысшының еңбекке
бейімделу процесінің сипаты. Жұмысшылардың еңбек іс-әрекетіне деген ішкі
қызығушылықтарын тудыру, оларда жағымды мотивацияларды тудыру. Жұмысшы іс-
әрекетін бақылау, нысанаға алу, жалпы ұжымдағы тәртіпті қадағалау.
Негізгі ұғымдар: басқару, еңбек кооперациясы, принциптер, ережелер,
шарттар, басқару объектісі, басқару субъектісі, жүйе.
Өзін -өзі бақылау сұрақтары:
1. Жұмысшының еңбекке бейімделу процесіне сипаттама беріңіз.
2. Еңбек мотивацияларына тоқталыңыз.
Әдебиеттер:
1.Занковский А. Организационная психология.-М.,2000
2.Управленческая психология /Морозов, А.В. – 2008
3.Егоршин А.П. Управление персоналом.-М.,1999
4.Семенов А.К. Психология и этика менеджмента и бизнеса.-М.,1999
5.Бороздина Г.В. Психология делового общения.-М.,2001

Тақырып. Іскерлік қарым-қатынас және басқарудағы шиеленістер.
Дәріс жоспары:
1. Басқарушылық іскерлік қарым-қатынастағы өзара байланыс.
2. Қарым-қатынас кезіндегі сенімділік және оны қалыптастыру жолдары.
3. Имидж қалыптастыру қарым-қатынастағы мәдениет негізі ретінде.
4. Басқару шиеленістері және оларды шешу жолдары.

Дәрістің қысқаша мазмұны.
Әлеуметтік ортада тіршілік етуші азамат өзінің кім екенін былайғы
жұртқа өзін қоршаған орта мен сыртқы дүниеге деген қатынасы арқылы таныта
алады. Адамдар қарым-қатынасының сыр-сипаты қоғамдық өмірде, әсіресе
өндірістік істердегі әрекетінен айқын байқалады. Топ ішіндегі адамдардың
бір-біріне тәуелділігі, бағынуы, бірлесіп атқаратын істері, өзара
көмектесуі – олпрдың нағыз топтық тіршілігінің заңды түрде қалыптасуын
көрсететін сипаттар. Олардың арасындағы қарым-қатынастардың мазмұнды болуы
түрлі әлеуметтік жағдайларға және әрбір азаматтың даралық нақты іс-
әрекеттеріне байланысты. Мұндағы өзекті мәселе – адамдардың қоғамдық ісінің
нәтижелі болуы мен әлеуметтік мақсаттылығы. Адамдар арасындағы тікелей
қарым-қатынас бір-бірін ұнатып, қолдау нәтижесінде өрістесе, ал жанама
қарым-қатынас олардың бағалы заттарды өзара алмасуы мен бірінің ісін бірі
бағалау нәтижесінде қалыптасады.
Сыйысушылықтың төрт деңгейі бар: психофизиологиялық, психологиялық,
әлеуметтік-психологиялық, әлеуметтік. Сыйысушылыққа қарсы – қақтығыс.
Қақтығыс негізінде әдетте – субъективті не объективті әр түрлі
тенденциялардың (мотив, қатынас, әрекеті мен жеке бастың мінез-құлқы, содай-
ақ топтың да) қақтығысы түсініледі.
Кикілжің – жағымсыз эмоциялық қобалжулармен байланысты адамдар тобы немесе
индивид қарам-қатынасында, өзара әрекеттесуде индивид ойындағы
тенденциялардың бір бірімен үйлеспей, қарама-қарсы бағытта болуы. Ортақ
міндетті шешу жағдайындағы эмпатия. Адамның уайымдауы үнемі байқалып
тұрады. Эмпатияның ең жоғарғы формасы толық жекеаралық идентификацияда
көрінеді. Мұнда тек ойша (қабылданатын, түсінетін), сезімдік емес, сонымен
қатар қимылдық идентификация да байқалады. Қимылдық эмпатия адамның ынталы,
психологиялық негізін сипаттайды.
Негізгі ұғымдар: іскерлік қарым-қатынас, әлеуметтік орта, қақтығыс,
мотив, қатынас, әрекет, мінез-құлық, эмоциялық қобалжулар, эмпатия,
идентификация.
Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1.Басқарушылық іскерлік қарым-қатынастағы өзара байланыс қандай болу
керек?
2.Қарым-қатынасты қалыптастыру жолдары.
3.Басқару шиеленістері және оларды шешу жолдарына түсінік беріңіз.
Әдебиеттер:
1.Занковский А. Организационная психология.-М.,2000
2.Управленческая психология /Морозов, А.В. – 2008
3.Егоршин А.П. Управление персоналом.-М.,1999
4.Семенов А.К. Психология и этика менеджмента и бизнеса.-М.,1999
5.Бороздина Г.В. Психология делового общения.-М.,2001

Модуль 4. Психологиялық менеджменттің қазіргі заңдылықтары.
Психологиялық менеджменттегі ақпараттық технология.
Дәріс жоспары.
1. Ақпарат ағымдарының моделдері.
2. Психологтың ұйымдағы қызметі , орны.
3. Қызмет бабын табыстау.

Дәрістің қысқаша мазмұны.
Басқару іс-әрекеті сапалық параметрлердің әр түрлі деңгейімен
сипатталады, үлкен немесе кіші тиімділікпен орындалады. Бірінші кезекте бұл
жетекшінің кәсіби және тұғалық сапаларына тәуелді болады. Басқару іс-
әрекетінің басты факторлары ретінде өзіне тән басқару қабілеттері болады.
Қазіргі кезде басқару іс-әрекетінің күрделіліген байланысты бұл проблема
жеткілікті зерттелмеген және басқару қабілеттері құрамы мен құрылым туралы
мәселе тиісті шамада шешілмеген. Оны жасауға деген тек бір ғана тәсілдер
бар.
Басқару қабілеттерін құрамын анықтау. Басқару қабілеттерін зерттеу
қиындықтары «қабілеттер» ұғымының шекті жалпы мәртебесін және олардың
тұлғамен, әрі іс-әрекетпен тығыз байланысын жетілдіреді. Басқарудың
табыстылығы жетекшінің басқару іс-әрекетінің үш негізгі «өлшемдерін»
қаншалықты қамтамасыз ете отырып, келістіре алатынына байланысты болады:
1) іс-әрекеттік, ұйымдық-әкімшілік өлшемнің өзі дамыған жалпы басқару
іскерліктерді, қабілеттер мен шеберліктерді талап етеді;
2) кадрлық, «тұлғалық», тұлғааралық тиімді өзара іс-әрекетті, адамдарды
басқаруды қамтамасыз ететін басқа қабілеттерді талап етеді; мұндай
қабілеттер рөлінде негізгі тұлғалық сапалар болады, бұл басқару іс-
әрекетінде әрекеттердің басқа түрлерінен ерекшеленеді;
3) өндірістік-технологиялық «өлшем» арнайы қабілеттерді, жетекшінің
кәсіби сапаларының өзін талап етеді.
жетекшінің бүкіл іс-әрекетінде орталық буын болып табылады деген ереже
басқару теориясында аксиома болып шықты.
Қызметкерлерді ақпараттандыру:
• Бағынышты нақты не істеу керектігін және соңында күтілетін нәтиже
жайлы білуі қажет.

• Бағынышты қызметкерлермен қатынасы қандай екенін білуі қажет
• Басқарушы өзі жақсы ақпараттанған болуы қажет
• Толық ақпараттану коммуникациялар мен коммуникация жолдары жақсы жұмыс
істеуіне байланысты.
Бұл кызмет басқарудың басқа кызметтерінен азырақ стандарттануымен және
алгоритмденуімен ерекшеленгендіктен, онда өзіндік субъективті психологиялық
факторлардың рөлі зор. Бұл процесті жеңілдететін шешім кабылдаудың көптеген
ережелері, процедуралары мен әдістері бар, бірақ әрбір жетекші мұндағы
субъективтік және тіпті интуитивтік факторлардың рөлі қаншалықты зор екенін
өз тәжірибесі бойынша біледі. Шешім қабылдау қызметі, осыған байланысты
баскару теориясында да, психологияда да зерттеу тақырыбы болып табылады,
осының нақ өзі басқарудың тек ғылым ғана емес, өнер екенін сезінуге
мәжбүрлейді. Бұл қызметтің мазмұнын талдау сондықтан да бір-бірінен
ерекшелікте болатын және өзара тығыз байланыскан екі - ұйымдастырушылық
және психологиялық аспектіден тұрады.
Басқару теориясы ұзақ уақыт бойы жалпы мінез-кұлық тиімділігі және жеке
алғанда шешім кабылдау негізіне негізделеді. Оның мәні жетекшінің өз мінез-
кұлқын жағдайдың барлық факторларын барынша ескере отырып, тұрғызатынынан
және шешім қабылдауынан көрінеді. Бұл басқарудың қатаң сұлбаларының дамуын,
«фирманың классикалық теориясының» қалыптасуын шарттандырды. Бірақ адамға
тән психофизиологиялық шектеулер қатаң тиімді мінез-құлық пен шешім
қабылдауды мүмкін болмай-тындай етеді, ал мұндағы барлық объективтік
факторларды ескеру мүмкін емес. Басты тезисі психологиялык (субъективтік)
ерекшеліктер - бұл мінез-кұлықтың объективті шектеуші факторлары болып
табылатын «шектеулі тиімділік» тұжырымдамасы жасалынды. «Шешім қабылдау
мектебі» туындайды, фирманың классикалық теориясы мінез-құлық теориясымен
алмасады.
Басқару мен шешім қабылдау теорияларында қазіргі уақытта екі негізгі -
нормативтік және дискриптивтік тәсілдер бар.
Нормативтік тәсіл субъективтік және психологиялық факторлардан
дерексіздене отырып, шешім қабылдаудың ережелерін, идеалдық тәсілдері мен
«рецептерін» жасауға бағытталған. Дискриптивтік тәсіл, керісінше, бұл
факторларды негізгілер ретінде ескеруді талап етеді. Бірінші тәсілдің
міндеті - шешім қалай кабылданатынын, екіншісінің міндеті - бұл калай нақты
жүзеге асатынын зерттеу. Баскарудың қазіргі теориясы осы екі тәсілді
сәйкестендіреді.
Шеиіім қабылдау қызметін ұйымдык талдау келесідей негізгі бағыттардан
тұрады:
1) баскару іс-әрекетінің жалпы кұрылымындағы шешім қабылдау процестерінің
орны мен рөлін анықтау және олардың басқарудың басқа қызметтермен өзара
әсерлесуі;
2) ұйымның осы қызметінің жүзеге асуына әлдеқайда күшті әсер ететін ішкі
және сыртқы орталарының негізгі өлшемдерін талдау;
3) басқару шешімдерін қабылдауды жасау процесінің нормативтік қүрылымын
сипаттау және оның кезеңдерін анықтау;
4) басқару шешімдерінің негізгі түрлері мен кластарының сипаттамалары;
5) басқару шешімдеріне қойылатын нормативтік талаптар.
Шешім қабылдау басқару іс-әрекетінің жалпы күрылымындағы рөлі жетекшінің
ең маңызды басымдығы ретінде қарастырылады. Бұл қызметті бәсеңдету -
басқарудың жалпы ироцесіндегі оның орнын үш жағдаймен анықтау.
Шешім қабылдау қызметі - стратегиялық жоспарлау процесінің маңызды кезеңі,
ол стратегиялық балама мен стратегияны жүзеге асыру кезеңдері арасында
түрақтанады. Осы кезде жасалатын шешімдер бүкіл ұйымның қызмет етуі үшін
үлкен мәнге ие.
Ол басқарудың баска қызметтерін жүзеге асырудың өзіндік механизмі түрінде
болады, өйткені олардың қажетті компоненті болып табылады. Мысалы, үйым
мақсаты олардың баламалары ішінен таңдап алу нәтижесінде айқындалады.
¥йымдастыру қызметі де оның құрылымын таңдауға байланысты болады. Жоспарлау
қызметі дамудың қандай да бір стратегиялық вариантымен ұштасқан. Бақылау
қызметін жүзеге асыру да бақылаудын формаларын, әдістерін және кезеңдерін
таңдауды білдіреді.
Жетекші іс-әрекетінің кез келген кезеңінде сонда шешілетін міндеттер мен
мәселелерге қол жету дәрежесін бағалау қажет. Қойылған мақсатқа жету немесе
жетпеуге байланысты, жетекші осы кезең аяқталды ма, келесіге өтуге мүмкін
бе, сол туралы шешім қабылдайды. Сонымен шешім қабылдау қызметі басқару іс-
әрекетінің бір кезеңдері мен сатыларынан екіншісіне өту рөлін атқарады,
сондықтан оны байланыстырушы ретінде анықтайды.
Басқару шешімдерінің ұйымдастырушылық факторлары
¥йымның ішкі және сыртқы орталарының негізгі өлшемдері басқару
шешімдерінің факторлары үғымымен анықталады. Бүл факторлардың жиынтығы
күрделілігімен және алуан түрлілігімен ерекшеленеді. Ол ұйымдық жүйелердің
социотехникалық типімен және олардың сыртқы ортадағылармен өзара іс-әрекет
формаларының көптігімен шартталған. Басқару теориясында ортаның осы
қызметтің жүзеге асуына ең ықпал ететін үш интегралды өлшемі бар екені
туралы үғым қалыптасты. Бұл -шешім қабылдау ортасының айқынсыздығы,
күрделілігі және серпінділігі (динамикалылығы).
Басты өлшем - айқынсыздық - бұл басқаруда баламаны таңдау үшін релевантты
ақпараттың жеткіліксіздігі. Бұл - туындайтын мәселелерге мазмұны бойынша
негізделген шешім шығару үшін қажетті ақпарат. Айқынсыздық туындауының
көптеген себептері бар. Олардың негізгілері: ақпарат тапшылығы және оның
артық болуы.
Шешім қабылдау ортасының күрделілігі - ескерілуі, өзара тығыз байланысы
мен өзара тәуелділігі ескерілуге тиіс факторларының көп түрлілігі.
Шешім қабылдау ортасының серпінділігі деп ішкі және сыртқы -ұйымдық
факторлардың өзгеру дәрежесін айтады, сондықтан кез келген басқару шешмі
диагностикалық та, прогностикалық та болуга тиіс.
Осы интегралдық үш өлшем синхронды әсер стеді, бұл шешім қабылдау
қызметінің жүзеге асуын күрделендіреді. Бірақ осымен бірге бүл өлшемдер
әрбір нақты жағдайда әртүрлі дәрсжеде айқындала отырып, осы қызметтің
жүзеге асу шарттарының сабақтастықгағы толық көрінісін береді.
Осы жалпы өлшемдермен қатар тағы да бір маңызды, ерекше өлшем: ортаның
дау-жанжалдың дәрежесі бар. Басқару шешімдері сондықтан да бірқатар өзіндік
ерекшеліктерге ие, солардың маңыздысы -компромистік.
Басқаруда шешім қабылдау процесінің нормативтік құрылымы
Басқару теориясында шешімдер жасаудың нормативтік процесін сипаттаудың
бірқатар тәсілдері бар.
Процессуалдық инвариант - шсшім кабылдау кезеңдерінің жалпы тізбектілігі.
Ол келесі кезеңдерден түрады.
Мәселелік жағдайды анықтау содан шешім қабылдау қызметін жүзеге асыру
арқылы шығуды білдіреді. Бүл - жағдайды айқыидау (диагностика), оның
аймақтарын іс-әрекеттің басқа жақтарымен озара байланысын анықтау, оның
мазмұнының, басты қарама-қайшылықтарының сипаттамасы және сондағы болжау
шешімдерінің мақсаттарын қою.
Мәселелік жагдай мазмұнын талдау. Мұнда үш аспект бар:
1. Жағдайдың айкынсыздығын және бақылау үшін жеткіліктілігін азайту
мақсатында ақпараттык талдау;

Мәселе туындататын «шектеуші факторларды» анықтау; 3. Нұсқалардың біреуін
таңдау негізіне жатқызылатын шешім көрсеткіштерін тұжырымдау.
Баламалы тұжырымдау - мәселелік жағдайдан жаңа мүмкін шығуларды іздеу мен
генерациялау.
Тұжырымдалған көрсеткіштер жүйесі бойынша және іс-әрекеттің негізгі
мақсаттарына сәйкес баламалы бағалау «баламалы салмақтау» кезеңі деп
аталады.
Баламалы таңдау - басқару шешімінің нормативтік процесс кұрылымындағы
негізгі кезең, өйткені онда басты қадам жасалады, шешім қабылдау жүзеге
асырылады. Оның тиімді шешімдер қабылдау теориясында тұжырымдалған басты
нормативтік принциптерді баламалы үлкен интегралдық «тиімділікпен» таңдау
болып табылады.
Қабылданған шешімді жүзеге асыру. Бұл іс-әрекеттің ерекшелік сипаты -
қабылданатын және жүзеге асырылатын шешімдердің дәл келмеуі.
Басқару шешімдерініц типологиясы және оларга қойылатын нормативтік
талаптар.
Баскару шешімдерінде жалпы касиет бар - бұл полиморфизм (басқару
шешімдерін қабылдау процесін жүзеге асырудың әртүрлі кластарының,
түрлерінің, типтері мен формаларының көптігі). Шешім қабылдау қызметі
таңдау процесінің полиморфизмінің арқасында ғана мүмкін болып шығады.
«Ұйымдастырушылық шешім» ұғымы басқарушылық шешімдердің бүкіл жүйесін
сипаттау үшін шешуші мәнге ие. Оның жинақтаушы сипаты бар және езімен
жетекшінің қызметтік мәртебесіне байланысты нормативтік-сілтемелік
шешімдердің бүкіл кешенін анықтайды. Жетекші қабылдауға мәжбүр болатын
нормативтік емес шешімдердің орасан көп-тігі өте зор, бірак жанама түрде
болса да оның іс-әрекетінің тиімділігіне және бүкіл ұйымның әлеуметтік-
психологиялық сипаттамасына ықпал етеді.
Г.Саймон ұйымдастырушылық шешімдерді екі негізгі санатқа бағдарламаланған
және бағдарламаланбаған деп бөлуді ұсынды. Бұл екі «таза» тип қазіргі кезде
континуумның полюстері ретінде қарастырылады, ал басқару тәжірибесінде
көбінесе құрама шешімдер кездеседі.
Психологиялық шешімге негізделетін жіктеме шешімдердің үш типінен тұрады:
интуитивтік, пікірлерге негізделген және инновациялық.
Инновациялық белгілері бойынша шешім қабылдау түрлерінің жіктемесі: майда
тірлікті, селсктивтік, бейімделушілік, инновациялық.
Мазмұндық белгісі бойыыша тыйым салу, рұқсат ету және сындарлы шешімдер
болады.
Баскару шсшімдсрі формаларының ең қорытушы типологиясы- оларды екі
санатқа бөлу, яғни жекелей және алқалық.
Басқару шешімдері стратегияның алқалық шешімдерінде қолданылуына
байданысты да жіктеледі: мажоритарлы (қарапайым көпшілік стратегиясы);
консенсус және «байламды таңдау» стратегиялары.
Қорытындысында бұл жіктемелердің барлығы бірін-бірі өзара толықтырады.
Басқару шешімдерінің қарастырылған барлық типтеріне «жақсы шешім белгілері»
деп есептелетін бірқатар нормативтік талаптар қойылады. Олардың әлдеқайда
әмбебаптарын тізіп шығамыз.
Шешімнің тиімділігі. Егер қабылданған балама барынша мүмкін болатындардың
ең негізгісі болса, онда басқару іс-әрекетінің тиімділігі жоғарылауы
мүмкін.
Шешім қабылдау процесі басқару теориясындағы орталық пункт болып
табылады, шешім қабылдау әдістері - оның ең жетілген, ресмиленген тарауы.
Қазіргі кезде ол математикалық аппаратта, жүйелік талдауда, операциялар
теориясы мен басқа да нормативтік пәндерде орнығатын арнайы бағытта
рәсімделеді.
Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1.Психологиялық менеджменттегі ақпарат ағымдарының моделдеріне
тоқталыңыз?
2.Психологтың ұйымдағы қызметіне сипаттама беріңіз.
Әдебиеттер:
1.Занковский А. Организационная психология.-М.,2000
2.Управленческая психология /Морозов, А.В. – 2008
3.Егоршин А.П. Управление персоналом.-М.,1999
4.Семенов А.К. Психология и этика менеджмента и бизнеса.-М.,1999

Тақырып. Жарнама психологиясы.
Дәріс жоспары:
1. Жарнама туралы түсінік.
2. Жарнама түрлері.
3. Жарнаманы жоспарлау.
4. Тікелей жарнама композициялары.

Дәрістің қысқаша мазмұны.
Жарнама әлеуметтік өмірде тәжірибелік маңызы зор психологиялық мәселе
болып саналады. Жарнамаға қатысты мәселенің психологиялық аспектілері өмір
тіршілігінің талап-тілектерімен тығыз ұштасты. Елімізде жарнама
психологиясы қалың бұқараның қажеттілігін қанағаттандыратын қолдаңбалы
маңызы бар айрықша пән ретінде. Өмір талабынан туындап отырған мұңдай
қажеттілік әлеуметтік құбылыс болып саналатын – Жарнама мәселесіне жаңаша
өң беріп, оның психологиялық тұрғыдан өркен жаюына тиісті үлес қосары
сөзсіз.
Жарнама – бұл ең алдымен қарым-қатынас формасы. Неге американдықтар
шылым шегуді қойып жатыр? Өйткені бірнеше жылдар бойы шылым шегуге қарсы
бағытталған көңілді, тынымсыз, қорқытатын жарнама жүріп келеді. Не үшін
Канадықтар спортпен айналыса бастады? Себебі жиі ауырудан жалықты, олар
денсаулық пен спорт сақтауға жарнамалық компанияны бастады. Неге бай,
дәулетті американдық көмек берумен айналысу керектігін біледі. Себебі
дисней мультфильмдеріндегі бай үйрек мейірімді шыраймен жарнамалайды. Жапон
жарнамалық агнеттіктері әр күн, әр минутта жапон сыпайылығы мен
тиянақтылығын сақтайды.
Жарнама – көпфункционалды. Жарнамамен мемлекет, жергілікті әкімшілік
және қоғамдық ұйымдар айналысады. Жарнама сақтандыру полисі емес – ол күшті
жетістікке де, құлдырауға да әкеледі.
Ішкі фирмалық жарнаманың негізгі міндеттерінің бірі қызметкерлерді өз
мекемесіне сенімділікке иландыру, олардың тағдырын оның тағдырымен тығыз
байланысқа әкелу.
Жарнамалық іс-әрекеттің басты сферасы - өнімді кеңейту мақсатындағы
жарнама. Нарықтық жағдай әрдайым тербелісте болады, сондықтан оны нақты
болжау мүмкін емес. Барлық жарнамалық іс-әрекет нарықты терең зерттеуден
жүреді.
Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Жарнаманы қалай түсінесіз?
2. Жарнама түрлеріне тоқталыңыз.
3. Жарнаманы жоспарлауға сипаттама беріңіз.

Әдебиеттер:
1.Ш.Ахметов К.Б. Менеджмент. А., 1997.
2.Прокофьева Ж.В. Менеджмент. М., изд-во «Знание»- 2000.
3.Шепель Р.Управленческая психология. М., 1993.
4.Шмидт Р. Искусство общения. М., 1992.
5.Якока Л. Карьера менеджера. М.,1990.

Тақырып. Лидерлік туралы ғылыми зерттеулер.

Дәріс жоспары:
1. Басқару және лидерлік әлеуметтік феномен ретінде.
2. Лидерліктің негізгі теориялары.
3. Лидердің рөлдері мен стильдері.
4. Басқару стилі. Басқарушының кәсіби іскерлігі.

Дәрістің қысқаша мазмұны.
Ұйымның тиімді жұмысының негізгі шартының қамтамасыз етілуі
басқарудың басты функциясы болып табылатын атқарушылардың жоғары мотивіне
байланысты. Дегенмен бүл тек үйымның тұрақты және тиімді қызметі үшін
жеткіліксіз. Басқару іс-әрекетінің мүндай реттеуішінде мотивтендіру емес,
мәжбүрлеу сипаты бар қажеттілік туындайды. Мұнсыз басқару іс-әрекеті мүмкін
емес.
«Жоғарыдан» басқару әсерінің барлығының негізі - атқарушылар іс-
әрекетінің мотивтенуі мен өзара іс-әрекеттегі билік. «Билік» ұғымы
«жетекшілік» және «көшбасшылық» ұғымдарымен, олардың типтерімен және
олардың арасындағы қатынастармен байланысқан. Ұйымдар мен топтардың
барлығын негізгі екі ресми және бейресми типке бөлуге болады. Ресми ұйым -
институционалды белгіленетін қандай да бір мақсатқа жету үшін бірігетін
адамдар қауымдастығы. Бейресми үйым адамдардың кездейсоқ белсенділігі
нәтижесінде түзіледі, олар өзара реттеулік қарым-қатынасқа енеді. Барлық
топтар мен үйымдарды екі топқа бөлуге болады: ресми және бейресми.
Көшбасшылық пен ресми жетекшіліктің топ іс-әрекетіндегі айырмашылығы келесі
жағдайлармен анықталады. Мәжбүрлеу билігі жетекшінің атқарушылар мақсатына
жетуіне және қажеттіліктеріне кедергі жасау, оларды жазалау мумкіндігіне
негізделген, атқарушылар мұны түсінеді, сондықтан бағынуға мәжбүр (өзінің
қарамағындағыларды мәжбүрлейді). Биліктің бүл формасын «негативті» немесе
«үрей билігі» деп атайды. Сынға қарамастан, оны билік формаларының кез
келген тізімінде бірінші орынға қояды, ол қазірше жетекші әсерлерінің
айнымайтын және жалғыз тірегі болып отыр. Оның негізгі кемшіліктері -
бақылаудың ебедейсіз жүйесі, атқарушылардың кібіртіктеуі мен бөгелуі. Бүл
еңбек өнімділігінің төмендеуі мен кадрлар тұрақсыздығына соқтырады.
Мәжбүрлеудің дегенмен үлкен күші бар, өйткені жеке қауіпсіздік сезімін
апелляциялайды.
Лидерлік – бір адам екінші бір адамға немесе топқа әсер етуге
көмектесетін процесс. Басқарушының жоғарғы статусы бұйрық беруге құқық
береді. Басқарушының барлығы белгілі бір дәрежеде билік типтерін қолданады.
Ең көп тараған классификация бойынша басқару стилінің үш негізгі түрін
бөліп көрсетуге болады. Авторитарлы, демократиялық, либералды. Өндірістік
ұжымдарда – либералды, ал ғылыми ұжымдарда авторитарлы стильдерді пайдалану
нәтиже бермейді. Менеджерлер үшін – теоретиктер мен практиктерге қатысты
анықталған мәселе, тез өзгермей бүгінгі әлемде ең жақсы «басқару стилі» -
шынайылыққа бағытталған.
Негізгі ұғымдар: басқару, лидер, әлеуметтік, феномен, функция, билік,
жетекшілік, көшбасшылық, авторитарлы, демократиялық, либералды.
Өзін-өзі бақылау сұрақтары:
1. Басқарушы тұлғасына анықтама беріңіз.
2. Басқару стильдеріне тоқталыңыз.
3. Басқарушының кәсіби іскерлігі сипаттама беру.
Әдебиеттер:
1.Занковский А. Организационная психология.-М.,2000
2.Управленческая психология /Морозов, А.В. – 2008
3.Егоршин А.П. Управление персоналом.-М.,1999
4.Семенов А.К. Психология и этика менеджмента и бизнеса.-М.,1999
5.Бороздина Г.В. Психология делового общения.-М.,2001

3 ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАРЫ

Тақырып. Психологиялық менеджмент туралы түсінік.
Мақсаты: тақырып бойынша білімдерін толықтыру, психологиялық
менеджмент пәнімен таныстыру және оларды практикада қолдана білу
іскерліктерін қалыптастыру.
Психологиялық менеджментке кіріспе. Қоғамдық жүйедегі басқару
салалары және олардың өзара ықпалы. Басқару мектептері. Басқару деңгейлері.
Әдістемелік нұсқау: психологиялық менеджмент психологиясы және оның
басқа ғылымдармен байланысын ашып көрсету. Психологиялық менеджемент
психологиясының негізгі ұғымдарына және менеджментке методологиялық
түсініктемелер беру. Басқару мектептері. Басқару деңгейлеріне тоқталу.
Бақылау сұрақтары:
1.Психологиялық менеджмент ғылымы нені қарастырады?
2.Қоғамдық жүйені басқару дегеніміз не?
3.Басқару мектептерінің айырмашылығы қандай?
4.Басқару деңгейлерінің қандай түрлері бар.
Әдебиеттер:
1. Менеджмент негіздері: /Жакенова, Б. – 2011
2. Прокофьева Ж.В. Менеджмент. М., изд-во «Знание»- 2000.
3. Психология управления. Курс лекций. /Л.К.Аверченко., Г.М.Залесов.,
Р.И.Мокшанцев., В.М.Николаенко. Отв.ред. М.В.Удальцова. – Новосибирск.,
изд-во НГАЭиУ: М:ИНФРА-М., 1999.
4. Психология менеджмента: /Карпов, А.В. – 1999

Тақырып. Психологиялық менеджменттің ғылыми-әдіснамалық негіздері.
Мақсаты: студенттердің тақырып бойынша дәрісте меңгерген білімдерін
толықтыру.
Психологиялық менеджмент ғылым ретінде. Психологиялық менеджмент
пәні, әдістері және қызметтері. Басқарушылық қарым-қатынастар және оның іс-
әрекетінің бағыты. Қазақстанда психологиялық менеджмент теориясы мен
практикасының дамуы. Қазіргі психологиялық менеджмент теориясының пайда
болуы және дамуы.

Әдістемелік нұсқау: тақырыпты қарастыру барысында менеджмент
психологиясы пәні, міндеті және зерттеу әдістеріне анықтама бере отырып
пәннің мазмұнын байытып, кеңейтіп жаңа нәтижелерге жетудегі ролін ашып
көрсету. Қазіргі өнеркәсіп корпорациясында басқару қызметкерлерінің үш
тобына - /топ менеджмент/, /топ мидле менеджемент/, /ловер менеджмент/-
тоқталу. Қазақстанда және қазіргі менеджмент теориясының пайда болуы мен
дамуына тоқталу.
Бақылау сұрақтары:
1. Психологиялық менеджмент әдісі және қызметінің ерекшеліктері қандай?
2. Өнеркәсіпті басқару түрлерінің айырмашылығы қандай?
3. Қазіргі менеджмент теориясының пайда болуы мен дамуына тоқталыңыз.
Әдебиеттер:
Әдебиеттер:
1.Менеджмент негіздері: /Жакенова, Б. – 2011
2.Прокофьева Ж.В. Менеджмент. М., изд-во «Знание»- 2000.
3.Психология управления. Курс лекций. /Л.К.Аверченко., Г.М.Залесов.,
Р.И.Мокшанцев., В.М.Николаенко. Отв.ред. М.В.Удальцова. – Новосибирск., изд-
во НГАЭиУ: М:ИНФРА-М., 1999.
4.Психология менеджмента: /Карпов, А.В. – 1999

Тақырып. Психологиялық менеджментті зерттеудегі теориялық технологиялар мен
әдістер.
Мақсаты: студенттердің тақырып бойынша дәрісте меңгерген білімдерін
толықтыру және жетілдіру.
Психология ғылымындағы теориялық зерттеулердің классикалық әдістері.
Психикалық құбылыстар менеджментінің технологиясы. Қазіргі кездегі басқару
теориясының күйі. Өндірістік – технологиялық қызметтер.
Әдістемелік нұсқау: тақырыпты қарастыру барысында классикалық
әдістеріне анықтама беріңіз. Психикалық құбылыстар менеджмент
технологиясына тоқталу қажет.
Бақылау сұрақтары:
1.Психология ғылымындағы классикалық әдістерге түсініктеме беріңіз.
2. Өндірістік-технологиялық басқару дегеніміз не?
3.Басқару теориясының қазіргі күйіне сипаттама беріңіз
Әдебиеттер:
1.Менеджмент негіздері: /Жакенова, Б. – 2011
2.Білім беру жүйесінде басқарудың инновациялық үлгісін енгізудің ғылыми-
теориялық негіздері /Байсарина, Қ. – 2012
3.Бердалиев К.Б., Өмірзақов С.Ы., Есенғазиев Б.К., Ерғалиев Қ.Р. Басқару
негіздері. (оқу құралы)- А., Экономика. 1997.
4.Психология управления. Курс лекций. /Л.К.Аверченко., Г.М.Залесов.,
Р.И.Мокшанцев., В.М.Николаенко. Отв.ред. М.В.Удальцова. – Новосибирск., изд-
во НГАЭиУ: М:ИНФРА-М., 1999.
5.Управленческая психология /Морозов, А.В. – 2008

Тақырып. Психологиялық менеджментті жүзеге асырудың практикалық әдістері.

Мақсаты: дәрісте алған білімдерін тереңдету.
Басқарудың әлеуметтік-психологиялық әдістері. Басқарудың
экономикалық әдістері. Кадрларды іріктеу әдістері.
Әдістемелік нұсқау: тақырыпты қарастыру барысында әдістерге анықтама
бере отырып, оның іс-әрекетте қолданылуын ашып көрсету керек.
Бақылау сұрақтары:
1. Басқарудың әлеуметтік-психологиялық әдістеріне сипаттама беріңіз.
2. Мәнсап ұғымына түсініктеме.
2. Кадрларды іріктеу әдістеріне және кадрды дайындау мәселелеріне
тоқталыңыз.
Әдебиеттер:
1.Менеджмент негіздері: /Жакенова, Б. – 2011
2.Білім беру жүйесінде басқарудың инновациялық үлгісін енгізудің ғылыми-
теориялық негіздері /Байсарина, Қ. – 2012
3.Бердалиев К.Б., Өмірзақов С.Ы., Есенғазиев Б.К., Ерғалиев Қ.Р. Басқару
негіздері. (оқу құралы)- А., Экономика. 1997.
4.Психология управления. Курс лекций. /Л.К.Аверченко., Г.М.Залесов.,
Р.И.Мокшанцев., В.М.Николаенко. Отв.ред. М.В.Удальцова. – Новосибирск., изд-
во НГАЭиУ: М:ИНФРА-М., 1999.
5.Управленческая психология /Морозов, А.В. – 2008

Тақырып. Психологиялық менеджмент барысы.
Мақсаты: студенттердің тақырып бойынша дәрісте меңгерген білімдерін
толықтыру және жетілдіру.
Кадрлық менеджмент қызметі. Жұмыстан босату. Біліктілікті арттыру.
Кадрды дайындау мәселелері.
Әдістемелік нұсқау: тақырыпты қарастыру барысында кадрлық менеджмент
қызметіне және кадрларды дайындау мәселлеріне ерекшеліктеріне тоқталу.
Бақылау сұрақтары:
1.Ұжым түрлеріне сипаттама беріңіз.
2.Басқару принциптеріне тоқталыңыз.
3.Басқару және әлеуметтік басқаруды қалай түсінесіз?
Әдебиеттер:
1.Менеджмент негіздері: /Жакенова, Б. – 2011
2.Управленческая психология /Морозов, А.В. – 2008
3.Егоршин А.П. Управление персоналом.-М.,1999
4.Семенов А.К. Психология и этика менеджмента и бизнеса.-М.,1999

Тақырып. Қарым-қатынас барысын басқару.
Мақсаты: студенттердің тақырып бойынша дәрісте меңгерген білімдерін
толықтыру және жетілдіру.
Қарым-қатынас әлеуметтік феномен ретінде. Басқарушылық қарым-
қатынастағы өзара қабылдау мәселелері. Басқарушының жұмысшымен қарым-
қатынасы ақпарат алмасу жолы ретінде. Қарым-қатынастағы негізгі бөгеттер.
Әдістемелік нұсқау: тақырыпты қарастыру барысында қарым-қатынаста
өзара қабылдау, ақпараттар алмасу және кездесетін кедергілерге тоқталу
керек.
Бақылау сұрақтары:
1.Басқарушылық қарым-қатынастағы өзара қабылдауға сипаттама беріңіз.
2.Стресс оның түрлеріне және оның алдын алу жолдарына тоқталыңыз.
Әдебиеттер:
1.Менеджмент негіздері: /Жакенова, Б. – 2011
2.Управленческая психология /Морозов, А.В. – 2008
3.Егоршин А.П. Управление персоналом.-М.,1999
4.Семенов А.К. Психология и этика менеджмента и бизнеса.-М.,1999
5.Бороздина Г.В. Психология делового общения.-М.,2001

Тақырып. Жүріс-тұрысты басқару.
Мақсаты: студенттердің тақырып бойынша дәрісте меңгерген білімдерін
толықтыру және жетілдіру.
Жұмысшы тұлғасы басқару объектісі ретінде. Жұмысшының еңбекке
бейімделу процесінің сипаты. Жұмысшы іс-әрекетін бақылау. Кәсіби
жауапкершілік және әлеуметтік жауапкершілік.
Әдістемелік нұсқау: тақырыпты қарастыру барысында жұмысшы іс-әрекетін
бақылау, бейімделі мәселелірне тоқталу.
Бақылау сұрақтары:
1.Жұмысшының еңбекке бейімделу процесіне сипаттама беріңіз.
2.Еңбек мотивацияларына тоқталыңыз.
Әдебиеттер:
1.Управленческая психология /Морозов, А.В. – 2008
2.Егоршин А.П. Управление персоналом.-М.,1999
3.Семенов А.К. Психология и этика менеджмента и бизнеса.-М.,1999
4.Бороздина Г.В. Психология делового общения.-М.,2001

Тақырып. Іскерлік қарым-қатынас және басқарудағы шиеленістер.
Мақсаты: студенттердің тақырып бойынша дәрісте меңгерген білімдерін
толықтыру және жетілдіру.
Басқарушылық іскерлік қарым-қатынастағы өзара байланыс. Қарым-қатынас
кезіндегі сенімділік және оны қалыптастыру жолдары. Имидж қалыптастыру
қарым-қатынастағы мәдениет негізі ретінде. Басқару шиеленістері және оларды
шешу жолдары.
Әдістемелік нұсқау: тақырыпты қарастыру барысында іскерлік қарым-
қатынас, басқару шиеленістеріне тоқталу керек.
Бақылау сұрақтары:
1.Басқарушылық іскерлік қарым-қатынастағы өзара байланыс қандай болу
керек?
2.Қарым-қатынасты қалыптастыру жолдары.
3.Басқару шиеленістері және оларды шешу жолдарына түсінік беріңіз.
Әдебиеттер:
1.Управленческая психология /Морозов, А.В. – 2008
2.Егоршин А.П. Управление персоналом.-М.,1999
3.Семенов А.К. Психология и этика менеджмента и бизнеса.-М.,1999
4.Бороздина Г.В. Психология делового общения.-М.,2001

Тақырып. Психологиялық менеджменттегі ақпараттық технология.

Мақсаты: студенттердің тақырып бойынша дәрісте меңгерген білімдерін
толықтыру және жетілдіру.
Басқарудың ақпарат жүйесімен қамтамасыз етілуі. Ақпарат түрлері.
Ақпарат жүйелерінің бағыттары.
Әдістемелік нұсқау: тақырыпты қарастыру барысында ақпарат түрлеріне
және ақпарат жүйелерінің ерекшеліктеріне тоқталу.
Бақылау сұрақтары:
1.Психологиялық менеджменттегі ақпарат ағымдарының моделдеріне
тоқталыңыз?
2.Психологтың ұйымдағы қызметіне сипаттама беріңіз.
Әдебиеттер:
1.Занковский А. Организационная психология.-М.,2000
2.Управленческая психология /Морозов, А.В. – 2008
3.Егоршин А.П. Управление персоналом.-М.,1999
4.Семенов А.К. Психология и этика менеджмента и бизнеса.-М.,1999

Тақырып. Жарнама психологиясы.
Мақсаты: студенттердің тақырып бойынша дәрісте меңгерген білімдерін
толықтыру және жетілдіру.
Жарнама түрлері. Тікелей жарнама тасылмалдаушылары. Тікелей жарнама
композициялары. ЖП тарихы. ЖП қызметі. ЖП композициялары және объектілері.
Әдістемелік нұсқау: тақырыпты қарастыру барысында жарнама түрлеріне
және оған психологиялық сипаттама беру керек. ЖП композициялары және
акцияларына тоқталу.
Бақылау сұрақтары:
1. Жарнаманы қалай түсінесіз?
4. Жарнама түрлеріне тоқталыңыз.
5. Жарнаманы жоспарлауға сипаттама беріңіз.

Әдебиеттер:
1.Психология управления. Курс лекций. /Л.К.Аверченко., Г.М.Залесов.,
Р.И.Мокшанцев., В.М.Николаенко. Отв.ред. М.В.Удальцова. – Новосибирск., изд-
во НГАЭиУ: М:ИНФРА-М., 1999.-116 б.
2.Шмидт Р. Искусство общения. М., 1992.
3.Якока Л. Карьера менеджера. М.,1990.

Тақырып. Лидерлік туралы ғылыми зерттеулер.
Мақсаты: студенттердің тақырып бойынша дәрісте меңгерген білімдерін
толықтыру және жетілдіру.
Басқару және лидерлік әлеуметтік феномен ретінде. Лидерліктің негізгі
теориялары. Басқару стилі. Басқарушының кәсіби іскерлігі.
Әдістемелік нұсқау: тақырыпты қарастыпу барысында лидерлік
теорияларды салыстырмалы талдап көрсету.
Бақылау сұрақтары:
1. Басқарушы тұлғасына анықтама беріңіз.
2. Басқару стильдеріне тоқталыңыз.
3. Басқарушының кәсіби іскерлігі сипаттама беру.
Әдебиеттер:
1.Занковский А. Организационная психология.-М.,2000
2.Управленческая психология /Морозов, А.В. – 2008
3.Егоршин А.П. Управление персоналом.-М.,1999
4.Семенов А.К. Психология и этика менеджмента и бизнеса.-М.,1999
5.Бороздина Г.В. Психология делового общения.-М.,2001

4 КУРС ЖҰМЫСЫ (ЖОБА) --- (оқу жұмыс жоспарында қарастырылмаған)

5 БІЛІМ АЛУШЫЛАРДЫҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСЫ

БӨЖ. №1
Тақырып. Психологиялық менеджменттің ғылыми-әдіснамалық негіздері.
Мақсаты: психологиялық менеджмент ғылымы туралы түсінігін кеңейтіп,
білімдерін бекіту. Ғылыми әдістемелік әдебиеттермен жұмыс істей білуге,
негізгі ойларын көрсете білуге, конспектілеу іскерліктерін дамыту.
Талқылау сұрақтары:
1. Психологиялық менеджмент ғылым ретінде.
2. Басқару мектептері.
Әдістемелік нұсқау:
Конспектілеу тірек-сызбамен, негізгі ойларын көрсету, басқару мектептеріне
көп зейін бөлу.
Әдебиеттер.
1.Менеджмент негіздері: /Жакенова, Б. – 2011
2.Прокофьева Ж.В. Менеджмент. М., изд-во «Знание»- 2000.
3.Психология менеджмента: /Карпов, А.В. – 1999

БӨЖ. №2
Тақырып. Психологиялық менеджментті жүзеге асырудың практикалық әдістері.
Мақсаты: психологиялық менеджменттің практикалық әдістері туралы
білімдерін бекіту. Ғылыми әдістемелік әдебиеттермен жұмыс істеу дағдыларын
бекіту.
Талқылау сұрақтары:
1. Басқарудың әлеуметтік-психологиялық әдістері.
2. Басқарудың әкімшілік әдістері.
Әдістемелік нұсқау:
Тірек-сызбамен, негізгі ойларын көрсету, сұрақтың мағынасын ашу.
Әдебиеттер:
1.Ахметов К.Б. Менеджмент. А., 1997. 19 бет, 390 беттер.
2. Ахтаева Н.С., Әбдіғапбарова А.І., Бекбаева З.Н. Басқару психологиясы.-
А., 2009. 169 беттер.

БӨЖ. №3
Тақырып. Қарым-қатынас барысын басқару.
Мақсаты: басқару барысында қарым-қатынас туралы білімдерін бекіту және
іскерлік дағдыларын қалыптастыру.
Талқылау сұрақтары:
1. Менеджменттегі басқару стильдері.
2. Қарым-қатынастағы вербальды емес құралдар.
Әдістемелік нұсқау:
Тірек-сызбамен, негізгі ойларын көрсету, сұрақтың мағынасын ашу.
Әдебиеттер:
1.Бороздина Г.В. Психология делового общения. М., 2001; 9-49 беттер.
2. Федосихина А.А., Кашник О.И., Звягиндцев В.В. Психотехнология и этика
делового общения. М., 1998;
3. Кузин Ф.А. Культура делового общения. М., 2000

БӨЖ. №4
Тақырып. Іскерлік қарым-қатынас және басқарудағы шиеленістер.
Мақсаты: басқаруда ұйымдастыру және іскерлік қарым-қатынстағы шиеленістер
туралы білімдерін бекіту.
Талқылау сұрақтары:
1. Ұйымдастыружәне шешім қабылдау.
2. Шиеленістер және олардың алдын алу.
Әдістемелік нұсқау: тірек-сызбамен, негізгі ойларын көрсету, сұрақтың
мағынасын ашу.
Әдебиеттер:
1.Басқару психологиясы. Ахтаева Н.С., Әбдіғапбарова А.І., Бекбаева З.Н.А.,
2009. 39-43 б.
2.Управленческая психология /Морозов, А.В. – 2008
3.Бороздина Г.В. Психология делового общения.-М.,2001

БӨЖ. №5
Тақырып. Лидерлік туралы ғылыми зерттеулер.
Мақсаты: лидерлік теорияларын салыстырмалы талдау.
Талқылау сұрақтары:
1. Тұлға туралы психологиялық теориялар.
2. Отандық және шетелдік психологтар зерттеулеріндегі лидер мәселелері.
Әдістемелік нұсқау:
Конспектілеу тірек-сызбамен, негізгі ойларын көрсету, сұрақтың мағынасын
ашу.
Әдебиеттер:
1. Виханский О.С., Наумов А.И . .Менеджмент. М.1998. 131-133 бет.
2.Столяренко Л.Д. Основы психологии. М., 1997
3.Басқару психологиясы. Ахтаева Н.С., Әбдіғапбарова А.І., Бекбаева З.Н.А.,
2009. 146-161 б.

БАҚЫЛАУ ТҮРЛЕРІ

БАҚЫЛАУ СҰРАҚТАРЫ.

Модуль 1. Психологиялық менеджмент теориялық-әдіснамалық негіздері.

1. Психологиялық менеджмент ұғымына анықтама беріңіз.
2. Басқару мектептері мен басқару деңгейлері қандай?
3. Басқару тәсілдері қандай?
4. Менеджменттің ғылым ретінде анықтама беру.
5. Менеджмент деңгейлеріне сипаттама беріңіз.
6. Қазақстанда менеджменттің теориясы мен практикасының дамуына
тоқталыңыз.

Модуль 2. Психологиялық менеджменттің әдістері және принциптері.
1.Психология ғылымындағы классикалық әдістерге түсініктеме беріңіз.
2. Өндірістік-технологиялық басқару дегеніміз не?
3.Басқару теориясының қазіргі күйіне сипаттама беріңіз
4.Басқарудың әлеуметтік-психологиялық әдістеріне сипаттама беріңіз.
5.Мәнсап ұғымына түсініктеме.
6.Кадрларды іріктеу әдістеріне және кадрды дайындау мәселелеріне
тоқталыңыз.
7.Ұжым түрлеріне сипаттама беріңіз.
8.Басқару принциптеріне тоқталыңыз.
9.Басқару және әлеуметтік басқаруды қалай түсінесіз?

Модуль 3. Іскерлік қарым-қатынас және конфликтология.
1.Басқарушылық қарым-қатынастағы өзара қабылдауға сипаттама беріңіз.
2.Стресс оның түрлеріне және оның алдын алу жолдарына тоқталыңыз.
3.Жұмысшының еңбекке бейімделу процесіне сипаттама беріңіз.
4.Еңбек мотивацияларына тоқталыңыз.
5.Басқарушылық іскерлік қарым-қатынастағы өзара байланыс қандай болу керек?
6.Қарым-қатынасты қалыптастыру жолдары.
7.Басқару шиеленістері және оларды шешу жолдарына түсінік беріңіз.

Модуль 4. Психологиялық менеджменттің қазіргі заңдылықтары
1..Психологиялық менеджменттегі ақпарат ағымдарының моделдеріне тоқталыңыз?
2.Психологтың ұйымдағы қызметіне сипаттама беріңіз.
3. Жарнаманы қалай түсінесіз?
4.Жарнама түрлеріне тоқталыңыз.
5.Жарнаманы жоспарлауға сипаттама беріңіз.
6.Басқарушы тұлғасына анықтама беріңіз.
7.Басқару стильдеріне тоқталыңыз.
8.Басқарушының кәсіби іскерлігі сипаттама беру.

КУРС БОЙЫНША ЕМТИХАН СҰРАҚТАРЫ

1. Психологиялық менеджмент туралы жалпы түсінік.
2. Психологиялық менеджменттегі іс-әрекет принципі
3. Психологияның теориялық-әдіснамалық негіздеріндегі басқару ұғымы.
4. Менеджмент генезисі.
5. Басқарудың әлеуметтік-психологиялық әдістері
6. Жан, психика, іс-әрекет, сана, лидерлік т.б. теорияларындағы
психологиялық менеджмент.
7. Психологиялық менеджменттің ғылыми-әдіснамалық негіздері.
8. Басқару әдістері.
9. Психологиялық менеджмент ұғымын классикалық психоанализ тұрғысынан
түсіндіру
10. Психологиялық менеджмент әдістері.
11. Психологиялық менеджментті ұйымдастырудағы әдістемелік жұмыс
12. Адлердің индивидуалдылық психологиясы арқылы психологиялық менеджментті
түсіндіру.
13. Психологиялық менеджментті зерттеудегі теориялық технологиялар мен
әдістер.
14. Психологиялық мекемелер мен психологтарды басқару ерекшеліктері.
15. Білім беру мекемелеріндегі басқарудың мәні.
16. Қазақ және шығыс психологиясындағы жетістік формуласы
17. Эриксондық гипноз және психологиялық әдіснама
18. Психологиялық менеджментті жүзеге асырудың практикалық әдістері.
19. Психология шеберлері: шетел психологтарының жетістік формуласы
20. Психосинтез негіздеріндегі психологиялық менеджмент
21. Ұйым. Ұйымды психологиялық басқару.
22. Отандық психология шеберлері еңбектеріндегі жетістік формуласы
23. Психологиялық менеджмент барысы.
24. Транзактілік психологиядағы психологиялық менежмент
25. Адам ресурстарын басқарудың мақсаттары мен маңызы
26. Қызмет бабын табыстау өнері және алгоритмі.
27. Адам ресурстарын басқарудың қазіргі жолдары
28. Қарым-қатынас барысын басқару.
29. Адам ресурстарын басқарудың жаңа философиясы
30. Когнитивті психологиядағы психологиялық менеджмент
31. Адам ресурстарының қалыптасуы және адам ресурстарын дамыту.
32. Жүріс-тұрысты басқару.
33. Адам капитал ұғымы
34. Гуманистік психологиядағы психологиялық менеджмент
35. Персоналды таңдау және жұмысқа қабылдау.
36. Кәсіби бағдар және бейімделу.
37. Іскерлік қарым-қатынас және басқарудағы шиеленістер.
38. Қызметкерлерді оқыту.
39. Психикалық процестерді басқару
40. Психологиялық менеджменттегі ақпараттық технология
41. Мәнсапты дамыту және лидерлік.
42. Лидерлік туралы ғылыми зерттеулер.
43. Қарым-қатынас барысын басқару
44. Корпоративтік мәдениет және корпоративтік мәдениетті диагностикалау.
45. Корпоративтік мәдениетті қалыптастыру.
46. Психологиялық менеджменттегі ақпараттық технология
47. Басқару әлеуметтік феномен ретінде.
48. Басқарушы тұлғасы.
49. Жеке дара баскару стил1 психологиясы.
50. Басқару іс-әрекетіндегі қарым-қатынас ерекшеліктері.
51. Басқарушы денсаулығы.
52. Стресстерді және өмірлік дағдарыстарды алдын-алу және жеңу.
53. Жұмысшы тұлғасы.
54. Жұмысшы іс-әрекеті мен жүріс-тұрысын басқару психологиясы.
55. Жұмысшыны мақтау және жазалау.
56. Басқару шиеленістерін шешу.
57. Ақпарат ағымдарының моделдері.
58. Басқарудағы диагностикалық-талдау процедуралары.
59. Кадрлық, менеджмент.
60. Басқару командасын құрудың жалпы принциптері.
61. Шағын және орта бизнестің, құрудың бизнес-жоспары.
62. Менеджмент психологиясындағы гендерлік мәселелер.
63. Басқару іс-әрекетінің мотивациясы.
64. Басқарудағы даулы мәселелерді шешудегі басшының тұлғалы қасиеті және
шеберлігі.
65. Жауапкершілік және жеке тұлғаның арасындағы байланыс.
66. Басқару міндеттері және оның спецификасы.
67. Басқару міндетін шешудің стратегиясы мен тактикасы.
68. Жұмысты басқарудың тәсілдері және басқарушының типтік сипаты.
69. Басқарушының кәсіби кабілеттіліктері, оның басқару ісіндегі
тиімділігі.
70. Сұраныс және ұсыныс концепцияларына әсер етуші
психологиялық факторлар.
71. Басқарудың әр түрлі стильдері.
72. Ұжымды басқарудың әлеуметтік-психологиялық аспектлері.
73. Топтар арасындағы өзара әрекеттілікке психологиялық талдау.
74. Менеджер жұмысындағы психологиялық білімінің
маңыздылығы.
75. Қабылдаудың ерекшеліктері.
76. Басқа адамға әсер етудің психологиялық механизмі.
77. Топқа әсер етудің механизмі.
78. Менеджердің басқару функциялары.
79. Жоспарлау және түрлері.
80. Бақылау және түрлері.
81. Ұйымдастырудың тәсілдері.
82. Мотивация.
83. Мотивация теориялары.
84. Шешімдер теориясы.
85. Баскару іс-әрекетіндегі мотив және мотивация ұғымы.
86. Басқару ісіндегі демократияшыл тәсіл.
87. Басқару ісіндегі автортарлык тәсіл.
88. Басқару ісіндегі ымырашыл тәсіл.
89. Жауапкершілік психологиясы.
90. Жеке тұлға және жауапкершілік.
91. Басқарудың қалыптасуы мен дамуы.
92. Басқарушы функциялар. Іс-әрекетті жоспарлау.
93. Еңбекке деген мотивацияны қалыптастыру.
94. Жағымды және жағымсыз мотивация түрлері.
95. Міндетті шешудің әдістері.
96. Шешудің классификациясы.
97. Басқару шешімін қабылдаудағы мотивация.
98. Топтық дискуссияны ұйымдастыру әдістері.
99. Даулы мәселені әділ түрде шешудің жолдары.
100. Ұжымдық жауапкершілік, оның жағымды және жағымсыз жақтары.

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz

Іздеу
Файл қосу
Презентациялар
Тегін
Кабинет
Баланс
Таңдаулы жұмыстар
Cатып алған жұмыстарыңыз
Менің файлдарым
Презентацияларым
Сатылым статистикасы