Файл қосу

Пәнді оқытудың себептері



|ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ                    |
|СЕМЕЙ қаласындағы ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ                                        |
|МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ                                                  |
|3 деңгейлі СМЖ құжаты         |ПОӘК              |ПОЭК                     |
|                              |                  |042-18-25.1.61/02-2014   |
|ПОӘК студентке арналған       |                  |                         |
|«Экологиялық қорықтану»       |№2 басылым        |                         |
|пәнінің оқу-әдістемелік кешені|11.09.2014 ж.     |                         |








                        ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
                 «Экологиялық қорықтану» 5В060800-"Экология"
                       мамандық студенттеріне арналған




                       СТУДЕНТКЕ АРНАЛҒАН ПӘН БОЙЫНША
                              ОҚУ  БАҒДАРЛАМАСЫ















                                    Семей
                                    2014



                                  АЛҒЫ СӨЗ

1 ӘЗІРЛЕГЕН

Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университетінің «Экология  және  қоршаған
ортаны         қорғау»          кафедрасының          аға          оқытушысы

Кабышева Ж.К. _________________        «25» 08. 2014 жыл.

2 ТАЛҚЫЛАНДЫ

2.1  Шәкәрім  атындағы  Семей  мемлекеттік  университетінің  «Экология  және
қоршаған ортаны қорғау» кафедрасының отрысында
Хаттама № 1       «02» 09. 2014 жыл.

Кафедра меңгерушісі _________                            Артамонова Е.Н

2.2 Аграрлық факультетінің оқу - әдістемелік бюросында
Хаттама № 1       «09» 09. 2014 жыл.

АФ ОӘБ төрағасы     _________                             Джаманова Г.И.


3  БЕКІТІЛДІ

Университеттің Оқу-әдістемелік  кеңесі мақұлдап басып шығаруға ұсынады


Хаттама № 1   «11» 09. 2014 жыл.

Оқу- әдістемелік кеңестің төрағасы,
оқу жұмысы бойынша проректор                           Искакова Г.К.


4. №1.  03.09.2013 жылғы басылым  орнына екінші рет енгізілді.











                                   Мазмұны



1. Жалпы ережелер
2. Пәннің мазмұны мен  сабақ түріне  байланысты  сағаттардың бөлінуі
3.Пәнді меңгеру жөніндегі әдістемелік ұсыныстар
4. Курс форматы
5. Курс саясаты
6. Баға қою саясаты
7. Әдебиеттер






























































    1  ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР

    1.1 Пәнді оқытушы  туралы  жалпы  деректер
 Қабышева Жанар Көбегеновна,
мал дәрігерлік ғылымдарының кандидаты, аға оқытушы.
Экология және қоршаған ортаны қорғау кафедрасы
Жұмыс телефоны: 53-19-70. Оқу ғимараты №8, кабинет 128
 үй телефоны: 52-39-39. ұялы телефоны: 87771533517.
Сабақ өткізетін аудиториялар:301
Пән бойынша кредит саны  - 4.

      1.2 Пәннің жалпы мазмұны
      Экологиялық қорықтану  пәні  экология  мамандықтарының  студенттерінің
оқу үрдісіне кіреді. Ол электифті  пән,  бұл  пән  комплексін  тереңдетілген
теориялық және практикалық дайындыққа қажет. Методикалық жағынан бұл  пәннің
оқытылуы  келешек  мамандардың  табиғат  ресурстары  және   олардың    құрам
бөліктері    туралы      білімді,     әртүрлі     табиғат      ресурстарының
классификациясыменнегізгі  әдістер  мен   табиғи  факторлардың  дамуы   және
ресурстық   базасын   бағалау    критерилермен   таныстыру,    ҚР    табиғат
ресурстарының жалпы жағдайын оқыту болып табылады.

      1.3 Пәнді оқытудың міндеттері:
      Пәннің міндеті экологиялық  қорықтануда   теориялық  негізгі  білімін,
табиғат ресурстары мен олардың құрам бөліктерін  анықтау,  әр  түрлі  ресурс
классификацияларымен таныстыру,  негізгі әдістері  мен  бағалау  критерилері
және  әлем мен мемлекеттік ресурстар базасының  дамуы  және  де  ҚР   табиғи
ресурстарының жалпы жағдайын оқыту мен келешекте қабыладуын болжау.
Пәннің мақсаты-студенттердің  табиғат   ресурстарымен  танысуы,  ҚР   табиғи
ресурстық-потенциалының дамуы мен болашағын анықтау.

      1.4  Пәнді оқытудың себептері
      Студент семинар   сабағында   алған  білімін  нақты   мысалдармен  дәл
қолдануға тиісті,  әр түрлі масштабтағы  географиялық  карталарын  қолдануды
дағдылану керек.
      Білім алу  дәріс, семинар және  студенттің  аудиториядан  тыс  өзіндік
жұмыстарымен  жүргізіледі.
      Дәріс  аудиториялық пән болып саналады себебі,  теориялық  ұғыну  және
пәнні  қиын бөлімдеріне  арналады.
      Практикалық сабақта  аудиториялық  болып   саналады  және   алдын  ала
тақырыбы белгілі семинар түрінде өтеді. Онда дәріс  материалдарына  арналған
және практикалық сұрақтарын қарастырады.
      Пәнді өту оқу жоспарына сай  біріңғай  тематикалық  программамен  іске
асырылады.

    1.5 Пәнді оқығанда студент білу керек:
      Студент пәннің  негізгі түсініктермен олардың басқа  пәндердегі  орнын
меңгеруі керек.
      Студент пәнді оқу қорытындысында білу керек:
         • пәннің негізгі түсініктерін;
         • табиғи ресурстарды  анықтау әдістерін;
         • табиғи ресурстарды бағалау әдістерін;
         • табиғи ресурстарды қолдану және қорғау әдістерін;
         • табиғатты қорғау заңнамасының негіздерін;
         • табиғи ресурстардың  маңызды  түрлерін  бағалау  әдістерін  білу
           керек.

      1.6 Курстың пререквезиті - жоқ

      1.7 Курстың постреквизиті- жоқ


    2 ПӘННІҢ МАЗМҰНЫ МЕН  САБАҚ ТҮРІНЕ  БАЙЛАНЫСТЫ  САҒАТТАРДЫҢ БӨЛІНУІ


                                                             Кесте 1
|№  |Тақырып атауы       |Сағат                       |әдебиеттер          |
|   |                    |ЛК  |ЛБ  |ПС  |СӨОЖ  |СӨЖ   |                    |
|1  |2                   |3   |4   |5   |6     |7     |8                   |
|1  |Кіріспе. Пәннің     |1   |-   |-   |2     |3     |7.1.1.,7.1.5,       |
|   |мазмұны және        |    |    |    |      |      |7.1.7,7.1.2.,7.1.4, |
|   |мәселелері.         |    |    |    |      |      |                    |
|2  |Табиғат байлығын    |1   |-   |-   |2     |3     |7.1.1.,7.1.5,       |
|   |пайдалану түсінігі. |    |    |    |      |      |7.1.9,7.1.3,7.1.6,  |
|3  | Қоғамдық дамудағы  |1   |-   |-   |1     |3     |7.1.1.,7.1.5,       |
|   |табиғи жағдай мен   |    |    |    |      |      |7.1.7,7.1.2.,7.1.4, |
|   |ресурстардың        |    |    |    |      |      |7.1.9,7.1.3,7.1.6,  |
|   |теориялық және      |    |    |    |      |      |7.1.8,7.1.10        |
|   |практикалық мәні.   |    |    |    |      |      |                    |
|4  | Табиғи ресурстардың|1   |-   |-   |1     |3     |7.1.1.,7.1.5,       |
|   |түрлері мен         |    |    |    |      |      |7.1.7,7.1.2.,7.1.4, |
|   |пайдалану сипаты    |    |    |    |      |      |7.1.9,7.1.3,7.1.6,  |
|   |бойынша             |    |    |    |      |      |7.1.8,7.1.10        |
|   |классификациясы.    |    |    |    |      |      |                    |
|5  |Республиканың табиғи|1   |-   |-   |1     |3     |7.1.1.,7.1.5,       |
|   |– ресурстық         |    |    |    |      |      |7.1.7,7.1.2.,7.1.4, |
|   |потенциалы. Экология|    |    |    |      |      |7.1.9,7.1.3,7.1.6,  |
|   |мәселелері.         |    |    |    |      |      |7.1.8,7.1.10        |
|6  |Минералды-шикізат   |1   |-   |-   |1     |3     |7.1.1.,7.1.5,       |
|   |ресурстары және     |    |    |    |      |      |7.1.7,7.1.2.,7.1.4, |
|   |пайдалы кеңдер      |    |    |    |      |      |7.1.9,7.1.3,7.1.6,  |
|7  |Жер ресурстары      |1   |-   |-   |1     |3     |7.1.1., 7.1.6,      |
|   |                    |    |    |    |      |      |7.1.8,7.1.10        |
|8  |Су ресурстары       |1   |-   |-   |1     |3     |7.1.1.,7.1.5, 7.1.7,|
|9  |Орман ресурстары.   |1   |-   |-   |1     |3     |7.1.1.,7.1.5,       |
|10 |Ерекше қорғалатын   |1   |-   |-   |1     |3     |7.1.1.,7.1.5,       |
|   |табиғи территориялар|    |    |    |      |      |7.1.7,7.1.2.,7.1.4, |
|   |(ЕҚТТ)              |    |    |    |      |      |7.1.9,7.1.3,7.1.6,  |
|   |                    |    |    |    |      |      |7.1.8,7.1.10        |
|11 |Еңбек ресурстары,   |1   |-   |-   |1     |3     |7.1.1.,7.1.5,       |
|   |жұмыспен қамту және |    |    |    |      |      |7.1.7,7.1.2.,7.1.4, |
|   |жұмыссыздық.        |    |    |    |      |      |7.1.9,7.1.3,7.1.6,  |
|   |                    |    |    |    |      |      |7.1.8,7.1.10        |
|12 |Экологиялық         |1   |-   |2   |1     |3     |7.1.1.,7.1.5,       |
|   |қорықтану пәнінің   |    |    |    |      |      |7.1.7,7.1.2.,7.1.4, |
|   |мақсаты, мәні мен   |    |    |    |      |      |7.1.9,7.1.3,7.1.6,  |
|   |мазмұны             |    |    |    |      |      |7.1.8,7.1.10        |
|13 |Табиғи ресурстардың |1   |-   |2   |1     |3     |7.1.1.,7.1.5,       |
|   |түрлері мен         |    |    |    |      |      |7.1.7,7.1.2.,7.1.4, |
|   |пайдалану сипаты    |    |    |    |      |      |7.1.9,7.1.3,7.1.6,  |
|   |бойынша             |    |    |    |      |      |7.1.8,7.1.10        |
|   |классификациясы.    |    |    |    |      |      |                    |
|14 |Минералды ресурстар |1   |-   |2   |1     |3     |7.1.1.,7.1.5,       |
|   |                    |    |    |    |      |      |7.1.7,7.1.2.,7.1.4, |
|   |                    |    |    |    |      |      |7.1.8,7.1.10        |
|15 |Жанармай            |1   |-   |2   |1     |3     |7.1.1.,7.1.5,       |
|   |ресурстарының       |    |    |    |      |      |7.1.7,7.1.2.,7.1.4, |
|   |классификациясы     |    |    |    |      |      |7.1.9,7.1.3,7.1.6,  |
|   |                    |    |    |    |      |      |7.1.8,7.1.10        |
|16 |Газ                 |1   |-   |2   |1     |3     |7.1.1.,7.1.5,       |
|17 |Метал ресурстарының |1   |-   |3   |1     |3     |7.1.1.,7.1.5,       |
|   |шығатын көзі        |    |    |    |      |      |7.1.7,7.1.2.,7.1.4, |
|   |                    |    |    |    |      |      |7.1.9,7.1.3,7.1.6,  |
|18 |Бей (метал емес)    |1   |-   |2   |1     |3     |7.1.1.,7.1.5,       |
|   |рудаларының шығатын |    |    |    |      |      |7.1.7,7.1.2.,7.1.4, |
|   |көзі                |    |    |    |      |      |7.1.9,7.1.3,7.1.6,  |
|   |                    |    |    |    |      |      |7.1.8,7.1.10        |
|19 |Топырақ –жер ресурсы|1   |-   |2   |1     |3     |7.1.1.,7.1.5,       |
|   |                    |    |    |    |      |      |7.1.7,7.1.2.,7.1.4, |
|20 |Орман ресурстары. ҚР|1   |-   |2   |1     |3     |7.1.1.,7.1.5,       |
|   |және әлемдік қорлар |    |    |    |      |      |7.1.7,7.1.2.,7.1.4, |
|   |                    |    |    |    |      |      |7.1.9,7.1.3,7.1.6,  |
|   |                    |    |    |    |      |      |7.1.8,7.1.10        |
|21 |Су ресурстары       |1   |-   |2   |1     |3     |7.1.8,7.1.10        |
|22 |Жер асты сулары     |1   |-   |3   |1     |3     |7.1.1.,7.1.5,       |
|23 |Дәстүрлі емес       |1   |-   |2   |1     |2     |7.1.1.,7.1.5,       |
|   |(Алтернативті)      |    |    |    |      |      |7.1.7,7.1.2.,7.1.4, |
|   |ресурстар           |    |    |    |      |      |7.1.9,7.1.3,7.1.6,  |
|24 |Климаттық ресурстар |1   |-   |2   |1     |2     |7.1.1.,7.1.5,       |
|   |                    |    |    |    |      |      |7.1.7,7.1.2.,7.1.4, |
|25 |Аз қалдықты         |1   |-   |2   |1,5   |2     |7.1.1.,7.1.5,       |
|   |ресурстар           |    |    |    |      |      |7.1.7,7.1.2.,7.1.4, |
|26 |Табиғи (рекрациялық)|1   |-   |-   |2     |2     |7.1.1.,7.1.5,       |
|   |ресурстар           |    |    |    |      |      |7.1.7,7.1.2.,7.1.4, |
|   |                    |    |    |    |      |      |7.1.9,7.1.3,7.1.6,  |
|27 |Ерекше қорғалатын   |1   |-   |-   |2     |2,5   |7.1.1.,7.1.5,       |
|   |табиғи аумақтар     |    |    |    |      |      |7.1.7,7.1.2.,7.1.4, |
|28 |Этнографиялық       |1   |-   |-   |2     |2     |7.1.1.,7.1.5,       |
|   |ресурстар           |    |    |    |      |      |7.1.7,7.1.2.,7.1.4, |
|29 |Зоологиялық         |1   |-   |-   |2     |2     |7.1.1.,7.1.5,       |
|   |ресурстар           |    |    |    |      |      |7.1.7,7.1.2.,7.1.4, |
|30 |Биологиялық         |1   |-   |-   |2     |2     |7.1.1.,7.1.5,       |
|   |ресурстар           |    |    |    |      |      |7.1.8,7.1.10        |
|   |Барлығы             |30  |    |30  |37,5  |82,5  |                    |




    3 ПӘНДІ ОҚЫТУ  ЖӨНІНДЕГІ ӘДІСТЕМЕЛІК ҰСЫНЫСТАР
      «Экологиялық қорықтану» курсын берілген бағдарлама  бойынша  реттелген
түрде оқу керек. Нәтижелердің логикалық  жолдарын  ұғынып,  анықтамалар  мен
негізгі  түсініктерді  ажырата  білу  қажет.  Теориялық  материалдарды   оқу
кезінде  және  есептерді  шешуде  міндетті  түрде  төтенше   жағдайдың   өту
кезіндегі физикалық құбылыстардың мағынасына көңіл аудару қажет.  Студенттер
пәнді оқып-үйренуге арналған әдістемелік нұсқаулармен  танысып  пәнді  толық
меңгерулері   керек.   Әдістемелік   нұсқау   пәннің    кейбір    бөлімдерін
студенттермен үздік жұмыс жасау ретінде жүргізіледі.





       4  КУРС ФОРМАТЫ

    Әдістемелік нұсқаулар құрамына:
   1. пәнді оқуда қажетті жоспарлау, уақытты ұйымдастыру (орындау уақыты);
   2. оқу-әдістемелік кешенін қолдану нұсқасы;
   3. әдебиеттер мен оқулықтарды қолдана білу;
   4. емтиханға даярлану үшін берілетін кеңестер кіреді.

       Пәнді оқыту барысында дәрістерде  студенттерге  «Қазақстан  экология»
курсының негізгі әдістерін,  негізгі  терминдар  мен  түсініктерді,  зерттеу
жұмыстары бойынша жоспар құруды, биологиялық бойынша  қорытынды  жасап,  оны
арнайы  мекемелерде  қолдана   білуді    оқытады,   бағытталған   шаралардың
ұйымдастырылуын, жоспарлануын және орындалуы жан- жақты оқытылады.
      Студенттер аудиторлық тәжірбие  сабақтары  мен  СОӨЖ  кезінде  тақырып
бойынша  ғылыми ақпараттарды іздеу, жинау, өңдеу,  ғылыми  эксперимент  және
оның ерекшеліктерін, теориялық  және  эмпирикалық  зерттеулердің  әдістерін,
ғылыми зерттеулерді пайдалану және қолдануды оқып талдайды.
     СӨЖ  биологиялық экология бойынша  тақырыптар берілген.
     Студенттер  осы  тақырыптарға  берілген   әдебиеттерді   және   қосымша
әдебиеттер іздестіріп  рефераттар  жазып  өткізуге  тиіс.  Әрбір  рефераттың
жоспары  болуы  және  қолданылған  әдебиеттердің  тізімі  берілуі  міндетті.
Көлемі 5-10 бет. Оны компьютерде теруге немесе  қолмен  жазуға  рефераттарға
арналған дәптерге жазуға болады. Тексеріліп бағасы қойылған  реферат  иесіне
қайтарылады.
        Теориялық сабақты өтіп болған соң есептерді шешу әдістемесін  үйрену
керек. Берілген материалды жақсы меңгеру үшін әр  тақырып  бойынша  конспект
құру керек.


    5  КУРС САЯСАТЫ
   Университетте қабылданған ішкі тәртіп талаптарын сақтау:
     • Сабаққа қатысу: Дәріске,  зертханалық  сабақтарға  қатысу  міндетті.
       Егер қандай да бір себеппен сабаққа қатыса алмасаңыз,  тақырып  және
       тарау бойынша өзіндік  жұмыс  жазып  мезгілінде  тапсыру  керек,  ал
       дәрістен  өткен  тақырып  және  зертханалық  жұмыс  бойынша  бақылау
       жұмысын немесе тест бойынша жауап жазуыңыз керек.
     • Тәртіп: Сабақ кезінде тәртіпті жүйені  бұзу  аудиториядан  шығарумен
       және/немесе барлық  курс  үшін  «қанағаттанарлықсыз»  деген  бағамен
       жазаланады.
     • Бақылау жұмыстары: Оларды орындау міндетті және  белгіленген  мерзім
       ішінде тапсыру керек.  Мерзімнен  кейін  орындалған  жұмыстар  төмен
       бағаланады.
     • Межелік аттестация: межелік аттестация қорытындысы сабаққа қатысуды,
       берілген уақытта өзіндік жұмыстарды орындауды, сабақта ауызша немесе
       жазбаша жауап беруді, межелік бақылаудың өзінің нәтижесін ескереді.
     •  Көшіру:  Кез-келген  көшіру  (дайын  тапсырмаларды   немесе   басқа
       студенттердің есептерін көшіру,  пайдалану)  аудиториядан  шығарумен
       және/немесе курс үшін «қанағаттанарлықсыз» деген бағамен жазаланады.
     • Ұялы телефондар: Сабақты өткізу уақытында өшіру керек.
     • Емтихан: Нәтижесінде барлық студенттерге тестік емтихан болады, яғни
       пәннен максималды  балл  санынан  50  %  жинаған  студент  емтиханға
       жіберіледі. Емтиханда студент барлық курста өткен материал мазмұнына
       берілетін сұрақтар.


      6 БАҒА ҚОЮ САЯСАТЫ

       Апта бойынша баллдарды бөлу және бақылау түрлері кестеде келтірілген
      «Экологиялық қорықтану» пәнінен баллдарды  бөлу.
                                                                    Кесте  2
|Апта   |Бақылау түрі                          |Барлық  |Ескерту            |
|       |                                      |баллдар |                   |
|1      |2                                     |3       |4                  |
|1 – 7 апталар аралығындағы аудиториялық сабақтардың барлық түрлеріне қатысу|
|1      |ТС-15                                 |-       |Жазбаша сұрау      |
|2      |ТС -15                                |15      |Реферат            |
|       |                                      |        |Жазбаша сұрау      |
|3      |ТС -15                                |70      |Жазбаша, ауызша    |
|       |СӨЖ-55                                |        |сұрау              |
|4      |ТС -15                                |15      |Ауысша сұрау       |
|5      |ТС -30                                |30      |Ауысша сұрау       |
|       |                                      |        |Жазбаша сұрау      |
|       |                                      |        |Презентация        |
|6      |ТС -15                                |70      |Жазбаша, ауызша    |
|       |СӨЖ-55                                |        |сұрау              |
|7      |ТС                                    |70      |Тест- бақылау      |
|       |1-аралық бақылау                      |        |                   |
|1 – 7 апталар аралығындағы оқыту қорытындысы  |270     |                   |
|бойынша баллдардың жиынтығы                   |        |                   |
|8-15 апталар аралығындағы аудиториялық сабақтардың барлық түрлеріне қатысу |
|8      |ТС                                      |-      |Жазбаша сұрау      |
|9      |ТС -15                                  |15     |Жазбаша сұрау      |
|10     |ТС -15                                  |30     |Реферат            |
|       |СӨЖ-55                                  |       |Жазбаша сұрау      |
|11     |ТС -15                                  |15     |Ауысша сұрау       |
|12     |ТС -15,                                 |15     |Реферат            |
|13     |ТС -15                                  |15     |Презентация        |
|14     |ТС-15                                   |70     |Ауысша сұрау       |
|       |СӨЖ-55                                  |       |Жазбаша сұрау      |
|15     |ТС                                      |70     |Тест-бақылау       |
|       |2-аралық бақылау -70                    |       |                   |
|8 – 15 апталар аралығындағы оқыту қорытындысы  |270    |                   |
|бойынша баллдардың жиынтығы                    |       |                   |
|Емтихан үшін балл жиынтығы                     |400    |                   |
|Академиялық кезеңдегі баллдарың жиынтығы       |1000   |                   |


      7  ӘДЕБИЕТТЕР
      7.1 Негізгі әдебиеттер
 7.1.1 Вавилов Е.В. Экономическая география и регионалистика. М.;
 Гардарики, 2001г
 7. 1.2 Колотова Е.В. Рекреационное ресурсоведение: учебное пособие. М.:
 РМАТ, 1999. – 135 с.
 7. 1.3 Липец Ю.Г., Пуляркин В.А. География мирового хозяйства. М., Владос,
 1999 г.
 7. 1.4 Реимерс Н.Ф. Природопользование: Словарь-справочник. М., 1990.
 7. 1.5Руков, Э.А. Арустамов.  Природопользование. 5-е изд., пер. и доп. –
 М. Издательско-торговая корпорация «Дашков и К», 2003. – 312 с. Доп. Мин.
 Образ.РФ.
 7. 1.6 Шлотгауэр С.Д. Наши охраняемые территории. Хабаровск, 2002.
 7. 1.7 Оспанов Г.C. Бозшатаев Т.Г. «Экология», Алматы , 2002.
 7. 1.8  Оспанов Г.C. Бозшатаев Т.Г. «Экологиядан  оқу әдітемелік құрал»
 А.2000.
 7. 1.9 Бейсенова Ә., ШілдебаевЖ. «Экология эәне табиғатты тиімді
 пайдалану» А. 2000
 7. 1.10  Ақбасов А.Ж., Сагимбаев Г.Ә. «Экология» Алматы 2003.
 7.2 Қосымша әдебиеттер.
 7.2.1 Кочуров Б.И.Геоэкология. М., 1998 г.
 7.2.2 Шестеркин В.П. Характеристика химического состава воды ледниковых
 озер Дуссе-Алиня // Геолого-геохимические и биогеохимические исследования
 на Дальнем Востоке. Владивосток: Дальнаука. 1998. С. 133-136.
 7.2.3 Шестеркин В.П., Крюкова М.В., Шамов В.В., Крамная С.В. Водопад
 Сагена // Материалы Вторых Гродековских чтений. Хабаровск: Изд. Дом
 «Частная коллекция». 1999. с. 320-322.
                              Интернет-ресурсы:
    ЮҚ - официальный сайт Министерства природных ресурсов и экологии
Российской федерации
    http://www.geo.ru – электронный вариант журнала «Гео».
    http://www.green.tsu.ru/  -  официальный  сайт  Департамента  природных
ресурсов и охраны окружающей среды Томской области
    http://www.vipstd.ru/gim/component/option,com_frontpage/Itemid,78/    -
информационно-издательский   центр   по    геологии    и    недропользованию
Министерства природных ресурсов Российской Федерации
    http://www.e-reading.org.ua/bookbyauthor.php?author=41235             -
"Географическая картина мира. Пособие для вузов". Владимир Максаковский.
    http://gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat/rosstatsite/main/
    Федеральная служба государственной статистики РФ
    http://tmsk.gks.ru/default.aspx
    Федеральная служба государственной статистики по Томской области
Пәндер