УМКД

МЕМЛЕКЕТТІК СЕКТОРДЫҢ МЕНЕДЖМЕНТІ

«МЕМЛЕКЕТТІК СЕКТОРДЫҢ МЕНЕДЖМЕНТІ »
пәні бойынша
5В051000 «Мемлекеттік және жергілікті басқару»,
5В011500 «Экономика және құқық негіздері» мамандықтағы студенттерге
арналған
ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІНІҢ
ОҚУ - ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛЫ

Семей 2014

Мазмұны

1. Глоссарий
1. Дәрістер
1. Практикалық сабақтар
1. Студенттердің өздік жұмысы

1.Глоссарий
Мемлкеттік сектор – шаруашылық субьектілердің жүйесі,бөлшектеп не
бүтіндей орталыққа немесе жергілікті мемлекеттік мекемелерге бағынады
Мемлкеттік жеке меншіктер –мекемелердің белсенді әрекеттері және басқа
да мемлкеттің салалары,тікелей табыс алу үшін бағытталған және шарт бойынша
басқаратын немесе өзі тікелей меншік иесі атқарады.
Мемлекеттік және жергілікті кәсіпорындар -өндірістік білім,олар
мемлекеттік және жергілікті өзінді өзін басқару орындрымен құрылады,
керекті құралдармен жабдықталады,басқарушы тіркеген мақсатқа байланысты
коммерциялық принцип бойынша жұмыс істейді
Мемлекеттік және жергілікті унитарлы мекемелер -ол мемлекетпен және
жергілікті мекемелермен құрылған комерциялық мекеме,оныңтікелген меншікке
құқығы жоқ:бұл меншік бөлшектеп,салымдар бойынша, пай, сонымен қоса
жұмысшылар ішінде таратылмайды:
Елшілес мемлекеттік кәсіпорын –мемлекеттік мекемелер,олар басқа
мемлекеттік мекемелермен құрылады .
Нақты монополия –бұл мекемелер ортақ пайдаланумен және табиғат
ресурстарын пайдаланушы,олар ереже бойынша мемлекеттік меншігінде немесе
олардың тексруімен өтеді.
Меншіктік мекеме – бұл мекеме,оперативті басқару құқығымен байланысты
мемлекеттік меншікпен иеленуші.
Картель –бірнеше мекемелердің біругуі,барлық қатысушылар үшін ортақ
өндіріс көлемін,тауарларға бағаны,жұмыс күшін жалдау шарттарын,патенттермен
алмасу,тарату нарығын шектемеу тағандау
Коммуналды мемлекеттік мекеме – мекеме, коммуналды меншікте болатын.
Бәсеке– бұл механизм көптеген эконоикалық қиыншылықтарды шешеді (латын
тілінен аударғанда «келісу, «кездесу»»), масималды табыс үшін өндірүші және
сатып алушы еркін бәсекеліседі
Монополия –бұл нарықта тек қана жалғыз сатушы болады,оның тауарларына
алмстырушы тоуар жоқ,бұл нарық түрінде өндіруші өз бағасын тағайындай
алады,максимальды табысты ескере.
Монополистік бәсеке – бұл нарықта өндірүші саны көп,олар ұқсас тауарды
ұсынады,бірақ бір тауарды емес.
Монопсония –ол монополия,сұраныс жақтан пайда болады, нарықта көп
сатушы және 1 стып алушы болады.
Мемлекеттік мекемелердің жұмыс бағыттылығы– әлеуметтік –эономикалық
мақсаттардың шешілуі,мемлекет және халық қажеттілігімен анықталады.
Салықтық баға – бұл кез келген қосымша тауар алу үшін төленетін төлем
Ортақ тауарлар – бұл қызмет нарықпен қамтамасыз етілмейді.
Мемлекеттік меншіктің обьектілері -олар эконоикалық жағынан жеке
меншікке пайдалануға келмейді;асалалар,өнім түрлері халық шаруашылығын
қамтиды;
Олигополия –бұл нарықта бірнеше фирма болуы мүмкін,кей біреулері көп
нарық бөлігін бақылайды ,әр фирманың өзгерістері басқа фирмаға әсер етеді.
Оперативті басқару құқығы жеке мекемелердің құқылары меншік
алынған,заңнамалық акт арқылы алынады,өзінің жұмыс әрекетіне байланысты
меншікпен иемденуге,пайдалануға құқылы.
Шаруашылық жүргізу құқығы мекеменің өмірлік құқығы,мемлекеттен меншік
иеленуші ретінде занңама шеңберінде иеленді.Ол меншікпен иелену,басқару
құқығы..
Концессиймен қамтамасыз ету –мемлекеттің меншік түрі- мемлекеттік
табиғи және өндірістік ресурстарды коммерциялық жалға беру.
Республикалық мемлекеттік мекеме – мекеме,республиканың меншігіндегі.
Бөлшектеу жүйесі – кез келген тәсіл, тауар тұтынұды шектейді.
Аралас ортақ тауарлар – ортақ тауарлар,тұтынұдан оны алу мүмкін бірақ
қажетсіз.Бір тауармен тұтынұ басқа тауардың тұтынұ көлемін кесітпейді.
Нақты бәсеке – бұл нарық түрінде кіші сатушылар саны көп,тұтынушылар
солай да .Бір тауар түріне.нарықта бір сатушы басқа сатушының тауарының
бағасына әсер ете алмайды.
Эконоиканың жеке секторы - жеке секторды шаруалықтар және фирмалар
қалыптастырады мемлекеттік бақылаудан тыс,жеке капиталға тәуелді.Жеке
экономика секторлары корпоративті,қаржылы,индивидуалды болып бөлінеді.
Таза тұтынұ тауарлары -мұндай тауарлар 2 қасиетке ие:әр жаңа тұтынұшы
пайдаланған үшін төлемеу тиіс;бірақ индивидуымдарды алып тастау
қиын(мысалы,ұлттық қауіпсіздік).
Мемлекеттік меншік түрі – 1) тікелей меншіктің түрі, находящаяся под
его прямым контролемтікелей мемлекеттің бақылауында болады; 2)мемлекеттік
акциялы мншік 100проценттік құқығымен иеленуі; 3)аралас меншік.басқару
пакеті мемлекет құрамында;0Жеке фирмалардың капиталына мемлекеттің
араласуы.
Экстерналии (сыртқы эффектілер) –индивидуымдардың не фирмалардың
әрекеті басқаларға әсері салдарынан,басқа индивидуымдар не фирмалар төлемеу
тиіс, не ақыланбайды
Экономикс – шектегулі ресурстарды зерттеу,оларды бәсекелес фирмалар
бойынша жіктеу.
Мемелекеттік сектордың экономикасы жеке не мемлекеттік секторларды
талдауда ескіреледі.(мемлекеттік сектордың ішінде) Оның негізгі 4
проблемасы қарастырылады. НЕ ӨНДІРУ? КІМГЕ ӨНДІРУ?

2. Дәрістер

Дәріс сабағының құрылымы

Тақырып 1. Мемлекеттік сектордың менеджменті білім саласы және жеке жұмыс
әрекеті – 2 сағ.
1. Мемлекеттік сектор түсінігі, мемлекеттік меншік, экономикадағы ролі
2. Мемлекеттік сектордың менеджменті жеке білім саласы ретінде
3. Мемлекеттік сектор менеджментін игерудің әдісі мен әдістемесі

Мемлекеттік сектордың менеджменті алғаш рет 1970 жылы Болкон
университетінің студенттерімен ұсынылған болатын(Италия, Милан).Оның
негізгі қағидалары: экономикалық рационалдылығы;саясаттық,
институционалдық, қоғамдық мекемелердің, бақару эффектілердің нақты
бөлінуі: әкімшілік қызметкерлердің мамандануы.
«Мемлекеттік сектордың менеджменті» пәнінің обьектісі экономикадағы
мемлекеттік секторды басқру функциялары мен тәсілдірі туралы теориялары
және тәжіребиелері болып табылады.
Құралы ретінде мемлекеттік сеторды басқару кезіндегі теоретикалық
және методологиялық негіздері болып табылады
Курсттың мақсаты экономикадағы мемлекеттік секторды басқру ғылыми
білімдері,функциялары мен тәсілдірі туралы теориялары және тәжіребиелері
болып табылады.
Мемлекеттік сектордағы менеджмент пәні мемлекеттің экономикаға,
қоғамдық қызметтерге араласуын, мемлекеттік тауар мен қызмет көрсетулер
өндірісін басқаруды, мемлекеттік реттеуді қарастырады. Мемлекеттік сектор
менеджменті менеджмент негіздері, маркетинг, мемлекеттік басқарудың
теориясы ғылымдары мен салалармен байланысты.
«Өндірістің тиімділігін жоғарылату мақсатымен болатын принциптер,
әдістер, құралдар мен өндірісті басқару формаларының жиынтығы» - 1988 ж.
шетелдік сөздер сөздігінен.
«Өзіне міндетті элемент ретінде, адамдарды басқаруды қосатын сәйкес
білім облысы бар адам қызметінің сферасы» - американдық энциклопедиядан.
«Адамдар комегімен тиімді жету және қойылым» - менеджменттің 3 маңызды
факторын байланыстырады – мақсат, тиімділік, адам.
Бәсеке жағдайында тиімділік – фирманың өміршеңдігінің басты шарты.
Фирманы табыстылықпен, жетістікпен қамтамасыз ететін тиімді менеджмент
адамның бейімділігін талап етеді: сыртқа орта бөлігінде - тұтынушыға, ал
ішкі орта бөлігінде – қызметшіге.
Қазіргі экономика- аралас экономика экономикалық әрекетпен,
мемлекеттік секторда жинақталған..
Аралас экономика 2 секторлы модель:анық секторы –«нарықтық»(«жеке»,
«меншіктік»),көленкелі- «нарықтық емес» («тұтастай», «мемлекеттік»), жалпы
айтқанда жұптық (нарықтық- нарықтық емес)болып не аралас болып
келеді.Сонымен «аралас» мінезді сипатта болады.
Екі негізгі модель– таза нарық және таза топтық болып бөлінеді.Екі
модельде кемшілікке толы.Бұл кемшіліктер нарықтық экономикаға реттеулер
енгізуді талап етеді.Ал,топтық экономикаға қатаң жоспарлауды «жұмсарту»
үшін нарықтың механизімің элементімен енгізеді
Егер дұрыстап қарасақ кез келген экономика аралас бола алады.Қалайша
топтық сипатта болса,солайша нарықтық шаруашылық сипатта бола береді Бірақ
кейбіреулері топтық тәсілге дауысын бергенде, сол уақытта басқалары
басқаруда нарықтық механизмге сенеді.Аралас экономиканың артықшылығы
ресурстарды әсерлі пайдалану және өндіріс үшін еркін экономика. Сол
уақытта сұрақтарды мемлекетпен, шешілмейтін сұрақтарды нарықпен шешеді.
Көбінесе қиыншылықтар әлеуметтік қорғау және республика халқын қолдау
сипатта болады. Аралас экономикада мемлекет республиканың шаруашылық
жүйесіндегі матариалды және қаржылы айналымына белсене араласады.Солайша,
кез келген дамыған нарықтық экономика нарықтық экономика түрлі меншік
түрімен және мемлекеттің әсерлі функциясымен бола алады.
Реттелмейтін нарықтық процесстер қоғам және табиғат үшін қауіпті.Сол
себепті нарықтық экономика реттеуді талап етеді.Ең негізгі мақсат,
мемлекеттік экономиканы реттейтін әсерлі формаларын табуымыз қажет.Бірақ,
нарық табиғатына қауіп тигізбеуіміз қажет.Олар өз уақытында нарықтық
экономикаға максимальды эффектілі болуы тиіс.
Мемлекеттің экономикаға реттеуші күш ретінде ғана емес, сонымен қоса
жеке шаруашылық субьект ретінде бола алады.Бірақ нарықтық экономикаға
араласа отырып,мемелекеттік секторды құрайды.
Мемлекеттік сектор –шаруашылық субьектілердің комплексі,тұтастай не
болса, жекелей орталық басшылыққа, не болса жергілікті басқаруға жатады.
Мемлекеттік сетордың негізі мемлекеттік меншік болып
табылады.Олардың ішіне мемлекеттік мекемелер,өз уақытында ұлттық
ерешелігіне және жұмыс саласына крамай топталып,кейін 3 топқа бөлінген:
• Іске асырылмаған жариялы-құқылы мекемелер (түрмелер,бала бақшалар );

Тәуелсіз мекемелер, жариялы құқық шеңберінде жұмыс істейтіндер. (пошта,
темір жолдар, мемлекеттік холдинг және корпорациялар);
* Заңды тәуелсіз мекемелер,меншік құқығы шеңберінде жұмыс істейтін.
(акционерлік тқоғам ретінде).
Мемлекеттік меншіктің обьектісі мекемелер болып табылады,олар өз
уақытында жекелей бизнесте қолдануда экономикалық эффектілі емес.
(мысалы,көлемді ғылыми-техникалық программаны қаржыландыру). Мемлекеттің
басқа меншігі салалар болып келеді,бүкіл қоғам қажеттілігін
қанағаттандыратын өнімдер. (энергия, көлік, байланыс, қорғаныс).Сонымен
қоса мекемелер мемлекеттік болады,олардың жұмыстары қоғам пайдалану үшін
арналған.( «қоғам тауарлары»:жолдар, экология, даладағы дарық).
Сонымен қазіргі экономикада мемлекеттік меншік маңызды орын алады.
Мемлекеттік меншік– мекеменің беделді әрекеті және басқа да
мемлекеттік құрылымдар.Әрекеті табысты алу үшін бағытталған.Әрекет меншік
иесімен немесе шарт бойынша басқару құқығымен иемденген адам.
«Мемлекеттік сектордың менеджменті» пәні мағлұмат береді:аралас
экономика жағдайнда экономиканың мемлекеттік секторды басқару;мемлекеттік
меншік туралы,ұлттық компаниялардың жұмысы жайлы,мемлекеттік меншікті
басқару механизмі туралы;экономиканың мемлекеттік секторды реттеу тәсілдері
туралы;мелекеттік сетордың стратегиялық басқарудың құралдары.
Мемлекеттік сектор менеджментін игерудің әдістері:
- ұйымдастыру;
- әкімшілік;
- экономикалық;
- әлеуметтік-психологиялық.
Менеджменттің мемлекеттік саладағы қызметі тиімді өндірістік күшке
ұйымдастырылмаған элементтерді жою үшін жалпы ұйымдар мен адамдарға бағыт
беру:
* Өндірістің автоматтандырылуын және жұмысшылардың жоғары маманды болуын
қамтамасыз ету;
* Қызметшілер жұмысын неғұрлым жоғарғы еңбекақымен ынталандыру және еңбекке
жағдай жасау;
* Фирма қызметінің тиімділігін бақылау, бөлімшелер жұмысын біріктіру.
* Жаңа нарықты игеру мен үнемі іздеу;
* Нақты мақсаттарды анықтау;
* Мақсаттардың басымдылығын, олардың кезектілігін, шешімдердің дәйектілігін
анықтау;
* Фирманың дамуының стратегиясын шаруашылық міндет пен оларды шешу жолдарын
өндіру.

Тәжірибелік сабақтардың сұрақтары (1 сағат):

1. Мемлекеттік сектор менеджменті, басқа ғылымдар және білім салалары
2. Мемлекеттік сектор менеджментің игерудің әдісі мен әдістемесі
3. Мемлекеттік сектор менеджментінің принциптері

Өзін өзі тексеру сұрақтары.
1. Экономиканың мемлекеттік сектор деп нені ұғамыз?
2. Мемлекеттік сектордың негізі не?
3. Экономикадағы мемлекеттік секторды басқаруда шетел тәжіребиесі.
4. Бюракратия дегеніміз не?
5. Бюракратиялық қағидаларында халықтық секторды ұйымдастыру дегеніміз
не?
6. Мемлекеттік сектордың менеджмент қағидаларын ата.

Ұсынылатын
әдебиеттер.
1.Толымгожинова М.К., Максатова Л.М., Омарбаева С.Т. Мемлекеттік сектордағы
менеджмент. Оқу құралы. Семей, 2010ж
2.Ускенбаева А.Р. Экономическая политика. Учебно-практическое пособие.
Караганда, 2004.
3. Брюйн Ханс, де. Управление по результатам в государственном секторе. M.:
Институт комплексных стратегических исследований, 2005.
4. Алёхин Э.В. Экономика государственного и муниципального сектора:
Учебное пособие. - Пенза: Изд-во ПГУ, 2010.
5. Государственное регулирование экономики : Учебное пособие для ВУЗов .
/ П од ред . Морозовой Т.Г. - М .: ЮНИТИ, 2004 .

6. Э. В. Алехин. Государственный и муниципальный сектор экономики .
Учебник/ ПЕНЗА 2011

Тақырып 2. Мемлекеттің қызметі мен қоғамдық қызығушылығы – 4 сағ.

1. Экономикадағы мемлекет орны
2. Әлеуметтік-экономикалық жүйесінде мемлекет функциялары
3. Ықпалды экономикалық саясаттың және ықпалды үкіметтің белгілері
4. Басқару деңгейіне байланысты экономикалық функциялар
5. Нарық жағдайындағы мемлекеттік меншік
6. Экстерналийлер сыртқы фактор ретінде

Экономикадағы мемлекет орны. Мемлекеттің экономикалық ролі
қоғамның экономикалық өміріне мемлекеттің қатысу маңызы мен дәрежесін
анықтайды.
Мемлекеттің экономикаға араласуының белгілі бір шектері бар және
келесі іс әрекетпен анықталады:
• экономикалық саясатты жасау;
• мемлекеттік меншік құрамындағы кәсіпорындар мен ұйымдарды
басқару;
• нарықтың құқықтық негізі мен баға саясаты бекіту;
• монополия қызметін шектеу;
• мемлекеттік сыртқы-экономикалық қатынастарды реттеу.
Қазіргі уақытта республика өзінің экономикалық дамуының ұлттық
стратегиясын, Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретіндегі қалыптасуын
қалыптастырып келеді.
Экономиканың дамуының болжамдлы мақсаттары белгіленген:
• ҚР экономикалық өзіндігі мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету;
• әлеуметті-экономикалық деңгейі мен оның аймақтарын көтеру;
• экономиканың шикізаттық бейімделуін жеңу;
• экономикалық базаны құру.
Нарыққа өту жағдайына байланысты экономиканы келесі деңгейлерге
бөлуге болады:
• өмір сүру деңгейі;
• шектеулі деңгей;
• қалыптылық пен даму деңгейі.
Аралас экономикада мемлекет экономикалық субьект ретінде маңызды орын
алады,нарыұтық механизмге тікелей әсер ететін,бірақ ло эканомикадағы болып
жатқан процесстердің мінезіне әсер ете алмайды.
Экономикадағы мемлекеттік реттеу–экономикаға әсер ететін тәсілдердің
бірігуі, нарықтық қатынастардың қалыптасуымен экономиканың дамуы,қоғам
қызушылығы.
Экономика деген ұғымы бұл жерде республиканың саясаты қарастырылады,өз
басқаруымен,ұйымдастыру және тарату,өз нарығымен өндірістік-экокномикалық
қатынастарының субьектісін байланыстыратын.
Экономиканың қалыпты дамуы біршама шаралардың жүзеге асуын
көздейді.Шаралар ұлттық табысты көтеруге бағытталған, адамның денсаулығын
және өмірін сақтау,демографиялық қиыншылықтарды шешу,халықтың табысында
диференциацияның азайюын ,кедейшілікті азайту мақсаты.
Аралас экономика, экокономиканың өндірістік салаларының бірігуімен
сипатталады.Бұл жерде жеке меншік нарық механизммен басқарылады. Ал,қоғам
институттары және Үкімет нарықтық механизмге сүйене директив құралдарымен
және салықтық саясатымен әсер етеді. Мемлекет ұйымдастырушы қызметін
атқарды.Экономикадағы болып жатқан процесстерді реттеп және қалыпқа
келтіреді, бірақ қатты әсер етпейді.
Нарық экономика бәсеке режимін алып келеді.Экономикалық прогресстің
негізгі белгісі бәсеке және тұтыны нарығы.Меншік формаларының өзгеруі
өндіріс монополияның жоғалуында маңызды болады.
Экономикалық стимулдардың құрылуында мемлекетке үлкен роль
бөлінеді,өндірістік қатынастардың дамуында азаматтардың маңызы және заңды
тұлғалардың көзқарасы; саясаттың, әлеуметтік, экологиялық, қорғаныс
саладағы қауіпсіздігін сақтау; жобаларды құрастыру және документтерді
болжау, сәйкес приоритетке сүйене отырып ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді
стратегиялардың әсері;шаруашылықтың әрекетіне шектеу енгізіп және оларды
сақтауын бағалау.
Мемлекеттен экономиканың инфраструктураларының дамуын талап
етеді,нарықтық механизмнің кері әсерлі жағдайын тұншықтару,жастарды
қамқорлыққа алу,білімді қодау және қоғам мәдениетін,экологиялық
компанияларды субсидерлеу.Содан басқа, егер мемлекеттік монополияларды
бақылауды қолға алмасақ,олар төлем қабілетін максималды екризиске әкеледі.
Дамыған нарықтық экономикасы бар елдердің тәжірибесі көрсеткендей
толыққанды нарықты қалыптастыруға уақыт қажет.
Ең алдымен экономиканы қалыптастыру принципі болуы шарт:
• нарықтық экономиканың заңды негіздерін жасау;
• экономикадағы көпдеңгейлікті қалыптастыру;
• нарық жүйесінің атрибуттарын құру;
• сұраныс пен ұсыныс арасындағы тепе теңдікке жету негізінде
экономиканы қалыптылыққа әкелу.
Өту кезеңінде, 1992 жылдан бастап жоғарыда аталғандар болған емес.
Қазақстан экономикасы терең экономикалық дағдарысқа енді, ол
келесілермен сипатталды: өндірістің тоқтауы, гиперинфляция, ұлттық валюта
курсының төмендеуі, төлем жасамаудың өсуі, бартерлі келісімдердің өсуі.
Қазіргі уақыттағы нарық әлеуметтік-экономикалық жүйедегі мемлекеттің
функциялары: «ойын ережесін» қалыптастыру, ресурстар мен игіліктерді бөлу
және қайта бөлу, экономиканың қалыптылығы мен баланстылығын қамтамасыз
етеді.
Көптеген жағдайларда мемлекеттік қатысу заңды және сотқа сүйенеді.
Шынымен де, мемлекеттік қатысу мәселенің өзінен көрі қымбатқа түсуі мүмкін.

Егер қоғамдық табыстар жеке табыстан асып түссе, экстерналиллерді
пайда болдыратын тауарларды өндіру жеткіліксіз болып табылады. Нарықтық
тепе – теңдік Парето бойынша деңгейде тиімсіз болады.
Жағымсыз сыртқы әсерлер бір жақтың қызметі екінші жаққа кедергі
болған жағдайда пайда болады.
Мемлекеттің және нарықтың кемшіліктері.Нарықтық экономика, избавляя
общество от товарного дефицита қоғамды тауар дефициттен босататып, сонымен
қоса әлеуметтік-экономикалық қиыншылықтарды шеше алмайтыны көрсетеді.:
Ақшамен ақыланбайтын және төлемдік сұранысқа айналмайтын қоғам
қажеттілігі.Мұндай товарларды өндіру мемлекет өз қолына алуы қажет,оны
бюджеттен қаржыландыру.Сол себепті қоғам тауарларын тұтыны нарықтық
жағдайда өте алмайды.
Нарықтық түрдің компаниялардың қалайша кемшілігі болса,солайша
артықшылық әрекеті.Олар басқа қоғам мүшелеріне әсер етеді.Бұл «сыртқы
эффектілер»,оларды экономистер экстерналийлр деп атайды.Ал,сыртқы
эффектілерді реттеу мемлекет өз қолына алу керек.
Нарықтық механизмнің шектеулігі жеке тұлғалардыің әлеуметтік-
экономикалық құқығымен байланысты, ең алдымен еңбек құқығына.Мемлекеттің
бұл салада еңбекпен қамту болып.Ал, мақсаты нарықта еңбек күшін эффектілі
реттеу,әлеуметтік реттеу арқылы оларды қолдау,жұмыс орнынан өз ниетімен
кетпегендер,жобларды жүзеге асуымен жаңа орындар құру.
Басқа қиыншылықтар мемлекеттік раласуды талап етеді.Бұл
қиыншылықтарды нарық шеше алмайды.Мұнда үлкен инвестициялық жоболар
жатады,болашақта үлкен табысты қамтамасыз етпейді және тәуекелділікпен
байланысты, аудандық тең емес дамуы, монополиямен және инфляцимен
күресүді талап етеді.
Нарықтың әлсіздігі мемлекеттердің жаңа жоболарды құруға
барады,бұл программалардың кемшіліктері экономистерді және политологтарды
мемлекеттің әлсіздігін зерттеуге мәжбүр етті.
1. Ақпараттардың жетіспнулігі. Көптеген мемлекеттердің әрекет нәтижесі
миға сыйымсыз және болжасыз.
Жеке сектордың қайтаратын реакциясына шектеулі бақылау. Мемлекет өз
әрекетіне тек шектеулі бақылауға ие.Әсіресе ддимократия.
Бюрократияға шектеулі бақылау.Үкімет занңаманы талдауда,бірақ оны жүзеге
асуына мемлекеттік агенстволарға беріледі.Ол детальді ережелерді дайындауға
көп уақыт кетіреді.Оның нәтижесі заңнамаға әсер етеді.Осы кезде қиыншылық
туады: заңнаманың орындаушыларына жұмысты орындау үшін оңай болатын.
Шектеу, саясаттық процесстермен жүктеледі. Мемлекеттік жұмыс көптеген
мәселерді қамтыйды.Бірақ оларды белгілі адам тобы шешеді.Үкіметпен
тағайындалатын.Бұл адамдар өз тұтынушылары туралы көп мағлұмат білу
қажет.Саясаткерлердің өз жұмысын дұрыс орындамау тек қана бір адамның
сассаты емес,ол топтық жұмыстың нәтижесі.Саясаткерлер қоғам мүдесін қорғау
керек.
Жоғарыдағы 4 шектеулердің жүзеге асуы мемлекеттік стратегияның
сәтті жүзеге асуына алғы шарт.

Тәжірибелік сабақтардың сұрақтары (2 сағат):

1. Әлеуметтік-экономикалық жүйедегі мемлекеттің функциялары: «ойын
ережесін» қалыптастыру, ресурстар мен игіліктерді бөлу және қайта
бөлу, экономиканың қалыптылығы мен баланстылығын қамтамасыз ету
2. Экстерналилер немесе сыртқы әсерлер
3. Қоғамдық игіліктер және қызмет көрсетулер

Өзін өзі тексеру сұрақтары
1. Аралас экономикадағы мемлекет секторының рөлі?
2. Аралас экономикадағы мелекеттің қажеттілігін түсіндір.
3. Мемлекеттің алға қойчлған мақсатына жете алмау себебін көрсет.
4. Әлеуметтік – экономикалық жүйесіндегі мемлекет функцияларын ата.
5. Ықпалды экономикалық саясатт және ықпалды үкіметт ұғымын түсіндір.
6. Экстерналийлер сыртқы фактор ретінде мінезде
7. Қоғам қызметіне және жақсылығына мысал келтір.
8. Нарық жағдайындағы мемлекеттік мешік нені білдіреді?

Ұсынылатын әдебиеттер
1.Толымгожинова М.К., Максатова Л.М., Омарбаева С.Т. Мемлекеттік сектордағы
менеджмент. Оқу құралы. Семей, 2010ж
2.Ускенбаева А.Р. Экономическая политика. Учебно-практическое пособие.
Караганда, 2004.
3. Брюйн Ханс, де. Управление по результатам в государственном секторе. M.:
Институт комплексных стратегических исследований, 2005.
4. Алёхин Э.В. Экономика государственного и муниципального сектора:
Учебное пособие. - Пенза: Изд-во ПГУ, 2010.
5. Государственное регулирование экономики : Учебное пособие для ВУЗов .
/ П од ред . Морозовой Т.Г. - М .: ЮНИТИ, 2004 .

6. Э. В. Алехин. Государственный и муниципальный сектор экономики .
Учебник/ ПЕНЗА 2011

Модуль 2 Тауар шаруашылығында нарық рөлі.

Тақырып 3. Нарық: бәсеке және эффект - 2сағ.

1. Тауар шаруашылығында нарық рөлі.
2. Нарық коньюктюрасы және инфраструктура
3. Монополия нарықи құрылымның түрі.
4. Антимонопольді реттену,оның түрі.
5. Монополистік бірігу,мінездеме.
6. Негізгі монополистік баға жасау.

Нарық көптеген мыңжылдақтар бойы қалыптасқан экономикалық
механизм.Жалпы айтқанда «нарық» ұғымы экономикалық қатынастың
жүйесі.,өндіріс процессінде қалыптасатын, товар айналымы және бөлінуі,сол
сияқты ақша қозғалысы. Нарық дамуы товар өндірісінің дамуымен байланысты,
айналымға өндірілген тауарды қосады, және өнім нәтижесі бола алмайтын
товарларды.( мысалы,жерна).Нарық жағдайында адам қызметі шартпен жүзеге
асырылады. Солайша нарық алмасу процессімен сипатталады..Бұл процессте
агент арасында байланыс сату-сатып алу шарты арқылы өтеді, тұтыну және
өндіру байланысы.
Нарықтық механизм қоғам өмірінің экономикалық тұрғыдан жағымды
әсер.:
- ол тұтас жүйеге экономикамен талқыланған тауар өндірушілерді және
тұтынұшыларды қосады.
- нарық мына сұрақтарға жауап береді:не өндіру? Қалай өндіру?Кім
үшін өндіру? Соның салдарынан экономикалық құрылым қалыптасады., ло нарық
талаптбына жауап береді.
- нарық қағамағаи қажетті шығындарды қолдайды,сол сияқты қоғам.нпрық
бағаларын,лар өз уақытында тұтыну қажеттілігін көрсетеді, тауар массасының
деңгейін көрсетеді.
- нарық қоғам өндірісін ескерген саладардан, экономикалық өмір сүре
алмайтын шаруашылық субьектілерден тазартады,экономды салаларға және
жоғары эффектілі шаруашылыққа жол береді. - өндіріс дамуына алғы шарт
жасайды,даму жылдамдығын артады.;
- өндіріс эффектісін көтереді, еңбекті және ресурстарды үнемдеуге
әкеледі
- шаруашылық құрылымын қалыптастырады,тұтыны сұранысына жауап
беретін
- кейде нарық өзінді өзін реттейтін нарық жүйені құрайды,.
Біз білетіндей сұраныс және тұтынұ нарықта өтеді.Нарықтық
қатынастарда тұтынұшылар және сатушылар бір-бірімен бәсеке нарығында
алмасады. Бәсеке бұл көптеген қоғамдағы экономикалық проблнмаларды шешуге
бағытталады..Латын тілінен аударғанда «келісу», «кездесу». Бұл өндірушілер
және тұтынушылар арасындағы максимаольды табыс үшін. А.Смит бәсекені
«көрінбейтін қол» деп атады..
Нарық мінезін сату-стып алу активтердің барлығын құрылымын арқылы
көруге болады..Нарық құрылымы– бұл ішкі құрылымы., орналасу, нарықтың жеке
элементтердің тәртібі, нарықтағы жеке массасы..Нарық күрделі құрылымды
және экономиканың барлық саларын қамтиды.Экономикалық құрылым анықталады:
1. Меншік түрлерімен (мемлекеттік,жеке,топтық,аралас.);
2. Тауари құрылымды (мемлекеттік, арендалық, кооперативті, жеке
кәсіпорынды.),олар эканамикадағы салалардың шаруашылық
субьектілердің маңызымен түсіндіріледі;
3. Тауар айналымның ерекшелігімен;
4. Шаруашылық бөлімшелерінің жекешелендіруімен,
мемлекетсіздендіруінесипатталады.;
5. Сату түрлерімен, республикада қолданылатын.
Бұл ерекешеліктер нарықтық жүйеге әсер етеді, олар арнайы сипатта
болады..
Бәсекенің қалай өтетінін қарасақ,нарықты бірнеше құрылымға бөледі.
Нарықтық құрылым сатушылардың санын және жұмыс сыйымдылығын сату көлемде
және бағада есеп жүргізеді.
Нарық құрылым түрі ретінде монополия болып табылады.Мұнда тауар
түрін өндіретін жалғыз сатушы үстемдік етеді.. Монополия жағдайында
өндіруші тауар қажеттілігін толығымен бақылайды.Сол себепті өндіруші
сұраныс қисығына байланысты тауар бағасын еркін тағайындайды.,максимальды
табыс алу үшін..Монополистің табысты максимальды алу үшін, ол бүкіл
тауарлардың бағасын бақылайды.Бұл әрекет еркін бәсеке қарама - қайшы
«Нарықтық билік» сатушының тауарға әсер ете алатынын көрсетеді.
Осы теріс әсерлерден құтылу үшін, мемлекет нарықтық процесстерге
араласа алады анти монопольді саясатты қолдана отырып.

Тәжірибелік сабақтардың сұрақтары (1 сағат):

1. Бәсекелік ортаны қолдау
2. Қазақстан Республикасында нарық құрылымын қалыптастыру
3. Саяси нарық және қоғамдық таңдау теориясы

Өзінді өзін тексеру сұрақтары

1. Тауар шаруашылығында нарық қандай рөльде?

2. Бәсеке дегеніміз не?
3. Нарықтық экономиканың инфраструктурасы,оның негізгі элементтері.
4. Нарықтың коньюктура ұғымы,оның көрсеткіштері.
5. Монопаолияның ерекшілігін ата.
6. Антимонополиялық саясат,маңызы.
7. Мнополиялық бірігудің маңызы.
8. Монополистік баға жасау ерекшелігін ата,.

Ұсынылатын әдебиеттер.
1.Толымгожинова М.К., Максатова Л.М., Омарбаева С.Т. Мемлекеттік сектордағы
менеджмент. Оқу құралы. Семей, 2010ж
2.Ускенбаева А.Р. Экономическая политика. Учебно-практическое пособие.
Караганда, 2004.
3. Брюйн Ханс, де. Управление по результатам в государственном секторе. M.:
Институт комплексных стратегических исследований, 2005.
4. Алёхин Э.В. Экономика государственного и муниципального сектора:
Учебное пособие. - Пенза: Изд-во ПГУ, 2010.
5. Государственное регулирование экономики : Учебное пособие для ВУЗов .
/ П од ред . Морозовой Т.Г. - М .: ЮНИТИ, 2004 .

6. Э. В. Алехин. Государственный и муниципальный сектор экономики .
Учебник/ ПЕНЗА 2011

Тақырып 4.Олигополия және құпиялы келіс- 2сағ

1. Оликополия-нарық құрылымның негізгі формасы.
2. Құпиялы келіске және олигополияға қоғам саясаты.
3. Бағалы дескриминацияның әсерлі эффектісі.
4. Жарнама және оның мемлекеттік реттеуі

Олигополия нарықтық құрылымның беделді формасы болып табылады.
«Олигополия» терминаі экономикада нарықты суреттеу үшін қолданылады.,
мұнда бірнеше фирма болуы мүмкін. Олардың кейбіреулері нарықтың көп бөлігін
бақылайды.
Олигополиялық нарықта бірнеше фирмалар бәсекелеседі (3 жылдан 5
жылға дейін) және нарыққа басқа фирмалардың кіруі оңайға
соқпайды.Фирмалармен өндірілген тауар біркелкі болады, солайда
диференциялды..Біркелкілік шикізат және дартылай өнімдер нарығында: руда,
мұнай; дифференциация – автоқөлік нарығында..
Олигиполияның бар болуы бұл нарыққа кіре алмауымен байланысты..
Өйткені нарыққа кіру үшін көп қаржы керек, үлкен масштабты олигополиялық
фирма құру үшін.Бүгінде дәлелднген фирма 500 артық автокөлік шығарса
эффектілі болады
Олигиполиядағы фирмалардың аз болуы баға және бағалық емес бәсекесін
қолдана алады.Бағалық емес бәсеке өте әсерлі. Өндірушілер біледі, егер олар
бағаны төмендетсе оның бәсекелес жолдастары да бағаны төмендеті.Ол табысты
азайтуға әкеледі. Сол себепті олигополиситер бағалық емес әдісті
қолданады..Техникалық даму, сапа ,өнім сенімділігі, тарату әдісі, төлеу
диференцияциясы жарнама, экономикалық шпионаж тәсілдері қолданылады. Ең
негізгі ерекшілік фирмалардың құлауы басқа фирмалардың құлауына әкеп
соғады..Үлкен масштаб және әсерлі капитал нарықта мобилді емес.,бұл
шарттарда олигополиялық келісім ғана табысты қамтамасыз етеді.Максималды
табысты алу үшін. Өндірушілер кейде жұмыс істеу үшін келісім дасайды,
кейде ашық және заңды түрде.Олар нарықты бөліп «картель келісімін» жасайды
Картель келісімде бірнеше кәсіпорынды қамтилы. Олар бүкіл нарық
қатысушыларыны өнім көлемін, таур бағасын, еңбек күшін қабылдау шарттарын
жасайды., патент ауысымен , тарату шекалерін әр өндіру үшін кеңейту керек.
. Оның мақсаты бағаны кеңейту, қатысушылардың өндірістік және қамтама-
тарату әрекеттерін бақылау. Картель, монополиядан айырылады, олар нарықты
толығымен сирек бқылайды.,өйткені олар картельді емес саясатты ескеруі
қажет. Көптеген картельдер уақытша құрылымды және сирек болады. Шет
елдердің заңдары картельді заңсыз деп санайды.
Классикалық мысал ретіндет ОПЕК болып табылады. Ол өз уақытында
индустриалды мемлекеттердің бүкіл нарықтың мұнайын 20процеттен 60
процентке дейін бақылайтын.
Картельді толығымен пайдалануы олигополиялық фирмалардың
келіспеген шартқа әкеледі..Мұндай қатынастар экономикалық саясатта «баға
қатаңдығын» көрсетеді немесе «баға жасауда басшылық»,
Баға қатаңдығы– олигополиялық фирмалардың әрекет тәжіребиесі,
сұраныстың өзгеруі бағаның өзгеруінен тәуелсіз.Ол есептейді егер бағаны
төмендетсен, басқалар да бағаны төмендетеді, сонда нарықтың көп бөлігін
жоғалтуға әкеледі.
Бағ үстемдігі - практиканы жүзеге асырыды, баға жасауда фирмалар
өнім бағасына негізделеді,басшылықпен тағайындалатын. Бұл құпиялы келісім
, бірақ оның бар болуы ешкім мойындамайды.

Патенттік пулдар – бұл кооперацияның және мамандануының
өндірісітегі келісім., ал консорциум – ортақ ғылыми зерттеулерді жүзеге
асыратын бірнеше кәсіпорынның бірігуі., .үлкен масштабты обьектілерді
салу үшін инвестициолық салымдар. Бұл 2 мекемеде картель функцияларын
орындайды және келісім және нарық бөлу үшін болып табылады.

Тәжірибелік сабақтардың сұрақтары (1 сағат):

1. Олигополия теориясы.
2. Ойындар теориясы және олигополия.
3. Олигономия мен келісімге қатысты қоғамдық саясат.

Өзінді өзін тексеру сұрақтары
1. Олигополияның ерекшелігін ата.
2. Құпиялы келіске және олигополияға қоғам саясаты немен сипатталады .?
3. Бағалы дескриминация дегеніміз не? Бағалы дескриминацияның әсерлі
эффектісін ата.
4. Жарнаманы мемлекеттік реттеу не үшін керек?
5. Патент дегеніміз не,не үшін қолданылады?

Ұсынылатын әдебиеттер.
1.Толымгожинова М.К., Максатова Л.М., Омарбаева С.Т. Мемлекеттік сектордағы
менеджмент. Оқу құралы. Семей, 2010ж
2.Ускенбаева А.Р. Экономическая политика. Учебно-практическое пособие.
Караганда, 2004.
3. Брюйн Ханс, де. Управление по результатам в государственном секторе. M.:
Институт комплексных стратегических исследований, 2005.
4. Алёхин Э.В. Экономика государственного и муниципального сектора:
Учебное пособие. - Пенза: Изд-во ПГУ, 2010.
5. Государственное регулирование экономики : Учебное пособие для ВУЗов .
/ П од ред . Морозовой Т.Г. - М .: ЮНИТИ, 2004 .

6. Э. В. Алехин. Государственный и муниципальный сектор экономики .
Учебник/ ПЕНЗА 2011

Тақырып 5. Табиғи монополия және мемлекетті реттеу - 2 сағ.

1. Нақты монополия,оның негізгі ерекшілігі.
2. Нақты монополия әрекетін реттеу.
3. Нақты монополия тауарына баға жасау қиыншылықтары.
4. Нақты монополия әрекетін реттеуің болашағы.

Нарықтық құрылымының негзгі бөлігі «нақты монополия». Нақты
монополистерге қоғам үшін пайдаланатын өндірістер және кәсіпорындар.Олар
табиғат ресурстарын пайдаланады ( мысалы, электорлық және газдық
кәсіпорындар, сумен қамтамасыз ететін кәсіпорындар,). Сол себепті нақты
монополиялар мемлекет меншігінде.
Нақты монополиялардың ерекшілігі, өндірістің үлкен масштабы., үлкен
өндіріс кезінде ресурстарды үнемдеу керек.Бізге бәрімізге белгілі, үлкен
өндіріс ұсақ өндірістен артықшылықпен ерекшеленді. Үлкен кәсіпорынның
техникалық күшімен ерекшелінеді, сол кезде өндіріс еңбектің дамуы
көрінеді.. Ол ресурстардың одан әрі ұтымды пайдалануды білдіреді. Сол
себепті нақты монополиялар қоғаммен жақсы қабылданады., монополиялық
әрекет олардың әрекетін реттейді.
Нақты монополия өз тауарларына және қызмет көрсетулерге жоғары
бағаларды қояды.,сол себепті тұтынушылар жоғары бағаны төлеуге мәжбүрлі
және тұтынұды қысқартуға. Тұтынушылар бәсекені тұншықтыру кезінде үлкен
экономикалық пайданы әкелмейді. Бәсекенің жоқтығы сұраныстың және
ұсыныстың тепе-теңдігін бұзады.
Бұл кері әсерлі әрекеттерге тап болмау үшін меалекет экономикалық
процесстерге араласады., антимонопольді реттеу : әкімшілік бақылау
монопольді нарыққа, ұйымдастырушылық механизм, натимонопольді заңнама
Нақты монополиялар декларияланған болуы қажет , мемлекеттік реттеу
республикалық және жергілікті органдармен. жүргізіледі., көлем бойынша
статистикалық көлемді беру.

Тәжірибелік сабақтардың сұрақтары (1 сағат):

1. Табиғи монополия теориясы
2. Экономикалық реттеудің басқа түсініктері
3. Баға құру дилеммасы: мүмкін болатын шешімдер

Өзінді өзін тексеру сұрақтары.
1. Қандай кәсіпорындар нақты монополияға жатады?
2. Нақты монополияның ерекшілігін көрсет.
3. Нақты монополияларды реттеу қалай жүргізіледі?
4. Нақты монополияларды реттеудің қандай болашағы болуы мүмкін?

Ұсынылатын әдебиеттер.
1.Толымгожинова М.К., Максатова Л.М., Омарбаева С.Т. Мемлекеттік сектордағы
менеджмент. Оқу құралы. Семей, 2010ж
2.Ускенбаева А.Р. Экономическая политика. Учебно-практическое пособие.
Караганда, 2004.
3. Брюйн Ханс, де. Управление по результатам в государственном секторе. M.:
Институт комплексных стратегических исследований, 2005.
4. Алёхин Э.В. Экономика государственного и муниципального сектора:
Учебное пособие. - Пенза: Изд-во ПГУ, 2010.
5. Государственное регулирование экономики : Учебное пособие для ВУЗов .
/ П од ред . Морозовой Т.Г. - М .: ЮНИТИ, 2004 .

6. Э. В. Алехин. Государственный и муниципальный сектор экономики .
Учебник/ ПЕНЗА 2011

Модуль3. Мемлекеттік меншік

Тақырып 6 .Экономикадағы мемлекеттік мешіктің ролі және функциясы– 4 сағ.

1. Мемлекет-нарықтық экономиканың негізгі субьектісі
2. Мемлекеттік меншіктің мақсаты және талаб
3. Мемлекеттік меншікті ұйымдастырудың экономикалық фомалары.
4. ҚР-дағы мемлекеттік меншіктің ролі.
5. Мемлекеттік меншіктің табиғаты.

Қазіргі кездегі экономикада негізгі орын мемлекеттік меншік орын
алады.
Мемлекеттік меншік – кәсіпорынның беделді әрекеті, басқа мемлекеттік
құрылымдардың, табыс алу үшін бағытталады меншік иесімен тікелей
жүргізілетін немесе шарт бойынша бақаратын адам
Дамыған экономикасы елдерде мемлекеттік меншіктің бірнеше түрі
болады.:
1) жеке мемлекеттік меншік, ол тікелей мемлекеттің бақылауымен
жүзеге асады.
2) жария корпорациялар, АҚШ-та үкіметтік және Францияда ұлттық
қоғам деп аталады.Соңғы уақытта мемлекеттік және жеке меншіктік аралас
кәсіпорындар орын алады.Бұл компаниялардың пакетінің біраз бөлігі келеді
Бұдан басқа, мемлекет жеке сектормен шарт арқылы өзіне мемлекеттік емес
сектормен байланыстыруды құқыққа ие болады.
Мемлекеттік кәсіпорындар мемлекеттік саясаттың жүргізу құралы болып
табылады. Түрлі кәсіпорындар құрылғанда нарықта мемлекет реттеуші құрал.
Ол мына бағыттарда жүзеге асырылады.
- халықты еңбек қамту;
- жағары тәуелдікке ие жобаларды іске асыру.
- антиинфляциялық шаралар, оған бағалардың төмендуі және
инфляцияның өсу кезіндегі табыстан бас тарту.
- жергілікті тауар өнндірушілерге және шикізат жеткізушілерге
жинақтайтын кәсіпорынның мемлекеттік сеторына көмаек көрсету.
Осыған қоса мемлекеттік кәсіпорындар өзінің жалпы мемлекеттік
қызметіне байланысты белгілі мемлекеттік кепілдікпен қамтамасыз етілген.
Олар түрлі субсидиялар, импорт міндетіне босату, мемлекет закздарынан
артықшылық түрінде болады мелекеттік кәсіпорындар әрқашанда пайдалы бола
бермейді, сол себепті лоларды жеке сектормен салыстыруға келмейді.
Мемлекеттік кәсіпорындардың әсерлі эффектісін бағалау оның әрекеттерінің
және пайдаланылатын мемлекеттік ресурстарды пайдалы қоғам нәтижесімен
қатынасымен көрсетеді.
Мемлекет меншігінде және оның бақылауында дүние жүзіндегі ең ірі
компанилар болады, авиағарыштық, мұнай және газ, автокөлік саларында
мемлекет ықпалы айқын көрінеді.
Мемлекеттік кәсіпорындардың төмен эффектісі және мемлекеттің үлкен
шығындары оларды ұстау үшін жешелендіруге әкеледі.
Нормативті актілерде және экономикалық заң қолдану тәжіребиесінде
түрлі терминдер ұқсас “экономиканың мемлекеттік сеторы ”. Оның толық
анықтамасымен ол мемлекеттік унитарлы кәсіпорындарды кіргізеді, (шаруашылық
жүргізуші құқық арқылы және оперативті басқару), мемлекеттік мекемелер,
шаруашылық қоғам, (ашық акционерлік қоғамдар) басқарудағы мемлекттің
ықпалымен. Олардың 50 пайыздан көп капиталы мемлекетке тиіс.Сонымен қоса
АОҚ мелекет қатысуымен, бұл жерде мемлекет “алтын акция” құқыққа ие..
“Мемлекеттік сектор ” және “мемлекеттік меншік” сәйкес келмейді..
Бір жағынан мемлекеттік сетор кәсіпорынды ғана енгізбей, шаруашылық қоғамды
қамтиды.Мұнда қатыныстар құқықпен реттеледі.Меншік құқықтан басқа,
басқаруға иемднумен байланысты, мемлекеттік кәсіпорынды басқару және
пайдалану, мемлекеттік секторда акционерлік капиталды басқару туралы
қатынастар пайда бола бастады, олар міндетті құқық нормаларымен реттелетін,
меншік құқық емес. Басқа жақтан қарасақ мемлекет меншік обьектілері бар,
мемлекеттік секторға жатпайтын.
Мемлекеттік секторды басқару ағымды жағдайы мемлекетті басқару
кезінде арнайы механизмсіз жүргізіледі.
Унитарлы кәсіпорынның жағдайы жеке сектордың негізгі жағдайынан еш
нәрсемен ерекшеленбейді.Олардың мемлекетпен бюджетке салық төлеумен
шектеледі . АҚ –ды басқару жүйесі мемлекет басқаруымен басым болады,
мелекттік акционер және жеке акционер арасында айырмашылық
көрінбейді.Өйткені мүліктік құқықты мемлекет акционер заңңама жүйесімен
акционерлік қоғамда реттеп отырады.

Тәжірибелік сабақтардың сұрақтары (2 сағат):

1. Мемлекеттік кәсіпкерлік табиғаты туралы батыс оқымысты-экономистері
2. Мемлекеттік кәсіпкерліктің мақсаттары мен міндеттері
3. Дамыған экономикасы бар елдердегі мемлекеттік кәсіпкерліктің ролі

Өзінді өзін тексеру сұрақтары
2. Мемлекеттік меншіктің мақсаты және талабы қандай?
3. Экономикасы дамыған елдерде мемлекеттік меншіктің ролі қандай?
4. Мемлекеттік меншіктің табиғаты қандай?
5. Мемелекеттік меншіктің эффктісі немен сипатталады?
6. Мемлекеттік меншікті ұйымдастырудың экономикалық фомалары қандай?

Ұсынылатын әдебиеттер.
1.Толымгожинова М.К., Максатова Л.М., Омарбаева С.Т. Мемлекеттік сектордағы
менеджмент. Оқу құралы. Семей, 2010ж
2.Ускенбаева А.Р. Экономическая политика. Учебно-практическое пособие.
Караганда, 2004.
3. Брюйн Ханс, де. Управление по результатам в государственном секторе. M.:
Институт комплексных стратегических исследований, 2005.
4. Алёхин Э.В. Экономика государственного и муниципального сектора:
Учебное пособие. - Пенза: Изд-во ПГУ, 2010.
5. Государственное регулирование экономики : Учебное пособие для ВУЗов .
/ П од ред . Морозовой Т.Г. - М .: ЮНИТИ, 2004 .

6. Э. В. Алехин. Государственный и муниципальный сектор экономики .
Учебник/ ПЕНЗА 2011

Тақырып 7. Экономиканың түрлі саладағы мемлекеттік меншіктің дамуы – 4 сағ.

0. Шруашылықтағы өнеркәсіптің әрекеттеріне мемлекеттің араласуы.
0. Шаруашылықта біріккен меншік..
Аралас экономикада мемлекет экономикалық субьект ролін ойнайды.Нарық
механизмге толығымен әсер ете алатын.Алайда ол экономикалық процесстің
мінезіне әсер ете алмайды.Жеке сектордың модифициялануы нарықтық жүйе
негізінде мемлекеттік сектормен түрлі тәсілдер арқылы жүргізіледі.
Мемлекеттен экономикадағы инфрақұрылымның дамуы талап етіледі.Нарықтық
экономиканың кері әсерлі механизмді тұншықтыру. Өсіп келе жатқан
өспірімдерге қамқорлық жасау, қағам білімін және мәдениетін
қолдау,экологиялық мекемелерді субсидиялау.Одан басқа егер үлкен
монополияларға бақылау қоймаса, бағалардың көтерілуі төлем қабілеттілігін
критикалық сұранысқа әкеледі.
Мемлекеттің экономикадағы реттеуші құрал құрал ретінде ғана емес,
олар жеке басшылық ететін субьект ретінде болады,тікелей нарықтық
экономикада қатысушы.– ол мекмлекеттік сетор деп аталады,басқарушы
субьектілердің комплексі. Олар толығымен және жекелей орталыққа не
жергілікті органдарға бағынады. Мемлекеттің сектордың негізі меимлекеттік
меншік болып табылады. Мемлекеттік меншіктің мүлкі мекеме, олар жеке бизнес
мақсаты үшін әсерлі емес. ( ысалы, ғылыми-техникалық жобаларға капитал
салу). Мемлекеттік меншіктің басқа бастамасы сала болып табылады,олардың
өнімдері толық шаруашылық қоғамның қажеттілігін қанағаттандырады.
(энергетика, көлік, байланыс, қорғаныс). Мемлекеттік кәсіпорындар деп,
жұмыс нәтижесі қоғам үшін арналған. ( «қоғам тауарлары»: жолдар, экология,
даланы жарық.).
Қазіргі кездегі экономикада мемлекеттік меншік үлкен роль
атқарады.Мемлекет мемлекеттік меншік ретінде үлкен ресурстарға және
саясаттық билікке ие, қайта құрұлар және модернизация үшін керекті
облыстарды үлкен капитал салымдар және жаңа техника қажет.
Соңғы уақытта нарықтық экономикадамыған шет елдерде кәсіпорындар
аралас жеке-мемлекеттік формалар пайда болды.Оларда акцияның жартысы ғана
мемлекетке тиесілі немесе бақылау пакеті. Содан басқа шарт бойынша жеке
сектордың кәсіпорындарды беогілі мндет бойынша бір-бірімен
байланыстырады.Сонымен мемлекеттік емес экономиканың секторымен формальды
қатынас орнатады.
Қазақстанда пайдалы қазбалармен бай мелекетте мемлекеттік
кәсіпорындар табатын және қайта өңдейтін шаруашылық маңызды орын алады.
Олар Қазақстан экономикасы үшін стратегиялық маңызды болып табылады.Үкімет
шешімдері бойынша мұндай салада Ұлттық кампаниялар құрылады. Басқару пакеті
мемлекетке тиесілі(мысалы, «ҚазМұнайГаз»).Олар шаруашылық айналымда меншік
қатынаста және өндірістік,сол сияқты коммерциялық функцияларды жеке
фирмалармен бірдей орындайды.

Тәжірибелік сабақтардың сұрақтары (2 сағат):

1. Мемлекеттің өнеркәсіп қызметіне қатысуы
2. Өнеркәсіптегі біріккен кәсіпкерлік
3. Шаруашылықтағы өнеркәсіптің әрекеттеріне мемлекеттің араласуы.
4. Шаруашылықта біріккен меншік. Қазба шаруашылығында мемлекеттік бизнес.
Өңдеу өнеркәсібіндегі мемлекеттік меншік.

Өзінді өзін тексеру сұрақтары
1. Шруашылықтағы өнеркәсіптің әрекеттеріне мемлекеттің рөлі қандай.
2. Шаруашылықта біріккен меншіктің механизмі қандай?
3. Қазба шаруашылығында және өңдеу өнеркәсібінде мемлекеттік меншіктің ролі
қандай?
4. Ұлттық компаниялардың экономикалық әрекетін түсіндір.
Ұсынылатын әдебиеттер.

1.Толымгожинова М.К., Максатова Л.М., Омарбаева С.Т. Мемлекеттік сектордағы
менеджмент. Оқу құралы. Семей, 2010ж
2.Ускенбаева А.Р. Экономическая политика. Учебно-практическое пособие.
Караганда, 2004.
3. Брюйн Ханс, де. Управление по результатам в государственном секторе. M.:
Институт комплексных стратегических исследований, 2005.
4. Алёхин Э.В. Экономика государственного и муниципального сектора:
Учебное пособие. - Пенза: Изд-во ПГУ, 2010.
5. Государственное регулирование экономики : Учебное пособие для ВУЗов .
/ П од ред . Морозовой Т.Г. - М .: ЮНИТИ, 2004 .

6. Э. В. Алехин. Государственный и муниципальный сектор экономики .
Учебник/ ПЕНЗА 2011

Тақырып 8. Қоғамдық шығындар – 2 сағ

1. Қоғам шығындарының формалары және түсінігі.
2. Мемлекеттік секторда товар және қызмет өндірісін қаржыландыру.
3. Виды контрактов, их содержание.
4. Қоғам шығындарының эффектісі.

Қазіргі жағдайда барлық елдерде мелекет орны және маңызы
артуда.,соның салдарынан қоғам шығындары да өседі. Тәжіребие көрсеткендей
қазіргі нарықтық экономикада мелекет функциялары қоғамда өзгеруде.
Қорғаныс функциясы– ол ұлттың өмір сүруін қамтамасыз ету, оның
сувернитетті қорғау,ұлттық шекаларды.Бұл функцияны орындау үшін дамыған
әскер қажет, ішкі істер, кәсіпорын комплексі, қару жасайтын. Бұл шығындар
барлық мемлекеттерде (20-30% бүкіл мемлекеттің шығындарынан). Әсіресе
НИОКР-ға шығындар тез өсуде.Әскеру қаруларын және әскери техниканы жасауда.
Экономикалық функция қоғам өндірісіне мелекет араласа алады,
негізгі бағытталған сал:.
- экономиканың мемлекеттік секторды құру және басқару.Мемлекет тек
қана завод және фабрикаларды құрмай, экономиканың үлкен салаларын қолға
алады, таурларды өндіру және тарату функцияларын атқарады
- эканомиканы бағдармалау және реттеу, бұл арқылы мемлекет
экономикаға комплексті әсер етеді, оның даму стратегиясын анықтайды.
Баңғдарламаларды жасау кезінде, Үкіметтік органдар еоңтайлы ғана бағыттарды
анықтамай ғана қоймай, оны қаржыландырады.
Әлеуметтік функция.Нарықтық механизмнің бәсеке кезінде қоғамның
әлеуметтік бөлінуі пайда болады. Мемлекет әлеуметтік тұрақсыздықты азая
отырып, мүліксіз отырған халыққа көмек береді. Түрлі құралдар арқылы
мемлекет өз қаржыларын реттейді. Ұлттық табысты қайта тарату арқылы
қамтамасыз етілмеген халыққа көмек көрсету.Олардың ішінднгі маңыздылары
әлеуметтік төлемдер және дотациялар, жұмыссыздық төлемдер, мүгедектерге
төленетін ақы, ауруларға көмек, балаларға көмек, мүліктік сусидиялар.
Қоршаған ортаның сапасын арттыру. Үлкен масштабты тауарларды өндіру
кері әсерлі әрекетті туғызады, олардың ішіндегі ауаны, суды,жерді ластау
ең қауіпті. Мемлекет табиғатты ластайтын өндіріске шектеу орнатып,
қауіпсіздік стандарттарын жасап және енгізеді, қаржыларды бөле отырып ,
субсидияларды жаңа техналогияларға бөліп, бағдармаларды жасауға және
енгізуге жұмсалады. Олар твбиғатқа жаман фактор әсерін төмендетеді
Бақылау функциясы. Түрлі қаржылы фондарды құрған кезде пайдаланады.
Ол қаржының дұрыс таратылуын қамтамсыз етеді, салықтың алынуын, салық
базасын жасау, льготалық салық салуды анықтайды, қаржыны дұрыс пайдаланғаны
үшін бақылау.Бақылау функцияларына фирма және компанияларға салық салуды
бақылау. Бұл функцияларды орындау үшін көп қаржы керек. Сол себепті әр
мемлекетте, оның спецификасын ескере отырып, қаржылы фонд құрылады.т Бұл
фонд «мемлекеттік қаржы» деп аталады.
Мемлекеттік секторда өндіріс тауарын және қызметін қаржыландыру.
Мемлекеттік кәсіпорындардың негізгі ерекшелігі, олардың төмен
рентабельділігі.Бірақ жеке фирмалардың өндіріс эффектісі жеке меншіктік
компаниялардан төмен болмайды
Рентабелділіктің әр түрлі деңгейі мемлекеттік кәсіпорындардың
қаржыландыру түрлерінен ажыратылады. Кейбір мемлекеттік кәсіпорындар
реньтабільді жұмыс істей алады, лоларда жеке өз автономды бюджеті болады,
орталық және жергілікті бюджеттерде тек қана олардың жұмыстың қаржылық
әрекетінің нәтижесі көрінеді. Кейбір кәсіпорынның әрекеті арқылы эффекті
арқылы анықтауға болмайды( өйткені олар әлеуметтік маңызды өнімді
өндіреді.), мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылады.Мемлекеттік бюджетке
шығындар және табыстар жатады.
Әлеуметтік теңсіздік, бедность және әлеуметтік бағдармалар.
Өзінді өзін басқару керекті әлеумаеттік механизмді қалыптастырады, ол
шаруашылық механизммен бірге қоғамда әлеуметтік процестерді реттейді.
Әлеуметтік сала қоғам өзінді даму зандарына ие.Әлеуметтік жүйелер өзінің
спецификасына негізделеді, алайда жалпы экономикалық тұтастық жүйені құру
мүмкін емес, тек қана өз күшіне сене отырып.
Дамыған әлеуметтік саясат келесі себептер арқылы қаланады:
• Нарыққа кіру кезіндегі әлеуметтік қорғау
• Халықтың материалды қажеттілігін және әлеуметтік-мәдени,
тұрмыстық қажеттілігін қанағаттандыруда еңбекті салымдардың
ролі артуда.
• Жаңа механизмнің қалыптасуы,саясаттың іске асуы және түсіндіру.
Жергілікті әлеуметтік саясаттың құрылымы дәл анықталу қажет. Егер
әлеуметтік саясаттың бағыты халықтың өмір сүру сапасын арттыруда,мұндағы
әлеуметтік саясатты келесі бағытта жүргізіледі.:
• Халықтың өмір сүру жасын арттыру.
• Халықтың денсаулығын арттыру және беделді өмір жағдайын
қамтамасыз ету;
• Халықтың денсаулыққа зиян келтірмейтін саясатты қалыптастыру.
Әлеуметтік қорғау обьектісі әлеуметтік төменділігі,
қамтамасыз етілмеген және көмекті қажет ететін және халықтың бір топ
бөлігін қорғау.
Жаман қамтылған халық бөлігін қорғау материалды жаққа бағытталмауы
керек. Олар әлде қайда дамыған және халықтың әлсіз бөлігін қорғау
бағытталуы болуы тиіс..
Халықты әлеуметтік қорғау бағдарламасында ең негізгі бағыт халықты
әлеуметтік қорғау.Прогрммаларға қойлатын негізгі мынадай талаптар қойылады:
нарықытық қатынастардың әсері негізгі бағыттар халықтың өмір сүру деңгейі;
әлеуметтік қорғаудың субьектілердің ролі, Яғни мемлекеттік емес
бағдармалардың ықпалының өсуі; әлеуметтік топтарлды және слойларды
анықтау.Олар экономиканың аыспалы жағдайдың барлық ауыртпалығы түседі. Бай
және кедейшілік арасында анализ, жұмыспен қамтылған (бөшектеп не болмаса
толығымен) және жұмыс істемейтіндер, түрлі формадағы көмекті қажет
ететіндер.Оларды бағдарламаларды құрастырған кезде
ескереді..;методологиялық талаптар, территорияның дамуын,.Әлеуметтік
программалардың негізгі субьектілері территариялды басқару болып табылады,
олар заңды және бюджетті және әкімшілік әдістер жобаларды қалыптастырады
және жүзеге асырады.Обьект түрінде бүкіл халық болуы мүмкін.Бүкіл ішкі
құрылымның әлеуметтік құрылымы.

Тәжірибелік сабақтардың сұрақтары (1 сағат):

1. Қоғамдық шығындар нысандары.
2. Қоғамдық шығындардың бұзатын әрекеттері.
3. Өзара тәуелді қалаулар. Әлеуметтік теңсіздік, кедейлік және әлеуметтік
бағдарламалар (тиімділік және әділеттілік).

Өзінді өзін тексеру сұрақтары.
1. Қоғам шығындарының негізгі формаларын атаңыз.
2. Қоғам шығындарының формаларының кері әсері неге байланысты?
3. Мемлекеттік секторда товар және қызмет өндірісін қаржыландыру механизмі
неден тұрады?
4. Контрактация және квази нарықтар дегеніміз не?
5. Шарт түрлерін атай аласыз ба?
6. Қандай критейрийлер бойынша қоғам шығындары бағаланады?

Ұсынылатын әдебиеттер.
1.Толымгожинова М.К., Максатова Л.М., Омарбаева С.Т. Мемлекеттік сектордағы
менеджмент. Оқу құралы. Семей, 2010ж
2.Ускенбаева А.Р. Экономическая политика. Учебно-практическое пособие.
Караганда, 2004.
3. Брюйн Ханс, де. Управление по результатам в государственном секторе. M.:
Институт комплексных стратегических исследований, 2005.
4. Алёхин Э.В. Экономика государственного и муниципального сектора:
Учебное пособие. - Пенза: Изд-во ПГУ, 2010.
5. Государственное регулирование экономики : Учебное пособие для ВУЗов .
/ П од ред . Морозовой Т.Г. - М .: ЮНИТИ, 2004 .

6. Э. В. Алехин. Государственный и муниципальный сектор экономики .
Учебник/ ПЕНЗА 2011

Тақырып 9. Нарықты реттеу және мемлекеттік меншік – 4 сағ.

1. Антимонопольді реттеу,оның мақсаты.
2. Меншіктеу саясаты.
3. Кәсіпорынды мемлекет қатысуымен басқару.
4. Экономика салаларында және сфераларда мемлекеттік басқарудың
ерекшеліктері

Антимонопольді реттеу – бұл экономикалық және әкімшілік актілердің
комплексі,мелекеттік органдармен жүзеге асатын нарықтық бәсеке даму және
монополистердің әрекетін реттеу жағдайында. Антимонопольді реттеу бағалық
саясатты нақты монополия жағдайында. Осыдан басқа антимонопольді реттеу
антимонопльді органдардың басшылығы.Олар дайындауда және индивидуалды шешім
қабылдауда арнайы заңды құжат бойынша және заңды факторларға, нақты
құқықтық нормаларға негізделген.
Антимонопольді заңнама құқықтың бірнеше саларын енгізеді.Олар
материалды және процессуалды мазмұны бойынша реттейді. Материалды құқықтың
нормалары құқық қатынастардың қатысушылары арасындағы қатынастардың
құқықты және міндетті орнатады орнатады. Сол сияқты мазмұны жағын
қарастырады.; процессуалды құқықтың – мемлекеттік биліктің және
басқарудың қамтамасыз етілген органдар, нарық субьектілердің материалды
нарық нормаларын іс жүзіне асырады, алғы шарттардың іске асырылуы,
натаманапольді органдардың шектеу мақсатындағы шешім. Құқық қатынастардың
қатусышыларының құқық бұзышылықты ескерту.
Осыдан шығады, антимонопольді заңнама шектеу, ескерту және мәжбүрлеу
функцияларын қосады.
Қазақстанның антимонопольді заңнама басқа шет елдер заңнамасынан
ерекшеленеді. Батыс Европадағы антимонопольді заң бәсекені қорғау
функциясын атқарады. Қазақстанда және ТМД елдерінде осыдан басқа бәсекені
дамыту және нақты монополия субьектілерін реттейді. Мемлекеттің экономикасы
дамуда экономикалық теорияда бәсекеге көп көңіл бөлінеді. Бәсекенің
позитивті эффектісі тауар және қызмет нарығының дамуын қамтамасыз
етеді.Бәсеке жағдайында ғана «алтын ортаға» қол жетіледі, сұраныс пен
ұсыныстын арасында және сапаға оптимальді бағаны сұрайды.
ҚР да бәсекеде ҚР-ның 2001 жылдың 19 ақпаннан «Бәсеке туралы және
монополистік әрекетін шектеу» заңымен реттеледі.Осыған қоса 1998 жылдың 9
шілдесінен «Сапасыз бәсеке туралы» заңымен реттеледі. Сонымен қатар
антимонопольді кіші заңдармен де жүргізіледі.
Нарықтық эконоиаканың банкроттық заңанаманың концепепциясымен
дамыды, өйткені нарық өзінің әлсіз кәсіпорынның функциясының әсерінен
бонкротқа ұшып кетенді. Банкрот – қарыз алушының төлей алмағандікі. (жеке
және заң тұлғалары), ол суд арқылы тіркеледі.Банкротқа ұшырағаннан емес,
жария еткеннен бастап мүлік иемденуші мүлікті басқаруға және бақылауға
құқығын жоғалтады. Бұл құқық заң тұлғаларына беріледі, мүлікті басқаруға
тіреген адам жүзеге асырады. Банкротқа ұшыраған жеке тұлға барлық
келіспеушілікті ликвидорға береді, конкрустық негізде жүргізеді.
Мемлекеттік меншікті басқаруда жаңа жаодар табылады.Ол
жекешелендіру.Көп мемлекеттерде Үкімет жекешелендіруден инфраструктураның
саларын босатады: үлкен капитал сыйымдылығымен ерекшеленеді, электр
энергия, каналдар, құбырлар, порттық құрылыстар, пошта, байланыс, темір
жолдар. Мемлекет беделді функцияны атқарады жекешелендіру процессін
бағыттап және реттеп отырады. Ереже бойынша жекешелендіру процессі бірнеше
этаптан тұрады, бөлшекетеп талқыланатын және түрлі Үкіметтердің
ведомствалармен және мекемелерімен бағаланады, нақты кәсіпорынды
жекешелендіру жобаның соңғы мақстын анықтау , жекегшелендіру бағдарламаны
дайындау, мақсатқа туелді болатынжекешелендірудің механизмін таңдау; ол
акцияларды сату мехенизммен анықталады ; керекті қағаздарды дайындау ,
нарықтың жағдайының бағалау; маркетинг; акциялардың потенциалды сатып
алушыларды таңдау: акцияларды сату.
Көбінесе мемлекет нарықта кәсіпорынның акция пакеттің біраз бөлігін
сатады, негізгі пакетті өз қолдарына қалтырып, нақты компаниядағы реттеу
функциясын жүргізу үшін, көбінесе компанияның нарықта монополияның күшін
пайдаланбас үшін. Мемлекет жкешелендіру барысында негізгі пакетті қолында
қалтырады, соның салдарынан ол капиталды басқа жақтан тарта алады. Басқа да
механизмдар бар , бір акционердің қолында акцияның көп көлемін жинақтауға
мүмкіндік береді.
Нарықтық экономикасы дамыған шет елдерде мемлекет жекешелендіру
процессін жүзеге асырады және реттеп отырады, бағалы қағаз нарығында
акцияларды сатып . Бағалы қағаздар нарығы жақсы дамымаған нарықта
жекешелендіру процессі аукционндар және келісім шарт арқылы жүзеге асырады.
Қалай болса жекешелендіруді жүзеге асыратын тәсілдерді мемлекеттің өзі
таңдай алады.

Тәжірибелік сабақтардың сұрақтары (2 сағат):

1. Нарық шегін анықтау.
2. Заңдылық икемділігі және ақылдылық ережесі.
3. Бәсекені қолдау шаралары.

Өзінді өзін тексеру сұрақтары.

1. Антимонопольді реттеу не үшін қажет?
2. Бәсекені ұстау үшін қандай шаралар бар?
3. Институционалды тепе-теңдік дегеніміз не?
4. Институционалды трансакцияның шығындарын қалай анықтайды?
5. Меншіктеу саясатының негізі не?
6. Кәсіпорынды мемлекет қатысуымен басқару ерекшелігі?

Ұсынылатын әдебиеттер.

6. Э. В. Алехин. Государственный и муниципальный сектор экономики .
Учебник/ ПЕНЗА 2011

Тақырып 10. Мемлекеттік секторда стратегиялық басқарудың жүйесі – 4
сағ.

1. Мемлекеттік секторда стратегиялық жоспарлау және бақару.
2. Мемлекеттік меншікті басқару механизмі.
3. Мемлекеттік секторды басқару әсері.
4. Қоғам сеторында жоболарды бағалау.

«Стратегия» терминін грек тілінен аударғанда « генералдың өнері»
немесе «адамдарды басқару өнері». Болашақта бағытталған әрекеттердің
жиынтығын айтады.Бұл таңдау ғылыми негізделген болуы қажет. Нақты жағдайды
ескере отырып және цифрлік тілмен сипатталған. Бұл мақсатты шешу үшін
мемлекеттің стратегиялық әрекетін түсіндіреді.
Стратегиялық жоспарлаудың обьектілері жалы экономикалық, регионалды
және салалы шаруашылық процесстер болып табылады. Стратегиялық жоспарлаудың
концепциясының негізгі функциясының бастысы, орталықтың, салалықтың және
эконымикада басқаруы регионалды органдардың қарамағында жүзеге асады.
Мемлекеттік реттеу жүргізуші механизмнің бір-бірімен байланысатын
шаралардың және көрсеткіштердің байланысы, олардың жүзеге асуы алда
қойылған мақсатқа жету үшін қолданылады. Стратегиялық жоспарлаудан
логикалық тұрғыдан мына принциптер жүзеге асады.:
0. макроэкономикалық тепе-теңдікті қамтамасыз ету және территориалды-
шаруашылық жүйесінің және республиканың ұлттық шаруашылықтың
эффектісін ретке келтіру;
0. Жалпы экономикалық , салалық, регионалды мінезді прериотеттердің
ғылыми негізделуі;
0. Қысқа және ұзақ мерзімді, ағымды және орта жоспарлаудың бұзылмауы.
0. Қоғамдағы әлеуметтік және экономикалық жағдайына байланысты
жоспарлы шешімді реттеуі ;

Тәжірибелік сабақтардың сұрақтары (2 сағат):

1. Мемлекеттік сектордағы экономикалық шешімдерді бағалау принциптері.
2. Мемлекеттік меншікті басқару механизмдері.

Өзінді өзін тексеру сұрақтары.
1. Экономиканың мемлекеттік секторында стратегиялық жоспарлау және бағалау
қандай рольде?
2. Үкіметтік стратегияның қалыптасу процесін талда.
3. Мемлекеттік секторда экономикалық шешімдерді бағалау қағидаларын ата?
4. Мемлекеттік меншікті басқару механизмі қандай?
5. Мемлекеттік секторды басқару әсері немен түсіндіріледі?
6. Мемлекеттік кәсіпорында бақылау жүйесі қалай жүргізіледі?
7. Қоғам сеторында жоболарды бағалау қалайша жүзеге асады?

Ұсынылатын әдебиеттер.
1.Толымгожинова М.К., Максатова Л.М., Омарбаева С.Т. Мемлекеттік сектордағы
менеджмент. Оқу құралы. Семей, 2010ж
2.Ускенбаева А.Р. Экономическая политика. Учебно-практическое пособие.
Караганда, 2004.
3. Брюйн Ханс, де. Управление по результатам в государственном секторе. M.:
Институт комплексных стратегических исследований, 2005.
4. Алёхин Э.В. Экономика государственного и муниципального сектора:
Учебное пособие. - Пенза: Изд-во ПГУ, 2010.
5. Государственное регулирование экономики : Учебное пособие для ВУЗов .
/ П од ред . Морозовой Т.Г. - М .: ЮНИТИ, 2004 .

6. Э. В. Алехин. Государственный и муниципальный сектор экономики .
Учебник/ ПЕНЗА 2011

4. Студенттердің өздік жұмысы

4.1.Студенттердің өздік жұмысын орындаудағы әдістемелік нұсқаулар
Өздік жұмысының кең таралған және маңызды түрлерінің бірі – ол
тәжірибелік сабақтарға және ғылыми конференцияларға студенттермен
әзірленетін рефераттар болып саналады. Бұл өздік жұмыстың түрі өте қызықты
және маңызды, өйткені ол студентті ғылыми зерттеулерге баулиды. Рефератты
дайындау студенттердің ғылыми-ізденіс жұмыстарының элементі ретінде оларды
аудиторияның алдында сөйлеуге мүмкіндік береді. Осының бәрі, студенттердің
рефераттық жұмыстарын басқаруын ұйымдастыруға үлкен жауапкершілік артады.
Рефераттың тақырыбын таңдап алу өте маңызды орын алады, өйткені
студенттің өздік жұмысқа деген қызығушылығы, алынған тақырыпқа байланысты
болады. Сондықтан, оқытушыға студенттің тақырыпты дұрыс таңдап алуына көмек
жасап, рефератты әзірлеу барысында оған жалпы басқаруды қамтамасыз ету
қажет.
Рефератты әзірлеуінің бірінші кезеңі - әдебиетті дұрыс таңдау, ол үшін
кітапханадағы каталогтарды және басқада библиографиялық нұсқауларды
қолданған жөн. Студентті анықтамалық әдебиеттермен, термин – аудармалармен,
әдістемелік нұсқаулармен, ғылыми журналдармен қолдануға үйрету қажет.
Екінші кезең – танысу, мәліметті топтастыру және талдау. Ең алдымен
тақырып бойынша негізгі құжаттарды оқып, оларды зерттеуден бастау керек.
Осы жұмыс барысында тақырыптың негізгі сұрақтары біліне бастайды, олардың
реттілігі және бастапқы жоспары. Сонан кейін, жоспардың сұрақтары арқылы
барлық зерттелген әдебиет бойынша мәліметті топтастыру қажет.
Барлық мәлімет жиналғаннан кейін, жоспарды ретке келтіріп, рефератты
құрастыруға және жазуға кірісуге болады. Бұл реферат әзірлеуінің үшінші
соңғы кезеңі болмақ. Ақырында пайдаланған әдебиет тізімін келтіру қажет.
Оқытушыға студенттерді қатал бақылауының қажеті жоқ, керісінше олардың
ынтасын марапаттау қажет.
Реферат толығымен әзірленбей тұрып, оқытушы студенттің дайындаған
жоспарын қарап шығу қажет.
Рефератты ресімдеу сұрақтары бойынша арнайы кеңес берген жөн.
Рефераттың титулды бетіне университеттің және факультеттің атауын,
мамандығын, тақырыбын, өзінің аты – жөнін, жазылған жылын көрсету қажет.
Келесі бетте, цифрлармен белгіленген рефераттың жоспары көрсетіледі.
Жоспардағы сұрақтардың жауабын жаңа беттен бастаған жөн. Рефератты жазу
барысында беттерді нөмірлеп, сол жақтан (3 см) жолдарды қалтыру керек.
Ақырғы бетте пайдаланған әдебиеттің тізімі көрсетіледі, олардың жазылуын
алдын ала оқытушы студенттерді таныстырады.
Реферат жұмысы аяқталғаннан кейін, оны студент тексеруге оқытушыға
тапсырады, сонан кейін барып ол жұмысқа : «сыналды», «сыналған жоқ» немесе
«қанағаттандырылған», «жақсы», «өте жақсы» деген баға беріледі.
Рефераттық жұмыстардың есепке алуының жеке журналы болғаны немесе
рефераттарды болашақ оқу жұмыстарында пайдалану үшін оқу залында сақтаған
жөн.

4.2.Студенттердің өздік жұмыстарының тақырыптары
1. Бюракратиялық қағидаларында халықтық секторды ұйымдастыру
2. Халықтық таңдау
3. Мемлекеттік сектордың менеджменті
4. Экстерналийлер сыртқы фактор ретінде
5. Қоғам қызметі және жақсылығы
6. Батыс Европаның экономикадағы мемлекеттік секторды либерлеуде қоғам
тәжіребиесі
7. ҚР-дағы бәсеке нарығын құруда антамомнополия заңнамасының маңызы
8. Саясат таңдауы және қоғам таңдауының теориясы
9. Олигополия теориясы
10. ҚР –дағы патент жүйесі
11. Нақты монополия теориясы
12. Нақты монополия әрекетін реттеу
13. Мемлекеттік меншік теорисы
14. Экономиканың мемлекеттік секторы
15. ҚР Қазба шаруашылығында мемлекеттік бизнес
16. ҚР-дағы өңдеу өнеркәсібіндегі мемлекеттік меншік
17. Әлеуметтік теңсіздік, кедейлік және әлеуметтік программалар (эффектілер
және әділдік)
18. ҚР-дағы антимонопольді реттеу
19. Мемлекеттік кәсіпорында бақылау жүйесі
20. Мемлекеттік секторда экономикалық шешімдерді бағалау қағидалары

Модуль бойынша бақылау сұрақтары.

Емтихан сұрақтары.

1 модуль бойынша бақылау сұрақтары. «Аралас эканомикада шеңберінде
мемлекеттік сектор».

1. Мемлекеттік сектор түсінігі, мемлекеттік меншік,экономикадағы
ролі.
2. Мемлекеттік сектордың негізі не болып табылады.?
3. Мемлекеттік сектордың менеджменті жеке білім саласы ретінде.
4. Бюракратиялық қағидаларында халықтық секторды ұйымдастыру.
5. Мемлекеттік сектордың менеджмент қағидалары.
6. Экономикадағы мемлекеттік секторды басқаруда шетел тәжіребиесі.
7. Бюракратия дегеніміз не?
8. Бюракратиялық қағидаларында халықтық секторды ұйымдастыру
дегеніміз не?
9. Мемлекеттік сектордың менеджмент қағидаларын ата.
10. Нарықтың және мемлекеттің кемшілігін ата.
11. Әлеуметтік – экономикалық жүйесіндегі мемлекет
функцияларын ата:
12. Нарық жағдайындағы мемлекеттік мешік нені білдіред
13. Ықпалды экономикалық саясаттың және ықпалды үкіметтің
белгілерін ата.
14. 4.Басқару деңгейіне байланысты экономикалық функциялар
қалай таратылады?
15. Нарық жағдайындағы мемлекеттік мешік
16. Экстерналийлер сыртқы фактор ретінде мінезде
17. Аралас экономикадағы мемлекет секторының рөлі?
18. Аралас экономикадағы мелекеттің қажеттілігін түсіндір.
19. Мемлекеттің алға қойылған мақсатына жете алмау себебін
көрсет.
20. Әлеуметтік – экономикалық жүйесіндегі мемлекет
функцияларын ата
21. Ықпалды экономикалық саясаты және ықпалды үкімет ұғымын
түсіндір.
22. Қоғам қызметіне және жақсылығына мысал келтір .

2 модуль бойынша бақылау сұрақтары
«Тауар шаруашылығынданарық рөлі».

1. Тауар шаруашылығында нарық рөлі.
2. Монополия как тип рыночной структуры.
3. Антимонопольді реттеу,оның түрі.
4. Монополистік бірігу,мінездемесі.
5. Монополистік баға жасаудың ерекшілігі..
6. Бәсеке дегеніміз не Что такое конкуренция?
7. Нарықтық экономиканың инфраструктурасы,оның негізгі элементтері.
8. Нарықтың коньюктура ұғымы,оның көрсеткіштері.
9. Монополияның ерекшілігін ата.
10. Антимонополиялық саясат,маңызы.
11. Монополистік баға жасаудың ерекшелігін ата.

12. Олигополия-нарық құрылымның негізгі формасы.
13. Құпиялы келіске және олигополияға қарағанда қоғам саясаты.
14. Бағалы дескриминацияның әсерлі эффектісі.
15. Жарнама және оны мемлекеттік реттеуі.
16. Олигополияның ерекшелігін ата.
17. Дескриминация.Бағалы дескриминацияның әсерлі эффектілері.
18. Жарнаманы мемлекеттік реттеудің мақсаты..
19. Патенттер, олардың қолданылуы.
20. Нақты монополияның ерекшілігін көрсет.
21. Нақты монополияларды реттеу қалай жүргізіледі?
22. Нақты монополия,оның негізгі ерекшілігі.
23. Нақты монополия әрекетін реттеу.
23. Нақты монополия тауарына баға жасау қиыншылықтары.
24. Нақты монополия әрекетін реттеуің болашағы.
25. Қандай кәсіпорындар нақты монополияға жатады?
26. Нақты монополияның әрекеттерінің реттеудің қандай
болашағы болуы мүмкін?

3 модуль бойынша бақылау сұрақтары «Мемлекеттік меншік».

1. Мемлекет-нарықтық экономиканың негізгі субьектісі.
2. Мемлекеттік меншіктің мақсаты және талаптары.
3. Мемлекеттік меншікті ұйымдастырудың экономикалық фомалары.
4. ҚР-дағы мемлекеттік меншіктің ролі.
2. Мемлекеттік меншіктің табиғаты.
3. Мемелекеттік меншіктің эффктісі.
4. Экономикасы дамыған елдерде мемлекеттік меншіктің ролі қандай.
5. Шруашылықтағы өнеркәсіптің әрекеттеріне мемлекеттің араласуы.
6. Шаруашылықта біріккен меншік.
7. Шруашылықтағы өнеркәсіптің әрекеттеріне мемлекеттің рөлі қандай.
8. Шаруашылықтағы біріккен меншікті жүзеге асырудың механизмі..
9. Қазба шаруашылығында және өңдеу өнеркәсібінде мемлекеттік
меншіктің ролі қандай.
10. Ұлттық компаниялардың экономикалық әрекетін түсіндір.
11. Қоғам шығындарының негізгі формаларын және түсінігі..
12. Мемлекеттік секторда товар және қызмет өндірісін
қаржыландыру механизмі.
13. Шарт түрлерін, олардың мазмұны.
14. Қоғам шығындарының эффектісіЭффективность общественных
расходов.
15. Контрактация және квази нарықтар .
16. Антимонопольді реттеу,оның мақсаты.
17. Меншіктеу саясаты.
18. Кәсіпорынды мемлекет қатысуымен басқару.
19. Бәсекені қолдау шаралары.
20. Мемлекеттің қатысуымен кәсіпорынды басқару ерекшелігі.
21. Мемлекеттік секторда стратегиялық жоспарлау және басқару.
22. Мемлекеттік меншікті басқару механизмі.
23. Мемлекеттік секторды басқару әсері.
24. Қоғам секторында жобаларды бағалау.
25. Үкіметтік стратегияның қалыптасу процессін суретте..
26. Мемлекеттік секторда экономикалық шешімдерді бағалау
қағидаларын ата..
27. Мемлекеттік меншікті басқару механизмі.
28. Мемлекеттік кәсіпорында бақылау.
29. Қоғам секторындағы жобаларды бағалау.

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz

Іздеу
Файл қосу
Презентациялар
Тегін
Кабинет
Баланс
Таңдаулы жұмыстар
Cатып алған жұмыстарыңыз
Менің файлдарым
Презентацияларым
Сатылым статистикасы