Файл қосу

Планеталардың қозғалысы








                      ПӘННІНІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК  КЕШЕНІ

                     5В060400 - «Физика» мамандығы үшін

                                 АСТРОНОМИЯ


             ПӘНІНІҢ ОҚЫТУШЫҒА АРНАЛҒАН ОҚУ - ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ



















                                 Семей 2013







                                  Алғы сөз
1. ҚҰРАСТЫРЫЛДЫ
Құрастырушы  __________  2013  ж.   Ботатаев   В.У.,   Физика   кафедрасының
профессоры

2. ТАЛҚЫЛАНДЫ
2.1 «Физика» кафедрасының отырысында
№ _1_ хаттама                                2013 ж.
Кафедра меңгерушісі  _________  С.С. Маусымбаев

3. МАҚҰЛДАНДЫ
3.1 Физика-математика факультетінің оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында
№ ____ хаттама   ______________2013 ж.
Төрайымы ___________  К.А. Болатова

4. БЕКІТІЛДІ
4.1  Университеттің  оқу-әдістемелік  кеңесінің  отырысында  құпталып   және
баспаға ұсынылды
№  _____ хаттама  _______________ 2013 ж.
ОӘК төрайымы  ____________ Г.К. Искакова

5 Алғаш еңгізілген



















                                   Мазмұны


      |1|Қолдану аймағы.                                                        |   |
|2|Нормативтік сілтеме                                                    |   |
|3|Жалпы мағлұматтар                                                      |   |
|4|Пәннің оқытушыға арналған жұмыс оқу бағдарламасы мазмұны               |   |
|5|Студенттердің өзіндік жұмысы үшін тапсырмалар тізімі                   |   |
|6|Пән бойынша оқу-әдістемелік картасы                                    |   |
|7|Оқу-әдістемелік әдебиетпен қамтамасыздандыру картасы                   |   |
|8|Әдебиет                                                                |   |















































                              1. ҚОЛДАНУ АЙМАҒЫ



      «Астрономия»  пәнінің  оқу-әдістемелік  кешені  5В060400  -   «Физика»
мамандығы   студенттеріне   арналған.   Студенттерді   курстың   мазмұнымен,
өзектілігі мен қажеттілігін, курс саясатымен және бұл  пәнді  оқу  барысында
алатын білімдері мен дағдылануын  таныстыру.  Оқу-әдістемелік  кешені  пәнді
оқыту кезінде негізгі нұсқау болып табылады.



                           2. НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕ

    Аталған    «Астрономия»    пәнінің   оқытушыға   арналған   жұмыс   оқу
бағдарламасы   төмендегі   құжаттарға  сүйене  отырып  жасалынып,   осы  пән
бойынша оқу процесін ұйымдастыру талаптарын тағайындайды:
    5В060400 –«Физика» мамандығының мемлекеттік жалпы  міндетті  стандарты,
ҚР  МЖМБС  3.08.319  –  2006  Қазақстан  білім  және  ғылым   министрлігінің
бұйрығымен бекітілген.
    -  СТУ  042-08-РГКП-СГУ-8-2007   университет  стандарты  «Пәннің   оқу-
әдістемелік кешендерін  әзірлеуге және рәсімдеуге қойылатын жалпы талаптар»
    - ДП 042-08.10.10.12-2008 «Пәннің  оқу-әдістемелік  кешенінің  құрылымы
мен мазмұны»



                            3. ЖАЛПЫ МАҒЛҰМАТТАР


        3.1  Пәннің  қысқаша  мазмұны:  Жұлдыз  топтары.  Жұлдыз  карталары.
Эклиптика. Ай мен Күннің бақыланатың қозғалыстары. Күн және Ай  тұтылыстары.
Күн  жүйенің  құрамы  мен  масштаптары.  Кеплер  заңдары.  Күн   жүйесіндегі
арақашықтар мен өлшемдер.  Телескоптар  мен  радиотелескоптар.  Жер  тобының
планеталары. Күннің жалпы құрылысы  мен  атмосферасы.  Күннің  белсенділігі.
Жұлдыздар,  оларға  дейін  арақашықтар.  Жарқырау  және  абсолюттік   жұлдыз
шамасы.  Қос  жұлдыздар.   Айнымалы   және   стационарлы   емес   жұлдыздар.
Жұлдыздардың эволюциясы. Галактикадағы жұлдыздардың қозғалысы.  Жұлдыздардың
пайда болуы. Хаббл заңы. Әлемнің эволюциясы.
       3.2  Курстын  мақсаты:  бұл  курстің   негізгі   мақсаты-студенттерді
астрономияның  негізгі  міндеттерімен,  аспан   денелердің   орналасуы   мен
қозғалуын  бақылау  және  есіптеу   тәсілдерімен   таныстыру,   космонавтика
дамуындағы, аспан денелердің қозғалысы  мен  эволюциясын  бейнелеудегі  рөлі
мен мәні туралы көзқарас беру.  Астрономия  ғарышта  затты  жерде  болмайтын
күйлерінде  зерттейді,  ол  студенттерге  әлемнің   физикалық   суреттемесін
кейнейтуге, материя туралы көзғарастарды  дамытуға  көмектеседі.  Студенттер
астрономияның ғылым мен техниканың  әр  турлі  облыстарындағы  пайданалуымен
танысады.   Университет   бітіргеннің   кейін   студенттер   мектептер   мен
колледждарда астрономиядан сабақ өткізуге мүмкіндігі болады.
      3.3 Курстың міндеті:  пәнді  оқытудың  негізгі  міндеті-  стеденттерді
диалектиқалық-материалистік     көзғарасты     тұжырымдау;      студенттерде
астрономияның теориялық негіздері  мен  негізгі  тәсілдері  туралы  білімді,
астрономияның қазіргі жетістіктері  мен  ғылымның  әр  турлі  облыстарындағы
мәні туралы білімдерді тұжырымдау
         3.4. Пәнді оқу нәтижесінде студенттер мынаны білуге тиісті:
    • астрономияның ғылым ретіндегі пәні мен әдестерін, ғарыштық кеністіктің
      қурамы мен қасиеттерін, жұлдыздардың  негізгі  топтары  мен  ең  жарық
      жұлдыздарды, планеталарды;
    •  арақашықтарды,  аспан  денелердiң  өлшемдерің   анықтау   тәселдерін,
      ғарыштағы өлшемдерді және ара қашықтықтарды анықтауға арналған негізгі
      формулаларды пайдалану амылдарын менгері алу керек;
    • Әлемнің жеке мысандарының және оның тұтас пайда болуының, қазғалысының
      және дамуының негізгі заңдарын;
    • қозғалмалы жұлдыз картасымен,  телескоптармен,  қарапайым  геодезиялық
      приборлармен жұмыс жасауды, сфералық астромияның есептерін шығаруды;
    •  казіргі  адамның   көзқарасындағы   астрономиялық   білімнің   рөлін,
      астрономиялық білімнің қолдамбалы мәнін;
    • студенттердің астрономияның ғылым ретімдегі проблемалары  және  оларды
      шешу жолдары тұралы корімсі болу керек;
    • студенттер астрономиялық саймандармен,  әдебиет  көздерімен,  жұлдызды
      аспан карталар және атластарымен, қажетті есептеулер өткізу дағдыларын
      алу керек.

      3.5. Курстык пререквизиттері:
    • Механика;
    • Электр және магнетизм;
    • Оптика;
    • Атомдық физика;
    • Ядролық физика

      3.6  Курстың постреквизиттері:
    • Мектептегі  педагогиқалық  практика  астрономиядан  сабақтар  беруімен
      бірге.



    Кесте 1 - Жұмыс оқу жоспарының көшірмесі



    |Курс                                                             |Семес|Кредит|
|                                                                 |тр   |ер    |
|1                                                                |2    |3     |
|дәрістер                                                                      |
|1. Кіріспе. Пәнге кіріспе. Астрономияның анықтамасы.             |1    |[8.1.6|
|Астрономияның іргелі ұғымдары.                                   |     |] §1-6|
|2. Сфералық астрономиядан негізгі деректер. Жұлдыз топтары.      |1    |[8.1.6|
|Жұлдыз карталары. Эклиптика. Эклиптикалык координаталар жүйлері. |     |]     |
|Сфералық үшбұрыш.                                                |     |§7-20 |
|3. Планеталардың бақыланатың және нақты қозғалыстары. Ай мен     |1    |[8.1.6|
|Күннің бақыланатын қозғалыстары.                                 |     |]     |
|                                                                 |     |§34-39|
|4. Планетаралдың бақыланатың және нақты қозғалыстары. Жұлдызды   |1    |[8.1.6|
|аспандағы планеталардың бақыланатын қозғалыстары. Кеплер заңдары.|     |]     |
|                                                                 |     |§40-52|
|5. Аспан денелердің массаларын, өлшемдерін, формаларын және      |1    |[8.1.6|
|оларға дейін қашықтықты анықтау. Жер радиусын анықтау. Жердін    |     |]     |
|өлшемі мен формасы.                                              |     |§61-66|
|6. Аспан денелердің массаларын, өлшемдерін, формаларын және      |1    |[8.1.6|
|оларға дейін қашықтықты анықтау. Аспан денелерге дейінгі         |     |]     |
|қашықтықтарды анықтау. Күн жуйесіндегі өлшемдерді және           |     |§67-74|
|қашықтықтарды анықтау.                                           |     |      |
|7. Ай тұтылыстары. Ай орбитасы және оның ауытқұлары. Ай айналудың|1    |[8.1.6|
|периодтары. Ай тұтылыстары.                                      |     |]     |
|                                                                 |     |§76-80|
|8. Күн тұтылыстары. Күн және ай тұтылыстарының болу шартары.     |1    |[8.1.6|
|Тәжірибелік астрономияның негізгі есептері мен саймандары.       |     |]     |
|Практикалық астрономияның есептері. Телескоптар мен              |     |§81-82|
|радиотелескоптар. Астрономиялық құбыр. Негізгі астрономиялық     |     |      |
|сипаттамаларды анықтау.                                          |     |      |
|9. Күн. Күн жуйесі. Күн туралы негізгі деректер. Күннің химиялық |1    |[8.1.6|
|қурамы мен спектірі. Күннің жалпы құрылысы және атмосферасы.     |     |]     |
|                                                                 |     |§116-1|
|                                                                 |     |28    |
|10. Күн. Күн жуйесі. Күн белсенділігі. Күн жуйісінің құрамы мен  |1    |[8.1.6|
|масштабтары. Жер тобының планеталары. Кометалар. Метеориттер     |     |]     |
|                                                                 |     |§129-1|
|                                                                 |     |44    |
|11. Жұлдыздар. Жұлдыздар, оларға дейінгі қашықтық. Кәдімгі       |1    |[8.1.6|
|жұлдыздар. Жарқырау және абсолюттік жұлдыз шамасы.               |     |]     |
|                                                                 |     |§145-1|
|                                                                 |     |53    |
|12. Жұлдыздар. Қос жұлдыздар. Айнымалы және стационарлық емес    |1    |[8.1.6|
|жұлдыздар. Жұлдыздардың эволюциясы.                              |     |]     |
|                                                                 |     |§154-1|
|                                                                 |     |57    |
|13. Жұлдыздар. Галактикадағы жұлдыздардың қозғалысы. Жұлдыздардың|1    |[8.1.6|
|жинақтары. Жұлдыздардың пайда болуы.                             |     |]     |
|                                                                 |     |§161-1|
|                                                                 |     |67    |
|14. Галактика. Галактикалардың түрлері, олардың құрылысымен      |1    |[8.1.6|
|физикалық сипаттамалары. Галактикалардың ядросының белсенділігі  |     |]     |
|және квазарлар. Галактикалардың кеңістіктік таралуы және         |     |§171-1|
|эволюциясы.                                                      |     |76    |
|15. Галактика. Біздің Галактика. Хаббл заңы. Біртекті изотропты  |1    |[8.1.6|
|Әлемнің үлгілері. Әлемнің эволюциясы.                            |     |]     |
|                                                                 |     |§177-1|
|                                                                 |     |81    |
|Барлығы                                                          |15   |      |
|Практикалық сабақтар                                                          |
|1. Аспан координаталар жүйелері.                                 |1    |      |
|2. Уақытты өлшеу                                                 |1    |      |
|3. Календарлар                                                   |1    |      |
|4. Планеталардың қозғалысы                                       |1    |      |
|5. Ғарыштық аппараттардың қозғалысы                              |1    |      |
|6. Күн жүйесіндегі планеталардың массаларын анықтау              |1    |      |
|7. Күн жүйесіндегі планеталардың өлшемдерін анықтау              |1    |      |
|8. Үш және одан көп денелер есебі                                |1    |      |
|9. Бақылаулардан тәулік және жылдық параллакстарды анықтау       |1    |      |
|10. Жердегі нәрсенің азимутын анықтау                            |1    |      |
|11. Тәжерибелік астрономияның есептері                           |1    |      |
|12. Жұлдыз карталарымен жұмыс жасау                              |1    |      |
|13. Тәжерибелік астрофизика                                      |1    |      |
|14. Күннің сыртқы қабаттарының температурасын анықтау            |1    |      |
|15. Жұлдыздардың жарқырауы мен жұлдыз шамасын анықтау            |1    |      |
|Барлығы                                                          |15   |      |





                 СТУДЕНТТЕРДІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСЫ ҮШІН ТАПСЫРМАЛАР


5.1.Эклиптикалық  координатолар  жуйлері
5.2.Сфералық үш бұруш.
5.3.Жердің жасамды серіктерінің қозғалысы. Ғарыштық аппаратарының
қозғалысы.
5.4. Астрономиялық өлшембірлігінің анықталуы.
          5.5. Жер айналысының біртек сіздігі. Эфемериттік уақыт
          5.6. Жылдағы тұтылыстардың жалпы саны. Сарос.
          5.7. Секстант. Меридиандық дөнгелек.
      5.8. Астрономиялық сағаттарымен хронометрлер.
      5.9. Аспан денелердің химиялық құрамымен тығыздығын анықтау.
          5.10. Радиолокациялық әдістер тұралы ұғым.
          5.11. Күн белсендігінің циклы.
      5.12. Зодиакалды жарық.
      5.13. Жұлдыздардың ортасындағы физикалық шартары.
      5.14. Ғарыштық сәулелер мен галактикалық корона.
      5.15. Кант, Лаплас және Джинс болжамдары.


             6. «АСТРОНОМИЯ» ПӘН БОЙЫНША ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КАРТАСЫ


      Кесте 3 – Пән бойынша оқу-әдістемелік картасы
|Тақырыбы                                        |Көркемдік |Өздік    |Бақылау|
|                                                |құралдар, |оқуға    |түрі   |
|                                                |ОТҚ,      |арналған |       |
|                                                |плакаттар,|сұрақтар |       |
|                                                |лаборатори|         |       |
|                                                |ялық стенд|         |       |
|Дәріс сабағы            |Практикалық |Лаборатори|          |         |       |
|                        |сабақ       |ялық сабақ|          |         |       |
|1                       |2           |3         |4         |5        |6      |
|1.Кіріспе. Пәнге        |1. Аспан    |          |плакаттар |СӨЖ№1    |Конспек|
|кіріспе. Астрономияның  |координатала|          |          |         |т      |
|іргеле ұғымдар.         |р жүйелері. |          |          |         |Ауызша |
|                        |            |          |          |         |сұрау  |
|2.Сфералық астрономиядан|2. Уақытты  |          |          |СӨЖ№2    |Конспек|
|негізгі деректер        |өлшеу       |          |          |         |т      |
|                        |            |          |          |         |Ауызша |
|                        |            |          |          |         |сұрау  |
|3.Планеталардың         |3.          |          |плакаттар |СӨЖ№3    |Тест.  |
|бақыланатың және нақты  |Календарлар |          |          |         |Конспек|
|қозғалыстары. Ай мен    |            |          |          |         |т      |
|Күннің бақыланатын      |            |          |          |         |       |
|қозғалыстар             |            |          |          |         |       |
|4.Планетаралдың         |4.          |          |          |СӨЖ№4    |Конспек|
|бақыланатың және нақты  |Планеталарды|          |          |         |т      |
|қозғалыстары. Жұлдызды  |ң қозғалысы |          |          |         |Ауызша |
|аспандағы планеталардың |            |          |          |         |сұрау  |
|бақыланатын             |            |          |          |         |       |
|қозғалыстары. Кеплер    |            |          |          |         |       |
|заңдары                 |            |          |          |         |       |
|5.Аспан денелердің      |5. Ғарыштық |          |          |СӨЖ№5    |Конспек|
|массаларын, өлшемдерін, |аппараттарды|          |          |         |т      |
|формаларын және оларға  |ң қозғалысы |          |          |         |Ауызша |
|дейін қашықтықты        |            |          |          |         |сұрау  |
|анықтау. Жер радиусын   |            |          |          |         |       |
|анықтау. Жердін өлшемі  |            |          |          |         |       |
|мен формасы             |            |          |          |         |       |
|6.Аспан денелердің      |6. Күн      |          |          |СӨЖ№6    |Конспек|
|массаларын, өлшемдерін, |жүйесіндегі |          |          |         |т      |
|формаларын және оларға  |планеталарды|          |          |         |Бақылау|
|дейін қашықтықты        |ң массаларын|          |          |         |жұмыс  |
|анықтау. Аспан денелерге|анықтау     |          |          |         |       |
|дейінгі қашықтықтарды   |            |          |          |         |       |
|анықтау. Күн жуйесіндегі|            |          |          |         |       |
|өлшемдерді және         |            |          |          |         |       |
|қашықтықтарды анықтау   |            |          |          |         |       |
|7.Ай тұтылыстары. Ай    |7. Күн      |          |плакаттар |СӨЖ№7    |Конспек|
|орбитасы және оның      |жүйесіндегі |          |          |         |т      |
|өзгерістері. Ай айнаудың|планеталарды|          |          |         |Коллокв|
|периодтары. Ай          |ң өлшемдерін|          |          |         |иум    |
|тұтылыстары.            |анықтау     |          |          |         |       |
|8.Күн тұтылыстары. Күн  |8. Үш және  |          |плакаттар |СӨЖ№8    |Конспек|
|және ай тұтылыстарның   |одан көп    |          |          |         |т      |
|болу шартары.           |денелер     |          |          |         |Ауызша |
|Тәжірибелік             |есебі       |          |          |         |сұрау  |
|астрономияның негізгі   |            |          |          |         |       |
|есептері мен саймандары.|            |          |          |         |       |
|Практикалық             |            |          |          |         |       |
|астрономияның есептері. |            |          |          |         |       |
|Телескоптар мен         |            |          |          |         |       |
|радиотелескоптар.       |            |          |          |         |       |
|Астрономиялық құбыр.    |            |          |          |         |       |
|Негізгі астрономиялық   |            |          |          |         |       |
|сипаттамаларды анықтау  |            |          |          |         |       |
|9.Күн. Күн жуйесі. Күн  |9.          |          |          |СӨЖ№9    |Конспек|
|туралы негізгі деректер.|Бақылауларда|          |          |         |т      |
|Күннің химиялық         |н тәулік    |          |          |         |Ауызша |
|қурамымен спектірі.     |және жылдық |          |          |         |сұрау  |
|Күннің жалпы құрылысы   |параллакстар|          |          |         |       |
|және атмосферасы        |ды анықтау  |          |          |         |       |
|10.Күн. Күн жуйесі. Күн |10. Жердегі |          |плакаттар |СӨЖ   №10|Тест.  |
|белсенділігі. Күн       |нәрсенің    |          |          |         |Конспек|
|жуйісінің құрамы мен    |азимутын    |          |          |         |т      |
|масштабтары. Жер тобының|анықтау     |          |          |         |       |
|планеталары. Кометалар. |            |          |          |         |       |
|метеориоттер            |            |          |          |         |       |
|11.Жұлдыздар. Жұлдыздар |11.         |          |плакаттар |СӨЖ   №  |Конспек|
|оларға дейінгі қашықтық.|Тәжерибелік |          |          |11       |т      |
|Кәдімгі жұлдыздар.      |астрономияны|          |          |         |Ауызша |
|Жарқырау және абсолюттік|ң есептері  |          |          |         |сұрау  |
|жұлдыз шамасы           |            |          |          |         |       |
|12.Жұлдыздар. Қос       |12. Жұлдыз  |          |плакаттар |СӨЖ №12  |Конспек|
|жұлдыздар. Айнымалы және|карталарымен|          |          |         |т      |
|стационарлық емес       |жұмыс жасау |          |          |         |Ауызша |
|жұлдыздар. Жұлдыздардың |            |          |          |         |сұрау  |
|эволюциясы.             |            |          |          |         |       |
|13.Жұлдыздар.           |13.         |          |плакаттар |СӨЖ      |Тест.  |
|Галактикадағы           |Тәжерибелік |          |          |№13      |Конспек|
|жұлдыздардың қозғалысы. |астрофизика |          |          |         |т      |
|Жұлдыздардың жинақтары. |            |          |          |         |       |
|Жұлдыздардың пайда болуы|            |          |          |         |       |
|14.Галактика.           |14. Күннің  |          |          |СӨЖ №14  |Конспек|
|Галактикалардың түрлері,|сыртқы      |          |          |         |т      |
|олардың құрылысымен     |қабаттарының|          |          |         |Бақылау|
|физикалық сипаттамалары.|температурас|          |          |         |жұмыс  |
|Галактикалардың         |ын анықтау  |          |          |         |       |
|ядросының белсенділігі  |            |          |          |         |       |
|және квазарлар.         |            |          |          |         |       |
|Галактикалардың         |            |          |          |         |       |
|кеңістіктік таралуы және|            |          |          |         |       |
|эволюциясы              |            |          |          |         |       |
|15.Галактика. Біздің    |15.         |          |плакаттар |СӨЖ №15  |Конспек|
|Галактика. Хаббл заңы.  |Жұлдыздардың|          |          |         |т      |
|Біртекті изотропты      |жарқырауы   |          |          |         |Коллокв|
|Әлемнің үлгілері.       |мен жұлдыз  |          |          |         |иум    |
|Әлемнің эволюциясы.     |шамасын     |          |          |         |       |
|                        |анықтау     |          |          |         |       |



      7. ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТТЕРМЕН ҚАМТАМАСЫЗ-ДАНДЫРУ КАРТАСЫ


      Кесте 4 - Оқу-әдістемелік әдебиеттермен қамтамасыздандыру картасы


|Оқулықтардың, оқу-әдістемелік құралдардың      |Экзем-пл|Студент|Қамтамасыз-|
|атаулары                                       |яр саны |тер    |дандыру    |
|                                               |        |саны   |пайызы     |
|1                                              |2       |3      |4          |
|Кононович Э.В., Мороз В.И. Общий курс          |1       |5      |20         |
|астрономии. - М.: УРСС,2001.-544с.             |        |       |           |
|Монтенбрук О.,Пфлегер Т. Астрономия на         |1       |5      |20         |
|персональном компьютере. - СПб.:               |        |       |           |
|Питер,2002.-320с.                              |        |       |           |
|Жаров В.Е. Сферическая астрономия. -  М.:      |1       |5      |20         |
|Наука.2002.-256с.                              |        |       |           |
|Иванов В.В., Кривов А.В., Денисенков И.А.      |1       |5      |20         |
|Парадоксальная Вселенная. – СПб.: Изд-во СПбГУ,|        |       |           |
|1997.                                          |        |       |           |
|Ранцини Ж. Космос. Сверхновый атлас Вселенной./|1       |5      |20         |
|Пер. с англ. Г. Семеновой. – М.: Эксмо. 2005.  |        |       |           |
|-216с.                                         |        |       |           |
|Бакулин П. И., Кононович Э. В., Мороз В. И.    |2       |5      |40         |
|Курс общей астрономии.- М.: Наука,1974.-512 с. |        |       |           |
|Хлопов  М.Ю. Космомикрофизика. – М., 2003      |1       |5      |20         |












    8 ӘДЕБИЕТ

    8.1. Негізгі
8.1.1 Кононович Э.В., Мороз В.И. Общий курс астрономии. - М.: УРСС,2001.-
544с.
8.1.2 Монтенбрук О.,Пфлегер Т. Астрономия на персональном компьютере. -
СПб.: Питер,2002.-320с.
8.1.3 Жаров В.Е. Сферическая астрономия. -  М.: Наука.2002.-256с.
8.1.4 Иванов В.В., Кривов А.В., Денисенков И.А. Парадоксальная Вселенная. –
СПб.: Изд-во СПбГУ, 1997.
8.1.5 Ранцини Ж. Космос. Сверхновый атлас Вселенной./ Пер. с англ. Г.
Семеновой. – М.: Эксмо. 2005. -216с.
8.1.6 Бакулин П. И., Кононович Э. В., Мороз В. И. Курс общей астрономии.-
М.: Наука,1974.-512 с.
8.1.7 Хлопов  М.Ю. Космомикрофизика. – М., 2003


    8.2. Қосымша
   8.2.1  Бакулин П.И., Кононович Э.И., Мороз В.И. Курс общей астрономии.-
   М.: Наука, 1983.
   8.2.2  Дагаев М.М., Демин В.Г., Климишин И.А., Чаругин В.А. Астрономия.
   (уч. пос.)- М.: Просвещение, 1983.
   8.2.3 Климишин И.А. Астрономия наших дней.-М.: Наука, 1986.
     8.2.4  Воронцов-Вельяминов Б.А. Сборник задач и практических
упражнений по астрономии. - М.: Наука, 1972
     8.2.5  Шкловский И.С.Звезды. Их рождение, жизнь и смерть.- М.:
Наука,1977
     8.2.6  Гинзбург В.Л. О физике и астрофизике. – М.: Наука, 1980.
     8.2.7  Хойл Ф. Галактики, ядра и квазары.- М.: Мир, 1968.
     8.2.8  Гинзбург В.Л. Современная астрофизика.- М.: Наука.1970.
     8.2.9  Новиков И.Д. Эволюция Вселенной.- М.: Наука. 1983.
     8.2.10  Росси Б. Космические лучи.- М.: Атомиздат
     8.2.11 Ысқақов М. Халық календары. -  Алматы , 2009
     8.2.12 Әбишев Х. Аспан сыры. – Алматы, 2009
     8.2.13 Көшеров Т. Электронды есептеуіш машина физика мен астрономияда.
– Алматы., 2000
















Пәндер