Файл қосу
Әскери патриоттық тәрбие негіздері
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Семей каласы Шәкәрім атындағы мемлекеттік университет
Жаратылыстану ғылымдар факультеті
Дене шынықтыру және бастапқы әскери дайындық ілімдері мен әдістелері
кафедрасы
«ӘСКЕРИ – ПАТРИОТТЫҚ ТӘРБИЕ НЕГІЗДЕРІ»
ПӘНІ БОЙЫНША ОҚУ - ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН
«050104- Бастапқы әскери дайындық»
мамандығына
Семей 2013ж.
Құрастырушы: Ибраев Б.М.- аға оқытушы
Әскери патриоттық тәрбиені өткізу мен ұйымдастыруда келешек бастауыш
әскери дайындығы оқытушы-ұйымдастырушысына қажетті әдістемелік білім мен
дағдыны барлық оқу орны сабақтарында, оқу-далалық жиындарда, қорғаныс-
спорттық сауықтыру лагерлерінде және сабақтан тыс уақытта пайдалана алуы
көзделеді.
Бастапқы әскери дайындығы оқытушы-ұйымдастырушысы мамандығы бойынша
студенттерді дайындаудың бірден–бір негізгі пәні «Әскери патриоттық тәрбие
негіздері» пәні. Әскери-патриоттық тәрбиені ұйымдастыру мен өткізу үшін
бастапқы әскери дайындығын болашақ оқытушы-ұйымдастырушысы ретінде
студенттерге қажетті әдістемелік білімдер мен дағдылар оқу орнындағы барлық
сабақтарда, оқу-алаңдарында, қорғаныс-спорттық сауықтыру лагерінде және
сабақтан тыс уақытта қалыптастырылады.
Әскери-патриоттық тәрбиелеу сабақтары, дәрістер, семинар және іс жүзінде
сабақтарда техникалық құралдарды пайдаланып оқыту формалары негізінде
өткізіледі. Материалды оқыту кезінде оқу сұрақтары мәселелерін кең түрде
тәжірибелеу керек.
2006 жылғы қабылданған ҚР МЖМБС және типтік бағдарламаға сәйкес
жасалынған.
©.Семей қ. Шәкәрім ат. Мемлекеттік университет
1. ОҚУ ПӘНІНІҢ СИПАТТАМАСЫ – SYLLABUS
1. Оқытушылар туралы мәліметтер:
Ибраев Б.М. – аға оқытушы
1.2 Пән туралы мәлімет:
Әскери патриоттық тәрбие негіздері
Барлығы 3 кредит
Өткізу орны –3 ғимарат
Оқу жоспарының көшірмесі:
|Курс |Семест|Несиеле|
| |р |р |
|Всего баллов |100 |300 |
|Посещение и подготовка к |10 |30 |
|аудиторным занятиям – эти баллы не| | |
|вносятся в электронный журнал, | | |
|преподаватель отмечает только факт| | |
|отсутствия обучающегося на | | |
|занятиях | | |
|Проверка знаний на практических |35 |105 |
|(семинарских) и лабораторных | | |
|занятиях – устный, письменный, | | |
|комбинированный опрос, | | |
|тест-контроль, дискуссия и др. | | |
|Работа обучающегося под |10 |30 |
|руководством преподавателя (СРОП)| | |
|– тренинги, круглые столы, | | |
|написание эссе, контрольная работа| | |
|и др. | | |
|Самостоятельная работа |25 |75 |
|обучающегося (СРО) – выполнение | | |
|домашних заданий (курсовая работа,| | |
|(проект), расчетно-графическая | | |
|работа, реферат и др.) | | |
|Рубежный контроль – в случае |20 |60 |
|проведения контроля методом | | |
|компьютерного тестирования (при | | |
|тезаурусном подходе) выделенные | | |
|баллы вносятся преподавателем в | | |
|колонку «Компьютерное | | |
|тестирование» | | |
.
Білім бағалау критериялары
|%-тік |критериялар |
|тақырып| |
|тар | |
|0 - 49|Жоспар бойынша сабақ тақырыптарын |
| |толық білмейді. Көп қателіктер |
| |жібереді. |
|50 - 74|Жауабы дұрыс, бірақ толық емес. |
| |Жоспар бойынша сабақ тақырыбын және |
| |мағанасын терең түсінбеуі. Алған |
| |білімінен қорытынды шығара алмайды. |
|75 – 89|Жауабы толық дұрыс. Ұсынылған |
| |әдебиеттерге сәйкес тақырып |
| |мазмұнын түсініп, дұрыс талқылайды. |
| |Өз ойына қорытынды жасап, түсінгенін|
| |жеткізе біледі. |
|90 – |Жауабы толық дұрыс. Ұсынылған |
|100 |әдебиеттер бойынша тақырыпты жақсы |
| |талқылайды, өз ойына қортынды жасап,|
| |алған білімін дұрыс жеткізе алады. |
| |Барлық сұрақтарға дұрыс толық жауап |
| |береді. |
1.9 Курстың саясатымен процедурасы:
Студенттер міндеті сабақтарға үзбей қатысу, пән бойынша тапсырмаларды
кестеге сәйкес орындау және әдебиетпен кітапхана мен интернет-залында
өзіндік жұмыстар орындау.
Сабаққа кешігу, келмеу және аудиторияда басқа адамдардың білім алуына
кедергі келтіретін жүріс-тұрыс үшін жауапкершілік Студенттің өзінің
қатысуынсыз қорытынды бақылау өткізілмейді. Емтиханға келмеу жағдайлары
ҚарМУ-дың оқу процесін ұйымдастыру ережелерімен реттеледі.
Зерттеу барысында студенттерге қойылатын әкімшілік талаптар:
|1. |Мерзімінде рефераттың|5 балл шегеріледі. |
| |дайын болмауы | |
|2. |Мерзімінде қосымша |2 балл шегеріледі |
| |баяндаманың болмауы | |
|3. |СОӨЖ болмауы |Сабақ тақырыбына |
| | |сәйкес балдар |
| | |шегеріледі |
|4. |Аралық бақылауда |8 балл шегеріледі. |
| |болмауы | |
|5. |Сабаққа кешігулер, |Ағымдық бақылаудан |
| |сабаққа қатыспаулар |балдар шегеріледі |
2. ПӘН БОЙЫНША ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАР
2.1 Күндізгі бөлімнің тақырыптық жоспары
Барлығы (несиелер) 3 кредит
|Рет|Тақырып аттары |Сағат саны |
|№ | | |
| | |Дәр|Сем |СОӨ|СӨЖ |
| | |іс | |Ж | |
|1. |1. Тақырып: Әскери |4 |2 |2 |8 |
| |–патриоттық тәрбие беру | | | | |
| |әдістемесі. | | | | |
|2. |2. Тақырып Қоғамдық |4 |1 |2 |9 |
| |идеялдық консолидация – | | | | |
| |Қазақстанның | | | | |
| |өркениеттенуінің шарты | | | | |
|3. |3.Тақырып. Қазақстан |2 |1 |3 |9 |
| |Республикасының | | | | |
| |мемлекеттік | | | | |
| |концепциясының | | | | |
| |бірбағытылығының | | | | |
| |қалыптасуы | | | | |
|4. |4.Тақырып: Орта оқу |4 |2 |3 |8 |
| |орнындағы | | | | |
| |әскери-патриоттық жұмыс | | | | |
| |мазмұны. | | | | |
|5. |5.Тақырып: Халықтың |4 |1 |2 |8 |
| |әскери және еңбек | | | | |
| |дәстүрінде жастарды | | | | |
| |тәрбиелеу. | | | | |
|6. |6. Тақырып: Бастапқы |4 |2 |3 | |
| |әскери дайындық және | | | | |
| |басқа сабақтарда оқушы | | | | |
| |жастарға әскери | | | | |
| |патриоттық тәрбие беру. | | | | |
|7 |7. Тақырып: Сабақтан тыс |4 |2 |2 |9 |
| |уақытта оқушы жастарға | | | | |
| |әскери-патриоттық тәрбие | | | | |
| |беру. | | | | |
|8 |8. Тақырып: Жаппай |2 |2 |3 |8 |
| |қорғаныс және спорт | | | | |
| |жұмысын өткізу процесінде| | | | |
| |оқушыларға | | | | |
| |әскери-патриоттық тәрбие | | | | |
| |беру. | | | | |
|9 |9. Тақырып: Жастарды |2 |2 |2,5|8,5 |
| |әскери-патриоттық | | | | |
| |тәрбиелеуді одан әрі | | | | |
| |жетілдіру ісінің | | | | |
| |міндеттері мен мәселелері| | | | |
| |және оның тиімді жолдарын| | | | |
| |іздеу. | | | | |
|10 |Барлығы |30 |15 |22,|67,5|
| | | | |5 | |
2.2 Дәрістік сабақтар тезистері
№1.Тақырып: Әскери –патриоттық тәрбие беру әдістемесі 4 сағат.
1. Әскери-патриоттық тәрбиенің жалпы мәселелері
2. Әскери – патриоттық тәрбиенің /тақырыбы/ пәні, мақсаты және
міндеттері.
3. Әскери-патриоттық тәрбиенің әдісі мен формасы
1. Әскери патриоттық тәрбие - жастардың әскери іске қызығушылығына,
арнайы әскери мамандықты меңгеруге, Қазақстан Республикасы Қарулы
күштерінің қатарында борышын өтеуге дайындыққа тәрбиелеу. Әскери–патриоттық
тәрбиенің өзегі отан қорғаушысы жас адамдардың адамгершілік – саяси және
психологиялық сапасын қалыптастыруды құрайды.
Қазақстанның оқу орындарында оқушыларға этностық ерекшеліктердің,
халқымыздың тарихы мен мәдениетін, сондай- ақ халықтың батыр ұл -
қыздарының ерлік істерін назарға алу - бұның бәрі жастарды патриоттыққа
тәрбиелеудің және оны қазіргі жағдайда зерттеудің көкейкестілігін арттыра
түседі.
Сонымен бірге, патриоттық тәрбие аса күрделі міндеттер болып табылды.
Соңғы жылдары қалыптасқан тәрбие жүйесі көпшілік жағдайда сөздік,
мәліметтік сипатта болып, жоғары оқу орындарындағы студенттерді міндетті
түрде қоғамдық - пайдалы іс - әрекетке қатысуын қарастырмады, олардың
патриоттық бағытын дамытуды қиындатты.
Бұл қазіргі таңда көптеген мәселелерді қайта қаруды және студенттерді
жалпы Отанның өткендегі ерлік істерін терең сезіммен ұғынуға баулитындай
тәрбиенің ерекше тиімді формалары мен әдістерін қарастыруды талап етеді.
Әсіресе бүгінгі таңда табандылық, батылдылық, батырлық, қайсарлық көрсету
қажет болып отырғанда аса маңызды.
Еліміздің Президенті Н.Назарбаевтың айтқанындай, біздің алдымызда
«бабаларының игі дәстүрлерін сақтайтын», «күллі әлемге әйгілі әрі сыйлы өз
елінің патриоттары» болатын ұрпақ тәрбиелеу міндеттері тұр. Қазақстан
Республикасының егеменді ел болып ана тілінің мемлекеттік тіл болуымен
қатар өткен тарихымызды қайта қарап, ондағы рухани құндылықтарды елеп -
екшеп, бүгінгі ұрпақ тәрбиесінің кезесіне жарату және рухани құндылықтардың
қорына өлшеусіз үлес қосатын мұраларын зерделеп зерттеу өзекті мәселелердің
бірі болуда.
Патриотизм - мемлекеттің өміршеңдігіне әсер ететін негізгі рухани ізгі
тірегі бола отырып, қоғамның дамуына, азаматтың адамгершілік қасиеттерінің
қалыптасуына отаны үшін жан қиярлықтай іске баратын патриоттық сезім
қандай да болмасын ұлт пен мемлекеттің дамуы мен күн көруін қалыптастырып
негіздейтін әлеуметтік құбылыс.
Патриотизмде - отанға деп жан қиятын, беріліп еңбек ететін барлық
ұлттың ең жақсы әдет-ғұрып өрілген. Патриотизм бауырмалдылықпен тығыз
байланыста болып, ұлтшылдық, сенаратистік, космополиттіктен алшақ.
Патриотизм - бұл отанын сүйетін әр азаматтың өзін-өзі осы жолда паш етуі
жөніндегі әлеуметтік мінез-құлқы, Ресей суверинитеті мен біртұтастығын
сақтауы үшін қызмет етуі, елінің ұлттық қамсыздығын, бір қалыпта дамуын
қадағалауы, әр адамның, әлеуметтік топтардың, қауымның әр саласындағы
ортасында жүрген халықтың өз мүддесінен отанның мүддесін жоғары қоюы.
Басқа да зиялы мемлекеттердегідей Қазақстанда да отанды сүюдің өз
ерекшеліктері бар. Тұжырымдамада ең басты гуманистік бағыттары:
шыдамдылығы, заңға бағынушылығы мен жинақылығы деп атап көрсетеді.
Патриоттық тәрбие беру - жалпы тәрбие үрдістің бір тармағы бола тұра,
мемлекеттік билік органдары мен қоғамдық ұйымдардың, азаматтардың отанға
деген сүйіспеншілігін қалыптастыру.
Жалпы адамзаттық және отандық білім парадигмасындағы патриоттық тәрбие
мәселесі басқа да тәрбиелермен өзара байланыста дами отыра, тұлғаны
дамытуға үлкен ықпал ететін ғылыми зерттеу жұмыстары көптеп саналады.
Солардың ішінде Ресей ғалымы Ю.С.Васютин саяси-идеялық тәрбие беру әскери-
патриоттық тәрбиенің негізі екеніне, оқушылардың Отан қорғауға дайындық
бағытында саяси-мораьдық, дене, әскери-техникалық және әскери дайындықтың
өзара байланыстылығына, әскери-патриоттық тәрбиелеу ісінде ата-ана,
қоғамдық және оқу, әскери орындардың міндеттеріне өз еңбектерінде кеңінен
тоқталады.
Патриотық тәрбие, әсіресе әскери –патриоттық тәрбие мәселесі Ресей
ғалымдарының еңбектерінде негізгі орын алады.
Патриоттық тәрбиені зерттеуші Ресей ғалымдарының бірі Ю.Н.Галанин
«Патриоттық тәрбие – тұлға бойына негізгі рухани құндылықтарды
қалыптастыру. Патриоттық сезімін тәрбиелеу, ерлік дәстүрлерге және әлемдік
жаһандандыру үрдісіне Ресейдің ғылыми техникалық және мәдени тұрғыда
қосқан үлесіне мақтаныш, әр түрлі әскери жағдайларда отанға шын берілген,
отан үшін жанын қиюға дайын болу», – деген тұжырым жасай келе, патриоттық
тәрбиенің негізгі бағыттарын айқындайды. Бұл: азаматтық тәрбие; азаматтық
патриотық тәрбие; ұлттық патриоттық тәрбие; ерлік патриоттық тәрбие; әскери
патриоттық тәрбие деп бөліп қарастырады.
Азаматтық тәрбие – азаматтық сезім, сана, тұлғаның азаматтық сапасын,
нақты азаматтық бағытын, халқына саналы түрде, өз еркімен қызмет етуге
дайын болу. Азаматтық тәрбие азаматтық, азаматтық мәдениет, азаматтық
бағыт тұрғысынан сипатталады. Азаматтық, азаматтық мәдениет тұлғаның
бойында мектептен, әсіресе бастауыш мектепте қалыптасады дейді.
Азаматтық – патриотық тәрбие – жастарға қажетті құқықтарын іс жүзінде
қамтамасыз етуге, жастар мен мемлекет арасындағы құқықтарды қатынастарды
қамтамасыз етуге бағытталады.
Ұлттық –патриоттық тәрбие – оқушылардың бойында кіші отанға деген
сүйіспеншілік сезім, ұлттық дәстүр мен мәдениетке құрметпен қарау, өз
халқына деген мақтаныш сезімінің қалыптасуы (аз халық болса да).
Дәстүрлі халықтық мәдениет ұлттық мәдениеттің негізгі бөлімі дей келе,
халықтық дәтүрлер өмірді түсіну мен бағалауда негізгі орын алатынын
еңбектерге талдаулар жасау арқылы нақтылайды.
Ерлік – патриоттық тәрбие – ата дәстүрлердегі ерлік құндылықтарды
бағалай білу, оған деген мақтаныш сезім, әскери мамандықтарды, айрықша
тарихи күндерді насихаттау. Тарихи күндерді насихаттау, ұлы адамдардың
өмірін таныстыру арқылы оқушылардың бойында патриоттық қасиеттерді
қалыптастыруда негізгі орын алады.
Әскери патриоттық тәрбие – ерлік–патриоттық тәрбиемен тығыз байланыста
оқушылардың бойында терең патриоттық сананы қалыптастыру, отанға қызмет
ету және оны қорғау идеясы, Ресейдің әскер тарихына деген мақтаныш сезімін
тәрбиелеу, әскер мамандықты менгеруге баулу, әскери дәстүрлерді сақтау және
көбейтуге ат салысу.
Қазіргі таңда ТМД елдерінде саяси және қоғамдық саяси ұйымдар мен
бірлестіктер құрылуда.
«Союз несовершеннолетних граждан» (Украина), «Саяси лицей» «Политический
лицей» (Москва қаласы), қоғамдық-саяси орталық «Невада-Семей», жас
парламентарий клубы (Москва қаласы).
Қоғамдық ұйым, бірлестіктер, қозғалыстарға материалдық көмек төмендегі
көмек көздері арқылы жинақталған:
➢ балалардың қол-өнер және техникалық шеберліктерінен түскен қаржылар;
еңбек кооперативтерінде істеген жұмыстары үшін алған ақылары;
➢ өздері шығарған газет-журналдарды сатудан түскен қаржылар;
➢ мүшелік жарнадан (ұйым мен бірлестік мүшелерінің еңбекке жарамдылары
төлейтін міндетті жарна, ал оқушы мен ата-аналар өз еріктерімен
төлеген жарнадан түскен қаржы);
➢ мемлекеттік және қоғамдық ұйымдардан түскен қаржылай көмек.
Көптеген елдердегі қоғамдық ұйымдар мен қозғалыстарға ғылыми-теориялық
тұрғыда талдау жасау барысында түйгеніміз, қоғамдық ұйымдар оқушы-жастардың
жеке тұлға ретінде дамуына, өз ойын еркін айта білуіне, отанын, елін, жерін
сүйетін, қоғамдық қатынаста әртүрлі жағдайлардан шыға білуге баулитынын
байқадық.
2. Қазақстан Республикасындағы білім беру ұйымдарында жастардың алғашқы
әскери дайындығын өткізу мен ұйымдастыру негізгі мәселелердің бірі болып
табылады.
Алғашқы әскери дайындық меншік түрі мен ведомствалық бағыныштылығына
қарамастан, барлық типтегі жалпы білім беретін мектептерде, орта арнаулы
оқу орындарында (колледждерде), кәсіптік-техникалық мектептерде (кәсіптік
мектеп) әскерге шақырылуға дейінгі және әскерге шақырылу жасындағы білім
алушы жастардың міндетті оқытылатын пәні болып табылады.
Алғашқы әскери сабақтарында оқып-үйрету процесінде алғашқы әскери
дайындықтың оқытушы-ұйымдастырушы – үйренуші жастардың азаматтық көзқарасын
қалыптастыру, Қазақстан Республикасы егемендігін қорғау қажеттілігіне көз
жеткізу, әскери қызметке жауапкершілкпен қарауға саналы түрде даяр болуға
үйрету міндеттерін шешеді. Сабақта жастардың әскери анттың рөлі мен мәнін
жете түсінуіне ықпал ету қажет.
Қазақстан Республикасы Қарулы Күштеріне, оның жауынгерлік дәстүрлеріне,
әскер салалары мен түрлеріндегі қызмет атқару ерекшеліктеріне, әскери
мамандыққа деген қызығушылығын дамыту керек, әскери білім алуға ынталандыра
отырып, оларға Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің Жарғылары – бұл
Қарулы Күштердің тұрмыс-тіршілігін белгілейтін заңдар жинағы, сондай-ақ
жарғы талаптарын орындау - әрбір әскери қызметшінің міндеті екендігі
түсіндіреді.
Бүгінгі жаңа қоғамда болып жатқан терең әлеуметтік-экономикалық
өзгерістер алғашқы әскери дайындықтың дамуына жаңа ықпалдарды талап етеді,
қалыптасқан әдіснама мен педагогика ғылымының парадигмаларын өзгертуді
қажет деп санайды. Білім беруді дамыту концепциясы тек қана білімнің
теориялық ұстанымдарынның жаңартылуына бағытталған, ал реформаның негізгі
талаптарына жауап бере алмауда
Сол себеті Қазақстан Республикасының 2005-2010 жылдар аралығында білім
беруді дамытудың мемлекеттік бағдарламасына сәйкес білім берудің әрбір
кезеңдеріне білім жүйелерінің жетілген жаңа үлгілерін енгізу міндеттелді,
оның ішінде, алғашықы әскери дайындықтағы тәрбие парадигмасына айрықша
назар аударылып отыр.
ХХ ғасырдың соңы мен ХХІ ғасырдың басында бұрынғы кеңестік жүйеде өмір
сүрген барлық ТМД елдерінде, оның ішінде Қазақстанда алғашқы әскери
дайындық теориясы мен практикасы мәселесі үлкен дағдарысқа ұшырағаны
айқындалды. Ол дағдарыс: құндылық, мақсаттылық, мазмұндық, технологиялық,
нәтижеліктің деңгейлерінің барлығында да көрініс тапты.
Осындай тарихи - қоғамдық формация жағдайында, ғылыми-педагогикалық
әдебиеттерге жасалған талдау жаңа қоғамдық формацияның даму және қалыптасу
ерекшеліктеріне сәйкес Қазақстанның оқу орындарында оқушылардың көзқарасын
қалыптастыру арқылы болашақ білмді азаматтарды тәрбиелеуде аса маңызды
міндеттердің бірі екендігін көрсетіп отыр.
Қазақстан Республикасының оқу орындарында, мектептерде алғашқы әскери
дайындық пәнін оқыту барысында жан-жақты зерттеу нәтижесінде оқушылардың
көзқарасын, дүниетанымын қалыптастыратын алғашқы әскери дайындық сабағын
өткізудегі рухани-ізгіліктің элементтерін енгізу қажеттігі мен оларды оқу-
тәрбие процесіне енгізу мүмкіндіктерінің арнайы зерттелмеуі алғашқы әскери
сабақтарына ерекше көзқарас қалыптастыру мазмұнының ғылыми-теориялық
тұрғыдан негізделмеуі мен ондағы сабақ өткізудегі рухани-ізеттілік
құндылықтарының кең қолданылмауы арасында түбегейлі қарама-қайшылықтар
туындап отыр.
Бұл отанына шынайы берілген азаматтың жеке басын қалыптастырады, әрбір
адамның өмірлік көзқарасын таңдауды алдын ала анықтайды, сондай-ақ
Қазақстан Республикасының азаматы белсенді, мағыналы, салауатты өмір сүру
тиіс деген түсінікке алып келеді.
Қарулы Күштер Қазақстан Республикасы егемендігнің күзетінде» тарауын
оқып білу кезінде студенттер мынаны білу тиіс:
➢ Қазақстан Республикасы мемлекеттік құрылымын, Қазақстан Республикасы
егемендігінің негізгі белгілерін;
➢ Қазақстан Республикасының конституциялық негіздерін;
➢ Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің рөлі мен орнын;
➢ Қазақстан Республикасынын мемлекеттік нышандарын және әскери
бөлімнің жауынгерлік туының маңызын;
➢ Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің түрлері мен салаларын,
офицерлік және сержанттық құрамның әскери атақтарын әскери-патриоттық
тәрбиенің мазмұнының бір–бірімен өзара тығыз байланысқан екі негізі
компанентті бөліп көрсетуге болады.
Біріншісі кең негізделеді; өмірге деген позитивті көзқарас және негізі
әлеуметтік, тарихи, саяси, әскери және басқа мәселелер бойынша позиция; жан-
дүние, адамгершілік, іскерлік секілді маңызды сапалар (Отанға деген
сүйіспеншілік, заңдылыққа мәртебе, Отанды және оның азаматтарын қорғаудағы
конституциялық міндеттерді орындауға деген жауапгершілік).
Мазмұндық әлеуметтік-педагогикалық компоненті басты, және оның орталығы
болып табылады.
Қазақстан Республикасы Қарулы күштерінің жеке құрамын басқа да
әскерлерді, әскери құрылым және органдарды кәсіби көшіру мәселелер шесіліп
жатқан кезде әскери-патриоттық тәрбиенің мазмұнының рөлі әлдеқайда
жоғарлайды.
Әскери – патриоттық тәрбиенің ерекше компоненті нақты жеке іскерлік
бағытпен сипатталады. Бұл мазмұнның тәжірибелік орындалу әр–бір жас
азаматтың Отанына қызмет етуде оның орнын терең түсінуінде.
Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінде, қызмет етуге қажетті негізгі
сапалар, қасиет дағдыларды құруды қамтамасыз етуге бағытталған.
Ерекше копоненттің негізгі мазмұны Отанға деген сүйспеншілік, азаматтық
және әскери парызға сенімділік, батырлық, тұрақтылық,ерлік болып табылады.
Қазіргі жағдайда жастарды әскри-патриоттық тәрбиелеу мазмұндық басымдылқ
сапасы болып, мына адамгершілік құндылықтар саналады азаматтылық,
мемлекеттік маштаптарға жалпы ұлттылық жеке тұлғаға қоғамдық-мемлекеттік
басымдылық патриоттылық;
➢ өз Отанына шын берілу Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жақсы
дәстүрлерін сақтау және дамыту қиындықтарды жеңуге ұмтылу;
➢ адамгершілік, өзін сыйлау құрметтеу сезімі әлеуметтік–белсенділік,
жауапгершілік.
Шынайы патриотизм-жалпы адамзаттық құндылықтардың маңыздысы болғандықтан
басқа халықтарға, ұлттар мен ұлыстарға сыйластықпен, ізгі ниетті
адамгершілікпен қарауды көздейді. Қазақстан сияқты көпұлтты мемлекетте
жекелеген этностар өкілдерінің ұлттық патриотизмі елде тұратын барлық
халықтың ортақ патриотизмімен тұтас байып отырады.
Өйткені, халық деген ұғымға мемлекеттегі барлық адам, яғни ұлттар,
ұлттық топтар сияды. Көпұлтты мемлекеттегі адамдардың патриотизмі олардың
ұлтаралық қарым-қатынас мәдениетімен ажырағысыз бірлікте қарастырылуға
тиіс.
Мұның мәнісі алдымен, қоғамдағы патриотизмнің екі элементтен тұратынына
байланысты. Олар жалпы яғни барлық ұлт өкілдерінің бойындағы жалпыұлттық
патриотизм және ерекше, яғни жекелеген ұлттардың өкілдеріне тән ұлттық
патриотизм.
Айталық, Қазақстан Республикасында патриотизм бірден жалпықазақстандық
осында тұратын барша ұлттардың жалпыұлттық патриотизмі және қазақтардың,
орыстардың, ұйғырлардың т.б. өзіне тән ерекше ұлттық патриотзмі түрінде
көрінеді. Осылайша, жалпы қазақстандық патриотизмнің даму дәрежесі
ұлтаралық патриотизмнің даму дәрежесі ұлтаралық қарым - қатынас
мәдениетінің даму деңгейін сипаттайды. Ұлтаралық қатынастар мәдениеті
халықтар, ұжымдар арасында және жеке адамдар арасында әртүрлі деңгейде
көрініс береді. Көптеген адмдардың араласып, еңбектес, тағдырлас болуы бұл
байланыстардың сапасын өзгертіп отырады.
«Алтау ала болса - ауыздағы кетеді, төртеу түгел болса - төбедегі
келеді» -деген халық даналығының астарында адамгершілік пен достық
қатынастарыдың мәнін ашатын зор мағына жатыр.
Өзара ынтымақтастық, түсіністік пен татуластық - аса қуатты жасампаз
күштердің негізі міне осында жатыр. Егемендік алып, көк байрағын
көтергеннен бері Қазақстан мемлекеті әлемнің жүзден аса елімен
ынтымақтастық шарттарын жасасты. Оның бәріне бір елдің екінші елдің
байлығына, халқына көз алартпауы, шекара дауын туғызбау, адамгершілік
ниетте қарым - қатынас жасау негіз болған.
Қазақстан Республикасы мен Ресей Федерациясы арасында мәңгілік достық
және татуластық шартына қол қойылуының тарихи маңызы бар.
Әскери–патриоттық тәрбие–мемлекеттік органдардың, қоғамдық
бірлестіктердің және ұйымдардың жастарға жоғары патриоттық түйсікті Отанына
шын берілу, өзінің азаматтық парызын орындауға дайын болуды құруға
бағытталған көп жоспарлы, жүйелі, мақсатты іс- әрекет.
Әскери – патриоттық тәрбиенің мақсаты – жастарда азаматтық
патриоттылықты дамыту. Олардың өмірдің әр саласында керекті белсенді
көрінуін қалыптастыру. Осы мақсаттарға қол жеткізу үшін келесі негізгі
міндеттерді орындау талабы орын алады:
➢ жастардың санасында және сезімінде патриоттық құндылықтарды және
сенімдерді қазақстанның мәдени және тарихи өткеніне ілтипат,
мемлекеттік әсіресе қызыметтік деңгейін көтеруді бекіту;
➢ жастарда Отанға шын берілудің дамуын қамтамасыз ететін тиімді жеке
әскери– патриоттық жүйе құру;
➢ әскери – қызыметтік тәрбие жүйесін тұтас қызымет ету әсерін
қамтамасыз ететін оның ішінде Қазақстан Республикасының Қарулы Күштер
қатарында қызмет етіп жатқандарда қамтамасыз ететін механизм құру.
Қоғам дамуының кейінгі жылдардағы студенттерге патриоттық тәрбие беру
саласында жаңашыл өзгерістерді ұлттық ерлік дәстүр негізінде жүзеге асыру
қазіргі білім мен тәрбие саласында аса маңызды. Осыған орай студенттерге
патриоттық тәрбие беру және кәсіби әрекеттерге даярлаудың қажеттілігі
туындайды.
Патриоттық тәрбие барысында саяси сенімділік Отанға сүйіспеншілік,
тәуелсіз өмір сүріп жатқан мемлекетімізге ынтымақтастық, жалпы отандық
намыскерлік, ел тағдыры, болашағы үшін жауапкершілік, еліміздің
экономикалық даму қарқынын тездетуге үлес қосуға ниеттілік, ғылыми саяси -
моральдық және туған жерін қорғау мақсатындағы әскери әзірлік Отанын саяси
- идеологиялық қауіптерден сақтауға бағыттылық, арам ниеттегі ішкі және
сыртқы жауларға төзбеушілік тәрізді патриоттық сезім қалыптасып дамиды.
Патриоттық тәрбие ұлттық ерлік дәстүр негіздеріне сүйене отырып тұлғалық
болмысты дамытудың озық үлгілерін анықтауға жол ашады Сонымен қатар,
аталған патриоттық тәрбие түрін таңдаудың қағидалары мен қажетті әдістер
және патриоттық тәрбиені жүзеге асыру формалары мен түрлерін сұрыптауға
мүмкіндік береді.
3. Патриоттық тәрбие ұлттық ерлік дәстүр негізінде Отан құндылығын
құптаудың тікелей және жанама түріндегі көрінісінен байқалады. Патриоттық
тәрбие жұмысы барысында біздің жүргізген зерттеулеріміздің маңыздылығы
оқушыларға патриоттық тәрбие берудің ерекшеліктері, мемлекетіміздің ілгері
саясаты мен Қорғаныс Күштерінің міндеттері терең ашылып, Отанды қорғаудың
жолдары дәріптеліп, патриоттық тәрбиенің барлық жүйесі осы білімдерді
пайдалануға бағытталуы қажет.
Патриоттық тәрбие, тәрбиенің барлық негізгі түрлері бағыттарында (саяси
идея, адамгершілік, құқықтық, эстетикалық, еңбек және т.б.) жүзеге асатыны
белгілі. Осы орайда патриоттық тәрбие жүйесінің де өз бетімен дербес саяси
- қоғамдық іс - әрекеттер жүйесіне байланысты күрделі міндеттерді
меңгеретінін ескерген жөн.
Біріншіден, жоғарыда аталған патриотық тәрбие жүйесінің байланыстылығы
мен элементтердің белгілі құрлымы бар.
Екіншіден, патриоттық тәрбие жүйесінде, оның орындалу іс-әрекетінде
байқалатын өзіндік белсенділік болуы қажет.
Үшіншіден, патриоттық тәрбие өзін-өзі басқаратын жүйе. Ол өзіне тиісті
обьекті мен субьектіні механизмді басқарады, амал-жолдар мен әдіс-
тәсілдерді басшылыққа алады.
Төртіншіден, патриоттық тәрбиенің ұлттық ерлік дәстүр негізінде өзіне
тән тарихы бар, кеңестік пен уақытқа байланысты дамитын жүйе.
Бесіншіден, оқушыларға патриоттық тәрбие беруді жүзеге асыру формалары
мен әдістері табиғи және әлеуметтік жүйелермен тығыз байланысты жүзеге
асырылады.
Тәрбиелеу әдістері деп оқушылардың түйсігін және түсінігін құру
мақсатындағы педагогикалық тәсіл және әдістер жиынтығын түсінуге болады.
Әскери – патриоттық тәрбие әдістері мәні бойынша тәрбиелеудің жалпы
әдістері секілді. Әдістерді қолдану жәй нәрсе емес. Ең бастысы әскери –
ұйымдастырушы тәрбиелеудің белсенді әдістерінің қажеттілігін терең түсінуі
керек. Әдістерін үйрету және дамыту қызыметімен қатар тәрбиелеуші ретінде
де іске асырылады.
Әскери жетекші пән бағдарламасымен негізделген шеңберде сабақ мазмұнын
анықтайды. Оқу және тәрбие міндеттерінің шешімін қамтамасыз ететін негізгі
және қосымша фактілерді бөліп көрсетеді. Сабақ жүргізудің тәртібі, түрі
және әдістемесін белгілейді.
Үйрету әдісі - әскери жетекшінің тікелей оқушы түсігіне, сезім, жігеріне
әсер етіп, оқу, еңбек керек болған жағдайда ұрыс кезіндегі әрекетін құрудың
негізгі әдісі.
Алғашқы әскери дайындық сабақтарында үйрету әдістері соғыс және оның
мақсаттары, парыз, Отанды қорғаудағы жеке жауапкершілік, ұрыстағы
жетістікке жету факторлары, әскери ғылым, патриотизм сияқты негізгі
әлеуметтік – саяси түсініктерді меңгертуде кең қолданылады.
Оқыту әдісі – саналы әскери тәртіп негіздерін құру, халқының батырлық
дәстүрлерін дамытуды тәрбиелеуге ұмтылуда да жетекші болып табылады. Оқыту
түсіндіру, дәлелдеу, ақпарат, салыстыру, тәжрибелік көрсету, әдіс –
тәсілдер көмегімен іске асады.
Түсіндіру, көрсету, мазмұны қиын сұрақтарды қарастырғанда әскери қызмет
талаптарын және тәртіптерін қарастырғанда қолданылады.
Дәлелдеу әдісі - кезінде фактілер дәлелдер, мысалдар қолданылады. Бұл
үлкен білімді өз ойын анық түсіндіруді сараптау салыстыра білуді талап
етеді. Ақпарат қатаң ғылыми және нақты дәлелденген болуы керек. Ашық және
дәл фактілермен оқушылардың ойлау қабілетін белсендіруге ұмтылу қажет.
Мысал әдісі - бұл әдістің ең алдымен адамдардың ол обырызға ұмтылуы
жатыр. Оқушыға Отанды қорғау кезінде көрінетін интернационалдық парызды
орындаудағы ерлік, батырлық мысалдарымен әсер ету өз өмірінде сол
мысалдарды ұстануға итермелейді.
Мысалды қолдану тек батырлық, ерлік жасауға ғана итермелеу болмауы тиіс.
Әсіресе батыр іс - әрекетінде оның себеп – салдарын көрсету маңызды.
Мысалдар оқушының өзіндік терең ойлануға, шұғыл шешім қабылдау, іштей соған
дайын болуға тәрбиелеуі керек.
Жаттығу әдісі - оқыту және тәрбиелеудегі жаттығу әдісі оқушылардың
белгілі әрекетті жүйелі қайталауында. Нәтижесінде оларда керекті дағды,
әдеттер қалыптасады, ойлау дамиды.
Оқушыларға алдымен қарапайым, сонан соң күрделі тапсырмаларды көп рет
қайталау пайдалы. Қысқа баяндамалар жазу, әскери тақырыпқа сөз сөйлеу,
сыныптан тыс іс-шараларды ұйымдастыру және өткізу (сабақ, жарыс, көрініс,
дайындықтар).
Ынталандыру әдісі - оқушыда оң мотивті сақтауда және оятуда, олардың
оқушы іс-әрекетінде көруін белсендіруде өзінің күшіне деген сенімді
дамытуда қолданылады.
Ынталандыруды қарапайым міндеттерді орындауда емес салыстырмалы түрде
қиын тапсырмаларды орындағанда қолданған жөн.
Ескерту әдісі - оқушының адамгершілік және тәртіп нормаларына қарсы
әрекетін сынау, керек болғанда тәрбиелеу мақсатында қолданылады. Қандай
болмасын айып ескерту, сендіру әдісімен орайластырып, соның негізінде
құрылуы керек.
Тек басқа әдістер нәтиже бермегенде ғана ескертуге көшеді. Кей кезде жәй
еске салу, ескертулермен шектелу жеткілікті. Ескерту уақытында жариялы
түрде болуы тиіс.
Әскери тәрбиенің мазмұны жеке құрамда әскери қызметке, ұрыстық әрекеттер
жүргізуге қажетті сапалардың (тәртіптілік және атқарушылық, батылдық және
ерлік, инициатива және өзбетімен шешім қабылдағыштық, жауапкершілік және
әскери белсенділік) дамуын анықтайды.
Адамгершілік тәрбие сарбаздардың санасына адамдық мораль, оларда өмірлік
белсенді позиция қалыптасу, қызметте және күнделікті өмірде жоғары
деңгейдегі адамгершілік нормаларын сақтау әдеті, әскери мәрттілік,
ұжымдылық, жолдастық және өзара көмек сезімі, шыншылдық пен шынайылық,
сезімталдық және назар аударғыштық, адамдарға құрметпен қарау және
сыпайыгершілік, мемлекет мүлігіне ықтиятпен қарауды бекіту, нықтауды
қарастырады.
Қазіргі уақытта патриоттық, интернационалдық тәрбиенің маңызы көп
жоғарылады. Ол дегеніміз – өз Отанына деген сүйіспеншілік, біздің еліміздің
халықтар арасындағы достығы, ұлтаралық қатынастағы мәдениет, ұлтшылдық және
нәсілшілдіктің көрінуіне төзбеу, ұлттық шектеушілік және ұлттық
өзімшілдікке жол бермеу.
Негізгі әдебиеттер: [1,5,9,10,18].
№2 тақырып: Қоғамдық идеялдық консолидация – Қазақстанның
өркениеттенуінің шарты 4 сағат.
1. Қазіргі Қазақстанның қоғамдық саяси жағдайы
2. Нақтылы тәуелсіздік
3. Идеяльдық консолидация
1. Жаңа қоғамда оқушыларға патриоттық тәрбие беру жұмыстарын жан – жақты
талдау патриотизм мәнін ашып көрсетуде зеріттеушілер бұл феноменнің тарихи
түбірі біліммен және жеке мемлекеттердің өз жеке – даралығын және ұлттық
тәуелсізділігін сақтаудағы күресіне баса назар аударуларын анықтауға
мүмкіндік берді.
Бұл жерде патриотизм адамдарда көптеген ғасырларда қалыптасатын аса
терең сезім ретінде көрінеді. Мынадай нәрсені айта өткен жөн; қазіргі
уақытта Қазақстанда патриотизмнің белгілі бір концепциялық – құқықтық және
белгілі бір деңгейде базасы қаланған. Ол Қазақстан халқының қазіргі
уақыттағы күйінің, өмір сүріп отырған ортасының бағытқа, тұрақтылыққа қол
жеткізуге болатын жер екенін сезінуіне байланысты.
Біздің Конституциямыздың 1 ст.2 ші бөлімінде Қазақстан Республикасы іс -
әрекеттерінің негізгі қағидаларын міне осыған бағытталған қоғамдық келісім
және саяси тұрақтылық, өз халқының пайдасы үшін экономикалық даму,
мемлекеттік өмірдің аса маңызды сұрақтарын демократиялық әдістермен шешу.
Қазақстан Республикасының тәуелсіздігінің 17 жыл ішінде республиканың
Президентінің Қазақстан мемлекеттілігі, қоғамның идеялық келісімі туралы
көтерген сұрақтары көпшілік ақпарат құралдарында белсенді түрде талқыланды.
Президент бұл күрделі мәселелерге түрлі конфенция, дәстүр өкілдерін жалпы
үйіміз, Отанымыз деген мағынамен біріктіруге міндеттейді.
Әр ұлт өкілдерін біріктіру сол халықтың этникалық, тіл және мәдениеті,
дәстүр және салт ерекшеліктерін сақтай отырып интеграциялаумен негізделген.
Көп ұлтты әлеуметтегі келісім әрбір тұлғаның қоғамдағы әлеуметтік қарым –
қатынас және тарихи дамуындағы субьектісі ретінде тәрбиелеуінде жатыр.
Өзін - өзі сыйлау – басқа ұлт өкілдерін сыйлаумен шартталатын жалпы
азамат құндылықтарын түсіну көзі.
Мұндай интеграциялау элементтерін қарастыру идеологиясы жалпы азамат
құндылықтары секілді интернационализм, гуманизм және қоғамдық келісім
негізінде патриотизм басымдылығы, оның ішінде Қазақстан патриотизміне
сүйінеді.
2. Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев 2006 жылғы 1 наурыздағы
«Қазақстанның әлемдегі бәскеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру
стратегиясы» атты Қазақстан халқына Жодауында жаңа әскери доктрина
негізінде мемелекеттілікті, ұлттық егемендік пен ел тұттастығын нығайту
міндетін қойған болатын. Республикамыздың төңірегіндегі жағдайдың түрліше
даму сценарийлеріне сәйкес әрекет таныту мақсатьында елдің әскери
қауіпсіздігін қамтамасыз ету жүйесін қалыптастыруға бағытталып, даму
бағытына қарай ыңғайлана жүріп жатыр.
Кейінгі кезде әлемде, өңірде және елімізде елеулі өзгерістер болып
жатыр. Қазақстанның геосаяси төңірегіндегі әскери-саяси жағдай күрделі және
болжамдануы қиын болып қана отырған жоқ, сонымен бірге бірқатар жағдайда
шиеленісу үрдісі де байқалып отыр.
Екінші жағынан, біздің мемлекетіміздің халықаралық беделі мен
экономикалық мүмкіндігі әлдеқайда өсті, мұның өзі Қазақстанның әскери
ұйымын дамытудағы сапалық секіріс туралы мәселе қоюға мүмкіндік береді.
Бүгінде бұрынғы 2000 жылғы қабылданған доктринаны одан әрі іске
асырудың, көп ұлтты және өзіміздің әскери жаттығулар тәжірибесін, өскелең
кадр әлеуетін ескере отырып, алдымызға бұрынғыдан өршіл мақсаттар мен
міндеттер қоя аламыз. Қазақстан Республикасының жаңа доктринасында әлемнің
жетекші мемлекеттері әскерлерінің даму үрдісі және ұлттық деңгейдегі әскери
құрылыстың жинақталған тәжірибесі қорытындылады. Мемлекеттің әскери
қауіпсіздігін нығайтуға жәрдемдесетін немесе кедергі келтіретін ішкі
факторларға талдау жасалады. Жаңа доктринада құжаттардың өз сипатын ескере
отырып, Қазақстанға ықтимал әскери катерді бағалауға көп назар аударылған.
Осылайша, жаңа доктрина ел қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, соғыстар мен
әскери жанжалдарды болдырмауға, мемлекеттің әскери ұйымын дамытуға арналған
өзекті көзқарастар жүйесінің жинақталған баяндалуы болмақ. Доктрина
қазақстанның алдағы кезеңге арналған ұлттық қауіпсіздік стратегиясының
қағидаларына, ел Президентінің – Қарулы Күштерінің Жоғарғы Бас
қолбасшысының нұсқауларына негізделген.
Әскери доктринаның құқықтық негізін Қазақстан Республикасы
Конституциясы, ел заңдары, Мемлекет басшысының актілері, сондай-ақ әскери
қауіпсіздікті қамтамасыз ету саласындағы Қазақстан қатысушысы болып
табылатын халықаралық шарттар құрайды. Қазақстанның бейбітсүйгіш бағытына
сәйкес доктринаның таза қорғаныстық сипаты бар, ол әлемдегі және өңірдегі
әскери – саяси жағдайға, мемлекеттің экономикалық және басқа ресурстық
мүмкіндіктеріне берілген кешенді бағаға арқа сүйеді.
Әскери доктрина Қарулы Күштерді, басқа әскерлер мен әскери құрылымдарды
мемлекеттің әскери қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі, Қазақстан
Республикасы үшін өзіндік болып табылатын сынақтар мен қатерлерге және жаңа
халықаралық қалыптарға сай келетін міндеттерді орындауға бағыттайды.
Тұтастай алғанда, доктрина Қазақстан республикасының ұлттық, өңірлік
және жаһандық қауіпсіздік саласындағы ішкі мемлекеттік және халықаралық
қатынастарының түрлі әскери қырларын реттейтін болады.
Жаңа Әскери доктринаны әзірлеу мен қабылдаудың ішкі алғы шарттары
Қазақстан қоғамын әлеуметтік-экономикалық және саяси жаңарту болды, мұның
өзі мемлекеттік құрылымның барлық, соның ішінде әскери де құрамдастарын
жаңартуды қажет етеді.
3. Оқытудың сапасы көбінесе оқу үдірісін ұйымдастыру, жеке құрамды
әскери және саяси дайындау түрлеріне байланысты. Түрлер оқытудың
ұйымдастырушы жағы ретінде үйренушілердің құрамын және тобын, сабақ
құрылымын, оның өткізілетін орнын және ұзақтығын, үйренушінің әрекет етуі
мен айрықшалығын алдын-ала қарастырады. Түрлер үйрету әдістерімен
диалектикалық байланысқан. Олар ішкі және сыртқы ұйымдастыру шарттарын
қамтамасыз етіп, сабақ түрлеріне өзіндік келбет береді және олардың
әсерлілігін күшейтеді. Жеке құрамды оқытудың жалпы түрлерін үш топқа бөлуге
болады:
➢ оқу-жоспарлық (теориялық, практикалық, дайындық сабақтары, ұрыстық
атыс және зымыран ұшыру);
➢ қызметтік-жоспарлық (парктік күндер және шектеулі жұмыс күндері);
➢ қоғамдық-жоспарлық (сабақтан тыс) – бұл техникалық үйірмелер, әскери-
спорттық секциялар, конкурстар, викториналар және басқалар.
Үйретудің жалпы түрлерінің ерекшеліктері қандай?
Теориялық сабақтың әртүріне дәрістер, семинарлар, сыныптық-топтық
сабақтар, әңгімелесу, зертханалық жұмыстар, өз бетімен дайындалу, кеңестер,
артта қалушылармен немесе сабақты жіберіп қойған сарбаздармен қосымша
сабақтар өткізу жатады.
Практикалық сабақтар тактикалық-саптық және тактикалық сабақтар, мәрелік
және атыс позицияларындағы жұмыстар, әскери пост, полигон, танкодром,
аэродром, парк, гараж, плац, спорттық қалашықтардағы сабақтар түрінде
жүргізіліп, сарбаздардың және бөлімнің тәжірибелік дайындығын жетілдіреді.
№3Тақырып: Қазақстан Республикасының мемлекеттік концепциясының
бірбағытылығының қалыптасуы 2 сағат.
1. Мемлекеттілік үлгісі және бір бағытлығы, егемендік параметры;
2. Мемлекеттің бір бағытлығы: жаңа үлгінің инварианты, жетістік жолдары
1. Қазақстан Республикасының интернационалистік мәні олардың кадр
саясатының бұған сай келетін сипатын айқындайды, бұл саясат біздің
еліміздің ұлттық қатынастарға ғылыми басшылық жасау мен оларды басқаруда
маңызды роль атқарады.
Кадр саясатының қазақстандық принцептерінің интернационализмі, бәрінен
бұрын, олардың адамдарды идеялық-саяси, іскерлік және адамгершілік
қасиеттеріне қарай бағалауды, іріктеуді және жоғарлатуды талап
ететіндігінде.
Бұлар - өздерінің табиғаты және мәні жөнінен интернационалдық өлшемдер,
өйткені отандық ісіне берілгендік те, кәсіби біліктілік, ұйымдастырушылық
және басқа қабілеттер де, адамнның моральдық тазалығы да оның қай ұлтқа
жататындығына байланысты емес.
Сонымен қатар бұл – интернационалистік өлшемдер, өйткені олар
қазақстандық көзқарастың позицияларынан туындайды, онымен ажырағысыз
байланысты.
Өйткені әңгіме жеке адамның идеологиясы мен моралы тұрғысынан,
қазақстандық іскерлік тұрғысынан баға беру туралы болып отыр.
Қазақстан мемлекеті кадрларды бәрінен бұрын ұлттық белгісіне қарай
іріктеу және жоғарылату позициясын ешқашан ұстаған емес. Алайда мұның өзі
олар кадр саясатында ұлттық жағын елемеді дегенді әсте білдірмейді.
Демократиялық құрылыстың алғашқы кезеңінде мемлекеттік органдар мен
олардың аппаратын жетілдірудің жаңа саясаты мұның ең жақсы дәлелі бола
алады, бұл ұлт мәселесін демократиялық құрылыста ерекше маңызды роль
атқарады.
Алайда Қазақстан Республикасының кадр саясатын жүргізуде ұлттық жағының
үлес салмағы қазіргі кездегіден едәуір көп болған кезде де, кадрларды
идеялық-саяси, іскерлік және адамгершілік қасиеттеріне қарай іріктеу мен
жоғарлатудың интернационалистік принцептерінен бас тарту туралы әңгіме
болған жоқ.
Қазақстандық партия ұйымдары, жастар ұйымдары және басқа ұйымдардың
түрлі ұлттардың тиісінше, әділ өкілдігі болуы проблемасы қазақстандық көп
ұлтты мемлекеттің дамуының түрлі кезеңдерінде бірдей жолдармен шешіле
алмайды және олай шешілуі тиіс те емес.
Республикамыздағы ұлттардың даму деңгейлерін одан әрі теңестірудің
бүгінгі күнге де қалып отырған міндеті, әсіресе, жергілікті ұлт өкілдеріне
тиісті ұлт үшін жоғары білікті мамандар кадрларын (студенттер,
магистранттар және т.б.) мақсатты даярлау практикасын белгілі бір уақытқа
сақтауды талап етеді.
Республикамыздан шыққан мамандар кадрларын мақсатын даярлау қажеттігі
идеясын қорғай отырып, сонымен бірге тоқырау жылдарында еліміздің орта,
жоғары оқу орындарына, академиялық институттарға жергілікті халық деп
аталатын ұлттардың өкілдері жіберілгенде әдетте, жоғары қызметтегі партия,
ғылыми қызметкерлердің көпшілігі оқуға және шығармашылдық қызметке даярлығы
жоқ балалары жіберілгенін айтпауға болмайды.
Жоғары білікті мамандар кадрларын мақсатты даярлаудың беделін көтеру
өзекті мәселе болып отыр. Қазақстандық қоғамның одан әрі
демократияландырылуы, халықтың демократиялық өзін-өзі басқаруының тереңдеуі
әр түрлі партиялық, мемлекеттік және басқа органдарда еліміздің барлық
ұлттарының өкілдігін кеңейтуге ерекше қолайлы алғышарттар мен жағдайлар
жасайды.
Қазақстандық мемлекеттік органдарының ұйымдық құрылымы мен әлеуметтік-
мәдени құрылысты басқарудың республикалық формаларын, тәуелсіз елдер
достастығы республикаларына аса маңызды заң жобаларын пікір білдіру үшін
қалыптасқан практикамен басқа да көптеген мәселелерді жетілдіру
принциптерін демократиялық негізде іс жүзіне асыру мүдделеріне қызмет
етеді.
Осының бәрі практикада жалпы қазақстандық бастауларды, қазақстандық көп
ұлтты мемлекеттік өмірінің барлық салаларында интернационалдық және ұлттық
мүдделерді дұрыс ұштастыруға жағдай жасайды.
Қазақстандық демократияны жоспарлы да жан-жақты жетілдіру, ең алдымен
экономикалық және ғылыми-техникалық сипаттағы барған сайын неғұрлым ірі
және күрделі міндеттерді шешу, еліміздің біртұтас халықтық комплекс
шеңберінде тәуелсіз елдер достастығы елдерімен экономикалық өзара байланысы
мен өзара тәуелділігінің күшеюі үдірісінде еліміздің барлық халықтарының
міндеттерді шешудегі біріккен, интернационалдық күш-жігерлерінің, ролі
артады және заңды түрде арта береді.
Біздің көпұлтты мемлекетіміздің негіздерін нығайту бірқатар салалар мен
мәселелерде қазақстандық компетенциясын кеңейтумен конституциялық жағынан
баянды етілді 1995 жылғы конституцияға сәйкес.
Халық бұқарасының мүдделерінің барған сайын барынша ескеріліп отырғанын
және олардың басқаруға қатысуының демократиялық формаларының кеңейтілуін
мынандай факт айқын көрсетеді: заңдарды жоғарғы заң шығарушы орган мәжіліс
пен сенат ғана қабылдап қоймайды, олар сондай-ақ парламент шешімімен
жүргізілетін бүкілхалықтық дауыс беру (референдум) жолымен де қабылдана
алады.
Демек, егер әңгіме белгілі бір заң жобалары жөнінде ұлттың немесе бүкіл
халықтың ерік білдіруі туралы болса, онда мұның өзі парламент арқылы да,
сондай-ақ тікелей де білдіріледі.
Жуырдағы кездің және неғұрлым бұрынғы кездердің тәжірибесі мәселенің
принципті түрде, жалпы теориялық тұрғыдан шешілуі және тіпті демократиялық
централизм принциптерінің конституцияда бекітілуі олардың дәйекті түрде
іске асырылуына өз-өзінен әлі кепілдік бола алмайтындығын көз жеткізе
көрсетті.
2. Қазақстанның мемлекеттік тәуелсіздік алуы оның алдына қиын міндет
қойды - өзіндік, жеке қорғаныс күштерін құру. Қарулы Күштерді құру
республиканың географиялық жағдайын және ерекшеліктерін ескере отырып,
әскери механизмін қайта құруды талап етті. (ҚР Перезиденттінің ҚК құру
туралы жарғысы)
1991 жылы 25-қазанда құрылған Мемлекеттік Қорғаныс Комитеті Қорғаныс
Министрлігіне көшірілді.
Қазіргі күні Қазақстан өз азаматтарының әскери қызметті өтеу тәртібі
және өз аумағындағы қару және техниканың орналасуын өз бетімен анықтайды.
Қазіргі заманғы Қарулы Күштер үлкен емес, жинақы, машықтанған, қазіргі
техникамен жабдықталған, елін қорғау бойынша міндеттерді шеше алатын әскер
болуы керек.
Әскер қаржымен және басқа да материалдық құндылықтармен қамтамасыз
ететін тұтас жүйе керек. Олар:
➢ Қарулы Күштерді ең жаңа қару және техникамен жабдықтау;
➢ Мемлекетті қорғауда басқа мемлекеттке тәуелді болмаға ұмтылу;
➢ Әскери кадрлар дайындау бойынша ТМД және бүкіл елдермен бірігіп жұмыс
істеу;
➢ Өзінің әскери оқу орындарын құру қажеттлігі;
➢ Бірігіп әскери оқу-жаттығу ойындарын өткізу;
➢ Бұйрықтың тілдік мәселелері;
➢ Жарғыға-жатпайтын қарым-қатынасты жою;
➢ Кәсіби армияға күшу.
Қазақстан Республикасының кейбір заң актілері:
➢ Қазақстан Республикасы «Қорғаныс және ҚРҚК» заңы – 22.12.1992жыл.
➢ «ҚРҚК офицері намысы кодексі туралы» - 21.01.1995жыл.
➢ ҚР жаңа Конституциясы Республикалық референдумына қабылданды.
30.08.1995жыл.
«ҚР және РФ арасындағы достық келісім және өзара көмек туралы келісім» -
25.05.1992жыл.
Қазіргі құрылған әскер - ел ішіндегі, қоғамдағы бірлік және патриотизмді
жоғары ұстаудағы маңызы зор.
№4 Тақырып: Орта оқу орнындағы әскери-патриоттық жұмыс мазмұны 4 сағат.
1. Жастардың Отан қорғауға дайындығын тәрбиелеу.
2. Төменгі, орта, үлкен /жасөспірім/ жастағы оқушыларды әскери-патриоттық
тәрбиелеу.
3. Жоспарлы әскери-патриоттық тәрбиелеуге басшылық ету.
1. Біздің мемлекетіміздің ең маңызды қызыметінің бірі жастар мен
оқушыларды әскери – патриоттыққа тәрбиелеу.
Әскери – патриоттық тәрбие алғашқы әскери дайындықпен тығыз байланысты
және жастардың әскери істі меңгеруіне төтенше жағдайларда қорғаныс
әдістерінің жабдықтарын шебер меңгерулері қажет.
1996 жылы бірінші қарашада Қазақстан Республикасы үкіметінің жалпы білім
беретін мектептер мен арнайы орта оқу орындарында алғашқы әскери дайындықты
енгізу туралы қаулысы қабылданған.
Алғашқы әскери дайындық ұйымдастырылып отырған Қазақстан Республикасы
Конституциясы Үкімет, минситрліктер және мемлекеттік комитеттер, жергілікті
атқарушы органдар басшылық жасайды.
Алғашқы әскери дайындық Қазақстан Республикасы Конститутциясының
ережелерін, мемлекеттік қорғаныс негіздерін жастарға оқып-үйрету мақсатында
жүргізіледі.
Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері жарғысында әскери ант берудің
негізгі талаптарын, Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери қызыметтігі
құрметті міндеттерінің маңызын, оның ерекшеліктері мен қырларын Қазақстан
Республикасы Қарулы Күштерінің міндеттерінің маңызын, оның ерекшеліктері
мен қырларын Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің міндеттерін
түсіндіру.
Мектептегі алғашқы әскери дайындық барысында жастар Қазақстан
Республикасы Қарулы Күштерінің даму тарихымен, мінездемесін,
ерекшеліктерімен танысады, «Әскери міндет және әскери қызымет» туралы т.б.
заңдармен, әскери ант пен әскери жарғылардың талаптарын оқып үйреніп, атыс
қаруларының үлгілерімен танысып, азаматтық қорғанысқа қажетті мәліметтер
мен іс- қимылдарға үйренеді.
Осындай қыруар істі жүзеге асыру, әскери істерге үйрету мен әскери
-патриоттық тәрбие берудің санасы, осы істердің ұйтқысы болып табылатын
алғашқы әскери дайындық мұғалімінің біліктілігіне көп байланысты.
Бастапқы әскери дайындық және дене тәрбиесі пәндері бірін - бірі
толықтырып тұрады. Ал бастапқы әскери дайындық пәні жастарды болашақ Отан
қорғауға дайын болуға, патриотизмге тәрбиелейді десек, ол мақсатқа дене
тәрбиесінсіз жету мүмкін емес. Өскелең ұрпақты осындай биік мақсаттарға
жетелеу үшін 1-сыныптан бастап Қазақстандық патриотизмге, Отанын, елін
сүюге тәрбиелеу мектептің негізгі міндеті.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Бас Қолбасшысы еліміздің президенті
Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан Республикасының «Қазақстан - 2030» стратегиялық
даму бағдарламасында бірінші болып ұлттық қауіпсіздік тұратыны бәрімізгі
мәлім.
Ал егеменді ел тірегі - «Қарулы күштер» болса, сол Қарулы күштерге
жастарды мектеп табалдырығынан даярлайтын бастапқы әскери дайындық пәні
болып табылады.
Еліміздің тәуелсіздік алған жылдан бастап бастапқы әскери дайындық пәні,
ерекше мемлекеттік пән ретінде, көптеген саяси - әлеуметтік қиыншылықтарды
жеңе отырып мемлекеттік пән аясында қалыптасып келеді.
Бастапқы әскери дайындық пәнінің әдістемелік жұмысы басқа пәндермен
салыстырғанда қатаң түрде жүйеге келтірілген.
Оған себебі: бұрынғы кеңестер одағы кезінен жинақталған мол тәжірибелік
қор. Бірен -саран тақырыптар идеологиялық тұрғыдан мәнін жоғалтқаны болмаса
әдістемелік нұсқаулар жетерлік.
Ал саяси мәні жоғалған тақырыптар бағдарламадан алынып тасталынған. Тек
осы әдістемелердің қазақ тіліне баламалануы уақыт еншісінде. Мұның бәрі,
әрине, бастапқы әскери дайындық пәнінің ерекше мемлекеттік статусында,
әскери қатаң тәртіптің арқасында деп түсінген жөн.
Оқушыларға әскери - патриоттық тәрбие беру дегеніміз - оларды саяси
моральдық - психологиялық жағынан егемен елін қорғауға дайындау.
Бұл дайындықтың негізгі бағыттары:
➢ еліміздегі Қарулы Күштерге деген қамқорлық, «Жалпыға бірдей әскери
міндет» туралы, еліміздің қорғаныс қабілеті туралы т.б. заңдар мен
қаулы - қаралардың мамұны мен мақсатын түсіндіру;
➢ жастарды саяси қырағылыққа, қазіргі кезеңдегі соғыстың ерекшеліктерін
түсіндіре отырып олардың Отанын қорғау ісіндегі міндеттерін дұрыс
түсіндіруге тәрбиелеу;
➢ аға ұрпақ өкілдерінің ерлік істерін насихаттау, ерлік пен
жанқиярлықтың мәнін түсіндіріп, олардан үлгі алып, мақтан тұтыуға
баулу;
➢ қазіргі кезеңге лайықты саяси - моральдық, психологиялық қасиеттерді
дарыту;
➢ алғашқы әскери және әскери - техникалық білім алуды қамтамасыз ету;
➢ әскери патриоттық тәрбиені жалпы оқу - тәрбие жұмысының негізгі
бөлімі деп қарастырып, оны басқа да тәрбие жұмыстарының түрлерімен
тығыз байланыста жүргізу;
➢ патриоттық тәрбиені студенттердің білімі мен іс-тәжрибесіне, жеке
қасиеттері мен ұлттық ерекшеліктерін ескере отырып, әр түрлі әдістерді
пайдаланып түрлендіре жүргізу;
➢ патриоттық тәрбиені саяси, адамгершілік, еңбексүйгіштік,
эстетикалық және дене тәрбиесімен ұштастыра жүргізу;
➢ патриоттық тәрбиеде студенттердің бастамалық, т.б. ұсыныс талап -
тілектеріне көңіл бөліп ескеру қажет.
Әскери патриоттылыққа тәрбиелеудегі ең басты мақсат, жастарды өзінің
халқына деген адалдыққа, көз жеткізе тәрбиелеуге, олардағы ұлт аралық сезім
рухына, өз отанын қолына қару алып қажырлық пен білгірлік көрсете қорғауға
үнемі дайын болуға, өзінің азаматтық борышын адал орындауға жан – жақты
дамыта тәрбиелеу.
Әскери – патриоттық тәрбие жастарға әскери іске қызығушылыққа, арнайы
әскери мамандықты меңгеруге, Қазақстан Республикасы Қарулы күштерінің
қатарында борышын өтеуге дайындыққа тәрбиелеу.
Әскери – патриоттық тәрбиенің өзегі Отан қорғаушысы жас адамдардың
адамгершілік – саяси және психологиялық сапасын қалыптастыруды құрайды.
Республика азаматының міндеттерін ең қиын жағдайларда, сондай ақ бейбіт
немесе әскери уақытта лайықты орындайтын, әскери қызыметін барлық
ауыртпашылығын табандылықпен өткеруге дайын тұратын. Отанның сенімді
патриоттарын тәрбиелеу қажет.
Командирлер мен басшылардың бұйрықтарымен өкімдері, жарғылары мен әскери
анттың талаптарын мүлтіксіз орындау. Әскери отансүйгіштікке тәрбиелеудің
үшінші бағыты, жастардың дене шынықтыруы. Ол жауынгерлік жағдайында, сондай
–ақ күнделікті әскери шыдамдылық, ауыр дене жүктемелерін өткеруге
қалыптасуына көмек жасайды.
Дене шынықтыру тек қана сергектік пен сенімді көзқарас ғана емес, бұл
бос уақытты дұрыс қолдана білуді ұйымдастыру, Отан қорғауға және еңбек
етуге дайын болуға маңызды әсер етуі болып саналады. Жастарды әскери
қызыметке денесін шынықтырып дайындау ерекше көңіл бөлуді қажет етеді. Жас
адамның дене дамуы, оның денсаулығының жағдайы осы құрметті де, жауапты
ауыр міндеттерді атқауынаөте үлкен маңыз береді.
Жастарға әскери-патриоттық тәрбие беруде ажырамас құрамды бөлігі болып
бұқаралық қорғаныс және спорт жұмыстарын өткізу саналады. Бұл жұмыс біздің
мемлекетімізді қорғау үшін қажетті, әскери білім мен дағдыларды меңгеруіне,
жастардың жоғарғы адамгершілік - саяси және жауынгерлік сапасын
қалыптастыру жүйесіне мемлекеттік және қоғамдық ұйымдардың шаралары кіреді.
Жақсы қойылған бұқаралаық қорғаныс жұмыстары, сыныптан тыс жұмыстарды,
тек сабақта алған білімі, дағдысы мен шеберлігін тәжрбие жүзінде қолданып
бекітуге ғана емес, сонымен қатар оқушылардың жоғарғы адамгершілк – саяси
және жауынгерлік сапасын қалыптастыруға әсерін тигізеді. Әскери жетекші
алғашқы әскери дайындық (АӘД) бөлімдері бойынша осы жұмыстарды жүргізу және
ұйымдастыру үшін тікелей жауапкершілікті атқарады. Ол балалар педагогикалық
ұжымда беделіне, оқушылардың жетекшісі, нағыз тәрбиеші болуы қажет.
Тек сонда ғана ол оқушылармен тығыз байланысты бола алады. Әскери –
патриоттық тәрбие беру нақты – тарихи пікірмен үйлесін тауып, сондай-ақ
уақытпен өзгерген және дамыған барлық болған жайттарды қарастыру ерекше
маңызды екені анық. Бұл қағида барлығынан бұрын, тарихи нақты жағдайдағы
әскери-патриоттық әдістемелер мен оның түрлері, мазмұнына сай
жорамалданады.
Отансүгіштік сезім жасөспірімдерде мынандай шамада дамиды, ерлік
жасауға ұмтылыс, жеңуге өзін аямауға қажеттілік, өзі қатарлы ұжымда өз
орнын табу, олардың сенімін жеңіп алу, ұжымның талабына бағыт жасау және
өзіне жоғары талап қойғыштық, сонымен қатар көптеген жасөспірмдер мектеп
бітірген соң әскери форма киетінін ескерсек, осы кезеңде оларды өз халқына
деген сүйіспеншілікке соғыс ардагерлеріне ауыр еңбектің шынайы сұлулығын
аша отырып құрметтеуге тәрбиелеу өте маңызды.
2. Үлкен орта және кіші жастағы оқушыларды әскери отансүйгіштікке
тәрбиелеу. Отанын қорғау жаңа ұрпақ адамдарын дайындау адам өмірінің соңына
шейін жүзеге асырылатын ұзақ үрдіс. Әр түрлі жастағы оқушыларға әскери
патриоттық тәрбие беруде арнайы айқындалған әсіресе кәсіби-техникалық
мектептер мен мұғалімдер кейде мектеп басшылары әдетте қиындық көреді. Осы
мақсатта әр жастағыларды айырып, яғни олардың отан қорғауға дайындығын
қалыптастырудағы әскери патриоттық тәрбиенің мақсаты мен тапсырмаларын
айқындауға әрекет жасадық. Әскер және әскери-теңіз флоты туралы білім
негізінде, Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің күнделікті еңбектері
мен жауынгерлердің ерлігімен байланыстылылып қалыптастырылады.
Кіші жастағы оқушылар өмірге деген құштарлығын Отан үшін жасалған
ерліктерімен оятады. Оларға азаматтың ұлы отан соғысы кезінде, Ауған
республикасында интернационалдық борышын орындаған кеңес жауынгерлерінің
кеңес жастарының көрсеткен ерліктері туралы тарихтан алынған мысалдар
айтылады. Отанды қорғау туралы тарихи деректер және мәліметтер, барлық
оқулықтарды Отан тақырыбына біріккен бағдарламаларда қаралған.
Кіші оқушылар әр түрлі әскери флот күштеріне, әскери техникаға әртүрлі
қару жараққа қызығушылық танытады.
Тәрбиешілер оқушыларға бірінші кезекте Отан қорғауға ұжымдық сипаттың
маңызын жеңіске жету үшін қазіргі ұрыс әрекеттерін, флот күштері мен
ұрыстың өз аралық пушкалармен жаяу әскердің шабуылы бейнеленген
суреттерінен әсер ететін байқауға болады.
Бұндай сабақтар өткізгенде балаларды ұрыс кезіндегі Қарулы Күштердің
жекеленген түрлерімен таныстыру мақсатты болуға тиіс. Қазіргі, тарихи
дамудың өзгеше жағдайында ұлттық дәстүрлер негізінде патриоттық тәрбие
жүйесінде жұмысы маңызы арта түсті.
Мұның мәнісі-тотаритарлық жүйе дәуірінде ұлттық деген жүйенің аяқасты
болып, жалпы кеңестік тәрбие қолдан жасалғандықтан, жемісі бермегендікте
деп санаймыз. Яғни таптық идеяны ту етіп ұстанған жалаң ұран ұлт мүдесіне
сай келмегендіктен ешқандай жақсылыққа жеткізбеді.
Қазақстан Республикасының тәуелсіздік алған жағдайында патриоттық тәрбие
мәселелері негізінен ұлттық дәстүрлерге сүйене отырып адамдарға ықпал ету
арқылы ғана шешілуі мүмкін. Мұның бірнеше дәйектемелері бар.
Біріншіден, ұлттық дәстүлер адамдарды халықтың материалдық және
мәдениетімен туыстырады.
Екіншіден, ұлттық дәстүрлер халық зердесіне тарихи құндылықтарды
жаңғыртады, ұлттық писхология сипаттарын нығайтады.
Үшіншіден, халық зердесіне тарихи құндылықтарды жаңғырта, ұлттық
психологияны жетілдіре отырып, ұлттық дәстүрлер адамдарды өз халқына, өз
Отанына құрметпен қарауға тәрбиелейді.
Төртіншіден, Қазақстан Республикасы халқының жартысынан астамы жиырма
бес жасқа дейінгі жастар, олардың өмірлік тәжрибесі аз.
Тәрбие дегеніміз – ақыл-ой дамуының, дене тәрбиесі мен кәсіпке үйретідің
шоғырланған түсінігі. Тәрбие ісі тәрбиеленушіге белгілі бір бағытта,
мақсатты және жүйелі әсер етіп, белгілі бір көзқарас, мінез- құлық, адамдық
тәртіп дағды мен машық түрінде бірілсе ғана жемісті болмақ. Бұған, әрине
жеке адамның табиғи жетіліп, өсуін де қосу қажет.
Ұлттық сезім дегеніміз – жеке адамның туған халқының мүддесіне,
тағдырына, оның рухани құндылықтарына қатынасын білдіретін ұлттық санасы.
Ұлттық сезім ұлттың қалыптасуына байланысты ұзақ уақыт бойы дамып,
кемелденеді. Негізгі ұлттық сезім-рухани құбылыс.
Ұлттық патриотизмді қалыптастыруда дәстүрлер шешуші роль атқарады. Бұдан
бұрын жазғанымыздай, қазақ патриотизмі дегеніміз-ең алдымен қазақ халқына
сүйіспеншілікпен қарау, оның ұрпақтан ұрпаққа үзілмей жалғасып келе жатқан
құндылықтарын бойына сіңіру болып табылады.
3. Халқымыздың жауынгерлік және ерлік дәстүрлерінің мол тарихын ескере
отырып патриоттық тәрбиені қалыптастыруда, оқушы жастарға оқу - тәрбие
жұмысында ұлттық ерлік дәстүрінің негізгі элементтерін, оның ішінде
патриоттық тәрбиенің негізгі бағыттарының бірі ерлік және жауынгерлік
тәрбие мазмұнын жан - жақты қамти отырып, кеңінен енгізу қажеттілігі
туындап отыр.
Қазақстан Республикасы әскери доктринасы мен әскери құрылыс
тұжырымдамасында «елжандылық тұрғыда тәрбие беруді жақсартуға бағытталған
кешенді бағдарлама әзірлеу қажет» деген ұсынысын негізге алып, халқымыздың
ерлік және жауынгерлікке байланысты бай мұрасын зерделей отырып патриоттық
тәрбие бағдарламасының мазмұнын қарастыру уақыт талабы.
Патриоттық тәрбие негіздерін қарастыру үстінде қоғамның саяси -
әлеуметтік, қазіргі саяси - әскери өзгерістер, мемлекеттің әскери -
қорғаныс доктринасының мақсаты мен міндеттері, егемен еліміздің
бейбітшілігі мен тұтастығын қорғаудағы әскери іс - әрекеттерге қойылатын
талаптар ескерілді. Студенттермен оқушыларға патриоттық тәрбие беруге
арналған бағдарламасының мақсаты жалғасқан ұлттық дәстүрлер, ата салтқа,
туған өлке, жерге, тілге, Отанға деген сүйіспеншілігін, Отан алдындағы
әскери міндетін атқаруға психологиялық, моральдық дайындықтарын
қалыптастыру.
Студенттер мен оқушыларға ұлттық патриоттық дәстүр арқылы ерлікке
баулуда төмендегідей міндеттерді негізге алдық:
➢ этнопедагогика ұстанымдарын пайдалана отырып, оқушылар бойындағы
патриоттық сана - сезім, адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру;
➢ Қазақстан Республикасының туына, елтаңбасына, әнұранына деген
құрметті қалыптастыру;
➢ ғылымға, білімге деген ықыласын арттыру, өмірлік мақсаттарын
айқындауға, жеке бастың қасиеттерін қалыптастыруға көмектесу.
➢ жат қылықтарға қарсы төзбеушілік және құқықтық қасиеттерді меңгерту;
➢ студенттер мен оқушылардың спорттық мүмкіндіктеріне байланысты дене
шынықтыру түрлеріне бейімдеу;
➢ халқымыздың ерлік және жауынгерлік тарихын, жауынгерлік дәстүрімен
таныстыра отырып, елін, жерін қорғайтын және ұлттық бірлікті,
бейбітшілікті нығайта алатын азамат тәрбиелеу;
Оқушыларды патриоттық дәстүр арқылы ерлікке баулуда төмендегідей
ұстанымдар басшылыққа алынды:
➢ патриоттық жауынгерлік дәстүр негізінде білім мен тәрбие берудің
жүйелігі мен үздіксіздігі.
➢ студенттер мен оқушылар патриоттық дәстүрдің құндылықтарын бағалауда
іс шаралардың байланысы;
➢ патриоттық дәстүрдің тарихи сабақтастығы;
➢
➢ студенттер мен оқушылардың халқымыздың ерлік істеріне деген
көзқарастары, өз пікірлерін толық айта білуі; ата - бабалары ғасырлар
бойы жинақтаған ерлік және жауынгерлік тәрбиесіне байланысты
туындыларды ажырата, талдай, бағалай білуі; ұлттық игі дәстүрлер:
үлкенді құрметтеу, сыйлау, кішіні аялау арқылы туған жерге, елге деген
сезімдерінің дамуы; ата - анасының, туған - туыс, жора жолдастарының
намысын қорғай отырып ұлттық парыз, намыс сезімдерін қалыптастыру; ата
- баба дәстүрімен қоса өзге ұлттың ерлік дәстүрінен мағлұматты болуы,
оларға деген құрмет.
➢ студенттер мен оқушылардың ерлік және жауынгерлік тарихы бойынша
мағлұматтарды меңгеру; мемлекеттік рәміздердің шығу тарихын, оған
деген кұрмет және оны қорғауды өзінің борышы деп санауы; ата - баба
дәстүрінен тәжірибие ала отырып, адам бойындағы ерлік және
жауынгерлікті қалыптастыратын қасиеттерді меңгеру; қоғамдағы болып
жатқан әскери саясатқа байланысты хабар, әңгіме, мақала даярлау және
өз ой -тұжырымдарын ауызша және жазбаша білдіру; әскери, Отан
алдындағы патриоттық міндетті атқаруға психологиялық, моральдық
дайындық және әскери заң мен жарғыларды меңгеру; оны өмірде пайдалана
білуі.
➢ студенттерде оқушыларда батыр, ер деген ұғым туралы түсінігі болуы;
батырлықты қалыптастыратын қасиеттерді білуі; ұлттық әскери және әр
бір ғасырдағы қазақ әскерінің тарихынан, ерлік және жауынгерлік
дәстүрлерінен және тарихи оқиғаларға байланысты жерлерден мағлұматы
болуы; ерлік дәстүрінің игі қасиеттерінен білім мен тәрбие ала отырып,
оны бойына сіңіру және соғыс ардагерлеріне құрмет көрсету, дене
бітімінің дамуы, әскери ойындарға және жарыстарға қатысуы.
➢ студенттердің оқушылардың Отан қорғаудың негізгі теориясын меңгеруі,
дүниежүзілік соғыстардың тарихын, олардың себептерін білуі, осы күнгі
саяси- әскери жағдайдың барысын түсінуі, еңбексүйгіштік, жауаптылық,
өзінің іс - әрекетін дұрыс ұйымдастыруы, әскери - спорт түрлеріне
қатысуы, әскери орындарға саяхат жасауы, президенттік нормативтерін
орындауы, дене бітімінің жасына сай болуы.
➢ студенттердің оқушылардың өз еркімен әскери борышын өтеудің
қажеттілігін түсінуі, әскери қызыметке саналы дайындық жасауы, өмірде
болып жатқан саяси - әскери талаптарды түсінуі, бастапқы әскери
дайындық сабақтарында терең және нақты біліммен қарулануы, әскери -
патриоттық шараларға белсене қатысуы.
Ал дәстүрлер - студенттердің патриоттық тәрбиеде қалыптасқан тұрақтап
және мейілінше мінез-құлықтардың арқасында қалыптасады.
Оқушыларға патриоттық тәрбие беруде біз әдет - ғұрып пен дәстүрлер
тәрбиелік екі міндетті жүзеге асырады деп есептейміз, ол, біріншіден
қоғамдағы патриоттық тәрбиені тұрақтандырудың құралы болып есептелінеді,
екінші жағынан патриоттық тәрбиені студенттердің бойында жаңғыртады, жаңа
іс-әрекеттермен толықтырылады. Дәстүр адамгершілік мінез - құлық пен
патриоттық қасиет - сапалардың (ізгілік, мейірімділік, қайырымдылық,
инабаттылық, батылдық, қайраттылық, төзімділік, еңбексүйгіштілік т.б.)
тұрақтануына, қалыптасуына қажетті бағыттарды айқындайды.
Міне осы аталған қасиет - саналар оқушыларға патриоттық тәрбие берудің
өміршеңдігін дәлелдейді.
№5 тақырып: Халықтың әскери және еңбек дәстүрінде жастарды тәрбиелеу 4
сағат.
1. Әскери және еңбек дәстүрінің болмысы мен оның тәрбиесіне қатысы.
2. Ұрпақтар сабақтастығы концепциясының мазмұны.
3. Қоғамның идеялық нығаюы Қазақстанның прогресттік жағдайы.
1. Еліміздің барлық еңбек дәстүрлерінің болмысы, өздерінің ұлттары кім
болса да, іс жүзінде ұжымдарға – қоғамның әлеуметтік ұяларына біріккен. Бұл
адамдардың қарым-қатынасының ең тұрақты саласы. Қай еңбек ұжымдарында болса
да, оны құрайтын мүшелерінің арасындағы қатынастар өзінің мәні жөнінен
әлеуметтік қатынастар болады. Бірақ бұл қатынастар егер ұжымның әр түрлі
таптары мен әлеуметтік топтары өкілдерінің арасында әр түрлі ұлттардың
адамдары болатын болса, ұлттық қатынастар ретінде де көріне бастайды.
Көп ұлтты еңбек ұжымдарында экономиканы дамыту міндеттерін бірлесіп
шешілуі оларда нағыз іскерлік ынтымақ, творчество ахуалының жасалуына
жетуге, әр түрлі ұлттар адамдарының арасында сенім мен достық қатынастар
орнауына жәрдемдесетін идеялық-адамгершілік ахуалының жасалуына жетуге
мүмкіндік береді.
Жарқын болашақ жолындағы күресте адамдар әрқашан ерлік пен жанқиярлық
көрсетіп келді. Алайда әлеуметтік прогресс жолындағы күрес жылнамасына көз
салсақ, адамдардың күш-қайраты көбіне өз мақсатына жете алмағанын
байқаймыз. Осы күш-қайраттың бірікпеуі, прогресс жолындағы күрескерлер
қатарында топтасқандықтың болмауы ең батыл деген бастамаларды жеңіліске
душар етіп отырды. Ұлы гуманист Эразм Роттердамский «Әлемнің шағымында»
(1517 жыл) адамдарды қан төгіс соғыстарды тоқтату мақсатында бірігуге
шақыра отырып былай деп жар салды: «Сонымен, сіздерді осал жіп емес, адам
үзе алмайтын алмастай берік арқау байланыстыратын болсын, бар ойларыңызды,
бар тәжірибелеріңізді осыған жұмсаңыздар» .
2. Тәрбие-жеке адамның бойында белгілі бір әлеуметтік - саяси және
адамгершілік қасиеттерді; мінез - құлық белгілерін, дағды, сенім, ерік -
жігер қасиеттерін қалыптастыру мақсатында оған нысаналы әрі ұйымдастырылған
түрде ықпал ету жүйесі. Тәрбие әлеуметтік практиканың қоғамдық
қатынастардың типінен туындайтын ерекше формасы болып табылады.
Сондықтан антагонистік қоғамда ол бір жағынан әрдайым таптық мүдделер
мен мақсаттардың қақтығысуымен қабаттасады, ал екінші жағынан - ол қоғамдық
өмірдің түрлі салаларында үстем таптың позициясын нығайтуы, оның
көзқарастарын халық бұқарасына таңуы тиіс.
Жаңа қазақстандық қоғамдық құрылысқа көшу тәрбие беру үдірііісінде халық
мүдделерінің қақтығысуы проблемасының өзін күн тәртібінен түсіреді. Ұлыстар
топтары ассамблия алдында ғылыми, ұлттық-дүниетаныммен қаруланған,
демократиялық мұраттарына шексіз берілген, жан - жақты дамыған жеке адамды
қалыптастыру қажеттігіне байланысты міндеттер комплексі құрады.
Қазақстандықтарға идеялық - саяси, еңбек, адамгершілік, құқықтық,
эстетикалық, діни және дене тәрбиесімен қатар интернационалистік -
патриоттық тәрбие беру биік мақсатты демократиялық мұраттарға жету
жөніндегі қызметі өздерінің сенімімен ұштасқан жан - жақты және үйлесімді
дамыған адамдарды тәрбиелеу мақсатын орындауға бағытталған.
Интернационалистік тәрбие берудің біршама дербестігі және қайсы бір
ерекшелігі бар, мұның өзі елде адамдар қауымдастығының әлеуметтік-тарихи
формалары - ұлттар мен ұлыстардың болуымен айқындалған. Өз кезегінде,
таптарға сараланған Қазақстан қоғамында ұлттардың, ұлыстардың болу
фактісінің өзі, ұлттық сезімдерге, санаға, ұлттық мақтаныш пен қадір-
қасиетке демократиялық мазмұн беруге тиіс таптық интернационолистік тәрбие
қажеттігін алға тартады. Осылайша тәрбие беру міндеттерінің бірі
мәдениеттің, тұрмыстың, әдет - ғұрыптардың, дәстүрлердің және т. б. ұлттық
ерекшеліктерін сақтаушы ретінде көрінетін жеке адамның ұлттық құндылық
ұғымын негіздеу.
Интернационалистік тәрбие демократиялық қоғамда ұлттық өмір саласына
ғылыми, партиялық және мемлекеттік басшылық жасаудың аса маңызды бағытты
дұрыс жолға қойылған бұл тәрбие еліміз халықтарының арасында достықты
нығайтуға, келеңсіз тенденцияларды жоюға, ұлтаралық қатынастар мәдениетін
арттыруға жағдай жасайды.
Ұрпақтар сабақтастығы, әкелердің мұраттарының балаларға мирас болуы,
яғни аға ұрпақ өкілдерінің патриоттық сананы қалыптастыру, халықтар
достығын дамыту жөніндегі тәжірибесін, білімін мұра ету қазақстандық
идеологиялық қызметінің, тәрбие процесін жетілдірудің қажетті шарты.
Демократиялық құрылыс міндеттерінің іс жүзінде орындалуы түрлі жастағы
адамдар ұрпағының біртұтас сапта ойдағыдай ілгерілей алатынын, патриотизм
ортақ мақсаттар жолында, халықтар достығының идеялары жолында күресе
алатынын көрсетеді, өйткені әкелер мен балалардың өздерін ортақ мұраттар
біріктіреді. Елімізде халықтар арасында да, сондай - ақ ұрпақтар арасында
да бірінен - бірі алшақтауға, сенімсіздікке себеп боларлық әлеуметтік негіз
жоқ. Патриоттық және интернационалистік сана Қазақстан халқының рухани,
интеллектілік жеңістерін жас ұрпақтың меңгеруіне тура әрі тікелей
байланысты.
3. Патриот болу - еліміз халықтарының рухани күштерін анықтауға
көмектесу, оларды демократия мүдделері үшін пайдалану деген сөз. Осының
өзінде патриот -интернационалистер ұлттық сипатты ешқашан жоққа шығармайды,
ұлттық сипаттың, ұлттық мүдделердің ақиқат мәнін бұрмалаушылармен идеялық
күрес жүргізеді. Интернационалистік- патриоттық тәрбие практикасы әрбір
қазақстандықтың санасына мынадай ойды жеткізуді мақсат етіп қояды: Патриот
- интернационалист адам халықтардың теңдігі мен тәуелсіздігін танып қана
қоймай, сонымен бірге оларды барлық халықтардың демократияны жетілдіру
жөніндегі міндеттерді шешу жолындағы бірдей жауапкершілігімен ұштастыруға
міндетті. Халықтардың теңдігі, тәуелсіздік идеясының өзі олардың
патриоттық- интернационалдық борышы идеясымен етене бірлікте көрінуі тиіс,
ол идея өз кезегінде, қазақстандықтардың бойында басқа халықтарды құрметтеу
сезімін тәрбиелеуді талап етеді.
Құрметтеу - олардың арасында шынайы туысқандық қатынастарды орнықтыру
мен дамытудың қажетті шарты. Азаматтардың ұлттық қадір-қасиетін құрметтеу
туралы, Қазақстан халықтарының достығын нығайту туралы қағида
конституцияның - еліміздің негізгі заңында баянды етілген.
Кез келген ұлттың, ұлыстың даму процесі, демек бүкіл көп ұлтты Қазақстан
халқының даму процестерімен өзара етене байланыста болады. Осы
қауымдастыққа қатыстылық сезімін тәрбиелеу – патриоттық тәрбиенің ғана
емес, сонымен бірге қоғамның жалпы идеологиялық қызметінің де басты
міндеттерінің бірі, жаңа тарихи қауымдастыққа қатыстылық сезімін
тәрбиелеуде белгілі бір өзгешелік және сонымен бірге қиындық та бар.
Шындығында, егер өз ұлтына қатыстылық сезімі ұрпақтан-ұрпаққа беріліп
келсе, ал адамдардың жаңа тарихи қауымдастығы болып табылатын Қазақстан
халқының бір адамымын деп сезіну - қазақстандық өмір салты, біздің бүкіл
шындығымыз туғызған жаңа әлеуметтік сезім.
Сондықтан бұл бағыттағы жұмысты қүшейту, назарды осы мәселеге
шоғырландыру - өмір алға тартып отырған қажеттілік. Міндет, демек, әрбір
Қазақстан азаматы шаруашылық, әлеуметтік, саяси, идеологиялық, мәдени
міндеттерді шеше отырып, бұл міндеттерді әбден ұғына отырып және де тек
ұлыстың, ұлттың, республиканың өкілі ретінде ғана емес, ең алдымен неғұрлым
кең әлеуметтік және интернационалдық қауымдастық - Қазақстан халқының өкілі
ретінде орындауында.
Бірақ көп нәрсе идеологиялық жұмыстың жақсы жолға қойылуына да
байланысты. Саралай отырып жекелей тұрғыдан қарауға нұқсан келтіру арқылы
істің жалпы көлемімен әуестену, жалпы бұқаралық шаралардың со-ңына түсу әлі
де аз емес. Қазақстан қоғамы, деп атап көрсетілген елімізде бұл халықтардың
- патриоттар мен интернационалистердің жоғары ұйымшылдығының, идеялылығы
мен саналылығының қоғамы.
Қазақстан адамдарына патриоттық және интернационалистік тәрбие берудің
терең ішкі байланысы мен бірлігі демократия әлеуметтік-таптық табиғатынан,
интернационализм мен патриотизм жаршылары түрлі ұлттардың түбегейлі
мүдделерінің бір жерден шығуынан туындайды.
Патриотизм біздің еліміздің халықтарын бір-біріне қарсы қоймайды, қайта
оларды туысқандық бір отбасына топтастырады, демократиялық қоғамды басқа
елдердің халықтарынан бөлектемейді, қайта олардың арасындағы, ең алдымен
достастық елдерімен сан қырлы байланыстардың дамуына жәрдемдеседі.
Патриоттық және интернационалистік тәрбиенің бірлігі ұлттардың, ұлыс-тардың
теңдігіне, біртұтас қазақстандық идеологияға негізделген біздің көп ұлтты
мемлекетіміздің дамуы мен жетілуінің практикасымен нығая түседі.
Қазақстандық демократиялық қоғамның күнбе-күнгі ұйымдастырушылық және
идеялық-тәрбиелік жұмысы бірліктің нығаюына жағдай жасайды.
№ 6 тақырып: Бастапқы әскери дайындық және басқа сабақтарда оқушы
жастарға әскери патриоттық тәрбие беру 4 сағат.
1. Оқу процессі бойынша оқушыларда Отан қорғау дайындығының қалыптасуына
әсер ету қызметі.
2. Тактикалық, оқ ату, саптық дайындықта, сондай-ақ тарих, әдебиет,
география және т.б. пәндерінде оқушылар бойында Отан қорғауға дайын
болу сезімінің қалыптасу ісіне мұғалімнің жүйелі түрде жұмыс істеуі.
3. Қазақстан Республикасының концепциясына ұқсас құрылуы.
1. Елбасының 2005 жылы екінші шілдедегі №74 «Әскери міндеттілік және
әскери қызымет туралы» Заңына сәйкес шыққан Қазақстан Республикасы
Үкіметінің 2006 жылы 24-ші мамырдағы «Мемлекеттік органдардың азаматтық
әскери қызыметке даярлауды ұйымдастыру және қамтамасыз ету ережесін бекіту
туралы» №449 қаулысындағы бірінші қойылым оқу орындарындағы әскерге
шақырылу және әскер жасындағы жастарды бастапқы әскери даярлықтан өткізу
болып отыр.
Жастардың патриоттық тәрбие алып шығуы, оларда қазақстандық
патриотизмге, елжандылыққа, отансүйгіштіке тәрбиелеу жұмысында бастапқы
әскери дайындықтың мәні зор.
Қазақстан Республикасы Жоғарғы Бас Қолбасшысы еліміздің президенті
Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан Республикасының «Қазақстан - 2030» стратегиялық
даму бағдарламасында бірінші болып ұлттық қауіпсіздік тұратыны бәрімізгі
мәлім. қайталайды
Жаңа қоғамның дамуындағы ең маңызды патриоттық тәрбиедегі нәтиже - оның
барысында қалыптасатын жаңа адам. Яғни, бостандықты жеңіп алып, оны қорғай
білетін, болашақты құра білетін, барлық сан - сынақтардан өтіп саяси
мұраттылықты, жеке басының мәдениетін, білімін іс-әрекетте кедеге жарата
көріне алатын патриот. Мұндай -адам, болашақтың нағыз патриоты болумен
бірге, ізбасар интернационалист те бола алады.
Патриоттық тәрбие, ең алдымен, азаматтық тәрбиемен тығыз байланысты
болғандықтан, мұнда өзара қатынастар мен заңдылықтар жүзеге асырылады.
Студентттерге қазақ этнопедагогикасы негізінде патриоттық тәрбие сапасын
қалыптастыру үшін тєрбие барысындағы кез - келген іс - әрекет осы бағытта
жүргізілуі тиіс.
Осыған орай студенттерге патриоттық тәрбие беру сапаларын қалыптастыру
мақсатында этнопедагогика заңдылықтарын анықтауға, оны студенттердің жеке
тұлғалық ішкі сеніміне интелектуалдық, эмоциялық және психологиялық әсерін
көрсетуге талпынамыз.
Қазақстан Республикасының азаматтарына патриоттық тәрбие берудің 2006-
2008 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы азаматтардың бойында жоғары
патриоттық сананы, өзі елі үшін мақтаныш сезімдерін қалыптастыру,
патриоттық тәрбие жүйесін жоспарлы түрде дамыту арқылы Отанның мүдделерін
қорғау жөніндегі азаматтық борыш пен конституциялық міндеттерді орындауға
дайындығын тәрбиелеу мақсатында әзірленді.
Мемлекеттік бағдарламаның мақсаттары, соның ішінде:
Азаматтардың мақсаты топтарының бойында байыпты азаматтық ынтымақтастық
пен қатыстылық, этносаралық және тұлғааралық өзара түсіністіктік сезім
қалыптастыруға ықпал ететін ұйымдастырушылық алғы-шарттары мен шаралар
жүйесін құру;
Тұтастай алғанда мемлекетт пен қоғамның, жеке алғанда мемлекет пен оның
азаматтарының өзара іс-қимылын, атап айтқанда қазақстандық патриотизмді,
төзімділікті адам құқықтары мен бостандықтарын құрметтеу жөніндегі кешенді
іс-шараларды өткізу кезінде қамтамасыз ету;
Өркениетті азаматтық және тұлғааралық қатынастардың қалыптасуына
жағдайлар мен әлеуметтік алғышарттар жасау болып табылады;
Тұтастай алғанда мемлекеттік бағдарлама азаматтардың Отанның мүддесіне
жасампаздық қызымет атқаруды, мемлекетті нығайту, оның ұлттық мүдделерін
қорғау мен тұрақты дамуын қамтамасыз ету үшін қажет маңызды қасиеттерін
дамытуға арналған.
2. Студенттерге патриоттық тәрбие беруді қорғаныс–спорт бағытындағы
өзгедей жұмыс түрлерімен бірге кешенді түрде зерттеуді ұсынымамыз.
Әскерге дейінгі жастар арасында бірінші курс студенттерімен мектептің 11
сынып оқушылары арасында әскери - спорттық жарыс өткізуді ұсынамыз. Жарыс
бағдарламасында арқан тарту, кедергілерден өту, кермеде тартылу,
эстафеталық жарыстар қарастырылған.
Студенттердің аудиториядан тыс іс–шараларына кеш, диспут,теренинг,
спорттық жарыстар, лекция, экскурсиялар сияқты формалары мен түрлері
жүргізілді.
Жоғары оқу орындарында патриоттық тәрбиені бойына дарыта білетін, халық
дәстүрлерін біліп, естіп, онымен таныс болып, дәстүр адамгершілік мінез-
құлық пен патриоттық қасиет сапаларын, қайырымдылық, инабаттылық, батылдық,
қайраттылық, төзімділік, еңбексүйгіштік қасиеттердің қалыптасуына қатысты
бағыттарды айқындауда білім мен тәрбие беретін пәндердің бірі бастауыш
әскери дайындық пәні.
Студенттерге патриоттық тәрбие беруде, өзіндік ой өрісі мен ойдағыдай
еңбектенуіне байланысты оның біліктілігі мен қабілеті дами түсетіні,
тәрбиенің жан – жақты болуы әрі тәрбие түрлеріне байланысты мүмкіндіктердің
жасалуы қажетті дағдыларды меңгеруіне көмектесері сөзсіз. Бұл осы
патриоттық тәрбиенің арасында тарихи қалыптасқан жүйенің үзіліп қалған
жерін қайта жалғастыруға жағдай жасап, қазіргі кезеңдегі патриоттық
тәрбиенің даму ұстанымдарының негізгі бағыттарын айқындайды.
Сондықтан патриоттық тәрбиенің мазмұнын танып білуге студенттерді
болашақ әскери дайындықтың маманы ретінде жүйелі, синергетикалық көзқарас
тұрғысынан қарауға, демек біртұтас патриоттық рухқа үйрету керек.
3. Жоғары білім беру ісінде студенттерге берілетін патриоттық тәрбие
жалпы ортақ сипатта болады және түрлі жарлықтарға, нұсќауларға немесе
патриоттық тәрбие талаптарына сәйкес деңгейіндегі жүргізілетін мақсаттарға
тікелей байланысты.
Сондықтан да іргелі-іргелі университеттерде жоғары білім беру жүйесінде
студенттерге патриоттық тәрбие берудің негізгі қағидалары болып табылатын
бұл ұстанымдардың өзіндік ерекше мазмұны да бар. Бұлардың әрқайсысы
студенттерге патриотттық тәрбие беру жүйесінде іргелі мән – мағынаға ие
болады.
Қазақстан Республикасының азаматтарына патриоттық тәрбие берудің 2006-
2008 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы азаматтардың бойында
жоғарғы патриоттық сананы, өзі елі үшін мақтаныш сезімдерін қалыптастыру,
патриоттық тәрбие жүйесін жоспарлы түрде дамыту арқылы Отанның мүдделерін
қорғау жөніндегі азаматтық борыш пен конституциялық міндеттерді орындауға
дайындығын тәрбиелеу мақсатында әзірленді.
Мемлекеттік бағдарламаның мақсаттары, соның ішінде:
Азаматтардың мақсаты топтарының бойында байыпты азаматтық ынтымақтастық
пен қатыстылық, этносаралық және тұлғааралық өзара түсіністіктік сезім
қалыптастыруға ықпал ететін ұйымдастырушылық алғы-шарттары мен шаралар
жүйесін құру;
Тұтастай алғанда мемлекет пен қоғамның, жеке алғанда мемлекет пен оның
азаматтарының өзара іс-қимылын, атап айтқанда қазақстандық патриотизмді,
төзімділікті адам құқықтары мен бостандықтарын құрметтеу жөніндегі кешенді
іс-шараларды өткізу кезінде қамтамасыз ету;
Өркениетті азаматтық және тұлға аралық қатынастардың қалыптасуына
жағдайлар мен әлеуметтік алғышарттар жасау болып табылады;
№7 тақырып. Сабақтан тыс уақытта оқушы жастарға әскери-патриоттық тәрбие
беру 4 сағат.
1. Оқушы жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеуде түрлі үлгілерді
пайдалану. Халықтың соғыс және еңбек даңқы орындарына саяхат жасауы, соғыс
және еңбек бұрыштарын, бөлмелерін, мұражайларын ашу.
2. Соғыс еңбек ардагерлерімен кездесулер, тақырыптық кештер, қоғамдық-
саяси оқылымдар мен ақпараттарды ұйымдастыру және өткізу. Теориялық
конференцияны дайындау және өткізу. Әскери-патриоттық тақырыпта оқырман
конференциясын өткізу және дәрісті талқылау әдістемесі.
1. Сабақтан тыс атқарылатын жұмыстарды бастапқы әскери дайындық пәнінің
мұғалімі ұйымдастырушысы болып саналады.
Сондықтан мектептің жалпы жылдық жоспарына әскери патриоттық тәрбие
жөнінде және оқу-материалдық базаны жетілдіру жөнінде ұсыныстар енгізуге
тырысады. Мектепте жыл басында әскери-патриоттық кеңес құрылады. Кеңес жыл
бойғы жүргізілетін жұмыстарды жоспарлайды.
Бұрынғы «Зарница», «Орленок» ойындарының орнына «Жас Ұлан», әскери
патриоттық ойынын өткізу ұсынылады. Бірақ ойынның республикалық тұрғыдан
әлі күнге дейін қолдау таппай отырғанының себебі, мақсаты мен қалыпты
ережесі нақты бекітілмеген.
Мектептерде жыл сайын әскери патриоттық айлық өтеді. Айлық жоспарды
кеңес мүшелерімен келісіп, мектеп диреторына бекітіледі. Әсіресе
оқушылардың әнұранды жатқа айтуларын, егемендігіміздің нышандары болып
табылатын мемлекеттік рәміздердің авторларын, олардың гералдика
заңдылықтары бойынша нені білдіріп айшықтайтынын білулеріне баса назар
аударамыз.
Кіші сыныптарда табиғат, қоршаған орта тақырыбында тәрбие сағаттары
өткізілсе, жоғарғы сыныптарда «Отан қорғау-міндеті» туралы түрлі кештермен,
тәрбиелік іс-шаралар өткізіледі. Ал айлық ішінде әр дүйсенбілік жиында
«Ұлан сарбаздарының жылдық тойы», «Отан күзетінде»-деген тақырыптарда сынып
жиындары өткізіледі.
Сонымен қатар Ұлы Отан соғысы және Ауғаныстан соғысы ардагерлерімен
кездесулер де осы айлық аумағында мамыр айында өткізіледі. Ал спорттық
жарыстардан төменгі сыныптарда «Қызыл жалау» ойыны, орта сыныптарда кіші
футбол, пионер, ойындары жарыстар ұйымдастырылса, ал жоғарғы сынып
оқушыларымен басктбол, волейбол, президенттік сынамалар тапсырылады.
Әскери патриоттық айлық кезінде мұғалімдер ұжымының белсенділіктерін
арттыру мақсатында әр аптаның сәрсенбісінде сабақатан тыс уақытта
«денсаулық сағаттары» ұйымдастырылып, шахмат, стол теннисі, үлкен футбол
жарыстары ұйымдастырылады.
Мектеп оқушылары арасында ұлттық спорт ойындарына арналып жасалған
сценарий.
Өтетін мерзімі:
Жарыстың басталуы:
Өтетін орны:
Қатысушылар марш естілісімен ұйымдастыру алқасы мен қонақтарға қарсы
келіп сап түзеп тұрады.
Сапты алғашқы әскери дайындық ұйымдастырушысы басқарады. Ол ұйымдастыру
алқасы төрағасына келіп жарысқа байланысты сап түзеп тұрғаны туралы
хабарлайды.
Жүргізушілер сөзі:
Қайырлы таң жарысқа қатысушы спортшылар мен қонақтар: Сіздерді мектеп
оқушылары арасындағы Ұлттық спорт ойындардан өтетін жарысқа қош келдіңіздер
бүгінгі жарыста мықтыларыңызды жеңіске жетіулеріңізге тілектеспіз.
Сап басқарушы: Тік тұр! Түзел! Туға қарап Тұр! (әнұран ойналады). Еркін
тұр!
Жүргізушілер:
Жарысқа қатысушылар мен қонақтар!
Дәстүрлі мектеп оқушылар арасында өтетін Ұлттық ойындардан өтетін
жарысқа Қош келдіңіздер.
Сөз кезегі беріледі:
Мектеп диреторына беріледі аты жөні;
Шақырылған қонақтарға.
Қойылатын көрсетілімдер:
Көркем гимнастика, Ән «Жан сырым».т.б.
Сөз береіледі жарыстың бас төрешісіне:
Бас төреші:
Жарысқа қатысушылар!
Жарыс арнайы жасалынған бағдарлама бойынша төменгі ретпен өтеді.
1.Тоғызқұмалақ
2.Қол күрестіру
3.Кірдің тасын көтеру
4.Дартц (3 бақылау,5 сынақ).
5.Қазақ күрес
6.Арқан тарту.
Сапты басқарушы:
Тік тұр! Түзел! Жалпы бұйрық «оңға бұрыл!», орындарыңнан алға алаң
бойымен қадамдап бас.
Барлық төрешілер өздерінің жауапталған спорт түрлерінен жарыс өтетін
орынға тұрыңыздар.
Барлық түрлерінен жарыс аяқталғаннан кейін жеңімпаздар марапаттауға сап
түзеп тұрады.
2. Мектептегі оқушылардың пневматикалық мылтықтан оқ ату даярлықтарына
аса назар аударылады. Пәнаралық байланысты пайдалана отырып ән пәнінің
мұғалімдерінің келісімімен ән сабақтарында әр сынып өздеріне патриоттық
тақырыпта әндерін дайындайды.
Сынып жетекшілері «Өмір қауыпсіздік негіздерін» жүргізе отырып жыл
бойына белсенді санитарларын анықтайды. Сол сияқты спортшылар дене
шынықтыру сабақтарында анықталса, әр сыныптың редкоегия мүшелері сурет,
сызу сабақтарында анықталады.
Қарулы Күштердің әскери бөлімшелеріне жоспарлы түрде жоғарғы сынып
оқушыларын апарып, әскери бөлімнің тыныс тіршілігімен сарбаздардың өмір
–салттарымен таныстыру жүргізіледі.
Оқушылардың болашақ сабаз өмірі жайлы түсініктері молайып, әскери
техника мен осы заманғы қаруларын көзбен көріп, қолмен ұстауы қазіргі
заманғы Қарулы Күштер жайында көзқарасын қалыптастырып егемен еліміздің
ертеңіне үлкен сеніммен қарауларына септігін тигізеді.
Қазіргі мектеп өмірінде оқушыларды әскери мамандықтарға қызықтыру
жолында үгіт-насихат жұмыстарын жүргізу маңызды проблемаға айналып барады.
Әсіресе ұлттық мектептердегі түлектер әскери мамандықты таңдаулары
төменгі деңгейде. Оның көрнісін ұлттық мектептерді бітірген балалардың
әскер қатарынан аз көрінуі.
Бұдан шығатын қортынды: Әскери – патриоттық тәрбие бүкіл мектеп ұжымына
байланысты болып, пәнаралық байланыстың арқасында бәрі бір жерден тоғысып
жатады. Тек соған дұрыс бағытбағдар беріп, нұсқау жасай білу – алғашқы
әсери ұйымдастырушысының мақсаты деп есептеймыз.
№ 8 тақырып: Жаппай қорғаныс және спорт жұмысын өткізу процесінде
оқушыларға әскери-патриоттық тәрбие беру 2 сағат.
1. Жаппай қорғаныс және спорт жұмысын жоспарлау және өткізу. Оқу орында
жаппай қорғаныс әдісін және түрлі формаларды пайдалану.
2. «Қалқан», «Ұлан» және тағы басқа әскери-спорттық ойындарды
ұйымдастыру мен өткізу, сондай-ақ дене шынықтыру бойынша «Президенттік
тест» талаптарын орындау
1. Дене шынықтыру және спортпен айналысу болашаққа апарар жол деп елбасы
атап көрсеткендей: «Өзінің ұлт саясатының ұлттық қағидаларға адал
қазақстандықтар бұдан былай да біздің ел халықтарының туысқандық достығын
тынымсыз нығайтып, қазақстандық халықтарды еңбекшілерді патриотизм мен
интернационализм рухында тәрбиелейді...». Бұл тәрбие әрдайым әлеуметтік-
экономикалық, саяси, мәдени және идеологиялық міндеттерді шешуге
бағындырылған, яғни ол әрдайым мейлінше нақты-тарихи сипатта.
Осының өзінде не бір, не екінші аспект бірінші қатарға шығуы мүмкін,
интернационалистік-патриоттық тәрбие берудің практикасында басым болуы
мүмкін, мұның өзі қоғамның нақты міндеттерді шешуінің кезегіне де, сондай-
ақ қоғамды демократияландырудың әрбір кезеңіндегі идеологиялық қызметінің
ерекшеліктеріне де байланысты.
Бұл жұмыста интернационализм мен патриотизмнің демократиялық
концепциясының теориялық негіздерін, ғылыми мазмұнын ашып көрсетудің
демократиялық патриотизм мен интернационализмнің еліміздің барлық
ұлттарының, ұлыстарының әлеуметтік-экономикалық және мәдени прогресіне
тұтасымен қызмет ететіндігінің объективті фактісін негіздеудің зор маңызы
бар.
Отанымыздың астанасындағы халықтар достығы музейінің қызметі туралы
республикалық журналдарда, газеттерде көп жазылды, ол үлгі алуға лайықты
деп қарастырылды. Бірақ, көріп отырғанымыздай, халықтар достығы музейі
республикада ұлттық қатынастарды жетілдіру жөніндегі орталыққа әзірге
шындап айналып отыр.
Халықтар достығы музейлері, интернационалдық достық клубтары,
қазақстандық жаңа дәстүрлер, рәсімдер мен ғұрыптар жөніндегі комиссиялар,
әдетте, өз жұмыстарын тұтас елміз өміріндегі даңқты оқиғалар жақындағанда
ғана жандандыра бастайтынын көрсетіп отыр. Соңғы республикалық басқосуларда
интернационалистік-патриоттық жағдайын ескеретін жаңа формалары мен
әдістерін іздестіруге байыптап назар аударылды.
Тәрбие беру формалары мен әдістері демократияның ілгерілеу қозғалысының
әр кезеңінде қоғам шешетін міндеттерден туындайды; олардың деңгейі әрдайым
жетілдіріліп отырады. Тәрбие берудің формалары мен әдістерің жетілдіру -
кәсіпорындар мен мекемелер жанындағы интернационалистік және патриоттық
тәрбие беру жөніндегі қоғамдардың қамқорлығына алынатын мәселе. Соңғы
жылдары олар барынша кең таратылды.
2. Алғашқы әскери дайындық бойынша мамандық алатын оқушылардың дене
тәрбиесі жөніндегі білімін, іс-тәжірибе жүзінде өтетін кимыл қозғалыс
іскерлігі мен дағдысын, дененің сапалық қасиеттерін дамытып меңгеруі өмір
талабына сай жүргізілуі қажет. Осы тұрғыдан алғанда бүгінгі студент ертедгі
жоғары дәрежелі ұстаздың жастарды тәрбиелеу ұшін өзінің алғашқы әскери
дайындығындағы дене тәрбиесі жұмыстарының киындықтарын өз басынан өткізуі
заңды мәселелерінің бірі деп ұғыну маманданудың алғашқы шарты деп түсіну
абзал.
Жас жауынгерлердің дене тәрбиесіндегі кейбір ерекшеліктері, оның өткізу
әдістемесінде. Жастардың алдында койылатын негізгі мақсат денсаулығын
нығайтып алғашкы әскери колдадбалы дағдысын дамытып жетілдіру, дене
дайындығын жауынгерлерге тән дәрежеге жеткізу.
Ол үшін денесінің қозғалыс сапалары күш жылдамдық, төзімділік, ептілік,
иілгіштікті дамытып күнделікті жауынгерлік өміріндегі қиыншылықтарды жеңіл
өткеріп, өзін-өзі жетілдіру саласына негізін салды. Сонымен қатар, дұрыс
адымдап, тез жүру мен ойлы-қырлы жерлерде жүгіру, шаңғы тебу мен әскери
талабындағы жүгірістерді игеру іскерлігі мен дағдысын қалыптастыру.
Жауынгерлер алдында түрған күрделі козғалыстарды қысқа мерзімде, тиімді
үйреніп шешуде дене тәрбиесінің барлық түрлерімен формаларын дұрыс
пайдаланып жауынгердің алдына қойылған әскери талаптарды бұлжытпай орындау.
Бұл талаптарды орындау барысында тек қана сөз жүзінде емес, берілген
ауырытпалықты біртіндеп қажырлықпен, орындауды қажет етеді. Іскерлігін
керекті дәрежеге жеткізіп іс-тәжірибе түрінде орындап, керек жағдайда
әрқайсысымен жекеленген шараларды өткізу арқылы тәрбиелеу.
«Алау» әскери-спорттық ойын ережесі
«Алау» әскери-спорттық ойынды өткізудегі мақсат:
Әскерге шақырылатын Қазақстан жастарын патриоттық және Қазақстан
Республикасының «Жалпы әскери міндеті мен қызметі» туралы заңды орындауға,
Қазақстан Республикасы Карулы Күштер кызметіне даярлау;
Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің жауынгерлік дәстүрін үйрену,
оқушылардың әскери-техникалык сабағында іскерлік пен дағдыны, жалпы қырып
жоятын қарудан қорғану тәсілдерін, саналы тәртіптіліктің түрлері
ерік,ержүректілік, тапқырлық, батылдық, жауапкершілік пен жолдастық
борышын өтеуге үйрету Президенттік тестіні орындап, салауатты өмір салтын
үгіттеу.
Ойынға қатысушылар
Ойынға жалпы орта білім беретін мектептердің 5-8 сынып оқушылары
қатынасып, мына аталған отрядтар ұйымдастырылады:
➢ Отряд командирі;
➢ Барлаушылар;
➢ Атқыштар;
➢ Санитарлық күзет;
➢ Жауынгерлер листогінің редакторы;
➢ Өрт сөндірушілер тобы;
➢ Байланысшылар;
➢ Қозғалыс көлігін реттеуші.
Отряд командирі ашық дауыспен отряд жиналысында сайланады. Жас
жауынгерлер отряды бір кластың немесе параллель кластың 5-6 немесе 7-8
класс оқушыларынан жасақтанады.
Жас жауынгерлердің жұмыс мазмұны мен ойынды өткізу формасы.
Жас жауынгерлердің әскери-спорттық ойыны «Алау» жұмысының мазмұны:
➢ патриотты-ерлікке тәрбиелеу;
➢ жас жауынгерлердің жалпы дайындығы;
➢ жас жауынгерлер мамандығына дайындау; жер жағдайъшдағы ойын.
Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерінің еңбек пен жауынгерлік
дәстүрлерін үйренуге бағытталған патриоттық-ерлік жұмысы:
➢ Отанға деген сүйіспеншілік сезімін тәрбиелеу,
➢ Қазақстан Республикасының мемлекеттік символы герб, әнұраны мен туын
кұрметтеу;
➢ әскери іске ынтасын аударьш қалыптастыру,
➢ Қазақстан Республикасы Қарулы күшінде барлық ықласымен әскери
міндетін атқару, Қарулы күштердің түрімен танысып, әскерлер
түрлерінің техникасы, қаруы меи әскери мамандықтарды Отан қорғау,
әскери ант, орденмен медальдар үғымын ұғыну.
Қарулы күштердің тарихын білу, әскери бөлімдер мен құрамалардың
жауынгерлік жолын, азаматгық қорғанысыньщ дамуы. Ұлы Отан соғысы
ардагерлерінің ерлігі, мектептін әскери музейінің істерімен танысу Соғыс
және еңбек ардагерлеріне, кайтыс болған жауынгерлердің жанұяларына тұрақты
көңіл аударып, қамқорлық жасау.
Облыстағы әскери бөлімдермен мектеп арасьнда (екі жақты) өзара қарым-
қатынасты орнатып, әскери бөлімдерге барып, техникалары мен жауынгерлердің
өмір-тұрмысымен танысып, Қазақстан Республикасы Қарулы күштерінде өз
міндетін атқарып жүрген мектеп түлектерімен хат-хабар алмасып тұру.
➢ Мектептерде «Жас шекарашы», «Жас байланысшы» клубтарын ұйымдастыру,
шекарашылар отрядымен бағдарламаға сәйкес кездесу өткізу.
Соғыс және еңбек ардагерлерімен Республикалық мектеп-интернат, әскери
училищенің курсантгарымен кездесуді ұйымдастыру. Ерлік туралы сабақтар мен
тақырыптық ойын өткізіп, оқу кештері, әскери патриоттық такырыпта пікір
алысу
Жас жауынгердің жалпы дайындығы
Саптық жаттығу
5-6 сынып оқушылары: үш-екі және бір қатар саппен жүру, бір қатарлы
саптан үш катарлы сапқа бөлініп тұру, бір орында бұрылу, Оң-ға, сол-ға, арт-
қа бұрыл, саптық қадаммен козғалу, жүру кезінде сөйлеу мсн өлең айту.
7-8 сынып оқушылары: қосымша отряд құрамында қозғалыс кезінде бұрылу мен
артқа айналып бұрылуды және мылтық ату дайындығынан өтеді.
5-6 сыньшта Президент тестісіндегі атуды пневматикалық винтовкадан
атады.
7-8 сыныпта Президент тестісіндегі атуды шағын колибрлі винтовкадан
атады.
Азаматтык корғаныс.
5-6 сынып окушылары: мақталы - дәке танғышын дайындау, азаматтық
қорғаныс сигналы бойынша орекет жасау, закымдануда өзара көмек көрсетді 30
минут противогаз киіп отыру.
7-8 сьшып оқушылары қосымша химиялық залалданған жерлерден өту, жалпы
әскери қорғану комплектісін кию, зақымданған адамға противогаз кигізІп,
алғашқы дәргерлік көмек көрсетіп, қолдагы бар саймандарды қолданыгт
зақымданған адамды залалданған жерден алып шығу. Жартылай дизинтификация,
дезактивизация жасап. қорғаныс комплектісімен противогазды залалданған
жерден шыкқаннан соң шешу,
Жас жауынгерлерді мамандыққа дайындау
Отряд командирі түргеп тұрып басқарады, отрядты жорық сапынан тізіле
жүру сапына ауыстырьш одан қайта колонналарға ықшамдау, жер жағдайын
бағдарлау, қарта бойынша топографиялық шартгы белгілерді анықтау. Карта
бойынша сызғышпен арақашықты өлшеу, азимут тапсырмасы бойынша жылжу,
мақсатгы жерге дейінгі қашықтықты өлшеп, жартылай арнайы жөндеу жұмысын
дұрыс жүргізу мен залалданған жерден жүріп өту ережесін білу, жас
жауынгерлердің жалпы дайындығындағында карастырылған әртүрлі әдістер мен
жаттығуларын біліп орындау.
Барлаушылар.
5-6 сынып оқушылары; топографиялык; картаның шартты белгілерін оқып
білу, жер жағдайын бағдарлау, азимут бойынша нәрселерді анықтау, жасырына
білу.
7-8 сынып оқушылары: қосымша топографиялық картада қашықтықтарды өлшеуіш
кұрал мен сызғыш арқылы өлшеп, прибор арқылы радиация деңгейін анықтап,
жолын тауып залалданған жерді айналып өту, командирге мәлімдеме жасау.
Байланысшылар.
5-6 сынып оқушылары: жалаушамен сигнал беру, телефон арқылы хабарлама
жасау, жалауша семафорын білу.
7-8 сынып оқушылары; қосымша телеграф әріптері боиынша жалаушамен хабар
беру, кабель линиясын табу, дала телеграф аппараты мен радиостанциясына
қосып байланысқа шығу, хабарлама беру.
Атқыштар
5-6 сынып окушылары: жорық сапымен жүруді білу, ыкшамдалып тізіле журу.
еңбектеп, әлсін-әлсін жүгіру, граната лақтыру, шабуылға шығу (30 м.
қашықтық).
7-8 сынып оқушылары: косымша жерді бағдарлай білу. Калашников автоматьш
жартылай бөлшектеп жинау, шабуылға шығу (30 м. қашықтық).
Санитарлық күзет мүшесі
5-6 сынып оқушылары: сынық, күю, үсу, қан акқанда алғашқы медициналық
көмек беруді білу, зақымданған адамды алып жүру, дәрі шөптерді медицинада
Іс жүзінде қолдану.
7-8 сыньш оқушылары: алғашқы көмек көрсету ісін жетілдіріп зақымданған
адамды алып жүрудің барлық жолдарын біліп, суға кеткен адамды құтқару оған
алғашқы көмек көрсету) берілген азимут бойынша жүру.
Қозғалыс көлігін реттеуші.
5-6 сынып оқушылары: реттеушінін дене кимылының светофор белгілеріне дәл
келуін білу, жол таңбаларын, жаяу жүретіндердің міңдетін және велосипед
тебуді білу.
7-8 сынып оқушылары: қосымша жол көліктерін жол қилысында өткізу ретін
білу, тоқтау жолының қашықтығын, машиналардың маркасын және оның маңызын
білу.
Өрт сөндірушілер тобы.
5-6 сьнып оқушылары: өрт сөндіру шараларын іс жүзінде жүргізу мен өрт
сөндіргішті қолдану ережесін білу.
7-8 сынып оқушылары шлангларды қолмен қосып, кедергілерден өту (үй,
шарбақ) өрт сөндіргішті өрт сөндіруде қолдана білу.
Жауынгерлер листогінің редакторы
Уақытында листоктар мен сурет стендісін шығару, отряд командріне саяси
мәлімдеме өткізуге көмегін гигізу.
Жер жағдайына байланысты онын өткізу
Жер жағдайына байланысгы 5-6 сьшып оқушылары үшін ойынды жеке еткізеді.
7-8 сынып оқушыларьшен бірге өткізгенде өткізу уакыты қысқартылып,
жеңілдетілген міндеттер қойылады. Ойынның мақсаты отрядтың қимылын меңгеру
үшін жас жауынгердің бір мамандығы бойынша өткізіледі.
Ұлан ойынын ұйымдастыру.
Әскери патриоттық тәрбие (ӘПТ) – бұл Отанды қорғау бойынша қасиетті
борышты өтеуге қажетті жоғарғы психологиялық және адамгершілік – жігер сапа-
ларын қалыптастыруға бағытталған мақсатты процесс.
Жастардың Әскери патриоттық тәрбие бір түріне «Ұлан » әскери – спорттық
ойыны жатады. Ол оқушылардың Алғашқы әскери дайындығы бойынша білімін
нығайтып, Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері қызмет етуіне дайындайды,
сарбазға және жұмысшыға қажетті ептілік, жігер сапаларын дамытады. Ойынға
қосылған орта білім мектептері, колледждер, оның балаларға тигізетін оң
ықпалын жылдам сезінеді.
«Ұлан» ойыны жеке – бір немесе құрама команда үшін бір рет өткізілетін
іс-шарт емес, ол ерлік мектебінің, патриотизм мектебінің жүйелі түрдегі,
көпшілік – қорғаныс және спорттық жұмысының жаппай түрі болып табылады.
«Ұлан» ойыны «Бастапқы әскери дайындық» қатар жасөспірімдерге жас сарбазды
дайындау көлеміндегі қажетті білім мен тәжірибелік дағдыларды алуға және
нығайтуға көмектеседі.
Осылайша, «Бастапқы әскери дайындық» қоғамдық түрі, жастарды сабақтан
тыс қорғаныс- көпшілік және спорттық іс-әрекеттерге қосу арқылы Отанды
қорғауға дайындау жұмысы болып табылады. Бұл ойынға қатысушылар,
ұйымдастырушы мен кеңесшілерге, оның дамуы үшін жан-жақты әсер етіп,
энтузиастарды еңбек еткісі келетін жастарды тарту қажет. Бұл Қазақстан
Республикасының президентінің еліміздің қорғану мүмкіндіктерін нығайту
бойынша айтқан өсиеттерін орындауға қосқан маңызды үлес болып табылады.
Ойынды басқару
Ұлан ойынын ұйымдастырушы Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлігі
мен Қазақстан Республикасы Білім беру және ғылым министрлігі болып
табылады.
Жергілікті жердегі ойынды басқару үшін «Ұлан» және «Алау» ойындарының
басқармасы мен штабтары бекітіледі. Олардың құрамына білім беру
органдарының, әскери комиссариат, әскери бөлім, «Отан» қорғаныс қоғамы,
Төтенше жағдай, Азаматтық қорғаныс, Қызыл Жарты Ай, қосалқы офицерлер
кіреді.
Штабтар ұйымдастыру және әдістемелік басқаруды іске асырып, ойынды
ұйымдастыру мен ұландықтарды дайындау, нұсқауларды қарастырады, бұйрықтар
дайындайды, сабақ өткізеді, сабақ қорытындысын шығарады және т.с.с.
Жастарға әскери-патриоттық тәрбие беру, оларды Қазақстан Республикасының
Қарулы күштерінде міндетін атқару жүмысынын бастамасы болып табылады.
Отынын сүю халқына адал болып жерін корғау бағытындағы жұмыс мектеп жасынан
басталып, орта және жоғары сынып окушыларында арнайы дайындык жүмыстары
аркылы іске асырылады. Осы әскери-патриоттьщ тәрбие беруде әскери-спорттық
ойындардын бірі «Ұлан» - әскери-спорттық ойынының маңызы жоғары. Оны әскери
ойын арқылы жастарымызды еңбек жолы мен әскери дәстүрлерге тәрбиелеп
Қазақстан азаматық ертеңгі күннін қорғаушысы, халқымыздың ардақты
адамдарының болары анық.
«Ұлан» ойыны бір ғана көріністік жеке адаммен жалғыз команданың ойнауы
емес, ол бұқаралык-қорғану мен спорттық жұмыстың жүйелі түрде өтетін
бұкаралық сипаты бар жоспарлы жұмыс. Жастардың әскери-спорттық ойынын
негізінен ержүрек, батыл патриоттар мектебі деп те атауға болады.
Ол жастарды патриоттық рухта, денесін дамыту, шынықтырумен қоса
адамгершілііг қасиетін алғашқы әскери дайындығындағы іскерлігі мен дағдысыы
берік бекітіп, отан алдында міндетін аткаруға алдын-ала дайындайды. «Ұлан»
ойыны алғашқы әскери дайындығынан басқа да мақсатты орындайды. Ол жас
жауынгер дайындығындағы алған білімі мен іс-тәжірибесін жетілдіріп Отан
қорғау бағдарламасьша сәйкес әскери мамандықты игерген ұл-қыздардьң қатарын
көбейтіп жүйелі түрде сабақтан тыс бүқаралық қорғану мектептегі спорттық
жұмыстың мәселелерін кешенді түрде шешеді.
Мектепте «Ұлан» ойынын ұйымдастыру.
Оқу жылының басында 9-сынып оқушыларының жиналысын өткізеді «Ұлан»
ойынына қатысушыларды анықтап, алдарына міндет қойылады:
➢ өз Отанының патриоты болу;
➢ өзін-өзі әскери міндетін атқаруға дайындау ол үшін: кермеде ең кемі
10 рет тартылу, ату, жүзу, Президенттік тестіні орындау;
➢ жақсы оқып, тәртіпті болу;
➢ «Ұлан» командирлсрінщ бұйрықтарын бұлжытпай тез орындау;
➢ үлкенді сыйлап. өзінің сырт бейнесін жинақты ұстау;
➢ әскери-спорттық ойынның белсенді мүшесі болу.
Жиналыс барысында бөлімдер мен взводтар құрылып оның командирлері мен
әскери басылымның редакторы сайланады. 10-11 сынып взводтары мен басқа
взводтар қосылып батальон командирін, оның тәрбие жұмысының орынбасарын.
штаб бастығы мен мүшелерін сайлайды.
Ай сайын командирлерді оқыту жұмысы түрлі кестелік жоспарлар, (Ұлан»
газеті шығарылып, оқу кестелері жасалады. Мектептерде әр аптада «Ұлан» күні
өткізіледі. Оның бағдарламасына ұл балалар үшін: кермеде тартылу, 100 м.
кашықтыққа жүгіру, кіші допты лақтыру.
Қыз балалар үшін: шалқадан жатып, екі қолын желкеге қойып отыру қалпына
келу, кіші допты лақтыру. Басқа күндері: противогаз аппаратын кию, оны
тексеру, 700г гр. граната лақтыру қыздар 500 гр. граната лақтырады. Жұмыс
нәтижесі жарыс күнінің аяғында қортындыланады.
«Ұлан» ойындарын өткізуде әртүрлі дайындық жақтары мен ұйымдастыру
жұмыстары жүргізіледі. «Ұланның» - өз дәстүрі, киімі мен айыру белгілері
болады, Олар жөнінде кең мағлұмат мектептерге арналған «Алғашқы әскери
дайындығы» оқулықтары қарастырылған.
Ойынды басқару
«Ұлан» ойынын кең көлемде ұйымдастыушылар: Қазақстан Республикасы
Қорғаныс минстрлігі; Қорғаныс Мннистрлігінің тәрбие және әлеуметтік құқық
департаменті;
Білім және ғылым министрлігі Денсаулық Мининстрлігі, Қазақстан
Республикасы Спорт министрлігі т.б. Ойынды басқаруға оның штабы құрылады
және ойын арнайы берілген (қатысушы ұйымдарға алдан ала жіберіледі) ереже
бойьшша өтеді,
«Ұлан» ойыының негізгі маңызды дайындық жақтары:
➢ Қазақстан Республикасының Қарулы күштері Отан күзетінде;
➢ Тактикалық дайындық;
➢ Мылтық ату дайындығы;
➢ Қазақстан Республикасының Қарулы күштер жарғысы;
➢ Саптық дайындық;
➢ Әскери топография;
➢ Азаматтық корғаныс пен қатерлі жағдайлар;
➢ Медикосаниатарлык дайындық;
➢ Дене дайындығы.
Әскери-қолданбалы, техникалык дайындық. Осы аталған дайындықтар «Ұлан»
ойынын өткізуде қолданыльп іске асырылады.
Дене дайындығы.
«Ұлан» ойнына қатысушылардың дене дайындығы алдын ала белгіленген
бағдарламалық жоспар бойынша өтеді. Бағдарламалық негізіне дененің сапалық
қасиеттерін дамытудан басқа дене тәрбиесі жөніндегі теориялык білімін терең
ұғынып, іс жүзінде еңбек және отан қорғау саласында колдану.
«Ұлан» ойыншыларына жалпы қимыл-қозғалыс жаттығуларына аптасына 12 сағат
дайындық уақыты бөлінеді. Бұл уакыт ішінде жалпы әртүрлі санаттағы
жарыстардың да өтілуі мүмкін. Атап айтқанда көпсайыс жарысы, аралас әскери-
спорттык эстафета, марш-бросок, үш сайыс, пневматикалық мылтықпен ату,
кросс: ербалалар 1000 м., қьіз балалар 500 м., ұлдар 700 гр., 500 гр. -
граната лақтыру. Гимнастикалық жаттығулар, жүзу т.б.
Жоғарыда аталған жаттығулардан жарысқа оқ-дәрі жәшігін тасу қазылған
ордан қарғу, сымның үстінен жүгіріп оту т.б. кіруі ықтимал. Оларды бағалау
жарыс ережесіне сәйкес жүргізіледі.
«Ұлан күнін» ұйымдастыру.
«Ұлан күні» барлық дәстүрлерді сақтай отырып апта сайын өткізіледі. Оның
өткізілуі, мақсат, міндеттері мен нақты сабақ уақыты туралы бұйрық
шығарылып, мынадай реттілікпен өткізіледі:
взвод бойынша сапқа тұрғызу;
штаб бастығы взвод командирлерінің ұландар саны және сабаққа дайындығы
туралы баяндауларын қабылдайды;
штаб бастығы батальон командиріне баяндайды;
батальон командирі ойынға қатысушылармен сәлемдесіп, оларға міндеттер
жүктейді;
взводтар салтанатты маршпен мектеп ұжымын батальон командирі алдынан
өтіп сәлемдеседі де, сабаққа тарайды;
жоспарға сәйкес әр взвод кесте бойынша өздерінің нақты істерімен
шұғылданады;
Сабақ аяқталған соң батальон қайта сапқа тұрып, командир сабақтың өту
сапасы туралы бағасын береді де, батальон тағы да салтанатты маршпен жүріп
өтеді.
«Ұлан күні» қорытындысы бойынша әр взвод «Әскери парақша» шығарады.
Күннің сәтті өтуі педагогикалық ұжымның, кеңесшілердің, оқушылардың ұйымшыл
әрекет етуіне байланысты. Взвод ойынның басты тізбегі болып табылғандықтан,
ұландықтардың нағыз көмекшілері - сынып жетекшілерінің ролі жоғарлайды.
Ойын мұғалімдерге «қиын» балалармен тіл табысуға көмектеседі.
Батальонда Қазақстан Республикасының туы болуы тиіс.
Мынадай дәстүрлер бекітіледі:
«Ұлан» сапына жаңа қатысушыцларды салтанатты түрде қабылдау;
- салтанатты іс шараларды өткізу кезінде батальон туын шығару;
- еліміздің, Қазақстан Күштерін, марапаттауға арналған айтулы күндеріне
арналған күнде ұландық-тарды сапқа тұрғызу;
- Отан, Қазақстан Күштері тарихындағы еске алу күндерін құрметті қарауыл
қою;
- сап алдында «Ұлан» ойыны бойынша бұйрықты оқу.
Айыру белгілері мен түрлері.
Ұланның киім үлгісі – бұл Бастапқы әскери дайындық бойынша мектепте
киетін киім. Күртенің сол жақ жеңіне «Ұлан» ойынының шевроны тігіледі.
Бөлімше командирлеріне эмблеманың астында екі көк жолақша, взвод
командирлерінде үш жолақша, батальон командирінің орынбасарында жалғыз
жалпақ жолақша болады.
Санитарлар сол қолында қызыл жарты ай эмблемасы бар байлам тағып алады.
Сапты дайындық
Ұландықтарға мыналар қажет:
➢ сап элементтерін және сарбаздың саптан тыс және саптағы міндеттерін
білу;
командалық сапта және қарусыз жалғыз саптағы саптың тәсілдердің
тәжірибелік дағдыларын нығайту;
➢ қарумен саптық тәсілдерді орындау тәртібімен танысуды жалғастыру;
өзінде жинақылық, тәртіптілік, тазалық, ұжымшылдық, жолдастық және өзара
көмексезімдерін тәрбиелеу;
➢ саптық дайындық, сап және ән көрмесі бойынша бөлімшелерде жарыс
өткізу ұсынылады.
Бөлімше толық құрамымен екі қатарға тұрады. Бөлімше командирі көрмеге
дайындықтары туралы баяндайды. Төрешілер мыналарды бағалайды:
а) бөлімше құрамындағы әрекеттер – «сапқа тұр», «түзел», «тік тұр»,
«еркін тұр», «жөндел», «тара» бұйрықтарының орындалуы. Қозғалыста әскери
сәлемдесу, бір орында және қозғалыста бұрылулар, саптық адыммен қозғалу,
қатысушылардың сыртқы түр – сипаты, бөлімше құрамында қайта құрылулар,
саптық әнді орындау.
б) жалғыз дайындық – саптық адыммен қозғалу, бастыққа келу және кету,
бір орында және қозғалыста бұрылулар, әскери сәлемдесу.
в) бөлімше командирлерінің әрекеттері – Қазақстан Республикасы Қарулы
Күштері жарғыларына сәйкес бұйрықтарды дұрыс беру, бөлімше сапында тәртіпті
сақтау.
Взводта және батальонда «Ұлан» ойыны бойынша дайындық мазмұны
Ойынның мазмұнына мыналар жатады: арнайы сабақ, әскери – спорттық жарыс,
эстафеталар, десанттар, операциялар, марштық жүгірулер, елді-мекендегі
тактикалық ойындар және т.б. Ойынға қатысушылар өздерінің білімдері мен
тәжірибелік дағдыларын мынадай бөлімдер бойынша тереңдетіп, жетілдірулері
керек:
➢ Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері Отан қорғауда;
➢ Әскери топография;
➢ Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері Жарғылары;
➢ Азаматтық қорғаныс және Төтенше Жағдай;
➢ Саптық дайындық;
➢ Дәрігерлік – санитарлық дайындық;
➢ Тактикалық дайындық;
➢ Дене дайындығы;
➢ Атыс дайындығы;
➢ Әскери қолданбалы, техникалық дайындық;
➢ Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері.
➢ Бұл тақырыпта оқуда ойынға қатысушылар мыналарды білуі керек:
➢ Бастапқы әскери дайындық бойынша өз білімін нығайту, ал бастапқы
әскери дайындық курсін оқымайтындар оқулық бойынша бастапқы әскери
дайындық тақырыптарымен танысу;
➢ Қазіргі кезеңдегі Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері құрамы,
атқаратын міндетімен танысуды жалғастыру;
Қазақстандық патриотизм және интернационализм сезімдерін тәрбиелеу, өз
Отанына және Қазақстан Қарулы Күштеріне деген сүйіспеншілік, әскери борышты
кіршіксіз атқару, тәртіптілік пен Отанды қорғауға деген жауапкершілікті
тәрбиелеу;
Бұл бөлімді оқу викторина, «Ерлік сабақтары» олимпиадалар түрінде
өткізіледі.
Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері Жарғылары әскери тәртібіне
қойылатын талаптар, сарбаздың, кезекшінің, сақшының міндеттері туралы
білімді тереңдету;
➢ бұйрықтарды орындауда, әскери сәлемдесу, әскери сыпайылықты сақтау
дағдыларын нығайту;
➢ әскерилердің жалпы міндеттері, ішкі және қарауылдық қызметтердің
міндеттері мен танысуды жалғастыру;
Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері сүйіспеншілікті тәрбиелеу,
командирлер мен бастықтардың бұйрықтарын кіршіксіз орындау, тәртіптілік пен
атқарушылықты тәрбиелеу.
Жарғыларды оқуда олимпиада, конкурс, викториналар өткізу ұсынылады.
№9 тақырып: Жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеуді одан әрі жетілдіру
ісінің міндеттері мен мәселелері және оның тиімді жолдарын іздеу 2 сағат.
1. Жастарды әрі қарай патриоттық және әскери –патриоттық тәрбиелеуді
жетілдіру мәселелерінің ел Президентінің баяндамасында, үндеуінде,
жарлықтарында, «Қазақстан Республикасында», Қорғаныс Министрінің талаптары
мен бұйрықтарында және басқа да басқару құжаттарында көрсетілуі
Бұл тақырыпты оқып үйренуді Қазақстан Республикасы Конституциясының
баптарынан дәйек сөз келтіруден бастаған жөн. Қазақстан Республикасы
Конституциясының негіздері Қазақстанды демократиялық, құқықтық зайырлы және
біртұтас мемлекет ретінде сипаттайды.
Қазақстан Республикасы Конституциясының жеке меншікке қол сұқпауға, жеке
кәсіпкерлік қызмет еркіндігіне, бәсекелестікті қолдауға заңды күші бар.
Жоғары заңды күші бар дегеніміз – заңдар мен өзге құқықтық актілердің
Конституция мәтініне – Қазақстан Республикасының негізгі заңына қайшы
келмеу керектігін білдіреді.
Қазақстанның шынайы демократиялық дамуын көтсететін факт – Қазақстан
Республикасы Конституциясы. Біздің мемлекетімізді оның басшыларының діни
сенімдеріне немесе қандай да бір діни ағымдарға тәуелсіз мемлекет ретінде
айқындайды.
Қазақстан Республикасының егеменді мемлекет ретінде өзінің тәуелсіздігін
бүтіндей Қарулы Күштер мен шекеаралық әскерлерін қолдаумен қорғауға құқылы
екендігін оқушыларға түсіндіріледі.
Қарулы Күштер – мемлекеттік институты, қоғамның бір бөлігі, ол саясаттан
тыс бола алмайды. Сонымен қатар, ол оның субекьтісі бола алмайды және
болуға тиіс емес.
Қарулы Күштер саясатты жүзеге асыру құралы бола отырып, азаматтық
биліктің бақылауында болуы тиіс, және де тек Қазақстан Республикасының
Конституциясы ғана бұл қағидаларды бекіте алады.
Жоғарғы әскер басшыларын тағайындау, әскери құрылысқа бюджеттен ақша
бөлуді белгілеу, Қарулы Күштер құрылымын бекіту және атқару құзырлы
органдардың бақылауында болады.
Сабақтың қорытындысында, оқушыларға қазақстанның басқа мемлекеттермен
тату көршілік қатынас пен ынтымақтастық саясатын жүргізетін, олардың ісіне
араласпаушылық, дау – дамайды, оның ішінде аумақтық дауларды бейбіт жолмен
шешуі Қарулы Күштерді бірінше болып қолданудан бас тартатыны жайлы
әңгімеленеді. Біздің елімізге қарсы басқыншылық жасалған немесе оның
қауіпсіздігіне тікелей қауіп төнген жағдайда, Президент республиканың бүкіл
аумағына немесе оның жекеленген аудандарына әскери жағдай енгізеді,
жартылай немесе жалпы әскери міндеттерге жұмылдыруды хабарлайды. «Қазақстан
Республикасының мемлекеттік шекарасы туралы» заңы бойынша құрлықтағы,
теңіздегі және әуе кеңестігіндегі барлық аумақ бойынша мемлекеттік
шекараларды Қарулы Күштер күзетеді.
Қазақстан заңы және оның құрам бөлігі болып табылатын - әскри заң құқық
нормаларын айқындататын заңдар жүйесі мен басқа да мемлекеттік актілер
жүйесі. Бұл нормалардың жиынтығы құқықты құрайды.
Қазақстан Республикасы толық егемен, тәуелсіз мемлекет мәртебесін алып,
Қазақ халқының ғасырлар бойы аңсаған арманы орындалды. Енді қазіргі кезенде
еліміздің қорғаныс қабілетін нығайту аса маңызды міндеттердің біріне
айналып отыр. Өзін-өзі қорғай алмайтын мемлекет тәуелсіздігін сақтап қала
алмайды.
Осыған байланысты жастарды Отанымызды қорғауға дайындаудағы басты міндет
жалпы білім беретін мектептердегі алғашқы әскери дайындық пәнінің берілу
деңгейімен тікелей байланысты. Қазіргі танда егеменді елімізде нарықтық
экономика жағдайында жүргізіліп жатқан білім саласындағы түбегейлі
өзгерістер терендей түсуде бүкілхалықтық талқылаудан кейін қабылданған
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы білім мен тәрбие саласында
сонысоқпақтар туғызып, жаңабелестерге шығарары толымды табыстарға жеткізері
сөзсіз. Жан -жақты білімді, іскер маман, өз Отанын қорғауға лайық
азаматтарды даярлауда мектептегі алғашқы әскери дайындық пәнінің қосар ролі
зор.
Ұлы жазушымыз М. Әуезовтың «Ел болам десең, бесігінді түзе» дегеніндей,
болашақ ел қорғар ұлдарымыздың қазір мектеп партасында отырғанын ескерсек,
олардың болашақтары қандай, алғашқы әскери дайындық пәнін қандай деңгейде
беріп жүрміз, бес жьл жоғалтқан нәрсені қайтара аламыз ба деген сауалдар
көкейде жүргені анық.
Осы ретте алғашқы әскери .дайындық пәні, Қазақстан Республикасының
азаматтары Карулы Күштер қатарында әскери қызмет етуде дайындық жүйесінің
құрамды бөлігі болып табылады.
Сондықтан, ол барлық жалпы білім беретін. мектептерде міндетті
мемлекетік пән болып енгізілгені белгілі. Оқушылар алғашқы әскери дайындық
пәнін оқу кезінде Қазақстан Республикасын қорғау бойынша азаматтардың
Конституциялық құқықтарын,. әскери іс пен азаматтық қорғаныс негіздерін
біліп үйренуі тиіс, сондай ақ қажетті көлемде практикалық білім мен
дағдыларды меңгереді. Міндетті әскери, қызметін өтеуге шақырылуы
(жетілдірілген әскери техника мен қаруды пайдалануды өте қысқа мерзім
ішінде меңгеруі қажет.
Мұндай жауапты міндетті осы пән бойынша қажетті оқу материалдық базасы
толық жасақталған және техникалық құралдары бар, сабақ берудің озық
әдiстемеciн үздік игерген әскери жетекшілер ғана жүзеге асыра алады. Ондай
әскери жетекшілер оқыту мен тәрбие үдірісін ұтымды ұйымдастырады, өз
тәжірибелеріне оқыудың интенсивті әдістемесін батыл енгізеді, сабақтарын
қазіргі дидактикалық талаптарға сай өткізеді және мектеп түлектерінің әскер
қатарында абыройлы қызмет етуі арқылы соңғы нәтижелі көрсеткішке жетеді.
Алғашқы әскери дайындық кабинетінде тек жаңаша үлгідегі жоғарыдағы
аталған стенділер ғана емес, сонымен бірге қазақ жауынгерлерінің,
батырларының тұтынған жауынгерлік құралдары, яғни, найза, қылыш, қалқан,
садақ, сауыттар, батырлар киімі оқушыларға тарихи зат ретінде емес,
жауынгер, ел қорғаған ата-бабаларымыздың қол бастаған батырларымыздың
тұтынған ұлттық карулары ретінде қойылған. Әскери құралдармен танысу
бөлімін өткен кезде, осы ұлттық карулардың әрбір түріне тоқталып, ұлттық
тұрғыда түсінік беріледі.
Оқyшыларға батыр елдің ұраны, ертүріктің ұрпағы екендігі, талайдың
көзінің құрты болған казақ жері білектің күші мен найзаның ұшымен
қалғандығы түсіндіріледі. Әрине, оқытудың ең негізгі формасы сабақ болып
есептеледі. Сабақта оқушы кейiнri практикалық жүмыста қолданар теориялық
білім алады, қажетті білік пен іскерлік дағдылары қалыптасады.
Сондықrан әрбір әскери жетекші сабақты ұйымдастырудьң қазіргі талап
деңгейіндегі теориясын терең білуі, сабақтың әр минутын тиімді пайдаланып,
оны нәтижелі өткізе білуі тиіс. Сабақтың тиімділігін арттырудың ұтымды
әдістерінің бірі сабақ үстінде оқушьшардың белсеңділігін арттыру. Бұл
міндетті шешудеri басты нәрсе оқушьтардың жаңа тақырыпқа, пәнге
қызығушылығын ояту, олардың әскери іске қатысты білімі мен дағдьларын ұдайы
жетілдіріп отыру болып табылады. Оқушьшардың жаңа пәнге қызығушылығын
арттыруды біз осы пәнмен алғаш танысқанда бастаймыз.
Сабaқrың тиімділігін арттыруда тәрбиеші ретінде аса маңызды рол
атқаратын әскери жетекшінің өзі.
Күнделікті сабаққа тыңғылықты дайындалу, көрнекі құралдарды пайдалану,
жаңа материалдарды түсіндіргенде оқушьшардан өзіме көмекші тағайыңдап алу
менің тәжірибеме берік eнreн. Сабақта көрнекі құралдарды пайдалану
оқушылардың сабаққа, пәнге қызығушылығын, белсенділіriн арттырудың басты
тәсілі деп есептеймін. Сондықтан қажетті көрнекі құралдар өзімде жоқ болса,
іздеп табуға тырысамыз.
Жасыратыны жоқ, әскери жетекшілердің көбі сабақты жаттанды схема
бойынша, үй тапсырмасын сұрау, жаңа материалды бекіту және үйге тапсырма
беру арқылы өткізеді. Мұның өзі әдістеме бойынша онша күмән туғызбағанмен,
оқушылар белсенділігін көтеруге белгілі бір дәрежеде кері әсер ететіні
анық. Осыны ескере отырып, сабақты түрлі әдістерді ауыстырып қолданамыз.
Мысалы, «Барлау» тақырыбын өткен кезде соғыс тақырыбына жазьлған әдеби
барлаушылар әрекеттерінен үзінділер оқытып, бұдан кейін окушыларға: «Осы
эпизодтарда қандай белгілерді пайдаланған, ал енді сіздер барлауға
шықсаңыздар, қандай белгілерді пайдаланар едіңіздер?» деген сұрақ қоямыз.
Осы арқылы оқушылардың ойлау жүйесінің дамуына, әрі олардың өздігінен шешім
қабылдауларына жол ашамыз.
Келесі бір тактикалық дайындық сабағында оқушылардың өз еркімен атуға
қолайлы орын дайындап алуларына тапсырма беріледі және осы орынды не
себепті таңдап алғандары сұралады. Осыдан кейін жауаптардың ішінен ең
тәуір, талап деңгейіне жақын дегендердің іріктеп алып, кемшіліктерін
көрсетіп, теория бойынша жауынгерге атыс·орнын таңдауда таңдаң тәртіпті
басшылыққа ашу керектігіне тоқталып, қортыннда «Шабуыл мен қорғаныс
кезіндегі жауынгерлер әрекеті» дифильмнен үзінділер көрсетіледі.
Атыс құралдарымен танысу бөліміндегі, Калашников автоматының құрылысы,
сипаттамасы және қызметі тақырыбын өткенде әскери оқулықты ашып, бірнеше
минут бойы автоматтың құрылысы мен сипаттамасын оқып-танысуды, ондағы
таныс емес сөздерді, терминдерді жазып алуға тапсырма береміз. Содан кейін
терминдерді оқулықтардың қалай түсінгенін айтқызып, қате жерлерін
толықтырамыз.
Кейде жаңа материалды түсіндіру барысында сәл үзіліс жасап, сыныпқа
тапсырма береміз, яғни оқулықты пайдалана отырып, оқушылар өз беттерімен
кесте, схема толтырады. Caбақ үстінде мұндай тірек схемаларын қолдану
шығармашылық атмосфера туғызып, оқушыларды өз беттерімен ойлануға, әрі
жұмыс істеуіне ынталандырып, олардың белсенділігін арттырады.
Алғашқы әскери дайындық пәнінің бағарламасы екі жылға есептеле
тұрғанмен, тақырыптар мен бөлімдердің арасындаа бiршама үзілістер бар, ал
кейбір сұрақтар алғашқы айдың ішінде өтіледі. Сондықтан өтілген
материалдарды ұдайы қайталап бекітіп отырмаса, оқушылар бұрын алған білімі
мен іскерлік дағдыларын ұмытып не нормативті орындай алмауы.мүмкін.
Осыған орай нормативтерді орындап отыратын арнайы кесте-жоспар жасадық.
Бүгінгі кесте-жоспармен оқушылар алдын ала танысып, қай мерзімде нені
орындайтынын біледі.
Ал нормативке тапсыратын күні оқушыларар түрлі техникалық құралдарды
бөлшектеп, жинап, компас, белгі беру жалаушаларын және тағы басқаларды
орындайды. Осылайша бір мезгілде олар өтілген материалдарды еске· түсіреді,
жаттығады жөне дағды мен білімін бекітеді.
Әрбір сабақ өзінің терең мазмұнымен, методикалық құрылымен және
оқушылардың әскери патриоттық тәрбие міндеттерімен тығыз байланысты
болуымен ерекшеленуі шарт екені баршамызға белгілі. Сабaқrа реттіліктің
сақталуы және оқушыларға жұмысқа түгел белсенді қатысуы пән мұғалімінің
ұдайы ізденіп отыруына байланысты.
Мұның өзі мұғалімнен жеке білім көтеру жоспарын жете ойластыруды және
осы жоспар бойынша тұрақты жұмыс істеуді талап етеді. Осы талапты өз
жұмысының басты бағыты ретінде ұстаған біз педагогикалық білімімді саяси
әскери және педагогикалық әдебиеттерді, басылымдарды, тұрақты оқу арқылы
іске асырамыз.
Ұдайы тәжірибелі педагогтары сабақтарына қатынасып, елімізде және шет
елдерде болып жатқан жаңалықтармен танысып отырамыз. Әскери іске үйрететін
болғандықтан оқушылардың өз ойын қысқаша, тұжырымды баяндауын, жинақы
болуын, қандай қиын кезеңде де өзін ұстай білуін талап етеміз және әскери
жетекшінің өзі осы қасиеттерді үйретуде оқушыларға үлгі бола білуі қажет
екенін ешуақытта есімізден шығармаймыз.
Алғашқы әскери дайындық пәнінің бағдарламасында оқушыларды спорттық
бағытта, дене бітімі жағынан шыңдалу дағдыларының қалыптасуы көбірек
көзделген. Осыған орай, мектептегі дене тәрбиесі пәнінің мұғалімдерімен
бірлесе отырып, оқушылардың ұлттық және президенттік сынамалар тапсыруына,
спорт кештері мен жарыстарының жиі ұйымдастырылып, өткізуіне қатысамыз.
2. Атадан балаға дәстүр болып қалыптасқан киелі борьшты атқаруға зор
ынта танытқан жас сарбаздар Отанымыз бен Елбасына адал болуға ант етеді:
Бұл сабаққа соғыс ардаrерлері, интернационалист жауынгерлер, әскер
қатарынан оралған мектеп түлектері шақырытады. Соғыс ардагерлері қазіргі
оқушы, болашақ сарбаздарды еліміздің ең басты байлығы - тәуелсіздігімізді
нығайтып, оны баянды ету жолында Антқа адал қызмет етуге шақырады.
Ал, 1992 жылғы тамыздың 25-де Қазақстан Республикасы Президентінің
Жарлығымен Әскери ант мәтіні бекітілді. «Әскери ант»
Мен, Қазақстан Республикасының азаматы (фамилиясы, аты-жөні), қарулы
Күштердің қатарына кіре отырып ант қабылдаймын және Қазақстан халқына, оның
заңды түрде сайланған Президентіне ақтық демім қалғанша адал болуға,
өзімнің егеменді Мемлекетіміздің Конституциясымен заңын қастерлеп, сақтауға
салтанатты түрде ант етемін. Өзіме жүктелген міндеттерімді, әскери
Жарғыларды және командирлер мен бастықтардың бұйрықтарын сөзсіз орындауға,
әскери қызметтің қиыншылықтары мен ауыртпалықтарына табандылықпен төтеп
беруге ант етемін.
Әскери әскери қызметке ынта қойып меңгеруге, халық мүлігін аялап
ұстауға, әскери және мемлекет құпиясын қатаң сақтауға ант етемін. Мен өз
Отанымның тәуелсіз Қазақстанның мемлекеттік мүддедерінің ержүрек әрі батыл
қорғаушысы болуға ант етемін. Егер мен өзім қабылдаған әскери антымды
бұзсам, онда мен Қазақстан Ресnубликасының заңдарында белгіленген қатаң
жазаға ұшырайтын болайын.
Бұдан соң мұғалім оқушыға әскери ант мәтінін оқытады. Әскери ант мәтіні
оқылғаннаң кейін сабағымызды қазақ тілі мен әдебиеті пәні мұғалімі
жалғастырады.
Әскери ант мәтінімен сөздік жұмыс жүргізіледі. Пән мұғалімі төмендегі
сөздерге түсінік береді; aқrық дe, адалдық, ынта, ер жүрек, батыл, қатаң
ақтық демім қалғанша адал болу деген сөз өмірімнің соңына дейін Қазақстан
халқына, Елбасын бар ниетімен қорғауға, ақтық демі қалғанша немесе қасық
қаны қалғанша Ұлы Отан соғысында Отанын қopғaғaн қазақ батырларынан
кімдерді білесіңдер? Т.Тоқтаров, Ә.Молдағұлова, М Маметова, Б. Момышұлы
т.б.
Әскери істі ынта қойып меңгеруде әскери істі бар зейінін, ықылас ниетін
қойып меңгеру деген ұғымды береді. Epлік, батыл деген ұғымдардың синонимін
атаңдар?
Оқушылар жау жүрек, ер, жалаң төс, батыр, өжет деп жауап береді.
Еліміздің ер жүрек, батьш қорғаныс болған, жаугершілік кезінде қазақ
халқын жауыннан қорғаған жалаң төс, жау жүрек батырлардан кімдерді
білесіндер?
Оқушьшар Бөгенбай батыр, Қабанбай батыр т.б. Қатаң жазаға ұшырайтын
болайын деген сөз, халқымыз қашан да сатқындыққа, ездікке жол бермей, оны
жасаған адамдарды қатаң жазалаған.
Сондықтан әскери антты, халыққа берген сертті бұзған адам қатаң
жазалатыны белгілі.
Әскери антта сарбаздар әскери және мемлекет құпиясын қатаң сақтауға ант
етеді.
Ал бұл әрқашан жоғары жауынгерлік дайындық жағдайында елімізді қорғауға
дайын болуға үндейді.
Бұдан кейін сабағымызды ән -күй пән мұғалімі жалғастырады. Ел ерге үміт
артады дегендей, өзінің жан жері мен елін шын сүйген, ер азамат Отанының,
жарқын болашағы. үшін қиындық атаулының барлығына да төтеп беруге міндетті.
өзінің қабылаған әскери антына кіршіксіз адал болу қасиетті парыз.
Қол бастаған батыр ата - бабаларымыздың ғасырлар бойы ерлікпен қорғап,
аманатқа қалдырған ұлан байтақ қазыналы жерімізді көзіміздің қарашығындай
сақтау әрбір азаматтың қасиетті борышы. Бізге тек береке бірлік, ұлт
татулығы қазақстандық отансүйгіштік қана жарасады Әскери антты бұзу, жау
шағына шығып кету, мемлекеттің әскери қуатына зиян келтіру Отанға жасалған
жауыздық деп есептеліп Қазақстан Республикасы заңының ең қатал күшімен
жазаланады.
Өз дәрежесінде жабдықталған кабинетте сабақ өткізу, оқушылардың осы
пәнге деген қызығушьrлығын арттырды, сапалық көрсеткіштерге жоғарылады,
сонымен бірге сабақтың тәрбиелік мәні оқушьmарды отансүйгіштік,
қазақстандық патриотизм рухында баулып, өз елін, жерін, Отан сүюге деген
ынта жігерін, қырағылық, тәртіптілік, шыдамдылық қасиеттерін қалыптастыруға
әсерін тигізуде.
Осылайша толық жабдықталған кабинет сабақ өткізуге дайын көрнекіліктер,
яғни мұғалім басқа жерден· көрнекілік іздеп жүрмей-ақ, сабақты өз
дәрежесінде өткізуге қол жеткізеді, өз пәніне деген оқушылардьщ
қызығушылығын арттырады. Бір қуанарлық жәйт, қазіргі кезде бұл пәнге көңіл
бөлгендіктен болуы керек.
Көп уақыттан бері ұмытып барып мемлекетrік қажеттілікке байланысты
қайтадан оқу жоспарына енгізілген алғашқы әскери дайындық пәнінің сабақтары
техникалық жағынан жақсы жабдықталған, пәнге байланысын мемлекеттік
құжаттармен, дидактикалық көрнекі материалдармен қамтамасыз етілген,
эстетикалық гигиеналық талаптарға сай безендірілген оқу кабинеттеріr оң
нәтиже беретіні сөзсіз.
2.3 Іс жүзіндегі сабақтың жоспары
№ 1-тақырып: Әскери –патриоттық тәрбие беру әдістемесі.
1.Әскери-патриоттық тәрбиенің жалпы мәселелері.
2.Әскери – патриоттық тәрбиенің /тақырыбы/ пәні, мақсаты және
міндеттері.
3.Әскери-патриоттық тәрбиенің қағидалары.
4.Әскери-патриоттық тәрбиенің әдісі мен формасы.
5. Ескерту әдісін қолданудың қандай реттері
Негізгі әдебиеттер: [5, 9,10,17,18].
Әдістемелік нұсқаулар: тапсырмаларды орындау үшін әдебиет тізімінен 3
әдебиетте 82 бетінен қараңыз.
№ 2-тақырып: Қоғамдық идеялдық консолидация – Қазақстанның өркениетінің
шарты.
1. Жауынгершілік борыш.
2. Әскери қызмет міндеті.
3. Қазақстан армиясының құрылымы
4. Әскери патриоттық тәрбие беру сабағының ерекшелігі
5. Әскери доктрина
Негізгі әдебиеттер: [5, 9,10,17,18].
Әдістемелік нұсқаулар:. тапсырмаларды орындау үшін әдебиет тізімінен 5
әдебиетте 124 бетінен қараңыз.
№. 3-тақырып: Қазақстан Республикасының мемлекеттік концепциясының
бірбағытылығының қалыптасуы.
1. Қазақстан мемлекетінің интернационализмімен демократизмі.
2. Қазақстан қоғамының интернационалдық бірлігін нығайтуда, ұлттар мен
ұлыстардың өркендеуі мен жақындасуы
3. Қазіргі кезеңде республикалық органдар құқықтарының дұрыс
арақатынасын белгілеудегі негізгі тенденциялар
4. Қарулы Күштер құрылымының заң шығарушы негізі
Негізгі әдебиеттер: [5, 9,10,17,18].
Әдістемелік нұсқаулар: тапсырмаларды орындау үшін әдебиет тізімінен 5
әдебиетте 64 бетінен қараңыз.
№ 4-тақырып: Орта оқу орнындағы әскери-патриоттық жұмыс мазмұны.
1. Мектептерде әскери патриоттық тәрбие шаралары
2. Оқушыларға патриоттық тәрбие берудегі мектептің ролі
3. Оқушылардың патриоттық дәстүр ұстанымдары
Негізгі әдебиеттер: [5, 9,10,17,18].
Әдістемелік нұсқаулар: тапсырмаларды орындау үшін әдебиет тізімінен 6
әдебиетте 108 бетінен қараңыз.
№ 5-тақырып. Халықтың әскери және еңбек дәстүрінде жастарды тәрбиелеу.
1. Жастарды патриотизмге баулудағы ерлік тәрбиесінің маңызы
2. Қазақстандағы интернационалистік және патриоттық тәрбие мәселелері
3. Қазақстандағы интернациналистік тәрбиенің орны.
Негізгі әдебиеттер: [5, 9,10,17,18].
Әдістемелік нұсқаулар: тапсырмаларды орындау үшін әдебиет тізімінен 6
әдебиетте 97 бетінен қараңыз.
№ 6-тақырып: Бастапқы әскери дайындық және басқа сабақтарда оқушы
жастарға әскери патриоттық тәрбие беру.
1. Қазақстан Республикасының әскери міндеттілік туралы заңдары
2. Студенттерге патриоттық тәрбие берудегі тәрбиелік іс-шаралардың орны
3. Қазіргі қолданыстағы ұлттық әскери қорғаныс ойындары.
Негізгі әдебиеттер: [5, 9,10,17,18].
Әдістемелік нұсқаулар: тапсырмаларды орындау үшін әдебиет тізімінен 7
әдебиетте 126 бетінен қараңыз.
№ 7- тақырып. Сабақтан тыс уақытта оқушы жастарға
әскери-патриоттық тәрбие беру.
1. Спорттық ойындардың патриоттық тәрбие берудегі орны.
2. Бастапқы әскери дайындық сабағындағы патриоттық тәрбие берудің
ерекшеліктері
3. Алау және Ұлан ойындарының тәрбиелік маңызы
Негізгі әдебиеттер: [5, 9,10,17,18].
Әдістемелік нұсқаулар: тапсырмаларды орындау үшін әдебиет тізімінен 8
әдебиетте 132 бетінен қараңыз.
№ 8-тақырып: Жаппай қорғаныс және спорт жұмысын өткізу процесінде
оқушыларға әскери-патриоттық тәрбие беру.
1. Қазақстанның патриотизмнің кеңестік патриотизмнен ерекшелігі.
2. Жаңа қоғамдық құрылысты жетілдіру жағдайында интернационалистік-
патриоттық тәрбие берудің қажеттігі
3. Интернационалистік-патриоттық тәрбие беруде нақты қайшылықтарға және
қазақстандағы қоғамды жетілдірудегі соларға байланысты қиындықтарға әрдайым
назар аудару
Негізгі әдебиеттер: [5, 9,10,17,18].
Әдістемелік нұсқаулар: тапсырмаларды орындау үшін әдебиет тізімінен 9
әдебиетте 146 бетінен қараңыз.
9-тақырып: Жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеуді одан әрі жетілдіру
ісінің міндеттері мен мәселелері және оның тиімді жолдарын іздеу.
1. Сыныптан тыс тәрбие жұмысын ұйымдастырушымен бірлесіп оқушыларға
әскери-патриоттық тәрбие беру
2. Әскери-патриоттық тәрбиенің негізгі бағыттары
3. Мектептерде әскери өнердің құрамдас бөлігі ретіндегі іс-шаралар
Негізгі әдебиеттер: [5, 9,10,17,18].
Әдістемелік нұсқаулар: тапсырмаларды орындау үшін әдебиет тізімінен 9
әдебиетте 152 бетінен қараңыз.
2.4 Лаботориялық сабақ жоспары
Лаботориялық сабақ типтік бағдарламада жоспарланбаған .
2.5 Оқытушының жетекшілігімен орындалатын студенттердің өзіндік
жұмыстары бойынша өткізілетін сабақтар жоспары
Өткізу түрі. Сұрақ-жауап, тапсырманы өз бетінше орындау, реферат қорғау.
п 2.6.1 № 1,2,4,6,9,17,18.
Өзіндік жұмысты орындауға көмекші әдістемелік нұсқаулар.
ӘПТ пәніне арналған курстық кейстер мен электрондық дәрістер, К.
Аманжолов . Алғашқы әскери дайындық оқулығы, Основы военно-патриотического
воспитания» г.М., 1988г. Г.В.Средин
«Военно-патриотическое воспитание молодежи», г. М., 1991г. Ю.И. Дерюгин
«Военно-патриотическое воспитание учащихся на занятиях по НВП»
г.М.,1988г. К.М. Катуков. О организация внеклассной работы по начальной
военной подготовке и военно-патриотическому воспитанию учащихся / Под ред.
Ф.Е.Штыкало- М., Просвещение, 1985г. Основы начальной военной подготовки:
Учеб.пособие/ Дошаков С.Х., Каргин С.Т.. - Караганда: Изд-во КарГУ, 2002г.
№1-тақырып. Әскери–патриоттық тәрбие беру әдістемесі.
Тапсырмалар:
1. Әскери-патриоттық тәрбиенің жалпы мәселелері
2. Әскери-патриоттық тәрбие пәнінің мақсаты мен міндеттері
3. Әскери-патриоттық тәрбиенің қағидалары
4. Әскери-патриоттық тәрбиенің әдісі мен формасы
Ұсынылатын әдебиеттер: [5, 9,10,17,18].
№2-тақырып. Қоғамдық идеялдық консолидация – Қазақстанның
өркениеттенуінің шарты
Тапсырмалар:
1. Қазіргі Қазақстанның қоғамдық саяси жағдайы
2. Нақтылы тәуелсіздік
3. Идеяльдық консолидация
Ұсынылатын әдебиеттер: [5, 9,10,17,18].
№3-тақырып. Қазақстан Республикасының мемлекеттік концепциясының
бірбағытылығының қалыптасуы
Тапсырмалар:
1. Мемлекеттілік үлгісі
2. Мемлекеттің бір бағыттылығы: егемендік параметры
3. Мемлекеттің бір бағыттылығы: жаңа үлгінің инварианты
4. Мемлекеттің бір бағыттылығы: жетістік жолдары
Ұсынылатын әдебиеттер: [5, 9,10,17,18].
№4–тақырып. Орта оқу орнындағы әскери-патриоттық жұмыс мазмұны.
Тапсырмалар:
1. Жастардың Отан қорғауға дайындығын тәрбиелеу.
2. Төменгі, орта, үлкен /жасөспірім/ жастағы оқушыларды әскери-
патриоттық тәрбиелеу..
3. Жоспарлы әскери-патриоттық тәрбиелеуге басшылық ету.
Ұсынылатын әдебиеттер: [5, 9,10,17,18]
№5–тақырып. Халықтың әскери және еңбек дәстүрінде жастарды тәрбиелеу.
Тапсырмалар:
1. Әскери және еңбек дәстүрінің болмысы мен оның тәрбиесіне қатысы.
2. Ұрпақтар сабақтастығы концепциясының мазмұны
3. Қоғамның идеялық нығаюы
4. Қазақстанның прогресттік жағдайы.
Ұсынылған әдебиеттер: [5, 9,10,17,18]
№6–тақырып. Бастапқы әскери дайындық және басқа сабақтарда оқушы
жастарға әскери патриоттық тәрбие беру.
Тапсырмалар:
1. Оқу процесі бойынша оқушыларда Отан қорғау дайындығының қалыптасуына
әсер ету қызметі.
2. Тактикалық, оқ ату, саптық дайындықта, сондай-ақ тарих, әдебиет,
география және т.б. пәндерінде оқушылар бойында Отан қорғауға дайын болу
сезімінің қалыптасу ісіне мұғалімнің жүйелі түрде жұмыс істеуі..
3. Қазақстан Республикасының концепциясына ұқсас құрылуы.
4. “Жас Ұлан” әскери-патриоттық ойыны
Ұсынылған әдебиеттер: [5, 9,10,17,18].
№7–тақырып. Сабақтан тыс уақытта оқушы жастарға
әскери-патриоттық тәрбие беру.
Тапсырмалар:
1. Оқушы жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеуде түрлі үлгілерді
пайдалану.
2. Халықтың соғыс және еңбек даңқы орындарына саяхат жасауы
3. Соғыс және еңбек бұрыштарын, бөлмелерін, мұражайларын ашу
4. Соғыс еңбек ардагерлерімен кездесулер
5. Тақырыптық кештер, қоғамдық-саяси оқылымдар мен ақпараттарды
ұйымдастыру және өткізу.
6.”Сұңқар” әскери – ойын байқауы.
Ұсынылған әдебиеттер: [5, 9,10,17,18]
№8–тақырып. Жаппай қорғаныс және спорт жұмысын өткізу процесінде
оқушыларға әскери-патриоттық тәрбие беру.
Тапсырмалар:
1. Жаппай қорғаныс және спорт жұмысын жоспарлау және өткізу
2. Оқу орында жаппай қорғаныс әдісін және түрлі формаларды пайдалану.
3. «Қалқан», «Ұлан» және тағы басқа әскери-спорттық ойындарды
ұйымдастыру мен өткізу,
4. Дене шынықтыру бойынша «Президенттік тест» талаптарын орындау
5. Бабалар сөзі тәрбие көзі тәрбие сағатын өткізу
Ұсынылған әдебиеттер: [5, 9,10,17,18]
№ 9- тақырып. Жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеуді одан әрі жетілдіру
ісінің міндеттері мен мәселелері және оның тиімді жолдарын іздеу.
Тапсырмалар:
1. Жастарды әрі қарай патриоттық және әскери – патриоттық тәрбиелеуді
жетілдіру
2.Ел Президентінің баяндамасында, үндеуінде, жарлықтарында, «Қазақстан
Республикасында», Қорғаныс Министрінің талаптары мен бұйрықтарында және
басқа да басқару құжаттарында әскери-патриоттық тәрбиені жетілдірудің
көрсетілуі.
3. Сыныптан тыс жастардың бойында патриоттық сезімді қалыптастыратын іс
шаралар.
Негізгі әдебиеттер: [5, 9,10,17,18]
2.6 Студенттердің өзіндік жұмыстары бойынша сабақтар жоспары.
Өзіндік жұмысты орындауға көмекші әдістемелік нұсқаулар.
ӘПТ пәніне арналған курстық кейстер мен электрондық дәрістер, К.
Аманжолов . Алғашқы әскери дайындық оқулығы, Основы военно-патриотического
воспитания» г.М., 1988г. Г.В.Средин
«Военно-патриотическое воспитание молодежи», г. М., 1991г. Ю.И. Дерюгин
«Военно-патриотическое воспитание учащихся на занятиях по НВП»
г.М.,1988г. К.М. Катуков. О организация внеклассной работы по начальной
военной подготовке и военно-патриотическому воспитанию учащихся / Под ред.
Ф.Е.Штыкало- М., Просвещение, 1985г
№1 – тақырып. Әскери –патриоттық тәрбие беру әдістемесі.
Тапсырмалар:
1. Жас ұрпақты патриоттық және интернационалдық рухта тәрбиелеу
2. Идеялық тәрбие жұмыстарының маңызды міндеттері.
3. Патриоттық тәрбие беру – жалпы тәрбие үрдісі
4. Патриотық тәрбиенің негізгі бағыттары
Ұсынылатын әдебиеттер: [5, 9,10,17,18].
№2–тақырып. Қоғамдық идеялдық консолидация – Қазақстанның
өркениеттенуінің шарты
Тапсырмалар:
1. Қазіргі қоғамдағы патриоттық тәрбиенің орны
2. Мемлекеттің әскери қауіпсіздігі
3. Жаңадан Әскери доктринада құрылымдық бөліктері
4. Ұрыстық атыс – әскери дайындықтың белгілі бір кезеңінен өтумен
аяқталатын оқыту түрі
Ұсынылатын әдебиеттер: [5, 9,10,17,18].
№3–тақырып. Қазақстан Республикасының мемлекеттік концепциясының
бірбағытылығының қалыптасуы
Тапсырмалар:
1. Мемлекеттілік үлгісі мен кадр саясатының интернационализмі
2. Қазақстан Республикасының Қарулы Күштері
3. Әскердегі негізгі мәселелер және оларды шешудің жолдары
Ұсынылатын әдебиеттер: [5, 9,10,17,18].
№4-тақырып. Орта оқу орнындағы әскери-патриоттық жұмыс мазмұны.
Тапсырмалар
1. Жастарды Отан қорғауға даярлыққа тәрбиелеу
2. Тәрбие дегеніміз – ақыл-ой дамуының, дене тәрбиесі мен кәсіпке
үйретудің шоғырланған түсінігі
3. Оқушы жастарға әскери патриоттық тәрбие беруге басшылық
Ұсынылатын әдебиеттер: [5, 9,10,17,18]
№5–тақырып. Халықтың әскери және еңбек дәстүрінде жастарды тәрбиелеу.
Тапсырмалар:
1. Әскери және еңбек дәстүрінің болмысы және ұрпақтар сабақтастығы
концепциясының мазмұны
2. Тәрбие әлеуметтік практиканың қоғамдық қатынастардың типінен
туындайтын ерекше формасы
3. Патриоттық және интернационалистік тәрбиенің бірлігі ұлттардың,
ұлыстардың теңдігіне, біртұтас қазақстандық идеологияға негізделген
Ұсынылған әдебиеттер: [5, 9,10,17,18]
№6–тақырып. Бастапқы әскери дайындық және басқа сабақтарда оқушы
жастарға әскери патриоттық тәрбие беру.
Тапсырмалар:
1. Жалпы патриоттық тәрбие мәселелері
2. Дәрістік сабақтарды патриотизмге тәрбиелеумен ұштастыру..
3. Мемлекеттік бағдарламаның мақсаттары.
Ұсынылған әдебиеттер: [5,9,10, 17-18].
№7–тақырып. Сабақтан тыс уақытта оқушы жастарға
әскери-патриоттық тәрбие беру.
Тапсырмалар:
1. Әскери патриоттық тәрбие жөнінде және оқу-материалдық базаны
жетілдіру
2. Қазіргі мектеп өмірінде оқушыларды әскери мамандықтарға қызықтыру.
3. Әскери-патриоттық тақырыпта оқырман конференциясын өткізу және
дәрісті талқылау әдістемесі.
Ұсынылған әдебиеттер: [5, 9,10,17,18]
№8–тақырып. Жаппай қорғаныс және спорт жұмысын өткізу процесінде
оқушыларға әскери-патриоттық тәрбие беру.
Тапсырмалар:
1. Дене шынықтыру және спортпен айналысу болашаққа апарар жол.
2. Тәрбие беру формалары мен әдістері?
3. Қазақстан Республикасы Қарулы Күштері шынайы интернационализм мен
патриотизм мектебі
4. Ұлан» ойындарын өткізуде әртүрлі дайындық жақтары мен ұйымдастыру
жұмыстары
5. «Ұлан» ойыны бойынша батальон штабының оқу жылына арналған негізгі іс
– шараларының жоспары
6. Президенттік сынамалар бойынша жұмысты ұйымдастырудың жауапкершілігі
Ұсынылған әдебиеттер: [5, 9,10,17,18]
№9-тақырып. Жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеуді одан әрі жетілдіру
ісінің міндеттері мен мәселелері және оның тиімді жолдарын іздеу.
Тапсырмалар:
1. Қарулы Күштер – мемлекеттік институты, қоғамның бір бөлігі
2.Аалғашқы әскери .дайындық пәні, Қазақстан Республикасының азаматтары
Карулы Күштер қатарында әскери қызмет етуде дайындық жүйесінің құрамды
бөлігі
3. Әскери анттың мақсаты,талаптары және оның шығу тарихы
Негізгі әдебиеттер: [5, 9,10,17,18]
1. Курс бойынша жазбаша жұмыстар тақырыптары
Реферат тақырыптары:
2. Курстық жұмыстар тақырыбы
1. Жастарға патриоттық тәрбие берудің әдістерімен мен мақстаы.
2. Қазақстан Республикасының азаматтарына патриоттық тәрбие берудің 2006-
2008 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы Қазақстан
Республикасы Президентінінің Жарлығы
3. Жастарға патриоттық тәрбие берудегі мемлекеттік концепцияның негіздері.
4. Отан қорғауға дайындау жұмыстарының мазмұны
5. Оқушыларға ерлік дәстүрлер негізінде патриоттық тәрбие беру
6. Оқу үрдісінде оқушыларға патриоттық тәрбие беру
7. Жастардың әскери патриоттық тәрбиесін ұйымдастыру
8. Спорттық жарыс өткізу үрдісінде оқушыларға патриоттық тәрбие беру.
9.Оқушыларға әскери-патриоттық тәрбие берудің тиімді жолдарын қарастырып
оқу үрдісіне енгізу
10. Жастрады халықтық дәстүрлер өнегесінде патриотизмге тәрбиелеу
11. Бастапқы әскери дайындық мамандығында әскери патриоттық тәрбие беру
12. Оқушы жастарға патриоттық тәрби беру үрдісінде отанға деген
сүйіспеншілігін ояту.
13. Спорттық жарыстарда әскери патриоттылықтың маңыздылығы.
14. Жастарға әскери-патриоттық тәрбие берудің бағыттары
15. Жастарды әскери – патриоттық рухта әскери қызыметке тәрбиелеу
16. Оқушылардың әскери – патриоттық тәрбие проблемасын зерттеу жұмыстары
17. Оқушыларға патриоттық тәрбие берудің әдіс-тәсілдері
18. Қазіргі қоғамдағы әскери – патриоттық тәрбиенің орны
19.
2.7 Оқу сабақтарына бағдарламалық және мультимедиалық ілеспе
|Тақырып |Сабақ |Бағдарл|Қолайлы |Арнайы |
| |түрі |амалық |орын |дәрісхана |
| | |өнім | |атауы |
| | |түрі | | |
|Сабақтан |Дәріс |Мультим|Инновация|№7 оқу |
|тыс | |едия-лы|лық білім|корпус,№ 105 |
|уақытта | |қ |бөлімі, |лингофондық |
|оқушы | | |кафедра |дәрісхана |
|жастарға | | | | |
|ӘПТ беру | | | | |
2.8 Өзіндік бақылау үшін тесті сұрақтары.
1. Мемлекеттік органдардыњ, қоѓамдық бірлестіктер мен ±йымдардыњ жастардыњ
бойында жоѓары патриоттық сана-сезімді, азаматтық парызын, Отан м‰дделерін
қорѓау жµніндегі мањызды конституциялық міндеттемелерін орындауѓа әзірлігін
қалыптастыру бойынша жан-жақты жоспарлы, ж‰йелі, мақсатты және
‰йлестірілген қызметі
A) Әскери-патриоттық тәрбие
B) Патриоттық сана-сезім
C) Барлық әкімдіктердіњ міндеті
D) Әр азаматтыњ міндеті
E) Әскери борыш
2. Әскери-патриоттық тәрбиеніњ мақсаты
A) Жастардыњ бойында адамгершілік сезімін дамыту
B) Жастарды физикалық шынықтыруды дамыту
C) Жастардыњ бойында мањызды рухани-адамгершілік және әлеуметтік қ±ндылық-
тардыњ бірі ретінде азаматтылықты, патриотизмді дамыту
D) Жастардыњ бойында ерлікті дамыту
E) Жастардыњ бойында сыбайлас жемқорлыққа тµзбеушілік сезімін дамыту
3. Әскери-патриоттық тәрбиеніњ мақсаттарына қол жеткізу ‰шін қажет емес
A) Ғылыми негізделген басқару және ±йымдастыру қызметін µткізу
B) астардыњ санасы мен сезімдерінде патриоттық қ±ндылықтарды, кµзқарастар
мен сенімдерді орнықтыру
C) Жастардыњ бойында Отанѓа деген адалдықты дамыту ‰шін оњтайлы жаѓдайларды
қамтамасыз ететін әскери-патриоттық тәрбиеніњ жања тиімді ж‰йесін жасау
D) скери-патриоттық тәрбиеніњ т±тас ж‰йесініњ тиімді қызмет етуін
қамтамасыз ететін механизм жасау
E) ІІМ мен ҰҚК органдарыныњ тарапынан қатањ бақылау жасау
4. Әскери-патриоттық тәрбиеніњ негізгі қаѓидаттарына не кірмейді
A) Сабақтардаѓы идеялылық, мақсатқа ±мтылушылық қаѓидаттары мемлекет
идеологиясынан бастау алуы қажет
B) Тәрбие берудіњ µмірмен, ењбекпен, практикамен байланысты болу
қаѓидаттары
C) Бизнес пен сауда арқылы тәрбие беру қаѓидаттары
D) Ұжымда және ±жым арқылы тәрбие беру
E) Оқушыныњ жеке басын талап қоюшылықпен ‰йлестіре отырып, қ±рметтеу
5. Әскери-патриоттық тәрбиеніњ қаѓидаттарына не кірмейді
A) Қазақстандық патриотизм мен интернационализмніњ бірлігі
B) Идеялылық және мақсатқа ±мтылушылық
C) Д±рыс нәрсені негізге алу қаѓидаттары
D) Отан қорѓаудыњ тарихи тәжірибесін пайдалану
E) Ењбекс‰йгіштік және ақ кµњілділік
6. Жеке т±лѓаныњ жоѓары қ±ндылықтарды, идеалдар мен баѓыттарды, шынайы
µмірдегі әлеуметтік мәні бар ‰дерістер мен қ±былыстарды сезінуі, оларды
практикалық қызметі мен мінез-қ±лқында негізгі қаѓидаттар, позициялар
ретінде басшылыққа алу қабілеті дегеніміз
A) Адалдық
B) Рухани µнегелілік
C) Парасаттылық
D) Тәртіптілік
E) Зияткерлік
7. Біздіњ қоѓамымыз бен мемлекетімізді, ±лттық сана-сезімді, µміру с‰ру
қалпымызды, қазақстандықтардыњ д‰ниеге кµзқарасы мен таѓдырын қалыптастыру
және дамыту ерекшеліктерін білдіретін мањызды рухани-µнегелілік пен мәдени-
тарихи қ±ндылықтарды тәрбиелеу дегеніміз
A) Ерлік
B) Абырой
C) Патриоттық тәрбие
D) Намыс пен ер ж‰ректілік
E) Мақтаныш сезімін тәрбиелеу
8. Отанѓа қызмет етумен байланысты ењбекке адалдық пен жауапкершілікті,
қызметтік міндеттері мен алѓа қойѓан мақсаттарды табысты орындау ‰шін
кәсіби-ењбек сапасын белсенді кµрсете білуге ±мтылуды қалыптастыру
дегеніміз
A) Шыѓармашылық тәрбие
B) Техникалық тәрбие
C) Рухани тәрбие
D) Кәсіби-қызметтік тәрбие
E) Ењбек с‰йгіштікке тәрбиелеу
9. Әскери дәст‰рлер бойынша тәрбиелеуге не жатпайды
A) «Дедовщина» дәст‰рін енгізу
B) Әскери антқа, Әскери Жалау мен Әскери-Тењіз туына адалдық
C) Халықтыњ м‰ддесіне қызмет ету, ортақ жењіске қол жеткіз жолында
қайсарлық кµрсету және қ±рбан болу
D) Отанымыз тәуелсіздігініњ таѓдыры шешілетін сәтте жаппай ерлік пен ер
ж‰ректілік кµрсету
E) Жауынгерлік айбын, әскери қызметтіњ қиындыѓына тµзе білу
10. Оқушылардыњ бойында сана-сезім мен мінез-қ±лықты қалыптастыру
мақсатында оларѓа педагогикалық ықпал етудіњ әдістері мен тәсілдерініњ
жиынтыѓы дегеніміз
A) Саналылықты қалыптастыру
B) Тәрбие берудіњ әдістері
C) Руханилықты қалыптастыру
D) Диагностика әдістері
E) Ењбекбейінін қалыптастыру
11. Т‰сіндіру қандай жаѓдайда қолданылады
A) Маѓынасы қиын с±рақтарды қарау кезінде
B) Жања тақырыпты қарастыру кезінде
C) Жања ережелермен, қ±былыстармен таныстыру, маѓынасы қиын с±рақтарды,
әскери қызметтіњ талаптары мен ережелерін қарастыру кезінде
D) Қорѓаныс ісі жµніндегі департаментте ш±ѓыл әскери қызметке шақыру
кезінде
E) Ұрыс алдындаѓы барлау кезінд
12. Әскери-патриоттық ж±мысты ±йымдастыру мен µткізу тиісті формалардыњ
т±тас кешенін пайдалануды қажет етеді, олар былай дифференциялануы
(бµлінуі) м‰мкін
A) Екі топқа
B) Үш негізгі топқа
C) Бес топқа
D) Екі топқа және ‰ш шаѓын топқа
E) Екі тарауѓа
13. Білім беру қ±ралдарына кірмейді
A) Әскери-патриоттық тәрбиені ±йымдастыру мен µткізу жµніндегі негізгі
теориялық және ѓылыми-практикалық ±сыныстар
B) Отанды с‰юге тәрбиелеу, оныњ бостандыѓы мен тәуелсіздігін қорѓауѓа
әзірлікті, кµзқарастар, сенімдер, қажеттіліктер мен м‰дделерді қалыптастыру
C) Қоѓамныњ т±рақтылыѓы мен қауіпсіздігін қамтамасыз ету және ныѓайту
проблемалары туралы қоѓамдық пікір қалыптастыру
D) Отан қорѓау функцияларын іске асыруѓа қатысатын мемлекеттік және
әлеуметтік институттар
E) Әскери-патриоттық тәрбиеніњ ерекшелігіне негізделген мәні
14. Рухани-µнегелілік қ±ндылықтары ±ѓымына не кірмейді
A) Азаматтық, партиялық, корпорациялық
B) Мемлекеттік ауқымдаѓы жалпы±лттылық
C) Қоѓамдық-мемлекеттік м‰дделердіњ жеке бас м‰ддесінен басымдыѓы
D) Мемлекеттік және қоѓамдық қ±рылым негіздеріне, қазіргі саяси ж‰йеге
адалдық
E) Жеке баю және принципсіздік
15. Отан қорѓаудыњ тарихи тәжірибесін пайдалану қаѓидаты дегеніміз
A) Өз тарихын жете білу
B) Өткенніњ қалдыѓы
C) Б±л ешқайда қажет етілмейді
D) Б±л әр азаматтыњ ісі
E) Әскери-патриоттық тәрбиеніњ негізгі қаѓидаты
16. Тәрбие беру ‰дерісініњ баланыњ жас ерекшеліктеріне сәйкес болу қаѓидаты
дегеніміз
A) Тәрбие ж±мысы
B) Әскери-патриоттық тәрбиеніњ негізгі қаѓидаты
C) Мектеп директорыныњ міндеті
D) БӘД оқытушысыныњ міндеті
E) Бастауыш сынып м±ѓалімініњ міндеті
17. Д±рыс нәрсені негізге алу қаѓидаты
A) Жоѓары адамгершілік қаѓидаты
B) Демократизм қаѓидаты
C)Әскери-патриоттық тәрбиеніњ қаѓидаты
D) Тоталитаризм қаѓидаты
E) Табандылық қаѓидаты
18. Қазақстан патриотизмі мен интернационализмініњ бірлігі дегеніміз
A) Саяси плюрализм
B) Ұлтаралық келісім
C) Конфессиялық келісім
D) Бейбітшілік с‰юшілік және игілік
E) Әскери-патриоттық тәрбиеніњ қаѓидаты
19. Әскери-патриоттық тәрбиеніњ негізгі рухани-µнегелілік қаѓидаттары мен
баѓыттары
A) Аумақтылық және эксаумақтылық
B) Діни фанатизм
C)Ғылымилылық, адамгершілік, демократиялылық, тарихи, мәдени м±раныњ
басымдыѓы
D) Рухани және мәдени м±раныњ табиѓаттан тыс басымдыѓына деген терењ сенім
E) Парасаттылық, адалдық және рухани еркіндік
20. Тәрбие берудіњ жеке ерекшеліктерге сәйкес келу қаѓидаты дегеніміз
A) Әр оқушыныњ еркіндігі мен жеке басыныњ адамгершілігін қ±рметтеу
B) М±ндай талап жоқ
C) ӘПТ негізгі қаѓидаты
D) Саяси плюрализм
E) АӘД оқытушысыныњ қарауына берілген
Тактикалық дайындық пәні бойынша дайындалу тест сұрақтарының дұрыс
жауаптары
|Сұрақтар |Жауабы |Сұрақтар |Жауабы |
|1 |А |11 |С |
|2 |С |12 |В |
|3 |Е |13 |Е |
|4 |С |14 |В |
|5 |Е |15 |Е |
|6 |В |16 |B |
|7 |C |17 |D |
|8 |D |18 |Е |
|9 |А |19 |C |
|10 |С |20 |С |
2.9 Курс бойынша емтихан сұрақтары
1. Әскери –патриоттық тәрбие беру әдістемесі.
2. Әскери-патриоттық тәрбиенің жалпы мәселелері.
3. Әскери – патриоттық тәрбиенің /тақырыбы/ пәні, мақсаты және
міндеттері.
4. Әскери-патриоттық тәрбиенің қағидалары.
5. Әскери-патриоттық тәрбиенің әдісі мен формасы.
6. Қоғамдық идеялдық консолидация – Қазақстанның өркениетенуінің шарты
7. Қәзіргі Қазақстанның қоғамдық – саяси жағдайы;
8. Нақтылы тәуелсіздік;
9. Идеяльдық консолидация
10.Қазақстан Республикасының мемлекеттік концепциясының бірбағытылығының
қалыптасуы
11. Мемлекеттілік үлгісі;
12. Мемлекеттің бір бағытлығы: егемендік параметры;
13. Мемлекеттің бір бағытлығы: жаңа үлгінің инварианты;
14. Мемлекеттің бір бағыттылығы: жетістік жолдары
15. Орта оқу орнындағы әскери-патриоттық жұмыс мазмұны.
16. Жастардың Отан қорғауға дайындығын тәрбиелеу. 17. Төменгі, орта,
үлкен /жасөспірім/ жастағы оқушыларды әскери-патриоттық тәрбиелеу.
18. Жоспарлы әскери-патриоттық тәрбиелеуге басшылық ету.
19. Халықтың әскери және еңбек дәстүрінде жастарды тәрбиелеу.
20.Әскери және еңбек дәстүрінің болмысы мен оның тәрбиесіне қатысы.
21. Ұрпақтар сабақтастығы концепциясының мазмұны.
22. Қоғамның идеялық нығаюы Қазақстанның прогресттік жағдайы.
23. Бастапқы әскери дайындық және басқа сабақтарда оқушы жастарға
әскери патриоттық тәрбие беру.
24. Оқу процессі бойынша оқушыларда Отан қорғау дайындығының
қалыптасуына әсер ету қызметі.
25. Тактикалық, оқ ату, саптық дайындықта, сондай-ақ тарих, әдебиет,
география және т.б. пәндерінде оқушылар бойында Отан қорғауға дайын болу
сезімінің қалыптасу ісіне мұғалімнің жүйелі түрде жұмыс істеуі.
26. Қазақстан Республикасының концепциясына ұқсас құрылуы.
27. Сабақтан тыс уақытта оқушы жастарға әскери-патриоттық тәрбие беру.
28. Оқушы жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеуде түрлі үлгілерді
пайдалану.
29. Халықтың соғыс және еңбек даңқы орындарына саяхат жасауы, соғыс және
еңбек бұрыштарын, бөлмелерін, мұражайларын ашу.
30. Соғыс еңбек ардагерлерімен кездесулер, тақырыптық кештер, қоғамдық-
саяси оқылымдар мен ақпараттарды ұйымдастыру және өткізу.
31. Теориялық конференцияны дайындау және өткізу.
32. Әскери-патриоттық тақырыпта оқырман конференциясын өткізу және
дәрісті талқылау әдістемесі.
Жаппай қорғаныс және спорт жұмысын өткізу процесінде оқушыларға әскери-
патриоттық тәрбие беру.
33. Жаппай қорғаныс және спорт жұмысын жоспарлау және өткізу.
34. Оқу орында жаппай қорғаныс әдісін және түрлі формаларды пайдалану.
35. «Қалқан», «Ұлан» және тағы басқа әскери-спорттық ойындарды
ұйымдастыру мен өткізу, сондай-ақ дене шынықтыру бойынша «Президенттік
тест» талаптарын орындау.
36. Жастарды әскери-патриоттық тәрбиелеуді одан әрі жетілдіру ісінің
міндеттері мен мәселелері және оның тиімді жолдарын іздеу.
37. Жастарды әрі қарай патриоттық және әскери – патриоттық тәрбиелеуді
жетілдіру мәселелерінің ел Президентінің баяндамасында, үндеуінде,
жарлықтарында, «Қазақстан Республикасында», Қорғаныс Министрінің талаптары
мен бұйрықтарында және басқа да басқару құжаттарында көрсетілуі.
Мазмұны
1. ПӘННІҢ ОҚУ – БАҒДАРЛАМАСЫ - SYLLABUS
1. Оқытушы туралы мәліметтер
....................................................3
2. Пән туралы мәліметтер
..............................................................3
3. Пререквизиттер
..........................................................................
.3
4. Постреквизиттер
..........................................................................
3
5. Пәннің қысқаша мазмұны
..........................................................4
6. Пән бойынша тапсырмаларды орындау және өткізу
кестесі..................................................................
.........................7
7. Әдебиеттер тізімі
.........................................................................9
8. Баға туралы ақпараттар білім бағасы
......................................10
9. Курстың саясатымен процедурасы
..........................................11
2. ПӘН БОЙЫНША ОҚУ - ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАР
2.1 Курстың тақырыптық жоспары
................................................12
2.2 Дәріс сабағының тезистері
.......................................................14
2.3 Іс жүзіндегі сабақ
жоспары.......................................................76
2.4 Лаботориялық сабақ жоспары (жоспарда жоқ).......................79
2.5 Оқытушының жетекшілігімен орындалатын
студенттердің өзіндік жұмыстары бойынша өткізілетін сабақтардың
жоспары.....................................................................
..79
2.6 Студенттердің өзіндік жұмыстары бойынша сабақтар жоспары
............................................................................
...............83
2.6.1 Курс бойынша жазбаша жұмыстар тақырыптары ...............87
2.6.2 Курстық жұмыстар тақырыбы
...............................................88
2.7 Оқу сабақтарына бағдарламалық және мультимедиалық ілеспе
............................................................
...................................88
2.8 Өзіндік бақылау үшін тест тапсырмалары .............................88
2.9 Курс бойынша емтихан сұрақтары
..........................................93
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz