Файл қосу
Мақсаты Delphi программалау ортасымен танысу
|ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ |
|шәкәрім атындағы семей мемлекеттік университеті |
|3 деңгейлі СМК құжаты |ПОӘК |ПОӘК |
| | | |
| | |042-14.2.07.1.20.114/01-2012 |
|Оқытушыға арналған |03.09.2012ж. | |
|«Delphi де программалау» |№2 басылым | |
|пәні бойынша жұмыс | | |
|бағдарламасы | | |
«Delphi де программалау»
пәнінен оқу-әдістемелік кешен
«5В060200», «050602» – «Информатика» мамандығына арналған
Оқытушыға арналған оқу жұмыс бағдарламасы
Семей
2012.
Алғы сөз
1. ҚҰРАСТЫРЫЛДЫ
Құрастырған:___________ Ақпараттық жүйелер кафедрасының аға оқытушысы
Қыдыралина Л.М.., Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университеті
«___»__________ 2012ж.
2. ТАЛҚЫЛАНДЫ
2.1. Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университетінің Ақпараттық жүйелер
кафедрасының отырысында талқыланды
Хаттама № _1_ “__3__” ______09_______ 2012 ж.
Кафедра меңгерушісі _________________ С.К. Смагулов
2.2. АКТФ – дің әдістемелік Кеңесінің отырысында талқыланды
Хаттама №_1_ «_10__» _____09_____ 2012 ж.
Әдістемелік кеңестің төрағасы __________ С.Б.Кайсанов
3. БЕКІТІЛДІ
Университеттің оқыту-әдістемелік кеңесінің отырысында мақұлданып, баспаға
ұсынылды
Хаттама №_1_ «__13__» ____09______ 2012 ж.
Оқыту әдістемелік кеңесінің төрағасы, 1-ші проректор___________
Б.А.Рскелдиев
мазмұны
|1 |Пайдалану облысы |
|2 |Нормативті сілтеме |
|3 |Жалпы мағлұматтар |
|4 |Пәннің жұмыс жоспары |
|5 |СОӨЖ және СӨЖ |
|6 |Пәннің оқу-әдістемелік картасы |
|7 |Оқу - әдістемелік әдебиетпен қамтамасыз ету картасы |
|8 |Әдебиеттер |
1. Пайдалану облысы
«Delphi де программалау»
пәні бойынша оқу бағдарламасының оқу әдістемелік кешенінің құрамына
кіретін оқытушыға арналған пәннің оқу бағдарламасы 050602"Информатика"
мамандығындағы студенттерге арналған. Бұл кешен студенттерді курс
мазмұнымен, курстың актуалдығы мен қажеттілігімен, курс саясатымен, оқу
процесінде алатын білімі және дағдыларымен таныстырады.
2. Нормативті сілтемелер
Бұл «Delphi де программалау» пәні бойынша Оқытушыға арналған оқу жұмыс
бағдарламасы оқыту процесін келесі құжаттарда келтірілген талаптар мен
ұсыныстарға сәйкес жүргізу үшін құрастырылған және реттейді:
▪ 050602-"Информатика" мамандығына ҚР МЖМБС 3.08.317-2006. Қазақстан
Республикасы Білім және Ғылым министрлігінің 2005 ж. 23 желтоқсанындағы
№779 бұйрығымен бекітілген және іске қосылған.
▪ СТУ 042 – РГКП – СГУ – 8-2007 Университет стандарты «Пәннің оқыту
әдістемелік комплексін дайындауға жалпы талаптар»;
▪ ДП-042-08.10.10.12–2007 Құжатталған процедура «Пәннің оқыту
әдістемелік комплексінің құрылымы мен мазмұны»
3. Жалпы мағлұматтар
3.1. Пән мазмұнының қысқаша сипаттамасы
«Delphi де программалау» пәні тәжірибелік курс болып табылады,
сондықтан үй және тәжірибелік, зертханалық жұмыстарды міндетті түрде және
уақытында тапсыру қажет. ОБСӨЖ тақырыптары бойынша бақылау жұмыстары
орындалады.
Тест түрінде екі межелік бақылау алынады, студенттердің теориялық
білімі тексеріледі.
Емтиханға жіберілу үшін студенттер мына талаптарды орындау керек:
❑ дәріске, СТС, зертханалық және ОБСӨЖ міндетті түрде қатысу. Егер
қандай да себептермен студент сабақты босатқан болса, сол күні сабақта
өтілген материалға өзі жауапты болады.
❑ Сабақ үстінде ұялы телефонды өшіріп қою қажет.
❑ Сабақты жүйелі түрде бұзып, тәртіп бұзған студент аудиториядан
шығарылады, немесе барлық курс үшін "қанағаттанарлықсыз" баға
қойылады.
❑ СТС және үй тапсырмаларын орындау міндетті
❑ Бақылау жұмыстары міндетті түрде орындалып, аталған уақытта
тапсырылуы қажет. Кешіктіріліп өткізілген жұмыс автоматты түрде төмен
бағамен бағаланады.
❑ Көшіру орын алғанда студент аудиториядан шығарылады немесе
"қанағаттанарлықсыз" баға қойылады.
Межелік бақылауға сабаққа қатысуы, ағымдағы және үй жұмыстары, тақта
алдында жауап беруі, орынында жауап беруі және бақылау жұмыстарын уақытында
тапсыруы кіреді.
Қортынды бақылау барлық бақылауды қамтиды: Емтихан бағасы межелік
бақылау (40%) және аралық аттестация қорытындысын (емтихан – 60%) қамтиды
да 100% құрайды.
ОБСӨЖ тақырыптары бойынша бақылау жұмыстары орындалады.
3.2. «Delphi де программалау» курсының мақсаты
- Нысанды-бағдарланған программалаудың негізгі принциптерімен танысу
- Объектілік типтің сипатталуындағы өрістер және әдістермен танысу
- Delphi- дің мәліметтер қорымен жұмысын білу
- Программалау технологияларын меңгеру
- Алгоритмдердің нұсқаларын бір бірімен салыстыру арқылы тиімдісін таңдау.
3.3. Курсты оқытудың негізгі міндеті
• Программалық жабдықтарды жасау жолдарын меңгеру
• Объектіге арналған паскаль тілін тереңдетіп оқыту
• Нысанға бағытталған программалау технологиясының принциптерін меңгеру
3.4. Курсты өткеннен кейінгі білімі мен дағдңысы:
Білуі керек:
• Delphi ортасындағы компоненттермен жұмыс жасау жолдарын
• Delphi ортасының графикалық және мультимедиялық мүмкіндіктерін
• Delphi ортасында жоба даярлау ерекшеліктері
Орындай алуы керек:
Арнайы тақырыптарға жобалар құруды және зерттеу жұмыстарын жүргізуді
Delphi ортасының мүмкіндіктерін практикада, зертханалық жұмыстарда толықтай
пайдалану
3.5. Курстың пререквизиті:
- информатика,
- математикалық анализ,
- математикалық физика теңдеулері,
- алгоритмдер және деректер структурасы,
- программалау тілдері және технологиясы,
3.6. Курстың постреквизиті:
- программалау тілдері,
- қолданбалы программалар пакеттері
Кесте-1. Оқу жұмысының жоспарынан көшірме
|Кур|Семестр |Кредит|Дәріс |
|с | | |(сағ.) |
|1 |2 |3 |4 |
|Дәрістер, машықтану, зертханалық |
|1 |Нысанды-бағдарланған |1 |Буч. Г. Объектно-ориентированное |
| |программалаудың негізгі | |программирование с примерами |
| |принциптері. | |применения: Пер. С англ.- Киев: |
| | | |Диалектика, 1992. |
| | | |Дантеман Д., Мишел Д., Тейлор Д. |
| | | |Программирование в среде Delphi: |
| | | |Пер. С англ.- Киев: НИПФ- ДиаСофт|
| | | |Лтд., 1995. |
| | | |Фаронов В.В. Delphi5. Учебный |
| | | |курс.-М:Ноолдж, 2000 |
|2 |Delphi ортасы |1 |А. В. Могилев, Н.И.Пак, Е.К. |
| | | |Хеннер. Практикум по информатике.|
| | | |Москва, «AcaDemia» 2002. 380-384 |
| | | |Бобровский Delphi5. Основные |
| | | |понятия и принципы |
| | | |программрование. Москва «Харьков»|
| | | |2000 |
| | | | |
|3 |Визуалды программалау негіздері |1 |М.П. Лапчик. ,И.Г. Семакин, Е.К. |
| | | |Ханнер. Методика преподавания |
| | | |информатики. 3- издание. Москва, |
| | | |«AcaDemia» 2006. стр 456-529 |
| | | |А. Хомененко, В.Гофман. |
| | | |Самоучитель Delphi. |
| | | |Санкт-Петербург, 2003, 576 стр |
|4 |Жоба сипаттамасы |1 |А. В. Могилев, Н.И.Пак, Е.К. |
| | | |Хеннер. Практикум по информатике.|
| | | |Москва, «AcaDemia» 2002. 380-384 |
| | | |Бобровский Delphi5. Основные |
| | | |понятия и принципы |
| | | |программрование. Москва «Харьков»|
| | | |2000 |
|5 |Жобаны компиляциялау және орындау. |1 |Буч. Г. Объектно-ориентированное |
| | | |программирование с примерами |
| | | |применения: Пер. С англ.- Киев: |
| | | |Диалектика, 1992. |
| | | |Дантеман Д., Мишел Д., Тейлор Д. |
| | | |Программирование в среде Delphi: |
| | | |Пер. С англ.- Киев: НИПФ- ДиаСофт|
| | | |Лтд., 1995. |
| | | |Фаронов В.В. Delphi5. Учебный |
| | | |курс.-М:Ноолдж, 2000 |
|6 |Компоненттермен танысу |1 |Информатика негіздері. №4 (2003) |
| | | |Delphi-де программалау негіздері |
| | | |14-16б. |
| | | |Информатика негіздері. №2 (19) |
| | | |2005. Шекербеков Ш., |
| | | |Тұрмағамбетова У. Delphi 7 |
| | | |ортасында программалау негуздері |
|7 |Қолданба дайындау |1 |М.П. Лапчик. ,И.Г. Семакин, Е.К. |
| | | |Ханнер. Методика преподавания |
| | | |информатики. 3- издание. Москва, |
| | | |«AcaDemia» 2006. стр 456-529 |
| | | |А. Хомененко, В.Гофман. |
| | | |Самоучитель Delphi. |
| | | |Санкт-Петербург, 2003, 576 стр |
|8 |Құрылымдық типтер. Тілдің |1 |А. В. Могилев, Н.И.Пак, Е.К. |
| |операторлары | |Хеннер. Практикум по информатике.|
| | | |Москва, «AcaDemia» 2002. 380-384 |
| | | |Бобровский Delphi5. Основные |
| | | |понятия и принципы |
| | | |программрование. Москва «Харьков»|
| | | |2000 |
|9 |Дайындаудың интегралданған |1 |М.П. Лапчик. ,И.Г. Семакин, Е.К. |
| |ортасының құралдары | |Ханнер. Методика преподавания |
| | | |информатики. 3- издание. Москва, |
| | | |«AcaDemia» 2006. стр 456-529 |
| | | |А. Хомененко, В.Гофман. |
| | | |Самоучитель Delphi. |
| | | |Санкт-Петербург, 2003, 576 стр |
|10 |Нысанды-бағдарланған |1 |Буч. Г. Объектно-ориентированное |
| |программалаудың ерекшеліктері | |программирование с примерами |
| | | |применения: Пер. С англ.- Киев: |
| | | |Диалектика, 1992. |
| | | |Дантеман Д., Мишел Д., Тейлор Д. |
| | | |Программирование в среде Delphi: |
| | | |Пер. С англ.- Киев: НИПФ- ДиаСофт|
| | | |Лтд., 1995. |
| | | |Фаронов В.В. Delphi5. Учебный |
| | | |курс.-М:Ноолдж, 2000 |
|11 |Мәтінмен жұмыс істеу |1 |Буч. Г. Объектно-ориентированное |
| | | |программирование с примерами |
| | | |применения: Пер. С англ.- Киев: |
| | | |Диалектика, 1992. |
| | | |Дантеман Д., Мишел Д., Тейлор Д. |
| | | |Программирование в среде Delphi: |
| | | |Пер. С англ.- Киев: НИПФ- ДиаСофт|
| | | |Лтд., 1995. |
| | | |Фаронов В.В. Delphi5. Учебный |
| | | |курс.-М:Ноолдж, 2000 |
|12 |Батырмалар мен ауыстырғыштар |1 |М.П. Лапчик. ,И.Г. Семакин, Е.К. |
| | | |Ханнер. Методика преподавания |
| | | |информатики. 3- издание. Москва, |
| | | |«AcaDemia» 2006. стр 456-529 |
| | | |А. Хомененко, В.Гофман. |
| | | |Самоучитель Delphi. |
| | | |Санкт-Петербург, 2003, 576 стр |
|13 |Формаларды қолдану |1 |М.П. Лапчик. ,И.Г. Семакин, Е.К. |
| | | |Ханнер. Методика преподавания |
| | | |информатики. 3- издание. Москва, |
| | | |«AcaDemia» 2006. стр 456-529 |
| | | |А. Хомененко, В.Гофман. |
| | | |Самоучитель Delphi. |
| | | |Санкт-Петербург, 2003, 576 стр |
|14 |Менюмен жұмыс істеу. Мәліметтер |1 |Буч. Г. Объектно-ориентированное |
| |типі | |программирование с примерами |
| | | |применения: Пер. С англ.- Киев: |
| | | |Диалектика, 1992. |
| | | |Дантеман Д., Мишел Д., Тейлор Д. |
| | | |Программирование в среде Delphi: |
| | | |Пер. С англ.- Киев: НИПФ- ДиаСофт|
| | | |Лтд., 1995. |
| | | |Фаронов В.В. Delphi5. Учебный |
| | | |курс.-М:Ноолдж, 2000 |
|15 |Жиындар. Жазулар |1 |М.П. Лапчик. ,И.Г. Семакин, Е.К. |
| | | |Ханнер. Методика преподавания |
| | | |информатики. 3- издание. Москва, |
| | | |«AcaDemia» 2006. стр 456-529 |
| | | |А. Хомененко, В.Гофман. |
| | | |Самоучитель Delphi. |
| | | |Санкт-Петербург, 2003, 576 стр |
5. СОӨЖ және СӨЖ
1. СТУДЕНТТІҢ ОҚЫТУШЫНЫҢ БАСҚАРУЫМЕН ОРЫНДАЛАТЫН ӨЗДІК ЖҰМЫСЫ
Студенттің оқытушымен бірге орындайтын өздік жұмысы №1
Тақырыбы: Консольдық қолданбалар
Мақсаты: Консольдық программа құру
Тапсырма
Берілген өрнекті есептеу үшін консольдық қосымша құрыңыз. (Таратпа
материал, өз нұсқаңыз бойынша(журналдағы реттік номерге сәйкес))
Сұрақтар:
1. write және writeln инструкцияларының айрмашылығы?
2. read және readln инструкцияларының айрмашылығы?
3. Консоль қосымшасы туралы не білесіз?
Тапсыру формасы
Тапсырманы әдістемелік нұсқаға сүйене отырып орындаңыз, оқытушыға
көрсетіңіз, қалай орындалғанын түсіндіріңіз. Таратпа материалда берілген
тапсырмаларды алғашқы тапсырмаға қарап отырып орындап көрсетіңіз. Жұмыс
нәтижесін баспаға шығарып оқытушыға тапсырыңыз.Берілген сұрақтарға СОӨЖ
дәптеріңізге жауаптар жазу. Ауызша қорғау.
Тапсырманы орындауға әдістемелік нұсқаулар:
Экранға қарапайым мәтін шығаратын программаны қарастырайық:
1. Келесі команданы таңдаймыз: File > New > Other (Файл > Новый >
Другое), және ашылған сұхбат терезесінен New қатпарынан Console
Application (Консольное приложение) белгішесін таңдаймыз.
[pic]
2. ОК батырмасына шерткеннен кейін экран келесі түрге түрленеді:
[pic]
3. Мәтін автоматты түрде Delphi ортасына генерацияланған. Ол құрылатын
қосымшаның шаблоны болып табылады. Бұл мәтінде өзгертудің қажеті жоқ, ол
дайын программаа сәйкес келеді. Бірақ аздаған өзгертулер енгізейік.
[pic]
4.Код терезесіне программа мәтінің енгізіңіз.
[pic]
5. Run командасын таңдаңыз. Нәтижені аламыз. Код терезесіне өту үшін
Enter басыңыз.
[pic]
Таратпа материалдар:
1. х және у-тің әр түрлі мәндерін енгізіп, төмендегі өрнектердің мәндерін
есептеуге программа құрыңдар:
1) [pic]
2) [pic]
3) [pic]
4) [pic]
5) cos(x)\sіn(x)-scr(y)(x+3)
6) exp(3 ln(a))+sqr(b)/sіn ab)
7) [pic]
8) [pic]
9) [pic]
10) [pic]
11) [pic]
12) [pic]
13) [pic]
14) Жер бетіне һ биіктікпен құлаған тастың уақытын есепте.
15) х1,у1 және х2,у2 координаттағы екі нүктенің ара қашықтығын есепте.
16) a, b және c қабырғалары берілген үшбүрыштың ауданын Герон
формуласы бойынша есептеeудің программасын жаз
17) x=2,25 және y=-4,05 нақты сандары берілген. Функцияның мәнін
мына[pic] формула бойынша есептеудің программасын құр.
18) Z=e2xln(a+x)-b3x(b-x) функцияларының мәнін есептеуге программа құр
19) Радиусы R-ге тең шеңбер берілген. Шеңбердің ұзындығын есептеу
программасын құр
20) x=-5,1; y=10; z=2,3 сандары берілген. [pic] функциясының мәнін
есепте
21) а=5, b=4, c=0.5 сандары берілген. Осы сандардың көбейтіндісін
есептеу (Х=abc) программасын құр
22) a=2,7; b=15,04; x=2,24; k=15 сандары берілген. Келесі функцияның
мәнін есептеуге программа құр.[pic]
23) a=1,3; b=2,4; x=5,5; k=2 сандары берілген. Келесі функцияның
мәнін есептеуге программа құр. [pic]
24) Квадраттың а қабырғасы белгілі. Ауданың есепте
25) Төртбұрыштың периметрін есептейтін программа құр
26) Шеңбердің ауданын есептейтін программа құр
27) Үш санның арифметикалық ортасын есепте
28) Үш санның геометриялық ортасын есепте
29) Екі санның квадраттарының қосындысын тап
30) Тікбұрышты үшбұрыштың катеттері берілген. Гипотенузасын есепте
Студенттің оқытушымен бірге орындайтын өздік жұмысы №2
Тақырыбы: Delphi ортасының негізгі элементтері.
Мақсаты Delphi жобасының құрылымы, терезелік қосымша жасау этаптарымен
танысу
Тапсырма
Тапсырма №1. Жүгіру жылдамдығын есептейтін программа құрыңыз
Тапсырма №2. м/с-ті км/сағ-қа түрлендіретін программа құрыңыз
Сұрақтар:
1. Delphi программалау ортасы қалай іске қосылады?
2. Delphi терезесі неше бөліктен тұрады?
3. Компонеттің құрылымы қандай терезед көрсетіледі?
4. Жобаны қалай сақтаймыз?
5. Жоба программасын қалай іске қосамыз?
Тапсыру формасы
Тапсырманы әдістемелік нұсқаға сүйене отырып орындаңыз, оқытушыға
көрсетіңіз, қалай орындалғанын түсіндіріңіз. Жұмыс нәтижесін электронды
нұқада оқытушыға тапсырыңыз.Берілген сұрақтарға СОӨЖ дәптеріңізге жауаптар
жазу. Ауызша қорғау.
Тапсырманы орындауға әдістемелік нұсқаулар:
Рысжанова А.С. «Нысанды-бағдарланған программалау» бойынша зертханалық
жұмыстарды орындауға әдістемелік нұсқау, Семей мемлекеттік педагогикалық
институты, Семей, 2007 ж.- 8-32 бет.
Студенттің оқытушымен бірге орындайтын өздік жұмысы №3
Тақырыбы: Қолданба дайындау және оның параметрлерін орнату
Мақсаты Delphi программалау ортасымен танысу. Жоба жасау және оларға
өзгерістер енгізу.
Тапсырма
Таратпа материалдағы, өз нұсқаңыз бойынша(журналдағы реттік номерге
сәйкес) берілген есептерге жоба құрыңыз
Сұрақтар:
1. Delphi ортасының компоенттер палитрасының қызметі қандай?
2. Форма терезесінің міндеті не?
3. Объектілер тармағы терезесі қандай қызмет атқарады?
4. Объектілер инспекторы терезесі қандай қызмет атқарады?
5. Программалар коды терезесінің қызметі қандай ол форма терезесімен
қалай байланысады?
Тапсыру формасы
Тапсырманы әдістемелік нұсқаға сүйене отырып орындаңыз, оқытушыға
көрсетіңіз, қалай орындалғанын түсіндіріңіз. Жұмыс нәтижесін электронды
нұқада оқытушыға тапсырыңыз.Берілген сұрақтарға СОӨЖ дәптеріңізге жауаптар
жазу. Ауызша қорғау.
Тапсырманы орындауға әдістемелік нұсқаулар:
Рысжанова А.С. «Нысанды-бағдарланған программалау» бойынша зертханалық
жұмыстарды орындауға әдістемелік нұсқау, Семей мемлекеттік педагогикалық
институты, Семей, 2007 ж.- 28-33 бет.
Таратпа материалдар:
Бұл есептердегі мәліметтердің типтері бүтін сандар
№1. а-квадраттың қабырғасы берілген. Оның периметрін табыңыз: [pic]
№2. а-квадраттың қабырғасы берілген. Оның ауданың табыңыз: [pic]
№3. Төртбұрыштың қабырғалары a және b берілген. Оның ауданын: [pic] және
периметрін: [pic]табыңыз
№4. Шеңбердің диаметрі d берілген. Оның ұзындығын: [pic] табыңыз. (-дің
мәні ретінде 3,14-ті пайдаланыңыз.
№5. Кубтың а қабырғасы берілген. Кубтың көлемін: [pic] және оның
жазықтығының ауданын: [pic] табыңыз.
№6. Тікбұрышты параллепипедтің қабырғаларының ұзындығы: a,b,c берілген.
Оның көлемін: [pic]және жазықтығының ауданын:[pic] табыңыз.
№7. Шеңбердің R радиусы берілген. Шеңбердің L ұзындығын және S шеңбердің
ауданын табу керек: [pic] және [pic]. (-дің мәні ретінде 3,14-ті
пайдаланыңыз.
№8. Екі a және b сандары берілген. Олардың арифметикалық ортасын табыңыз:
[pic]
№9. Екі теріс емес a және b сандары берілген. Олардың геометриялық
ортасын табыңыз: [pic]
№10. Екі нолдік емес сан берілген. Оларды қосындысын, айырмасын,
көбейтіндісін және жеке жеке квадраттарын табыңыз.
№11. Тікбұрышты үшбұрыштың катеттері: a және b берілген. Оның
гипотенузасын:с және периметрін[pic] табыңыз: [pic] және [pic]
№12. Ортақ центрлі,[pic]радиусты ([pic])екі шеңбер берілген. Осы
шеңберлердің ауданын: [pic], сонымен қатар сақинаның ауданын: [pic]
табыңыздар: [pic], [pic], [pic]. (-дің мәні ретінде 3,14-ті пайдаланыңыз.
№13. Шеңбердің ұзындығы L берілген. Осы шеңбердің радиусын: R және
ауданын:S табыңыз. [pic] және [pic].(-дің мәні ретінде 3,14-ті
пайдаланыңыз.
№14. Шеңбердің ауданы S берілген.Оның диаметрн және шеңбер ұзындығын L
табу керек. [pic] және [pic].(-дің мәні ретінде 3,14-ті пайдаланыңыз.
№15. х1 және х2 нүктелері координаталарымен берілген. Осы нүктелердің
сандық осьтегі арақашықтығын табыңыз: |x2-x1|.
№16. Сандық осьте үш нүкте: А, В, С берілген. АС және ВС кесінділерінің
ұзындығын және олардың қосындысын табыңыз.
№17. Сандық осьте үш нүкте: А, В, С берілген. С нүктесі А және В
нүктелерінің арасында орналасқан. АС және ВС кесінділерінің ұзындықтарының
көбейтіндісін табыңыз.
№18. төртбұрыштың қарама қарсы төбелерінің координаталары берілген.
Төртбқрыш қабырғалары координат осьтеріне параллель орналасқан. Берілген
төртбұрыштың периметрін және ауданын табыңыз.
№19. Координаттары берілген екі нүктенің арақашықтығын табыңыз.
Арақашықтықты келесі формула ойынша есептеңіз:
[pic]
№20. Үшбұрыштың үш төбесінің координаттары берілген. Оның периметрін және
ауданын табыңыз. Үшбқрыш ауданын табу үшін Герон формуласын пайдаланыңыз.
№21. А және В айнымалыларының мәнінің орындарын ауыстырып, А және В
айнымалыларының жаңа мәнін эканға шығарыңыз.
№22. А, В, С айнымалылары берілген. Олардың мәндерінің орындарын келесі
түрде ауыстырып экранға шығарыңыз: А-ны В-мен, В-ны С-мен, С-ны А-мен.
№23. А, В, С айнымалылары берілген. Олардың мәндерінің орындарын келесі
түрде ауыстырып экранға шығарыңыз: А-ны С-мен, С-ны В-мен, В-ны А-мен.
№24. х тің мәні белгілі, келесі функцияның нәтижесін анықтаңыз: [pic]
№25. х тің мәні белгілі, келесі функцияның нәтижесін анықтаңыз: [pic]
№26. Шеңбердің диаметрі d берілген. Оның ұзындығын: [pic] табыңыз. (-дің
мәні ретінде 3,14-ті пайдаланыңыз.
№27. Кубтың а қабырғасы берілген. Кубтың көлемін: [pic] және оның
жазықтығының ауданын: [pic] табыңыз.
№28. а-квадраттың қабырғасы берілген. Оның периметрін табыңыз: [pic]
№29. а-квадраттың қабырғасы берілген. Оның ауданың табыңыз: [pic]
№30. Төртбұрыштың қабырғалары a және b берілген. Оның ауданын: [pic]
және периметрін: [pic]табыңыз
Студенттің оқытушымен бірге орындайтын өздік жұмысы №4
Тақырыбы: Delphi тілінің басқарушы құрылымдары
Мақсаты Шартты оператордың әртүрлі форматтарына есептер шығару, жоба
жасау
Тапсырма Таратпа материалдағы, өз нұсқаңыз бойынша(журналдағы реттік
номерге сәйкес) берілген есептерге жоба құрыңыз
Сұрақтар:
1. Edit, Button, Label компоненттерінің қызметі мен айырмашылықтарын
ата
2. if, then, else, case операторларының қызметін түсіндір
3. Негізігі терезенің атқаратын қызметі қандай және ол қандай
бөлімдерден тұрады?
4. Пиктографиялық батырмалардың қызметі қандай және олар қаншаға
бөлінген? Қалай аталады?
5. Компонент дегеніміз не?
Тапсыру формасы
Тапсырманы әдістемелік нұсқаға сүйене отырып орындаңыз, оқытушыға
көрсетіңіз, қалай орындалғанын түсіндіріңіз. Жұмыс нәтижесін электронды
нұқада оқытушыға тапсырыңыз.Берілген сұрақтарға СОӨЖ дәптеріңізге жауаптар
жазу. Ауызша қорғау.
Тапсырманы орындауға әдістемелік нұсқаулар:
Рысжанова А.С. «Нысанды-бағдарланған программалау» бойынша зертханалық
жұмыстарды орындауға әдістемелік нұсқау, Семей мемлекеттік педагогикалық
институты, Семей, 2007 ж.- 33-45 бет.
Таратпа материалдар:
№1. х, у, z бүтін сандары берілген. max (2x, y, 4z)-ды есептейтің
программа құр.
№2. х, у, z бүтін сандары берілген. min (5x, 2y, 3z)-ды есептейтің
программа құр..
№3. х, у, z бүтін сандары берілген. max (х + у + z, xyz)-ды есептейтің
программа құр.
№4. х, у, z бүтін сандары берілген. min2(x + у + z/2, xyz) + 1-ды
есептейтің программа құр.
№5. х, у, z бүтін сандары берілген. min (x2 + у2, у2 + z2) -ды
есептейтің программа құр.
№6. х, у бүтін сандары берілген. х ≤ 0 болғандағы z = max (х, у) және х >
0 болғандағы z = min (x, у)-тың мәнін есептейтін программа құр.
№7. х, у (х <> у) бүтін сандары берілген. Осы екі санның кішісін
қосындыларының жарты мәнімен, ал үлкенің екі еселенген көбейтінділерімен
алмастыратын программа құр.
№8. х, у, z бүтін сандары берілген u = max (x, z)/min (y, z)-ты
есептейтін программа құр.
№9. х, у бүтін сандары берілген. z = max (x, y)/min (x, y)- ты есептейтін
программа құр.
№10.Үш бүтін сан берілген. (1,3) аралығында жатқан санды анықтайтын
программа құр.
№11. Бүтін сан берілген. Егер ол оң сан болса 1қосу. Кері жағдайда санды
өзгертпеу. Нәтижені Label компонентіне шығару
№12. А,В,Х сандары берілген. ү және z функцияларының мәнін есептеу
программасын жаз.
[pic] [pic]
№13. Кез келген екі сан берілген. Егер екінші саннан бірінші санның
абсолют шамасы артық болса, онда бірінші санды беске бөлу керек, ал кері
жағдайда өзгеріссіз қалады.
№14. Бүтін сан беілген. Сан туралы ақпарат: нольдік сан, теріс жұп сан,
теріс тақ сан, оң жұп сан, теріс жұп сан. Бұл ақпарат Label компонентіне
шығу керек.
№15. 1-999 аралығындағы бүтін сан берілген. Бұл сан туралы ақпаратты
Label компонентіне шығару керек: жұп екі орынды сан, тақ екі орынды сан,
жұп үшорынды сан, тақ үш орынды сан.
№16. a,b,c,d бүтін сандары берілген. Үшке бөлінетін санды табыңыз.
№17. a,b,c,d бүтін сандары берілген. Беске бөлінетін санды табыңыз.
№18. a,b,c,d бүтін сандары берілген. Тақ сандарды нольмен ауыстырып,
сандарды Label компонентіне шығар.
№19. a,b,c,d бүтін сандары берілген. Жұп сандарды бірмен ауыстырып,
сандарды Label компонентіне шығар.
№20. a,b,c,d бүтін сандары берілген. Екіге бөлінетін санды табыңыз.
№21. a,b,c,d реттелген бүтін сандары берілген. Үлкен санның реттік
номерін табыңыз.
№22. a,b,c,d реттелеген бүтін сандары берілген. Кіші санның реттік
номерін табыңыз.
№23. Үш бүтін сан берілген. Теріс сандарды олардың квадраттарымен
алмастырыңыз.
№24. Үш бүтін сан берілген. Егер үшеуі де теріс болса, олардың
геометриялық ортасын, кері жағдайда сандардың өзін экранға шығарыңыз.
№25. Үш бүтін сан берілген. Егер үшеуі де жұп болса, олардың
арифметикалық ортасын, кері жағдайда геометриялық ортасын табыңыз.
№26. Үш оң бүтін сан берілген. Бұл сандар тікбұрышты үшбұрыштың
қабырғалары бола ма?
№27. Үш бүтін сан берілген. Жұп сандардың үлкенің табыңыз.
№28. Үш бүтін сан берілген. Тақ сандардың ішінен кіші санды табыңыз.
№29. Төрт санның арасынан үлкенің табыңыз.
№30. Төрт бүтін сан берілген. Жұп сандардың ішінен үлкенін табыңыз.
Студенттің оқытушымен бірге орындайтын өздік жұмысы №5
Тақырыбы: Object Pascal тілінде процедуралар мен функциялар
дайындау.
Мақсаты Объект параметрлері, бульдік объектілер, объект типі. Сплайн
түрлері, сплайн параметрлері.
Тапсырма
Таратпа материалда берілген тапсырмаларды әдістемелік нұсқауды
пайдаланып орындаңыз.
Сұрақтар:
1. Процедура дегеніміз не?
2. Функция дегеніміз не?
3. Процедура мен функцияны қай уақытта қолданған ыңғайлы немесе
пайдалы?
4. Процедураның сипатталуын көрсетіңіз
5. Функцияның сипатталуын көрсетіңіз
Тапсыру формасы
Тапсырманы әдістемелік нұсқаға сүйене отырып орындаңыз, оқытушыға
көрсетіңіз, қалай орындалғанын түсіндіріңіз. Жұмыс нәтижесін электронды
нұқада оқытушыға тапсырыңыз.Берілген сұрақтарға СОӨЖ дәптеріңізге жауаптар
жазу. Ауызша қорғау.
Тапсырманы орындауға әдістемелік нұсқаулар:
Рысжанова А.С. «Нысанды-бағдарланған программалау» бойынша зертханалық
жұмыстарды орындауға әдістемелік нұсқау, Семей мемлекеттік педагогикалық
институты, Семей, 2007 ж.- 100-115 бет.
Таратпа материалдар:
Есептерді шығару кезінде ішкі программаларды пайдаланыңыз:
№1. f=m!-k! мәнiн табу керек.
№2. Екі үшбұрыш төбелерінің координаттарымен беріледі. Олардың ауданың
келесі формуламен есептеңіз: S=1/2((Х2-Х1)(Y3-Y1)-(X3-X1)(Y2-Y1)) және
олардың қайсысы үлкен
№3. Портқа күніне орта есеппен үш кеме келеді. Күніне екі кеменің, төрт
кеменің келу ықтималдығы қандай? Ықтималдық келесі формуламен есептелінеді:
Р=3*е-3/к!.
№4. Футболист h0=0,4м биіктікке тік бастапқы жылдамдықпен v0=18 м/с допты
тебеді. 2с, 4с кейін доп қандай биіктікте болады? Биіктік келесі
формуламен есептелнеді: h=h0+v0t+gt2/2.
№5. Бесбұрыш өзінің төбелерінің координаталарымен берілген. Оның ауданын
есептеңіз. Үшбұрыштың ауданын Герон формуласымен табыңыз:
S=p(p-a)(p-b)(p-c), где p=(a+b+c)/2.
№6. Z=(v1+v2+v3)/3 есептеңіз, мұндағы v1,v2,v3 – сәйкесінше r1,r2,r3
радиусты шарлардың көлемі. Шардың көлемін келесі формуламен
есептеңіз:V=4/3ПR3.
№7. Төртбұрыш төбелерінің координталарымен берілген. Оның периметрін
табыңыз.
№8. АВС үшбұрышы өзінің қабырғаларының ұзындығымен берілген. Оның
медианансын табыңыз (А төбесіне жүргізілген медиана: 0.5(2в2+2с2-а2).
№9. Үш бірөлшемді массив А(15), В(10), С(20) берілген. Олардың мәндерін өсу
реті бойынша экранға шығарыңыз.
№10. m-дағы n санының үйлесімділігін анықтаңыз (n>m), үйлесімділік келесі
формула бойынша анықталады С=n!/m!(n-m).
№11. Z=(m1+m2)/2 есептеңіз, мұндағы m1 және m2 - Х(20) және Х(35)
массвтерінің ең кіші элементтері.
№12. Р(к), L(m), Q(n) массивтері үшін теріс емес элементтерінің
арифметикалық ортасын есептеңіз.
№13. S= x2+y2+sin2xy + x2+z2+sin2xz + y2+z2+sin2yz функциясының мәнін
a2+b2+sin2ab функциясын пайдаланып есептеңіз.
№14. А(n) массивін құрыңыз, мұнда а1=1!, а2=2!,...,аn=n!.
№15. Екі квадратты матрица берілген Х(5,5) және Y(7,7). Бас диагональда
орналасқан элементтердің қосындысын есептеңіз.
№16. 2 ден 100 дейінгі барлық жұп факториалдардың қосындысын есептейтін
программа құрыңыз, программада факториалдарды есептейтін ішкіпрограмманы
қолданыңыз.
№17. s және t нақты саны берілген. f(t,-2s,1.17)+f(2.2,t,s-t) есептеңіз,
мұндағы [pic]
№18. a,b,c нақты сандары берілген. [pic] есептеңіз.
№19. Үшорынды сандардың арасынан цифрларының факториалдарының қосындысы
санның өзіне тең болатын сандарды табыңыз. Есептеу барысында факториалды
есептейтін ішкі программаны қолданыңыз.
№20. Үшбұрыш координаттары және жазықтықтаңы нүктенің координаттары
берілген. Нүкте үшбұрыштың ішінде орналасқан ба, жоқ па соны анықтаңыз.
№21. f=m!+k! мәнiн табу керек.
№22. а және b сандары берілген. Анықтау керек: u=min(a,b), v=min(ab, a+b),
min(u+v2,3.14)
№23. Процедураны қолданып квадрат теңдеуді шешіңіз: [pic]
№24. Функция мәндерінің кестесін құрыңыз: [pic], [pic]. У мәнін келесі
функция арқылы есептеу керек, соған процедруа құрыңыз. [pic]
№25. Функция мәндерінің кестесін құрыңыз: [pic],[pic]. У мәнін келесі
функция арқылы есептеу керек, соған процедруа құрыңыз. [pic]
№26. Герон формуласы арқылы үшбұрыштың ауданын табуға процедура жазыңыз.
№27. Екіөлшемді массив берілген. Массивтің ең кіші және ең үлкен
элементтерін табуды функцияны қолдану арқылы шығарыңыз.
№28. Екіөлшемді массив берілген. Массивтің ең кіші және ең үлкен
элементтерін табуды және олардың реттік номерін табуды функцияны қолдану
арқылы шығарыңыз.
№29. f=m!+k!+mk! мәнiн табу керек.
№30. f=m!+k!-mk! мәнiн табу керек.
Студенттің оқытушымен бірге орындайтын өздік жұмысы №6
Тақырыбы: Компоненттер палитрасының Standard беті.
Мақсаты Объект параметрлері, бульдік объектілер, объект типі. Сплайн
түрлері, сплайн параметрлері.
Тапсырма
Таратпа материалда берілген тапсырмаларды орындаңыз
Сұрақтар:
1. Стандарт бетінде орналасқан компоненттерді атап өтіңіз
2. Label компонентінің параметрлерін сипаттаңыз
3. Edit компонентінің параметрлерін атап көрсетіңіз
4. Button компонентінің параметрлерін атап көрсетіңіз
5. Memo компонентінің параметрлерін атап көрсетіңіз
Тапсыру формасы
Тапсырманы әдістемелік нұсқаға сүйене отырып орындаңыз, оқытушыға
көрсетіңіз, қалай орындалғанын түсіндіріңіз. Жұмыс нәтижесін электронды
нұқада оқытушыға тапсырыңыз.Берілген сұрақтарға СОӨЖ дәптеріңізге жауаптар
жазу. Ауызша қорғау.
Тапсырманы орындауға әдістемелік нұсқаулар:
Рысжанова А.С. «Нысанды-бағдарланған программалау» бойынша зертханалық
жұмыстарды орындауға әдістемелік нұсқау, Семей мемлекеттік педагогикалық
институты, Семей, 2007 ж.- 8-56 бет.
Таратпа материалдар:
Есептерді шығару кезінде Стандарт бетінің компоненттерін пайдаланыңыз
х және у-тің әр түрлі мәндерін енгізіп, төмендегі өрнектердің
мәндерін есептеуге программа құрыңдар:
1. [pic]
2. [pic]
3. [pic]
4. [pic]
5. cos(x)\sіn(x)-scr(y)(x+3)
6. exp(3 ln(a))+sqr(b)/sіn ab)
7. [pic]
8. [pic]
9. [pic]
10. [pic]
11. [pic]
12. [pic]
13. [pic]
14. Жер бетіне һ биіктікпен құлаған тастың уақытын есепте.
15. х1,у1 және х2,у2 координаттағы екі нүктенің ара қашықтығын есепте.
16. a, b және c қабырғалары берілген үшбүрыштың ауданын Герон формуласы
бойынша есептеeудің программасын жаз
17. x=2,25 және y=-4,05 нақты сандары берілген. Функцияның мәнін
мына[pic] формула бойынша есептеудің программасын құр.
18. Z=e2xln(a+x)-b3x(b-x) функцияларының мәнін есептеуге программа құр
19. Радиусы R-ге тең шеңбер берілген. Шеңбердің ұзындығын есептеу
программасын құр
20. x=-5,1; y=10; z=2,3 сандары берілген. [pic] функциясының мәнін
есепте
21. а=5, b=4, c=0.5 сандары берілген. Осы сандардың көбейтіндісін есептеу
(Х=abc) программасын құр
22. a=2,7; b=15,04; x=2,24; k=15 сандары берілген. Келесі функцияның мәнін
есептеуге программа құр.[pic]
23. a=1,3; b=2,4; x=5,5; k=2 сандары берілген. Келесі функцияның мәнін
есептеуге программа құр. [pic]
24. Квадраттың а қабырғасы белгілі. Ауданың есепте
25. Төртбұрыштың периметрін есептейтін программа құр
26. Шеңбердің ауданын есептейтін программа құр
27. Үш санның арифметикалық ортасын есепте
28. Үш санның геометриялық ортасын есепте
29. Екі санның квадраттарының қосындысын тап
30. Тікбұрышты үшбұрыштың катеттері берілген. Гипотенузасын есепте
Студенттің оқытушымен бірге орындайтын өздік жұмысы №7
Тақырыбы: Компоненттер палитрасының Additional және Win32 беттері.
Мақсаты Объект параметрлері, бульдік объектілер, объект типі. Сплайн
түрлері, сплайн параметрлері.
Тапсырма
Таратпа материалда берілген тапсырмаларды орындаңыз
Сұрақтар:
1. image компонентіне сипаттама беріңіз
2. BitButton компонентіне сипаттама беріңіз
3. MonthCalendar компонентіне сипаттама беріңіз
4. TabControl компонентіне сипаттама беріңіз
5. Animate компонентіне сипаттама беріңіз
Тапсыру формасы
Тапсырманы әдістемелік нұсқаға сүйене отырып орындаңыз, оқытушыға
көрсетіңіз, қалай орындалғанын түсіндіріңіз. Жұмыс нәтижесін электронды
нұқада оқытушыға тапсырыңыз.Берілген сұрақтарға СОӨЖ дәптеріңізге жауаптар
жазу. Ауызша қорғау.
Тапсырманы орындауға әдістемелік нұсқаулар:
Рысжанова А.С. «Нысанды-бағдарланған программалау» бойынша зертханалық
жұмыстарды орындауға әдістемелік нұсқау, Семей мемлекеттік педагогикалық
институты, Семей, 2007 ж.- 8-35 бет.
Таратпа материалдар:
Есептерді шығару барысында, формаға форманы жабу батырмасын
орналастырыңыз(BitButton компоненті), Форманың оң жақ жоғарғы бұрышында
авторды суреті ораналассын (image компоненті). Есептің берілгендерін енгізу
TabControl компонентінің бірінші қатпарында жүзеге ассын, ал нәтиже екінші
қатпарына шықсын.
№1. х, у, z бүтін сандары берілген. max (2x, y, 4z)-ды есептейтің
программа құр.
№2. х, у, z бүтін сандары берілген. min (5x, 2y, 3z)-ды есептейтің
программа құр..
№3. х, у, z бүтін сандары берілген. max (х + у + z, xyz)-ды есептейтің
программа құр.
№4. х, у, z бүтін сандары берілген. min2(x + у + z/2, xyz) + 1-ды
есептейтің программа құр.
№5. х, у, z бүтін сандары берілген. min (x2 + у2, у2 + z2) -ды
есептейтің программа құр.
№6. х, у бүтін сандары берілген. х ≤ 0 болғандағы z = max (х, у) және х >
0 болғандағы z = min (x, у)-тың мәнін есептейтін программа құр.
№7. х, у (х <> у) бүтін сандары берілген. Осы екі санның кішісін
қосындыларының жарты мәнімен, ал үлкенің екі еселенген көбейтінділерімен
алмастыратын программа құр.
№8. х, у, z бүтін сандары берілген u = max (x, z)/min (y, z)-ты
есептейтін программа құр.
№9. х, у бүтін сандары берілген. z = max (x, y)/min (x, y)- ты есептейтін
программа құр.
№10.Үш бүтін сан берілген. (1,3) аралығында жатқан санды анықтайтын
программа құр.
№11. Бүтін сан берілген. Егер ол оң сан болса 1қосу. Кері жағдайда санды
өзгертпеу. Нәтижені Label компонентіне шығару
№12. А,В,Х сандары берілген. ү және z функцияларының мәнін есептеу
программасын жаз.
[pic] [pic]
№13. Кез келген екі сан берілген. Егер екінші саннан бірінші санның
абсолют шамасы артық болса, онда бірінші санды беске бөлу керек, ал кері
жағдайда өзгеріссіз қалады.
№14. Бүтін сан беілген. Сан туралы ақпарат: нольдік сан, теріс жұп сан,
теріс тақ сан, оң жұп сан, теріс жұп сан. Бұл ақпарат Label компонентіне
шығу керек.
№15. 1-999 аралығындағы бүтін сан берілген. Бұл сан туралы ақпаратты
Label компонентіне шығару керек: жұп екі орынды сан, тақ екі орынды сан,
жұп үшорынды сан, тақ үш орынды сан.
№16. a,b,c,d бүтін сандары берілген. Үшке бөлінетін санды табыңыз.
№17. a,b,c,d бүтін сандары берілген. Беске бөлінетін санды табыңыз.
№18. a,b,c,d бүтін сандары берілген. Тақ сандарды нольмен ауыстырып,
сандарды Label компонентіне шығар.
№19. a,b,c,d бүтін сандары берілген. Жұп сандарды бірмен ауыстырып,
сандарды Label компонентіне шығар.
№20. a,b,c,d бүтін сандары берілген. Екіге бөлінетін санды табыңыз.
№21. a,b,c,d реттелген бүтін сандары берілген. Үлкен санның реттік
номерін табыңыз.
№22. a,b,c,d реттелеген бүтін сандары берілген. Кіші санның реттік
номерін табыңыз.
№23. Үш бүтін сан берілген. Теріс сандарды олардың квадраттарымен
алмастырыңыз.
№24. Үш бүтін сан берілген. Егер үшеуі де теріс болса, олардың
геометриялық ортасын, кері жағдайда сандардың өзін экранға шығарыңыз.
№25. Үш бүтін сан берілген. Егер үшеуі де жұп болса, олардың
арифметикалық ортасын, кері жағдайда геометриялық ортасын табыңыз.
№26. Үш оң бүтін сан берілген. Бұл сандар тікбұрышты үшбұрыштың
қабырғалары бола ма?
№27. Үш бүтін сан берілген. Жұп сандардың үлкенің табыңыз.
№28. Үш бүтін сан берілген. Тақ сандардың ішінен кіші санды табыңыз.
№29. Төрт санның арасынан үлкенің табыңыз.
№30. Төрт бүтін сан берілген. Жұп сандардың ішінен үлкенін табыңыз.
Студенттің оқытушымен бірге орындайтын өздік жұмысы №8
Тақырыбы: Комбинацияланған тізімді қолдану.
Мақсаты Объект параметрлері, бульдік объектілер, объект типі. Сплайн
түрлері, сплайн параметрлері.
Тапсырма
Таратпа материалда берілген тапсырманы әдістемелік нұсқауды пайдалана
отырып орындаңыз
Сұрақтар:
1. Комбинацияланған тізім түсінігіне сипаттама беріңіз
2. ComboBox компонентіне сипаттама беріңіз
3. ComboBox компонентінің параметрлерін атап өтіңіз
4. ComboBox компонентінің сыртқы түрін баптауға арналған параметрге
сипаттама беріңіз
5. Тізімдердің жалпы қасиеттерін атап көрсетіңіз
Тапсыру формасы
Тапсырманы әдістемелік нұсқаға сүйене отырып орындаңыз, оқытушыға
көрсетіңіз, қалай орындалғанын түсіндіріңіз. Жұмыс нәтижесін электронды
нұқада оқытушыға тапсырыңыз.Берілген сұрақтарға СОӨЖ дәптеріңізге жауаптар
жазу. Ауызша қорғау.
Тапсырманы орындауға әдістемелік нұсқаулар:
Тапсырма 1. Өрістер ретінде ComboBox компоненті таңдалады. Button
компонентінің OnClick оқиғасына келесі программалық кодты жазыңыз:
ComboBox1.ItemIndex :=
Random(ComboBox1.ItemIndex.Count);
ComboBox2.ItemIndex :=
Random(ComboBox2.ItemIndex.Count);
ComboBox3.ItemIndex :=
Random(ComboBox3.ItemIndex.Count);
Таратпа материалдар:
Тапсырма 1. Программаны жүктегеннен кейін экранда үш өріс бейнеленеді:
[pic]
Батырмаға басқаннан кейін, үш сөзден бір сөйлем құралу керек:
[pic]
Бірінші өрістегі сөздер: Кошка, змея, кузнечик, дельфин, черепаха,
лсточка
Екінші өрістегі сөздер: Быстро, высоко, медленно, сильно, хорошо, плохо
Үшініші өрістегі сөздер: плавает, бегает, летает, ползает, прыгает,
прячется
Студенттің оқытушымен бірге орындайтын өздік жұмысы №9
Тақырыбы: Тәуелсіз фиксациялы ауыстырғыш.
Мақсаты Объект параметрлері, бульдік объектілер, объект типі. Сплайн
түрлері, сплайн параметрлері.
Тапсырма
CheckBox компонентін пайдаланып таратпа материалда берілген
тақырыптар бойынша (өз нұсқаңыз бойынша) шағын тест құрастырыңыз. Тестте
бірнеше жауапты таңдауға мүмкіндік болу керек
Сұрақтар:
1. CheckBox компонентіне сипаттама беріңіз
2. CheckBox компонентінің параметрлерін атап өтіңіз
3. CheckBox компонентінің Cheked қасиетіне сипаттама беріңіз
4. OnClick оқиғасына сипаттама беріңіз
5. Ауыстырғыш атауы мен саның қай қасиет арқылы басқарылады
Тапсыру формасы
Тапсырманы әдістемелік нұсқаға сүйене отырып орындаңыз, оқытушыға
көрсетіңіз, қалай орындалғанын түсіндіріңіз. Жұмыс нәтижесін электронды
нұқада оқытушыға тапсырыңыз.Берілген сұрақтарға СОӨЖ дәптеріңізге жауаптар
жазу. Ауызша қорғау.
Тапсырманы орындауға әдістемелік нұсқаулар:
Ұсынылған әдебиеттерді пайдаланып орындаңыз
Таратпа материалдар:
1. Геометрия пәні бойынша
2. Алгебра пәні бойынша
3. Орыс тілі пәні бойынша
4. Қазақ тілі пәні бойынша
5. География пәні бойынша
6. Информатика пәні бойынша
7. Биология пәні бойынша
8. Программалау пәні бойынша
9. Компьютерлік графика пәні бойынша
10. Интерьер дизайны пәні бойынша
11. Тарих пәні бойынша
12. Дүниежүзілік тарих пәні бойынша
13. Педагогика пәні бойыша
14. Психология пәні бойынша
15. Философия пәні бойынша
16. Орыс әдебиеті пәні бойынша
17. Қазақ әдебиеті пәні бойынша
18. 4 сыныпқа арналған
19. 7 сыныпқа арналған
20. Орыс әдебиеті бойынша
21. Шет тілі пәнінен
22. Математика пәні бойынша
23. Физика пәні бойынша
24. Астрономия пәні бойынша
25. Анотомия пәні бойынша
26. Қазақстан тарихы пәні бойынша
27. Экология пәні бойынша
28. Экономика пәні бойынша
29. Құқық негіздері пәні бойынша
30. Программалау ІІ пәні бойынша
Студенттің оқытушымен бірге орындайтын өздік жұмысы №10
Тақырыбы: Тәуелді фиксациялы ауыстырғыш.
Мақсаты Объект параметрлері, бульдік объектілер, объект типі. Сплайн
түрлері, сплайн параметрлері.
Тапсырма
RadioButton компонентін пайдаланып таратпа материалда берілген
тақырыптар бойынша (өз нұсқаңыз бойынша) шағын тест құрастырыңыз. Тестте
бірақ жауап дұрыс болу керек
Сұрақтар:
1. RadioGroup компонентіне сипаттама беріңіз
2. Ауыстырғышқа арналған контейнер түрлерін атаңыз
3. RadioGroup компонентінің Cheked қасиетіне сипаттама беріңіз
4. RadioGroup компонентінің OnClick оқиғасына сипаттама беріңіз
5. Ауыстырғыш атауы мен саның қай қасиет арқылы басқарылады
Тапсыру формасы
Тапсырманы әдістемелік нұсқаға сүйене отырып орындаңыз, оқытушыға
көрсетіңіз, қалай орындалғанын түсіндіріңіз. Жұмыс нәтижесін электронды
нұқада оқытушыға тапсырыңыз.Берілген сұрақтарға СОӨЖ дәптеріңізге жауаптар
жазу. Ауызша қорғау.
Тапсырманы орындауға әдістемелік нұсқаулар:
Ұсынылған әдебиеттерді пайдаланып орындаңыз
Таратпа материалдар:
31. Геометрия пәні бойынша
32. Алгебра пәні бойынша
33. Орыс тілі пәні бойынша
34. Қазақ тілі пәні бойынша
35. География пәні бойынша
36. Информатика пәні бойынша
37. Биология пәні бойынша
38. Программалау пәні бойынша
39. Компьютерлік графика пәні бойынша
40. Интерьер дизайны пәні бойынша
41. Тарих пәні бойынша
42. Дүниежүзілік тарих пәні бойынша
43. Педагогика пәні бойыша
44. Психология пәні бойынша
45. Философия пәні бойынша
46. Орыс әдебиеті пәні бойынша
47. Қазақ әдебиеті пәні бойынша
48. 4 сыныпқа арналған
49. 7 сыныпқа арналған
50. Орыс әдебиеті бойынша
51. Шет тілі пәнінен
52. Математика пәні бойынша
53. Физика пәні бойынша
54. Астрономия пәні бойынша
55. Анотомия пәні бойынша
56. Қазақстан тарихы пәні бойынша
57. Экология пәні бойынша
58. Экономика пәні бойынша
59. Құқық негіздері пәні бойынша
60. Программалау ІІ пәні бойынша
Студенттің өздік жұмысы №1
Тақырыбы: Инкапсуляция. Мұрагерлеу және полиморфизм
Мақсаты: Есептер шығару
Тапсырма: Қосымша №1 де келтірілген тақырыптарға тірек конспект жазу (өз
нұсқағыз бойынша)
Сұрақтар:
1. Инкапсуляция терминіне анықтама бер
2. Мұрагерлеу дегенді қалай түсінесіз?
3. Полиморфизм дегеніміз не?
Тапсыру формасы: СӨЖ дәптеріне берілген сұрақтарға жауаптар жазу. Өз
нұсқаңыз бойынша тірек консепкт жазып, ауызша қорғау.
СӨЖ-ді орындауға әдістемелік нұсқаулар:
Ұсынылған әдебиеттерді пайдаланып, тірек консепкт жазыңыз.
Тірек консепктінің мазмұны:
1. Жоспар- тақырып мазмұнын ашу керек
2. Жоспардың мазмұнын ашу- жоспардың әр тарауы бойынша толық мазмұндама
3. Қолданылған әдебиеттер
4. Жаңа терминдер- әр терминге анықтама беру
Студенттің өздік жұмысы №2
Тақырыбы: Файлдар
Мақсаты: Файлдармен жұмысты меңгеру.
Тапсырма: Қосымша №2 де келтірілген есептерге (өз нұсқаңыз бойынша)
программа құрыңыз
Сұрақтар:
1. Файл дегеніміз не?
2. Файлдық типтің қанша түрі бар?
3. Тізбекті кіру мүмкіндігі бар файл дегенді қалай түсіндіресіз?
4. Типтік файл дегеніміз не?
5. Типтік емес файл дегеніміз не?
Тапсыру формасы: СӨЖ дәптеріне берілген сұрақтарға жауаптар жазу. Өз
нұсқаңыз бойынша есептерді шығарып, программа мәтінің СӨЖ
дәптеріне жазып, электронды нұсқасын оқытушыға көрсету.
Ауызша қорғау.
СӨЖ-ді орындауға әдістемелік нұсқаулар:
Файл деп дербес компьютердің сыртқы жадысының атау берілген бөлігін
түсінеміз. Кез келген файлдың өзіне тән үш ерекшелігі болады. Біріншіден,
файлдың атауы бар, программаға осы атауы бойынша бір мезгілде бірнеше
файлмен жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Екіншіден, ол бір типті
компоненттерден тұрады. Файлдан басқа Object Pascal–дың кез келген типі
компоненттер типі бола алады. Үшіншіден, файлдың ұзындығы жөнінде оны
хабарлауда ешнәрсе айтылмайды, ол тек сыртқы жады құрылғысының көлемімен
шектеледі. Файлдық типті төмендегі үш тәсілдің бірімен беруге болады:
<аты>=File of <тип>;
<аты>=TextFile;
<аты>=File;
Мұндағы <аты> - файлдық типтің аты; File of - қызметші сөздер
(файл, содан); TextFile - стандартты мәтіндік файл типінің атауы; <тип> -
файлдан басқа Object Pascal –дың кез келген типі.
Мысалы,
Type
Product=Record
Name: String;
Code: word;
Cost: Comp
End;
Text80=File of String[80];
Val F1: File of char;
F2:TextFile;
F3:Text80;
F4:F4 of Product;
Файлдармен жұмыс
Хабарлау тәсіліне қарай, файлды үш түрге бөлуге болады:
мәтіндік, типтік және типтік емес.
Ақпарат ASCII кодымен берілген файл мәтіндік файл болып
табылады. Мәліметтердің кез келген қарапайым типі осылай беріледі. Жеке
мәндер файлда жол болып беріледі. Мұндай жазулар ақпарат бөліктері болып
бірігуі мүмкін. Мәтіндік физикалық файлдың атауы үшін оның заты .txt, .doc
болып беріледі. Программалау тілдеріндегі программа мәтіндегіфайлдар үшін
заты тілдің белгісін білдіреді, мысалы, .pas, .bas. Физикалық мәтіндік файл
тізбекті кіру мүмкіндігі бар файл болып табылады.
Типтік файл – бұл компоненттері – мәндері екілік кодпен
берілген, файлдық типтен басқа, жай және құрылымдық типті файл. Файл
компоненті деп файл жөніндегі дербес мәліметті айтады. Мысалы, integer
немесе real типті файл. Типтік файл тікелей кіру мүмкіндігі бар файл болып
табылады, бірақ өзінің компоненттеріне тізбекті түрде кіру мүмкіндігін де
береді.
Типтік емес файл – бұл компоненттері 0 мен 1 екілік цифрлардан
құралған сегіз битті тізбек болып табылады. Мысалы, жадының кез келген
ұяшығындағы кез келген типті ақпарат түрінде көз алдымызға елестетуге
болады. Файлдарға төмендегідей ұғымдар тән: файл атауы, файл типі, файл
компоненті, файлды жазу, файлды жазудың соңы және файл соңы. Бұл ұғымдардың
бәрі логикалық та, физикалық та бола алады. Мысалы, файлдың логикалық атауы
және файлдың физикалық атауы. Файлды жазудың соңы – тасымалдаушыға
физикалық жазудан кейін қойылатын белгі. Ол EOL (End Of Line) деп аталады.
Ол физикалық файлмен жұмыс барысында жазудың соңы кездессе мәнін
қабылдайды.
Файлдың соңы – тасымалдаушыға физикалық файл компонентінің
соңын жазғаннан кейін қойылатын белгі. Ол EOL (End Of Line). Сондай-ақ,
физикалық файлмен жұмыс барысында файлдың соңы кездессе, true мәнін
қабылдайтын Паскальдың бұл айнымалы функциясы да осылай аталады.
Физикалық файлдар оның компонентіне кіру тәсіліне қарай
тізбекті және тікелей болып екіге бөлінеді. Осы бөлінуге сәйкес файлдар
тікелей кіру және тізбекті кіру мүмкіндігі бар файл деп аталады.
Файлға тікелей кіру жағдайында файлдың кез келген
компоненттерімен жұмыс істеу үшін тікелей кіруге болады. Тікелей кіру
мүмкіндігі бар файлдың барлық компоненттері нөмірленген. Нөмір нольден
басталады, яғни 1-компоненттің нөмірі - 0, екінші компоненттің нөмірі 1
және т.с.с. Бұдан, файлдың соңына n+1–ші орынға n–нөмірлі компонент
орналасады. Тікелей кіру мүмкіндігі бар файлды тасымалдаушының кез келген
бөлігіне тікелей кіруге мүмкіндік беретін ақпарат тасымалдаушыларда ғана
орналастыруға болады, мысалы, магнитті дискілерде.
Тізбекті түрде кіру мүмкіндігі бар файл компоненттерін оқу тек
бірінші компоненттен басталады. Сондықтан, тасымалдаушының қандай да бір
компонентін оқу үшін ізделінді компонент табылғанынша алдыңғыларын өткізіп
отыру қажет. Тізбекті файлдың қарапайым мысалына магнитті лентада жазылған
файл жатады.
Object Pascal тілінде файлдармен төмендегідей жұмыс түрін
ұйымдастыруға болады:
- файл құру;
- мәліметтерді файлға жазу;
- мәліметтерді файлдан оқу;
- файлды түрлендіру.
Файлмен жұмыс істеу үшін логикалық атауы бойынша логикалық файл
сипатталуы тиіс. Одан кейін логикалық файл физикалық файлмен сәйкес
құрылғыда, ақпаратты тасымалдаушыда байланысуы тиіс. Одан кейін физикалық
файлды ашуға мүмкіндік болуы қажет. Файл тек оқу үшін, тек жазу үшін немесе
оқу және жазу үшін ашылады. Оператор арқылы логикалық файл мен физикалық
файлды байланыстырғаннан кейін файлмен жұмыс істеуде файлдың логикалық
атауы пайдаланылады. Бұдан кейін жұмыс физикалық файлмен орындалады.
Файлды ашу
Программада файлдармен жұмыс істеу үшін алдымен оны ашу қажет. Бұл
әрекет алдын-ала хабарланған файлдық айнымалыны бұрын құрылған файлдың
немесе жаңадан құрылатын файлдың атымен байланыстырылғаннан кейін, сондай-
ақ, ақпарат алмасу бағытын көрсетуді қамтиды: файлдан оқу немесе оған жазу.
Файлмен жұмыс істеу үшін – ашу, ал жұмыс аяқталғаннан кейін – жабу
қажет. Оқуға арналған файл RESET(FF) операторымен, жазуға арналған файл
REWRITE(FF) операторымен ашылады. APPEND(FF) – мәтіндік физикалық файлға
мәліметтер қосып жазуға арналған.
Мәліметтерді оқу және жазу белгілі READ/WRITE операторларының
көмегімен жүзеге асырылады, тек тізімінің басында файлдық айнымалының аты
көрсетіледі:
READ(FF,тізім)
WRITE(FF,тізім)
Файлдың жабылуы CLOSE(FF) операторымен орындалады.
Файлды шартты түрде басы бар, соңы тіркелмеген лента түрінде
елестетуге болады. Файлдың компоненттері осы лентаға бірінен соң бірі
тізбектеліп жазылады.
REWRITE командасы жазуға арналған файлды ашып, файлды жазу
режимінің бастапқы күйіне келтіреді, маркер нольдік позицияға орналасады.
Егер FF файлы бұрын болса, онда ол жойылады.
RESET командасы бойынша диск каталогындағы физикалық файлдың бар
екендігіне көз жеткізеді, егер физикалық файл табылмаса, онда файл табылған
жоқ деген хабарлама беріледі. Егер файл табылса, маркер көрсеткіші нольдік
күйге келтіріледі, файл мазмұны жойылмайды.
APPEND командасы бойынша файл көрсеткіші оның соңына орналастырылып,
бұрыннан бар файлға қосымша мәліметтер тіркеліп жазылады.
Файлдармен жұмыс істеуге арналған процедуралар мен
функциялар
Файлдың кез келген түріне пайдалануға болатын процедуралар мен
функциялардың тізімін келтірейік.
1. Procedure AssignFile(var F; FileName,:String); - Fфайлдық айнымалысын
FileName атты файлмен байланыстырады;
2. Function ChangeFileExt(const FileName, Extensions:String):String; -
файлдың затын Extension параметрімен берілген файл затына өзгертеді;
3. Procedure ChDir(Path:String); - Ағымдағы каталогты өзгертеді: Path
-ескертусіз орнатылған каталогқа баратын жолды көрсететін жолдық
өрнек;
4. Procedure CloseFile(Var F); - Файлды жабады, бірақ F файлдың
айнымалысымен AssignFile процедурасымен алдын-ала орнатылған байланыс
сақталады. CloseFile процедурасының функциясы программа жұмысы дұрыс
аяқталған жағдайда барлық ашылған файлдар автоматты түрде жабылады.
5. Function DateTimeToFileDate(DataTime:TDataTime):Integer; - DataTime
мәнін файл құру уақытының жүйелік форматына аударады;
6. Function DiskFree(D:Byte):LongInt; – көрсетілген дискідегі бос орынның
байттық көлемін береді; D - диск нөмірі (0 ескертусіз құрылғы; 1 -
диск А; 2 – диск В және т.б.). Функция, егер жоқ дискінің нөмірі
көрсетілсе 1 деген мәнді береді.
7. Function EOF(Var F):Boolean; – Файлдың соңын көрсетеді, егер файлдық
көрсеткіш файлдың соңында тұрса, онда True мәнін береді. Жазуда бұл
кезекті компонент файлдың соңына қосылғанын, ал оқуда файлдың
жойылғанын көрсетеді.
8. Procedure Erase (Var F): - F файлын өшіреді. Процедураны орындар
алдында файлды жбау қажет.
9. Function FileAge(const FileName: String):integer; - FileName файлы
үшін оның соңы жаңартылған (қайта жазылған) уақытын береді (жүйелік
форматта); егер мұндай файл болмаса, онда – 1-ге тең.
10. Function ExcludeTrailingBaslash(const S: String): String; - Sжолын
тұйықтайтын “/” символын өшіреді (егер бұл символ жолды тұйықтамаса,
онда S–ті өзгеріссіз қалдырады);
11. Function ExpandFileName(const FileName: String):String; - файл атын
ағымдағы каталогпен толықтырады;
12. Function ExpandUncFileName(const FileName: String):String; – файл атын
ағымдағы желілік каталогпен толықтырады;
13. Function ExtractFileDir(const FileName: Srting):String; – файлдың
толық атауынан оған кіру маршрутын шығарады (соңғы “/”символынсыз);
14. Function ExtractFileExt(const FileName: String): String; – файлдың
толық атауынан оның затын нүктесімен шығарады;
15. Function ExtractFileName(const FileName: String): String: String;
–файлдың толық атауынан оның атын затымен шығарады;
16. Function ExtractFilePath(const FileName: String): String; – файлдың
толық атауынан оған кіру маршрутын символымен қоса шығарады;
17. Function ExtractRelativePath(const BaseName, DestName: String):
String; – файлдың толық атауынан DestName–ге қатысты маршрут атын
шығарады (аралық каталогтар: “/” символымен алмастырылады).
18. Function FileDateTimeToDateTime (DataTime: Integer):TDateTime;
–жүйелік форматы FileDate файлының құрылу уақытын дата-уақыт форматына
түрлендіреді.
19. Function FileExists(const FileName: String):Boolean; – егер FileName
атты файл бар болса, онда True мәнін береді;
20. Procedure FindNext(Var F:TSearchRec); – FindFirst/FindNext
функциясымен файлды іздеуге бөлінген жадыны босатады;
21. Function FindNext(Var F: TSearchRac): Integer; - F файлының
каталогтағы келесі файлдың атын береді;
22. Procedure Flash(var F); – дискідегі файлдың соңғы өзгертулерін сақтай
отырып, файлдың ішкі буферін тазартады;
23. Procedure GETDir(D:Byte; var S:String); – Ағымдағы каталогты береді: D
- құрылғы нөмірі; 1 – А дискісі; 2 – В дискісі және т.б. S – String
–типті айнымалы, ол көрсетілген дискідегі ағымдағы каталогқа баратын
жолды көрсетеді;
24. Function IncludeTrailingBackslash(const S:String); – “/” символымен
файлға кіретін толық маршрутты береді;
25. Function IOResult: Integer; – соңғы енгізу – шығару операциясының
шартты белгісін береді;
26. Function ISPathDelimiter(const S:String; Index:Integer):Boolean; –
егер S жолындағы Index символында “/” белгісі болса, онда true мәнін
береді;
27. Function MatchesMask(const FileName, Mask: String):Boolean; – Егер
FileName аты Mask топтық атауына сәйкес келсе, true мәнін береді;
28. Procedure MKDir(Dir: String);– көрсетілген дискіде жаңа каталог
құрады: Dir каталогты іздеу маршруты. Бұрын құрылған каталогтар атауы
қайталанбауы тиіс;
29. Procedure Rename(var F; NewName:String);–F файлының атын өзгертеді;
NewName - файлдың жаңа атынан тұратын жолдық өрнек. Процедураны
орындамас бұрын файлды жабу қажет;
30. Procedure Reset(Var F:File; [RecSize:World]); – бұрын құрылған файлды
ашады. RecSize–дың тек типтік емес файлдар үшін ғана мағынасы бар және
мәліметтер блогының өлшемін береді;
31. ProcedureRewrite(Var F:File; [RecSize:World]); – жаңа файл құрады.
RecSize-дың тек типтік емес файлдар үшін ғана мағынасы бар және
мәліметтер блогының өлшемін береді.
32. Procedure RmDir(Dir:String); – Dir каталогын өшіреді. Өшірілетін
каталог бос болуы тиіс.
Студенттің өздік жұмысы №3
Тақырыбы: Delphi-дің мультимедиялық мүмкіндіктері
Мақсаты: Delphiдің мультимедиялық мүмкіндіктерін пайдаланып есептер шығару
Тапсырма: Әдістемелік нұсқауда көрсетілген медиаплейрді жасаңыз. Тек
Формаға өз атауыңызды беріңіз. Форма белгішесін өзгертіңіз.
Форманы безндіріңіз.
Сұрақтар:
1. Графикалық құралдары пайдалануға арналған кластарды атаңдар.
2. Сызық қандай кластың көмегімен құралады?
3. Толтыру қандай кластың көмегімен құралады?
4. Қаламның қандай қасиеттері бар?
5. Графикалық бетке мәтін қалай шығарылады?
Тапсыру формасы: СӨЖ дәптеріне берілген сұрақтарға жауаптар жазу. Өз
нұсқаңыз бойынша есептерді шығарып, программа мәтінің СӨЖ
дәптеріне жазып, электронды нұсқасын оқытушыға көрсету.
Ауызша қорғау.
СӨЖ-ді орындауға әдістемелік нұсқаулар:
TMediaPlayer компоненті
TMediaPlayer(1-сурет) компоненті құрылғыны басқаратын панельдегі
сияқты бірнеше батырмалардан тұрады. Бұл батырмалар әртүрлі мультимедиалық
құрылғыларды (компакт- дискілер, дыбыстық карталар және т.б.)басқаруға
арналған. Мұнда магнитофондағы сияқты «ойнату», «айналдыру», «жазу»
батырмалары бар.
1-сурет: Формадағы TMediaPlayer компоненті.
Егер де компьютер дыбыстық картамен қамтамасыз етілген болса, онда 1-
суретте көрсетілгендей формаға TMediaPlayer (палитраның System беті)
компонентін орналастырамыз.
Компонетті формаға орналастырғаннан кейін Объектілер Инспекторында
"FileName" қасиеті пайда болғаның көреміз.
[pic]
2-сурет: TMediaPlayer-дің Объектілер Инспекторындағы қасиеттері.
Осы жерде ойнатылатын AVI, WAV немесе MID кеңейтілу бар файлды
таңдаймыз. 2-суретте AVI кеңейтілуіндегі DELPHI.AVI файлы таңдалған. Осыдан
кейін AutoOpen қасиетін True-деп қоямыз.
Осы қадамдары орындағаннан кейін программа жүктеуге дайын. Программаны
жүктегенне кейін жасыл «ойнату» батырмасына басамыз, сонда видеороликті
(егер AVI таңдалса) немесе дыбысты(егер WAV немесеMID таңдалса) естиміз.
Егер бұлардың бірі орындалмаса немесе қателік туралы хабарлама шықса онда
оның екі түрлі себебі болуы мүмкін:
1. Файлдың аты дұрыс енгізілмеген.
2. Windows-та мультимедиа дұрыс жолмен бапталмаған. Бұл керек құрылғы
жоқтығы немесе керек драйвер орнатылмағандығын білдіреді.
Егер AutoEnable қасиеті Trye мәніне ие болса, онда компонент автоматты
түрде құрылғы типі бойынша немесе файл кеңейтілуі бойынша және MODE
қасиеттерінің мәні қандай батырмалар белсенді болатынын анықтайды.
Егер AutoEnable=False болса, онда белсенді батырмалар қатарына
EnabledButtons жиынына енетін батырмалар ғана болады.
AutoRewind қасиеті егр де құрылғыда жолдар бар болса немесе егер
жазу/ойнату процесі StartPos және EndPosқасиеттеріне өзгертулер енгізіліп
шақырылса, онда еленбейді.
TimeFormat қасиетіне Объектілер Инспекторы арқылы қатынаса алмаймыз.
Сондықтан ол автоматты түрде мультимедиалық құрылғыны Open әдісі арқылы
ашқанда орнатылады. Осыған сәйкес, StartPos, Position және
EndPosқасиеттерінің мәндерін орнатуға болады, ал Length, Start, TrackLength
және TrackPosition қасиеттерінің мәні тек Open әдісі шақырылғаннан кейін
нақтыланады.
Сонымен, біз AVI, MIDI және WAVE файлдарды тек оның атын көрсетіп қана
ойната аламыз.
3-сурет: AVI-ді панелде ойнату.
TmediaPlayer компонентінің маңызды қасиеттерінің бірі ол- Display.
Біздің мысалдарымызда ол толтырылған жоқ болатын, сондықтан видео жеке
терезеде ойнатылды. Бірақ, роликті көрсетудің экраны ретінде, мысалы
панельді алуға болады. Ол үшін формаға Tpanel компонентін орналастырамыз,
Caption қасиетінен мәтінді алып тастаймыз. Осыдан кейін TmediaPlayer үшін
Display қасиетіндегі тізімнен Panel1-ді таңдаймыз. Осыдан кейін программаны
жүктейміз және “ойнату” батырмасына басамыз.(3-сурет)
TАnimate- анимацияны бейнелеу
[pic]TАnimate компоненті AVI(Audio Video Intervaleaved- аудио және
видеоның қатарласуы) форматындағы видеоклиптерді ойнатуға арналған құрылғы
болып табылады. Бейне жеке командалар топтамасында ойнатылады.
Осы компоненттің орындалу процесін көретін болсақ, онда келесілерді
орындайық:
1. Қажетті AVI файлды өзіміздің, яғни жобалар сақталатын бумаға
көшіріп алайық.
2. Бос қалыпқа Animate, ProgressBar, Timer(System бетінде)және
BitBtn батырмасын орналастырайық.
3. Timer1-дің Enabled қасиетін False-ге ауыстырайық. Ал Intervale
қасиетіне 10деген мән береміз.ProgressBar1 компонентінің Visible
қасиетіне False деген мәнді меншіктейік. Осыдан кейін осы
қалыпты AVI файл сақталған бумаға сақтайық.
4. BitBtn1 батырмасы үшін төмендегідей оқиғаларды өңдеуішін
құрайық:
Procedure Tform1.BitBtn1Click(Sender:Tobject);
Begin
Animate1.FileName:=’Cool.avi’; //Ойнатылатын клип файылынын атын
көрсетеміз
Animate1.Active:=Trye; //Клипті жүктейміз
ProgressBar1.Show; //ProgressBar-ды көрсетеміз
Timer1.Enabled:=Trye; //Таймерді іске қосамыз
End;
5. Timer1 компоненті үшін төмендегідей оқиғаларды өңдеуішін
құрамыз:
Procedure TForm1.Timer1Timer(Sender:TObject);
Begin
ProgressBar1.Position:= ProgressBar1.Position+1;
if ProgressBar1.Position>= ProgressBar1.max then
begin
Timer1.Enabled:=false; //Таймерді өшіреміз
ProgressBar1.Position:=0;//жаңа жүктеуге дайындаламыз
ProgressBar1.Hide;// ProgressBar-ды жасырамыз
Animate1.Stop; //Клипті тоқтатамыз
End;
End.
Сонымен біз Delphi программалық ортасында мультимедиалық файлдармен
жұмыс істеуге мүмкіндік беретін арнайы компоненттерімен таныстық. Енді сол
компоненттерді пайдаланып Windows Media Player ойнатқышының кейбір
функцияларын атқаратын программалық жабдық құруды қарастырайық.
Мультимедианың екі программасы
• Кейде қолданушыға файлдардын кең түрлерін ойнатуға мүмкіндік беру қажет
болады. Яғни бұл дегеніміз қолданушы файлды өзі қатты дискіден немесе CD-
ROM-нан таңдау. Бұл жағдайда қалыпқа ойнатуды басқаруға арналған
TmediaPlayer компонентін орнату керек болады.
• Кейде программистке қолданушыдан TmediaPlayer компонентін жасыру керек
болады. Яғни қолданушы ешқандай әрекеттерді орындамай-ақ дыбыс немесе видео
автоматты түрде өзі ойнатылуы керек. Көбінесе дыбыс презентацияның бір
бөлігі болып келеді.
Енді Windows Media Player ойнатқышының функциясын атқаратын программаны
құруға кірісейік. Ең алдымен жаңа жоба құрайық(File | New Project). Қалыпқа
TmediaPlayer компонентін қояйық; TFileListBox, TDirectoryListBox,
TDriveComboBox, файлдарды таңдау үшін TfilterComboBox компоненттерін
орналастырайық. DirectoryListBox1 және FilterComboBox1-дің FileList
қасиетіне FileListBox1 мәнің қояйық. DriveComboBox1-дің DirList қасиетіне
DirectoryListBox1 мәнің қояйық. FilterComboBox1-дің Filter қасиетінде қажет
файлдың кеңейтілуін көрсетеміз:
AVI File(*.avi)|*.avi
WAVE File(*.wav)|*.wav
MIDI file(*.MID)|*.mid
FileListBox1-қа тышқанды екі рет шерткенде таңдалған файл ойнатылатын
болсын. FileListBox1-дің OnDblClick оқиғаларды өңдеуішінде төмендегі
программалық кодты көрсетейік:
Procedure TForm1.FileListBox1DblClick(Sender:TObject);
begin
with MediaPlayer1 do
begin
Close;
FileName:=FileListBox1.FileName;
Open;
Play;
end;
end;
Қалыптын ішкі түрі 4-суретте көрсетілген:
4-сурет: Жобаның сыртқы көрінісі
Жобаны сақтап, жүктеп, қажетті файлды таңдап, оған тышқанды екі рет
шертеміз. MediaPlayer бұл файлды жеке терезеде ойнату керек.
Жоғарыда айтылғандай видеоролик қалыптын ішінде де ойнатыла алады, мысалы,
панельде. Сол үшін қалыпқа TPanel (5-сурет)компонентін орналастырайық.
MediaPlayer1-дің Display қасиетінде Panel1-ді көрсетейік. Панельден мәтінді
алыптастаймыз (Caption) және BevelOuter = bvNone. Ойнату кезінде жеке
терезеден панельге ауысуды жүзеге асыру үшін қалыпқа TСheckBox компонентін
орналастырып, OnClick оқиғаларды өңдеуішіне төмендегі программалық кодты
жазамыз:
procedure TForm1.CheckBox1Click(Sender: TObject);
var
Start_From : Longint;
begin
with MediaPlayer1 do begin
if FileName='' then Exit;
Start_From:=Position;
Close;
Panel1.Refresh;
if CheckBox1.Checked then
Display:=Panel1
else
Display:=NIL;
Open;
Position:=Start_From;
Play;
end;
end;
Жобаны жүктеп және видеороликті ойнатамыз. CheckBox-қа тышқанмен
шертейік.
[pic]
5-сурет
Кейде программаның орындалу барысында MediaPlayer объектісінің және
роликтің өзінің ағымдағы жағдайын(ролик ұзындығын, ойнату барысынан бастап
өткен уақыт) көрсету керек болады. Ол үшін ТmediaPlayer компонентінің
сәйкес қасиеттері мен оқиғалары бар: Length, Position, OnNotify және т.б.
Жобаға прогресс-индикатор (TGauge) компонентін қосайық, ол қанша уақыт
өткенін пайыздық көрсеткішпен көрсетеді (6-сурет). Индикатор көрсеткішін
жаңартып отыру үшін таймерді қолдануға болады. Қалыпқа Ttimer объектісін
орналастырайық, ол үшін Interval = 100 (100 миллисекунд) деп берейік. Ал
OnTimer оқиғаны өңдеуішінде төмендегі программалық кодты жазайық:
procedure TForm1.Timer1Timer(Sender: TObject);
begin
with MediaPlayer1 do
if FileName<>'' then
Gauge1.Progress:=Round(100*Position/Length);
end;
Проектіні жүктеп, қажетті файлды таңдап, оған екі рет шертеміз.
Роликті ойнату кезінде прогресс- индикатор өткен уақытқа сәйкес проценттік
көрсеткішін көрсетеді. (6-сурет).
[pic]
6-сурет: AVI, WAV және MDI файлдарды ойнататын программалық қосымша.
Дыбыстық сигналдарды ТMediaPlayer компонентін қолданбай шығару
Кейбір кезде программаны қолданушының назарын аудару үшін қысқа
сигналдарды шығару қажет болады- мысалы, ұзаққа созылған мәліметтерді
жаңарту процесі аяқталғаннан кейін. Delphi-дің параметрсіз стандартты
процедурасы BEEP, егер компьютер дыбыстық картамен қамтамасыз етілмесе ғана
жүйелік динамиктен сигнал шығарады. Мұндай проблемаларды шешуге
ТMediaPlayer компонентін қолдану артық болып көрінер. Мұндай жағдайда
MessageBeep API-функциясы қажет болады, оның көмегімен WINDOWS-тың 32
разрядтық версияларында сұхбат терезелерін дыбыстандыруға болады.Бұл
функцияға хабарласудын жалғыз параметрі болып стандартты дыбыстардың келесі
идентификаторларынын бірі табылады:
mb_IconAsterisk, mb_IconExclamation, mb_IconHand, mb_IconQuestion, mb-
Ok.
$FFFFFFFF параметрімен хабарласу дыбыстық картаны елемейді және
жүйелік динамиктен қысқа дыбыстық сигнал шығарады. Хабарлама жасағаннан
кейін функция басқаруды программаға береді және дыбысты асинхронды түрде
шығарады.
Мұндай жағдайда PlaySound API-функциясының мүмкіндіктері өте бай, ол
кез келген дыбыстық клиптерді шығара алады.
Функцияны хабарлау:
function PlaySound(pszSound: PChar: hmod: HINST:
fdwSound:Cardinal):Boolean;
Функция параметрлері төменде сипатталған:
• pszSound - Ойнатылатын файл аты;
• hmod -программаның данасы, егер дыбыс ресурстық файлдан
алынса(кері жағдайда 0-ге ие болады);
• fdwSound - ойнатуды анықтайтын параметр; оның мәні төмендегілерге
ие болуы мүмкін:
o SND_ASYNC–Дыбыс асинхронды шығарылады(оған хабарласқаннан кейін
функция басқаруды қайтарады);
o SND_LOOP–дыбыс функция pszSound =0 параметрімен шақырылғанша
шығарылады;
o SND_NOSTOP–егер құрылғы бос болмаса, функция дыбысты шығаруға
тырысады; кері жағдай ешқандай дыбыс шығарылмайды(егер құрылғы
бос болмаса, бірақ бұл параметр көрсетілмеген болса, онда
функция алдындағы дыбыстын ойнатылуын тоқтатады және келесінің
ойнатылуын бастайды)
o SND_NOWAIT–Егер құрылғы бос болмаса, онда функция жаңа дыбысты
шығармайды;
o SND_PURGE–Берілген тапсырма үшін баолық дыбыстардың ойнатылуын
тоқтатады;
o SND_SYNC–дыбысты синхронды шығарады және басқаруды тек оны
ойнатып болғаннан кейін қайтарады.
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Информатика: Базовый курс Учебник/ под ред. Н.В. Макаровой. – СПб,
Питер, 2001 г.
2. Информатика: Практикум по технологии работы на компьютере. 3-е изд./
под ред. Н.В. Макаровой. – М.: Финансы и статистика, 2002
3. Балапанов Е.К., Бөрібаев Б.Б., Дәулеткулов А. 30 сабақ информатикадан.
Алматы: Жағамбек, 1999
4. Информатика. для вузов. Под ред. Симоновича С.В. СПб, Питер, 2000 г.
5. Информатика:Учеб. Пособие для стед. Пед. Вузов/ А.В.Могилев, Н.И. Пак,
Е.К. Хеннер; - М.: Изд.центр «Академия»,2000г.
6. Острейковский В.А. Информатика. Учебное пособие М, Высшая школа, 1999
г.
Студенттің өздік жұмысы №4
Тақырыбы: Менюмен жұмыс істеу
Мақсаты: Компьютерлік графика түсінігімен, мүмкіндіктерімен танысу.
Компьютерлік графиканың қолдану сферасымен танысу.
Тапсырма: Қосымша №3 те келтірілген есептерге (өз нұсқаңыз бойынша)
программа құрыңыз
Сұрақтар:
1. Графикалық құралдары пайдалануға арналған кластарды атаңдар.
2. Сызық қандай кластың көмегімен құралады?
3. Толтыру қандай кластың көмегімен құралады?
4. Қаламның қандай қасиеттері бар?
5. Графикалық бетке мәтін қалай шығарылады?
Тапсыру формасы: СӨЖ дәптеріне берілген сұрақтарға жауаптар жазу. Өз
нұсқаңыз бойынша есептерді шығарып, программа мәтінің СӨЖ
дәптеріне жазып, электронды нұсқасын оқытушыға көрсету.
Ауызша қорғау.
СӨЖ-ді орындауға әдістемелік нұсқаулар:
Терезеде файлдармен жұмыс істеуге арналған: файлды ашу, сақтау, жаңа
терезе құру, жұмысты аяқтау әрекеттерінен тұратын File және көшіру, қиып
алу, буфердегіні қою мен өшіру әрекеттерінен тұратын Edit және терезенің
орналасуын басқаратын Windows меню командаларын құрайық. Терезе екі түрлі
жағдайда орналасатын болсын: cascade және tile.
Ол үшін екі форма терезесін пайдаланамыз. Бірінші форма терезесіне
MainMenu1, OpenDialog1 компоненттерін орналастырамыз. Сонымен бірге, File
және Windows меню командаларын құрамыз. Мұндағы File: New, Open, Save, Exit
командаларынан, ал Windows: cascade және tile командаларынан тұратын болса.
Ал екінші форма терезесіне: SaveDialog1, RichEdit1 және MainMenu
компоненттерін орналастырамыз (OpenDialog1 және SaveDialog1 компоненттері
бетінде орналасқан). Бұл терезеде де екі меню командасы болады: File және
Edit. Мұндағы File менюінің ішінде Сut, Copy, Paste, Delete командалары, ал
Edit менюінің ішінде командалары орналасқан.
Алдымен бірінші форманың қасиеттерін тағайындайық. Объектілер тармағы
терезесінен Form1–ді екпінді жасап, объектілер инспекторы терезесінен
төмендегі қасиеттерді өзгертеміз:
|FormStyle |fsMDIForm |
|WindowsMenu |Windows1 |
|GroupIndex |9 |
Енді бірінші форма терезесіне меню командаларын құруды қарастырайық. Ол
үшін алдымен MainMenu1 компонентін екпінді жасап, объектілер инспекторы
терезесіндегі Items қасиетінің оң жақ бағанындағы жолды тышқанмен жылдам
екі рет белгілейміз. Нәтижесінде Form1.MainMenu1 сұхбат терезесі ашылады.
Курсорды Caption қасиетінің оң жақ бағанындағы жолға келтіріп, менюдің атын
File деп жазамыз. File сөзі сұхбат терезесіндегі менюдің үстіне жазылады.
Егер меню командаларын жалғастырып жазатын болсақ, онда курсорды тұрған
орнында қалтырып, Caption қасиетіне менюдің аттарын жалғастырып жаза
береміз. Ал менюдің ішкі командаларын құру қажет болса, курсорды File
сөзінің астына түсіреміз, меню командасы жазылатын орын қара көк түспен
ерекшеленеді. Курсорды объектілер инспекторы терезесіндегі Caption
қасиетіне келтіріп, ішкі командалары дәл осындай ретпен орналастырамыз:
New, Open, Save, Exit. Бұл терезедегі екінші меню Windows командасы оның
ішкі: cascade және tile командаларын да осындай тәсілмен құрамыз. Бұдан
кейін OpenDialog1 компонентін екпінді жасап, DefaultExt қасиетіне ашылатын
файлдардың затын көрсету қажет:
|DefaultExt |*.doc;*.txt;*.dat;*.*;*.rt|
| |f |
|Filter |File of word |
| |(*.doc)│*.doc│File of word|
| |(*.rtf)│*.rtf│File of |
| |text |
| |(*.txt)│*.txt│File of dat |
| |(*.dat)│*.dat│All files |
| |(*.*)│*.* |
Одан кейін Объектілер инспекторы терезесіндегі Filter қасиетінің оң
жағындағы үш нүктені (...) курсормен жылдам екі рет белгілеу арқылы ашылған
Filter Editor сұхбат терезесіне (4.7-сурет) фильтрдің аты мен ашылатын
файлдардың затын көрсетіп, ОК батырмасын басу қажет.
[pic]
4.7-сурет. Filter Editor сұхбат терезесі.
Одан кейін Файл-Создать-Форма командалары арқылы екінші форма терезесін
ашып, бұл форма терезесіне: RichEdit1, MainMenu1, SaveDialog1
компоненттерін орналастырамыз (RichEdit1 компоненті Win32 бетінде
орналасқан). Сонымен бірге, File және Edit меню жолдары ішкі командаларымен
орналастырамыз, оның құрылу тәртібі жоғарыда бірінші формада
келтірілгеніндей.
Енді Form2 терезесі үшін тағайындалатын қасиеттерді қарастырайық. Ол үшін
объектілер тармағы терезесінен –ні екпінді жасап, объектілер инспекторы
терезесінен төмендегі қасиеттерді өзгерту қажет:
|FormStyle |fsMDIChild |
Ал, RichEdit1 компоненті үшін төмендегі қасиет тағайындалады:
|Align |AllClient |
Бірінші және екінші форманың сыртқы көрінісі 4.8-суретте келтірілген.
[pic] [pic]
4.8-сурет. Меню құру терезесі.
Жоғарыда келтірілген компоненттерді орналастырып, қасиеттерін тағайындап
болғанннан кейін программалар коды терезесіне көшіп, төмендегі программа
мәтінін енгіземіз:
Unit Unit1;
interface
uses
Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics,
Controls, Forms,
Dialogs, Menus;
type
TForm1=class(TForm)
MainMenu1:T MainMenu;
OpenDialog1:TOpenDialog;
file1:TMenuItem;
new1:TMenuItem;
open1:TMenuItem;
exit1:TMenuItem;
windows1:TMenuItem;
cascade1:TMenuItem;
tile1:TMenuItem;
procedure new1Click(Sender; TObject);
procedure open1Click(Sender; TObject);
procedure FormClick(Sender; TObject);
procedure tile1Click(Sender; TObject);
private
{Private declarations}
public
{Public declarations}
End;
var
Form1:TForm1;
Implementaion {$R *.dfm}
procedure TForm1.open1Click(Sender; TObject);
begin
with TForm2.Create(self) do
if opendialog1.Execute then
richEdit1.Lines.LoadFormFile(opendialog1.fileName);
end;
procedure TForm1.cascade1Click(Sender; TObject);
begin
cascade;
end;
procedure TForm1.tile1Click(Sender; TObject);
begin
tile;
end;
procedure TForm1.new1Click(Sender; TObject);
begin
TForm2.Create(self);
end;
end.
Екінші формаға арналған программа мәтіні:
Unit Unit2;
interface
uses
Windows, Messages, SysUtils, Variants, Classes, Graphics,
Controls, Forms,
Dialogs, Menus, StdCtrls, ComCtrls;
type
TForm2=class(TForm)
OpenDialog1:TOpenDialog;
RichEdit1:TRichEdit;
MainMenu1:T MainMenu;
file1:TMenuItem;
new1:TMenuItem;
open1:TMenuItem;
save1: TMenuItem;
exit1:TMenuItem;
cut1: TMenuItem;
cut2: TMenuItem;
copy1: TMenuItem;
paste1: TMenuItem;
delete1: TMenuItem;
procedure open1Click(Sender; TObject);
procedure new1Click(Sender; TObject);
procedure save1Click(Sender; TObject);
procedure close1Click(Sender; TObject);
procedure cut1Click(Sender; TObject);
procedure copy1Click(Sender; TObject);
procedure paste1Click(Sender; TObject);
procedure delete1Click(Sender; TObject);
private
{Private declarations}
public
{Public declarations}
end;
var
Form2:TForm2;
Implementaion {$R *.dfm}
procedure TForm2.open1Click(Sender; TObject);
begin
TForm1.Open1Click(Sender);
end;
procedure TForm2.new1Click(Sender; TObject);
begin
TForm1.New1Click(Sender);
end;
procedure TForm2.save1Click(Sender; TObject);
begin
if Savedialog1.Execute then
richEdit1.Lines.SaveToFile(savedialog1.fileName);
Form2.Caption:=savedialog1.fileName;
end;
procedure TForm2.close1Click(Sender; TObject);
begin
Action:=caFree;
end;
procedure TForm2.cut1Click(Sender; TObject);
begin
RichEdit1.CutToClipboard;
end;
procedure TForm2.Copy1Click(Sender; TObject);
begin
RichEdit1.CopyToClipboard;
end;
procedure TForm2.paste1Click(Sender; TObject);
begin
RichEdit1.PasteFromClipboard;
end;
procedure TForm2.delete1Click(Sender; TObject);
begin
RichEdit1.ClearSelection;
end; end.
Программаны орындағанда файлдармен жұмыс істеуге арналған терезе ашылады.
Оның көрінісі 4.9-суретте келтірілген.
[pic]
4.9-сурет. Файлдармен жұмыс істеуге арналған терезе.
Ұсынылатын әдебиеттер:
1. Информатика: Базовый курс Учебник/ под ред. Н.В. Макаровой. – СПб,
Питер, 2001 г.
2. Информатика: Практикум по технологии работы на компьютере. 3-е изд./
под ред. Н.В. Макаровой. – М.: Финансы и статистика, 2002
3. Балапанов Е.К., Бөрібаев Б.Б., Дәулеткулов А. 30 сабақ информатикадан.
Алматы: Жағамбек, 1999
4. Информатика. для вузов. Под ред. Симоновича С.В. СПб, Питер, 2000 г.
5. Информатика:Учеб. Пособие для стед. Пед. Вузов/ А.В.Могилев, Н.И. Пак,
Е.К. Хеннер; - М.: Изд.центр «Академия»,2000г.
6. Острейковский В.А. Информатика. Учебное пособие М, Высшая школа, 1999
г.
ҚОСЫМШАЛАР
Қосымша №2
1.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың
қосындысын есептеңіз
2.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың
арифметикалық ортасын есептеңіз
3.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың
геометриялық ортасын есептеңіз
4.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың ішінен
үлкенің табыңыз
5.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың кішісін
табыңыз
6.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың
көбейтіндісін табыңыз
7.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың ішінен
5тен кіші сандарды табыңыз
8.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың үштен
кіші сандардың саның анықтаңыз
9.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың ішінен
теріс емес сандардың саның есептеңіз
10.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың ішінен
теріс сандарды нольмен аламсытырыңыз
11.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың ішінен
екі ден үлкен сандарды екі санымен алмастырыңыз
12.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың
арифметикалық ортасын есептеңіз
13.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың ішінен
арифметикалық ортасынан кіші сандарды анықтаңыз
14.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың ішінен
үлкенің табыңыз
15.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың кішісін
табыңыз
16.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандарды екі
еселеп жазыңыз
17.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың ішінен
3тен кіші сандарды табыңыз
18.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың үштен
кіші сандардың саның анықтаңыз
19.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың ішінен
теріс емес сандардың саның есептеңіз
20.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың ішінен
теріс сандарды нольмен аламсытырыңыз
21.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың ішінен
екі ден үлкен сандарды екі санымен алмастырыңыз
22.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың
арифметикалық ортасын есептеңіз
23.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың ішінен
арифметикалық ортасынан кіші сандарды анықтаңыз
24.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың ішінен
үлкенің табыңыз
25.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың кішісін
табыңыз
26.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандарды екі
еселеп жазыңыз
27.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың ішінен
3тен кіші сандарды табыңыз
28.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың үштен
кіші сандардың саның анықтаңыз
29.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың ішінен
теріс емес сандардың саның есептеңіз
30.
1. Файлға мәліметтер енгізу. Файлға қолданушы күнделікті ауа райы
туралы мәліметтерді енгізуі қажет.
2. Файлдан оқу. Файлда сандар тізбегі жазылған. Сол сандардың ішінен
теріс сандарды нольмен аламсытырыңыз
Қосымша №3
Есептерді шығару барысында, формаға менюді ораналастырыңыз.
1. ФАЙЛ->ВЫХОД- менюі программадан шығу командасын атқарады
2. ПРАВКА->ОЧИСТИТЬ-менюі формада ораналасқан енгізу компоненттерін
тазалайды
3. СПРАВКА-> АВТОР-менюі программа авторы туралы ақпараттан тұру керек
х және у-тің әр түрлі мәндерін енгізіп, төмендегі өрнектердің мәндерін
есептеуге программа құрыңдар:
31. [pic]
32. [pic]
33. [pic]
34. [pic]
35. cos(x)\sіn(x)-scr(y)(x+3)
36. exp(3 ln(a))+sqr(b)/sіn ab)
37. [pic]
38. [pic]
39. [pic]
40. [pic]
41. [pic]
42. [pic]
43. [pic]
44. Жер бетіне һ биіктікпен құлаған тастың уақытын есепте.
45. х1,у1 және х2,у2 координаттағы екі нүктенің ара қашықтығын есепте.
46. a, b және c қабырғалары берілген үшбүрыштың ауданын Герон формуласы
бойынша есептеeудің программасын жаз
47. x=2,25 және y=-4,05 нақты сандары берілген. Функцияның мәнін
мына[pic] формула бойынша есептеудің программасын құр.
48. Z=e2xln(a+x)-b3x(b-x) функцияларының мәнін есептеуге программа құр
49. Радиусы R-ге тең шеңбер берілген. Шеңбердің ұзындығын есептеу
программасын құр
50. x=-5,1; y=10; z=2,3 сандары берілген. [pic] функциясының мәнін
есепте
51. а=5, b=4, c=0.5 сандары берілген. Осы сандардың көбейтіндісін есептеу
(Х=abc) программасын құр
52. a=2,7; b=15,04; x=2,24; k=15 сандары берілген. Келесі функцияның мәнін
есептеуге программа құр.[pic]
53. a=1,3; b=2,4; x=5,5; k=2 сандары берілген. Келесі функцияның мәнін
есептеуге программа құр. [pic]
54. Квадраттың а қабырғасы белгілі. Ауданың есепте
55. Төртбұрыштың периметрін есептейтін программа құр
56. Шеңбердің ауданын есептейтін программа құр
57. Үш санның арифметикалық ортасын есепте
58. Үш санның геометриялық ортасын есепте
59. Екі санның квадраттарының қосындысын тап
60. Тікбұрышты үшбұрыштың катеттері берілген. Гипотенузасын есепте
Пәннің оқу-әдістемелік картасы
Кесте 3 –Пәннің оқу әдістемелік картасы
|Тақырыбы |Көрнекілік|Өзіндік меңгеру |Бақылау |
| |тер |сұрақтары |түрі |
| | | | |
|Дәріс |Зертханалық | | | |
|Машықтану |сабақтардың | | | |
|сабақтарының |тақырыптары | | | |
|1 |3 |4 |5 |6 |
|Нысанды-бағдарланға|Нысанды-бағдарланған |Дәріс | |Ауызша |
|н программалаудың |программалаудың |конспектіс| | |
|негізгі |негізгі принциптері. |і | | |
|принциптері. | | | | |
|Delphi ортасы |Delphi ортасы |Дәріс | |жоба |
| | |конспектіс| | |
| | |і | | |
|Визуалды |Визуалды программалау |Дәріс | |жоба |
|программалау |негіздері |конспектіс| | |
|негіздері | |і | | |
|Жоба сипаттамасы |Жоба сипаттамасы |Дәріс | |жоба |
| | |конспектіс| | |
| | |і | | |
|Жобаны |Жобаны компиляциялау |Дәріс | |жоба |
|компиляциялау және |және орындау. |конспектіс| | |
|орындау. | |і | | |
|Компоненттермен |Компоненттермен танысу|Дәріс | |жоба |
|танысу | |конспектіс| | |
| | |і | | |
|Қолданба дайындау |Қолданба дайындау |Дәріс | |жоба |
| | |конспектіс| | |
| | |і | | |
|Құрылымдық типтер. |Құрылымдық типтер. |Дәріс | |жоба |
|Тілдің операторлары|Тілдің операторлары |конспектіс| | |
| | |і | | |
|Дайындаудың |Дайындаудың |Дәріс | |жоба |
|интегралданған |интегралданған |конспектіс| | |
|ортасының құралдары|ортасының құралдары |і | | |
|Нысанды-бағдарланға|Нысанды-бағдарланған |Дәріс | |жоба |
|н программалаудың |программалаудың |конспектіс| | |
|ерекшеліктері |ерекшеліктері |і | | |
|Мәтінмен жұмыс |Мәтінмен жұмыс істеу |Дәріс | |жоба |
|істеу | |конспектіс| | |
| | |і | | |
|Батырмалар мен |Батырмалар мен |Дәріс | |жоба |
|ауыстырғыштар |ауыстырғыштар |конспектіс| | |
| | |і | | |
|Формаларды қолдану |Формаларды қолдану |Дәріс | |жоба |
| | |конспектіс| | |
| | |і | | |
|Менюмен жұмыс |Менюмен жұмыс істеу. |Дәріс | |жоба |
|істеу. Мәліметтер |Мәліметтер типі |конспектіс| | |
|типі | |і | | |
|Жиындар. Жазулар |Жиындар. Жазулар |Дәріс | |жоба |
| | |конспектіс| | |
| | |і | | |
7. Оқу-әдістемелік әдебиетпен қамтамасыз ету картасы
Кесте 4 –Оқу -әдістемелік әдебиетпен қамтамасыз ету картасы
|Әдебиет, оқу -әдістемелік құралдар атаулары |Экземпляр |Студенттер|Қамтамасыз|
| |саны | |ету |
| | |саны |проценті |
|1 |2 |3 |4 |
|Буч. Г. Объектно-ориентированное |1 |8 |12% |
|программирование с примерами применения: Пер. | | | |
|С англ.- Киев: Диалектика, 1992. | | | |
|Дантеман Д., Мишел Д., Тейлор Д. |1 |8 |12% |
|Программирование в среде Delphi: Пер. С англ.-| | | |
|Киев: НИПФ- ДиаСофт Лтд., 1995. | | | |
|Фаронов В.В. Delphi5. Учебный курс.-М:Ноолдж,|1 |8 |12% |
|2000 | | | |
|Халықова К.З., Бостанов Б.Ғ., Тұрғанбаева А.Р.|1 |8 |12% |
|Объектілі бағдарланған программалау | | | |
|жүйелерінің негіздері. Алматы. 2005. 301б. | | | |
| | | | |
8. Пайдаланылатын әдебиеттер
8.1. Негізгі әдебиеттер
1. Буч. Г. Объектно-ориентированное программирование с примерами
применения: Пер. С англ.- Киев: Диалектика, 1992.
2. Дантеман Д., Мишел Д., Тейлор Д. Программирование в среде Delphi:
Пер. С англ.- Киев: НИПФ- ДиаСофт Лтд., 1995.
3. Фаронов В.В. Delphi5. Учебный курс.-М:Ноолдж, 2000
4. А. В. Могилев, Н.И.Пак, Е.К. Хеннер. Практикум по информатике.
Москва, «AcaDemia» 2002. 380-384
5. Бобровский Delphi5. Основные понятия и принципы программрование.
Москва «Харьков» 2000
6. М.П. Лапчик. ,И.Г. Семакин, Е.К. Ханнер. Методика преподавания
информатики. 3- издание. Москва, «AcaDemia» 2006. стр 456-529
7. А. Хомененко, В.Гофман. Самоучитель Delphi. Санкт-Петербург,
2003, 576 стр
8. Сыдыков Б.Д., Шекербекова Ш.Т. Delphi ортасында бағдарламау
практикумы. Алматы. 2005
9. Халықова К.З., Бостанов Б.Ғ., Тұрғанбаева А.Р. Объектілі
бағдарланған программалау жүйелерінің негіздері. Алматы. 2005.
301б.
8.2. Қосымша әдебиеттер
10. Информатика негіздері. №4 (2003) Delphi-де программалау негіздері
14-16б.
11. Информатика негіздері. №2 (19) 2005. Шекербеков Ш.,
Тұрмағамбетова У. Delphi 7 ортасында программалау негуздері
12. Информатика негіздері. №2 (20) 2005. Сатбаева А. Delphi ортасының
негізгі компоненттерімен танысу. Delphi тіліндегі бағдарламаның
құрылымы.
13. Ә.Н. Шыныбеков. Алгебра оқыту әдістемесі (7-сынып), Алгебра 7-
сынып. Алматы. «Атамұра» 2003, (36, 61б) (74-77б).
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz