УМКД

Халықаралық қақтығыстар

1.ӘЗІРЛЕГЕН:

Құрастырушы: 03.09.2014
аға оқытушы Кенжебулатова А.М.

2.ТАЛҚЫЛАНДЫ:
2.1. Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университетінің Философия
кафедрасының мәжілісінде қаралды.
Хаттама № 1 03.09.2014ж.
Кафедра меңгерушісі: ______________ /Мұқатаева А.А./

2.2. Гуманитарлық факультетінің оқу-әдістемелік бюросының отырысында.
Хаттама № 1 «05» 09.2014ж.

Төрағасы: ________________/ Тойкин С.Х/

3. БЕКІТІЛДІ:

Шәкәрім атындағы Семей мемлекеттік университетінің Оқу-әдістемелік
кеңесінің отырысында мақұлданған және басып шығаруға ұсынылды.

Хаттама №1 13.09.2014ж.

ОӘК төрағасы: ____________ / Искакова Г.К./

4. АЛҒАШ РЕТ ЕНГІЗІЛГЕН

Мазмұны

1. Жалпы ережелер
2. Пәннің мазмұны және сабақ түрлері бойынша сағаттарды бөлу
3. Пәнді оқытудың әдістемелік нұсқаулары
4. Курс форматы
5. Курс саясаты
6. Баға қою саясаты
7. Әдебиеттер

1. Жалпы ережелер
1. Пән және оқытушы туралы жалпы ережелер
- аға оқытушы Кенжебулатова А.М.
– Байланыс ақпараты – тел. 36-02-26, Глинки к-сі 20А, 1
ғимарат, 1205 ауд.
– Сабақ өткізу орны –
– Пән аты – «Саяси қақтығыстану»
– Кредит саны - 3

1.2. Курстың қысқаша мазмұны:
«Саяси қақтығыстану» пәні «Саясаттану» мамандығының білім беру
саласының құрамды бөлігінің бірі. Ол – халықаралық қақтығыстар ерекшелігін,
даму тенденциясын, мақсаты мен міндетін, әдістері мен қағидалаларының,
қақтығыс субъектісінің іс-әрекетін, мәні мен себептерін қарастырады.
Қазіргі қақтығыстар, оны реттеу туралы білу халықаралық қатынастарды
қарастырып жүрген кез-келген студенттердің міндеті. Бұған итермелейтін
себептердің бастыларының бірі ретінде қазіргі күнле ҚРда, сонымен қатар,
Посткеңестік кеңістіктегі басқа елдердегі уақиғалар болып отыр. Себебі,
қазіргі кезде бұл елдердегі саяси іс-әрекеттер көп жағдайда адамдардың
саяси білім деңгейлеріне және олардың саяси практикалық іс-әрекетке
араласуымен тікелей байланысты.
Осы себепті студенттердің қазіргі қақтығыстар негізін, оларды реттеу
әдістерін білуі, олардың қызмет бабында жетістікке жетукінің, ҚР саяси-
әлеуметтік өзгерістердің тиімділігінің кепілдігі болады. Бұл курс
халықаралық қатынастар мәселелсін игеруге көмектесетін пәндердің арасында
ерекше орын алады. Себебі, ол студенттерді қазіргі халықаралық жағдайларда
көрініс тауып жүрген халықаралық қақтығыстардың мәнін, табиғатын,
себептерін және оларды реттеу жолдарын көрсету арқылы болашақта
қақты,ғыстарды болдырмауға немесе олардың салдарын біршама бәсеңдетуге және
модельдеуге мүмкіндік береді. Осы тұрғыдан алғанда бұл піән гуманитарлық
пәндер арасында ерекше орын алады.
1.3. Курстың мақсаты :
Студенттерге қазіргі қақтығыстар, оны реттеу тәсілдері туралы толық білім
алуды, қақтығыстық жағдайға байланысты дүниетанымдық және құндылықтық
өлшемдер қалыптастыруды, пәнді оқу барысында алған білімді халықаралық
саяси тәжірибемен байланыстыра білуді және халықаралық қақтығыстар туралы
өзінің ғылыми негізделген көзқарасын қалыптастыруды көздейді. Курсты оқу
барысында оқытушы студенттерге алдын ала дайындалған проблемалық сұрақтарға
жауап іздеуге мүмкіндік беретін әдебиеттерді беру қажет. Студенттер әр
сабаққа ұсынылған әдебиеттерді қарастырып, сабақ барысында оқытушымен, не
студенттермен пікір алмасуға дайын болып өз ұстанымдары мен пікірлерін
қорғай білу қажет.
4. Пәннің негізгі міндеті
- Студенттерді қазіргі халықаралық қақтығыстарды зерттеудің теориялық-
әдістемелік негіздерімнен таныстыру;
-Қазіргі конфликтологияның негізгі парагдигмаларын талдауға үйрету;
- Өз топтарында интерактивті тәсілдермен жұмыс істей білуге үйрету;
-Ұсынылған әдебиеттер, таратылым материалдармен өз бетімен жұмыс істей
білу мүмкіндігін жетілдіру;
- Оқу барысында белсенділік көрсету мүмкіндігін дамыту
1.5. Пәнді оқу барысында студент білу керек:
• студенттер дәрістермен семинар сабақтарына толық қатысуы керек.
• СӨЖ (О) тапсырмаларын уақытында өткізіп, қорғау,
• семинар сабақтарына, СӨЖ тапсырмаларына үнемі дайындықпен келу,
• босатылған сабақтарды дер кезінде қайта қалпына келтіру
• курс аяқталғаннан кейін аузша емтиханын тапсыру.
6. Курстың мазмұнын игеру деңгейіне қойылатын талаптар:

- Қазіргі халықаралық қақтығыстардың теориялық негізін ;
- -халықарлық қатынастар табиғатының өзгеру бағытын және оны реттеу
тәсілдерін;
- Қақтығыстарды алдын ала ескеру, реттеу және реттеу шараларын;
- Халықаралық қақтығыстар мәселелерін қарастырудағы және реттеудегі
халықаралық ұйымдардың, мемлекеттердің әлемдік саясатта алатын орны
мен ролі;
- Халықаралық анархиялық іс-әрекетті шектеудегі халықаралық сенімділік
жағдайын орнатудағы трансұлттық корпорациялардың алатын орны мен ролі;
- Интеграциялық процесстердің проблемалары мен қиыншылықтары және
қақтығыстардың шығу себептері.
1.7 Пререквизиттер:
Пәнді оқып-үйрену үшін студенттің саясат теориясы, әлеуметтану
, қазақ рухани мұрасы пәндерінен білімі болуы керек.
1.8 Постреквизиттер:
Саяси қақтығыстану пәні бойынша алған білім студентке саяси этика,
психология пәндерін меңгеруге көмектеседі, дүниеге көзқарасын
қалыптастыруға, сыни ойлау жүйесін негіздеуге септігін тигізеді.

Пәннің мазмұны және сабақ түрлері бойынша сағаттарды бөлу

Кесте 1. Пәннің мазмұны және сабақ түрлері бойынша сағаттарды бөлу
|№ |Тақырыптар аттары |Сағаттар |
| | |Лекциялар |Тәжірибелік |ОСӨЖ |СӨЖ |
| | | |сабақтар | | |
|1 |2 |3 |2 |5 |6 |
| |Модуль 1. Халықаралық | | | | |
| |қақтығыстар теориясы - 14 сағат | | | | |
|1 |Кіріспе.Халықаралық қақтығыстар |2 |1 |3 |3 |
| |және оны реттеу пәнінің | | | | |
| |қарастырар мәселелер өрісі. | | | | |
| |Қақтығысты зерттеу тәсілдері | | | | |
| |және анықтамалары. | | | | |
|2 |Қақтығыстардың пайда болу |2 |1 |3 |3 |
| |себептері, динамикасы | | | | |
|3 |Қақтығыстардың туралы ойлардың |2 |1 |3 |3 |
| |даму тарихы | | | | |
|4 |Аймақты және халықаралық |2 |1 |3 |3 |
| |қақтығыстарды топтау . Қақтығыс | | | | |
| |түрлері | | | | |
|5 |Саяси қақтығыс |2 |1 |3 |3 |
|6 |Халықаралық қақтығыстарды |2 |1 |3 |3 |
| |эскалациялау | | | | |
|7 |Халық аралық терроризм – қазіргі|2 |1 |3 |3 |
| |кездегі қақтығыстардың ерекше | | | | |
| |түрлері | | | | |
| |Модуль 2.Халықаралық | | | | |
| |қақтығыстарды алдын алу және | | | | |
| |реттеу жолдары- 16 сағат | | | | |
|8 |Халықаралық қақтығыстарды алдын |2 |1 |3 |3 |
| |алу | | | | |
|9 |Қақтығыстан жалтару, күш көрсету|2 |1 |3 |3 |
| |және компромисс т.б. | | | | |
|10 |Қазіргі халықаралық |2 |1 |3 |3 |
| |қақтығыстарды реттеудегі | | | | |
| |дипломатияның екінші бағытының | | | | |
| |ролі | | | | |
|11 |Халықаралық қақтығыстарды |2 |1 |3 |3 |
| |келліссөз арқылы шешу | | | | |
|12 |Келліссөз барысындағы |2 |1 |3 |3 |
| |мінез-құлық | | | | |
|13 |Үшінші жақтың қақтығысты |2 |1 |3 |3 |
| |реттеуге қатысуы | | | | |
|14 |Халықаралық қақтығыстарды |2 |1 |3 |3 |
| |реттеудегі ақпараттық | | | | |
| |коммуникацияның ролі | | | | |
|15 |Қақтығыс турлері және |2 |1 |3 |3 |
| |ерекшеліктері | | | | |
| |Барлығы |30 |15 |45 |45 |

Пәнді оқытудың әдістемелік нұсқаулары

Семинар сабағының тақырыптары – 15 сағат
1 модуль – 7 сағат
|№ |Оқу кейстері |Акад.|
| | |сағат|
| | |саны |
|1 |Халықаралық қақтығыстың ерекшеліктері, қысқаша тарихы |1 |
|2 |Халықаралық саяси қақтығыс, оның идеологиялық компоненттері |1 |
|3 |Діни қақтығыс: терроризм және экстремизм мәселелері |1 |
|4 |Қарулы қақтығыс және халықаралық қауіпсіздік |1 |
|5 |Қазіргі антиглобалистік қақтығыстардың мәні, құрылымы, |1 |
| |ерекшеліктері | |
|6 |Этникааралық қақтығыстар: себептері, даму тенденциясы |1 |
|7 |Орталық Азия мен Қазақстанда экстремизм мен терроризмнің |1 |
| |таралуы: себептері мен ерекшеліктері | |

2 модуль – 8 сағат
|№ |Оқу кейстері |Акад.|
| | |сағат|
| | |саны |
|8 |Халықаралық қақтығыстарды реттеу түрлері |1 |
|9 |Халықаралық қақтығыстың алдын алу мәселесі |1 |
|10 |Халықаралық қақтығысты реттеудің басты қағидалары мен кезеңдері|1 |
| |(Таяу Шығыс, Оңтүстік Азия) | |
|11 |Халықаралық қақтығысты реттеудегі қатысушылардың және үшінші |1 |
| |жақтың рөлі: (посткеңестік қақтығыстар) | |
|12 |Халықаралық қақтығысты шешуде «күш қолдану» тәсілі (АҚШ, Ресей,|1 |
| |Ұлыбритания т.б.) | |
|13 |Халықаралық қақтығысты келіссөздер арқылы шешу жолдары. ( |1 |
| |өздеріңіз қалаған мысалды келтіріңіз) | |
|14 |Халықаралық қақтығысты реттеудегі халықаралық ұйымдардың, |1 |
| |БАҚ-тың ролі. (БҰҰ, НАТО, ШЫҰ т.б.) | |
|15 |Қазақстан Республикасының халықаралық қауіпсіздікті сақтаудағы |1 |
| |жүргізіп жатқан іс-шаралары | |

Семинар сабағының мазмұны
1 тақырып.Қақтығыстарды зерттеудің негізгі методологиялық үрдістері
Такырыпша 1. Қақтығыс «адам табиғатының»өзінен туындайды деген
концепцияның мәнін ашып көрсетіңіз.
Кейс тапсырма:
-Бұл сұраққа дайындалу барысында бұл концепцияның қақтығысқа
қатысушылардың эмоциналық, психо-физиологиялық жағдайын анықтаудан бастау
алатынын ескеру керек. Бұл орайға ежелгі грек тарихшысы Фукивидтің (б.д.д.
Vғ) «тарихынан» бастап қазіргі Дж.у.Фулбрайттың «самонадеянность силы» атты
еңбектеріндегі қақтығыс адамның паталогиялық жағдайы негізінде пайда болады
деген пікірлерін қарастырған жөн.
-Бұл сұрақты ашуда белгілі ойшылдардың еңбектерінен үзінді келтіріңіз.
-Салыстырмалы түрде презентация жасаңыз.
–Проблемалық тапсырма
-«Адам табиғаты» деген ұғымның уақыт өткен сайын өзгеріп отыру себебін
түсіндіріңіз
-Қақтығыс «адам табиғатының» туындысы деген анықтамалардың айырмашылықтары
мен ұқсас жерлерін салыстырып, өзіңіздің көңіліңізге қонатын біреуіне
ерекше тоқталыңыз.
Әдебиеттер:
1.Козырев Г.И. Основа конфликтологии.М.2011
2.Конфликтология. уч. для вузов. М.2012
3.Соколов С.В. Социальная конфликтология. М.2011.
Біліктілік міндеттер:
-жоғарыда берілген концепцияларды талдау арқылы қақтығыс ұғымының
мәнін,табғатын түсінуге тырысыңыз.
-өзіңізді берілген әдебиеттермен жұмыс істеуге баулыңыз.
-презентация,салыстырмалы тәсіл қолдану арқылы өзіңіздің шығармашылық
қабілетіңізді арттырыңыз.
Тақырыпша 2. Қақтығыстың субъекті дегенді қалай түсінесіз?
Кейс тапсырма:
-Сұраққа дайындық барысында халықаралық қауымдастықтың басты субъектісі
халықтар,мемлекеттер, қоғамдық саяси қозғалыстар, халықаралық ұйымдар
екеніне назар аударыңыз. Халықаралық қатынаста көп түрлі субъектінің болуы,
олардың мақсат мүдделерінің әр түрлі болуына,кейде қарама қайшы болуына
қарамастан, әлемдік саяси процесс әр уақытта да өз кезіндегі тарихи
өзгерістерге сәйкес келетін өзіндік мазмұнға және субъектілер ұсынған
қақтығыстарды қақтығыстарды реттеуге бағытталған заңдылықтарға ие.
Халықаралықтың әр түрлі деңгейде дамитындығы (саяси,
экономикалық,әскери,мәдени, т.б.)белгілі. Осыған сәйкес, әр елдің
субъектісі өз алдарына өздері қалаған мақсат мүдделер қамтиды. Соған жетуге
тырысады. Айталық ТМД-ның кейбір елдері алдарында демократиялық процесстер
жүргізуді мақсат етіп, қойса, кейбіреулері қоғамның тұрақтылығының басты
кепілі – авторитарлық режим деп есептейді. Тапсырма: Осы тезиске сүйене
отырып, салыстырмалы түрде:Украина-РФ, Қазақстан –Қырғызстан, Өзбекстан
–ҚР, т.б. арасындағы қатынастарға тоқталыңыз.
-Коррупцияланған бюрократиялық мемлекеттерде демократиялық үрдістер ете
ме?
-Олигархияның, трансұлттық компаниялардың болуы, ұлттық мемлекетті
демократияға жеткізе ме?
Әдебиеттер:
1.Козырев Г.И. Основа конфликтологии.М.2011
2.Конфликтология. уч. для вузов. М.2012
3.Соколов С.В. Соц-я конфликтология. М.2011.
4.Меж.отн. теории, конфликты, дв-ия, орг-ии.М.2013.
Біліктілік міндеттер:
-халықаралық қақтығыстар субъектісінің табиғатын анықтау арқылы өздеріңіз
таңдаған бір мемлекеттің мақсат мүддесін, құндылықтарын анықтаңыз
-коррупцияның табиғатын, мәнін түсінуге талпыныңыз.
-демократия, авторитаризм сияқты саяси тәртіптердің мәнін түсіну арқылы,
ҚР-да болып жатқан саяси процестерге талдау жасап көріңіз.
3 тақырып. Қақтығыс туралы ойлардың даму тарихы
Ежелгі түркі және ортағасыр шығыс (Фараби, Баласағұн, Қорқыт ата, тб)
ойшылдарының қақтығыс туралы пікірлері:
Тақырыпша 1. Ежелгі түркі тайпаларының қақтығыс туралы ойлары
Кейс тапсырмалар:
Жер кіндігі Алтайды мекендеген, құдайдың шапағты түскен т.ркі тайпалары
мен оларды қоршаған төрткүл елдің арасындағы қайшылықтарды талдап,
сараптама жасаңыз.
Осыған орай түркі халықтарының қақтығысқа байланысты көзқарасын қазірде
кездесетін аңыздар негізінде көрсетіңіз:
Семинарда сөйлеу үшін эссе дайындап келіңіз
Астанадағы «Бәйтерек» пен аңыздағы «Бәйтеректің» арасында қандай
сабақтастық бар?
Проблемалық тапсырма:
1. Ежелгі түрік тайпаларытөрткүл елді бір жағынан жау деп есептесе, екінші
жағынан, оларға қарсы күресу үшін одақ іздеді. Бұл жерде олар қандай
қағидаға сүйенді?
2. М. Орынбековтың «Предфилософия протоказахов» деген еңбегін оқып, оған
талдау жаса.
Әдебиеттер:
1.Әл Фараби «Саяси әлеуметтік трактаттар» А.1990
2.Ж. Баласағұн «Құтты білік» А. 1992
3.Философия тарихы (Алтай Ж, Касабек А, Мұхамбеталиев Қ) А.2004
4. Орынбеков М. «Предфилософия протоказахов» А.1994
4 тақырып. Материалдық негіздегі қақтығыстар
Тақырыпша 1. Территориялық және экологиялық дау жанжалдар
Кейс тапсырмалар:
Территорияға байланысты қақтығыстың бір түрі сецессия (сепаратизм). Осыған
орай, Грузия-Абхазия, Оңтүстік Осетия, Молдавия-Приднестровье, ҚХР-Тибет,
ұйғырлар, Турция-Курдистан, т.б сепаратистік құрылыстарды талдап,
сараптаңыз.
Сепаратизмге байланысты БҰҰ, ЕО, ШЫҰ, НАТО тб ұйымдардың құқықтық
өлшемдерімен танысып, сепараттық іс әрекеттерді талдағанда соларды
басшылыққа алыңыз.
ҚР-Ресей, ҚР-Қызғызстан, ҚР-Өзбекстан арасындағы энергетикалық шикізатқа,
суға, Каспийдің статусын анықтауға т.б байланысты қақтығыстарды талдап
семинар сабағында сөйлеңіз
Диспутқа баяндама дайындаңыз
Презентация жасаңыз
ҚР Президенті Н.Ә.Назарбаевтың биылғы (2010ж) саммитте сөйлеген сөзінен
үзінді келтіріңіз
Ұсынылған әдебиеттерді оқып шығып, оларға талдау жасаңыз
Проблемалық тапсырма:
1. ҚР басқа елдерде қалған өзіміздің қандастарымыздың тілін ұмытпау үшін,
олардың құқығын қорғау үшін не істеу керек деп ойлайсыз?
2. Көші қон, босқын мәселелерін тиімді шешу үшін қандай шаралар ұсынар
едіңіз?
3. ҚР шикізат қорларын басқа елдердің меншігіне ұзақ мерзімге арендаға
берді. Бұл жағдайды өз пайдамызға қарай өзгертіге болады ма? Болса, не
істеу керек?
Әдебиеттер:
1.Халықаралық конфликтология. М.2011
2.Здравосмыслов А.Г. Межнац. конфликты в постсоветском пространстве.
М.1997
3.Кавтарадзе С.Д. Этнополитические конфликты в постсоветском пространстве.
М.2005.
5 тақырып. Саяси қақтығыстарды реттеу және шешу жолдары
Тақырыпша 1. Саяси қақтығыстарды реттеу түрлері
Кейс тапсырмалар:
Саяси әлеуметтік айланы (тәсілді) жүзеге асыру түрлерін жақсы игеріңіз
Саяси манипуляцияға (айла, құлық) байланысты қазіргі халықаралық өмірден
мысал алыңыз
Билік пен оппозиция арасындағы (ҚР дағы) қақтығысты күшпен басуға
байланысты мысал келтіріңіз
Семинарда сөйлеу үшін баяндама жазыңыз
Презентация жасаңыз
Берілген әдебиеттерді ыждағаттап оқып, конспектілеңіз.
Проблемалық сұрақтар жауап дайындаңыз.
- Оппазициядағы қысым жасау дегенді қалай түсінесіз?Не істеу керектігін
көрсетіңіз.
- Оппазиция билікке қарсы күресте қандай шараларды жүзеге асырады?
ҚРдағы оппазициялық іс шараны талдаңыз.
Әдебиеттерге талдау жасаңыз.
- Туыстық,жерлестік қатынастар төңірегінде саяси топтар жиналады. ҚР да
қандай топтар білесіз?
Әдебиеттер:
1.Козырев Г.И.Осн.конфл. М,2011
2.Видывич.Глобализация,хаотизация и конфликты в сов.мире//.Соц.исслед.2012
№4
3.Глухова А.В.Полит Конф основание,типология,динамика.М.2012.
4.Рыжов О.А. Полит.конф.М.2012
5. Фельдман Д.М.Полит.конф.М.1998
Т.6. «Күш қолдану» қақтығыстар эскалау сатысы.
Тақырыпша 1. Күш көрсету және оны қолдану қауіпі.
Кейс тапсырма:
Күш көрсету,қарсыласын қорқыту арқылы қатысушы алдына қандай мақсат қояды?
Осы сұраққа жауап ретінде эссе,не реферат жазыңыз.
Семинар барысында осы сұраққа байланысты баяндама жасаңыз.
Соңғы басылымдарға контент талдау жасау арқылы, күш қолдану қауіпі бар
елдерді анықтап,оларға талдау жасаңыз.
Берілген әдебиеттерге талдау жасаңыз.
Презинтация жасаңыз.
Проблемалық сұрақтарға жауап дайындаңыз.
Әдебиеттер:
1.Козырев Г.И.Осн.конфл. М,2011
2. Введ в теор.меж.конфл.М,2009.
3. Рыжов О.А.Полит.конф.М.2012
4. Глухова А.В.Полит Конф основание,типология,динамика.М.2000.
5. Видоевич.З.Глобализация, хаотизация и конфликты в
сов.мире//.Соц.исслед.2005 №4
Проблемалық сұрақтар:
Халықаралық қақтығыста күш көрсетуді лигитимді қолданудың ерекшеліктері
қандай?
Халықаралық қатынастарда қандай жағдайда бір ел басқа ультиматум қояды?
Күш көрсету көп жағдайда қарсы жақтың қақ.одан әрі эскалациялануына
әкелуі мүмкін бе?
Т.7 Терроризм мен діни экстремизмге қарсы күреске негізгі бағыттары
Тақырыпша 1. Терроризм мен діни экстремизмге қарсы күрестің баламалы
жолдары.
Кейс тапсырма:
Қазіргі халықаралық терроризм мен діни экстремизмге қарсы күрестің негізгі
маңызы «әділ жаза» беру. Осыған орай, эссе не реферат дайындаңыз.
Терроризмге қарсы күрестің баламалы жолдарын көрсетіп, баяндама
дайындаңыз;
АҚШ,Ресей,ҚР президенттерінің сөздерінен үзінді келтіріңіз.
Терроризммен діни экстремизге қарсы күрес жүргізуді заңдастырған құқықтық
құжатты талдап, сараптаңыз және оны семинарға пайдалан;
Әдебиеттерге контент талдау жасаңыз;
Презинтатция жазаңыз;
Интернет сайт арқылы дерек жинаңыз.
Проблемалық сұрақтарға жауап дайындаңыз
1. Осы мәселеге байланысты «ақпарттар соғысының» кесірінен ислам
қағидалары бұрмаланып, мұсылман елдерінің келбеті көмсекілденуде деген
пікрді қолдайсыз ба? Қолдасаңыз өз пікіріңізді дәлелдеңіз
2. Күш қолдануға(террористер тарапынан) қарсы күш қолдану (мемлекеттер
тарапынан) терроризмді тоқтата алмайды. Бұл тығырықтан қалай шығуға болады?
3. Н.Ә.Назарбаев өзінің «Сындарлы он жыл» атты кітабында террористермен
күрестің басқа балама жолдарын атап көрсетті. Олар қандай балама
түрлер(күрестің)?
4. Терроризмді, діни экстремизмді «насихаттаруда» телеарналардың зорлық
пен күшке негізделген фильмдерді көрсетуі ерекше орын алады. Осыған орай
қандай пікір айта аласыз?
Әдебиеттер:
1. Назарбаев Н.Ә. «Сындарлы он жыл» А,2003
2. Амреева А.А. Діни экстремизм мен террор: мәні және Қазақстанға ықпалы
А.2005.
3. Совр.террор.:взгляд из ЦА.А.2002
4. Халықаралық лаңкестікке экстремизмге және есірткі саудасына қарсы
күрес. //Ақиқат 2003.№4
5. Төлебаев М.Қазіргі замандағы терроризм ерекшеліктері мен формалары \\
Саясат-Policy №5,2007
6. Мухамбеталиев Қ.М. халықаралық террор. ерекше түрі. Всб. Перпод.
КазУМОиМЯ А,2010
Тақырып 8.Ортағасыр Шығыс ойшылдарының қақтығыс туралы пікірлері
Кейс тапсырма:
Әл Фарабидің «Қайырымды қаланың тұрғындары» атты еңбегін оқып, одан
қақтығыс ұғымына байланысты айтылатын пікірлерді бөліп, жазып алыңыз.
Әл Фарабише «бақыт» деген не? Оған қалай жетуге болады? Егер жете алмасаң
оғын кім кінәлі? Осы сұрақтарға жауап жазыңыз
Ж. Баласағұнның мемлекетті басқару идеясы мен Н. Макиавеллидің осындай
ойларын салыстырмалы түрде қарастырып, олардың арасындағы ұқсастығын
табыңыз.
Презентация жасаңыз
Семинарға баяндама дайындаңыз
Проблемалық тапсырма:
1. Әл Фараби өз еңбектерінде адам мен қоғам арасындағы қарым қатынастың
жетілуі не күйзеліске, қайшылыққа ұшырауы қақтығысқа әкеледі дейді. Бұл
қайшылықты қалай шешуге болады?
2. Ж. Баласағұн: «егер қоғамда тәртіп орнату үшін он адам өлтіру керек
болса онын, жүз адам керек болса жүзін, қанша адам жазалау керек болса
соншасын жазалау керек» дейді.Сіз бұл пікірмен келісесіз бе?
3.Қорқыт атаның қай пікірін ешқандай өзгеріссіз қазіргі кезде пайдалануға
болады?
Біліктілік міндеттер:
Ж. Баласағұнның Қорқыт атаның ойларын талдау арқылы, олардың қақтығыстың
табиғатын, себептерін қалай түсінгеніне ерекше назар аударыңыз.
Семинарға дайындалу арқасында халқымыздың ұлы ойшылдарының қақтығысқа
байланысты айтқан пікірлерін қазіргі кездегі қақтығыстардың мәнін,
табиғатын түсәну үшін пайдаланыңыз.
Әдебиеттер:
1.Әл Фараби «Саяси әлеуметтік трактаттар» А.1990
2.Ж. Баласағұн «Құтты білік» А. 1992
3.Философия тарихы (Алтай Ж, Касабек А,) А.2004
4. Орынбеков М. «Предфилософия протоказахов» А.1994
T 9. Қақтығысты келіссөз арқылы шешу:BATNA, ATNA келіссөз кеңістігінің
ұғымдары.
Тақырыпша 1. BATNA, ATNA жолымен келісөз жүргізу.
Кейс тапсырма: Қақтығысты бейбіт жолмен шешуде қолданылатын дәстүрлі
құралдар бірінші Гагаа бейбітшілікті қолдаушы конференцияда 1889 жылы және
екінші Гаага бейбітшілікті қолдаушы конференцияда 1907 жылы қабылданған
халықаралық қақтығыстарды бейбіт жолмен шешу туралы конвенцияда жақсы
қарастырылған. Осы конвенцияның материалдарымен таысып, оны семинарға
айтыңыз.
BATNA – стандарт, оған келіссөз барысында ұсынылған кез-келген шешімді
қарсы қоюға болады, бірақ олардың қай-қайсысы да BATNAмен салыстыру арқылы
өзінің кемшіліктерін айқындай түседі. Бұл стандарт бұрынғы Югославияда,
Таулы Карабахта қолданылды. Қандай нәтижеге жеткізді?
ATNA стандартының мәнін ашып бұл тәсіл қандай жағдайда қолданыс тапты.
Мысал келтіріп, талдаңыз.
Диспутқа қатысу үшін баяндаа жаз
Қажетті деректерді жина
Берілген әдебиеттерді контентті талда.
Презентация дайында
BATNA мен ATNAның және келіссөздік кеңістіктің айырмашлыығын көрсетіп
нақты мысал келтір
Проблемалы сұрақтар:
Бір жақты іс-әрекетпен жақсы нәижеге жету мүмкін емес. Не істеу қажет?
Келіссөз жүргізу тиімдіболу үшін үшінші
жақтан басқа аймақтық, не халықаралық күшті пайдалану керек деп ойлайсыз
ба? Негіздеңіз.
BATNA ұсынған стандарт төңірегінде келісімге келуге мүмкіндік береді деп
ойлайсыз ба? Ол қалай жүзеге асады?
«Келіссөздік кеңістіктің» мәнін ашып көрсетіп, мысал келтіріңіз
Әдебиеттер:
1. Лебедева М.М. Полит.урег.конф:подходы, решения,технологии.М 1999
2.Фелбдман Д.М. полит.конф М2011
3. Козырев Г.И. Осн.конф М
4. Совр.рег.конф.и проблемы их полит.урег. А2013
Конф.под ред. Ратникова В.П. М2004
5. Межотн.:теории,конф,орг. М2007
T 10.Делдал (араға түсу), оның қызметтері .
Тақырыпша 1. Посредникке (араға түсушіге) назар аударудың себептері.
Кейс тапсырма:
Араға түсуге (делдал) анықтама беріңіз
Араға түсудің мақсатын анықтаңыз
Мүдделі адамдардың статусына сипаттама беріңіз
Мүдделі емес адамдардың статусының негізгі белгілерін атап көрсетіп,
оларға талдау жаса
Диспутқа қатысу үшін баяндама жасаңыз
Қажетті деректер, материалдар жинаңыз
Халықаралық қақтығыстарда ортаға түсуші (делдал) ролін атқарған мемлекет
немесе адамнан мысал келтіріп, олардың ісін талдаңыз
Берілген әдебиеттерді контент жасау
Презентация жасау
Проблемалық сұрақтарға жауап дайында:
Делдал өз шешімін қатысушыларға таңа алады ма?
Делдал ортаға түсу барысында өзіне қандай артықшылықтар ала алады?
Әдебиеттер:
1. Лебедева М.М. Полит.урег.конф:подходы, решения,технологии.М 1999
2.Фелбдман Д.М. полит.конф М2011
3. Козырев Г.И. Осн.конф М2011
4. Совр.рег.конф.и проблемы их полит.урег. А2006 Конф.под
ред. Ратникова В.П. М2004
5. Межотн.:теории,конф,орг. М2013
Тақырып 11. Мультибағытталған дипломатия.
Кейс тапсырмалар:
-Мультибағытталған дипломатияның мәнін, атқаратын қызметін, ол туралы Эссе
жазыңыз.
-Мультибағытталған дипломатияның түсінігі бойынша, ол дипломатия «Бірінші»
де «Екінші» де бағыттарын біріктіреді. Не себептен?
-«Мультибағытталған дипломатияға» анықтама беріңіз
-Бұл тақрып бойынша баяндама дайындап, семинар сойлеңіз
-Берілген әдебиеттерге контент талдаңыз
-Презентация дайындаңыз
-Проблемалық сұрақтарға жауап дайындаңыз.
1.Сіздің пікіріңізше, не себептен мултибағытталған дипломатия соңғы кезде
үлкен сұранысқа ие болды?
2. «Мультибағытталған дипломатия» ресим және бейресми ұйымдардың
өкілдерімен қызметтесуі арасында үлкен жетістіктерге жете алды деген
пікірмен келісесіз бе?
3.Мультибағытталған дипломатия жолымен қақтығыстың қарулы күш жұмсау түрін
тоқтатуға бола ма?
4.Мультибағытталған дипломатия қайшылықтарды шешуге көмектесе ме?
5.Мультибағытталған дипломатияны дипломатиялық және саяси келіссөздердің
орнына қолдануға бола ма?
Әдебиеттер:
1.Козырев Г.И. Основа конфликтологии.М.2011
2.Федерация мира и согласия: межд МПО с консультативным статусом при ЭКОМ
и соц. Совет ООН. М.2010
3.Пикте Ж. Меж нар. Комитет красного креста. Уникальное учреждение. М,2010
4.Довженко М.В. Функции и формы деятельности МПО в урег. совр конф.
Ломоносовские чтения. Вып.2.М.2002
T12. Келіссөз жүргізудің негізгі сатылары (стадии) және атқаратын
қызметтері.
Тақырыпша 1.Келіссөз сатылары.
Кейс тапсырмалары:
–Келіссөз сатылары дегенді қалай түсінесіз?
–келіссөзге қатысушылардың өзара қатынасын қандай мақсаттармен мүдделерге
байланысты?
–қақтығысқа қатысушылардың арасында қатынас орнату дегенді қалай
түсінесіз?
–қатысушылар арасындағы қатынас (общение) қандай жағдайда тиімді болады?
Семинарға сөйле, өз пікіріңізді негіздеңіз.
–келіссөзден басқа, қатысушылардың бірі өзінің не істегісі келетінін белгі
(сигнал) беру арқылы білдіреді. Демек, «белгі беру» дегенді қалай
түсінесіз?
–қақтығыс тудыратын мәселені «бірігіп шешу» дегеннің мәнін ашып көрсетіп,
Эссе дайында.
–берілген әдебиеттерге контент талдау жасаңыз
–презентация дайындаңыз
–проблемалық сұрақтарға жауап дайында.
1.Келіссөздің сатыларын белгілеудің қандай артықшылықтары бар?
2.КСРО ның 1973ж Египет пен Сириядан шығару арқылы АҚШ қа қандай «белгі»
берді?
3.Келіссөз міндетті түрде «келісім шартқа» әкеле ме? Әкелсе де әкелмесе
де өз пікіріңізді негіздеңіз.
Әдебиеттер:
1.Бройнинг Г. Руковод по ведению переговоров. М.1996.
2.Лебедева М.М. Полит урегул конфл. М.1999.
3. Мастинбург В. Переговоры соц конфл. 1993.
4.Фишер Р., Эрмен Д. Подг к переговорам. М1996.
5. Фишер Р., Юрий У. Путь к согласию или переговоры без порожения. М1996.
6.Чумаков А. М. Введение перег:стратегия,
коммуникация,фасилитация,мевиация, М1997.
Т.13. Келіссөзге жағымды (благоприятный) климат қалыптастырудың рөлі.
Тақырыпша 1. Келіссөзге жұмыс атмосферасын қалыптастыру.
Кейс-тапсырмалар:
Келіссөзде ең қиын кезең ол қақтығыс тудырған мәселені талқылау кезеңі.
Бұл кезеңде екі жақта міселені шешуге байланысты өз ұстанымдарын
қалыптастырады. Мәселені талқылау үшін екі жақтан да шеберлік керек: -
тыңдай білу шеберлігі
Сендіре білу шеберлігі
Сұрақ қоя білу шеберлігі
Өзінше (өзгеге ұқсамай) ойлай білу шеберлігі (б.а. қалыптасқан
стереотиптен бас тарту уақиғаны басқа ресурстан көру; күтпеген жерден
ұтымды шешім қабылдау).
Қақтығыс мәселені шешудің вариантын жасағыз.
Келіссөзге жағымды климат қалыптастыру үшін шаралау жасау керек?
Шешім қабылдау үшін келіссөз концепциясы құрылады. Оған қандай элементтер
кіретінін анықтап, эссе жазығыз.
Өзін келіссөз жүргізуге дайындаған міндеттер қандай? Жауап дайындап,
семинарға сөйлеуге деректер жинаңыз.
Топ аралық диспутқа қатысып, өз пікіріңізді айтыңыз.
Берілген эдебиттерге контент талдау жасаңыз
Презентация дайындағыз
Өзінің таңдап бір қақтығыстың жағдайын алып, оған келіссөз жүргізу
технологясын қойған.
Келіссөз барысындағы сұхбаттың сипатына қойылатын талапты атап, олрға
талдау жасаңыз.
Мына проблемалы сұрақтарға жауап дайындағыз:
Егер екі жақта маңызды детальді анықтамасы, ол қандай салдарға әкелүі
мүмкін?
Әріптестің ұстанвмдағы кейбір түсініксіз моменттерді анықтау үшін негіздеу
керек?
Мәселені бірігіп талдағанда қандай тактикалық әдіс қолданылады?
Келіссөз біткеннен кейін, оның жеміті болуына көмектесетін іс әрекеттерге
талдау жасаңыз.
Келісім шартты орындау дегенді қалай түсінесіз?
Әдебиеттер:
1. Козырев Г.И. Осн. Конфликтологии 2011
2. Андреев В.И. Конф-ия, ис-во спора ведения переговоров, разрешения
конфликтов. М.1995
3. Брайнинг Г. Руководство поведению переговоров, М.1996
4. Фишер Р. Подг-ка перег. М.1996
5. Фишер Р.,Юри У. Путь к согласию или переговоры без поражения. М. 2010
6. Сумиков А.Н. Ведение переговоров, стратегия, коммуникация, фасилитация,
медиация. Уч.пособие. М. 2010
Т.14. Терроризм және экстремизмен аймақтық деңгейдегі күрес.
Тақырыпша 1. Орталық Азиядағы терроризм мен экстремизмге қарсы күрес
жүйесі.
Кейс – тапсырма:
2000ж. Ташкентте болған саммитте Орталық Азия (ОА) мемлекеттерді
терроризмге, діни және саяси экстермизмге, трансұллтық қылмыс ұйымына қарсы
бірігіп күресу туралы келісім – шарт қабылдап, онда оларға қарсы күресудің
нақты шаралары көрсетілген бағдарлама бекітілді. Содан бергі 10–жылдан
астам жыл ішінде – ТМД – ның Антитеррорлық Орталығы (АТЦ –АТО) құрылды,
арнайы қызмет және барлау ұйымдармен деректермен алмасу, бандқұрлымдардың
іс – әрекетінің алдын алу, ісі қолға алынды, ОА – да тез соққы беруге дайын
Ұжымдық күш құрылды. Кейін осының, негізінде АТО (Бішкекте) құрылды.
Осындай шаралардың арқасында тез арада 1999 – 2000, 2010 жылдардағы
Қырғызстан Өзбекстандағы қақтығыстарды шешуге мүмкіндік туды. Егер 1999 –
2000 ж. Қақтығысты сырт күштің көмегімен басуға тура келсе, қазір олар өз
күштерімен қайшылықты шешуге ұмтылуда.
Тапсырма: Терроризмге қарсы күрес қандай шаралар төңірегінде жүргізіледі.
ҚР –ның терроризммен экстремизмге қарсы құқықтық өлшемдерін
конспектілеп, оларға талдау жасаңыз.
ОА-дағы терроризм мен экстремизмге қарсы күресті жетілдіруге бағытталған
аймақтық заңдар тиімділігін көрсетіп отыр ма? өз пікіріңізді негіздеңіз.
ОА-да қандай террористтік және экстремисттік ұйымдарға тыйым салынған?
Талдау жасаңыз.
Терроризм мен экстремизмге қарсы арнайы қызмет орындарының іс-әрекеттерін
қалай жетілдіруге болады деп ойлайсыз?
Аймақтық ШОС, ОДКБ, ТМД т.б. ұйымдардың терроризм, экстремизмге қарсы іс-
шараларының тиімділігін ашып көрсетіңіз.
Н.Ә.Назарбаевтың осы мәселеге байланысты сөйлеген сөзінен(2010 жылы ШОС
жетекшілерінің саммитінде) үзінді келтіріңіз.
Тақырыпқа байланысты реферат дайындаңыз.
Басқа студенттермен бірігіп осы мәселені талқылап, диспутқа қатысыңыз.
Берілген әдебиеттерге талдау жасаңыз.
Презентация дайындаңыз.
Әдебиеттер:
1. Здравосмыслов А.Г. Межнац-ные конфликты в постсоветском пространстве.,
М., 1997
2. Современный терроризм: взгляд из ЦА. А.,2002
3. Региональные конфликты на постсоветском пространстве. М., 2002
4. Современные региональные конфликты и проблемы их политического
урегулирования. А.,2006
5. Хан Г.Б., Хан И.Г., Кунгейбаев Р.Р. терроризм и антитеррористические
законы. А., 2007
6. Козырев Г.И. Основы конфликтологии, М.2007
Проблемалық сұрақтар:
ОА-да су қорын тиімді пайдалану – қақтығыстың алдын алу шаралары дегенді
қалай түсінесіз?
ОА мен ҚХР арасындағы территоряға байланысты қайшылықтардың алдын алу
мәселесін қарастырыңыз.
Тәжікстан мен Қырғызстандғы аймқтық топтар мен рулық-жерлестік топтар
арасындағы қақтығыстарды тежеу жолдарын көрсетіңіз.
ҚХР-ұйғыр мәселесі төңірегіндегі қақтығыстар, оның ОА елдеріндегі таралу
мүмкіндігі. Талдау жасаңыз.
ОА елдері арасындағы саяси-экономикалық қайшылықтарды көрсетіп, олардың
себептерін талдаңыз.
Қырғызстандағы соңғы кездегі қақтығыстардың негізгі себептерін талдап, ол
туралы эссе жазыңыз
T.15. Азия Тынық мұхит аймағындағы қақтығыстар.
Тақырыпша 1. АТА-дағы қақтығыстардың ерекшеліктері. Аймақтағы саяси-
территориялық қайшылықтар.
Кейс-тапсырма:
АТА-дағы қақтығыстың ерекшеліктерін талдап, олар туралы эссе жазыңыз.
ҚХР-Тайвань қайшылықтарының негізгі себептерін анықтап, одан шығу
жолдарына ерекше көңіл бөліп талда.
ҚХР –Оңтүстік Шығыс Азия елдері арасындағы қақтығыстың себептерін
көрсетіңіз.
Куриль аралдарына байланысты Ресей-Жапония қайшылықтарына талдау жасаңыз.
Екі Кореяны біріктіру проблемасына байланысты өз пікіріңізді айтып, эссе
жазыңыз.
«Бір мемлекет – екі жүйе» деген Дэн Сяопиннің формуласының мәні неде?
Тақырып бойынша реферат жазыңыз.
Топаралық диспутқа дайындалып, баяндама жазыңыз.
Презентация дайындаңыз.
З.Бжезинскийдің АТА-на байланысты пікірлеріне талдау жасаңыз.
Әдебиеттерге талдау жасаңыз:
1. Богатуров А.Д. Великие державы на Тихом океане. М. 1997
2. Хан Г.Б., Ха И.Г., Кунгейбаев Р.Р. Терроризм и антитеррористические
законы. А.2006
3. Хан Г.Б., Суворов Л.С., АТР в мировой экономике и политике. А.2006
4. Козырев Г.И. Основы конфликтологии. М.2007
5. Идентичность и конфликт. М.1997
6. Лебедева М.М. Политическое урегулирование конфликтов: подходы, решения,
технологии. Изд.-2.М.1999
Проблемалық сұрақтар:
ҚХР-Вьетнам арасындағы қайшылықтың түбірі неде? Талдау жасаңыз.
Жапония мен ҚХР-ң аймақта жетекші болу үшін таластары қандай факторларға
негізделеді?
Екі Кореяны біріктіру мәселесіндегі ортақ мүдделер мен айырмашылықтарды
көрсетіп, қайсысы басымдыққа ие екенін көрсет. Неге?
ҚР-ның АТА-ға байланысты қандай мүдделері бар?
ОСӨЖ тапсырмалар
1 Тақырып. Кіріспе. Х/қ қақтығыс ж/е оны реттеу пәнінің мәселелері өрісі.
Тәсілдері мен анықтамалары
Бұл тәсілдің кемшіліктері:
-екі жақ та өз ұстанымдарынан баст артуға мәжбүр;
-егер екі жақ келіскен шешім қайшылықта болса;
Артықшылықтары:
-екі жақ та пайдалы, тиімді дәрежеге қол жеткізеді;
-екі жақ бір біріне деген сыйластықты көрсетеді.
Проблемалық сұрақтар:
-«ымыраға келу» тәсілін жүзеге асырудың негізгі «механизмдері» қандай?
-«компромис» тәсілін жүзеге асырудың негізгі механизмдерін көрсетіп,
оларға талдау жасаңыз.
-егер екі жақ келіскен шешім қайшылықты болса, оның салдары неге әкеліп
соқтыруы мүмкін?
-бұл тәсілдерді қолдануға байланысты студенттердің пікірін анықтап, оларға
талдау жасаңыз.
2 Тақырып. Аймақтық және жерлестік (рулық) топтар арасындағы қақтығыстар
(Тәжікстан, Қырғызстан).
-КСРО ыдырағаннан кейін Тәжікстан, Қырғызстан елдерінде саяси жіктеу
жерлестік, сыбайластық негізде қалыптасты. Елдегі барлық саяси, әскери, әк-
ық қорлар осы топтардың мүдделерін қорғауға ж/е олардың саяси үстемдігін
арттыруға бағытталған. Осындай шіркеу ел ішіндегі азаматтық қайшылықтарға
алып келді.
Тапсырма: Әдебиеттерге қысқаша шолу жасаңыз.
- әдебиеттерге берілген ұсыныстарды талдаңыз.
- оларға контент талдау жасап, өз пікріңізді қалыптастырыңыз
- осы мәселені зерттеуші саясаткерлердің пікірлерін анықтап, оларға өз
пікірлеріңізді тұжырымдаңыз.
-қақтығыстарды топтау қағидасына сүйеніп, қазір Қырғызстанда болып жатқан
оқиғаға баға беріңіз.
- осы мәселеге арнап эссе, не реферат жазыңыз.
Проблемалық сұрақтар:
Аймақтық жерлестік (сыбайластық, рулық) топтар арасындағы қайшылықтар,
олардағы қақтығыстардың мазмұны мен бағытына әсер ете ала ма?
Тәжікстан мен Қырғызстандағы қақтығыс-ды реттеу үшін қандай шаралар
жүргізу керек?
Бұл елдердегі қақтығыс-ды реттеу үшін ЕҚЫҰ-ның төрағасы ретінде не істеу
керек?
3 Тақырып. Этно-саясатқа байланысты қақтығыстар.
Посткеңестік кезеңде этноқақтығыстар. Грузия мен Осетия, Абхазия
арасындағы бұл қақтығыстардың ертеден келе жатқан себептеріне тоқталып, бұл
қайшылық қазір қандай түрге ие болғанын көрсетіңіз.
Тапсырма: Басылымдардағы деректерді топтап, оларға контент-анализ жасаңыз;
Грузия, Оңт.Осетия, Абхазия, Ресей, Батыс елдері (АҚШ) басшыларының
пікірлерін келтіріп, оларға баға беріңіз.
Осы оқиғаларға байланысты ҚР-ның ұстанымы қандай? Талдау жасаңыз.
Эссе, не реферат жазыңыз
Топаралық «дөңгелек үстелге» сөйлеңіз.
Проблемалық сұрақтар:
2008ж.8тамыздағы Ресейдің Грузияға қарсы әскери акциясын қолдайсыз ба?
Оңт.Осетия мен Абхазияның тәуелсіздігін Ресей тарапынан біржақты қолдау
дұрыс шешім деп ойлайсыз ба?
Осы оқиғаларға байланысты ҚР-ның ұстанымы қандай?
Өз пікіріңізді айтыңыз.
4 Тақырып. Халықаралық қақтығыстарды реттеутегі ақпарат деректердің рөлі:
Әлемді ақпараттандыру және ұлттық мемлекеттердің стратегисы.
Жаһандану процессі мемлекетаралық, халықаралық қатынастарды жақындатып,
күрделіндеріп ғана қоймай, дамыған елдермен ұлттық мемлекеттер арасындағы
түрлі қайшылықтарға әкелуі. Осыған қарамастан олрдың өз ара қатынасы,
байланысты даму үстінде. Негізінен қайшылық трансаралық коммуникацияны
жүзеге асырушы елдердің жаңа ақпараттық кеңістікті иемдеуінен туындайды.
Үшіншіден, қайшылық дамыған елдермен дамушы не дамымаған елдер арасындағы
техникалық мүмкіндіктерінен туындайды. Бұл әсіресе, соңғы кезде орын алған,
хабарды цифрлі түрмен жеткізумен және оны прото цифрлі түрмен жеткізу
арасындағы қайшылық. Бұд айырмашылық осы құралдарды қолданушы мемлекеттер
арасындағы жарнамаларды пайдалану, БАҚ, әлемдік жіне локальді ақпарат
жүйелеріндегі елдердің мүдделерін сәйкес келмеуі ақпараттық технологияның
дер кезіндегі жетуі сияқты айырмашылыұтарды, ал ол өз тарапынан
қайшылықтарда, кейбір жағдайда ақпараттық қақтығыстарда әкелері сөзсіз.
Цифрлі хабар тарату турлерін қолданып жүрген елдер басқа елдерге (бұл
хабарды пайдаланушы), гуманитарлы интервенция жасауға мүмкіндік алады.
Глобальді (жан жақты) ақпараттанудың арқасында қоғамды экономикалық
либералдық процестеріне қоғамнің бөлуіне өндірістің жаңартылуы және ұлттық
мәдениетті қанауға, басып жаншуға бағытталған медиа өнімдердің таратулуы
адами талаптардың төмендеуі т.б. болуы мүмкін.
Жаһандану процессінің әлемді ақпараттануға әсерінен болатын қайшылықтардың
күрделүіне әсер ететін тағы бір фактор- ол Хабардың нарықтық және нарықтық
емес сигменттері арқылы таралуы. Айталық мемлекеттің, тіпті кейбір аймақтың
дер кезінде жаңалықтар, коммерциялық ақпараттар, саяси және бизнесс
жоспарларға ала алмауын да бұл мемлекеттердің, не аймақтық. Қазіргі
ақпараттыр өрістен тыс қалауына әкеліп соқтырады. Демек дамыған елдердің
қолданып отырған глобалға комминикацияны әлемнің барлық еліне (артта
қалғанына да) таратуы арқылы – әлемде трансшекаралық кеңестіктің калыптасып
жатқанын көрсетеді. Бұл процесті кейін бір саясаттанушылар (Г. Шиллер:
“Массовая комуникация и амперная империя”, 1969) “мәдени империялизм” деп
айтады. Олардың пікірінше, глобалға коммуникация негізінен, батыстық, соның
ішінде американдық саяси және әскери күштердің іс- әрекетінің нәтижесінде
пайда болды. Бұл коммуникацмя дәстүрлі мәдениетті әлсіретіп, олардың жаңа
мәдени (батыстық) ортаға тәулділігінің арттырады. “Вестернизация”
ақпараттық шетте қалған.
Сәйкес келмесе де олардың арасында келісім табуға мүмкіндік береді деген
пікірмен келісесіз бе?
4) келіссөздің нәтижесіне іс-қимылдың авторитарлық бағытта болуы, оны
қандай жетістіктерге әкелуі мүмкін?
Өз пікіріңізді айтыңыз.
Осы сұраққа байланысты эссе дайындаңыз
Топаралық дискуссия қатысу үшін сөзіңіздің мәтінін дайындаңыз
Презентация дайындаңыз
5 Тақырып. – Халықаралық қақтығыстарды реттеудегі БАҚ-тың рөлі.
Мына проблемалы сұрақтарға жауап іздеңіз:
Глобалды коммуникация әлемдік саясатқа қалай әсер етеді?
Әлемдік ақпараттың коммуникативтік кеңістікте ұлттық мемлекеттердің
жүргізетін стратегиясы қандай болуы мүмкін?
Глобалды ақпараттық-коммуникативтік кеңістікте ҚР қандай іс-әрекет
қолдануы керек?
ҚР-дың БАҚ туралы заңынан үзінді келтіріңіз
ҚР-да БАҚ жетілдіру үшін қандай жаңа шаралар жасау керек? Сіз пікіріңізді
айтып, негіздеңіз. Кейс-тапсырма:
Әдістемелік нұсқау. Қазіргі кезде трансұлттық, ірі мемлекеттер және ұлттық
мемлекеттердің БАҚ-тары алдын-ала режиссерленген ақпараттар беретіні
белгілі. Бұл ақпараттар ТҰК (ТНК) жоспарлаған бағдарлардан шығып кете
алмайды. Ондай корпорациялар: CNN, «ТВ без границ», «Евроньюс» т.б. Олар
өздерінің еуропалықтарға, олардың сұраныстарын қамтамасыз етуге арналған,
ақпараттарын еуропалықтармен бірге басқа аймақтарға да тарады. Әрине олар
басқа халықтардың сұраныстарын қанағаттандырады деп айту қате. Осыдан
келіп, х/а уақиғаға берілген ТҰК (ТНК) ақпараты мен оған берілген
комментарий мен саяси баға ұлттық БАҚ-тың осы уақиғаға деген өз
көзқарастары мен комментарийлері арасында үлкен алшақтық тіпті қайшылық та
болуы мүмкін.
Сұрақты дайындау барысында осы тезисті ашуға көмектесетін мысалдар
келтіріңіз. Айталық, аймақтық қақтығыстың көзі болып отырған
Қырғызстандағы, Украинадағы, қытай-ұйғыр т.б. қақтығысына байланысты
деректер келтіріңіз.
БАҚ мына жағдайларға байланысты қақтығыс көзіне айналуы мүмкін: 1) әр
түрлі БАҚ-та қақтығыстық уақиғаға баға берудің бір-бірінен алшақ болуы (әр
түрлі болуы); 2) қақтығысты әр түрлі БАҚ-тың әр түрлі сараптауы; 3)
Қақтығысқа байланысты кімнің сөйлегені емес, оның не айтқаны – қақтығыс
тудыруы мүмкін. Қақтығыстағы ақпараттық күрес барысында қарсыластар
қақтығыс туралы қарама-қайшы пікірді әр түрлі жолдармен таратуы мүмкін:
ресми, бейресми, жалған, алдын ала жалған т.б. пікірлер таратылды.
Халықаралық аренада қақтығысқа байланысты CNN, немесе «аль-Джазира»
факторы деген құбылысқа ерекше мән беру керек. Себебі олар не дайындалып
жатқан, не болған теракт туралы ақпарат береді. Сонымен қатар, CNN факторы
қақтығысқа қатысы жоқ адамдарда теракт барысында қайтыс болғандарға,
материалдық құндылықтардың күйреуіне байланысты олардың да қатысы барлығын
көрсететін психологиялық сезім синдромын қалыптастырады.
Негативті ақпарат гипертрофиялық деңгейде беріледі де, қолданушылар
санасында объективті процестің субъективті көрінісі қалыптасады. Сөйтіп,
«виртуалды шындық (нақтылық)» құрастырылады, бұқаралық санасымен, саяси
көзқарастармен манипуляция жасалады, сөйтіп, қақтығысқа қатысы шамалы
ақпараттар беріледі: халықаралық қақтығыстың мәнін, табиғатын түсінуде PR-
дың рөлі ерекше. PR- қоғамдық үдестік пен өзара түсіністікті қамтамасыз
етеді: PR- бұқаралық сананың объективті заңдылықтарына, ұйымдар мен
қауымдастықтар (халық) арасындағы заңдылықтарға сүйенеді. PR-дың мақсаты-
қоғамдық пікірге әсер ету.
Бұл сұраққа жауапты 1- тақырыпшада берілген әдебиеттерден ала аласыз.
Реферат дайындаңыз.
Диспутқа қатысып, өз пікіріңізді айтыңыз.
Презентация дайында
ҚР-ның интернетке байланыста заңына талдау жасаңыз;
Белгілі бір қазақстандық саясаткерді алып, оған PR-жасаңыз.
Мына проблемалық сұрақтарға жауап іздеңіз.
ТҰК (ТНК) және әлемдік БАҚ-тардың ҚР-на саяси әсерін шектеуге бола ма?
Болса қалай?
Жаһандық әлемде интернет-технологияның саяси мүмкіндіктері қандай?
Қандай ақпарат-деректерді қақтығыстардың қайнар көзі деп айтуға болады?
PR қақтығыс барысында қандай рөл атқарады?
6 Тақырып. Бейресми өкілдердің семинариялары. Парадипломатия.
Мультибағытталған дипломатия.
Кейс тапсырмалары: Соңғы кезде, МПОның етек алған істерінің бірі-форумдар
мен семинарларды ұйымдастыру. Мақсат-қақтығыстарға қатысушы жақтардың
өкілдеріне өз пікірлерін айтуға және дау-жанжал тудырған мәселелерді
талқылау арқылы қақтығысты шешуге қадам басу. Осындай іс әрекетті,
халықаралық үкіметтік ұйымдар мен (ОБСЕ, ШЫҰ, т.б.) бейтарап делдал
мемлкеттер де жасайды.
-1960-1970жж басында жоғарыда айтылған семинар кездесуді (бейресми)
Лондондағы қақтығыстарды сараптау орталығынан – Дж Бертон, АҚШтың Цель
университетінен Бертонның әріптесі- Л.Дуб алғашқы рет өткізген болатын. Осы
семинар кездесулердің қарастырған мәселелелріне, олардың берген
ұсыныстарына талдау жасаңыз.
-«бейбітшілік және келісім федерациясының» мәні мен табиғатын ашып
көрсетіп, ол туралы Эссе дайындаңыз.
-1960жылдардың екінші жартысында жүргізілген (Дж. Бартонның
ұйымдастыруымен) грек киприаттор мен түріктер арасындағы қақтығысқа
байланысты семинарлар қандай нәтиже береді?
-1969ж американдық Л.Дубаның Сомали мен Ксения және Эфиопия арасындағы
қақтығысты реттеуге арналаған семинарының (фермед семинары Африкалық Рокта)
нәтижесінің Бертонның семинарының нәтижесінен айырмашылығын көрсетіңіз.
Тақырып 7. Халықаралық жұмсақ құқық: ОБСЕ мысалы.
Тезистер-Халықаралық ұйымдардың резолюциялары соңғы кезде жеңілдетілген
құқықтардың қайнар көздеріне айналды. Халықаралық ұйымдарының
резолюцияларының көп болуы, жұмсақ құқықтың көбеюіне әкелді. Жеңілдетілген
құқық актілерінің маңызы туралы БҰҰ ның Бас Ассамблеясының резолюциясында
ерекше көрсетілген. «Жұмсақ құқықтың» мүмкіндігін біз Хельсинки процесінен
кореміз. Қырғи қабақ соғыстан кейін халықаралық қауымдастық алдында
Европадағы қызметтестік және қауіпсіздіктің жаңа жүйесінің (ОБСЕ) құқықтық
өлшемдерінің негізін құру мәселесі туды. Осы кезде, халықаралық қатынастың
оптимальді құралы ретінде халықаралық келіссөздер резолюциясының ерекше
түрі – жұмсақ құқық пайда болды. Оның негізінде Европадағы қызметтік пен
қауіпсіздіктін Хельсинки кодексі алынды. Ал, жалғасы ретінде алдымен
тұрақты халықаралық орган –Европадағы қауіпсіздік және қызметтестік кеңесі
(СБСЕ), ал 1995ж ОБСЕ құрылды. Бұл ұйымдардың құқықтық өлшемдерінің негізі
–жұмсартылған құқық болды. ОБСЕ нің құқықтық статусы жоқ, сондықтан ол
халықаралық құқықтың субектісі бола алмайды. Бұл ұйымың басқа ұйымдармен
және мемлекеттермен қарым қатынасы жұмсартылған құқық актілерімен
реттеледі. ОБСЕ-нің өздерінің айтқандарын істемеген мүшелеріне әсер ете
алмайды. (Мысалы, олардың дипломатиялық қағидаларын мойындамаған елдерге
ештеңе істей алмайды. Айталық ҚР–на).
Жұмсақ құқықтың тағы бір ерекшелігі ОБСЕ ұйымының бөлімдері барлық мүше
елдерде орналасқан. Ол бөлімдердің статусы мен артықшылықтары мен оларға
тарайтын иммунитет ОБСЕ құжаттарында белгіленген. Бұл ұйымдар өздеріне
бөлінген құқық шеңберінде ғана жұмыс істейді.
«Жұмсақ құқық» актілері мүше мемлекеттердің заңдарын жұмсақ түрде
жақсартуға көмектеседі.
Проблемалық сұрақтар:
–ОБСЕ де төрағалық етіп отырған ҚР ның іс шараларына талдау жасаңыз
–ОБСЕ төрағасы ҚР ның Қырғызстандағы қақтығыстарды реттеудегі рөлі қандай?
–ҚР 2007ж Мадридте ҚР ның СІМ М.М.Тажиннің алған міндеттемелерін орындады
ма? Өз пікіріңізді айтыңыз.
–ОБСЕ нің қақтығыс болып жатқан аудандарға бейбіт батальондарын жіберуге
құқықғы бар ма? Өз пікіріңізді негіздеңіз.
КСРО мен АҚШ тың «Қырғи қабақ» кезіндегі негативті қатынастарын жақсарту
мақсатында бірнеше семинарлар өтті. Оны Дертмунд конференциясы деп атады.
Бұл конференйияның нәтижесі қандай болды?
-Бір екі күндік пилоттық (алдын ала, эксперименталді) семинарлардың бсқа
форумдар, конференциялар, семинар – кездесулерден айырмашылығы неде?
-ұсынылған әдебиеттерді контент талдаңыз
-Д.Бертонның, Л.Дубаның семинарларының қорытындысы материалдарын
конспектілеп, семинар сабағында сөйлеңіз.
-семинарлардың, форумдардың мәні, маңызына байланысты баяндама дайындаңыз.
-презентация дайындаңыз
-проблемалық сұрақтарға жауап дайында.
1.Егер бұрын жеке тұлғалар ғана семинарларды ұйымдастырып, қорытынды
ұсыныстар дайындаса, соңғы кезде «Бейбітшілік және келісім федерацияс»
(ФМС) осындай семинарлар мен форумдар өткізіп жур. Семинар ұйымдастырудың
осы әдістерінің қайсысы тиімді деп есептейсіз?Не себептен?
2.Қақтығыстарды реттеудегі НПО ның рөліне қандай баға бересіз?
3.Парадипломатия (аймақтық дипломатия) дегенді қалай түсінесіз?
4.Парадипломатияны кейбір саясаттанушылар бірінші дипломатияға жатқызса,
кейбіреулері екінші дипломатияға жатқызып жүр. Сіз қайсысына жатқызар
едіңіз және не себептен?
8 Тақырып. Мемлекеттік емес ұйымдардың (МПО) қақтығысты реттеудегі рөлі.
–Халықаралық қақтығыстағы дәстүрлі емес акторлар дегенде МПОның қақтығысқа
араласуын айтамыз. МПОның қақтығыстарды реттеуге байланысты қызметі 4
түрден тұрады. Олар: (Американдық саясаттанушы П.Ааллдың айтуынша)
1) Реабилитациялық (қалпына келтіру); 2) Превентивті (қақтығысты алдын ала
ескерту); 3)мониторинг жасау (адам құқығын сақтай ма?); 4)Қақтығысты шешуге
және қатысушалырды келістіруге бағытталған іс әрекет.
НПО–басқа акторлармен бірге делдалдық (посредник) қызметтер атқаруы
мүмкін. Қазіргі кезде осындай делдалдық қызметті «шекарасыз дәрігерлер»,
«халықаралық амнистия», «Қызыл крест және Қызыл жарты ай халықаралық
комитеті», «шекарасыз журналистер» т.б. Бұл ұйымдар іс әрекеттерінің басты
қағидасы деп бейтараптықты айтады. Мысалы, «халықаралық Қызыл крест және
қызыл жарты ай комитеті», «МКК и КП» өзінің бейтараптық статусын
пайдаланып, қарсы жақтарға «жақсы көмектер» көрсетеді. Айталық, уақытша
соғысты тоқтатуды немес арнайы санитарлық және қауіпсіздік зона орнатуды
талап етеді. 1996 ж желтоқсан айында МКК и КП осыған іс әрекеті шешен
қақтығысының қатысушыларына ұсынып, бейбіт келісімге қол қойдырды.
МКК и КП нің әлемінің барлық түкпіріне өздерінің аймақтық бөлім жүйелерін
ұйымдастырды. Бұл бөлімдер өздерінің істерін басқа ұйымдармен бірігіп
істейді:
–НПО, БАҚ арқылы шынайы, ақиқат (қақтығыс туралы) ақпарат тарату арқылы
қоғамдық пікір қалыптастырды.
–мемлекеттік билік арасында қақтығыс туралы пікір қалыптастыру арқылы
олардың шешім қабылдауына әсер етеді.
–НПО қоғамға, мемлекеттік билікке, саяси партия сияқты тікелей емес,
жанама әсер етеді.
–НПО, көп жағдайға қақтығысқа қатысушыларды халықаралық құқықты,
қабылдаған шешімдерді (БҰҰ, ШОС, ТМД, т.б.қабылдаған) сақтауға шақырады.
Бұл ескі жақтың диалогының белгілі бір шеңберде (рамочный формат диалога)
жүргізілуіне әкеледі.
–НПО негізінен халықпен жұмыс істейтін болғандықтан, олардың керек
уақытында көмекке келе алатын жасақтары көп болады (халық арасында,
депутаттар, т.б.).
–НПО халық арасында ерекше сеніге ие, сондықтан халық олардың қақтығыст
реттеудегі істерін қолдайды.
Проблемалық сұрақтар:
1.НПО ның қақтығысты реттеудегі рөлін ашу үшін олардың бірінің істерін
ашып көрсет. Мысалы «шекарасыз журналист».
2.НПО қақтығысты шешуге байланысты келіссөзде қандай рөл атқарады?
3. «Рамалық шеңбердегі диалог» дегенді қалай түсінесіз?
4.НПО ның қақтығысты шешуге қатысуының мемлекет араласудан
9 Тақырып. Келіссөз: ерекшеліктері және қақтығысты аяқтау.
Тезис:
–«Келіссөз»ұғымы – қақтығыс тудыратын мәселелерді талқылауға,
қатысушылардың іс әрекеттерін келістіруге талсас тудыратын сұрақтарды
шешуге байланысты мәселелерді қарастырғанда қолданылады.
Келіссөздердің ерекшеліктер:
1.Келіссөз екі жақтың мүдделері әр түрлі болған жағдайда жүргізіледі
2.Мүдделерінің әр түрлілігі, кейде қарама қарсылылығы қатысушыларды бір
біріне тәуелді етеді
3.Мүдделерінің бір біріне тәуелділігі қатысушылардың келіссөз барысында іс
әрекеттерінің мәселені бірігіп шешуге бағытталуын талап етеді.
«Келіссөздің» артықшылықтары:
–Келіссөз барысында екі жақ өзара жақындасады;
–қатысушылар өз еріктерімен уақыттық өлшем белгілеп және мәселені талқылау
шеңберін анықтай алады. Сонымен қатар, келісім сөзге әсер етіп, оның
нәтижесіне араласа алады;
–келіссөз қатысушыларға өздері қалағандай келісімшарт қабылдауға мүмкіндік
береді;
–қабылданған шешім көр жағдайда, бейресми сипатта болады;
Келіссөзге қатысушылар қақтығыстық жағдайды әр түрлі бағалайды:
–не «суммасы нолге тең ойын» ретінде, б.а. қатысушы жақтардың мүдделері
қарама қайшы болады, сондықтан бір жақтың жеңісі екіншісінің жеңілісімен
аяқталады, ал суммасында ол–нөлге тең болады (қақтығыс шешімін таппады)
–не «суммасы нол емес ойын», б.а. екі жақ та не ұтады, не ұтылады.
Қақтығысқа қатысушылар келіссөздің аяғында оның «ұтыс–ұтылыс» моделіне
ұмтылса, онда келіссөз өз мақсатына жетпей, желкесі қиылады. Ол қақтығыстың
әрі қарай жалғасып, әкеледі.
Ал, егер келіссөз «ұтылыс–ұтылыс» моделіне бағытталса, онда екі жақ та
өз мүдделеріне жетпегендіктен, компромиске келуі ғажап емес. Екі жақ бір
бірімен ымыраға келіп, әр қайсысы аз болса да бірдеңе ұтады.
Проблемалық сұрақтар:
–«ұтыс–ұтыс» моделінің мәні неде?
–«суммасы нолге тең ойын» дегенді қалай түсінесіз? Сараптап көріңіз.
–келіссөз барысында екі жақ қандай ымыраға келуі мүмкін?
–егер келіссөз барысында шешім тең бір жаққа ғана тиімді болса, ондай
шешімді екінші жақ міндетті түрде орындауы тиіс пе?
10 Тақырып. Позициялық сауда (торг) стратегиясы.
–Келіссөз барысында «позициялық сауда» стратегиясын қолдану мүмкіндігі
мына жағдайларда жүзеге асады:
1.Екі жақ та келіссөз барысында қол жеткізген бейбіт қатынасты ұзақ
ұстағылары келмесе;
2.Қақтығыс объектісі шектеулі қор болса;
3.Екі жақтың бірі екіншісінен, не үшінші жақтан тәуеді болса;
4.Егер қақтығыс тудырған мәселе екі жақтың бірі үшін өте маңызды болмаса.
«Позициялық сауда» стратегиясының ерекшеліктері:
–Келіссөзге қатысушылар мүмкіндігінше өз мүдделерін жүзеге асыруға
тырысады;
–Екі жақ та өздерінің бастапқы позициялары төңірегінде келіссөз жүргізеді;
–Қарсы жақтың позициясының өздерінің позициясынан айырмашылықтары ғана
ескеріледі, ал ортақ мәселелер ескерілмейді;
–Мәселені шешуге байланысты өз мақсат мүдделерін жасырын ұстайды;
–Келіссөздің нәтижесіз болуынан қорқып ,екі жақ та компромис іздеуі
мүмкін;
–Екі жақ та келіссөзге қатысушы үшінші жақты өз жақтарына тартуға
тырысады.
«Позициялық сауда» стратегиясының кемшіліктері:
–Екі жақ та өз мүдделеріне сәйкес келмейтін келісімге келуі мүмкін;
–Келіссөз көп шығынды талап етуі; оған жіберілген уақыт босқа кетсе,
келісім мүлде болмауы мүмкін;
–Келіссөз барысында екі жақ татуласудың орнына, жауласып қайтуы мүмкін;
–Егер екі жақ та үшінші жақты тартамын деп күш салса, келіссөз нәтиже
бермейді.
«Позициялық саудада» қолданылатын тактикалық амалдар:
1) бір біріне орындалмайтын «жоғарғы талап» қояды;
2) өз ұстанымдарына жалған мәліметтер жіберіледі;
3) «күту амалы» –қарсыласының бірінші болып өз ұстанымдарын айтуды күтеді,
ал өз ұстанымдарын қарсыласының ұстанымдарына қарап түзетіп айтады;
4) «салями» амалы–қарсыласына мәліметті аз аздан беру. Бұл тәсіл
–қарсыласынан неғұрлы толық мәліімет алу үшін, не келіссөзді созу үшін
керек;
5) «жоғары құндылықтарға жүгіну» амалы–халықаралық қатынастарды
қалыптасқан жоғары құндылықтарға сүйену арқылы өзінің ұстанымдарын
қабылдауға көндіру;
6) «біліп бұрып алдау» амалы:
–мәліметті бұрмалайды
–өтірік мәлімет жариялайды
–сұрақтарды шешу үшін өкілеттілігім жоқ дейді
–келісімді орындағысы келмейді
7) «талапты бір біріне жоғарылап қою» –егер қатысушылардың бірі келісімді
орындауға кіріссе, екіншісі жаңа талаптар қояды;
8) «талапты ең соңғы минутта қою» –бұл талапты қоюдағы мақсат қарсы жақ
келісілген шарттарды бұзбау үшін айтылған талаптарды орындайды деп сену.
9) «екі түрлі түсіндіру» –қорытынды құжатқа екі маыналы баптар енгізу
арқылы жүзеге асады. Ал, бұл жағдай болашақта жаңа қақтығыс тудырады.
10) «оллонетке қысым көрсету» –күш көрсету, ультиматум қою, т.б.
Проблемалық сұрақтар:
–«позициялық сауда» стратегиясын қандай жағдайда қолдану керек?
–«позициялық сауданың»артықшылығы неде?
–«біліп тұрып алдау» амалының мәні неде?
–«жоғары құндылықтарға жүгіну» арқылы қандай мақсаттар жүзеге асырады?
–«жалған мәлімет» таратушы жақ өзіне қандай артықшылықтар алады?
11.Тақырып. Конструктивті стратегия.
«Позициялық сауда» альтернативті стратегия, конструктивті стратегия. Егер
«позициялық сауда» екі жақ арасындағы қарама қарсылықты өрбітуге
бағытталса, конструктивті стратегия екі жақтың әріптестік (серіктестік)
жағдайда келіссөз жүргізуіне сүйенеді.
Ерекшеліктері:
1) екі жақ қақтығыс тудыратын мәселені бірігіп талдау, бірігіп шешім
қабылдайды;
2) келіссөз барысында олардың ұстанымдары емес,мүдделері ескеріледі де,
ортақ мүдде іздестіріледі;
3) екі жақ та өздері пайдалы шешімді қабылдайды;
4) оң шешімге келу үшін екі жақ та сырт күштің қысымын ескермей, мәселені
шешуге көмектеседі.Объективті өлшем табулары керек;
5) әрқайсысы қарсыласын түсінуге мүдделі болады;
6) келісілген шешім екі жақтың да мүддесін толық қамту керек.
Конструктивті сратегиясының артықшылықтары:
–екі жақ та тең жағдайда болады (артықшылық жоқ)
–екі жақ та қабылданған шешімді әділетті және тиімді деп санайды;
–пост қақтығыстық қатынасты оң бағалауға мүмкіндік береді
Кемшіліктері:
–бұл стратегияны екі жақ та өз еріктерімен таңдау керек;
–жауласқан екі жақтың келіссөз барысында татуласуы екіталай;
–егер келіссөздің негізгі мәселесі–екі жақ таласып отырған «шектулі қор»
туралы болса, келіссөз тиімсіз болады.
Конструктивті стратегияда қолданылатын тактикалар:
1) қарастырылатын сұрақтарды күрделілерін кейінге қлдыру. Алдымен,
қарсылық тудырмайтын мәселелер шешіледі, сосын күрделі сұрақтарға көшеді;
2) «қақтығыс тудыратын мәселені бірнеше бөлікке бөлу» б.а. мәселені
бірден, тұтас шешемін демей оны бөліп қарастыру.
3) «талас тудырған мәселені (скобканың) жақшаның сыртына шығу». Келіссөз
барысында талас тудырған сұрақтарды әрі қарай жалғастырып қарамай, жақшаның
сыртына шығару;
4) «біреуі кеседі (режет), екіншісі тыңдайды» –б.а. біреуі қақтығысты
реттеуге байланысты бірнеше шешімінің варианттарын ұсынса, екіншісі барынша
дұрыс деген біреуін таңдайды;
5) «ортақ мәселені көрсету» –қарсыластардың қақтығысты шешуге мүмкіндік
беретін ортақ мәселені кқрсетуі.
Проблемалық сұрақтар:
–Конструктивті стратегияның «позициялық саудадан» артықшылығы неде?
–Егер екі жақ та тек өздеріне пайдалы шешім қабылдауға талпынса, онда екі
жақ та қанағаттандыратын әділ шешім болуы мүмкін бе?
–Қақтығыс тудыратын мәселені шешуге көмектесетін объективті өлшемді қалай
табуға болады?
–талас тудырған мәселені «скобканың (жақшаның) сыртына шығару» дегенді
қалай түсінесіз?
–«Біреуі –кеседі, екіншісі–таңдайды» деген амалдың мәні неде?
12.Тақырып. Келіссөз барысындағы жетекшілердің жеке тұлғалық қасиеттері.
Проблемалық сұрақтар:
Нашар ұйымдастырылған келіссөздін салдары:
-материалдық құңдылықтардан айырылу;
-репутация жоғалту
Ал, келіссөздер нәтижелі болу үшін не істеу керек?
Келіссөзге дайындық кезінде іскерлік ойын және ақыл ой шабуылы (мозговой
штурм) сияқты тәсілдерді пайдаланып келіссөзге қатысушылардың шын мәніндегі
пікірлерін анықтаңыз?
Жеке тұлғалардың негізгі қасиеттерін ранжирлеп, ең ұтымдысына талдау
жасаңыз.
Қатысушылардың қарсы жақтың пікіріне толерантты қарау қажет дегенді, қарсы
жақтың ұсыныстарын толығымен қабылдау деп түсіну керек пе?
Саяси жетекшілердің тұлғалық белгілері мен қасиеттері (әдептілік,
интеллектуалдық, саяси білімі мен еркі, отанына, халқына қызмет етуі, т.б)
өзі өмір сүріп тұрған заман мен қоғамның әсерімен қалыптасатыны белгілі.
(мысалы: соғыс кезінде қырғи-қабақ, бейбіт кезең) Ал, келіссөзге
қатысушылардың тұлғалық қасиеттерінің келіссөздің нәтижесіне тікелей әсер
ететіні белгілі. Ол қандай қасиеттер: адалдық, шыншылдық, жауапкершілік,
әділдік, т.б. Келіссөздің оң нәтижелі болуна әсер ететін субъективті
факторлар:
- Келіссөзге қатысушылардың саяси компетенттілігі
- Келіссөзге қатысушылардың келіссөздің аяқталуына мүдделігі
- Қатысушылардың қарсы жақтың пікіріне толерантты қарауы
- Қарсыласына әр түрлі жеңілдіктер беру арқылы, оларды ымыраға келуге
шақыру
13.Тақырып. Әр елдің өкілдерімен келіссөз жүргізудің ерекшеліктері
Тезис: келіссөздің нәтижелі болуы, көп жағдайда оған қатысушылардың мінез-
құлықтарымен тікелей байланысты. Олар:
А. Сәлемдесу. Дәстүрлі қол алысып амандасу:тұрпайы (агрессияны, күш
көрсетуді білдіреді)
- жұмсақ (қарсыласына деген сенімді, сыпайылықты білдіреді) контакт болып
екіге бөлінеді. Англияда қол алысып амандасу жылына 2 рет болады. (мысалы,
Кембридж университетінде студенттер жыл басында және аяғында қол алысып
амандасады). Ал Латын Америкасында қол алысып амандасу өте жиі кездеседі.
Қол алысып амандасу түрлері:
өте тез және жігерсіз (қолы құрғақ болса да) қол алысу немқұрайлылықты
көрсетеді;
ұзақ қол қысып, оның үстіне қолы терлесе - әріптесінің толқып тұрғанын
көрсетеді;
біршама ұзақ қол қысып, күлімсіреп және жылы жүзбен қараса, әріптеске
деген достық қатынасты көрсетеді.
Б. Қарсыласын өзіне қаратып сөйлеу:
- Француздар қарсыласының акцентіне, дұрыс сөйлеуіне ерекше көңіл бөледі;
- Американдықтар (АҚШ) фамилиясын атамай, атын атап сөйлеседі, себебі олар
формалды қатынасты елемейді.
- Англияда фамилияға дәрежесін, титулын қысып айту керек
- Қытайда фамилия бірінші, сосын аты аталады. - Испанияда фамилияда әкесі
мен анасының қатар жүреді. Бірінші әкесінің аты аталады.
- Бразилияда тура осындай, тек анасының фамилиясы бірінші аталады.
В. Тәжім жасап сәлемдесу (поклон). Бұл сәлемдесу түрі Азияға кең тараған.
Жапонияға тәжім жасу арқылы:
Сәлем береді (тек қана!)
Кешірім сұрайды
Рақметін білдіреді, т.б.
Тәжімнен кейін барып, қол алысады. Сәлем бергенде адам еңкейіп, басын иіп
тұрады да, сәлем біткенге дейін сол күйінде қалады. Сәлем беруші көзінің
қырымен сәлем қабылдаушының дәрежесі жоғарысының тәжімді тоқтауын бақылап
отыруы керек, ол тәжімді тоқтатқанда ол да сүйтуі керек.
Г. Ым (жест). Ымның өзі бірнеше түрлі болады:
- ашық қатынасты көрсететін ым
- күдікті көрсететін ым
- ойлануды және бағалауды көрсететін ым
1) Ашық ымға:
«ашық қол» ымы жатады. Қарсыласы өзінің алақанын жоғары қарап ұсынады.
«пиджактың ілгегін ағыту» - қатысушылардың бір-біріне деген достық
қатынасын көрсетеді. Кейде пиджакты шешіп қояды. Ілгекті ағытып, аяқтарын
созып, орындықтың шетіне жылжып, үстелге жақындайды.
2) Күдікті көрсететін ым. Қатысушылардың бірі – самайын, иегін қасиды,
қолымен бетін жабады, көзін басқа жаққа бұрып әкетеді. Күдікті ымға –
жақтырмайтын қарсыласының күлуі. Бұл күлкі – жасанды күлкі. Күлікті ым –
қарсыласының айтқандарына сенімсіздікпен қараудан, айтқанының шын,
ақиқаттығына сенбеуді көрсетеді.
3) Ойлануды, бағалауды білдіретін ым:
- қолын иегінде ұстау – қарсыласының ұсыныстарының бір жері қызықтырды
деген сөз. Ал, қарсыласы оны не қызықтырғанын анықтап, әңгімені соның
төңірегінде өрбітуі керек.
- «мұрнының үстін шымшу (переносица) – қарсыласының терең ойға батқанын
көрсетеді.
- «көзін қысып, иегін сипа» - өзінің сұрақтарына жауап іздеп отырғанын
көрсетеді.
- егер қатысушының бірі иегін алақанға тіреп, сұқ саусағын бетіне қойса,
ал қалған саусақтары аузынан төмен болса, онда ол қарсыласының айтқандарын
сынап отырғаны.
Д. Іскерлік тамақ (түскі) (деловой обед) – бұл АҚШ-та кездеседі. Еуропада
тамақ – тамақ ретінде болады. тамақ кезінде саясат, жанұя, ауру туралы
айтуға болмайды. Шақырушы жақ ренжиді. Алдына қойған тамақтың бәрін
(экзотикалық тамақты да) жеу керек.
Е. Сыйлық. Соңғы кездері сыйлық тарту әдетке айналған. Жапонияға
кездескеннен бастап, бір-біріне сыйлық беру әдеттегі жағдай. Еуропада
кездесу біткен соң береді.
- проблемалық сұрақ:
Тұрпайы қол алысып амандасу нені білдіреді?
Жылына екі рет қана қол алысу қай елдерге тән? Не себептен?
Амандасушы инициативаны қарсыға береді.
Қарсыласын өзіне қаратып сөйлесудің мәні неде?
14.Тақырып. Үшінші жақтың халықаралық қақтығысты реттеуге қатысуы.
қақтығысқа қатысушылар тарапынан үшінщі жаққа(медиатор) қойылатын
талаптар.
Тезис: - тікелей (тек қарсы екі жақ) келіссөз барсында ортақ мәмліге
келмесе, одан шығу үшін келіссөзге үшінші жақты (басқаша, - медиация,
немесе медиаторлық) шақырып. Келіссөзді жандандыруға тырысады. Медиатор –
формальды (ресми) және биформалды (биресми) болып екіге бөлінеді Ресми
медиатордың халықаралық аренда белгілі бір статусы, не оппоненттерге әсер
ете алатын мүмкіндіктері бар:
Биресми медиатордың халықаралық аренада ресми статусының жоқтығына
қарамастан, қатысушылар олардың бұдан бұрынғы осындай мәселелерді
реттеудегі беделін мойындайды.
Қақатығысқа қатысушылар қандай жағдайда үшінші жақты келіссөзге шақырады?
а) қатысушылар келіссөз барысында мүмкін болған барлық аргументтерін
таусып, тығырыққа тірелгенде;
б) екі жақта өз ұстанымдарынан бас тартпай, басқа пікірді мойындамай,
ортақ идея таппағанда;
в) қақтығысты шешуде басты рөл атқарады леп сенген құқықтық өлшемдер мен
құндылықтар екі жақтың бірінің ұстанымдарын негіздеуге мүмкіндік бергенде;
г) екі жақ уақытша келісімге келгенмен, оның орындалуын қадағалау қажет
болғанда.
Медиаторларды қақтығыстарды реттеуші ретінде пайдалану.
15.Тақырып. «Челнок дипломатиясы» тактикасын қолдану.
Медиатор екі жақты бөліп, содан кейін олардың әрқайсысымен жеке-жеке
сөйлесіп, олардың ұстанымдарының кейбір қырларын анықтайды. 4) Оппоненттің
біріне қысым көрсету тактикасы - өз ұстанымынан кеткісі келмегенр жақпен
сөйлесу арқылы, оны компромиске көндіру.
5) Директивті әсер ету тактикасы - қатысушылардың әлсіз жерлерін көрсету
арқылы, олардың қателіктерін көрсету. Осылай оларды компромиске келтіреді.
- проблемалық сұрақтар:
рефлексивті араласу техникасының мәні неде?
тәуелсіз араласу техникасы қандай жағдайда қолданылады?
контексті араласудың техниканың басқа түрлерінен айырмашылығы неде?
«челнок дипломатиясмының» мәні неде?
оппоненттерге қысым көрсету тактикасы қандай жағдайда қолданылады?

4. Курс форматы

5.Курсты оқыту саясатты
Студент міндетті:
- Дәрістік сабақтардың барлық түріне және оқытушының бақылауымен болатын
студенттердің өзіндік жұмысына байланысты консультациялар мен
сабақтарға тұрақты түрде қатысуға;
- Кітапханаларда, оқу залында, интернетте бар ұсынылған оқу, оқу-
әдістемелік әдебиеттер мен басқа да басылымдарды пайдаланып, дер
кезінде және берілген тапсырма көлемінде СӨЖ орындауға ;
- СӨЖ және ОСӨЖ берілген жазба жұмыстарға көрсетілген кестеге
байланысты өткізу керек;
- Аралық және ақырғы бақылауда міндетті түрде өзі қатысу керек. Бұл
бақылаулар оқу орнының оқу бөлімі бекіткен кестесі бойынша жүзеге
асады.
Сабаққа қатысу: Дәріс және тәжірибелік сабақтарға міндетті түрде қатысу.
Егер студент белгілі бір себептермен сабаққа қатыса алмаса, барлық өткен
материалдар бойынша жауап беру тиіс.
Тәртіп: Сабақ үстінде үнемі тәртіп бұзған студент аудиториядан шығарылып
жіберіледі және барлық курс бойынша «қанағаттанғысыз» бағасы қойылады.
Бақылау жұмыстары: Межелік бақылау қорытындысы студенттің сабаққа қатысуын,
өздік жұмысты уақытында орындауын, сабақта ауызша және жазбаша түрде жауап
беруін ескере отырып қойылады.
Көшіріп алу: Кез-келген көшіріп алу үшін қатаң жазалап аудиторядан
шығарумен қоса, жалпы курс үшін «F» бағасын қоюмен қамтылады.
Ұялық телефон: Сабақ кезінде ұялық телефондар өшірілуі керек.
Емтихан: Қорытынды емтихан оған босатылған барлық студенттер үшін аузша
жүргізіледі. Емтиханның қорытынды бағасы қорытынды аттестациямен емтиханның
орташа проценті арқылы есептеледі.

5.1Баға қою саясаты
«Саяси қақтығыстану» пәнін оқытуда екі рет аттестация қойылады. Әр
аттестацияны есептеу үшін келесідей критерийлер қарастырылады:
• Дәріс сабағына қатысу төмендегідей бағаланады:
• дәріс сабағы – 0 баллға тең.
• Тәжірибелік сабақтың жауабы – 30 баллмен бағаланады.
• ОСӨЖ бірінші және екінші аттестацияда екі реттен тапсырылады –
80 балл.
• СӨЖ-де бірінші және екінші аттестацияда екі реттен тапсырылады
– 90 балл.
Осы критерийлерге қарап студенттің аттестациясы қойылады.

|Оқу |Апта |Бар|
|сағат| |лығ|
|ының | |ы |
|түрі | | |
1234567891011121314151. Дәріс0000000000000002. Тәжірибе00030151515015101515101515103. ОСӨЖ000008000200001504. СӨЖ000002003500350005.Рубеждық бақылау 6060120
6. Әдебиеттер:
Негізгі әдебиеттер тізімі:
1.Козырев Г.И. Осн. Конфликтологии, М, 2012.
2.Рыжков О. Политология, конфликты. М.2011.
3.Скотт Д. Б. Способы разрешения конфликтов. Киев 2011.
4.Фишер Р., Юри У. Путь к согласию или переговоры без поражения. М. 2012.
5. Лебедева М.М. Политическое урегулирование конфликтов . М.,2011.
6. Фельдман Д.М. Конфликты в мировой политике. М.,2012.
7. Здравомыслов А.Г. Международные конфликты в постсоветском пространстве. М.,1997.
8. Белокреницкий В.Я Южная Азия в мировой политике. М.,2013.
9. Международные отношения: теории, конфликты, организации. М., 2011.
10. Авсентьев В.А. Этническая конфликтология. В 2 ч. Ставрополь. 2011.
Қосымша әдебиеттер:

1.Акчурин А., Омаров М. Концепция государственной политики в области религии и межконфессиональных отношений в республике Казахстан.// Сб. Материалов НПК 26-27 апреля 2010 г. Ч.1 Алматы.
2. Джуманова Г. Религиозный экстремизм: сущность и проявления. Сб. Материаов НПК 26-27 апреля 2010 г.Ч.1 Алматы. 2001
3. Өсерұлы Н. Ислам халықтары арасындағы татулық жайлы.// Сб. Материалов НПК 26-27 апреля 2010г. Ч.1.Алматы.
4. Европейский союз. Путеводитель. М., 2013
5. Шреплер Х.А. Международные организации. Справочник. М.,2012

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz

Іздеу
Файл қосу
Презентациялар
Тегін
Кабинет
Баланс
Таңдаулы жұмыстар
Cатып алған жұмыстарыңыз
Менің файлдарым
Презентацияларым
Сатылым статистикасы