Файл қосу

Микроағзалар биотехнологиясы, Экология пәндері




|ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ                       |
|ШӘКӘРІМ атындағы СЕМЕЙ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ                              |
|3 деңгейлі СМЖ құжаты       |ПОӘК              |                              |
|                            |                  |ПОӘК  042-X.1.ХХ/01-20__      |
|ПОӘК                        |                  |                              |
|«Экологиялық биотехнология» |                  |                              |
|Оқытушыға арналған пәнінің  |                  |                              |
|бағдарламасы                |                  |                              |







                        ПӘННІҢ ОҚУ ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

                    050701 «Биотехнология» мамандығы үшін
                «Экологиялық биотехнология» пәнінен арналған
                          ОҚЫТУШЫҒА АРНАЛҒАН ПӘННІҢ
                                 БАҒДАРЛАМСЫ















                                    Семей
                                    2013







АЛҒЫ СӨЗ


1ӘЗІРЛЕНДІ
«Стандарттау және құрылыс материалдарының технологиясы» кафедрасымен
Орындаушы______________    20    ж доцент Ж.К. МОЛДАБАЕВА
2 ТАЛҚЫЛАНДЫ
2.1 «Стандарттау және құрылыс материалдарының технологиясы» кафедрасының
отырысында
Хаттама №____ «___» _______ 20   ж

Кафедра меңгерушісі ____________ Ж.Х.КӘКІМОВА
2.2 Инженерлік-технологиялық факультетінің оқу-әдістемелік кеңесінің
отырысында
Хаттама №___   «___»_______  20  ж.

Төрайымы ______________Ж.К.МОЛДАБАЕВА

3 БЕКІТІЛДІ
Университеттің оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында басылымға келісілді
Хаттама №___ «_____»________20 ж.

ПОӘК Төрайымы _____________А.А.МОЛДАЖАНОВА

4 АЛҒАШ ЕНГІЗІЛДІ





















                                   Мазмұны

|1   Қолдану саласы                                                 |
|Нормативтік сілтемелер                                             |
|3  Жалпы ережелер                                                  |
|4   Пәннің оқыту мазмұны                                           |
|5  Студенттердің өздік жұмысына арналған тақырыптар тізімі         |
|6  Пән бойынша оқу-әдістемелік картасы                             |
|7  Оқу әдістемелік әдебиетпен қамтамасыздандырылу картасы          |
|8  Әдебиеттер                                                      |

































1ҚОЛДАНУ САЛАСЫ
«Экологиялық биотехнология» пәнінің  оқу-әдістемелік  комплексінің  құрамына
кіретін   оқытушыға   арналған    жұмыс    оқу    бағдарламасы     «050701»-
«Биотехнология» мамандығындағының студенттеріне арналған.

2 НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

«Экологиялық биотехнология» пәнінің  оқытушысы  үшін  берілген  пән  бойынша
жұмыс оқу бағдарламасы келесі құжаттардың ұсыныстары мен талаптарына  сәйкес
оқу үрдісінің ұйымдастыру тәртібін орнатады:
-050701-«Биотехнология»  мамандығының  мемлекеттік  жалпыға  міндетті  білім
беру стандарты , ГОСО  РК  3.08.076-2006,  Қазақстан  Республикасының  Білім
және  Ғылым  министрлігінің  2004  жылғы  7  тамыздағы  №   671   бұйрығымен
бекітілген және еңгізілген.
- СТУ 042 РГКП-СГУ-8-2007 Университеттің «Пәннің оқу әдістемелік  комплексін
жетілдіруіне және хаттауына қойылатын жалпы талаптар» стандарты
-ДП  042-08.10.12-2007   «Пәннің   оқу-әдістемелік   комплексінің   мазмұны»
құжатталған іс жосығы


3 ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
3.1.Пәннің  қысқаша  мазмұны.  Экологиялық  биотехнология   биотехнологияның
негізгі салаларының бірі болып табылады.
      Қоршаған ортаның мәселелерін, мысалы, қалдықтарды  қайта  өңдеу,  суды
тазарту,  ластануды  жою,  т.с.с.  мәселелерін  шешу  үшін  биотехнологиялық
әдістерді  ерекше   қолдану   экологиялық   биотехнология   пәнін   құрайды.
Экологиялық биотехнология — бұл биохимия, микробиология,  гендік  инженерия,
химиялық технология жетістіктерін бірге  қолданып,  қоршаған  ортаны  қорғау
мен сақтаудың жаңа  саласы. Лас заттардың экожүйе  айналымында  микорағзалар
үлкен рөл  атқарады.  Микроағзалардың  әрекетін  тағамдық,  фармацевтикалық,
химиялық өнеркәсіпте және гендік инженерияда қолдануымен қатар, енді  оларды
адамның тіршілік әрекетінің қалдықтарын қайта өңдеу үшін қолдану  мүмкіндігі
туды.  Қалалардың  өсуі  мен  өнеркәсіптердің   дамуына   байланысты   үлкен
экологиялық мәселелер пайда болды,  бұл  –  су  қоймаларының  ластануы,  улы
заттардың,сонымен қатар канцерогенді  заттардың  жиналуы,  тұрмыс  қоқыстары
мен қалдықтардың жиналуы, ауаның ластануы. Алайда  адам  қолымен  жасалынған
көптеген төмен малекулалы  қосылыстар  (улы  химикаттар,  детергентер)  және
жоғары малекулалы полимерлер микроағзалар әрекетінен ыдырамайды, яғни  мұнда
аса жетілдірілген технологиялар қажет.
3.2 Пәнді оқыту мақсаты:
    – әртүрлі ағынды сулардың негізгі сипаттамаларымен таныстыру;
    – табиғаттағы зат  алмасу  процесстеріне  белсенді  қатысуы  нәтижесінде
      табиғи  тепе-теңдіктің  сақталуына  әсер   тигізетін   микроағзалардың
      маңыздылығын көрсету;
    – биотехнологияның  негізгі  ұстанымдарымен  таныстыру,  сыртқы  ортаның
      объектілерін   тазарту   үшін   қолданылатын   биореактор   түрлерімен
      таныстыру;
    –  Микроағзалардың  мүмкіндіктері  мен  оларды  биотехнологияда   ағынды
      суларды тазарту, биогаз алу  және қоршаған  ортану  сауықтандыру  үшін
      қолдануы туралы түсінік беру;
    – Жаңа ұрпақ биокатализаторларын – иммобильденген ферменттер  мен  бүтін
      микробты  жасушаларды   қолдануға   негізделген   биотазартудың   жаңа
      технологияларымен таныстыру; өсімдіктер мен  топырақ  микроағзаларымен
      қатынасқан   және   ерекше   қасиеттері   бар   ауыр   металлдар   мен
      радионуклидтармен,  органикалық  ластаушылармен  ластанған   топырақты
      тазарту үшін қолданылатын биоремедиация ұстанымдарына түсінік беру;
    – Экологиялық мәселелерді шешуде жаңа қасиеттері бар  микроғзалар  жасау
      арқылы гендік инженерия мүмкіндіктерін көрсету;
    – Теориялық білімді тәжірибеде бекіту; ағынды  суларды   және  топырақты
      тазарту сипатамалары және жұмыстары үшін әмбебап  әдістерді  қолдануға
      тәжірибелік машық беру.
    – научить  применять  полученные  знания  для  разработки  стратегий  по
      решению конкретных экологических проблем.
3.3 Пәнді оқудың негізгі мақсаты:
3.4  Оқу нәтижесі:
         Пәнді оқу нәтижесінде студент білу керек:
             - знать …;
            - владеть …;

        - усвоить …;

        - уметь …;

        - понимать …;

        - иметь …;

        - приобрести ….

      Органикалық және биологиялық химия, математика,  информатика,  физика,
өсімдіктану,  жануартану,  генетика  және  микробиологияның,   т.б.    жалпы
курстарын меңгеру.
      Тірі жүйе тіршілігінің негізгі заңдылықтарын, олардың табиғатта  өзара
байланысын, адамның қоршаған орта күйіне әсер ету сипатын білу.  Экологиялық
ахуалға әсер ететін табиғи және техногенді шарттар.
      Курсты биотехнологтарды дайындаудың бастапқы кезеңінде  оқыта  бастау,
студенттерге  пәнді  терең  меңгеруге,  теориялық  білімді  семинарлар   мен
тәжірибелік сабақтарда бекітуге мүмкіндік береді.
3.5.Курстың  пререквизиттері:  «Микроағзалар  биотехнологиясы»,   «Экология»
пәндері.
3.6. Курстың постреквизиттері:
3.7.  Оқу жоспарынан үзінді көшірме:

                      1-ші кесте
|Курс                                                       |Семестр    |
|1                                                          |2          |
|Дәріс сабақтары                                                        |
|Кіріспе.                                                   |1          |
|Суды аэробты тазарту процестері                            |1          |
|Гомогенді реакторлар                                       |1          |
|Қозғалыссыз биопленкалы реакторлар.                        |1          |
|Суды анаэробты тазарту процесстері.                        |1          |
|Суды анаэробты тазарту процессінің биохимиясы және         |2          |
|микробиологиясы.                                           |           |
|Ашу процессіне арналған өнеркәсіптік аппараттар.           |2          |
|Аэротенкада ағынды суларды белсенді лаймен тазарту үшін    |           |
|қолданылатын бактерияларды үздіксіз культивирлеу.          |2          |
|Қатты қалдықтар. Шикі белсенді лай.                        |1          |
|Лайды қайта өңдеу.                                         |1          |
|Лайды аурусыздандыру және жою.                             |1          |
|Қатты қалдықтардың биодеградациясы.                        |1          |
|Токсинді және қауіпті қалдықтарды жою                      |1          |
|Экологиялық биотехнологияда қолданылатын иммобильденген    |1          |
|жасушалар.                                                 |           |
|Иммобильденген жасушалар бекіген  реакторлар түрлері.      |2          |
|Минералды шикізатты бактериалды сілтілендіру.              |1          |
|Сульфидті минералдардың бактериалды қышқылдануын пайдалану.|1          |
|Органикалық қалдықтарды компостирлеу.                      |1          |
|Компостирлеудің микробиологиялық аспектілері.              |1          |
|Компосты қолдану.                                          |1          |
|Сабанның биодеградациясы.                                  |1          |
|Лактобациллалар  пробиотикалық ағзалар ретінде.            |1          |
|Силос өндірісі.                                            |1          |
|Биопестицидтер.                                            |1          |
|Қоршаған ортаның ластануымен микроағзалардың көмегімен     |2          |
|күресу.                                                    |           |
|Барлығы                                                    |30         |
|Тәжірибелік сабақтар                                                   |
|Суды аэробты тазарту процесстері                           |2          |
|Суды анаэробты тазарту процесстері                         |2          |
|Ағынды суларды тазарту үшін қолданылатын бактерияларды     |2          |
|уздіксіз культивирлеу                                      |           |
|Лайды қайта өңдеу.                                         |1          |
|Лайды аурусыздандыру және жою.                             |1          |
|Экологиялық биотехнологияда қолданылатын иммобильденгенн   |2          |
|жасушалар                                                  |           |
|Минералды шикізатты бактериалды сілтілендіру               |2          |
|Сабанды компостирлеу және биодеградациялау                 |2          |
|Ауыл шаруашылығында биотехнологиялық баламалар             |1          |
|Барлығы                                                    |15         |
|ПРАКТИКАЛЫҚ (СЕМИНАРЛЫҚ) САБАҚТАР                                      |
|                                                           |           |
|                                                           |           |


5   СТУДЕНТТІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСЫНА АРНАЛҒАН ТАҚЫРЫПТАР ТІЗІМІ
     1. Ағынды суларды алдын ала тазарту.
     2. Ағынды суларды анаэробты тазарту процесінде токсинділік және
        ингибирлеу.
     3. Араластыру реакторлары.
     4. Анаэробты байланысты процесс.
     5. Лизис және жасырын өсу.
     6. Лайды радиациялық өңдеу.
     7. Эрлифты аппараттар.
     8. Ағынды суларды аэрациялау.
     9. Ағынды суларды аэрациялаудың эксплуатациялық аспектілері.
    10. Бактериалар шығаратын еріткіштерді қолдану.




6  ПӘН БОЙЫНША ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КАРТАСЫ

                               3-ші кесте
|Тақырыбы                      |Көрнекі   |Өздік тұрғыда      |Бақылау  |
|                              |құралдар, |оқып-үйрену        |түрі     |
|                              |плакаттар |сұрақтары          |         |
|Дәр.сабақт.|Тәж.сабақ|Практ.  |          |                   |         |
|           |т.       |сабақ   |          |                   |         |
|1          |2        |        |4         |5                  |6        |
|Кіріспе.   |         |        |          |Биотехнология      |         |
|           |         |        |          |мүмкіндіктері және |         |
|           |         |        |          |жақындағы бірнеше  |         |
|           |         |        |          |жылда оның         |         |
|           |         |        |          |болашағы.          |         |
|Суды       |1        |        |Слайдтар  |Эксплуатация       |Жұмысты  |
|аэробты    |         |        |          |ерекшеліктері және |қорғау   |
|тазарту    |         |        |          |өнімділігі.        |         |
|процесстері|         |        |          |                   |         |
|Гомогенді  |         |        |видеофильм|Гомогенді          |Жұмысты  |
|реакторлар |1        |        |          |реакторларды       |қорғау   |
|           |         |        |          |қолдану.           |         |
|Қозғалыссыз|1        |        |Слайдтар  | Қозғалыссыз       |Жұмысты  |
|биопленкалы|         |        |          |биопленкалы        |қорғау   |
|реакторлар |         |        |          |реакторларды       |         |
|           |         |        |          |қолдану.           |         |
|Суды       |2        |        |Плакаттар,|Суды анаэробты     |Жұмысты  |
|анаэробты  |         |        |кестелер, |тазарту процессінің|қорғау   |
|тазарту    |         |        |слайдтар  |формальды          |         |
|процесстері|         |        |          |кинетикасы.        |         |
|Суды       |2        |        |          |Микроағзалардың    |Жұмысты  |
|анаэробты  |         |        |          |антагонизмі және   |қорғау   |
|тазарту    |         |        |          |синергизмі.        |         |
|процессінің|         |        |          |                   |         |
|биохимиясы |         |        |          |                   |         |
|және       |         |        |          |                   |         |
|микробиолог|         |        |          |                   |         |
|иясы.      |         |        |          |                   |         |
|Ашу        |2        |        |Плакаттар,|Араластыру         |Жұмысты  |
|процесстері|         |        |кестелер, |реакторлары.       |қорғау   |
|не арналған|         |        |слайдтар  |                   |         |
|өнеркәсіпті|         |        |          |                   |         |
|к          |         |        |          |                   |         |
|аппараттар |         |        |          |                   |         |
|Аэротенкада|3        |        |Слайдтар  |Флокула пайда болуы|Жұмысты  |
|ағынды     |         |        |          |                   |қорғау   |
|суларды    |         |        |          |                   |         |
|белсенді   |         |        |          |                   |         |
|лаймен     |         |        |          |                   |         |
|тазарту    |         |        |          |                   |         |
|үшін       |         |        |          |                   |         |
|қолданылаты|         |        |          |                   |         |
|н          |         |        |          |                   |         |
|бактериялар|         |        |          |                   |         |
|ды үздіксіз|         |        |          |                   |         |
|культивирле|         |        |          |                   |         |
|у.         |         |        |          |                   |         |
|Қатты      |4        |        |          |Лайдың             |Жұмысты  |
|қалдықтар. |         |        |          |модификациясы.     |қорғау   |
|Шикі       |         |        |          |                   |         |
|белсенді   |         |        |          |                   |         |
|лай.       |         |        |          |                   |         |
|Лайды қайта|4        |        |Слайдтар  |Лайдың аэробты     |Жұмысты  |
|өңдеу.     |         |        |          |ашуы.              |қорғау   |
|Лайды      |5        |        |Плакаттар,|Лайды термоөңдеу.  |Жұмысты  |
|аурусызданд|         |        |кестелер, |                   |қорғау   |
|ыру және   |         |        |слайдтар  |                   |         |
|жою.       |         |        |          |                   |         |
|Қатты      |         |        |Слайдтар  |Қалдық             |         |
|қалдықтарды|         |        |          |үйінділерінде      |         |
|ң          |         |        |          |жиналатын өнімдерді|         |
|биодеградац|         |        |          |қолдану.           |         |
|иясы       |         |        |          |                   |         |
|Токсинді   |         |        |Слайдтар  |                   |         |
|және       |         |        |          |                   |         |
|қауіпті    |         |        |          |                   |         |
|қалдықтарды|         |        |          |                   |         |
|жою.       |         |        |          |                   |         |
|Экологиялық|6        |        |Слайдтар  |Иммобильденген     |Жұмысты  |
|биотехнолог|         |        |          |жасушаларды        |қорғау   |
|ияда       |         |        |          |агрегациялау.      |         |
|қолданылаты|         |        |          |                   |         |
|н          |         |        |          |                   |         |
|иммобильден|         |        |          |                   |         |
|ген        |         |        |          |                   |         |
|жасушалар. |         |        |          |                   |         |
|Иммобильден|6        |        |Слайдтар  |Жалған             |Жұмысты  |
|ген        |         |        |          |сұйықтатылған      |қорғау   |
|жасушалар  |         |        |          |қабатты реакторлар.|         |
|бекіген    |         |        |          |                   |         |
|реакторлар |         |        |          |                   |         |
|түрлері.   |         |        |          |                   |         |
|Минералды  |7        |        |Плакаттар,|Опырылулар мен     |Жұмысты  |
|шикізатты  |         |        |кестелер, |үймелерді          |қорғау   |
|бактериалды|         |        |слайдтар  |сілтілендіру.      |         |
|сілтілендір|         |        |          |                   |         |
|у          |         |        |          |                   |         |
|Сульфидті  |7        |        |Плакаттар,|In situ кенін      |Жұмысты  |
|минералдард|         |        |кестелер, |бактериалды        |қорғау   |
|ың         |         |        |слайдтар  |сілтілендіру.      |         |
|бактериалды|         |        |          |                   |         |
|қышқылдануы|         |        |          |                   |         |
|н          |         |        |          |                   |         |
|пайдалану. |         |        |          |                   |         |
|.          |         |        |          |                   |         |
|Органикалық|8        |        |Плакаттар,|Биохимиялық        |Жұмысты  |
|қалдықтарды|         |        |кестелер, |аспектілер.        |қорғау   |
|компостирле|         |        |слайдтар  |                   |         |
|у.         |         |        |          |                   |         |
|Компостирле|8        |        |Плакаттар,|                   |Жұмысты  |
|удің       |         |        |кестелер, |                   |қорғау   |
|микробиолог|         |        |слайдтар  |                   |         |
|иялық      |         |        |          |                   |         |
|аспектілері|         |        |          |                   |         |
|Компосты   |         |        |Плакаттар,|Компостирлеу       |Жұмысты  |
|қолдану.   |8        |        |кестелер, |процессінің шығуы. |қорғау   |
|           |         |        |слайдтар  |                   |         |
|Сабанның   |8        |        |Плакаттар,|Фитотоксиндер-  өсу|Жұмысты  |
|биодеградац|         |        |кестелер, |ингибиторлары      |қорғау   |
|иясы       |         |        |слайдтар  |ретінде.           |         |
|Лактобацилл|9        |        |Плакаттар,|Лактобациллалардың |Жұмысты  |
|алар       |         |        |кестелер, |пробиотикалық      |қорғау   |
|пробиотикал|         |        |слайдтар  |белсенділік        |         |
|ық ағзалар |         |        |          |механизмі.         |         |
|ретінде    |         |        |          |                   |         |
|Силос      |9        |        |Плакаттар,|Силосты қоспалар   |Жұмысты  |
|өндірісі   |         |        |кестелер, |                   |қорғау   |
|           |         |        |слайдтар  |                   |         |
|Биопестицид|9        |        |Плакаттар,|Бактериялар.       |Жұмысты  |
|тер.       |         |        |кестелер, |Саңырауқұлақтар.   |қорғау   |
|           |         |        |слайдтар  |                   |         |
|Қоршаған   |         |        |Плакаттар,|Детоксикация табиғи|Жұмысты  |
|ортаның    |         |        |кестелер, |жүйесінің          |қорғау   |
|ластануымен|         |        |слайдтар  |эволюциясы.        |         |
|микроағзала|         |        |          |                   |         |
|рдың       |         |        |          |                   |         |
|көмегімен  |         |        |          |                   |         |
|күресу.    |         |        |          |                   |         |























7 ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТПЕН ҚАМТАМАСЫЗДАНДЫРЫЛУ КАРТАСЫ

                                            4-ші кесте
|Оқу-әдістемелік     |Дана саны      |Студенттер саны|Қамтамасыздану     |
|құралдар            |               |               |пайызы             |
|оқулықтарының       |               |               |                   |
|атаулары            |               |               |                   |
|1                   |2              |3              |4                  |
|Экологиялық         |               |               |                   |
|биотехнология       |               |               |                   |
|Өнеркәсіптік        |               |39             |                   |
|биотехнология       |               |               |                   |
|негіздері           |               |               |                   |
|Биотехнология       |               |39             |                   |
|негіздері           |               |               |                   |
|Малекулярлық және   |               |39             |                   |
|генетикалық         |               |               |                   |
|биотехнология       |               |               |                   |
|Ағынды суларды      |               |39             |                   |
|биологиялық тазарту |               |               |                   |
|процессінің         |               |               |                   |
|интенсификация      |               |               |                   |
|әдістері.           |               |               |                   |





















8 ӘДЕБИЕТТЕР
8.1 Негізгі
8.1.1 Экологическая биотехнология: пер с англ./ Под ред. К.Ф. Форстера,
Д.А. Дж. Вейза. – Л.: Химия, 1990. – 384с.
8.1.2   Бирюков В.В. Основы  промышленной биотехнологии. Бирюков В.В. – М.:
КолосС, 2004. – 296с
Алматы.: 2003г.    450с.
8.1.3 Бейли ДЖ., Оллис Д. Основы биохимической инженерии. В 2т.-М.: Мир,
1989.592с.
8.1.4  Бирюков В.В., Кантере В.М. Оптимизация периодических процессов
микробиологического синтеза. –М.: Наука, 1985.292с.
8.1.5  Ферментация и технология ферментов / Д.Уонг, Ч. Коней и др.: Пер. с
англ. /Под ред. К.А. Калунянца. М.: Легкая и пищевая
промышленность,1983,336с.
8.1.6 Гюнтер Л. И., Аграноник Р. Я., Гольдфарб Л. Л. Сбраживание осадков
городских сточных вод в метантенках. М., 1986.
8.1.7  Евилевич А. 3., Евилевич М.  А.  Утилизация осадков  сточных вод.
Л.: Стройиздат, 1988.
8.1.8  Ксенофонтов Б. М.„ Рожков И. С. Обезвоживание и утилизация
избыточного активного ила и осадков сточных вод. М., 1987.

8.2    Қосымша
8.2.1  Сассон А. Биотехнология: свершения и надежды: Пер. с англ. /Под ред.
В.Г. Дебабова. –М.: Мир, 1987. 412с.
8.2.2 Яковлев Технология микробиологического синтеза. Л.: Химия, 1987.272с.
8.2.3 Мосичев М.С., Складнев А.А., Котов В.Б. Общая технология
микробиологических производств. - М.: Легкая и пищевая промышленность,
1982. 264с.
8.2.4  Биотехнология: принципы и применение / под ред. И. Хиггинса: пер. с
англ. М.: Мир, 1988.
8.2.5 Варежкин Ю. Л1, Михайлова А. И,, Терептьев А, М. Методы
интенсификации процесса биологической очистки сточных вод. М.,  1987.
8.5.6 Голубовская Э. К. Микроорганизмы очистных сооружений. Л.: ЛИСИ, 1985.


8.2.7  Карелин Я. А., Жуков Д. Д., Журов В. И. Очистные канализационные
установки в странах Западной Европы. М.: Стройиздат, 1977.
8.2.7 Мельдер X. А., Пааль Л. Л. Малогабаритные канализационные очистные
установки. М.: Стройиздат, 1987.
8.2.8 Ротмистров М. И., Гвоздяк П. И., Ставская С. С- Микробиологическая
очистка воды. Киев: Наукова думка, 1978.
8.2.10  Микробиология (ВИНИТИ Итоги науки и техники. Т, 4. Теория и
практика непрерывного культивирования микроорганизмов/Под ред. И. Л.
Работнова, А. С. Смирнова. М., 1975.
8.2.11  Аграноник Р. Я. Технология обработки осадков сточных вод с
применением центрифуг и ленточных фильтр-прессов. М.: Строниздат,  1985.











































































Пәндер