УМКД

Құжаттар мәліметтер

ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
«БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕПТІ КОМПЬЮТЕРЛЕНДІРУ»

5В050800 «ЕСЕП ЖӘНЕ АУДИТ»

МАМАНДЫҒЫ СТУДЕНТТЕРІ ҮШІН

ОҚУ - ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАР

Семей

2014

Мазмұны

|1 |Глоссарий |
| |3 |
|2 |Дәрістер |
| |5 |
|3 |Тәжірибелік сабақтар |
| |81 |
|4 |Студенттердің өздік жұмыстары |
| |87 |
1. ГЛОССАРИЙ
Бухгалтерлік есеп – білім саласы, жоғарғы оқу орнындарында оқытылатын
ғылыми пән.
Бухгалтерлік шоттар – шаруашылық қаржылары мен олардың қайнар
көздерімен болатын шаруашылық операцияларын ақшалай бағада бейнелеу,
ағымдағы бақылау және топтаудың тәсілі
Бухгалтерлік баланс – бухгалтерлік есеп әдісінің бірі.
Код – шоттың толық коды (нөмірі);
Атауы– шоттың қосалқы шоттың атауы;
Субконто. Программада талдамалы есеп жүргізу үшін субконто термині
енгізілген. Талдамалы есеп жүргізілетін әрбір объекті субконто деп аталады.
Талдамалы есеп объектілері (субконто) арнайы картотекалар көмегімен
ұйымдастырылады. Мысалы, үйлер мен ғимараттар, компьютерлер, маталар, т.б.
Ал субконтоның түрі бір тектес объектілер жиынтығынан тұрады. Мысалы,
негізгі құралдар, тауарлар, материалдар, т.б.
Анықтамалықтар. Талдамалы есеп жүргізуде және құжаттарды толтыруда
қолданылатын біртектес объектілер туралы тұрақты және шартты-тұрақты
мәліметтерді сақтайтын орын. Сонымен қатар, анықтамалықтар субконтоның
(объектілердің) мүмкін болатын мәндер тізімін құруға, яғни, талдамалы есеп
жүргізуге арналған.
Тұрақтылар анықтамасы. Программадағы тұрақтылар анықтамасы жүйенің
жұмыс барысында өзгермейтін немесе сирек өзгеретін деректерді сақтауға
арналған. Мұндай деректерге жай мысал ретінде кәсіпорынның атауы, мекен-
жайы, т.б. да деректері жатады.
Байланыстарды тексеру анықтамалығы. Бұл анықтамалық журналға
енгізілген проводкалардың дұрыстығын тексеруге, яғни бақылау жасап отыруға
арналған. Анықтамалыққа пайдаланушы мүмкін болатын шоттар
корреспонденциясын енгізеді. Егер енгізу барысында сәйкес параметр қойылған
болса, жүйе журналға енгізілетін проводкалардың дұрыстығын тексереді, кері
жағдайда компьютер қосымша ақпарат береді.
Есеп беру және өңдеу. Есеп беру әртүрлі ақпараттар алу үшін
қолданылады, ол белгілі бір шарт бойынша алынған егей-тегжейлі ақпараттан
немесе нәтижеден тұрады. Есеп беру бухгалтерлік нәтижелерге талдау жасаумен
бірге құралдар қозғалысын (қалдық-айналым ведомосын, журнал-ордерлерді және
т.б.) және салық инспекциясына деректер дайындауға (баланс, салықтық есеп
беру, бюджеттен тыс қорларға есеп беру) мүмкіндік береді.
Журнал. Журнал негізгі деректер базасы болып есептелінеді. Кәсіпорында
болған күнделікті шаруашылық операциялары құжат арқылы немесе проводка
түрінде журналға енгізіліп, сәйкес журналдарда сақталады. Журнал жүйедегі
құжаттардың барлық кез келген түрімен жұмыс істеуге мүмкіндік береді.
Типтік операция режимі. Типтік операция механизмі жиі кездесетін,
стандартты операцияларды журналға енгізу автоматтандыру үшін қолданылады.
Ол үшін пайдаланушы проводка «сценарийі» жазылған операция үлгісін құрады.
Операция үлгісі бір немесе бірнеше проводкалардан тұрады және ол
бухгалтердің көмегімен жасалады, ал проводка сомасы үлгіде көрсетілген
формула арқылы есептеледі. Операция үлгісін құрудың тиімділігі – оны бір
рет құрып көп рет пайдалануда.
Меню – программаның жұмысые басқаратын командалар тізімі. Менюден
керекті команданы таңдау, сілтеменің көмегімен немесе пернелер тақтасындағы
меню атауының үлкен әріпімен бөлектенген символын басу арқылы орындалады.
Мұрағат (архив) – кезекті есеп беру кезеңін (ай, апта, тәулік) жабу
кезінде осы кезеңдегі журнал (деректер) мұрағатқа жазылады, ал алымдағы
жаңа кезең үшін жаңа журнал ашылады. Мұрағаттағы журналға кез келген
уақытта қол жеткізуге болады.
Тәулікті жабу – шаруашылық қызметіне байланысты тәулікті жабу керек
болған жағдайда қолданылады. Тәуліктер – бір айға жетпейтін кез келген
есепті кезеңнің шартты атауы.
Айды жабу – келесі есепті кезеңге көшу.
«Турбо Бухгалтер» жүйесі. Программа банк және касса
операцияларын, жалақы есептеу, негізгі құралдар және материалдық емес
активтер есебін, тауарлы-материалдық қорлар есебін автоматтандыруға,
сонымен қатар жинақтау, талдау, сандық және көп валюталы есеп жүргізуге
мүмкіндік береді.
Бухгалтерлік есеп шоты – шаруашылық қаржылары мен олардың қайнар көздерімен
болатын шаруашылық операцияларын ақшалай бағада бейнелеу, ағымдағы бақылау
және топтаудың тәсілі.
Синтетикалық шоттар - қаржылардың біртекті топтары мен олардың қайнар
көздері жекелеген элементтерге бөлінбей, жинақталған көрсеткіштерде
есептелетін, есеп жалпылама және құндық бейнеде ғана есептелетін шоттарды
атайды.
Талдамалы шоттар - синтетикалық шоттардың мазмұнын бөлшектеп,
даралап, детальді түрде есепке алатын шоттарды атайды.
Шоттар жоспары - бухгалтерлік есеп жүйесінде қабылданып қолданылатын
шоттар тізімін айтады.
Есеп регистрлері - есеп процесінде қолданылатын бухгалтерлік құжаттар
.
Бос беттер - типографиялық жолмен жеке қағаз беттерінде басылған есеп
регистрлері. Бос бет түріндегі есеп регисгрлерінің көлемдері және ондағы
бағана мен жолдар саны әртүрлі болады және міндетті түрде сәйкес атауы бар
(журнал-орден, тізімдеме, және т.б.)- Есеп регистрлері белгілі бір есептік
кезеңге арналады (ай, тоқсан).
Карточкалар - бос беттердің бір түрі болып саналады. Олар да
типографиялық тәсілмен, үлкен емес форматқа қатты қағаздан жасалады. әрбір
карточка жазбалардың белгілі санына арналған.
Картотека - карточкаларды сақтауға арналған арнайы жәшік. Материалдық
бағалықтар есебі, есеп айрысу есебі және басқа да есеп түрлеріне жеке
карточкалар пайдаланылған дұрыс. Картотекада карточкалар көрсетілген шот
шифрларының ретімен орналасады.
Хронологиялық регистрлар операцияларды хронологиялық жазу үшін
арналған, яғни, операцияларды бейнелеу толықтығын тексеруде бақылау
функциясын атқарады.
Жүйелік регистрлар операцияларды жүйелі түрде жазуға арналған. Оларда
операциялар белгілі белгілері бойынша топталады.
Есептік цикл- қаржылық есеп берушілікке апаратын оның алдында
жасалатын бірізді қадамдардың сериясы
Чек - -шот иесінің банкке көрсетілген соманы нақты ақшамен жалақ

2. ДӘРІС МАТЕРИАЛДАРЫ

1- модуль: Сипаттама.Жұмыстың басталуы. Құрылымдар.есеп қағидалары
Тақырып 1 «1С: Бухгалтерия 8 Казахстан үшін» бағдарламасының сипаттамасы.
Дәріс сұрақтары
1. «Қазақстан үшін 1С:Бухгалтерия 8.0» туралы жалпы мағлұмат
2. 1С:Кәсіпорын 8 үшін «Қазақстан үшін бухгалтерлік есеп»
конфигурациялары

«Қазақстан үшін 1С:Бухгалтерия 8.0» туралы жалпы мағлұмат.
«Қазақстан үшін 1С:Бухгалтерия 8.0» - бухгалтерлік және салықтық есептің
автоматизациясы үшін көпжақты бағдарлама. Бағдарлама негізінде
«1С:Кәсіпорын 8.0» жүйесінің икемді технологиялық платформа жатыр, оның
мүмкіндігімен әр түрлі бизнес қосымшаларды құруға және модификациялауға
болады.
«Қазақстан үшін 1С:Бухгалтерия 8.0» бухгалтерлік және салықтық есеп
жүргізу үшін арналған, сонымен қатар коммерциялық қызметтің әртүрін:
көтерме және бөлшек саудасы, қызмет көрсету, өндіріс және т.б. жүзеге
асыратын ұйымдардағы міндетті есеп берудің қалыпын жасауға көмектесуге
арналған. Бухгалтерлік және салықтық есеп ҚР-ның заңына сәкес жасалған
конфигурацияда ҚМ №426 22.12.2005ж. бекітілген «ҚЕБХС сәйкес қаржылық есеп
беруді құратын ұйымдар үшін бухгалтерлік есеп шоттар жұмыс жоспарын жасау
бойынша қолдану тәсілін бекіту жөнінде» бұйрығына сәйкес жоспары жасалған.

Бірнеше ұйымдар қызметі есебін жүргізу
«Қазақстан үшін 1С:Бухгалтерия 8.0» көмегімен бірнеше ұйымдардың шаруашылық
қызметінің бухгалтерлік және салықтық есебін жүргізуге болады. Сонымен
қатар «Қазақстан үшін 1С:Бухгалтерия 8.0» бірнеше ұйымдардың бухгалтерлік
және салықтық есебін жалпы ақпараттық базада да жүргізуге мүмкіндік береді
(мұнда жеке ұйымдар атынан жеке кәсіпкерлер де шыға алады). Бұл қолайлы,
егер бұл ұйымдардың шаруашылық қызметі өзара тығыз байланысты болса:
тауарлардың жалпы тізімін, контрагентерді (іскер серіктестерді),
жұмыскерлерді, қоймалар (сақтау орындары) және т.с.с. қолдануға болады, ал
міндетті есеп беруді жеке қалыптастыру қолайлы.

Тауарлы-материалдық қорлардың есебі
ТМҚ есебі үшін материалды-өндірістік қорлардың шығарылуын бағалауда келесі
әдістер қолданылады:
- орташа өзіндік құн бойынша;
- уақыты бойынша алғашқы материалдық-өндірістік қорлардың өзіндік құны
бойынша (ФИФО әдісі);
- уақыты бойынша соңғы материалдық-өндірістік қорлардың өзіндік құны
бойынша (ЛИФО әдісі).
Материалдық-өндірістік қорлар есеп шотындағы ФИФО және ЛИФО бағалау
әдістерін қолдау үшін партиялық есеп жүргізіледі. ТМҚ-ның әртүрлі есеп
шотына өзіндік құнды бағалаудың әртүрлә әдістері қолданылуы мүмкін (БЕХС 2
сәйкес).

Қоймалық есеп
Қойма бойынша сандық немесе сандық-сомалық есеп жүргізіледі. Бірінші
жағдайда тауарлар мен материалдарды бағалау олардыңқай қоймадан алынғанына
байланысты болмайды. Қоймалық есеп жабылуы мүмкін, егер оған қажеттілік
болмаса.
«Қазақстан үшін 1С:Бухгалтерия 8.0»-да түгендеу мәліметтері тіркеледі,
олар автоматты түрде берілген есеппен сәйкестендіріледі. Түгендеу негізінде
артықшылықтар мен кемшіліктердің шығарылып тастауы көрсетіледі.

Сауда операцияларының есебі

Тауарлардың келіп түсуі мен қолдану және қызметтер операцияларының есебі
автоматтандырылған. Тауар сатылған жағдайда төлем шоты жазылады, шот-
фактуралар мен үстеме қағазы рәсімделеді. Көтерме саудадағы барлық
операциялар сатушы мен сатып алушы келісім шартында есептелінеді. Сатып
алушыдан жабдықтаушыға тауарлардың қайтарылуын көрсету автоматтандырылған.
«Қазақстан үшін 1С:Бухгалтерия 8.0»-да бағалардың бірнеше типтерін
пайдалану жүзеге асырылады, мысалы: «көтерме», «ұсақ көтерме», «бөлшек»,
«сатып алынған» және т.б. бұл келіп түсу мен қолдану жұмыстарын бейнеленуді
жеңілдетеді.

Банктік және кассалық операциялар есебі

Валюталық операциялар мен қолда бар және қолда жоқ ақша қаражаттарының
қозғалысының есебі қолданысқа берілген. Төлем тапсырыстарын, кіріс және
шығыс кассалық ордерлерді енгізу мен басу қолданады. Жабдықтаушылармен,
сатып алушылармен және есеп беруші тұлғалармен есеп айырысу операциялары,
есеп айырысу шотына қолда бар ақшаны енгізу және ақша чегі бойынша ақша
алу, шетел валютасын алу мен сату автоматтандырылған. Операцияларды
көрсетуде төлем сомалары автоматты түрде аванс және төлемге бөлінеді.
Кассалық құжаттар негізінде берілген үлгіде кассалық кітап
нысандалады.

Контрагенттермен есеп айырысу есебі

Жабдықтаушылар және сатып алушылармен есеп айырысу есебін теңгемен,
шартты бірлікпен және шетел валютасымен жүргізуге болады. Әр операция
бойынша бағамдық және сомалық айырмашылықтар автоматты түрде есептелінеді.
Контрагенттермен есеп айырысуды жалпы келісім-шарт бойынша немесе есеп
айырысудың нақты құжатын көрсетумен жүргізуге болады. Есеп айырысу әдісін
жүргізу әр келісім-шарт үшін жеке анықталады. Келіп түсу және қолданысқа
беру құжаттарын рәсімдеу кезінде барлық контрагенттер үшін жалпы бағамен
қоса нақты келісім-шарт үшін жеке бағаларды пайдалануға болады.

Негізгі құралдар мен материалдық емес активтер есебі

Есеп бойынша барлық негізгі операциялар автоматтандырылған: келіп түсу,
есепке алыну, амортизацияны жинақтау, жіберу, шығару, түгендеу. Бір айда
жинақталған амортизация сомасын бірнеше шоттар немесе аналитикалық есеп
объектілерінің арасына бөлу мүмкін. мерзімді пайдаланылатын негізгі
құралдар үшін жинақьалған амортизация графигін қолдану мүмкін.

Негізгі және көмекші өндіріс есебі

Негізгі және көмекші өндіріспен шығарылатын өнімдер мен қызметтердің
өзіндік құнының есеп айырысуы шикізатты қайта өндіру есебі
автоматтандырылған. Бір ай ішінде шығарылған дайын өнім есебі өзіндік құн
жоспары бойынша жүргізіледі. Ай соңында шығарылған өнім мен көрсетілген
қызметтің нақты өзіндік құны есептеледі.

Жартылай дайын өнімнің есебі

Жартылай дайын өнімді шығарумен аралық кезеңді болжайтын күрделі
технологиялық үрдістер үшін жартылай дайын өнімнің қоймалық есебі мен
олардың өзіндік құнының автоматты есеп айырысуы қолданылады.

Жанама шығындар есебі

Жанама шығындарды шығару кезінде өнімдерді (қызметтер) номенклатурасы
топ бойынша бөлудің әртүрлі әдістерінің қолданылуы мүмкін. жанама шығындар
үшін келесідей бөлу базасы болуы мүмкін:
- шығару көлемі;
- жоспарлы өзіндік құн;
- еңбекақы;
- материалдық шығындар.

Еңбекақы және кадрлық есеп

«Қазақстан үшін 1С:Бухгалтерия 8.0»-да персонал қозғалысының есебі
жүргізіледі. Еңбек заңы бойынша бірегей қалыпты қалыптастыру қамтамасыз
етіледі.
Автоматтандырылған:
• есепте әр жинақтау түрі үшін жеке көрсету әдісін нұсқау мүмкіндігімен
кәсіпорынның жұмыскерлеріне еңбекақы жинақтау;
• жұмыскерлермен екіжақты есеп айырысуды, тіпті еңбекақы төлеуді
жүргізуді енгізу;
• еңбекақыны депониттеу операциялары;
• атқарушы парақтар бойынша есеп;
• регламентацияланған қажетті есеп беруді құру (салықтық есеп беруді
және статистикалық есеп беруді)

ҚҚС есебі

Жабдықтаушылар мен мердігерлерге төленген, соның ішінде ҚҚС
есептелмейтін операциялар бойынша және сатып алынатын тауар, қызмет құнына
кіретін ҚҚС-на есеп автоматтандырылған. ҚҚСалығынан есеп
автоматтандырылған, соның ішінде бейрезиденттерден алынған қызметтері
бойынша. ҚҚС салығын есептеу мақсаты үшін бөлек және пропорционалды
әдістері ретінде есепке алынатын салықты анықтау әдістерін қолдайды.
307.00 «Салықтық кезең ішінде сатып алынған (есеп беру кварталы)
тауарлар (жұмыстар, қызметтер) бойынша шот-фактуралар реестры» қалыпының
толтырылуы автоматтандырылған.

Салықтық есеп (табыс салығы бойынша)

Конфигурацияда жалпы бектілген салық салу тәртібін қолдайды. Салықтық
есепті жүргізу үшін (корпоративті табыс салығы бойынша) конфигурацияда
арнайы шоттар жоспары (салықтық) қосылған. Бұл бухгалтерлік және салықтық
есептің мәліметтерінің салыстыруын жеңілдетеді және БЭШ-11 (табыс салығы
бойынша есеп) талаптарының салықтық есебі. Сонымен қатар, шоттар жоспары
ҚР СК 15 бөліміне сәйкес салықтық есептің спецификасын бейнелейді. Салықтық
есептің мәліметтері бойынша автоматты түрде салықтық регистрлер және
корпоративті табыс салығы бойынша декларацияларды толтыру үшін мәліметтер
дайындайды.

Айдың аяқтаушы операциялары

Ай аяқталуына орындалатын регламенттік операциялар автоматтандырылған,
соның ішінде бағамның қайта бағалануы, болашақ кезеңдердің нығындарын
есептен шығару, амортизацияны есептеу, қаржылық нәтижелерді анықтау және
т.б.

Типтік операциялар

Бастапқы бухгалтерлік операциялар құжаттарына сәйкес келетін
конфигурация құжаттарын енгізу есебіне шаруашылық операциялардың
өткізгіштерін тікелей енгізілуі мүмкін. Топтық өткізгіштерді енгізу үшін
типтік операцияларды қолдануға болады –қолданушы көмегімен жеңіл және
жылдам бапталынатын қарапайым құрал автоматизациясы.

Стандартты бухгалтерлік есеп берулер

«Кәсіпорын бухгалтериясы» конфигурациясына қалдықтар бойынша
мәліметтерді бақылауға арналған және шот айналымдары мен түрлі кескіндер
мен өткізгіштер, яғни стандартты есеп беру жиыны қосылған. Олардың ішінде
айналым-сальдо ведомосі, шахматтық ведомос, шот бойынша айналым-сальдо
ведомосі, шоттың айналымы, шоттың карточкасы, шотты талдау, субконтоны
талдау.

Регламенттелген есеп беру

Конфигурация құрамына бухгалтерге қажетті есеп берулердің толық жинағы
қосылған: каржылық, статистикалық, салықтық. Салықтық есеп берудің барлық
қалыптарына XML қалыптарында тапсыру мүмкіндігі қарастырылған.

Эргономикалық тұтынушы интерфейсі

Интерфейстің жаңа қазіргі дизайны «Қазақстан үшін 1С:Бухгалтерия 8.0»
бастапқылар үшін жеңіл ұғынуды және тәжірибелі қолданушылар үшін жұмыстың
жоғары жылдамдығын қамтамасыз етеді:
• «жол бойынша енгізу» функциясы арқылы ақпаратты едәуір жылдам енгізу
мүмкіндігі және перне тақтасын тиімді қолдану;
• үлкен динамикалық тізімдермен ыңғайлы жұмыс құралдары, көріністі
бақылау және бағналарды бақылау;
• ақпаратты көрсету үшін экран кеңістігін қолайлы максималды қолдану;
• стильдерді безендіру механизмі.

Конфигурациялау

«Кәсіпорын бухгалтериясы» типтіп конфигуряциясы есеп берудің жалпы ортақ
схемаларын іске асырады және ұйымдардың көбінде қолданылуы мүмкін. нақты
ұйымдардың спецификасының есебін көрсету үшін типтік конфигурациясын
өзгертуге болады. «1С:Бухгалтерия 8.0» «Конфигуратор»жіберу режимі бар, ол
келесілермен қамтамсыз етеді:
• жүйені есептің түрлеріне баптау;
• кез келген методологиясын орындау;
• кез келген анықтамаларды және еркін құрылымды құжаттарды ұйымдастыру;
• ақпаратты енгізу қалыпының сыртқы бейнесән баптау;
• енгізілген тіл арқылы түрлі жағдайлардағы жүйенің жұмыс алгоритмін
баптау;
• кең рәсімдеу мүмкіндіктері, баспалы құжаттар қалыпы мен түрлі
қаріптер, жиектеулер, түстер, суреттер қолдану арқылы есеп беру;
• ақпаратты диаграмма түрінде көрсету мүмкіндігі;
• конфигурацияның визуалды жетілдіру құралдары арқылы тең өзгеруі.

Масштабталуы

1С:Кәсіпорын 8.0 жүйесі қосымша шешімдердің, ең қарапайымынан бастап
конфигурацияналдығына дейін масштабталуын қамтамасыз етеді. «1С:Бухгалтерия
8.0» келесі варианттарда қолданылуы мүмкін:
• бірқолданушылық – кішігірім ұйымдар мен жеке қолданыс үшін;
• файлдық – жеңіл орнатуды және пайдалануды қамтамасыз ететін
көпшілікқолданатын жұмыс үшін;
• клиент-сервер - көп қолданунылардың бір уақытта жұмыс істеу кезінде
мәліметтерді тиімді пайдалану және кепілді сақтауды қамтамасыз ететін
үшдеңгейлі архитектура негізінде жұмыс істеуі үшін.

Территоралды-тарату ақпараттық базасымен жұмыс

• автономды жұмыс істейтін ақпараттық базаның шексіз саны;
• мәліметтердің толық және жартылай синхронизациясы;
• еркін тәртіп және өзгерістерді жеткізу тәсілдері.

Әкімшілдеу

«1С:Бухгалтерия 8.0» әкімшіліктеу үшін ыңғайлы құралдармен қамтамасыз
етеді:
• рөлдердің мехнизмі негізінде қолданушының ену құқығын, интерфейсті
тағайындауды және қолданушы тілін баптауды;
• жүйелік оқиғалар мен қызметтерді тіркеу журналын;
• ақпараттық базаның толтыру және босату мүмкіндігі;
• қолданбалы шешімдер мен платформаны жаңарту және орнату құралдарын.

1С:Кәсіпорын 8,0 үшін «Қазақстан үшін бухгалтерлік есеп»
конфигурациялары

• Салықтық есептің бөлек шоттар жоспарын қолдану бухгалтерлік және
салықтық есептің мәліметтерін салыстыруды жеңілдетеді, және де ол
мыналай салықтық есеп беру қалыптарын салыстырғанда маңызды: қалып
100.00 «Корпоративті табыс салығы бойынша декларация», 220.00 қалып
«Жеке табыс салығының декларациясы» бойынша, сонымен қатар табыс
салығы бойынша кейінге қалдырылған активтер мен міндеттерді есептеу
мүмкіндігін береді.
• Қосымша құн салығына салық есебі одан әрі кең мүмкіндіктері: төлеудің
өзгеру мерзімімен ҚҚС есебі, төленудің снақ әдісімен ҚҚС есебі.
• «Қазақстан үшін 1С:Бухгалтерия 8.0»-ға типтік шешімдерді қолдану
аумағын кеңейтудің партиялық есебін енгізу мүмкіндігі. Тауарлы-
материалдық қорлардың (ТМҚ) орташа өзіндік құн бойынша бағалау
тәсілдерінен басқа ФИФО және ЛИФО сияқты әдістерді де қолдануға
мүмкіндік туады. Атап айтқанда, түрлі ТМҚ шоттарын есептеуде әр түрлі
өзіндік құнды бағалау тәсілдері қолданылуы мүмкін.
• Сақтау орындары бойынша опционалды аналитикалық есеп жүзеге асырылған:
сандық және сандық-сомалық.
• Конфигурацияда өндірістік есеп жүргізу мүмкіндіктері кеңейтілген.
Негізгі және көмекші өндіріспен шығарылатын тауарлар мен қызметтердің
өзіндік құн есебі, берілетін шикізатты қайта өңдеу есебі
автоматтандырылған. Жартылай дайын өнімнің шығарылуымен аралық
сатыларды болжайтын күрделі технологиялық үрдістер үшін жартылай дайын
өнімнің қоймалық есебін және оның өзіндік құнының автоматты есебін
қолдайды.
• «Қазақстан үшін 1С:Бухгалтерия 8.0» программлық өнімі жеке
ақпараттық базадағы (соның ішінде алшақтағы қоймалар, филиалдар)
ақпараттарды біріктіру мүмкіндігін беретін, сол сияқты тым күрделі
көпдеңгейлі иерархиялық құрылымның консолидациясын ұйымдастыратын
мәліметтердің алмасуының тұрғызылған мүмкіндіктерін құрайды.
• «Қазақстан үшін 1С:Бухгалтерия 8.0»-да типтік операцияларды баптау
мүмкіндіктері кеңейтілуде – жиі қолданылатын бухгалтерлік
өткізгіштерді топтық енгізу құралдары. Бұл автоматизацияның қарапайым,
бірақ тиімді сайманын енді қолданушы көмегімен жеңіл және тез баптауға
болады. Қолданушыға 300.00 «ҚҚС бойынша декларация» және 100.00
«Корпоративті табыс салығы бойынша декларация» сияқты салық есебінің
үлкен қалыптарымен тым комфортты жұмыс істеуіне мүмкіндік беретін,
салық есебінің қалыпымен тым қазіргі заманның механизмімен жұмыс
істеуді қайта өңдейді.
«1С:Бухгалтерии 8.0» қазіргі заманғы эргономикалық интерфейсі тіпті
кішірек ұйымдар үшін де «1С:Кәсіпорын 8.0»-ның сервистік мүмкіндіктерін
қолайлы етеді.

Өзіндік тексеруге арналған сұрақтар:
1. «1С:Бухгалтерии 8.0» бағдарламасының негізгі қағидалары қандай?
2.Бағдарлама қалай қалыптасады?
3.Бағдарламада операциялар қалай рәсімделеді?
4.Операциялардың негізгі қағидалары қандай?

Тақырып 2. «Жедел старт» «1С: Бухгалтерия 8 Казахстан үшін» жұмысының
басталуы)
Дәріс сұрақтары
1. Бухгалтерлік ақпараттық жүйелер
2. Бухгалтерлік ақпараттың классификациясы
3. Бухгалтерлік есепті автоматтандырудың мәні және маңызы

Бухгалтерлік ақпараттық жүйелер.
Бухгалтерлік ақпараттық жүйелер – бұл экономикалық объектіні басқару
үшін ақпарат теру, сақтау, жаңарту, талдау және ақпарат беру болып
табылады.
Қазіргі уақытта ақпарттық жүйе көп көлемде немесе түрлі арнада
қолданылады. Олардың бір-бірімен келесі факторлармен айырмашылығы бар:
өзгеше басқару объектісі, бухгалтерлік ақпараттық жүйе жинақталған тәжірибе
бойынша тудыру және функциялау, басқару және басқарушылық жүйе құрылымы,
қолданылатын жинақтау құралдары, мәліметтерді беру және өңдеу, бухгалтерлік
ақпараттық жүйелерді басқару объектісінің басшылық позициясы және т.б.
Олардың ортақ, әрі өзгеше белгілері бар екенін бухгалтерлік ақпараттық
жүйелерді жобалау кезінде ескерген жөн. Ортақ құрылу принциптеріне
бухгалтерлік ақпараттық жүйелерді функциялауына келесілер жатады: бірінші
тұлғаның қағидасы, жүйелік тәсіл, сенімділік, үздіксіз даму, үнемділік және
үйлесімділік.
Басқарудың әртүрлі деңгейлердегі жауапкершілік тәртібін және қорытынды
қою құқығын бірінші тұлғаның қағидасы анықтайды.
Бухгалтерлік ақпараттық жүйелерді жобалау барысында объекті талдауын
түгел басқарумен оны басқару жүйесін және объект функциялаудың критерийлері
мен жалпы тізбектің автоматизация жағдайында анықтау. Берілген қағида
мәліметтерді жүйеге бірретті енгізуді және оның көпретті қолдануын,
мәліметтер базасының бірлігі, кешенді бағдарламалық қамтамасыз етуді
көрсетеді.
Сенімділік қағидасы бухгалтерлік ақпараттық жүйелер жұмысының
сенімділігін әртүрлі амалдар көмегімен қамтамасыз етеді, мысалы: жүйе
құрылымын дубляждау немесе олардың шығындылығы.
Жүйенің үздіксіз даму қағидасы ұйымдастырушылық өзгерістерсіз оның
кеңеюін талап етеді.
Үнемдеу қағидасы жаңа бухгалтерлік ақпараттық жүйелердің пайдасы оның
шығындарынан аспауын қамтамасыз етеді.
Жобаланған бухгалтерлік ақпараттық жүйелер кәсіпорынның ұйымдастырушылық
құрылымын есепке алады, және қызықтары мен бухгалтерлік есепте жұмысқа
дайындығын шартты түрде дайындайтын квалификацияланған адамдар жұмысын
сәйкестік қағидасы жүзеге асырады.
Бухгалтерлік ақпараттық жүйелерге спецификалық ерекшеліктер тән. Осылай,
біріншілік ақпарат негізінде бухгалтерлік ақпараттық жүйелерде есептің
әртүрлі түрлерінің (жеделдік, бухгалрелік және статистикалық) интеграциясын
жүзеге асырады. Бірақ, осы түрлердің бірігуі жүзеге аспайды, өйткені
олардың әрқайсысы өзіндік функцияларды жүзеге асырады және өз өз есептерін
шығарады.
Кері байланыс қағидасы басқарушылық жүйесінің негізгі қағидаларының бірі
болып табылады. Бірақ бухгалтерлік есептің есептерін шығарып кері
байланысты жүзеге асыруға болады. Ақпараттық жүйе (АЖ) – кері байланыс үшін
жалғыз ақпарат көзі болып табылады.
Шешім қабылдау үшін кәсіпорын басқарушылары осы ақпаратты қолданады.
Есептің барлық бөліктеріндегі есептік ақпаратты автоматты түрде өңдеу
мүмкіндігі бухгалтерлік ақпараттық жүйелерге тән үрдіс жинаудан және
ақпаратты тіркеуден басталады.
Бухгалтерлік ақпараттық жүйе екі бөліктен тұрады: функционалдық және
қамтамасыз етуші. Бухгалтерлік ақпараттық жүйелердің функционалдық бөлігі –
жүйелер, кешендер есептері немесе мазмұнды бөлігін құрайтын пәндік аймақтық
жиынтық. Бұл бухгалтерлік есептің нақты есептері.
Қамтамасыз етуші бөлігі – бұл автоматты режимдегі жүйені функционалдау
үшін қажетті шарттар жиынтығы.
Ұйымдастырушылық қамтамасыз ету – бухгалтерлік ақпараттық жүйелерді
функционалдау және жобалау бойынша құралдар мен әдістер, іс-шаралар кешені.
Ұйымдастырушылық қамтамасыз ету бухгалтерлік ақпараттық жүйелерді құрумен
және қолдануымен байланысты үлкен оқыс жағдайлар шеңберін құрайды;
элементтер құрамын, олардың байланысын, өзара әсерін, ұйымдастырылған
құрылымын анықтайды; жүйенің қызметін реттейтін құқықтық актілерінен
тұрады.

Бухгалтерлік ақпараттық жүйелерді жобалау – жүйе элементтер жұмысының
кіруін анықтау, жоба құжаттамасын және жобалық шешімдерді өндіру,
ақпараттың үрдістерін зерттеу құрамына кіретін күрделі үрдіс болып
табылады.

Бухгалтерлік ақпарат – кәсіпорынның өндірістік-шаруашылық жұмысы жайлы
мәліметтер жиынтығы болып табылады. Бухгалтерлік ақпарат қорытындыны
талдауға ғана емес, әртүрлі шешімдер қабылдағанда кәсіпорын қызметінің
қорытындыларын болжауда қолданылады. Кәсіпорын басшылары, яғни ішкі
тұтынушылардан басқа бухгалтерлік ақпараттың сыртқы тұтынушылары болады.
Оларға акционерлер, кредиторлар-инвесторлар, клиенттер, аудиторлар және
салықтық ұйымдардың инспекторлары жатады.

Бухгалтерлік ақпараттың классификациясы.
Бухгелтерлік ақпарат әр түрлі классификацияларына қарамастан келесі
түрлерге бөліне алады:
- ол ақпараттық жүйе қатынасына байланысты кіретін (ішкі, сыртқы), шығатын
(ішкі, сыртқы) болып бөлінеді;
- өңдеу үрдісіне байланысты өңделмейтін және өңделетін (аралық, қорытынды);
- қалыптасу және өңделу сатыларына байланысты біріншілік және екіншілік;
- объективтілік дәрежесіне байланысты сенімділік және сенімділік емес;
- қаныққан дәрежесіне байланысты жеткілікті және жеткілікті емес;
- мәнділігіне байланысты пайдалы және пайдалы емес;
- тұрақтылық дәрежесіне байланысты ауыспалы және тұрақты (абсолютті
тұрақты, шартты тұрақты);
- қалыптасу көзінің әсер етуіне байланысты активті және пассивті;
- идентификация қалыпына байланысты сандық, алфавитті және символдық;
- егер бухгалтерлік ақпарат сенімді және мәнді болса ғана ол пайдалы
болады;
- қандай да бір нақты тұлғаның қызығушылығын тудырмайтын және жеңіл
тексерілетін кәсіпорындағы шаруашылық процестердің толықтығын сенімділік
көрсетеді;
- бухгалтерлік ақпараттың мәнділігі кері байланысқа сүйенетін қажеттілігі
мен уақыттылығынан тұрады.
Бухгалтерлік ақпаратқа қабылдаудың біртектілігімен байланысты талаптар,
төмендегідей:
Құжат – мәнділігі бойынша әртүрлі, бірақ құрылымы бойынша бірдей
көрсеткіштерден тұратын ақпараттар жиынтығы. Хабарлама – белгілер-
реквизиттерден ғана тұратын ақпараттар жиынтығы.
Файл (массив) – мәнділігі әртүрлі анық құрылымды хабарламалар немесе
реквизиттердің бірнеше көрсеткіштерін қосатын ақпараттар жиынтығы.
Ақпараттық ағын – бухгалтерлік есептің қандайда нақты бөлігіне
байланысты массивтер жиынтығы.
Ақпаратық жүйе – тікелей және кері байланыстары бар ақпараттық
ағындардан тұратын ақпараттың ең биік бірлік дәрежесі болып табылады.

Кодтау және классификация жүйесі.
Классификация - әртүрлі белгілер бойынша көпшілікке берілген
объектілердің ойдағыдай бөлінуі. Объектілер классификациялары бойынша
топтық белгілер: класс, классасты, топ, топасты, түрасты, тип болып
аталады.
Классификатор – кодталған объектілер атауларының жүйеленген бірлігі,
олардың классификацияланған топтар мен кодтық байланыстары болып табылады.
Классификация жүйесі – бұл объектілердің жиынның жиынастыға бөлінуінің
ережелер жиынтығы. Практикада көбінесе классификацияның екі жүйесін:
иерархиялық және фасеттік қолданады.
Классификацияның иерархиялық жүйесі болып классификациялық топтар
арасындағы иерархиялық қатынас орнайтын классификация табылады. Иерархиялық
жүйенің классификациясында әрбір топтың бөлінуі бір негізге байланысты
өндіріледі. Әрбір деңгейде алынатын топтардың классификациялары жоғарғы
тұрғанға бағынышты және қайталанбайды.
Классификацияның фасеттік жүйесі көпаспектілі жүйе классификациясына
жатады.классификацияның фасет-аспектісі классификациялық тәуелсіз топтарын
құрылуы барысында қолданылады.классификациялық фасеттік жүйесіндегі топтар
тән фасеттерден алынған белгілер комбинациялар арқылы құрылады.
Классификацияның фасеттік жүйесін құрғанда фасеттердің біріккен шығаруды
және тек қана мәнді белгілерді сорттауды талап етеді.
Кодтау – объектіге кодтық белгінің қойылу процесі. Қайта кодтау –
ертерек кодталғанобъектіге жаңа кодтық белгінің қойылуы.
Декодтау – кодтауға кері процесс.
Келесідегідей кодтау жүйесі қолданылады: реттік, сериялық, ұстанымды,
шахматтық, қайталану кодтау жүйесі, біріккен.
Кодтау жүйесі – бұл объектілерге кодтарды беруіне байланысты ережелер
жиынтығы.
Кодтарға қойылатын талаптар келесідегідей болады:
1) мәнділігі бойынша минималды;
2) объект туралы қажетті ақпараттан тұратын құрылуына байланысты
логикалық;
3) бір белгіні белгілейтін болса, бірмәнділік;
4) жалпы қабылданған сандық белгілерге үйренген;
5) қабылдауға және есте сақтауға қолайлы.
Натуралды сандар бағанына нөмірлер белгілері кемуі немесе өсуі бойынша
барлық белгілер кодталғанда кодтаудың реттік жүйесі ең көп жағдайда
қарапайым болып табылады.
Артықшылықтары: құрылудың қарапайымдылығы, аз мәнділігі, жазудың
тығыздылығы.
Кемшіліктері: белгілеріне байланысты объектілер топтарын қарастырмайды
(бір белгіні ғана кодтауға болады), берілген номенклатураның жаңа
объектілерінің пайда болуына байланысты келісілген классификацияның бұзылуы
болады. Бұл реттік кодтау жүйесінің қолданылуын шектейді.Сериялық кодтау
жүйесі (реттік жүйенің модификациясы) қарапайым баламалы номенклатураны
кодтау үшін арналған және қандайда бір белгі бойынша жеке топқа белгіленген
объектілерге нөмірлер сериясын меншіктеуді болжайды.
Артықтшылықтары: сериялық жүйе разрядтар саны бойынша үнемді, сонымен
қатар құрамында қажетті қор бар. Бұл номенклатураны кеңейтумен
классификацияның бұзылуынан қашуға мүмкіндік береді.
Кемшіліктері: тек бір белгі бойынша кодтауға болады. Мысалы, негізгі
жұмыскерлердің мамандықтарына мамандықтар кодтау кезінде 01-30 дейін
нөмірлер сериясы меншіктеледі, көмекші 31-40 дейін, қызмет ету 41-70 дейін
және т.б.
Ұстанымды (разрядтық, ондық) кодтау жүйесі қиын, көп белгілі
номенклатураларды кодтау үшін қолданылады. Әр классификациялық белгіге
белгіленген разряд саны беріледі, олар сәйкестендірілген топтамадағы
объектілер санына байланысты: мұндай кодтау жүйесі иерархиялық
классификацияға сәйкес келеді, яғни белгілері бойынша классификациялық
топтамалар белгіленген одан да үлкен белгілері бойынша топтамалардың кодына
байланысты кодталады.
Артықшылығы: ұстанымды жүйе кодтардың бірқалыптылығын, әр
классификациялық белгінің нақты белгіленуін, БУИ машиналқы қалпына келтіру
үшін қолайлығын қамтамасыз етеді, бір белгіден артық кодтауға болады.
Кемшіліктері: бұл жүйе кодтың разрядын үлкейтуді талап етеді, ұстанымды
кодтар құрылымының қиындығымен және олардың құрылымдық өзгеруінің
икемділігінің жоқ болуымен мінезделеді.
Шахматтық кодтау жүйесі екібелгілі номенклатураларды кодтауда
қолданылады. Мысалы, ақау себептері мен кінәліларын, жабдықтарды құруда.
Артықшылығы: қолайлы, құрудағы қарапайымдылығы. Кемшілігі: кодтау
белгілерінің санының шектелуі (тек қана 2).
Қайталану кодтау жүйесі әріптік немесе сандық белгілеуді қолданады,
(мысалы номиналдардың сандық мәнін, салмағын, объектінің өлшемін) немесе
олармен байланысты кейбір мәліметтерді, мысалы орналасқан жері, мекен-жайы
сияқты.
Біріккен кодтау жүйесі жоғарыда келтірілген кодтау жүйелерінің
қосылыстарын көрсетеді.
Артықшылығы: бірқалыпты, логикалы. Біріккен жүйе бойынша құрылған
кодтардың неғұрлым рационалды құрылымы бар, икемді, иерархиялықпен қатар
фасеттік классификация қағидасы бойынша құрылған көпаспектілі
номенклатураларда да қолданыла алады.

Бухгалтерлік есепті автоматтандырудың мәні және маңызы
Кез келген кәсіпорында бухгалтерлік есепті автоматтандыру онда
бухгалтерлік ақпараттар жүйесін жасау деген сөз. Қазіргі уақытта
сондай ақпарат жүйелерін құру кәсіпорынның өз күшімен
программалық кешендер жасау емес, автоматтандыру мәселелерін
тиімді шешетін, дайын программалық өнімдерді сатып алуды
білдіреді.
Алайда осы тәрізді программалар кәсіпорынның барлық ерекшеліктерін
(кызмет аясын, ұйымының көлемін, автоматтандыруға қойылатын талаптарды)
қанағаттандыра алмайды, сондықтан олар параметрлік икемге келтіру үшін
үлкен резервпен жасалады және протрамманың негізгі сипаттамаларын кеңінен
түрлендіруге мүмкіндік береді. Осыған байланысты программалық кешенді нақты
жұмыс жағдайына бейімдеу қажеттілігі туады.
Бухгалтерлік ақпарат жүйелері құрылымы икемді және ашық жүйелі болу
керек. Бұл бухгалтерлік есеп саласында болған өзгерістерге байланысты кез
келген уақытта үлгіге өзгеріс енгізуге болады деген сөз. Бұл талаптар
автоматтандырылатын объектілердің қатаң параметрленуі және модульдік
принциптер бойынша іске асырылады.
Программалық өнімді программалаусыз қамтамасыз етуге тиісті икемділік,
параметрлеуге негізделген. Икемді күйге елтірудің біреселігі (ендіру
сәтіне), жүйені пайдаланушылардың санын, физикалық құрылғылардың
ерекшеліктер мен құрылымын қызмет көрсетуді іске асырудағы технологиялық
ерекшеліктерін сонымен қатар бухгалтерлік технологияларының өзгерісін
тұжырымдайды. Бухгалтерлік технологияларының өзгеруіне байланысты (шоттар
жоспары және баланысты құру алгоритімінің өзгеруі) икемді күйге
келтіру ағымдағы болуы мүмкін, мұндай жағдайда икемдеуді бухгалтердің
өзі атқарады.
Икемді күйге келтіру спекторына байланысты кәсіпорындағы программалық
өнімнің бейімделуі және енгіз 1-2 айдан 3 жылға дейін, ал бейімдеу жұмысы
мезретті (меню) икемдеу күйге келтіру, есеп беру нысанын жасаудан бастап
мүлдем жаңа программалық модуль жасауға дейің өзгереді. Қазіргі кезде әр
түрлі меншік нысандарындағы кәсіпорындарда бухгалтерлік есеп жүргізу,
деректерді компьютерлік өңдеусіз тиімділігі шамалы, сондықтан жаңа
ақпараттық технологиялар негізінде бухгалтерлік ақпарат жүйелерін (БАЖ)
құрудың және оның жұмысының үлкен мәні бар.
Бухгалтерлік ақпарат жүйесін таңдау мынандай әр түрлі факторлардан:
меншік нысандарынан (ЖШС, АҚ және тағы басқаларынан); кәсіпорын көлемінен;
қызмет түрлерінің санынан; есептік және қаржылық операцияларының
ерекшеліктері мен көлемдерінен; қолданылатын есептеу техникасы мен әр түрлі
телекоммуникациялар құралдарынан; оның қолданылуының ұйымдастырылған
нысандарынан (АЖО, ЖЕЖ, ГЕЖ) және басқаларынан тәуелді.
Есептік деректерді өвдеудің ең тиімді нысаны ретінде икемді әрі сенімді
бухгалтерлік жүйелер құруға және жүйенің ақпараттық қорына желінің кез
келген абонентінің қол жеткізуін қамтамасыз ететін автоматтандырылған жұмыс
орындарын (АЖО) құруды айтуға болады.
Автоматтандырылған бухгалтерлік есеп жүргізуге бағьпталған ақпараттық
жүйелерді шартгы түрде үш топқа бөлуге болады:
мини-жүйелер;
шағын және орта кәсіпорындар үшін әмбебап жүйелер;
ірі кәсіпорындарға бағытталған кешендік жүйелер.
Мини-жүйелер айналымы үлкен емес және жүйенін жұмыс істеу
мүмкіндігіне қойылатын талаптары жоғары емес кәсіпорындарға арналған,
оларға есеп теңге түрінде жүргізіледі. Бұл жүйелерге БАС БУХГАЛТЕР, 1С
БУХГАЛТЕРИЯ жатады.
Әмбебап жүйелер терең талданыммен сипатталады. Оларда құндық есеп
функциясы жүзеге асырылған және олар бухгалтерлік есептің барлық бөлігінде
жүргізіледі. Мұндай жүйелерге ЛУКА, ТВС БУХГАЛТЕРИЯ, ПАРУС және тағы
басқалары жатады.
Ірі кәсіпорыңдарға бағытталған ірі кешендер мен жүйелер,
жергілікті есептеу желісі мен есептің белгілі бір бөлігінде
бағытталған: негізгі құралдар; банктік операциялар; касса; жалақы;
материалдар; қойма және тағы басқа осы сияқты АЖО-ның жиынтығын
береді.
Мұндай жүйелердің сипаттық белгілері деректерді басқару
және өндеу құралы, сонымен қатар енгізу және шығару
нысандарының қуатты көзі болып табылады. Ондай жүйелерге ЛУКА-ІІРО,
ИНТЕГРАТОР, БОСС 1.0, RS - баланс. СУПЕР-МЕНЕДЖЕР және тағы басқалары
жатады.
Қазіргі кезде Қазақстанда бухгалтерлік есептің халықаралық тәжірибеге
бағытталған реформалау үрдісі белсенді жүргізілуде. Реформа кезеңдерінің
бірі 1997 жылдың 1 қаңтарында жасалып, қабылданган бухгалтерлік есептің
ұлттық стандартын айтуға болады. Бұл шетелдік капиталы бар фирмаларды және
Қазақстан Республикасындағы кәсіпорын-резиденттерінде бірыңғай бухгалтерлік
есеп жүйесін жүріізуге мүмкіндік береді.
Ақпараттық жүйе есебін таңцағанда оның тиімділігін, сенімділігін,
бейімділігін, құндық көрсеткіштерін және тағы басқаларын ескеру қажет.

Өзіндік тексеруге арналған сұрақтар:
1. Ақпараттық жүйенің негізгі қағидалары қандай?
2.Бағдарламаның ішкі жүйелері қалай қалыптасады?
3.Бухгалтерлік ақпарат қалай рәсімделеді?
4.Операцияларды тіркеу қалай жүргізіледі?

Тақырып 3. Есеп жүргізудің құрылымдары

Дәріс сұрақтары
1. «1С: Кәсіпорын» программасында конфигурациялау режимінде технологиялық
құралдары
2. «1С: Кәсіпорын» программасының режимдері

«1С: Кәсіпорын» программасында конфигурациялау режимінде технологиялық
құралдары.
«1С: Кәсіпорын» программасында конфигурациялау режимінде интерфейс
құруды және ақпараттарды өңдеудің спецификалық алгоритмдерін сипаттау үшін
келесі арнайы технологиялық құралдар бар болады:
1. Кіріктірілген программалық тіл. Кіріктірілген тілдің қажеттілігі
жүйенің өспелі концепциясымен анықталған.
Кіріктірілген тілдің синтаксисы жоғары дәрежелі тілдердің стандартарына
толығымен жауап береді.
Тіл пәндік-бағытталған болып табылады. Ол жүйенің конфигурациясымен
анықталған пәндік мәліметтердің мамандандырылған типтерін камтиды. Мұндай
типтер мәліметтерімен жұмыс тілде объектілік техниканың қолданысымен
ұйымдастырылған. Тіл қолданылушылардың біреше түлеріне бағытталған. Атап
айтқанда, мәліметтердің нәзік типтедірілуі және қателіктер мүмкіндігін
азайтатын синтаксистік құрылымдарына қатаң тәртіппен ерекшеленеді.
Жүйе өз құрамында көрнекті (визуалды) және тілдік конфигурациялау
құралдарын иемденгендіктен, жүйедегі кіріктірілген тілдің қолданылуы
белгілі жағдайлар мен тікелей байланысты болды, яғни тіл модельдері
конфигурацияларлар үдерісінде орнатылатын жеке алгаритмдерді өндеу үшін
нақты жағдайларда қолданылады. Осылайша, мысалға, құжатқа қатысты жаңа
құжатты енгізу кезінде реквизиттердің автоматты түрде толтыру алгоритмін
бейнелеуге болады. Бұл процедура жүйемен қажетті уақытта шақырылып отырады.
2. Сұраныстар механизмі. Күрделі құрылымды есеп берулерді алу үшін жүйеде
пәндік-бағытталған сұраныстар механизмі қарастырылған. Бұл құрал жүйенің
ақпараттық базаның шартты-ауыстырылмалы құрылымына негізделеді, бұл
жеткілікті қиындатылған сұраныстарды салыстырмалы түрде жеңіл бейнелеуге
көмектеседі.
3. Кіріктірілген мәтіндік редактор жүйемен кіріктірілген тілдегі програмдық
модульдерді құру және мәтіндік түрдегі құжаттады түзету үшін
пайдаланылады. Редактордың ерекшеліктерінің бірі болып кіріктірілген тілдің
синтаксистік конструкцияларды контекстті түспен ерекшелеу мүмкіндігі
табылады. Жүйенің кіріктірілген тілінің мәтіндерді басқарудың
(манипуляциялау) күшті құралына ие болғандықтан, мәтіндік пішім басқа әр
түрлі ақпараттар жүйелерімен алмастыруға үздік қолданылуы мүмкін.
4. Диалогтардың кірістірілген редакторы. Күйге келтірілетін құрылымдағы
мәліметтермен жұмыс және МS Windows операциалық жүйесі интерфейсінде жұмыс
істеу ақпаратты өңдеу мен енгізу нысандары өз бетімен күйге келтіру
қажеттілігін тудырады. Бұл үшін «1С Кәсіпорын» жүйесінде кіріктірілген
экрандық диалогтар редакторы бар. Жүйеде пәндік ақпараттарды
(құжаттарнысаны, сұраунама, есеп берулерді күйге келтірулер) қарауға және
енгізуге қолданылатын көптеген терезелерді рәсімдеуге көмектеседі.
5. Кестелік құжаттардың кіріктірілген редакторы. Барлық шығыс құжаттары
(алғашқы құжаттар, есеп берулер) үшін жүйеде кестелік құжаттардың бірыңғай
пішімдері қарастырылған. Бұл құрамында кестелік құрылымы мен веторлық
графиканың рәсімдеушілік мүмкіндіктерін енгізетін күшті құрал. Сондықтан да
ол өте қиын құрылымдық сызығы бар кішкентай құжаттар (төлем тапсырыстары
сияқты), сонымен қатар көлемді ведомостер, журналдар және сол сияқты
басқа да құжаттарды құруға қолданылуы мүмкін. Кестелік құжаттар
қолданылушыларға рәсімдеу мүмкіндіктерінің (қаріп, түс, сызық, оюлар) үлкен
жиынын береді. Графикалық түрдегі (диаграммалар) ақпаратты шығару
мүмкіндігі бар. Кестелік редактордың негізгі ерекшеліктерінің бірі болып,
«1С:Кәсіпорын» жүйесінің кіріктірілген тілі көмегімен есеп берулердің
құрылуына бағытталуы есептілінеді. Есеп берулердің құрылуының иілгіштігі
оның көмегімен секцияларды (құжат аумақтары) басқару механизмінің бар
болуының көмегімен мүмкін болады. Кестелік редактор тек тік секцияларды
ғана емес сонымен қатар көлденең секцияларында басқаруға мүмкіндік береді,
бұл есеп берулердің құрылуын тек ұзындығына ғана емес, сонымен қатар ені
бойынша да масштабтауға мүмкіндік береді. Және де сонымен қатар басқа
жағынан, мәлуіметтерді енгізудің құралы және оларды өңдеу мен бейнелеудің
интерактивті кесте түріндегі есеп беруді құру мүмкіндігі де өндірілген.
6. Конструкторлар – «1С: Кәсіпорын» жүйесіндегі стандартты элементтерін
өндіруді жеңілдететін көмекші құралдар. Жүйеде анықтама, құжат, құжаттар
журналы, есеп беру және субконто түрі конструкторлары бар. Тағы бес
конструкторлар стандарты жағдайлардағы модульдік бағдарламаларды
құрастыруды жеңілдетеді.
7. Қолданушылар интерфейсінің жүйелік күйге келтіру жүйесі.
Жүйенің нақты конфигурация интерфейсі толығымен мәліметтер құрылымын күйге
келтірілуін көрсетуі үшін, «1С Кәсіпорын» жүйесінде кестелік құжаттармен
нысандардың диалогтық редакторларынан басқа, жалпы интерфейстік жүйе
компоненттерін күйге келтіру мүмкіндіктері қарастырылған: меню, саймандар
тақтасы, пернелер комбинациясы.
Конфигурациялау сатысында әр түрлі қолданушыларға арналған бірнеше
қолданушылар интерфейсі құрылуы мүмкін (басқарушылар, меннеджерлер,
қоймашылар және т.б.).
8. Қолданушылар құқықтары мен мәліметтерді авторизациялау. Құқықтар
құрылымы жүйенің нақты конфигурациясымен анықталады. Мысалы, келесідей
құқықтар жиынтығы енгізілуі мүмкін: «бас бухгалтер», «қойма жұмыскері»,
«менеджер», «бөлім бастығы». Қолданушылардың тізімі нақты ұйымдарға арналып
жасалады. Әрбір қолданушылар итерфейсі тағайындалады.
9. Дұрыстаушы. Жүйедегі конфигурацияларды құрастыруды жеңілдету үшін
дұрыстаушы қарастырылған. Дұрыстаушы көмегімен конфигурациялар
модельдерінің бағдарламалық орындалуын камтамасыз етеді, орындалудың
салыстырмалы уақытын өлшеп, ауысушылық құрамды қарастырады.
10. Қолданушылардың ұйымдастырушылық жұмыстары. Жұмысшылардың ағымдағы
жағдайы бақылау үшін жүйеде қолданушылар мониторы қолданылады. Ол нақты
уақытта қай қолданушы қандай нақты ақпараттық базада, қандай режимде жұмыс
істеп отырғанын көруге мүмкіндік береді.
11. Өндірістердің тіркеу-журналы жүйемен автоматты түрде жүргізіледі. Онда
қолданушылардың мәліметтерінің өзгеріс фактілерінің барлығы көрсетіледі.
Қолданушыларды ақпараттық базамен жұмысы «1С:Кәсіпорын» режиміндегі жүйені
іске қосқан кезден басталады. Осының көмегімен жүйенің келесі пәндік
аумақтарда іске асырылады: құжаттармен операцияларды енгізу, сұраныстар
толтыру, әртүрлі есеп берулерді құру, әр түрлі регламенттік есеп
айырысуларды орындау және т.б. қолданушыларға конфигурациялау кезеңінде
құрылған алгоритмдерді қолдана отырып конфигурациялар құрылымында
бейнеленген ақпараттады енгізу мен өңдеуге мүмкідік береді.
Конфигурацияларға байланысты нақты режимдермен (құжаттар, операциялар,
анықтама, есеп берулер) жұмыс істеу ерекшеліктерін түсініктеме
конфигурацияның өзінің сипаттамасында баяндалуы мүмкін. Бұл жағдайда оларды
қолданушылық бейнелеу режимінен алуға болады. Нақты конфигурациялармен
анықталатын «1С:Кәсіпорын» жүйесінің негізгі ерекшеліктерін атап өтейік:
- константалар жиыны;
- анықтама құрылымы, құрамы және қасиеттері;
- анықтама элементтерін енгізу және тізімдерін қарастыру нысандары;
- жіктемелердің мағыналарының жиыны мен құрамы.;
- құжаттар мен операцияларды енгізу нысандары;
- құжаттар, операциялар мен өткізгіштер журналдарының нысандары;
- шот жоспарының жиыны және олардың қасиеттері;
- шоттар тізімінің және шоттар енгізу нысаны;
- бухгалтерлік шоттар (конфигурацияда көрсетілгендері ғана);
- есеп берулер мен өңдеу алгоритмдері мен нысандары;
- қолданушылар интерфейсі (бас меню, саймандар тақтасының жиыны);
- қолданушылардың әр түрлі объектілер мен программалар режимдеріне рұқсат
алуға құқығы.

«1С: Кәсіпорын» программасының режимдері.
1С төрт режимде іске қосылуы мүмкін:
- Кәсіпорын – ақпараттық базаны қолдану режимі. Бұл режимде жай
қолданушылар жұмыс жасайды, мәліметтер енгізеді, есеп берулерді басады және
т.б. Бұл режимде конфигурациялар режимін өңдеуге болмайды.
- Конфигуратор – конфигурациялау (программалау) режимі. Бұл режимде
программистер жұмыс істейді, жаңа анықтамалар, есеп берулер құрайды,
программалық модульдер жазады. Бұл режимде ақпараттық базаға мәліметтер
енгізуге болмайды.
- Монитор – берілген уақытта ақпараттық базамен жұмыс істеп отырған
қолданушыларды бақылау режимі. Ақпараттық базамен жасалатын барлық
операциялар тіркеу журналында тіркеледі. Монитор режимінде нақты
қолданушының нақты объектіге қатысты жасалған барлық операциялыр
жиынтығын алуға болады, және де сүзгілеудің басқа да шарттарын енгізуге
болады.

Дұрыстаушы – программамен қиындықтар болған жағдайға негізделген
программистерге арналған бағдарлама. Мұнда программаның нақты жүрістеріне
қарай бөліп қарастыруға болады. Бұл кезде программа Кәсіпорын режимінде
орындалады. 1С:Кәсіпорын жүйесінің конфигураторы 1С-тің іске қосылуының
арнайы режимі болып табылады, және ол құрастырушы программистерге арналған.
Бұл режимде өндеуші мәліметтер базасында, программалық модульдерді,
құрылымын түзетеді немесе құрастырады, әкімшілік жұмыстарды жүргізеді.
Конфигурация режимінде ақпараттық базаға, мұрағаттардан мәліметтерді
енгізуден басқа, мәліметтерді енгізуге болмайды. Жай қолданушылар басқа
«Кәсіпорын» режимінде жұмыс жасайды. Бұл режимде мәліметтерді енгізуге,
анықтамаларды толтыруға, құжаттарды енгізуге, еесп берулерді құрастыруға
және түзетулерді енгізуге болады. Кәсіпорын режимінде конфигурациялар
құрылымын түзетуге болмайды.

Сонымен негізгі ереже:
Конструктор режимінде – мәліметтер базасының құрылымын анықтаймыз және
программалар жазамыз.
Кәсіпорын режимінде – біз программаны қолданамыз және мәліметтер
енгіземіз.
1С тілі Бейсик тіліне өте ұқсас, барлық негізгі кілтті сөздерді орысша
жазуға болады.

Өзіндік тексеруге арналған сұрақтар:
1. 1С:Кәсіпорын жүйесінің конфигураторы қандай?
2.Бағдарламаның ішкі жүйелері қалай қалыптасады?
3. 1С:Кәсіпорын жүйесінің конфигурацияларының мүмкіндіктері?
4.Қосымша ақпаратты тіркеу қалай жүргізіледі?

Тақырып 4 Есеп жүргізудің жалпы қағидалары
Дәріс сұрақтары
1. Анықтамалардың тағайындалуы
2. Құжаттардың тағайындалуы

1.Анықтамалардың тағайындалуы
Анау немес мынау реквизиттің мүмкін мағынасының тізімі болып табылады.
Анықтамалар ақпараттың біркелкі емес енгізілуін алып тастау үшін
қолданылады. Мысалы, сатып алушы, сатушы, қоймашы, басшы қандай тауар
жөнінде айтылып жатқанын түсіну үшін, олар оны бірдей атауы керек. Көп
жағдайда тауарлық ұйымдарда ол прайс-бет түрінде болады, онда оған саудалық
фирма мен жұмыс істейтін барлық тауарлар номенклатурасы енгізіледі.
1С:Кәсіпорын жүйесі шексіз анықтамалар жүргізуге мүмкіндік береді. Әрбір
анықтама біркелкі объектілер тізімін ұсынады: жұмыскерлердің, ұйымдардың,
тауарлардың және т.б. Әрбір мұндай объект анықтама элементі болып табылады.

Қолданушы тұрғысынан, еске алатын жағдай конфигураторда анықтаманың өзі
құрылмайды, яғни мағыналар тізімі ретінде анықтаманың дайындығы, яғни
шаблон құрылатын конфигурациялау үрдісінде анықтамада сақталатын ақпарат
құрылымы бейнеленеді, экрандық түрі өңделеді және қажет болса, анықтаманың
баспалық түрі дайындалады.

Анықтаманың атрибуттары.
Міндетті реквезиттер болып әрбір анықтама код және түрі болу керек.
Анықтама элементінің коды болып сандық және мәтіндік түрде болуы мүмкін.
1С: Кәсіпорын жүйесі анықтама элементтерінің кәсіпорынмен жұмыс істеуге,
кодтардың автоматты берілуіне үлкен мүмкіндік береді.
Код пен түр деп басқа 1С: Кәсіпорын жүйесінде анықтама элементі жөнінде
қосымша ақпарат сақталуы мүмкін. Анықтамада мұндай ақпарат сақтау үшін
реквезиттер тізімі құрылуы мүмкін. Ақпараттар реквезиттер механизмін
қолданып, мысалы жұмыскерлер Картотекасын ұйымдастыру оңай болады. Мысалы,
жұмыскерлер анықтамасы. Қызмет, жалақы және т.б атрибуттары болады.
1С фирмасы барлық анықтамаларға батыстың екі атрибутын енгізді: код және
түр. Шынымен, әрбір объект нақты өмірде осы атрибуттарды қамтиды. Мысалы,
жұмыскерлер үшін код болып, табельдік нөмір; ал түр болып фамилия аты және
әкесінің аты.

Мәліметтер типі
Әрбір анықтаманың атрибуты үшін оның мәліметтер типін көрсету қажет,
мысалы, “сан”, “жол”, “құн”. Бұл базалық типтер бірақ мәліметтердің қиын
типін де көрсетуге болады. Мысалы, қызмет атрибуты қызметтер мәліметтер
типі бар. Бұл жағдайда, бұл атрибуттың мәні қызметтер анықтамасынан
таңдалады. Бір анықтама атрибуттарының мәні екінші анықтамадан таңдалады,
яғни осылай анықтамалар арасында оңай байланыс туындайды.

1С: Кәсіпорын жүйесінде анықтама элементтерінің тізімі көп деңгейлі болуы
мүмкін. Бұл жағдайда анықтаманың барлық жолдары екі түрге бөлінеді:

“жай” анықтама элементтері және анықтама топтары. Топтар көп деңгейлі
анықтаманың төмен жатқан деңгейіне көшуге мүмкіндік береді. Көп деңгейлі
анықтамаларды қолдану детализацияның қажетті деңгейімен анықтамаға
ақпаратты еңгізуді ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Көп деңгейлі элементтер
және элементтер топтарын бір топтан екінші топқа ауыстыруы мүмкін.

Табыну анықтамасы.
Анықтамалар арасында табыну қатынас орнауы мүмкін. Мәліметтердің базасының
реляциондық терминінде, кестелер арасында “біреу-көпке” байланысы орнайды.
Бұл жағдайда әрбір табыну анықтамасының элементі иеленуші анықтамасының
элементтерінің бірімен байланысты болады. Кей-кезде бір анықтаманың
элементтері басқа анықтаманың элементтеріне жатуы мүмкін. Мысалы, жүйеде
салықтың льготалар анықтамасы болуы мүмкін. Онда оны қызметкерлер
анықтамасына табындыруға болады. Бұл “қызметкерлер салықтың льготаларымен
иемденеді”.

Анықтама элементі үшін бірнеше кестенің бөлшектер бөлу мүмкіндігін
иемденеді. Бұл мүмкіндікті берілген элементпен байланысты ақпаратты көрсету
үшін қолдану кеңестеледі, бірақ өзіндік объектілік мәні болмаған жағдайда.
Мысалы, тауарлар анықтамасы үшін өлшем бірлік кестелік бөлшек құрылуы
керек, қызметкерлер анықтамасы үшін білім және жанұя кестесі бөлімдермен
жұмыс табыну анықтамаларына ұқсас, бірақ бір ерекшелік бар, ол кестелік
бөлімдер тип бола алмайды, сондықтан білім реквезитін құру мүмкін
болмайды.

Анықтаманы басқа объектілермен салыстыру

Құжаттардың тағайындалуы
Құжаттар кәсіпорында болып жатқан барлық жағдайлар туралы ақпаратты
сақтау үшін арналған және экономика тұрғысынан мағынасы бар. Құжаттар
көмегімен есептік шоттар мен төлемдер бейнелейді, операциялар, бірақ
кассада және кадрлық ауысымдар, қойма бойынша қозғалыстар және осыған ұқсас
жағдайлар. Мысал болып «төлемдік тапсырыс», «шот», «кірістік үстеме
қағазы»; «Кірістік кассалық ордер» және т.б. Әр бір құжат түрі өз түрінің
жағдайын көрсету үшін арналған. Бұл оның конфигурацияда бейнеленетін,
құрылымын және қасиетін анықтайды.
Құжаттар жүйенің компоненттерімен жүзеге асырылатын негізгі механизм
үшін орталық роль атқарады. 1С: Кәсіпорын жүйесінде құжат негізгі есептік
бірлік болып табылады. Әрбір құжат нақты шаруашылық операция
жөніндеақпаратты қамтиды және өзінің нөмірімен, күнімен және уақытымен
бейнеленеді. Күн және уақыт құжаттың маңызды мінездемесі болып табылады.
Өйткені жүзеге асырылған операция қатаң уақыттың тізбегінен құрылады.
Барлық құжаттар (түріне қарамастан) бір келкі тізбекті құрайды. Нақты
түрде, бұл тізбек жағдайларының тізбегін көрсетеді, өйткені олар нақты
түрде болған. Күн ішінде құжаттар тізбегі олардың уақытымен анықталады және
бұл жағдайда құжат уақыты құжатты енгізу уақытының нақты бейнеленуін ғана
емес сонымен қатар, барлық құжаттарды бір күн ішінде тізуге мүмкіндік
береді.
Құжатқа енгізлетін мәліметтер көп жағдайда болып жатқан жағдай туралы
ақпаратты қамтиды: мысалы, үстеме қағазында қандай қоймадан қандай тауар
және қанша берілгені жөнінде ақпарат; жұмысқа қабылдау жөніндн бұйрықта –
қызметкер жөнінде ақпарат, жалақы және басқа да ақпараттар. Құжатқа өзіндік
жазудан басқа тағы бір маңызды қасиет оны жүргізу болып табылады. Жүргізу
кезінде құжат компонентері мен іске асырылатын механизмдегі жағдайларды
көрсету болып табылады. Мысалы, егер «Бухгалтерлік есеп» компоненті құрылса
оны құжатта қамтылатын бухгалтерлік есеп ақпаратында жазулар түрінде
көрсете отырып, құжат бухгалтерлік операцияны жазу мүмкін.

Құжаттар құрамы
Программистер көз қарасынан құжаттың экрандық қалпы – Диалогы бар.
Қолданушы осыны көреді. Сонымен қатар, құжатта бір немесе бірнеше қағаздық
қалып – Кесте болады. Кесте арқылы құжат қағазға басылып шығады. Құжаттың
тәртібі енгізілген тіл көмегі арқылы анықталады. Тілде құжат жүйеде не
атқаратыны, ол қалай қағаздық бланкіні қалыптастырады және экранда ол өзін
қалай ұстайтыны жазылады.
Құжат незізінде басылымдық қалыпта болады. Басылымдық қалып толық түрде
1С:Кәсіпорын енгізген тілмен қалыптастырылады. Бұл 1С:Кәсіпорын жүйенің
сондай сәттілігінің бірі. Құжаттың басылымдық қалпы – бұл нақтылық есеп,
құжаттың ашық қалпын қалыптастыратын және осы құжаттағы ақпараттың
иемденуі. Басылымдық қалыпты қалыптастыруды үйрену үшін сізге есеп бөлімін
оқу қажет. («Кесте» объект)
Құжатта басылымдық нысандық бірнеше шаблоны болуы мүмкін. Енгізілген
құралдың тілімен қолданылатын басылымдық нысандағы шаблондар құралуы қажет.

Басылымдық нысанның шаблоны жалпы болуы мүмкін. Бұл бізге бір шаблон
арқылы бірнеше құжаттар түрін басып шығаруға мүмкіндік береді. Яғни жалпы
кесте конфигурация үшін жаһанды болып табылады және әрбір модулде
қолданылуы мүмкін. Конфигурациялық түрдің мысалы ретінде «Құжаттың
қозғалысы туралы есеп» басылымдық нысан ретінде болуы мүмкін.
Құжаттардың жүргізілуі.
Кейбір құжаттар жүргізілуі мүмкін. Қолданушы тұрғысынан құжатты жүргізу
оны «іске кіргізу» деген мағынаны білдіреді. Программистер тұрғысынан
құжаттарды жүргізу кезінде құжаттарды жүргізу модулі жұмыс істейді. Осы
құжатты жүргізу кезінде барлық істер анықталады. Мысалы «жұмысқа алу
жөнінде бұйрық» жүргізу кезінде бұл құжаттың модулі жұмыс істейді.
Құжаттар реквизиті.
Құжаттың әрбір түрі көп жолдық бөлімдерде шексіз реквизиттер саны болуы
мүмкін. Құжат үшін енгізу нысаны – экранды диалог құрылады. Құжат үшін
құрастыру кезінде жалпы мінездемелер сұранады; құжат нөмірінің ұзындығы
және т.б. барлық құжаттар нөмірімен, күнмен, уақытпен мінезделеді.
«Шапка» термині – жеткілікті түрде шартты және құжаттың қағаздық
бланкасының жоғарғы бөлігінде орналасқан құжаттардың реквизиттерінде ғана
емес жатуы мүмкін. Сондықтан жалпы жағдайда бастамасы бөлімнің реквизиті
болып, құжатта бір рет кездесетін әрбір реквизит табылады. Құжаттың
кестелік бөлімі бір түрлі ақпаратты жолдар тізімін ұсынады. Мысалы жоғарыда
айтылып кеткен төленуге шоттардың кестелік бөлімі – бұл төленуге тиісті
қызметтер мен тауарлар түрі. Құжаттың құрылымы 1С:Кәсіпорын 7.7 тек қана
бір кестелік бөлімді қамтуы мүмкін.
Конфигураторда құжаттарды құру кезінде құжаттың жеткілікті санының жалпы
реквизиттері құрылуы мүмкін. Мұндай реквизиттер бір рет құрылса, онда ол
барлық құжаттарға ашық болады. Жалпы реквизиттерді құжаттар қалыпына
орналастыруға болады, жалпы реквизиттер мағынасына 1С:Кәсіпорын жүйесіне
кірістірілген тіліне назар аударуға болады. 1С:Кәсіпорын жүйесімен жұмыс
істей отырып қолданушы жалпы құжаттар реквизиттер мағынасы бойынша құжаттар
журналдарын таңдауды жүргізу мүмкін.
Құжаттар журналы.
Барлық құжаттар журналдарда сақталады. Құжаттар журналы – бұл жай
қағаздық папканың электронды аналогы. Экранда журнал кесте түрінде болады,
жолдар құжат болып табылады. Мысалы: сіздер кадрлік бұйрықтар журналын құра
аласыз, онда «жұмысқа қабылдау бұйрығы жөнінде»; «жұмыстан босатылу жөнінде
бұйрық»; «кадрлық аударым». Бұл журналмен қолданушы – кадршы жұмыс істейді.
Немесе банктік құжаттар үшін жеке журнал бастауға болады, оған «Төлемдік
тапсырыс» және т.б. құжаттар кіруі мүмкін.
Құжаттар журналы құжаттарды көру үшін арналған. Құжаттың әрбір түрі
белгілі бір журналға жатқызылуы мүмкін. Құжаттар журналының өзі жүйеге жаңа
мәліметтерді кіргізбейді, бір немесе бірнеше құжаттар тізімін көру құралы
ретінде қызмет етеді. Әр түрлі құжаттар үшін бір журналды көрсетуге болады,
бұл журналдарда құжаттарды топтастыруға көмектеседі. Құжатпен тағайындалған
журналды ауыстыруға болады. Мысалы, «Қоймалық құжаттар» журналы құрылуы
мүмкін, ол барлық кіріс үстеме қағаздарын және шығыс үстеме қағаздарын
қамтуы мүмкін. Құжатпен тағайындалған журналды өзгертуге болады.
Журнал үшін журнал графалар анықталуы мүмкін. Яғни берілген журналға
жатқызылатын құжаттардың әр түрлі түрінің реквизиттерін көру ыңғайлылығы
үшін. Құжаттармен жұмыс істеу үшін әдейі құрылған жалпы журналдар құрылуы
мүмкін «жәй» құжаттар журналынан қолданушының құжаттарды мағынасы бойынша
таңдау мүмкіндігі болып табылады. 1С жүйесінде журналдар 3 түрлі болады:
қарапайым, жалпы және қосымша. Қарапайым журнал құжаттардың белгілі түрін
сақтау үшін арналған. Құжат сонымен қатар, қосымша журналға қосылуы мүмкін
және ол бір уақытта 2 журналда тіркелуі мүмкін. Қосымша журналдар бір
нешеу болуы мүмкін. Жалпы журнал құжаттардың барлық түрлерін көрсетеді.
Құжаттар журналында көрінетін бағаналар баптауға болатын экранды қалпы
бар. Сонымен қатар құжаттардан ақпараттарды қарастыруға мүмкіндік беретін
қосымша бағаналарды құруға болады.Мысалы: Бұйрықтар, кадр журналында әрбір
құжат қай қызметтерге қатысты екенін бірден көруге ыңғайлы, ол үшін журнал
графасы қызметкер құрылады.

Құжаттарды басқа обьектілермен салыстыру.

Өзіндік тексеруге арналған сұрақтар:
1. 1С:Кәсіпорын жүйесінің құжаттары қандай?
2.Бағдарламаның құжаттары қалай қалыптасады?
3. Есеп берулердің қағидалары?
4.Ақпаратты алмасу қалай жүргізіледі?

2- модуль: Стандартты есептер.Есепті ұйымдастыру. Реттелетін есептілік.
Сервистік мүмкіндіктер.

Тақырып 5. Стандартты есептер

Дәріс сұрақтары
1. Есеп берудің тағайындалуы
2. Регистрлердің тағайындалуы
3. Тауарларды сату

Есеп берудің тағайындалуы
Есеп берулер МБ-нан ақпараттарды алу үшін арналған. Есеп берулер
құжаттарға ұқсас, тек бұл обьектілер әртүрлі қызметтерді атқарады. Құжаттар
мәліметтер базасына ақпараттарды енгізеді, есеп берулер нәтижесінде
шығарады.

Есеп беру құрамы.
Пайдалану экранда көріп отыратын 1С жүйесіндегі кез-келген есеп беруде
экранды нысан – Диалог бар. Диалогта пайдаланушы әдетте есеп беруде
нысандануының параметрлерін белгілейді. Мысалы: уақыт кезеңділігі. Сонымен
қатар есеп беруде әдетте бір немесе бірнеше қағазды нысандар-кестелер
болады. Кестелер арқасында есеп беру қағазға басылып шығады. Есеп беру
қалыптасуының алгоритмі енгізілген түрде 1С есеп беру модуліне жазылады.
Мысалы: кезең ішінде алынған қызметкерлер кадрлік есеп беру үшін бастапқы
және соңғы екі алаңды экранды қалып қажет. Екі алаңда «мерзімі» түрінде
болады. Есеп беру модулі қызметкерлер анықтамаларынан қажетті адамдарды
анықтап және оларды кестеге шығару керек.

Секциялар. 1С фирмаcы есеп берулерді қалыптастырудың мықты құралы –
секцияларды ойлап шығарды. Секция – бұл нақты шығаруға арналған кесте
ауданы. Мысалы әрбір қызметкер үшін шығаруға мүмкіндік беретін қызметкерлер
бойынша есеп беруде «Қызметкер» секциясы болады. Секциялар көлденең немесе
тігінен болуы мүмкін. Сонымен қатар көлденең және тігінен қиылысқан
секцияларды да шығаруға болады.

Қалыптасқан есеп беру тәртібі
1С:Кәсіпорын жүйесінде есеп беру толығымен активті обьектілер болуы
мүмкін. Яғни бұл дегеніміз, мысалы қызметкерге шырт еткізіп осы қызметкер
нысанын ашып немесе тек қана осы күні қызметкер бойынша есеп беруді одан да
нақтырақ қалыптастыруға болады. Бос есеп берулерден бірден нақтырақ есеп
беруге көшуге және әрбір соммадан бастап нақты өткізілуін қайдан келгенін
білуге мүмкіндік беретін бұл жүйе бухгалтерлер үшін өте ынғайлы. Бұл үшін
Расшифровка ұяшығының және ОбработкаЯчейкиТаблиц процедурасының
ерекшеліктерінен берілген.
Есеп берулер нәтижелерді шығарады деп осы бөлімнің ең басында айтылса
да, шын мәнінде кестелер арқасында МБ-на ақпаратты енгізуді ұйымдастыруға
болады. Бұл күрделі қалып мәліметтер енгізуге керек болғанда өте ыңғайлы.

Регистрлердің тағайындалуы
Регистрлер – бұл оперативті мәліметтердің жиналуына және құрама ақпарат
алу үшін қажет.
Мәліметтер регистрлерге құжаттарды өткізгенде ғана қосылады.
Регистрлердегі мағлұматтар есеп берулерді қалыптастыру кезінде қолданылады.
1С:Кәсіпорын жүйесінде регистрлерді қолданудың классикалық схемасы
келесідей көріністе болады: Құжаттар => Регистрлер =>Есеп берулер

Өлшемдер және ресурстар
Регистрлерді жобалау кезіндегі ең басты мәселе – оның құрылымын анықтау.
Регистр құрылымы одан қажетті ақпаратты оңай өңдеумен алуға болатындай болу
керек.
Регистр өлшемі – бұл ақпараттың сақталуын қажет ететін кескіндер.
Регистр ресурстары – регистрлерде сақталатын санды немесе соммалы
мәліметтер.
«Тауарлар қалдығы» регистрінде әрбір қоймадағы әрбір тауардың бағасы мен
саны жайында ақпарат болсын делік. 1С:Кәсіпорын жүйесінің идеологиясында
мұндай регистр бір осінде қоймалар, екіншісінде – тауарлар, ал нақты қойма
және нақты тауар қиылысында тауар саны және тауар бағасын көрсететін
цифрлар орналасқан, тікбұрышты координат жүйесі түрінде болады.

[pic]

Регистр: Тауарлар қалдығы
Өлшем: Тауар, қойма
Ресурстар: Саны, бағасы

Енгізілген тіл арқасында біз оңай жауап ала аламыз:
- нақты бір қоймадан нақты тауар қалдығы;
- барлық қоймалардағы нақты тауар қалдығы;
- нақты бір қоймадағы барлық тауарлар бағасы регистрлер қозғалысы.

Регистрлер қозғалысы
ТауарларҚозғалысы регистрі кесте түрінде келесідей көрсетіледі:

| |Тауар |Қойма |Саны |Бағасы |
|Кіріс |Тауар4 |Қойма1 |15 |200 |
|Шығыс |Тауар4 |Қойма1 |10 |100 |
|Кіріс |Тауар4 |Қойма1 |5 |50 |
|... |... |... |... |... |

Бұл кестенің бір жағы «қозғалыс» деп аталады. Регистрде құжаттар
өткізілген кезде ғана құрылады. Регистрлерде өлшемдер мен ресурстардан
басқа реквезиттерді де құруға болады. Реквизиттер – бұл қозғалыс пен бірге
жүретін мағлұматтар. Енгізілген тіл әдістемесінің арқасында реквизиттерінің
берілген мәндерімен қозғалысты іріктеуге болады.

Регистрлер түрлері. 1С:Кәсіпорын жүйесінде регистрлердің екі түрі
қолданылуы мүмкін: қалдық регистрлер және айналым регистрлер. Олардың
айырмашылықтарын атауынан білуге болады және сақталатын ақпарат мінезінде;
қалдықтар регистрлерде әрқашан құралдардың соңғы жайының ақпараттары
сақталады, ал айналымдар регистрлерінде қол жеткізілген жылдық ақпараттар
сақталады. Егер регистрлерден ағымдағы уақытта бір заттың қалдығын тез алу
керек болса, онда қалдықтар регистрлерін жасау керек. Егерде кезең ішіндегі
бір нәрсенің кірісі немесе шығысының регистрлері тез арада алу үшін айналым
регистрлерін жасау керек.

Қалдықтар регистрі
Мысал ретінде өндіретін немесе кәсіпорын сататын тауар сатып алушылармен
өзара есеп-айырысудың қадағалауын алайық. Кәсіпорын және өзара сатып
алушының өзара қарыздары туралы тез арада ақпарат алу үшін әрбір сатып
алушы үшін қарыз сомасы сақталатын «өзара есеп-айырысулар» регистрі қажет.
Шаруашылықтар операцияның аяқталуымен байланысты регистр қалпы сәйкесінше
өзгеріп отырады, өзара есеп-айырысулардың ағымдағы жағдайын көрсетіп
отырады. «Өзара есеп- айырысулар» регистрі – бұл қалдықтар регистрі.

Айналымдар регистрі
Дегенмен «өзара есеп-айырысулар» регистрінен белгілі уақыт аралығында
берілген сатып алушы мен сатып алынған сатылым көлемі жағдайында ақпаратты
оңай ала аламыз. Осы сатып алушыға қатысты барлық қозғалысты талдап, содан
кейін сатылымның жалпы сомасын анықтауға болады. Бірақ бұл ақпараттарды
бұлжытпай алу керек болғанда, (мысалы, келісім-шарт бойынша сатылымның
белгілі бір көлемде сатып алушыға шегерімдер беріледі) мұндай әдіс, әрине
келмейді.
Мұндай жағдайда мәселенің шешілуі – айналымдар регистрін қолдану. Бұл
регистрде оны «Сатып алу көлемі» деп атаймыз – қиылысында сатып алушылардың
сатып алу көлемі (сатып алушылар айналымы) туралы ақпарат сақталынады.
Күн, апта, ай және тағы басқа ақпараттың қандай кезеңділікте жилуын,
айналымдарды тіркеу барысында көрсетуге болады.
Сонымен, шаруашылық операцияларды жасау барысында «Өзара есептесу»
тіркеуінің жағдайын ғана емес, сонымен қатар «Сатып алатын көлемінің»
тіркеуін де өзгерту қажет. Клиенттің әрбір сатып алу барысындағы сатып
алынған нәрсесінің сомасының ақпаратын осы тіркеуге кіргізеді. Нәтижесінде
«Сатып алатын көлемнің» тіркеуінде клиенттің жалпы сатып алатын көлемінің
ақпараты әрқашан жиналып отырады.

Тауарларды сату
1. «Қазақстан үшін 1С:Бухгалтерия 8.0»-де тауарларды сату
операцияларының есеп айырысуы автоматтандырылған. Сату
операцияларының бейнеленуін мысалыға келтіріп көрейік.
Тауарларды жүзеге асыру «ТМҚ және қызмет көрсетуді жүзеге асыру»
құжатымен толтырылады. «Сатып алушылар төлем шоты» құжаты негізінде «ТМҚ
және қызмет көрсетуді іске асыру» құжатын енгізуге болады.

1.«Сатып алушылар төлем шоты» құжатының тізімінен алғашқы құрылған
құжатты белгілеп алып, мына батырмаға [pic] басыңыз (немесе тышқанның оң
жақ батырмасын басып жаңадан шыққан меюдің ішінен «Негізгісін») таңдап
алыңыз. Көрсетілген тізімнің ішінен «Реализация ТМЗ и услуг» таңдап алыңыз.

[pic]

2.Автоматты түрде жаңа құжат «Тауар және қызмет көрсетуін жүзеге асыру»
құрылады. Құжатта берілген «Сатып алушылар төлем шоты» құжатының негізінде
барлық реквизиттер және сатылған тауар бойынша мәліметтер толтырылған.
(«Тауарлар» қыстырмасында)

[pic]

3. Құжатты өткізу үшін «Тауар және қызмет көрсетуін жүзеге асыру»
құжатының қалыбында командалық жолда [pic] батырмасын басыңыз.
4. «Тауар және қызмет көрсетуін жүзеге асыру» құжатының қалыбынан «Шығын
төлем қағазы» қағаз құжатты басып шығаруға болады. Ол үшін құжаттың
қалыбының төменгі жағындағы «Шығын төлем қағазы» батырмасын басыңыз.

[pic]

5. «Тауар және қызмет көрсетуін жүзеге асыру» құжатының қалыбында
«Жабу» батырмасын басу керек.

Өзіндік тексеруге арналған сұрақтар:
1. 1С:Кәсіпорын жүйесінің стандартты есептері қандай?
2. Стандартты есептер қалай қалыптасады?
3. Есеп мәліметтері қалай қорытындыланады?

Тақырып 6. Ақша қаржыларымен операциялар есебі.
Дәріс сұрақтары
1. Шот және шоттар жоспары
2. Операциялар және өткізгіштер
3. Бухгалтерлік қорытындылар
4. Сатып алушыға шот көрсету

Шот және шоттар жоспары

1С:Кәсіпорындағы шот кәдімгі бухгалтерлік шотқа сәйкес келеді. Шоттардың
жиынтығы шоттар жоспарын құрайды. Кәсіпорында бір уақытта бірнеше шоттар
жоспарын қолдануы мүмкін. Шоттың коды және атауы болады. Шоттың кодының
ұзақтығы мен құрылымы конфигурация кезінде құрылады, мысалы ##.##
Конфигуратор режимінде берілген шоттарды қолданушы режимінде түзетуге
болмайды..
Субшот.
Шоттарда субшоттар болуы мүмкін. 1С:Кәсіпорын жүйесінде субшоттар өте
күрделі құрылымда жүргізілуі мүмкін: субшотта, өзінің кезегінде,
«субсубшот» болуы ықтимал және т.с.с.
Шот үлгісі: активті/ пассивті/ активті – пассивті.
Активті шотқа дебет бойынша сома шот бойынша қалдықты көбейтеді
(дебеттік қалдық). Пассивті шотқа дебет бойынша сома шот бойынша қалдықты
азайтады (кредиттік қалдық). Активті – пассивті шотқа қалдық бүктелуі
немесе жойылуы мүмкін. Жайылған қалдық бір уақытта шоттың дебеті мен
кредитінің қалдығының бар екендігін білдіреді.
Аналитикалық есеп (субконто және субконтоның түрі)
Кәсіпорынның құралдарының қозғалысы мен бар екендігі туралы ақпарат алу
үшін, аналитикалық есеп жүргізу тағайындалған.
Субконто. 1С:Кәсіпорындағы аналитикалық есептің объектілерін белгілеу
үшін субконто термині қолданылады. Субконтоның болуы бухгалтерлік есептің
шотында кәсіпорынның қаражаттарының жиналуына ақпаратты бөлшектеп, ашып
көрсетуге мүмкіндік береді. Осындайымен субконто субшоттарға ұқсас – олар
бір шоттың ішінде қорытындының кішкене градациясын белгілі бір белгі
бойынша алуға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, аналитикалық есеп жүргізіліп
жатқан жерде барлық шоттар бойынша аналитикалық есептің бір объектісі
бойынша қаражаттардың қозғалысын субконто ізін басуға көмектеседі. Мысалы,
нақты негізгі құралдардың қозғалысы.
Субконтоның түрі. Субконтоның мәнінде аналитикалық есептің бір типті
объектілерінің жиынтығы түсіндіріледі. Бір шот үшін субконтоның бірнеше
түрлері бойынша аналитикалық есеп жүргізілуі мүмкін. Мысалы, 10 шот үшін
субконтоның екі түрі бойынша аналитикалық есептің жүргізілуі анықталуы
мүмкін: «Материалдар» және «Қоймалар». Бұл 1С: Кәсіпорында көп мөлшерлі
есептің мысалы болып табылады. Қорытындыны материалдармен қойма тұрғыдан,
сонымен қатар қоймалармен материалдар тұрғысынан, және де барлық
материалдармен және барлық қоймалардан алуға болады.
Сандық есеп.
1С: Кәсіпорынның сандық шотына сандық (табиғи) көріністе қорытынды
ақпарат жиналады. Сандық есепті жүргізу мүмкіндігі аналитикалық есептің
жиынтығымен қолданылады. Бұл жағдайда аналитикалық есептің объектілері
бойынша есеп берудің толық ақпаратын алуға болады, мысалы, қоймадағы
тауарлардың бар екендігі.
Валюталық есеп.
1С:Кәсіпорын жүйесі бірнеше валюталармен валюталық есеп жүргізуге
мүмкіндік береді. Барлық қолданылатын валюталар анықтамасында көрініс
табады. Барлық валюталық шоттарға әрбір валютаға бөлек, сонымен қатар шотты
қоса алғанда қорытынды ақпарат шотта жиналады. Әрбір валюта бойынша
қорытынды ақпарат валюталық түрде және оның базалық валютасының
эквивалентінің шоты бойынша жиналады.
Баланстан тыс шоттар.
Кейбір жағдайда кәсіпорындарда көмекші шоттар балансқа түспеу үшін
оларды қолдану қажет етіледі. Баланстан тыс шоттарға екі жақты жазу ережесі
әрекет етілмейді.
Есепке алудың бөлушісі.
1С: Кәсіпорын жүйесі бухгалтерлік есепті бірнеше кәсіпорындарда бір
ақпараттық базада жүргізілуіне мүмкіндік береді. Ол үшін есепке алудың
бөлушісі қолданылады. Есепке алудың бөлушісі қолданылады. Мысалы «Фирма»,
яғни ол әрбір өткізгішке енгізіледі және әрбір осындай мағынадан
бухгалтерлік қорытындыны алуға болады. Бұл шынайы түрде бірнеше тәуелсіз
баланстарды алуға мүмкіндік береді.

Операциялар және өткізгіштер.
Операциялар, өткізгіштер, корреспонденциялар.
Бухгалтерлік есепте кәсіпорынның шаруашылық қызметін бейнелеу негізінде
операциялар қолданылады. Әрбір операция бір немесе бірнеше өткізгіштен
тұрады. Өткізгіш әрқашанда бір жане тек қана бір операцияға жатады.
Өткізгіштің әрқайсысы, өз кезегінде, бір немесе бірнеше корреспонденциядан
болуы мүмкін. Бірнеше корреспонденциядан тұратын өткізгіштер күрделі деп
аталады. Күрделі өткізгіштерде бір шоттың дебеті бірнеше шоттың кредитімен
корреспонденцияланады немесе керсінше.
Операциялар мен өткізгіштердің қасиеттері
Операцияның келесідей қасиеттері бар: операцияның мазмұны, оның жалпы
сомасы, мерзімі, нөмірі, сонымен қатар конфигурациямен анықталатын басқада
реквизиттер.
Өткізгіштің келесідей қасиеттері бар: дебет шоты, дебет шотының
субконтосы, кредит шоты, кредит шотының субконтосы, өткізгіш сомасы, валюта
мөлшері, валюталық сома, сонымен қатар конфигурациямен анықталатын басқада
реквизиттер.
Операциялар журналы және өткізгіштер журналы.
Операциялар журналы бухгалтерлік операцияларға енгізілген тізімді көруге
арналған. Әрбір операция онда операция жайлы маңызды ақпаратты қамтиды және
ол бір жолда жазылады, олар: уақыты, құжаттың түрі, мазмұны, операцияның
сомасы және т.с.с. Операциялар журналында ағымдағы операцияның өткізгішін
көруге мүмкіндік бар. Операциялар журналында әртүрлі жағдайларды қолдана
отырып, барлық операцияларды таңдап көруге болады. Айталық, мысалы, уақыт
аралық интервалға түскен операцияларды көрінетіндей қылып істеуге болады.
Өткізгіштер журналы енгізілген өткізгіштерді көрудің құралы болып табылады.
Әрбір операция өзінде бір немесе бірнеше өткізгіштерді қамтиды. Өткізгіш
әрқашан бір және тек қана бір операцияға жатады. Өткізгіштер журналында
әртүрлі операцияларға қатысты өткізгіштер көрініс табады.
Операцияларды енгізу режимі.
Операцияларды қолмен енгізгенде барлық мәліметтер қолданушымен
енгізіледі. Осындай үлгідегі операцияларды қолдану стандартты немесе жиі
қолданылатын операциялардың енгізілуін автоматттандырады. Осындай үлгідегі
операция шаруашылық операциялардың шаблонын ұсынады, ол деген кейбір
мәліметтер енгізілді, мысалы, дебет шоты және кредит шоты.
Құжаттарды қолдану шаруашылық операциялардың енгізілуін одан әрі
жеңілдетеді. Операциялардың бұндай енгізілуінде қолданушыға операция жайлы
мәліметтерді толтырып керек емес: ереже бойынша, құжатқа шаруашылық
операция жайлы қажетті ақпарат енгізіледі, ал өткізгіштер құжатты жүргізу
барысында автоматты түрде қалыптасады.

Бухгалтерлік қорытындылар
Негізгі қорытындылармен жұмыс істеу
1C:Кәсіпорын операцияларды енгізу барысында есеп беруді құру барысында
және де басқа мәселелердің орындалуында олардың тез айналуына негізгі
бухгалтер қорытындыны актуалды жағдайда сақтайды. Негізгі қорытындылар
болып қалдықтар және шоттар бойынша айналым және аналитикалық есеп берудің
объектілері табылады, сонымен қатар кез-келген кезеңде өлшенген шоттар
арасындағы айналым.
Басқа қорытындыларды алу үшін әректтерді алдын-ала орындау қажет, олар –
уақытша есептесу немесе сұраныс.
Уақытша қорытындылармен жұмыс істеу (Есептеу әдісі).
Уақытша қорытындылармен жұмыс істеу режиміне қосылу үшін Есептеу әдісін
орындау қажет. Бұдан кейін объект Есептеу әдісін шақыру барысында кез-
келген кезеңге қалдықтар мен шоттар бойынша айналымдарды алуға мүмкіндік
береді.
Сұраныс режимінде жұмыс істеу (Сұранысты Орындау әдісі).
Көп мөлшердегі қорытындыларды әртүрлі салалардан алу үшін «Бухгалтерлік
Қорытындылар» объектісі сұраныспен жұмыс істеу режиміне ауыстырылады. Бұл
режимге ауысу үшін қосымша әдіспен орнатылған сұраныс арқылы алынған
қорытынды құрамы параметрінде СұраныстыОрындау әдісі шақырылады. Бұл
әдістің орындалуы мәліметтерді таңдау және олардың алдын-ала өңделуін
жүзеге асырады.

Сатып алушыға шот көрсету.
Тауар сатып алушы шотын көрсету және басылған қалып шотын алу үшін
(сатып алушыға көрсету үшін) «Сатып алушының төлеу шоты» құжаты
қолданылады.
1. «Сатып алушының төлеу шоты» тізім құжатын ашыңыз. Ол үшін «Негізгі
қызмет» мәзірінен «Сату» пунктін таңдап алыңыз, ал онда – «Сатып алушының
төлеу шоты» пунктін [pic] батырмасын басу арқылы «Сатып алушының төлеу
шоты» жаңа құжатын құрыңыз (немесе «Insert» пернесін басыңыз немесе
«Әрекет» - «Қосу» мәзірін таңдаңыз). Құжат реквизитін, суретте қалай
көрсетіліп тұр, сондай белгілермен толтыру керек.

[pic]

2. «Банктік шот» реквизитін толтыру үшін, (ТОО «Авто – Альянс» ұйымы үшін)
банктік шот ұйым тізіміне жаңадан есеп айырысу шотын қосыңыз. Ол үшін
«Банктік шот» алаң құжатына таңдау [pic] батырмасын басыңыз, онда «Банктік
шот» тізімі ашылады. [pic] батырмасын баса отырып, жаңадан қойманы қосыңыз
(немесе «Insert» пернесін басыңыз «әрекет» - «Қосу» мәзірін таңдаңыз).
«Банктік шот элементі» формасында суретте қалай көрсетіліп тұр дәл солай
реквизит белгісін толтырыңыз.
[pic]

3. Банк жайында ақпарат толтыру үшін, жаңадан ОАО ТұранӘлемБанк филиалын
банк тізімдеріне қосыңыз. Оны орындау үшін, жаңа элементті қолымен құру
немесе банк классификаторынан таңдап алу («Банк классификациясын қосу»
батырмасы).

[pic]

4. Барлық реквизиттерді толтырғаннан кейін «төлеу шоты» құжат формасының
төменгі бөлігінде «жазып алу» батырмасын басыңыз.
5. Қолмен теру шот формасын алу үшін құжат формасының төменгі бөлігінде
«Төлеу шоты» немесе «Печать» батырмасын басыңыз.

[pic]

Ұйымның есеп айырысу шотына сатып алушыдан ақша қаражаттары түсуі.
Ұйымның есеп айырысу шотына ақша қаражаттарының түсуі «Қазақстан үшін 1С:
Бухгалтерия 8,0» «Төлеу тапсырмасы (кіргізілген)» құжатында көрсетіледі.
1. «Төлеу тапсырыс» тізімін ашыңыз. Ол үшін «Банк және касса» мәзірінен
«кіріс төлеу тапсырысы» пунктін таңдаңыз.
2. Ашылған төлеу тапсырысы тізімінде «Төлеу тапсырысы (кірген)» жаңадан
құжат құру. Ол үшін [pic] батырмасын басыңыз (немесе «Insert» пернесін
басыңыз немесе «Әрекет» - «Қосу» мәзірін таңдаңыз). Құжат реквизитінде
белгілерді толтырғанда, суретке қарап, дәл солай толтырыңыз.

[pic]

3. Құжаттардың төменгі бөлігінде бухгалтерлік есеп шоты автоматты түрде
толтырылады – бұл контрагентпен есеп айырысу шоты, 1040 шотымен кредит
бойынша корреспонденттеледі. Егерде аванс шоты көрсетілсе, мысалы, 3510
«Қысқа мерзімді алынған аванс», - онда құжат жүргізілгенде, есеп айырысу
жағдайы келісім шартта анықталады және түскен төлем автоматты түрде төлемге
және авансқа бөлінеді. Егер де аванс шоты көрсетілмесе онда барлық төлем
сомасы есеп айырысу шотында кетеді. Мысалы: 1210 шоты «Жабдықтаушылар мен
сатып алушылардың қысқамерзімді дебиторлық қарыздары». Екі шотты да
толтырылған күйінде қалдырыңыз.
4. «Ақшалық құралдардың қозғалыс статьясы» реквизитін толтыру үшін сәйкес
статьяны ақшалық құралдардың қозғалыс статьясының тізіміне қосу керек.
[pic]

5. «Төлем тапсырысын кіріске алу» құжатының жоғарғы оң жағында «Төленді»
жалауша орналастырыңыз. Жалаушаның оң жағындағы күн – бұл шаруашылық
операциядағы ақпараттық базада тіркелетін күн.
6. «Төлем тапсырысын кіріске алу» құжатын жүргізу үшін және құжатты
жабу үшін, құжаттың оң жақ төменгісінде орналасқан «ОК» батырмасын
басыңыз.

Өзіндік тексеруге арналған сұрақтар:
1. Ақша қаражаттары қандай шоттарда есептеледі?
2. Есеп құжаттары қалай қалыптасады?
3. Ұйымның ақша қаражаттарын шотта көрсету қалай жүргізіледі?
4. Қосымша ақпаратты тіркеу қалай жүргізіледі?

Тақырып 7.Сауда операцияларының есебі
Дәріс сұрақтары
1. 1С:Кәсіпорын жүйесінің тұжырымдамасы
2. Жүйе (объекті) түсінігінің қысқаша сипаттамасы
3. Бағдарламаның объектілерімен жұмыс істеу дәйектілігі

1С:Кәсіпорын жүйесінің тұжырымдамасы
1С:Кәсіпорын кәсіпорынның қызметінің автоматизацияланған жан-жақты
жүйесі болып табылады. Өзінің жан-жақтылығына байланысты «1С:Кәсіпорын»
жүйесі қоймадағы қорларды есепке алудың әртүрлі схемаларына, өзара
есептесулерге, есеп айырысу шотындағы және кассадағы қаражаттарға,
несиелерге, консигнацияларға және тағы басқаларға келтірілуі мүмкін.
Бағдарламаны қосқаннан кейін жұмыс істейтін аймақтың терезесінен Windows
операциялық жүйесінде жұмыс істейтін, кез-келген бағдарламаның терезесінде
бар элементтерді көруге болады.
1. Бағдарламаның тақырыбы – Конфигуратор режимінде анықталатын
ақпараттық базаның атауын көрсететді.
2. Бас менюдің пункттері – командалар тобы болып табылады, ал олардың
әрқайсысы әрекетке немесе объектіге сәйкес келеді.
3. Стандартты құрал-саймандар панелі – файлдармен жұмыс істеу құралдарын
және жүйенің объектілерін құрайды.
4. Бухгалтерия командасының құрал-саймандар панелі – бухгалтерлік есепте
жиі қолданылатын құралдарды шақыратын құралдар жиыны.
5. Жұмыс столы – бағдарламаның объектілерінің терезелерімен жұмыс
жасалып жатқан кеңістік.
6. Терезелер панелі – жұмыс негізінде ашық тұрған терезелердің атын
көрсетеді.
7. Жолдың қалпы – бағдарламамен жасалынатын әректтердің ағымдағы
ақпараттарды бейнелейді.

Жүйе (объекті) түсінігінің қысқаша сипаттамасы.
Константтар. Жүйеде ақпараттың тұрақты және шартты-тұрақты жұмыс
істеуіне «Константа» типіндегі объектілер қолданылады. Әдетте мынандай
константалар енгізіледі, олар: «Кәсіпорынның аты», «ҚҚС ставкасы», «Бас
бухгалтердің аты-жөні», минималды еңбек ақының мөлшері және т.б.
Жүйеде константаның шексіз мөлшері сипатталуы мүмкін.
Анықтамалар. Бір типті объектілердің мәліметтерін сақтауға арналған, ал
олар құжаттарды толтыру мен аналитикалық есепті жүргізу барысында
қолданылады. Әдетте анықтамалар болып негізгі құралдардың, материалдардың,
мекемелердің, валюталардың, әріптестердің және басқалардың тізімі табылады.
Құжаттар. Кәсіпорында болып жатқан кез-келген оқиғаларды көрсетеді,
сонымен қатар есептеуді және мәліметтерді басқаруға құжаттар қолданылады.
Негізінде құжаттардың келесідей түрлерін енгізеді, олар: «Төлем үшін шот»,
«Шығындық тіркеме қағаз», «Ішкі орын ауыстырудың тіркеме қағазы» және т.б.
Әрбір құжат визуалды түрде көрініс табады және де тақырыптың және бөлімнің
көп жолды реквизиттерді шексіз көлемінен тұруы мүмкін. Сонымен қатар, құжат
әдетте баспалы қалыпта иеленеді, ал ол «қағаздай баламада» болып келеді.
Барлық құжаттар нөмірмен, мерзіммен және уақытпен сипатталады. Құжаттың
қасиеті болып, оның бухгалтерлік операцияны автоматты түрде қалыптастыру
мүмкіндігі табылады. Бұндай операция құжатқа жатады.
Журналдар. Құжаттарды қарау үшін жүйеде журналдар механизмі
қарастырылған. Құжаттың әрбір түрі белгілі бір журналға жатқызылуы мүмкін.
Журналдың негізгі белгіленуі-бұл құжаттардың тізімінің бірнеше түрлерін
көру болып табылады. Мысалы, «ТМЦ-ны сатып алу» журналы шығуы мүмкін, ал
онда ТМЦ-ның түсуі бойынша құжаттар бар.
Бухгалтерлік шоттар. Бухгалтерлік шоттар бухгалтерлік есептің шоттар
жоспарын сақтауға арналған, яғни кәсіпорынның қаражатының синтетикалық
есебінің объектісі. Конфигурацияның базалық үлгісіне кіретін бухгалтерлік
шоттардың қасиеттері қолданушымен өзгертілмейді. Қолданушы сонымен қатар
шоттар жоспарына қосымша шоттар енгізе алады.
Субконто. Субконто термині бухгалтерлік шоттар бойынша аналитикалық
есепті жүргізу үшін енгізілген. Субконто ретінде кәсіпорында аналитикалық
есеп жүргізілетін объектілер шығады, олар: негізгі құралдар, мекемелер,
тауарлар және т.б. Субконтоның әрбір түрі өзінің анықтамасына ие, мысалы,
«негізгі құралдар» Субконто түрі «Негізгі құралдар» анықтама типін алады.
Операциялар және өткізгіштер. Бухгалтерлік есептегі қаражаттардың
қозғалысы операциялар және өткізгіштер түрінде жазылады. Операция
бухгалтерлік есептегі кәсіпорында болған шаруашылық операциялардың толық
бейнесі болып табылады. Ол бірнеше өткізгіштерден тұруы мүмкін. Өткізгіштер
операциялардан бөлек қолданылмайды.
Әрбір өткізгіш бір және тек қана бір операцияға жатады. Мысалы, түскен
аванстың операциясы екі өткізгіштен тұрады-есеп айырысу шотына
қаражаттардың есептелуі және түскен аванс бойынша ҚҚС-н есептелуі.
Өткізгіштер және операциялар журналы. Барлық бухгалтерлік операциялардың
тізімін көруге операция журналы қолданылады.
Өткізгіштер журналы жалпы тізім түрінде бар операциялардың өткізгішін
көруге мүмкіндік береді.
Қорытындыны есептеу кезеңін орнату
Қорытындыны есептеу кезеңі – бұл уақыт кезеңі, оған әдетте кәсіпорынның
қызметі жөнінде мәліметтер беру қажет. Жұмыс кезеңі бағдарламада «Сервис»,
«Бухгалтерлік қорытындыларды басқару» менюі арқылы орнатылады. Кварталды
таңдап алу керек, оған есепке алудың белгілі бір уақыты жатады, содан соң
«Есеп айырысуды орнату» батырмасын басу керек.
Жұмыстың уақытын орнату «Сервис», «Параметрлер», «Жалпы» менюінде
орнатылады. Қалдықтарды енгізу уақыты бастапқы есепке алудың уақытынан аз
болуы керек.
Есеп берулер және өңдеулер. Есеп берулер әртүрлі ақпараттарды алуға
қолданылады. Есеп берулер бухгалтерлік қорытындылардың талдауы мен
қаражаттардың қозғалуында (айналым-қалдықтық ведомосі, журнал-ордер және
т.б.), сонымен қатар салықтық инспекцияларға және басқа да инстанциялардың
мәліметтерін қалыптастыруда қолданылады (баланс, салықтық есеп беру).
Өңдеулер әртүрлі сервистік немесе регламенттік әрекетін орындалуы үшін
қолданылады.

Бағдарламаның объектілерімен жұмыс істеу дәйектілігі.
Бағдарламадағы жұмыстың негізгі кезеңдері:
1) Константаны толтыру. Константа тізімі бағдарламадағы қолданылатын
және айқын барлық константадан тұрады. Тізімнен әрбір константаға үш
параметр анықталады.
- константаның коды;
- константаға түсінік болып табылатын, константаның аты;
- қалыптасқан үлгі бойынша константаның мағынасы ( жол, сан, уақыт
және т.б.)
2) Қалдықтарды есептеу және кіргізілген қалдықтардың енгізілген
мерзімдегі кезеңін орнату.
3) Кәсіпорынның шаруашылық есебінің шоттары бойынша бастапқы
қалдықтардың енгізілуі.
Осы кезеңде Операциялар Журналы қолданылады. Қалдықтарды енгізуде 000
жалған шоты қолданылады.
4) Ағымдағы есеп айырысу кезеңіндегі шаруашылық операцияларды енгізу. Ол
үшін Операциялар журналы, Типтік операция және Құжат сияқты
бағдарламалардың обьектілері қолданылады.
5) Есеп берудің көмегімен қорытынды ақпаратты алу.

Мекеме жайлы мәліметтерді толтыру.
Мекеме жайлы мәліметтерге оның атауы, мекен жайы, телефоны, жауапты
тұлғалардың тегі кіреді. Бұл реквизиттер ары қарай жұмыс атқаруға маңызды
болып келеді.
Бағдарламаны қосқаннан кейін экранда мекеменің мәліметтерін қамтитын
терезе пайда болады. Оны сонымен қатар Сервис, Мекеме жайлы мәліметтер
менюін қолдана отырып, экранға шығаруға болады. Осы терезеде 5 жарлықтары
бар, олар: Мекеме, Кодтар, Банк және т.б., олар ақпараттың бес беттерімен
байланысты. Басқа бетке ауысу үшін – жарлықты басамыз.
Бастапқы қалдықты енгізу.
Бастапқы қалдық еркін операция көмегімен енгізіледі. Әрбір шоттың
қалдығына осы шоттың корреспонденциясына 00 «Көмекші» шотымен бір
өткізгіштен енгізіледі. Қалдық есептеудің ең аз обьектілерімен енгізіледі,
яғни аналитикалық шоттар бойынша, егер олар болмаса, онда субшоттар
бойынша, егер бұлар да болмаса, онда синтетикалық шоттар қолданылады.
Өткізгіштің уақыты есептік кезеңнің бірінші күнінен ерте болуы керек.
Мысалы, егер 01.01.2007 жылы калдық енгізілсе, онда өткізгіштің уақыты бұл
саннан ерте болуы керек, яғни, 31.12.2006 ж.
Активті енгізу кезінде баланстың 000 шоты кредитте болады, пассивті
енгізу кезінде – дебетте.
Сальдо толығымен кіргізілген кезде, кезең ішінде 000 шоты бойынша
айналым қорытындысы есеп беруге тең болуы керек, яғни сальдо да 000 шоты
бойынша 0 тең болады. Бұл есеп беруде тексеріледі.

Кәсіпорынның іскер серіктестері туралы мағлұматтар толтырыу.
1.Кәсіпорынның контрагент тізімін ашыңыз. Бұл үшін “контрагенттер”
менюінен “негізгі қызмет” пунктін таңдаңыз.
“Контрагенттер” тізімінде “Жабдықтаушылар” және “Сатып алушылар”
контрагент тобын құрыңыз. “Жабдықтаушылар” тобын қосу үшін форма
тізіміндегі командалық тақтасындағы [pic] батырмасын басыңыз (немесе
менюдан “Действия” – “жаңа топ” таңдаңыз). “Жабдықтаушылар” тобының
атын суретте көрсетілгендей енгізіңіз.

[pic]

“Контрагенттер тобы” қалыпында “ОК” батырмасын басыңыз.
2. “Сатып алушы” контрагент тобының тізіміне “Жабдықтаушылар”
тобындағындай ұқсастықтарды қосыңыз. Енді контрагенттер тізімінде екі топ
“сатып алушылар” және “жабдықтаушылар” құрастырылған, сіздің кәсіпорынның
іскер серіктестерді сол контрагенттерге қосу керек.

[pic]
3. “Жабдықтаушылар” тобына ТОО “Автолидер” жаңа контрагентін қосыңыз.
Бұл үшін топтың атын екі рет шертіңіз және командалық тақташада [pic]
қалыптағы тізім батырмасын басыңыз. (немесе “Insert” батырмасын немесе
менюдан “Действие”- “ Добавить” таңдаңыз). Ашылған терезеде “ негізгі”
қыстырмасында контрагенттер туралы негізгі ақпаратпен суреттегіндей
толтырыңыз.

[pic]

4. “Контрагенттер ” қалыпында астындағы оң жақ бөлігінің “Записать”
батырмасын басыңыз.
“Контрагенттер” формасындағы “Шоттар және шарттар” қыстырмасына
ауысыңыз. Әр контрагентке бір шарт туралы минимум ақпарат әрбіреуіне
толтыру керек. Осы шартта іскр серіктестер қызметшілігінің жағдайлары
осында қойылады. Шарттар тізімінде “Негізгі шарт” атымен шарт
қатыстырылған және “сатып алушылармен ” түріндегі шарты.
[pic]

5. “Контрагенттер шарты” формасын ақпаратты өзгерту үшін ашамыз. Бұл
үшін “негізгі шарт” атымен шартыңыздың атын екі рет шертіңіз( немесе [pic]
батырмасын басыңыз немесе менюдан “Действие”-“Изменить” таңдаңыз). Ашылған
“контрагент шарты” қалыптарындағы суреттегіндей толтырыңыз.

[pic]

6. “ОК” батырмасын “Конртагенттер” қалыпында ақпараттық базада шарт
ақпаратарын сақтау үшін басыңыз және қалыпты жабыңыз.
7. “Конртагенттер” қалыпында ақпараттық базада “Автолидер”
контрагентінің ақпаратарын сақтау үшін “ОК” батырмасын басыңыз және
қалыпты жабыңыз.
8. Ұқсастық ретінде “Сатып алушылар” тобына ЖШС “Промснабтехсервис”
контрагентін қосыңыз және суретте көрсетілгендей сол туралы ақпараттар
толтырыңыз.

[pic]
Өзіндік тексеруге арналған сұрақтар:
1. 1С:Бухгалтерия бойынша контрагенттер қалай енгізіледі?
2. Бағдарламадағы мүмкіндіктер қалай қалыптасады?
3. 1С:Кәсіпорын жүйесінің қорытынды есебіндегі мәліметтер қандай?

Тақырып 8. Өндіріс есебі
Дәріс сұрақтары

1. Ұйымдардың алғашқы мағлұматтарын енгізу

2. Бухгалтерлік есептің үлгі шоттар жоспары
3. Мекеме туралы мағлұмат беру

Ұйымдардың алғашқы мағлұматтарын енгізу

«Қазақстан үшін 1С:Бухгалтерия 8.0»-ді бірінші қосқан кезде ақпараттық
базаның алғашқы толтырылуы автоматты түрде орындалады.
Конфигурациямен жұмыс істегенде бірінші этапында ұйымдар туралы
мәліметтерді, олардың құрылымын және солармен байланысты ақпараттарды
бейнелеуді, яғни – бөлімше, жауапты тұлғалар туралы мағлұматтар және т.б.
енгізу керек. Ұйымдар туралы мағлұматтар «Кәсіпорын»-«Ұйымдар» меню
көмегімен ашуға болатын «Ұйымдар» анықтамасында енгізіледі.
Әрбір ұйымдар үшін қысқа және толық атаулар және ұйымдардың басқа да
мағлұматтарын, яғни ұйымдар шоттарын, контактілі ақпараттарын және т.б.
көрсету қажет. Конфигурациямен әріқарай жұмыс істеуде мағлұматтар
құжаттарда эәне есеп беру қалыптарында автоматты түрде қойылатын болады.
Бірінші кезекте ұйымдардың түрін таңдау керек – заңды немесе жеке тұлға,
және барлық қажетті реквизиттерін толтыру керек.
Кәсіпорын заңды да және жеке де тұлға болатын бірнеше ұйымдардан тұруы
мүмкін. ұйымдардың біреуі басқаларына басты болып табылуы мүмкін. Өзара
есеп айырысу әрбір ұйымдар аттарынан жеке жүргізіледі. Есеп беру
кәсіпорынға кіретін әрбәр ұйым бойынша жеке де, және тұтас кәсіпорын
бойынша да жүргізуге болады.
Мысалы, кәсіпорын «Авто-Альянс» және «Авто-Центр» ЖШҚ ұйымдарынан
тұрады. ЖШҚ «Лито-Альянс» ЖШҚ «Авто-Центр» үшін басты кәсіпорын болып
табылады. Мұндай ақпаратты орнату үшін ЖШҚ «Авто-Центр» ұйымының
карточкасында «басты ұйым» өрісінде ЖШҚ «Авто-Альянс» ұйымын таңдау керек.
Келешекте бұл кәсіпорын бойынша тұтас есеп беруді жинақтауға мүмкіндік
береді.
Құжаттарды мүмкіндіктері бойынша ұйымдарға конфигурациялы түрде бөлу
үшін префикс қарастырылған. Сондай-ақ префикс арқасында белгіленген
префикске сәйкес құжаттарды жекелей нөмірлеу қарастырылды. Мысалы, ЖШҚ
«Авто-Альянс» бойынша құжаттар префиксі АА -; ал ЖШҚ «Авто-Центр » бойынша
АЦ -.
Мұндағы құжаттауда, ЖШҚ «Авто-Альянсқа» байланысты құжат нөмірі
алдында АА- болады
Сондай-ақ, мысалға «Кіріс кассалық ордер» құжатында ЖШҚ «Авто-Альянс»
ұйымының нөмірі келесідей болады: АА – 00001. Ал ЖШҚ «Авто-Центр» құжатынна
тиесілі нөмірдің алдында АЦ- жазылады. Мысалы, «Кіріс кассалық ордер»
құжатындағы ЖШҚ «Авто-Центр» нөмірінің басында АЦ-00001 нөмір жазылады.
Осылайша әрбір ұйым бойынша нөмірлік құжаттау сақталады.
Ұйымдардың бірі «Установить основной» пернесі арқылы құралдар
тақтасындағы ұйымның анықтамалық тізімі негізгі болып табылады.
Маңызды қайта құрылған ақпараттық база «Біздің ұйым» атты негізі болып
құрылған бір ұйымды құрайтын болады.
Келесіде бөлімшелері жөніндегі мәліметтерді енгізу керек. Оларды
келесідей енгізеді: «Предприятие – Подразделения организации».
Ұйымның жауапты жұмыскерлері туралы мәліметтерді «Предприятие» -
«Ответственные лица организации». Жауапты тұлғалар ретінде жетекшілер, бас
бухгалтер және т.б. енгізуге болады, бұлар шаруашылық операцияларды
тіркеуде қолданылады.
Есептік саясат туралы енгізу мәліметтері
Есептік саясат туралы мәліметтер конфигурациясы үш түрге бөлінеді:
- Есептік саясат (бухгалтерлік есеп);
- Есептік саясат (салықтық есеп);
- Есептік саясат (қызметкерлер бойынша).
Есептік саясат (бухгалтерлік есеп).
Бухгалтерлік есепті есептік саясат туралы мәліметтер «Учетная политика»
(Бухгалтерский учет) регистірінде сақталынады, және оларды келесідей алуға
болады: «Предприятие»-«Учетная политика»- «Учетная политика» (Бухгалтерский
учет).
Есептік саясаттың құрылысында сәйкес келетін параметрлер мәндері іске
асады.
«Способ расчета себестоимости производства» атты параметр мәндерінің
құрылысы келесіде қарастырылады «Учет производства». «Учет временных разниц
по налогу на прибыль» параметрлер құрылысы келесі бөлімде қарастырылады
«Учет налога на прибыль».

Бухгалтерлік есептің үлгі шоттар жоспары
Бухгалтерлік есептің шоттар жоспары белгіленген синтетикалық және
аналитикалық шоттармен және № 426 «Қаржылық есеп берудің халықаралық
стнадартымен сәйкес қаржылық есеп беруді құрайтын ұйымдар үшін жұмыс
жоспарын өңдеу бойынша инструкцияны бекіту жөнінде» 22.12.2005 ж. ҚМ
бұйрығына сәкес толтырылған.
Қолданушы жаңа синтетикалық және аналитикалық шоттарын еңгізіп, олардың
келесідей құрылымдарын белгілейді :
- активтік, пассивтік және активті – пассивті шоттарының белгілері;
- шотқа бағындыру баптауы;
- сандық есептің баптауы;
- валюталық есептің баптауы;
- баланстан тыс шоттардың белгілері;
- аналитикалық есептің баптауы.
Аналитикалық есепті баптау - шоттардың құрылымдары ретіндегі субконтоның
түрі. Әрбір шот бойынша аналитикалық есептер субконтоның үш түріне дейін
параллель жүргізіледі.
Шот үшін Шот өткізгішінде қолдануға тыйым салынуы мүмкін, өткізгіште
орындалуында шот жоспарының қалыпы сары түспен белгіленеді.
Салықтық есептің шоттар жоспары (табыс салығы).
Салықтық есептің арнайы шоттар жоспары нормативтік құжаттармен
қарастырылмаған және «Қазақстан үшін 1С:Бухгалтерия 8.0» әдістемелік есепке
енгізудің бөлігі болып табылады. Бұл шоттар жоспары шаруашылық
операциялардың салықтық есепте өзінің бет көрінісін табуы үшін қолданылады.
Сонымен бірге бұл шоттар жоспары күнделікті және уақытша айырмашылықтар №12
«Табыс салығы» мен халықаралық бухгалтерлік есептің стандарттарын қолдану
әдістемелік нұсқауларға сәйкес ҚР-ның Қаржылық министрліктер әкімшілігінің
жиналысымен, 24.01.2005 жылғы №1 Протоколға сәйкес бухгалтерлік есеп пен
аудит сұрақтары бойынша қолданылады.
Салықтық есептегі шоттар жоспары келесідей көрсетіледі: «Кәсіпорын» -
«Шот жоспары» - «Салықтық есептің шоттар жоспары» («табыс салығы).
Субконто түрлері ( бухгалтерлік және салықтық есеп).
Субконтоның конфигурациясында аналитикалық есептің объектілері
көрсетіледі. Субконто түрлерін көптеген бір типті аналитикалық есептің
объектілері көрсетеді.
Бухгалтерлік есеп үшін субконтоның жалпы түрлері қолданылады, оларды
келесі меню арқылы ашуға болады: «Кәсіпорын» – «Шот жоспары» - «Субконто
түрлері» (бухгалтерлік және салықтық есеп).
Салықтық есептегі шоттар жоспарының бухгалтерлік есептегі шот
жоспарларына қарағандағы ерекшеліктер келесідей:
- Салықтық есепте өткізгіштер корреспонденциясыз болып келе алады және
барлық салықтық есептегі шоттар баланстан тыс болып келеді.
- Шоттарды, өйткені көбісі корреспонденция түрінде көрсетіледі.
- Салықтық есептің шоттар жоспарында «Қолайлы және істен шыққан
нәрселер, жұмыс, қызметтер, құқық» атты шот көрсетіледі, және
бухгалтерлік есептегі (жабдықтанушылармен, сатып алушылармен және
т.б.) аналогтық шоттар есебінде рол атқарады.
- Табыс салығына әсер етпейтін (мысалы, шоттар есебінің болмауы жарғылық
капитал, бөлінбеген табыс және т.б.) обьектілердің шоттар есебінде
болмауы.
Субконтаның жаңа түрі «1С:Кәсіпорын 8» әдісімен – «Добавить» пернесін
басу арқылы субконто тізіміне жаңа жазба қосылады. Содан соң субконтоның
жаңа түріне аты жазылуы керек.
Бухгалтерлік есептің салықтық есепке шоттардың сәйкессіздігі келесі
құжат көмегімен құрылады. «БЕ және СЕ сәйкес орнату» («Кәсіпорын»- «Шот
жоспары» - «Бухгалтерлік есеп пен салықтық есепті сәйкес орнату»). Ағымдағы
шоттар сәйкестігінен келесі менюде көруге болады: «Кәсіпорын»- «Шот
жоспары» - «Бухгалтерлік есеп пен салықтық есепті сәйкес орнату».
Параметрлер есебінің баптауы.
Конфигурацияда есепті бастамай тұрып, параметрлер есебін баптау керек.
Параметрлерді баптау орындау үшін келесі менюді қолданады: «Кәсіпорын»-
«Есеп параметрін баптау».
Әрбір есептің бөлімшелері үшін жекелей баптау қарастырылған. Баптау –
бұл барлық ұйымдарды біріктіретін ақпараттық база болып табылады.
«Жалпы» атты қыстырмада конфигурацияның нөмірі автоматты түрде жүзеге
асырылады және «қолмен» түзетуге жарайды.
Сондай-ақ қосымша ақпаратты сақтайтын каталогқа жол көрсетіледі, мысалы
ішкі қайта өңдеулер және т.б.
«Валют» қыстырмасында регламентацияланған есептің валютасы (ұлттық
валюта – теңге) құрылады.
Регламенттелген есептің валютасынан осы валютаға қатынасы бекітіледі.
Мәліметтер бзасына алғашқы құжатты енгізгеннен кейін, регламенттенген
валюта есебі түзетуге жатпайды.
«ТМҚ аналитикалық есебі» қыстырмасында қордағы есепті енгізулер және
сомалық есеп мәліметтері құрылады.
Бухгалтерлік және салықтық есептен басқа, шығындар түрлерін және т.б.
табыстар мен шығыстарды көрсетуге болады.

Мекеме туралы мағлұмат беру
Ең алдымен, программаға мекеме туралы мағлұмат және шаруашылық
қызметінің есебін енгізу қажет.
1.Мекемелер тізімін ашыңыз. Ол үшін “Предприятие” мәзірінен
“организация” пунктін таңдаңыз. Тізімде “Наша организация” атауымен бір
мекеме құрылады.

[pic]

2. Өз мекемеңізге арналған негізгі мағлұмат формасын ашыңыз. Ол үшін
“наша организация” деген жолды екі рет шертіңіз (немесе [pic] батырмасын
немесе мәзірден “Действия” таңдап тізім формасындағы командалық панельден
“Изменить” басасыз).
3. Ашылған терезеге суретте көрсетілгендей етіп, мекеме туралы негізгі
ақпараттарды толтырыңыз.
[pic]

4.Мекеменің заңды мекен-жайын келтіріңіз. Осы ашылған терезеден
“контактная информацияға” ауысу керек. Арнайы диалог терезесін ашып,
мекеменің заңды мекен-жайын суретте көрсетілгендей толтыру керек.

[pic]

5. «Адрес» сұхбаттық терезеде «ОК» батырмасын басыңыз.
6. Ұйымдар туралы мағлұматтарды сақтау және қалыпты жабу үшін
«Организации» қалпында «ОК» батырмасын басыңыз.

Бухгалтерлік есептің есеп саясатының параметрлерін толтыру

1. Ұйымның бухгалтерлік есептегі есеп саясатының параметрлерін
енгізу үшін «Предприятие» менюінен «Учетная политика» пунктін,
одан «Учетная политика (бухгалтерский учет)» пунктін таңдап
аламыз. Есеп саясаты туралы жаңа жазу қосу үшін [pic] батырмасын
(немесе «Insert» пернесін немесе «Действия» - «Добавить» менюін
таңдаңыз) басыңыз. Ашылған терезеде бухгалтерлік есептің есеп
саясатының параметрлерін суретте көрсетілгендей етіп толтырыңыз:
2.
[pic]

2. “OK” батырмасын басу арқылы бухгалтерлік есептің есептік саясатын сақтап
және “Есептік саясат (бухгалтерлік есеп)” қалпын жабамыз.

Өзіндік тексеруге арналған сұрақтар:
1. 1С:Кәсіпорын жүйесіндегі өндіріс есебі қалай қалыптасады?
2. Өндірістік шоттар бағдарламада қалай қалыптасады?
3. 1С:Кәсіпорын жүйесінің өндірістік шоттарды есептеу реті?
4. Өндірістік шоттарды тіркеу қалай жүргізіледі?

Тақырып 9. Негізгі құралдар және материалдық емес активтер есебі.
Дәріс сұрақтары
1. Шаруашылық операцияларды енгізу
2. Ұйым шотының есеп айырысуынан жеткізушіге ақша құралдарын аудару: төлем
тапсырысы

Шаруашылық операцияларды енгізу
1. Операцияларды құжат бойынша енгізу.
Бұл программа есептің әртүрлі бөлімдері бойынша автоматизациялауды
енгізеді. Бұл үшін құжат қолданылады («Құжаттар» менюі).
Құжаттардың бір бөлігі тек алғашқы құжаттарды енгізу, сақтау және теруге
арналған. («Төлем қағаздары», «Шот», «Сенім хат», «Төлем құжаттары»).
Ал құжаттың басқа бөлігі өткізгішті автоматты құруға басқарады.
Оларға келесі құжаттар жатады:
«ОС-тің келіп түсуі», «ОС-ті пайдалануға енгізу», «Кіріс және шығыс
кассалық ордер», «Шығару қағазы», «Материалдардың келіп түсуі», «Өндіріске
материалдарды жіберу», «Еңбекақыны есептеу», «Еңбекақыны төлеу», «Өнімді
тиеу» және т.б.
Әрбір құжат арнайы реквизитті – күні мен нөмірін қамтамасыз етеді және
де нөмір – автоматты түрде жазылады, оны дұрыстауға да болады. Күні де
сәйкесінше жұмыс күнімен қойылып, түзетілуге жатады.
Ескерту! Егер құжат алдында жазылған болса, оны дұрыстауға болмайды. Ол
үшін жаңа құжатты енгізіп, (мысалға, ескісін көшіру арқылы), сосын ескісін
өшіріп тастайсыз.
Қосымша өндірістік ақпаратты, жазу үшін құжатты «Түсініктеме» реквизиті
пайдаланылады.
Кейбір құжаттар бухгалтерлік есептегі объектілердің тізімін қамтитын көп
жолды кесте бөлігін енгізеді. Мысалы, «Материалдардың келіп түсуі» құжаты
келіп түскен материалдар тізімінен, санынан, бағасынан, сомасынан және ҚҚС-
тан тұрады.
«Жалақы есептеу» құжаты қызметкерлер тізімін және еңбекақы мөлшерін
құрайды.
Көптеген құжат өлшемдері сәйкес анықтамалардан таңдалынады. Толтырылған
жолдарды өңдеуге болады.
2. Құжаттар журналы.
Кіргізілген құжаттар – құжаттар журналында сақталады. («Журналы» менюі).

Мысалы: Көшірмелер «Банк» бөлімінде сақталынады, төлеу тапсырмалары
«төлем құжаттары» бөлімінде. Құжаттар реестрін құруға болады («Реестр»
батырмасы), басылымға шығарылады. Барлық құжаттар журналының формалары
«Әрекет ету» батырмасын қосады. «Негізінде енгізу» пункті «Әрекет»
батырмасы 1 құжат түрінен 2-ші түріне ақпаратты көшіреді. Құжат –
негіздеуге курсорды қойып, «Негізге енгізу» пунктін таңдау керек. Шыққан
құжаттар тізімінен керек құжатты таңдау керек , «ОК» батырмасын басыңыз.
3. Есеп айрысу және кассаның операциялар бойынша есеп операциясы төлем
тапсырмаларын қалыптастыру үшін «Платежное поручение» құжаты қолданылады.
«Документы» тізімінде мерзімі, алушы, есеп айрысу шоты, төлем не үшін керек
екені және оның кезегі, жалпы сома, ҚҚС қойылымы көрсетіледі. ҚҚС сомасы
автоматты түрде есептеледі. Есеп айрысу шоты бойынша операцияны есептеу
үшін «Выписка» қолданылады.
Онда мерзімі, ақша құралдарының қозғалысы типтері (ұсынылғанның ішінен
таңдалынады, мысалы: сатып алушыдан түсім, жабдықтаушыға төлем, банкте
қолма-қол алу) төлем белгілеу, корреспонденттік шот, субконто түрі
(анықтамадан таңдалынады), сомасы.
Тізімнен (бар болса) төлем тапсырмасы таңдалынады және келу құжаты (бар
болса) осыдан кейін «Жазу» батырмасын басу қажет, одан кейін «ОК»,
өткізгіштер қалыптасады. Көшірмелерді тез толтыру тәсілі бар. Ол үшін тізім
шаблонынан «Төлеу құжаты бойынша таңдау» батырмасын басу керек.
Осыдан төлем құжатын таңдау үшін диалог ашылады.
Диалог кестесінің үстінде төлем құжатының журналы орналасқан.
Төлем жүргізілген бойынша құжаттарды √ белгіленген белгілейді. Құжатты
таңдау үшін оның үстінен тышқанмен 2 рет басу керек немесе «Толтыру» басу
қажет.
Кестенің астыңғы бөлімінде таңдалған құжаттар көрінеді. Одан кейін «ОК»
басу керек. Осыдан диалог жабылады, көшірме жолдары толтырылады. Үстіңгі
жолды толтыру қалдық (ақша қозғалысының қозғалысы) кассалық операцияларды
есептеу үшін «Кіріс кәсіпорын» және «Шығыс кәсіпорын» құжаттары арналған.
Ордерлерде мерзімі, корреспонденттік шот, ақша құралдарының қозғалысы
(тізімнен таңдалады, мысалы: банктен қолма-қол алу) кімнен алынды және
кімге берілді (анықтамадан таңдалады) негізгі сомасы, салықпен немесе ҚҚС-
сыз. Осыларды жазғаннан кейін өткізгіштер қалыптасады (√ белгісі тұру
керек) кассирдің есеп беруін құру үшін тізімде «Отчеты» есеп беру «Кассалық
кітап» арналған. Кассалық кітап қалыптасқаннан аралық көрсетіледі (күні,
айы, квартал). Сондай-ақ кассалық кітап батырмасы бойынша кассалық
журналдардан кассалық кітапты қалыптастыруға болады.
4. НҚ және МЕА –пен операция есептеу
НҚ және МЕА түскенін есептеу үшін «Аналмайтын активтер» бөлімінде «НҚ
түсуі және МЕА түсуі» құжаттары қолданылады. Құжат шаблонында мерзімді,
жабдықтаушыны, шот-фактураның мерзімі мен нөмірі, келісім-шарт, ҚҚС есептеу
реті (18% ҚҚС үстінен немесе 18% сомадағы ҚҚС немесе табыс салығынсыз)
көрсету керек. Құжаттың кесте бөлімінде «Анықтамадан» НҚ немесе МЕА құнын
НҚ немесе МЕА құнын тандау керек. ҚҚС және жалпы сомасы автоматты түрде
есептеледі. «Жазу» батырмасын басу керек , «OK», «Өткізу» деген сұрақ
шығады «Иә» дегенді басу керек. «Операция журналында» осы құжаттарынан
өткізгіштердің жазылымын көруге болады. Келесі сатып алу кітабында
(«құжаттар», «шот фактура», «сатып алу кітабына жазу») жазып қою керек.
Кіріс құжаттары бағдарламасы негізінде шот фактураны арттыруды ұсынады.
«НҚ тусуі ( немесе МЕА ) құжатын» тандау керек. Құндылардың және төлеу
мерзімін ( олар төленген болса ) кіріс мерзімін көрсету керек. Құжатты
жазғанда «өткізу» сұрағы пайда болады.
Келесі сатып алу кітабына («құжаттар», «шот фактуралар», «сатып алу
кітабына жазу) жазып қою қажет.
Жазу кезінде өткізгіштер істелінеді эксплуатацияға НҚ мен МЕА енгізу
операциясын есептеу үшін біратты құжаттар қолданылады, толтыру реті ұқсас.
Эксплуатацияға енгізілген актіні басуға болады. Сондай-ақ НҚ мен МЕА әрекет
ету мерзімі аяқталғанын шығарып тастау құжаты бар.
5. Материалдармен операция есебі
Материалдардың келгенін есептеу үшін тізімде «Құжаттар», «Материалдар
есебі» бөлімі тандалады, одан кейін «Материалдар түсуі» бөлімі. Кіріс
ордері қалыптасады. Мерзімі, жабдықтаушы, шот фактура мерзімі мен нөмірі,
келісім- шарт, қойма түрі, ҚҚС есептеу реті көрсетіледі. Кесте бөлімінде
«Анықтамадан» материал түрі, саны таендалады. Бағасы, ҚҚС және сомасы
автоматты түрде қойылады.
Одан құжатты жазып өткізу керек. Өндіріске материалдарды жеткізу
бойынша операцияларды есептеу үшін біртекті құжат қолданылады, осыдан сұрау
төлеу қағазы қалыптасады. Онда мерзім номенклатура түрі (өндіріске жіберген
материалдар мысалы, стол) көрсетіледі.
Жұмсау түрі (материалдарды жұмсау) бөлімдері. Кесте бөлімінде
«Анықтамадан» материалдар тандалады, сұраныс саны көрсетіледі, ал
өткізілген саны автоматты түрде қойылады. Құжатты жазып өткізу қажет.
6. Амортизацияны есептеу.
Амортизацияны есептеу үшін «Регламенттер» «Амортизацияны есептеу» құжаты
қолданылады.
Есептеу аралығы (соңғы ай күні) қою керек. Программа амортизация
соммасын есептейді және өткізгіштерді қалыптастырады.
7. Жалақыны беру және есептеу үшін «Құжаттар» тізімінде «Жалақы» бөлімі
тандалады, «Жалақыны есептеу» бөлімшесі есептесу ведомосы осында болады.
АУП жалақысын бөлек ведомосте есептеу ұсынылады. Жалақы бойынша жұмсау
қатынасын есептеу көрсетіледі. «Қызметкерлер» белгісінде кесте көрінеді,
онда біртекті «анықтамадан» қызметкерлер тандалады, жалақы мөлшері
автоматты түрде қойылады, бірақ оны өзгертуге болады. Құжатты жазғанда
өткізгіштер қалыптасады.
Назар аударыныздар! Программа құжат өтті ме, өткен жоқ па, қателер
туралы хабар береді. Жұмысшылар жалақысы бөлек бөлімде есептеледі, 20-23
шотта көрсетіледі, және номенклатура түрі.
Жалақыны төлеу үшін біртекті құжаттар қолданылады. Төлем ведомості
қалыптасады, қызметкерлер тандалады, төленген сомма автоматты түрде
қойылады. Құжаттарды жазып өткізгіштер қалыптастыру.
Берілген жалақы соммасына шығыс кассалық ордер толтыру қажет.
Назар аударыңыз! Айды жапқанда ЕСН есептеу өндіріледі.
8.Айналым бойынша операция есебі.
Дайын өнімді қоймаға шығару және жіберу бойынша операция есебі үшін
«материал есебі» бөлімінде «Қоймаға ДӨ жіберу» құжаты қолданылады. Төлем
қағазы қалыптасады, онда өнім түрі (анықтамадан) саны көрсетіледі, сомасы
автоматты түрде қойылады. Құжатты жазғанда өткізгіштер қалыптасады.
Сатып алушыға шот жазып береді одан кейін өнімді төлеу бойынша
төлеу қағазы толтырылады. («Құжаттар айналым тауар есебі», «Тауар төлеу»
құжаты) құжатты жазғанда өткізгіштер толтырылады. Одан кейін шот-фактура
жазылады және өткізіледі.
Назар аударыңыз! Құрау алдында бұл құжаттарда қойма типін көрсету керек.
«Сервис» тізімінде «Жалпы параметрлер» бөлімінде.
9. Басқа ұйымдардың қызметін есептеу, контрагенттердің қызметін есептеу
үшін, мысалы сумен қамтамасыз ету, тоқпен қамтамасыз ету, мүліктерді жалға
беруді ұсыну, «Құжаттар» тізімінде, «Жалпы белгіленген құжаттар» бөлімі,
«Басқа ұйымдардың қызметі» құжаты қолданылады.
Басқа ұйымдардың қызмет көрсеткені туралы Акт жасалынады.
«Контрагенттер» анықтамасынан орыдаушы таңдалынады. Одан кейін
корреспонденттік шот, субконто, қызмет түрлері, ҚҚС-сыз сома көрсетіледі.
ҚҚС және жалпы сома автоматты түрде есептеледі. «OK» басқанда өткізгіштер
қалыптасады.
10. Айды жабу.
Айды жабу үшін «Регламенттік құжаттар», «Айды жабу» құжаттары
қолданылады. Өнімді айналдырудан қаржылық нәтиже анықталады, кіріске салық
есептеледі.
11. Есеп беру. Есеп беруді қалыптастыру үшін «Есеп беру» тізімі немесе
белгілер «Операция журналында» қолданылады. Бағдарлама кері-қалдықты
ведомості шахматканы, есептеу нәтижесі және субконто, шот кәртішкесі және
субконто, субконто бойынша шот анализі, кассалық кітап, сату бойынша кітап,
сатып алу кітабы, Бас кітап. Аралық тапсыру қажет. Бухгалтерлік және
салықтық есеп құрастыру үшін «Арнайы есеп беру» қолданылады. Аралықты беру
қажет, мысалы қаңтар - желтоқсан 2007ж., содан кейін «Заполнить» батырмасын
басыңыз.

Ұйым шотының есеп айырысуынан жеткізушіге ақша құралдарын аудару: төлем
тапсырысы
Ұйым шотының есеп айырысуынанақша құралдарын есептен шығаруы «Қазақстан
үшін 1С:Бухгалтерия 8.0»-де «Төлем тапсырысы» құжатында бейнеленген.
«ТМҚ және қызмет көрсетуге түсім» құжаты негізінде «Төлем тапсырыс»
құжатын құрыңыз. Ол үшін «ТМҚ және қызмет көрсетуге түсім» құжатының
тізімінен алдында құрылған құжатты белгілеп алып, мына [pic] батырмаға
басыңыз (немесе тышқанның оң жақ батырмасын басып, жаңадан ашылған менюдің
ішінен «На оснавании» таңдаңыз). Көрсетілген тізімнің ішінен «Төлем
тапсырыс» құжатын таңдап алыңыз. Автолматты түрде «Төлем тапсырыс» құжаты
құрылады. Құжатта «ТМҚ және қызмет көрсетуге түсім» құжатының мәліметтері
негізінде барлық негізгі реквизиттер толтырылған. Жетіспейтін реквизиттерді
(«Банк шоты», және «Ақша қаражаттарының қозғалыс құралдар статьясы»),
суретте көрсетілгендей етіп толтырыңыздар:

[pic]

«Төленген» атты жалауды құжаттың жоғарғы бөлігіне бекітіңіз.
Төлем тапсырысының басып шығарылуы.
«Төлем тапсырысы (шығатын)» құжатынан төлем тапсырыссының формасы
компьютерден басып шығару мен банкке тапсыру үшін шығарылады.
Төлем тапсырыссын басып шығарар алдында «Басып шығару» атты қыстырмасында
төлемнің тағайындалу мәтінін басып шығару қалыбына келтіру үшін түзетулер
жүргізуге болады: мәтінді төлемнің тағайындалуына суреттегідей енгізіңіз:
[pic]
«Шығатын төлем тапсырысы» атты құжаттың төменгі бөлігіндегі «Жазып алу»
пернесін басыңыз. Төлем тапсырысының басылған қалыбын алу үшін «Төлем
тапсырысы» батырмасын басыңыз.
[pic]
Төлем тапсырысының басып шығару қалыбын жабыңыз. «Шығатын төлем тапсырысы»
құжатының төменгі бөлігіндегі «ОК» пернесін құжатты жүргізу мен қалыпты
жабу үшін жабыңыз.
Айдың жабылуы
Мерзімнің аяқталу процедурасы «Айдың жабылуы» құжатымен орындалады.
«Айдың жабылуы» атты құжат тізімін ашыңыз. Ол үшін «Негізгі қызмет»
менюінде «айдың жабылуы» пунктісін таңдаңыз.
Ашылған тізімде жаңа «Айдың жабылуы» құжатын құрыңыз. Ол үшін [pic]
батырмасын ( немесе «Әрекет» менюіндегі «Қосуды» тандау арқылы немесе
“Insert” пернесін) таңдаңыз. Құжатта айдың соңғы күнін белгілеңіз (мысалы
31.01.2006).
[pic]
«Айдың жабылуы» құжатын жүргізу мен құжат формасын жабу үшін «ОК» пернесін
басыңыз.
Бухгалтерлік
Бухгалтерлік және салықтық есептің шоттары бойынша қалдықтары мен
айналымы бойынша мәліметтер алу
Бухгалтерлік және салықтық есептің шоттары бойынша қалдықтары мен айналымы
бойынша мәліметтерді алу үшін «Қазақстан үшін 1С Бухгалтери 8,0»-де
стандарттық есеп берулер қолданылады. («Есеп беру» менюі) Есептің әрбір
түріне (бухгалтерлік, салалық) өзіндік стандарттық есеп берулердің жинағы
қолданылады. Кез-келген есеп беру белгілі бір ұжым үшін немесе белгілі бір
уақыт кезеңі үшін құрылуы мүмкін. «Айналымды-сальдо ведомосі» есеп беруінің
стандарттық есеп беруінің құру процедурасын мысал ретінде көрсетейік.
«Айналымды-сальдо ведомосі» атты есеп беруде бухгалтерлік есептің әрбір
шарты үшін мерзімнің басы мен аяғына қалдықтар жайында және берілген
мерзімдегі дебет пен кредит бойынша айналымдар жайында ақпарат бар.
1.Есеп беруді құру үшін менюдағы «Есеп берудің» «Айналымды-сальдо ведомосі»
пунктісін таңдаңыз.
[pic]

2.Есеп берудің керекті мерзімін бекіту үшін «Мерзім (период)» өрісінің оң
жағындағы пернені басыңыз. Ашылған терезеде суретте көрсетілгендей есеп
берудің мерзімін бекітіңіз. Мерзімді баптау терезесінің төменгі бөлігіндегі
«ОК» батырмасын басыңыз. Есеп берудің басқару тақтасындағы «Қалыптастыру»
батырмасын басыңыз.
[pic]

3.Айналымды-сальдо ведомосін қараған кезде керекті шот бойынша терең
ақпарат алуға болады. Егер шот жазылған жолды тышқан пернесімен екі рет
сырт еткізсе, компьютердің экранында берілген шот үшін құрылған бірнеше
есеп берудің біреуін таңдау үшін тізім шығады, мысал, «Шот бойынша
айналымды-сальдо ведомосі».
4.1200 «Қысқа мерзімді дебеторлық қарыз» шоты бойынша «Айналымды-сальдо
ведомосі» есеп беруін алу үшін 12010 шоты жазылған жолды екі рет тышқанмен
сырт еткізіңіз. Ашылған тізімде «1200 шоты бойынша ҚАВ» таңдаңыз.
[pic]

Нәтижесі:

[pic]
5.Арнайы сұхбат терезеде есеп беру қалыпының басқару тақтасындағы «Баптау»
батырмасы арқылы есеп берудің бөлшектенуінің әртүрлі жағдайларын жасауға
болады.
Субшоттар бойынша есеп берудің мәліметтерін бөлшектендіру үшін «Баптау»
батырмасын басыңыз және баптау терезесінде «субшоттар мен субконто бойынша
бөлшектендіру» жалауын бекітіңіз. Баптау терезесіндегі «ОК» батырмасын
басыңыз.
[pic]

Нәтижесі:

[pic]

Өзіндік тексеруге арналған сұрақтар:
1. 1С:Бухгалтерия жүйесіндегі негізгі құралдар есебі қалай есептеледі?
2. Өндірістік шоттар бағдарламада қалай қалыптасады?
3. 1С:Кәсіпорын жүйесінің өндірістік шоттарды есептеу реті?
4. Өндірістік шоттарды тіркеу қалай жүргізіледі?

Тақырып 10. Еңбек ақы және кадр есебі

Дәріс сұрақтары
1. Кадрлық есеп
2. Конфигурацияняң объектілерін құру

Кадрлық есеп
Қазір біз кәсіпорынның қызметкерлерінің кадрлық есебінің мини-жүйесін
құрамыз. Ол қызметкерлерді жұмысқа қабылдауға және жұмыстан шығаруға, сол
сияқты кадрлық құжаттармен жұмыс істеуге мүмкіндік береді. Әрбір
коефигурация жеке каталогтарда сақталуы керек.
1. Кез келген дискіде жаңа бума құрыңыз, мысалы, "C:\Учебная"
2. «1С:Предприятие»-ны іске қосыңыз. Ақпараттық базаның тізімі ашылады.

[pic]

1С:Кәсіпорын бағдарламасы бірнеше базалармен бір компьютерде жұмыс
атқара алады. Мысалы,бір базада кадрлық есеп, екіншісінде – тауарлар есебі,
ал үшіншісінде А фирмасы үшін бухгалтерлік есеп, төртіншісінде Б фирмасы
үшін бухгалтерлік есеп жүргізіледі.
3. «Добавить» батырмасын басыңыз. Тізімдер базасында көрсетілгендей
ақпараттық база атын көрсетіңіз, мысалы, «Учебная». База аты кездейсоқ
болуы мүмкін, одан еш нәрсе тәуелді емес.

[pic]

4. Келесі өрісте 1 қадамдағы бумаға жол көрсетіңіз. «…» батырмасын
басып, бумаға кіріңіз де «Выбрать» батырмасын басыңыз.
[pic]

Бума компьютердің локальді қатты дискісінде орналасуы мүмкін, мысалы,
«C:\Учебная» немесе басқа компьютердің желісінде «\\SERVER\KADR». Бұл кезде
бумаға барлық құқықтары беріліп, жеткізілуі тиіс (оқылуы, жазылуы, т.б.).
5. «ОК»-ді басыңыз. Ақпараттық база тізімінде жаңа жол пайда болады. Оны
өзгерту үшін «Изменить» батырмасын басу қажет. Мысалы, ақпараттық базаны
басқа жерге ауыстырды немесе сіз ақпараттық базаға басқа ат бергіңіз келсе.
Ақпараттық базаны өшіру үшін «Удалить» батырмасын басу қажет. Бұл уақытта
ақпараттық база тізімде өшіріледі де, бірақ дискіден өшірілмейді.
6. Іске қосу режимінде «Конфигуратор»-ды көрсетіңіз.
[pic]

7. «Конфигуратор» режимінде базаны іске қосу үшін «ОК» батырмасын
басыңыз.
8. Құрылған бумада ештеңе жоқ болған соң, онда 1С, мәліметтер базасы қай
пішімде сақталғанын сұрайды: DBF немесе SQL-Server-де. «Файлы DBF» пішімін
көрсетіңіз және «ОК» басыңыз.
[pic]
9. «Конфигуратор» іске қосылады. Конфигурация ағашын ашыңыз, мұнда енді
біз жиі жұмыс жасаймыз. Ол үшін: «Конфигурация» => «Открыть конфигурацию»
командаларын немесе [pic] батырмасын басыңыз. Конфигурация ағашының
терезесі пайда болады. Оған дұрыс өлшем беріңіз.
[pic]

Бұл терезеде барлық конфигурация объектілері, оның ішінде: анықтамалар,
құжаттар, есеп берулер және т.б. сияқты берілген. Ондағы бұтақтарды ашу
үшін, екі рет «+»-ті немесе екі ретоның атына басу қажет.

Конфигурацияняң объектілерін құру
10. «Справочники» жолына курсорды қойып, және [pic] батырмасын шертіңіз
(немесе тышқанның оң жағын басып және «Новый справочник» таңдаңыз). Бұл
кезде «Конструктора справочников» терзесі ашылады.
[pic]

Конструктурлар программисттерге белгілі бір анықталған әрекеттерді
орындауда көмек үшін арналған. Жаңа біз «Конструктора справочников»-ті
көрдік. 1С-те құжаттар конструктуры, есеп берулер конструкторы, сұраныстар
конструкторы және т.б. Конструктор жасаған барлық әрекеттерді қолмен де
жасауға болады, бірақ конструктормен жылдам болады. Егер сізге конструктор
қажет болмаса (не ұнамаса), онда «Использовать конструкторы при создании
новых объектов» жалаушасын алып тастаңыз. Берулген оқулықта барлығын қолмен
жасаймыз, сонда ғана нағыз программист болуымыз мүмкін және 1С-тен барлығын
сығып аламыз.
11. «Использовать конструкторы при создании новых объектов» жалаушасын
алып тастаңыз және конструкторды жабу үшін «Отмена» батырмасын басыңыз. Ол
қасарысса, сіз өз дегеніңізде тұрыңыз!
Содан соң қайтадан конструкторды «Конструкторы» менюінен басып шығаруға
болады,бірақ біз оның барлығын қолмен жасауға тырысамыз.
12. Курсорды тағы да «Справочники» жолына апарып және [pic] батырмасын
басыңыз (немесе тышқанның оң жағын басып және «Новый справочник» таңдаңыз).
Бұл жағдайда терезе ашылады, бірақ «Конструктора справочников» терзесі
ашылмайды, анықтама құрылымын өңдейтін жәй терезе пайда болады..

[pic]

13. Идентификатор анықтамасын қосыңыз, мысалы «Должности» анықтамасын
құрамыз.
Анықтама идентификаторына өте қажет, өйткені ол бағдарламауда
қолданылады. Оны түзету оңай емес, өйткені қай жерде бұл анықтама
қолданылса, сол жерде бағдарламада түзетіледі.
Идентификатор анықтамасына дұрыс көзбен қарау керек. Идентификатор
локальді, түсінікті және анықтаманың мазмұнын толық көрсетіп тұруы керек.
Мысалы, «Мемлекет», «Қызметкерлер», «Тауарлар» және т.б.
Бірыңғай қабылданған ереже болып анықтаманың атындағы көпше түр
табылады, бірақ бұл аса қажет емес. Мысалы, сіз «Мекен-жай кітабы»
анықтамасын құра аласыз. Идентификатор обьектісінде және ауыспалыларда
арақашықтық болмауы керек, бірақ сандар сандар және сызылған белгілер
болады. Идентификатор саннан басталмауы керек.
14. 30 белгіден тұратын атау енгізіңіз. Әрбір анықтама екі өрістен
тұрады «Код» және «Наименование». «Код» және «Наименование» өрістердің
ұзындығын және типін өзгертуге болады: сандық / мәтіндік.
15. Қызмет анықтамасы терезесін жабыңыз.
14. Тоқ өшуі немесе басқа да төтенше жағдайлар болуы мүмкін, сондықтан
еңбегіңіз жай кетпеуі үшін конфигурацияны сақтап қойыңыз.
Конфигурация таза екенін, тіптен сөздіктегі мәліметтер де жоқ екенін 1С
анықтайды. Егер оған сөздік өте қажет болса, оны өзі жасап алады.
[pic]

«Иә» пернесін басыңыз.
Ақпарат базасының құрылымы өзгертілгендіктен, 1С ақпарат базасын жаңадан
құруды сұрайды. Үлкен көлемді конфигурация өте қиын және ұзақ үрдіс, ал
бізде бұл оңай.

[pic]
«Иә» пернесін басамыз.
1С база құрылымын талдап, өзгертулер тізімі бар терезені көрсетеді.

[pic]

«Қабылдау» пернесін басыңыз.
Жаңадан база құрылғаннан соң «Ақпарат жаңадан құрылғаны» туралы ьелгі
шығады.
15. «Қызметкерлер» анықтамасын құрамыз. «Қызметкерлер» анықтамасына
(идентификаторына) ат беріңіз.
16. 100 белгіден тұратын атау құрыңыз
Бұл атауда қызметкерлердің аты-жөні сақталады. Кейбір жағдайда ұзын
есімдер болады. Мысалы, «Александровский-Петровский Александр
Александрович».

[pic]

17. Бұл анықтамада бізде тағы бір «Должность» өрісі болады. Қазір
реквизиттер тізімі бос. «Добавить» батырмасын басыңыз, сол кезде
реквизиттің қасиеті деген өңдеу терезесі ашылады. Реквизит, атрибут және
өріс – бұлар бір болып саналады. Яғни, «реквизит» деген сөзге үйрену керек.

[pic]

18. «Должность» реквизитіне атау беріңіз. Алдында құрған
"Справочник.Должности" реквизитінің типін көрсетіңіз. Бұл берілген
реквизиттің мәні «Должности» анықтамасынан таңдалады. ОК басыңыз.
19. Оклад реквизитін құрыңыз (Число типі, Дәлдігі үтірден кейін 2 белгі)

[pic]

20. ДатаПриема және ДатаУвольнения реквизиттерін құрыңыз (типі Дата)
21. Конфигурацияны сақтап қойыңыз (кез келген жағдайға байланысты).
Енді бізде екі анықтамалар бар және кейбір мәліметтерді енгізуге болады.
22. Кәсіпорын режимінде 1С:Кәсіпорын-ды іске қосыңыз. Бұны тура
Конфигураторда [pic] батырмасын басып жасауға болады. 1С:Кәсіпорын
терезесі пайда болады.

[pic]
23. Должности анықтамсын ашыңыз. Ол үшін Операции => Справочники =>
Должности командаларын орындаңыз. Анықтама терезесі ашылады.

[pic]
Анықтамаға жылдам кіру үшін кейінірек меню құрамыз, ал әзірше осы.
24. [pic] батырмасын немес INS пернесін қолданып бірнеше қызметтерді
енгізіңіз. Мысалы, Директор, Бухгалтер, Программист.
Бұл жерде кодтар автоматты меншіктеледі, бірақ оларды өңдеуге де болушы
еді. Кодтардың ерекшеліктерін сақтау қажет. Конфигураторда ерекшелік
параметрлерін баптауға болады, мысалы, егер ол керек болмаса, оны тіптен
алып тастауға болады.
«Наименования» бойынша үнсіз келісіммен сұрыптау орнатылған. Бұл
қызметтің бірінші әріпін теруге мүмкіндік береді және курсор автоматты
керек қызметке ауысады. Сұрыптаудың басқа типін: код бойыншы немесе
реквизит бойынша орнатуға болады. Ол үшін оң батырманы басып және
«Сортировка»-ны таңдаймыз. Біз бұны жасамаймыз, қалай тұр солай қалдырамыз.
25. «Должности» анықтамасын жабыңыз және «Сотрудники» анықтамасын
ашыңыз. (Операции => Справочники => Сотрудники командаларын орындаңыз).

[pic]
26. Бірнеше қызметкерлерді жазыңыз. Мысалы, Иванов - директор, Петров -
Бухгалтер, Сидоров - Программист.
Ескеріңіз, қызметтерін көрсету кезінді «Должности» анықтамасы ашылады.
Қызметтерін таңдау үшін соған екі рет шерту керек.
[pic]
Шындық өмірде қызметкерді жұмысқа қабылдау «Приказ о приеме на работу»
кадрлық құжат арқылы жүзеге асырылады. Қазір біз соны ұйымдастырамыз.
27. 1С:Кәсіпорын-ды жабыңыз және Конфигуратор режимінде базаны іске
қосыңыз.
28. Енді «ПриемНаРаботу» жаңа құжатын құрыңыз. (курсорды «Документы»-ға
қойыңыз және «Новый»-ды басыңыз). «ПриемНаРаботу» құжатына жаңа ат
беріңіз.
[pic]
29. «ФИО» шапка реквизитін қосыңыз, оған Строка мәндер типін және 100
символдар ұзындығын көрсетіңіз. ОК басыңыз.
Құжатта шапкасы және кестелік бөлімі бар. Шапкада тұтасымен құжатқа
жататын реквизиттерді құрайды, мысалы, НомерДок, ДатаДок и т.д. Кестелік
бөлімі жолдардан тұрады. Мысалы, бір «Накладная» құжаты бірнеше тауарлар
бойынша ақпараттардан тұрады. Мұндай жағдайлар 1С-те қарастырылған.
Кез келген құжатта алдында берілген екі шапка реквизиттері "НомерДок"
және "ДатаДок" бар.
Әрі қарай "ФИО" реквизиті сияқты қалған реквизиттерді де құруға болады
және әрбіреуіне дұрыс типтерін көрсетіңіз:
- Должность реквизитіне - "Справочник.Должности" типі
- Оклад реквизитіне – Число типі, ұзындығы 10, дәлдігі 2
- ДатаПриема реквизитіне - Дата типі
30. Құжатта енгізу үшін қолайлы қалыпы болуы керек. Терезенің төменгі
жағында "Форма" батырмасын басыңыз.
31. Мұнда бірінші рет кіргендіктен 1С құжатт қалпын автоматты құруға
ұсынады.

[pic]
Біз барлығын қолмен жасауды жөн көрдік, сондықтан «Отмена»-ны басамыз.
32. Бізге келесі түрдегі қалыпты құру керек
[pic]
- Өзіңізге сай қалып өлшемінқұрыңыз
- Қалыпта «Прием на работу» атты тіркесті қою керек. Ол үшін [pic]
батырмасын және қалыпты шерту керек. Сонымен қатар бұл батырманың
жанында басқа да басқару элементтері бар. Олар арқылы біз болашақта
жұмыс істейміз. Олар: батырмалар, өрістер, қосу құрылғылары,
жалаушалар, қалыптар және т.б.
- Қаріпті үлкен өлшемде көрсету керек, себебі ол бас атауы болып
табылады. Ол үшін оң жақ батырманы жазуға қойып шерту керек, одан
Свойства-ны таңдаймыз, Шрифт қыстырмасын басып, «Шрифт по умолчанию»
жалаушаны алып тастап және 12 өлшемді қаріпті көрсетіңіз. Сонымен қоса
басқа да бұйрықтарды орындауға болады. Мысалы, түс, қоюлық және т.б.
Тәжірибе жасаудан қорықпаңыз, біз әлі тек үйренудеміз. ОК –ді басыңыз.

[pic]
- НомерДок өрісін қалыпқа қосыңыз. Ол үшін [pic] батырмасын шертіңіз,
сонда терезе пайда болады. Ондағы НомерДок реквитзитінің басына
қалыпты қойып, ОК-ді басып қалыптың кез келген жерінен шертіңіз. Сонда
НомерДок өрісі пайда болады. Оған өлшемдерді қойып қалыптың керекті
жеріне апарыңыз.
- Жанына «№» белгісімен мәтіндік өрісті қосыңыз.
- Сол тәртәп бойынша қалған реквизиттерді қалыпқа орналастырыңыз:
ДатаДок, ФИО, қызметі. Олардың жанына мәтіндік жазбаларды қоюды
ұмытпаңыз.
- ОК және жабу пернелерін қалыптың ортасына орналастыру керек
(көлденеңнен). Ол үшін оларды тышқанмен белгілеп (екеуін бір уақытта)
және [pic] батырмасын шертіңіз. Қызығушылық танытсаңыз жанындағы басқа
да батырмаларды басып көріңіз.
Енді бұл құжатқа жаңа қызметкердің барлық керекті мәліметтерін енгізуге
болады. Содан кейін қолданушы ОК пернесін басады, сол сәтте сіздің
мәліметтеріңіз қызметкерлердің анықтамасына жаңа элемент ретінде қосылады.
ОК-ді басу кезінде құжат алдымен жазылады, кейін өткізіледі.
Құжаттарды өткізу - өте маңызды түсінік. Қолданушы үшін құжаттарды
өткізу оны іске жіберуді білдіреді. Құжатты өткізу кезінде ақпараттық
базада өзгерістер орын алады: басты мәліметтер кестеге тіркеледі, қоймадағы
тауарлардың қалдығы өседі, не кемиді, жаңадан бухгалтерлік екі жақты
жазбалар құрылады және т.б.
Құжатты өткізуде нақты не болатынын программистпен анықтайды. Өткізу
барысында алдын ала анықталатын Өткізуді Өңдеу (Обработка Проведения)
процедурасы орындалады. Нақ осы процедурада программист жүйедегі барлық
өзгерістерді жасайтын программаны жазады. Қазір бізге соған жету керек. Ол
«Құжаттың модулінде» сақталады.
Құжат модулін ашу үшін құжаттың экрандық қалыбын жабамыз. Экранда тек
құжаттың құрылымдық терезесі қалады. Астында «Құжат модулі» атты перне бар
соны басыңыз. Мәтіндік программаны өңдейтін терезе ашылады. Онда өткізуге
дайындау процедурасы бар, оның ішінде әлі мәнді ештеңе жоқ. Оның мағынасына
мән бермей тұра келесі мәтінді жазыңыз.
СпрСотр =Создать Объект(«Справочник. Сотрудники»);
СпрСотр. Новый();
СпрСотр. Наименование = ФИО
СпрСотр. Оклад=Оклад;
СпрСотр. Дата Приема= Дата Приема;
СпрСотр. Записать();
[pic]
Егер үңіле қарасаң бірдеңе түсінуге болады. Бірінші жол Сотрудники
анықтамасына қатысты. Екінші жол жаңа элементті тудырады, әзірше бос. Кейін
анықтамадағы реквизиттер толтырылады, мәліметтер құжаттан алынып анықтамаға
ауыстырылады. Соңында өзгертілген элемент анықтамаға көшіріледі.
Айтпақшы, бастаушы программисттер Записать() шақыруды ұмытып кетеді.
Мұндай ессіздікке тап болмаңдар! Егер сіз Записать() шақырмасаңыз, барлық
өзгертулер базада сақталмайды.
Назар аударыңыз! Әрбір оператор 1С тілінде ";" тыныс белгісімен аяқталуы
тиіс (үтірлі нүкте). КонецПроцедуры сөзі соңында тыныс белгісі қойылмайды,
себебі ол оператор емес, ол операторлық жақша (1с-те осындай түсінік бар).
Үтірлі нүкте Цикл және Тогда сөздерінен кейін қойылмайды, бірақ КонецЦикла
және КонецЕсли сөздерінен кейін міндетті түрде үтірлі нүкте қойылады.
Берілген бағдарламада біз ешқандай циклды да, шартты да қолданбадық.
Сонымен қатар назарды комментариялар қалай жасалынатына, жүзеге
асатынына аударайық!
// это комментарий
Комментариялар компиляторменесептелмейді, программамен жұмыс жасайтын
адамдарға арналған. Комментариялар шектен тыс көп және аз болмауы керек.
Программа өз алдына комментариясыз түсінікті болуы тиіс. Бірақ, қиын
жерлерінде программаның жұмыс логикасын коментарияларда түсіндіруге болады.
Комментария жазу және түсінікті программа құру – жақсылықтың нышаны.
- Модуль терезесін және құжат құрылымының терезесін жабыңыз.
Конфигурацияны сақтаңыз.
Енді барлық қалыпта жаңа қызметкерлерді қабылдауға болады.
- Кәсіпорын режимінде 1С іске қосыңыз.
Барлық құжаттар құжаттар журналында сақталынады. Сіз назар аудармаған
шығарсыз, бірақ "ПриемНаРаботу" құжаты үшін үнсіз келісім бойынша "Прочие"
журналы қойылған.кейін біз барлық кадрлық құжаттарға арнайы журнал құрамыз,
әзірше қолда барымен шұғылданамыз.
- Прочие құжаттар журналын ашу үшін Операции => Журналы документов =>
Прочие командаларын орындаңыз. Құжаттар журналы ашылады.

[pic]

- [pic] Батырманы басыңыз немесе INS батырмасын шертіңіз. Мәліметтерді
енгізу үшін «Жұмысқа қабылдау» құжатының қалыпы ашылады. Құжаттың нөмірі
автоматты түрде, ал құжат күні – бүгінгі күнмен белгіленеді.
[pic]
- Базалық мәліметтерді енгізіңіз: Қызметкер аты-жөні, жұмыс орны,
еңбекақы көлемі.
- ОК батырмасын басыңыз. Алдымен құжат жазылып, содан соң өткізіледі.
Өткізу кезінде «өткізуді өңдеу» процедурасы іске қосылады және
қызметкер анықтағышына жаңа жол қосылады. Осыны тексеріңіз. Егер қате
шыға келсе, сіздің бағдарламаны теріс жазғаныңыз.
Конфигураторды (нұсқаны) қайта іске қосып, барлығын түгендеңіз. 1С
конфигурацияны сақтағанда синтаксистік қателерді автоматты түрде
бағдарламаның тексерілетіндей етіп жазуға болады. Осыны орындау үшін
Конфигураторда Сервис-Параметры басып, «қателіктерді автоматты түрде
тексеруде» бағдарламаны орындаңыз.
Байқаңыз, синтаксистік қателіктердің болмауы бағдарламаның дұрыс екеніне
кепіл бере алмайды. Бағдарламада бұрынғыдай қателіктер болмауы керек.
Мұндай қателіктер бағдарламаны орындау барысында шыға келуі, әлде өте
жасырын болуы мүмкін. Қателіктер – бағдарламашылардың басты пәлесі. Ал тағы
үлкен пәлесі - тапсырыс берушілердің талаптарын бұрыс түсінуі.
Енді кадрлық бұйрық көмегімен қызметкерлердің дұрыс жұмыстан
босатылуын ұйымдастырайық.
• Конфигураторда «жұмыстан босату» жаңа құжатын құрыңыз.
• Оның «Қызметкер», «Қызметкер анықтағышы» және «Жұмыстан босату
уақыты» реквизиттерінің болуын көрсетіңіз.
• Мәліметтерді енгізетін қолайлы қалыпты құрыңыз.
[pic]
• Өткізуді өңдеу процедурасынв құжат модулінде келесі мәтінді жазыңыз.
СпрСотр = СоздатьОбъект («Справочник Сотрудники»);
СпрСотр.НайтиЭлемент(Сотрудник);
СпрСотр.ДатаУвольнения=ДатаУвольнения;
СпрСотр.Записать();
Бірінші жол қызметкер анықтағышына сілтеме құрылады. Екінші жол
анықтағағышта жұмыстан босатылатын қызметкерді іздейді. Ендігі жол
қызметкерге жұмыстан босатылу уақытын белгілейді.
«Кадрлы құжаттар» журналын құрайық. Бұл үшін бағдарламаны «құжаттар
журналдарына» орнатып, жаңаны шертеміз. Енді осында ештеңе керек емес.
[pic]
Енді «Жұмысқа қабылдау» құжатынының құрылымын жазу үшін терезені ашамыз.
Терезенің жоғарғы бөлігінде «басқалар» журналын «кадрлық құжаттар»
журналына ауыстырыңыз. Дәл осыны жұмыстан босату құжатымен істеп шығыңыз.
Конфигурацияны сақтаңыз.
Енді қолданбалы менюді құрайық. Конфигурация терезесіннің төменгі
бөлігінде Интерфейстер қосымшасы орналасқан.
[pic]
Бағдарлама тұтынушыларын әрбір категориясы үшін жеке өзінің интерфейісі
құрылуы мүмкін. Интерфейс өз құрамына меню пунктері мен құрал саймандар
кіргізіледі. Мысалы, кадрлық қызметкерге қызметкерлер еңбек ақысына кіру
міндетті емес.
Жаңа интерфес құрыңызда, оның атын Администратор қойыңыз. Интерфейстер
тізімінде интерфей пайда болады. Интерфеске екірет шертіп, «менюді жазуды»
тандаңыз, Меню редакторының терезесі ашылады.
[pic]
Оның меню пунктерін автоматты түрде құратын [pic] батырмасы бар. Меню
конструкторы көмегімен қарапайым менюді құрып, барлық объектілердің ашылуын
қамтамассыз етеміз. Егер де осыдан қызығып жазу керек болса, мысалы,
бөлмелерді топтарды меню пунктеріне қосу үшін қолмен «жұмысты атқару керек
– [pic] батырмасын басып, «құрастыруды» шертіңіз. Конструктор менюдің
барлық пунктерін автоматты түрде құрады.
[pic]
- Қолданушы үшін мәзірді бірден тестілеуге болады. «Пуск» батырмасын
басқанда, тестілік терезе шығады. Мәзірге қараңыз да тестілік терезені
жабыңыз.
- Есіңізде болсын, сіз мәзір пунктіндегі түзетуді үйреніп көре аласыз.
Тезірек тәжірибе жасап көрелік. Мысалы, мәзір пунктіндегі кадрлық құжатты
құжат пунктіне апарып, құжаттар журналы пунктін өшіресіз. Журналды
бөлгішпен құжаттан бөліп алыңыз.Маған осылай ыңғайлы сияқты.
[pic]
- Мәзір редакторын жабыңыз.
Конфигурацияны сақтап, оны қолданысқа жіберіңіз.Мәзірді шертіңіз және
шығарып тастау құжатының жұмысын тексеріңіз, осымен кадрлық есептің жай
жүйесін құрастыру аяқталды. Ол қызметкерлерді қабылдауға және шығаруға
көмектеседі. Жұмыстан шығарылғандар мен жұмыста жүргендер бір журналда
тіркелгендіктен, өте ыңғайсыз. Ақпараттарды сақтайтын реквизиттер өте аз,
құжаттың басылған формасы жоқ, панельдер тақтасында батырма жоқ, кадрлық
алмасу жоқ – біздің жүйеде көп жылжытымдар. Бірақ бұның бәрі
қызметкерлердің жай кадрлық жүйесі.

Өзіндік тексеруге арналған сұрақтар:
1. 1С:Бухгалтерия жүйесіндегі кадрлар есебі қалай есептеледі?
2. еңбек ақы есептеу бағдарламада қалай қалыптасады?
3. 1С:Кәсіпорын жүйесінің еңбек ақыны есептеу реті?
4. Салықтарды ұстау қалай жүргізіледі?

3- модуль: Қорытынды есепті ұйымдастыру

Тақырып 11. Кезеңді аяқтау
Дәріс сұрақтары:
1. Жедел есеп компоненті
2. Жүйенің негізгі міндеттемелері
3. Ақпараттарды енгізу режимі

1. «Жедел есеп» компоненті – белгілі бір уақытқа байланысты шаруашылық
операцияларды басқаруға арналған. Бұл компоненттердің негізі қалдықтар
немесе айналымдардың көп өлшемді есеп жүйесін құрайтын тіркелімдер болып
есептеледі. Тіркелімдегі ресурстар қозғалысы Кіріс және Шығыс сияқты екі
тәсілмен туындауы мүмкін, сонымен қатар бұл ереже тіркелімнің барлық
ресурстары үшін орындалуы тиіс. Сонымен қалдықтар тіркелімі кірістелетін
және шығысталатын ресурстар бойынша балансты белгілеп қана қоймай, оның
«Жедел есеп» компонентінің негізгі тәсілі болып табылады.
Барлық құжаттар кәсіпорынның шаруашылық қызметіндегі іс-әрекеттер
тізбекті құрайды. Құжаттың басқа құжатқа қатысты жайғасымы күнімен,
уақытымен, сонымен қатар тізбегінің бір күндегі бір уақытымен белгілеу
қосымша шамасымен анықталады. Құжаттарды «кейінгі күнмен» өткізу және
түзету ерекше факт болып есептелінеді және белгілі бір ережелер бойынша
орындалады. Жедел есеп компонентінен оның кез келген күрделі есепті және
кәсіпорынның экономикалық қызметінің әр бөлігі бойынша құрылымын
ұйымдастыруға мүмкіндік беретінін көруге болады.»Есептеу» компоненті арнайы
алгоритмдер бойынша кезеңдік есептемені орындайды. Бұл компонентінің негізі
болып, кезендік есеп беру деректері және олардың алдыңғы тарихы сақталған
қорытынды есеп журналы болып табылады.Қорытынды есеп журналына міндетті
түрде есеп беру обьектісі немесе басқа да анықтамалар жатады. Бұл
анықтамалық бойынша есеп жүргізілетін обьектілер түрі анықталады.
Журналдағы жол бір күннен бір жылға дейінгі кез келген кезең үшін,
анықтамалықтағы бір обьекті бойынша қорытынды есеп беруді бейнелейді.
Ақпаратты еңгізудің қолайлылығы ескеріледі.Құжаттарды толтырғанда алдын-ала
қойылған параметр арқылы немесе сәйкес анықтамалықтан тандау арқылы
мәндерді еңгізу жүзеге асырылады. Бір анықтамалықтың өзі есеп берудің
бірнеше түріне қатысуы мүмкін онда ол үшін бірнеше журнал құрылады.
Конфигурациялау сатысында икемделген есептеме журналының саны
шектеусіз және шешілуге қажетті есептер санымен анықталады. Әр журналға
күрделі есеп алгоритмі сәйкес келеді. Нақты алгоритмді сипаттау үшін
«есептеу түрі» ұғымы енгізілген. Компоненттегі есептеу түрінің саны да
шектелмеген.Есептеу алгоритмі арнайы тіл көмегімен сипатталады. Есептеу
түріне мысалы ретінде, «айлықты есептеу», «табыс салығын» немесе «өтелімді
«амортизацияны)» айтуға болады. Есептеудің бірнеше түрлетін қандайда бір
белгі арқылы біріктіру үшін «есептеу тобы» деген ұғым енгізілген.есептеу
тобына мысалы, - «салық салынатын есептеулер», «орташа жалақыны есептеуге
енетіндер» және басқалар жатады.

2. Жүйенің негізгі мүмкіндіктері:
1С: Бухгалтерия жүйесі бухгалтерлік есептің барлық бөлімінде
қолданылады:
• Банк және касса есебі;
• Негізгі құралдар және материалдық емес активтер есебі;
• Тауарлар есебі, өнім өндіру және қызмет көрсету;
• Валюталық операциялар;
• Ұйымдармен, алашашақтармен, берешектермен, есеп беруші тұлғалармен өзара
есеп айырысу есебі;
• Еңбекақы бойынша есеп айырысу;
• Бюджетпен есеп айырысу;
• Есептің басқа бөлігі.
Басқа да есеп жүргізу үшін өте икемді:
• Көп деңгейлі шоттар жоспарымен жинақтамалы есеп жүргізу;
• Бірнеше шоттар жоспарымен жұмыс істеу;
• Валюталық есеп;
• Көп деңгейлі талдамалы есеп;
• Өлшеміне байланысты көп деңгейлі талдамалы есеп;
• Сандық есеп;
• Бір деректер базасымен бірнеше кәсіпорындарда есеп жүргізу (желілік).

3. Программаға ақпараттарды енгізу бірнеше режимде:
• Қолмен енгізу режимі;
• Типтік операциялар режимі;
• Құжаттау режимі арқылы жүргізіледі.
Программа жеке немесе желі бойынша жұмыс істейді.Әр түрлі
обьектілермен бір уақытта жұмыс істеу үшін қолайлы көп терезелі
интерфейспен қамтамасыз етілген.Есептің қалған бөліктерінде, мысалы
валюталық есеп, қосалқы шоттар бойынша есеп ақшалайда, заттай
жүргізіледі.Жүйеде әртүрлі валюталармен жұмыс жасау қарастырылған. Валюта
түрлері мен курстары бойынша анықтамалық жасалған.
Кез келген бухгалтерлік программамен жұмыс тұрақты немесе шартты-
тұрақты деректерді пайдалану арқылы жүргізіледі.Сондықтан, бухгалтерлік
программаны жұмысқа дайындаудың ең бірінші, жауапты және кезеңі тұрақты
немесе шартты-тұрақты деректерді компьютерге енгізу болып табылады.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:
1. Бухгалтерлік операцияларды қалай қорытындылауға болады?
2. Бухгалтерлік есепті 1 С жүйесінде қорытынды есепті қалай жүргізуге
болады?
3. Жедел есеп компоненті деген не?

Тақырып 12. Қосымша құн салығының есебі

Дәріс жоспары:
1. Құжаттармен әртүрлі амалдар орындау.
2. Шаруашылық операциялар журналдары.
3. Операциялар журналы.

1. Құжаттау режимі 1С: Бухгалтерия программасында құжаттарды қағазға
шығарып қана қоймай, қажетті есептеулер мен бухгалтерлік проводкаларды
автоматты түрде құру үшін қолданылады. Құжаттармен әртүрлі амалдар орындау
үшін ең алдымен оны толтыру қажет.
Құжатты операциялар журналына немесе проводкалар журналына енгізу
үшін келесі амалдардың бірін орындаңыз:
• Журнал терезесіндегі құралдар тақтасынан --- кнопкасын таңдаңыз
немесе
• Shift+F9 пернесін басыңыз немесе
• Менюдің «Әрекет (Действия)» пунктінен «Құжатты енгізу (Ввести
документ)» командасын таңдаңыз.
Пайда болған тізімнен керекті құжатты белгілеп «Ок» кнопкасын басыңыз.
Экранға құжаттың керекті деректерін толтыруға арналған бос бланк шығады.
«Басу (Печать)» кнопкасын басу арқылы экранға толтырылған құжат блакісін
алуға болады. Құжаттарды таңдаудың ең оңай жолы менюдің «Құжаттар
(Документы)» режимін таңдау. Құжаттарды «Операциялар журналына», «Құжаттар
журналына» тіркеу және проводкаларды құру үшін «Ок» кнопкасын басыңыз.

2.Шаруашылық операциялар журналдары.
1С: Бухгалтерия жүйесінде кәсіпорынның шаруашылық операциялары туралы
деректер журналдарда сақталады. 1С: Бухгалтерия жүйесінде бірнеші журналдар
бар. Журналда әрбір операция бір жолмен берілген, онда сол операцияның
болған күні, нөмірі, қысқаша түсініктемесі, сомасы, тағы басқалар берілген.
Барлық журнал үшін нақты уақытқа, кезеңге, айға, тоқсанға, жылға
байланысты ғана деректерді шығаруға байланысты көру аралығы қойылады.
Операциялар журналы барлық операцияларды және оның бөлігін белгілі бір шарт
бойынша таңдауға, қарап шығуға және өңдеуге мүмкіндік береді. Іріктеу шарты
әртүрлі болуы мүмкін. Яғни, талдамалы есептің нақты обьектісі бойынша
немесе операциялар сомасы бойынша іріктеуге болады.
Журналмен жұмыс кезінде нақты операцияға тиісті проводкаларды ғана
қарауға болады, ал кері жағдайда журғалға енігзілген барлық проводкалар
шығады.
Журналдарды шақыру үшін программаның «Амалдар (Операции)» басты
менюдің «Журналдар (Журналы)» режимін таңдаңыз. Экранда жүйедегі бар
құжаттар журналдарының тізімі шығады. Маустың немесе перненің көмегімен
керекті журналдың атауын таңдап «Ок» кнопкасын басыңыз.
Экранга таңдалған журнал терезесі шығады. Мысалы, Жалпы журнал (
Журнал общий).
• Күні-операция күні.
• Уақыты-операция уақыты.
• Құжат-осы осы оперцияға тиісті құжат атауының түрі. Егер операция
қолмен енгізілген болса, онда ол арнайы «Операция» түріне жатады.
• Нөмір-операция нөмірі. Операция нөмері осы операция құжатының
нөмерімен бірдей. Қолмен енгізілген операциялар арнайы «Операциялар»
түріне жатады және жеке нөмірленеді.
• Ақпарат-оперцияның түсініктемесі. Оперцияның қысқаша түсініктемесін
көрсететін жол.
• Сома-операция сомасы. Осы операцияның жалпы немесе негізгі сомасын
көрсететін сандық мән. Берілген мәнді пайдаланушы көрсетеді немесе
операцияны құжат арқылы жазғанда автоматты түрде құрылады. Операция
сомасы бухгалтерлік нәтижелерге әсер етпейді, олар операцияға қосымша
түсініктеме ретінде көрсетіледі.
• өткен құжат.
• өтпеген құжат.
• Жойылуға берілген құжат.

3.Операциялар журналы.
Енгізілген бухгалтерлік операциялардың тізімін қарау үшін
1С:Бухгалтерия программасында Операциялар журналы қолданылады. Онда әр бір
операция күнінен, құжат түрінен, түсініктемесінен, сомасынан тұратын бір
жолмен көрсетіледі. Операциялар журналында ағымдағы операцияларын қарап
шығу мүмкіндігі бар. Операциялар журналын шақыру үшін программаның «Амалдар
(Операции)» басты менюінің «Журналдар (Журналы)» бөлімін таңдаңыз немесе
құралдар тақтасынан --- кнопкасын басыңыз. Операциялар журналының сыртқы
түрі программаның конфигурациясына байланысты шығады.
Операциялар журналы терезенің тақырып жолында журналдағы операциялар
қандай аралықта көрінетінін білдіретін аралық көрсетілген. Журнал
операциясы экранға кесте түрінде бейнеленіп, оның әр бағанасы операция
туралы деректерді көрсетеді. Төменде операциялар журналы бағаналарының
атауы мен оның мазмұны берілген. Бағана атауы программаның конфигурациясына
байланысты.
• Күні-операция күні.
• Уақыты-операция уақыты.
• Құжат-осы осы операцияға тиісті құжат атауының түрі. Егер операция
қолмен енгізілген болса, онда ол арнайы «Операция» түріне жатады.
• Нөмір-операция нөмірі. Операция нөмері осы операция құжатының
нөмерімен бірдей. Қолмен енгізілген операциялар арнайы «Операциялар»
түріне жатады және жеке нөмірленеді.
• Түсініктеме-операцияның түсініктемесі. Операцияның қысқаша
түсініктемесін көрсететін жол.
• Сома-операция сомасы. Осы операцияның жалпы немесе негізгі сомасын
көрсететін сандық мән. Берілген мәнді пайдаланушы көрсетеді немесе
операцияны құжат арқылы жазғанда автоматты түрде құрылады. Операция
сомасы бухгалтерлік нәтижелерге әсер етпейді, олар операцияға қосымша
түсініктеме ретінде көрсетіледі. Журналдарды қарау үшін курсорды,
басқару пернелерін немесе қарап шығу сызықшаларын пайдаланыңыз.
Журналдағы әрбір жол құжат туралы жазыды көрсетеді, олар күні, ал
күнінің ішінде құжат енгізілген уақыты бойынша реттелген. Журналдағы
жазудың басына және соңына тез өту үщін сәйкес Home және End
пернелерін қолданыңыз. Журнал бойынша курсорды жылжыту үшін келесі
мына пернелер қолданылады:
• Ctrl+\ -келесі күні бойынша құжатқа көшу
• Ctrl+/ алдыңғы күні бойынша құжатқа көшу.
Проводкалар журналы енгізілген операцияларды бухгалтерлік операциялар
тізімі түрінде қарауға мүмкнідік береді. Әр операция бір немесе бірнеше
проводкалардан тұруы мүмкін.
Проводкалар журналын шақыру үшін программаның «Амалдар (Операции)»
басты менюдің «Журналдар (Журналы)» бөлімін таңдаңыз. Проводкалар журналы
әр жолы проводкалардың корреспонденцияларынан тұратын кесте түрінде
бейнеленеді. Проводка журналының бағаналарында проводкаға, сондай-ақ
операцияға тиісті проводкаларға байланысты мәліметтер көрсетіледі. Төменде
проводка журналының бағаналарының атауы және оның құрамы келтірілген.
Бағана атаулары нақты конфигурацияға байланысты болады.
• Күні-операция күні.
• Уақыты-операция уақыты.
• Құжат-осы осы операцияға тиісті құжат атауының түрі. Егер операция
қолмен енгізілген болса, онда ол арнайы «Операция» түріне жатады.
• Нөмір-операция нөмірі. Операция нөмері осы операция құжатының
нөмерімен бірдей. Қолмен енгізілген операциялар арнайы «Операциялар»
түріне жатады және жеке нөмірленеді.
• Түсініктеме-операцияның түсініктемесі. Операцияның қысқаша
түсініктемесін көрсететін жол.
• Операция сомасы-операция сомаы. Осы операцияның жалпы немесе негізіг
сомасын көрсететін сандық мән. Берілген мәнді пайдаланушы көрсетеді
немесе операцияны құжат арқылы жазғанда автоматты түрде құрылады.
• Проводка номері-операцияға тиісті проводканың реттік номері. Егер
проводкалар журналының жолы проводкалардың корреспонденциясынан, яғни,
оның бөлігінен тұрса, онда корреспонденция номері екі жолдан тұрады.
Нөмердің бірінші бөлігі проводка нөмерін, ал екінші бөлігі «/»
символымен белгіленген корреспонденция нөмерін көрсетеді. Мысалы, 3/2
нөмірі – операцияның үшінші проводкасын, проводаның екінші
корреспонденциясын білдіреді.
• Шоттар жоспары-проводканың дебеттік және кредиттік шоттарын
анықтайтын шоттар жоспарының атауы.
• Дебет шоты-проводканың кредиттік шоты.
• Субконто- проводка субконтосы. Бірнеше бағана болуы мүмкін.
Біріншіден, проводкада дебеттік және кредиттік субконто, екіншіден,
көп өлшемді талдамалы есеп обьектісі, яғни дебеті мен кредитінде екі
немесе одан да көп субконто мәні көрсетілуі мүмкін.
• Валюта-проводкадағы валюта атауы. Егер конфигурацияда анықталған
болса, валюталық есеп жүргізу үшін қолданылады.
• Бағам-проводканың ағымдағы валюта бағамы. Егер конфигурацияда
анықталған болса, валюталық есеп жүргізу үшін қолданылады.
• Саны-проводка саны. Егер конфигурацияда анықталған болса, сандық есеп
жүргізу үшін қолданылады.
• Вал.Сомасы-валютамен берілген проводка сомасы. Егер конфигурацияда
анықталған болса, валюталық есеп жүргізу үшін қолданылады.
• Сома-проводка сомасы.

2. Көру аралығы.
Көру аралығы журналды қарап шығу барысында нақты уақыт аралығында
құжаттардың көрінуін анықтайды. Журналдағы жазудың көріну аралығын қою үшін
программаның басты менюсіндегі «Әрекет (Действия)» пунктіндегі «Аралық
(Интервал)» бөлімін таңдаңыз. Экранға «Журналдың параметрлері (Параметры
журнала)» диалогы шығады.
Сәйкес өріске құжаттардың көріну аралығының бастапқы және соңғы күнін
теріңіз. Журналда осы көрсетілген күнге байланысты ғана құжаттар,
операциялар, проводкалар шығады.
Журналдағы жазулардың орналасу тәртібі.
Журналдарды жазу:
• Күні бойынша
• Күннің ішінде құжаттың уақыты бойынша,
Егер жүйеге бірнеше құжат бір күнде немесе бір уақытта енгізілген болса,
онда олар енгізілген тәртібі бойынша реттеледі.

3. Журналға енгізілген құжаттармен жұмыс.
Барлық құжаттар «Құжаттар журналына» тіркеледі. Құжаттарды қарап
шығуға және түзетуге ашу үшін, журналдағы сол құжатты таңдап Enter пернесін
басыңыз. ТҮзету енгізілгеннен кейін оны сақтау үшін «Ок» кнопкасын немесе
түзету енгізуден бас тарту үшін «Бас тарту» кнопкасын басыңыз. Бар құжат
негізінде жаңа құжат енгізу үшін, журналдағы жаңа құжат енгізуге негіз
болатын құжатты таңдаңыз. Программаның басты менюіндегі «Әрекет (Действия)»
пунктінен «Негізінде енгізу (Ввести на на основании)» режимін таңдап және
құжаттар тізімінен құжаттың түрін таңдап «Ок» кнопкасын басыңыз. Экранда
кейбір деректемелері толтырылған құжаттың түрі шығады, қажетті
деректемелерді толтырып журналға жазу үшін «ок» кнопкасын басыңыз. Ал
құжатты құжатты көшіру үшін құжаттар журналынан сол көшірілетін құжатты
таңдап, менюдегі «Әрекет (Действия)» пунктіндегі «Көшіру (Копировать)»
режимін таңдаңыз. Экранда берілген кестеден керекті деректемелерді түзетіп,
оны журналға жазу үшін құжаттар журналынан жойылуға тиістіқұжатты таңдап,
программаның басты менюіндегі «Әрекет (Действия)» пунктінен «Жою (Удалить)»
режимін таңдаңыз.Оны алып тастау үшін барлық терезелерді жауып менюдің
«Амалдар (Операции)» пунктінен «Белгіленген обьектілерді жою (Удалить
помеченных обьектов)» режимін таңдаңыз.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:
1. Бастапқы қалдықтарды қалай енгізуге болады?
2. Операциялар журналына өту қалай орындалады?
3. Журналдан іздеу қалай жүргізіледі?

Тақырып 13. Реттелетін есептілік

Дәріс сұрақтары:
1.Анықтамалық элементтерімен танысу.
2.Айналым балансы

1. Анықтамалық терезесі көруге немесе элементтерді таңдауға ашылғанда
оны коды, элементтерінің атауы немесе кез келген деректемесі бойынша
реттеуге болады. Реттеуді программаның басты менюсіндегі «Әрекет
(Действия)» пунктіндегі «Реттеу (Сортировка)» командасын таңдау арқылы
орындалады.Реттеуді жылдамдату үшін келесі пернелер қосындысы қолданылады:
• Ctrl+1 элементті коды бойынша реттеу
• Ctrl+2 элементті атауы бойынша реттеу
• Ctrl+3 кез елген деректеме бойынша реттеу.

2. Айналым балансын таңдау.
1. Есеп-қисап алынуға тиісті есеп кезеңін беру – тәуліктер.
2. F10 – көрсетілген белгілерді сақтау, экранда есеп-қисап алу.
3. F5 – есеп-қисапты экранға шығару.
4. Enter – есеп-қисапты баспаға шығару.
Материалдар бойынша айналым ведомосы.
1. Басты менюден Есеп-қисаптар/Картотекалар бойынша есеп-қисаптарды
таңдау/ - ЛУКА шоттар бойынша картотекалар мазмұның ашады.
2. Курсорды керекті шотқа кою.
3. Enter – экранда есеп-қисаптар менюі пайда болады. Айналым ведомосын
таңдау.
4. Enter – экранда ішкі меню пайда болады: Номері, атауы бойынша
реттелген ведомость алу немесе Бас тарту командасы арқылы шығу.
Enter – экранда берілген шот бойынша ағымдағы ай үшін қалдық-
5. айналым ведомосы пайда болады.
6. F5 – басу.
7. Enter – есеп-қисапты баспаға шығару.
Материалдарды сату
1. Басты менюден Есеп-қисаптар/проводкалар мұрағаты бойынша есеп-
қисаптар пунктің таңдау.
2. F2 – Сүзгішті шақыру (есеп-қисаптың генерациясы үшін жазулар тобын
белгілеу, яғни Дебеттік шоттар бойынша бар жазуларды іздеу үшін шарттар
беру)
3. F10 – жазуды табу.
4. F5 – есеп-қисаптар менюін таңдау.
5. Өткізу тәсімін (схемесын)таңдау.
6. Esc – ЛУКА ҚПП есеп-қисаптар менюі қайтып оралады.
7. Esc – есеп-қисаптар менюінен шығу.
8. F5 – есеп-қисапты баспаға шығару.
Кез келген уақытта F1 немесе Shift+F1 пернелері арқылы программаның
көмегімен қол жеткізуге болады.

1.Анықтамалыққа жаңа элемент енгізу үшін келесі амалдар орындалады:
• Анықтамалық терезесіндегі құралдар тақтасынан --- кнопкасын таңдаңыз
немесе
• Ins пернесін басыңыз немесе
• Программаның бас менюсіндегі «Әрекет (Действия)» пунктіндегі «Жаңа
(Новый)» командасын таңдаңыз.
Анықмалықтағы элементтерді түзету үшін курсорды түзетілетін ұяшыққа
Enter пернесін басыңыз немесе маустың көмегімен сол элементке екі рет
басыңыз. Егер түзету элементтерді таңдауға ашылған анықтамалықта болса,
онда түзету режимінен ұяшықтарға өту Shift+Enter пернелерінің көмегімен
орындалады. Деректемелерді түзету барысында жолдың басқа бағанасына өту
үшін Tab және Shift+Enter пернелері қолданылады. Деректемелердегі
өзгерістерді аяқтау үшін құралдар тақтасындағы --- кнопкасын немесе Enter
пернесін басу керек. Ал, түзетуден бас тарту ұшін Esc пернесін
басыңыз.Қарап шығу көп пайдаланымды режимде, яғни бір ақпатар қорымен бір
уақытта бірнеше пайдаланушы жұмыс істеген кезде қолданылады. Анықтамалық
элементтерін қарап шығу үшін курсорды жолдың керекті элементіне қойып,
келесі іс-әрекеттердің бірін орындаңыз:
• Анықтамалық терезіндегі құралдар тақтасынан --- кнопкасын таңдаңыз
немесе
• Менюдің «Әрекет (Действия)» пунктіндегі «Қарау (Просмотр)» командасын
таңдаңыз.

2. Анықтамалықтың элементтерін жою (жоюға белгілеу).
Анықтамалықтан жою және жоюға белгілеу үшін курсорды керекті
элементке қойып келесі іс-әрекеттердің бірін орындаңыз:
• Del пернесін басыңыз немесе
• Анықтамалық терезесіндегі құралдар тақтасынан --- кнопкасын таңдаңыз
немесе
• Менюдің «Әрекет (Действия)» пунктіндегі «Жою» командасын таңдаңыз.
Экрандағы сұранысқа Иә деп жауап бергеннен кейін, элемент
жойылады.
Жойылуға белгіленген белгіні алып тастау.
Анықтамалық элементтеріндегі белгіні алып тастау үшін курсорды
керекті элементке қойып, келесі әрекеттердің бірін орындаңыз:
• Del пернесін басыңыз немесе
• Анықтамалық терезесіндегі құралдар тақтасынан --- кнопкасын таңдаңыз
немесе
• Менюдің «Әрекет (Действия)» пунктіндегі «Жолдағы белгіні алып тастау
(Отменить пометку на удаление)» командасын таңдаңыз.
Экрандағы сұранысқа Иә деп жауап бергеннен кейін, анықмалықтағы
элемент қайта қалпына келеді, яғни белгіні алып тастайды.
Анықтамалық элементін көшіру.
Жаңа элемент немесе элементтер тобын көшіру, анықтамалықта бар
элементтерді немесе элементтер тобын көшіру арқылы еңгізілуі мүмкін.Ол үшін
курсорды керекті элементке немесе элементтер тобына қойып, келесі
әрекеттердің бірін орындау жеткілікті:
• F9 пернесін басыңыз немесе
• Шоттар жоспары терезесінің құралдар тақтасынан --- кнопкасын таңдаңыз
немесе
• Программаның «Әрекет (Действия)» пунктіндегі «Көшіру (Копировать)»
командасын таңдаңыз.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:
1. Анықтамалыққа жаңа элементтер қалай енгізіледі?
2. Бухгалтерлік операцияларды журналға қалай енгізуге болады?
3. Анықтамалық элементін қалай көшіруге болады?

Тақырып 14. Деректердің таратылған базасымен жұмыс
Дәріс сұрақтары
1. Тұрақтылар тізімінің мәліметтері
2. Тұрақтылар тарихын зерттеу

1. Кәсіпорын жайлы барлық ақпарат «Тұрақтылар тізіміне» еңгізіледі.
Анықтамалықтың ыңғайлылығы сонда, оған ақпарат бір рет еңгізіліп, құжат
құру, нәтижелерді есепте, есеп беру құжаттарын алу барысында көп рет
қолданылады. Белгілі бір құжаттарды кәсіпорынның атауына өзгеріс еңгізу
жеткілікті, ал құжаттардағы барлық осы тұрақты кездесетін жол автоматты
түрде өзгереді.
Тұрақтылар анықтамалығы экранға программаның басты менюінің «Амалдар
(Операции)» пунктінен «Тұрақтылар (Константы)» бөлімін немесе құралдар
тақтасынан --- кнопкасын таңдаңыз.
Жаңа жол еңгізу үшін келесі эрекеттердің бірін орыңдаңыз:
• Тұрақтылар тарихы терезеснің құралдар тақтасынан --- кнопкасын басыңыз
немесе
• Ins пернесін басыңыз немесе
• Программаның бас менюсіндегі «Әрекет (Действия)» пунктіндегі «Жаңа
жол (Новая строка)» командасын таңдаңыз.
Кестеге күнін және тұрақтының мәнін енгізуді сұраған жаңа жол
енгізіледі. Тұрақтылар тарихына жаңа жол енгізуден бас тарту үшін Esc
пернесін басңыз.
Жаңа жолды тұрақтылар анықтамалығына бар мәнді көшіру арқылы
енгізеді. Ол үшін курсорды керекті жолға қойып келесі әрекеттердің бірін
орындаңыз:
• F9 пернесін басыңыз немесе
• Шоттар жоспары терезесінің құралдар тақтасынан --- кнопкасын таңдаңыз
немесе
• Программаның «Әрекет (Действия)» пунктіндегі «Жолды көшіру (Копировать
строку)» командасын таңдаңыз.
Керекті түзетулерді орындағаннан кейін Enter пернесін басыңыз.

2.Тұрақтылар тарихынан жолды жою үшін курсорды керекті жолға қойып,
келесі әрекеттердің бірін орындаңыз:
• Del пернесін басыңыз немесе
• Шоттар жоспары терезіндегі құралдар тақтасынан --- кнопкасын таңдаңыз
немесе
• Менюдің «Әрекет (Действия)» пунктіндегі «Жолды жою (Удалить строку)»
командасын таңдаңыз.
Экрандағы жолды жою туралы сұранысы шығады. Иә деп жауап бергеннен
кейін, Тұрақтылар тарихынан жол жойылады.
1. 1С: Бухгалтерия программасында провокалардың дұрыс толтырылуын
бухгалтерлік есеп методология тұрғысынан тексеруге арналған арнайы
«Проводкаларды тексеру» механизмі еңгізілген.
«Проводкаларды тексеру» механизмі пайдаланушының көмегімен алдын-ала
еңгізілген проводкалардың тізімінен тұрады, проводкаларды қарап шығуға және
түзетуге болады Журналға енгізілген проводкалар осы тізіммен салыстырылады,
егер енгізілген проводка тізімде жоқ болса экранға қосымша ақпарат шығады.
Проводкаларды тексеру 1С:Бухгалтерия программасында келесі режимдердің
бірін пайлану арқылы орындалады:
• Операциялар үлгісінде. Менюдің «Әрекет (Действия)» пунктінен
шақырылады және ағымдағы операция проводкаларын тексереді.
• Операцияларды қолмен немесе типтік операция режимі арқылы енгізу
барысында. Операцияны жазған сайын орындалады, егер жүйенің
параметрінде «Операцияны жазу барысында тексеру» опциясы қойылған
болса («Сервис-Параметрлер-Операция»).
• Операциялар журналында. Менюдің «Әрекет (Действия)» пунктінен
шақырылады және журналға дәл қазір бейнеленген операция проводкаларын
ағымдағы жайғасымен бастап төмен қарай тексереді.
• Проводкалар журналында. Менюдің «Әрекет (Действия)» пунктінен
шақырылады және журналдағы дәл қазір бейнеленген операция
проводкаларын ағымдағы жайғасымнан бастап төмен қарай тексереді.
Осы сипатталған жағдайлардың бірінен «Проводкаларды тексеру» режимін
шақыру барысында әр тексерілетін проводка «Проводкаларды тексеру» тізімімен
салыстырылады. Егер тексерілетін проводканың дебиттік шоты мен кредиттік
шоты «Проводкаларды тексеру» тізіміндегі проводкалармен сәйкес келмесе,
онда экранға прводкалардың дұрыстығы туралы сұраныс шығады.
«Проводкаларды тексеру» анықтамалығына менюдің «Амалдар (Операции)»
пунктінен «Проводкаларды тексеру» бөлімі арқылы қол жеткізуге болады.

2.Тізім келесі бағаналардан тұрады:
Дебет – дебеттік проводка шоты,
Кредит – кредиттік проводка шоты,
Түсініктеме – проводкаға қысқаша түсініктеме.
Дебет және Кредит бағаналардың мәні мүмкін болатын
корреспонденцияларды құрайды. Операцияларды тексеру барысында егер оның
дебеттік және кредиттік шоттары «Проводкаларды тексеру» анықтамалығын
түзету, проводкаларды көшіру, жою амалдары «Тұрақтылар» анықтамалығында
орындалатын амалдармен бірдей.

3. Басты менюдегі Журналы/Проводкаларды таңдау.
1. F7 – таза бланкіні шақыру.
2. Бастапқы құжат негізінде жаңа бет өрістерін толтыру. Дебеттік,
кредиттік шот жолынан, егер шотқа заңды тұлғалар картотекасы
байланысқан болса, Объект өрісінен F2 арқылы картотека мазмұнына
кіру.
3. F7 – картотека карточкасының таза бланкісін шақыру.
4. Бланкіні толтыру.
5. F10 – карточканы картотека мазмұнына жазу.
6. Enter – проводкалар журналы/Объект бланкісіндегі өрісті таңдау.
7. Түсініктемелер өрісін толтыру.
8. F10 – Проводкалар журналына жазулар енгізу.
9. F10 – жазуды өткізу.
Ескерту:
Егерде алғашқы құжатта көрсетілген заңды тұлғаға карточка ашылып
қойылған болса 4,5,6 пункттер орындалмайды.
1. Басты менюден Есептемелер/Заңды тұлғалар картотекасы бойынша
есептемелерді талдау.
2. Enter – Экранды Заңды тұлға/Шоттар/Есептеме бөлігінде Есептемені
шығаруға ішкі меню пайда болады. Шоттарды таңдау – Enter қажет
болса оны толтырады.
3. Enter – экранда ішкі меню үзгіш пайда болады, қажет болса оны
толтырады.
4. F10 – есептемені қалыптастыруды жалғастыру, одан кейін есептемені
қарап шығуға мүмкіндік туады.
5. Esc – есептемені экранда қарап шығу режимінен шығу.
6. F5 – есептемені басу.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:
1. Тізім бағаналары деген не?
2. Тізім қандай бағаналардан тұрады?
3. Проводкаларды қалай таңдауға болады?
4. Проводкалар журналын қалай толтырылады?

Тақырып 15. Сервистік мүмкіндіктер

Дәріс сұрақтары
1. Типтік операция режимі
2. Типтік операция артуын түзету.

1.Кәсіпорында болған барлық шаруашылық операциялары операциялар
журналына енгізіледі. Бухгалтерлік оперцияларды журналға енгізуді
автоматтандырудың екі түрі бар:
• Типтік операция режимі,
• Құжаттау мен есептеулер режимі.
Типтік операция режимі.
Типтік операция режимі проводкаларды журналға енгізу барысында
күнделікті бухгалтердің жұмысын автоматтандыруға арналған құрал.Жұмыс
барысында біртектес проводкалардан тұратын, біртектес шаруашылық
операциялардан тұратын, біртектес шаруашылық операцияларын жиі енгізіп
отыру қажеттігі туады. Мысалы, тауарды сату барысында тауардың өзіндік құны
мен ҚҚС бөліп көрсету тағы с.с. Осындай операцияларды енгізуді жеңілдету
үшін программа пайдаланушының көмегімен олардың «сценарийі» жазылған типтік
операция тізіміне тіркеледі.
Типтік операция менюдің «Әрекет (Действия)» пунктінен «Типтік
операция (Типовые операции)» бөлімін таңдау арқылы қол жеткізуге болады.
Экранға типтік оперция тізімі шығады.
Тізімі қарап шығуға және түзетуге оңай болу түшін арнайы топқа
біріктірілген. Типтік операциялар тізімінде сол жағында --- топтар белгісі
бейнеленген. Бірінші бағанада типтік операция үлгісінің тобы мен атауы
көрсетілген. Сол жақтағы бағана – жұмысшы, онда әртүрлі шартты белгілер мен
типтік операция үлгісі тізімінің жолдары көрсетілген.
--- бұл жол типтік операция үлгісінің қалыбы болып есептеледі. Қалып
операцияларды енгізу үшін қолданылады.
--- бұл жол типтік операция үлгісі тобына сәйкес келеді. Топтардың
тақырыбы типтік операция тізімінің жоғарғы жағында орналасқан. Маустың сол
жақ кнопкасын екі рет басу арқылы осы топқа кіретін типтік оперция үлгісін
таңдауға болады.
--- типтік операциялар тізіміндегі сатылы түрді көрсетуді алып
тастаған топтардың тақырыбы.
Қарап шығуға ашылған топтар атауын көрсетеді. Мұндай жолдар
анықтамалық атауы ретінде кестенің жоғарғы бөлігінде орналасады және
түзетуге болмайды. Қарап шығатын топтардың сатылы деңгейіне байланысты ашық
топтар жолы бірнеше болуы мүмкін. Маустың сол жақ кнопкасын осы топқа екі
рет басу арқылы топты жабуға болады.

2.Типтік операция артуын түзету.
Типтік операция артуын түзету үшін менюдің «Әрекет (Действия)»
пунктінен «Өзгерту (Изменить)» командасын таңдау керек. Немесе құралдар
тақтасынан --- кнопкасын немесе пернелер тақтасынан Shift+Enter пернесінің
қосындысын басу керек. Түзетуді аяқтау Enter пернесі немесе құралдар
тақтасынан --- кнопкасын басу арқылы орындалады. Түзетуден бас тарту үшін
Еsc пернесін басу керек.
Типтік операция тобын құру.
Типтік операцияға жаңа жол енгізу келесі іс-әрекеттердің бірін
орындаңыз:
• Типтік операция терезесіндегі құралдар панелінен --- кнопкасын немесе
• Ctrl+F9 пернесінің қосындысы немесе
• Менюдің «Әрекет (Действия)» пунктінен «Жаңа топ (Новая группа)»
командасын тандаңыз.
Егер тізімге енгізілген жаңа типтік операция тобы нақты бір топқа
жазылу керек болса, онда алдын ала сол топқа өту керек. Типтік операциялар
тізіміне жаңа топ үшін автоматты түрде жаңа жол қосылады. Осы жолға топ
атын теру керек. Топ аты 80 символдан аспауы және типтік операция тізімінде
қайталанбауы тиіс. Топ аты терілгеннен кейін Enter пернесін басу керек.Жаңа
топ құрудан бас тарту Еsc пернесі арқылы орындалады.
Типтік операцияны және типтік операция тобын жою үшін курсорды
жойылатын элементке қойып, келесі іс-әрекеттердің бірін орындаңыз:
• Del пернесін басыңыз немесе
• Менюдің «Әрекет (Действия)» пунктінен «Жою (Удалить)» командасын
таңдаңыз.
Экранға шыққан типтік операцияны жою туралы сұранысқа Иә деп жауап
бергеннен кейін типтік операция жойылады. Егер типтік операция тобы
жойылатын болса, экранға Типтік операция тобын жоюды орындау қосымша
сұраныс терезесі шығады. Иә деп жауап бергеннен кейін осы топқа кіретін
барлық типтік операциялар жойылады.

2.Типтік операцияны енгізу.
Операцияларды енгізу үшін типтік операция жазылған тізімнен керекті
операцияны таңдап келесі іс-әрекеттердің бірін орындаңыз:
• Операциялар үлгісі тізімінің құралдар тақтасынан --- кнопкасын
таңдаңыз немесе
• Менюдің «Әрекет (Действия)» пунктінен «Типтік операцияны енгізу
(Вести типовую)» командасын таңдаңыз.
Нәтижесінде экранға деректемелерді енгізу сұранысы шығады. Мұндай
деректерге операцияның күні, сомасы, қажет болған жағдайда субконто түрі,
ТМҚ саны, тағы басқалары жатады. Типтік операцияны енгізудегі үлгі
операцияларды қолмен енгізудегі үлгіден бөлектеу. «Жаңа (Новый)» кнопкасын
басқаннан кейін үлгінің тақырып жолына типтік операция атауы шығады, ал
үлгінің құралдар тақтасына екі кнопка ---Автоматты түрде толтыру
(Автозаполнение) және --- Енгізуді жалғастыру (Продолжить ввод) кнопкалары
пайда болады. Типтік операция үлгісін ашу барысында --- кнопкасы басылса,
автоматты түрде толтыру режимі іске қосылады.
Типтік операция үлгісіне өзгеріс енгізу.
Типтік операция үлгісіне өзгеріс енгізу барысында операция
реквизиттерін дұрыс толтыру, оперция проводкаларының тізімін құру және оны
дұрыс толтыру ережелері көрсетіледі. Типтік операция үлгісіне өзгеріс
енгізу арнайы түзету терезесінде орындалады. Түзету терезесін шақыру үшін
типтік операция тізімінен керекті операцияны таңдап келесі әрекеттердің
бірін орындаңыз:
• F5 пернесін немесе
• Менюдің «Әрекет (Действия)» пунктінен «Түзету (Редактировать)»
командасын таңдаңыз.
Бір немесе бірнеше проводкалардан тұратын бір шаруашылық операциясына
тиісті үлгі типтік операция үлгісі деп аталады. Типтік операциямен жұмыс
екі режимде жүргізіледі:
• Типтік операция үлгісін құру
• Дайын үлгіні қолдану
Типтік операция үлгісіне мыналар жатады:
• Операция деректемелерін толтыру ережелері: күні, нөмері, сомасы және
түсініктемесі
• Қосымша деректемелерді толтыру ережелері, егер ол операция үлгісінде
көрсетілген болса
• Операция проводкаларының тізімі
• Проводка деректемелерін толтыру ережелері – шоттар корреспонденциясы,
сомасы, субконто, саны, валюта, валюта сомасы
• Проводка сомасын есептейтін формула.
Экранға типтік операция үлгісін құру терезесі шығады. Терезе екі
бөліктен тұрады. Терезенің төменгі бөлігіне операция түрі қолмен
енгізіледі. Онда операцияның күні, нөмері, сомасы және қысқаша
түсініктемесі, сонымен бірге операцияның бухгалтерлік проводкалары
жазылады. Бухгалтерлік есепті жүргізу барысында 1С: Бухгалтерия жүйесінде
талдамалы, сандық, валюталық есеп жүргізу мүмкіндігі қарастырылған.
Сондықтан проводкалар тізіміне сәйкес талдамалы есеп обьектісі, саны,
валюта түрі және валюта сомасы сияқты деректемелер көрсетіледі. Типтік
операцияны толтыру ережелері түзету терезесінің жоғарғы бөлігінде
орналасқан. Терезенің жоғарғы бөлігінде проводка сомасын есептеу формуласы
жазылады. Бір терезеден екіншісіне өту маустың Shift+F6 пернелерінің
қосындысын басу арқылы орындалады.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:
1. Типтік операцияны қалай енгізуге болады?
2. Типтік операция қандай режимдерде жұмыс жасайды?
3. Типтік операцияға өзгерістерді қалай енгізеді?

3.ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАР

Тақырып 1 «1С: Бухгалтерия 8 Казахстан үшін» бағдарламасының
сипаттамасы.
Тәжірибелік сабақ сұрақтары
1. «Қазақстан үшін 1С:Бухгалтерия 8.0» туралы жалпы мағлұмат
2. 1С:Кәсіпорын 8 үшін «Қазақстан үшін бухгалтерлік есеп»
конфигурациялары

Пәннің мақсаты: Бухгалтерлік есеп дамуы. 1 – С бухгалтерия қағидасымен
танысу. Бухгалтерлік есепті 1 С – Бухгалтерия жүйесінде жүргізу.
Әдістемелік нұсқау – Оқу құралдарымен жұмыс. Компьютермен жұмыс.

Негізгі әдебиеттер:
1. Құдайбергенов Н.А., Жантаева А.А., Мурсалим М. Бухгалтерлік есепті
1С:Бухгалтерия программасында жүргізу. Алматы 2014ж.
2.1С: Предприятие 8. Конфигурация, Бухгалтерия для Казахстана. Редакция
2.0 (Руководство по ведению учета). Москва. Фирма «1С», 2011г.
3. Мырзалиев Б.С.,Әбдішүкіров Р.С. Бухгалтерлік есепті үйренудің
әдістемелері
Алматы 2014 ж.

Тақырып 2. «Жедел старт» «1С: Бухгалтерия 8 Казахстан үшін» жұмысының
басталуы)
Тәжірибелік сабақ сұрақтары
1. Бухгалтерлік ақпараттық жүйелер
2. Бухгалтерлік ақпараттың классификациясы
3. Бухгалтерлік есепті автоматтандырудың мәні және маңызы

Пәннің мақсаты: 1 – С бухгалтерия қағидасымен танысудағы жедел есеп
компоненті. Бухгалтерлік есепті 1 С – Бухгалтерия жүйесінде жүргізу.
Ақпараттарды енгізу.
Әдістемелік нұсқау –Компьютермен жұмыс.

Тақырып 3. Есеп жүргізудің құрылымдары
Тәжірибелік сабақ сұрақтары:
1. «1С: Кәсіпорын» программасында конфигурациялау режимінде технологиялық
құралдары
2. «1С: Кәсіпорын» программасының режимдері

Пәннің мақсаты: 1 – С бухгалтерия бағдарламасына ену жолдары. Бухгалтерлік
есепті 1 С – Бухгалтерия жүйесінде жүргізу. Конфигурацияларын айқындау.
Әдістемелік нұсқау –Компьютермен жұмыс.

Тақырып 4 Есеп жүргізудің жалпы қағидалары
Тәжірибелік сабақ сұрақтары:
1. Анықтамалардың тағайындалуы
2. Құжаттардың тағайындалуы

Пәннің мақсаты: Шоттар жоспарының түсінігі мен шоттарды көшіру және жою
жұмыстарымен танысу.
Әдістемелік нұсқау – Компьютермен жұмыс.

Тақырып 5. Стандартты есептер
Тәжірибелік сабақ сұрақтары
1. Есеп берудің тағайындалуы
2. Регистрлердің тағайындалуы
3. Тауарларды сату

Пәннің мақсаты: Анықтамалықтармен таныстыру. Регистрлердің
тағайындалуын анықтау.
Әдістемелік нұсқау –Компьютермен жұмыс.

Тақырып 6. Ақша қаржыларымен операциялар есебі.
Тәжірибелік сабақ сұрақтары
1. Шот және шоттар жоспары
2. Операциялар және өткізгіштер
3. Бухгалтерлік қорытындылар
4. Сатып алушыға шот көрсету
Пәннің мақсаты: Журналмен жұмыс және топтық атаулармен таныстыру.
Ақша қаражаттарының шоттарын есепке алу.
Әдістемелік нұсқау –Компьютермен жұмыс.

Тақырып 7.Сауда операцияларының есебі
Тәжірибелік сабақ сұрақтары
1. 1С:Кәсіпорын жүйесінің тұжырымдамасы
2. Жүйе (объекті) түсінігінің қысқаша сипаттамасы
3. Бағдарламаның объектілерімен жұмыс істеу дәйектілігі

Пәннің мақсаты: Анықтамалық элементтерімен танысу. Айналым балансын
құру. Құжатта көрсету.
Әдістемелік нұсқау – Компьютермен жұмыс.

Тақырып 8. Өндіріс есебі
Тәжірибелік сабақ сұрақтары

1. Ұйымдардың алғашқы мағлұматтарын енгізу

2. Бухгалтерлік есептің үлгі шоттар жоспары
3. Мекеме туралы мағлұмат беру
Пәннің мақсаты: Өндірістік шоттар элементтерімен танысу. Анықтамалықтың
элементтерімен танысу. Құжатта көрсету
Әдістемелік нұсқау –Компьютермен жұмыс.

Тақырып 9. Негізгі құралдар және материалдық емес активтер есебі.
Тәжірибелік сабақ сұрақтары
1. Шаруашылық операцияларды енгізу
2. Ұйым шотының есеп айырысуынан жеткізушіге ақша құралдарын аудару: төлем
тапсырысы
2.Тұрақтылар тарихын зерттеу

Пәннің мақсаты: Тұрақтылар тізімімен танысу. Құжатта көрсету
Әдістемелік нұсқау –Компьютермен жұмыс.

Тақырып 10. Еңбек ақы және кадр есебі

Тәжірибелік сабақ сұрақтары
1. Кадрлық есеп
2. Конфигурацияняң объектілерін құру
3. Заңды тұлғалар картотекасын проводкалар журналы арқылы жүргізу

Пәннің мақсаты: Кадрлар есебі мен еңбек ақыны есептеуді үйрену. Құжатта
көрсету
Әдістемелік нұсқау –Компьютермен жұмыс.

Тақырып 11. Кезеңді аяқтау
Тәжірибелік сабақ сұрақтары:
1. Жедел есеп компоненті
2. Жүйенің негізгі міндеттемелері
3. Ақпараттарды енгізу режимі
Пәннің мақсаты: Жедел есеп компоненттері. Типтік оперцияларлар режимін
талдау . Қателіктерді түзету. Құжатта көрсету.
Әдістемелік нұсқау –Компьютермен жұмыс.

Тақырып 12. Қосымша құн салығының есебі
Тәжірибелік сабақ сұрақтары:
1. Құжаттармен әртүрлі амалдар орындау.
2. Шаруашылық операциялар
3. Типтік операция үлгісіне өзгеріс енгізу.

Пәннің мақсаты: Типтік операцияны енгізумен танысу. Үлгілерге өзгеріс
енгізу. Құжатта көрсету
Әдістемелік нұсқау –Компьютермен жұмыс.

Тақырып 13. Реттелетін есептілік
Тәжірибелік сабақ сұрақтары:
1.Анықтамалық элементтерімен танысу.
2.Айналым балансы

Пәннің мақсаты: Құжаттармен әртүрлі амалдарды орындау ретімен танысу.
Операциялар журналын ашу. Құжатта көрсету
Әдістемелік нұсқау –Компьютермен жұмыс.

Тақырып 14. Деректердің таратылған базасымен жұмыс
Тәжірибелік сабақ сұрақтары
1. Тұрақтылар тізімінің мәліметтері
2. Тұрақтылар тарихын зерттеу

Пәннің мақсаты: Журналға енгізілетін құжаттармен жұмыспен танысу.
Құжатта көрсету
Әдістемелік нұсқау –Компьютермен жұмыс.

Тақырып 15. Сервистік мүмкіндіктер
Тәжірибелік сабақтар сұрақтары
1.Типтік операция режимі
2.Типтік операция артуын түзету.
3.Бастапқы қалдықты енгізу
Пәннің мақсаты: Проводкалар журналына ену тәртібімен танысу. Бастапқы
қалдықты енгізу тәртібі. Құжатта көрсету
Әдістемелік нұсқау –Компьютермен жұмыс.

4. СТУДЕНТТІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСТАРЫ

4.1 Студенттің өздік жұмысын ұйымдастыруға әдістемелік нұсқаулар

Өз бетімен жұмыстарын орындау кезіндегі жалпы сұрақтар
Өзбетімен жасалатын зерттеу жұмыстарын студент өз бетімен орындау
керек және жазбаша түрде курстың басты проблемасын дайындап құрастыруы
керек.
Осыған байланысты дұрыс тақырыпты таңдау үлкен маңызды рөл б.т.
Студенттеге кафедра бекіткен және ұсынған кез-келген тақырыпты
таңдауға құқық беріліпті. Жетекшімен келісілген студент өзі таңдаған
тақырыптың атын өзгертуге болады. Тақырыпты таңдаған кезде бұл зерттеу
жұмысы болашақта қорғалатын диплом жұмысының бөлігі болатынын ескеру қажет.

Өз бетімен зерттелетін жұмыстарын дайындаудың негізгі сатылары:
▪ Өз бетімен зерттелетін жұмыстарын тақырыбын таңдау
▪ Таңдап алынған тақырыптың әдебиеттерін іздестіру және танысу
▪ Өз бетімен зерттелетін жұмыстарын бастапқы нұсқасын құрастыру
▪ Таңдап алынған тақырыптың әдебиетімен танысу
▪ Өз бетімен зерттелетін жұмыстарын қорытынды нұсқаның жоспарын құрастыру
▪ Өз бетімен зерттелетін жұмысты толығымен жазу және оны тексеруге
жетекшіге беру
▪ Жетекшінің ескертулерін тыңдап жұмысты жалғастыру толықтырулар енгізу
▪ Жетекшіге аяқталған жұмысты ұсыну
▪ Өз бетімен зерттелетін жұмысты қорғау
Жұмыстың басында зерттеу жұмысының ең бастапқы жоспарды құру керек.
Содан кейін таңдалған әдебиеттерді толығымен оқып танысу керек. Соның
ішінен негізгі тақырыптың теориялық проблемаларды көрсететін жерлерді
іздестіру қажет. Содан кейін ғана құрылымдық материалдарды кітаптар мен
кітаптық пособияларды пайдалану қажет. Одан кейін монографиялар мен
журналдар мақалаларға көшу қажает. Мұндай шараны қолдану білімнің
жинақталуына келеді. Әдебиеттерді таңдау жүйесі құрастырылған кейін зерттеу
жұмысының бастапқы нұсқасын өзгертуге болады.
Өз бетімен зерттелетін жұмыстың құрылымы:
Кіріспе, үш бөлімі, қорытынды, қолданылған әдебиеттер және қосымшалар.
Бөлім ішінде міндетті түрде тақырыпшаларын көрсету керек.
Кіріспені міндетті түрде таңдалған тақырыптың негізгі мақсаттары мен
міндеттерін зерттеу мен пәннің объектілердің актуальды түрде негіздеу
қажет.
1 бөлімде тақырыптың негізгі теориясы көрсетілуі қажет . сонымен қоса
экономистердің ғылыми ойлары көрсетілуі керек.
2 бөлімде тақырыпқа тәжірибелік нормативтік анализ жасау керек
3 бөлімде әлемдік тәжірибені есепке алу арқылы проблемалар дамуын және
жүзеге асуын қарастыру
Қорытынды мазмұны мен шешім қабылдаудан тұру қажет.
Өз бетімен зерттелетін жұмыста материалдар мазмұны мағыналы және
түсінікті болуы керек. Барлық бөлімдер бір бірімен тығыз байланыста болуы
керек. Яғни бір бөлімнен бір бөлімге ауысқанда байланысты болуына көп көңіл
бөлу керек. Жеке бөлімдерде қосымша материалдар, анықтамалық, монографиядан
және басқа да әдеби көздерден алынған, сонымен қатар әртүрлі авторларды
цитаталағанда сәйкес әдебиетті көрсетуі керек. Жұмыс аяғында қолданылған
әдебиеттер тізімі болу керек, ал жұмыстың ортасында осы әдебиеттің нөмері
орналасқан беті квадрат жақшаның ішінде көрсетілуі керек. Егер көзге бірақ
одан цитата алынбаса онда жақшаның ішінде қолданылған әдебиеттің тізімдік
нөмері болу керек.
Өз бетімен зерттелетін жұмысында пікір таластық сұрақтар болатын болса
әр түрлі авторлардың ойларын келтіруі керек. әртүрлі авторлардың
жұмысындағы көзқарастарды міндетті түрде салыстыру керек. Осылардан кейін
студент өз ойын келтіруі немесе автордың айтуымен келіседі.
Материалдарды ұсынғанда онда кестелер графиктер бір әдебиеттен немесе
өзі құрастырылған нұсқасы келтіріледі.мәтіндегі кестелер бір беттен артық
болмауы керек егер асып кетсе ол қосымшаларға жатады. Кестенің аты және
нөмері міндетті түрде болуы керек. өлшем бірліктері кесте атауының қасында
, уақыт кезеңдері де міндетті түрде көрсетілуі керек.
Газет журналдан материал алғанда мақаланың аты авторы, басылған жылы,
журнал бетінің нөмері көрсетілуі керек. Қолданылған әдебиеттен кейін
қосымша материалдар жазылады.

4.2 СӨЖ ТАҚЫРЫПТАРЫНЫҢ ТІЗІМІ
ОӨЖ №1
1. Конфигуратор,бағдарлама жасау. «Конфигурация», «метадандық», «дерек»
анықтамаларын жасау
2. Метадандық деректерді конфигурацияда қолдану
3. «1С: Кәсіпорын» бағдарламасының деректерін өңдеу.
4. «1С: Сауда» бағдарламасының деректерін өңдеу.
5. «1С: Кадр есебі және еңбек ақы» бағдарламасының деректерін өңдеу.
6. Констант- бағыттарды бағдарлама аясында қолдану
ОӨЖ №2
1. Кезеңдік константтар. Құру бағыттары
2. Шоттар жоспарын конфигурацияда қолданып, өңдеу
3. Материалдық емес активтердің түрлері
4. Материалдық қорларды бағалаудың негізгі әдістері
5. Дайын өнімдер есебі
6. Аяқталмаған өндіріс есебін конфигурацияда көрсету
ОӨЖ №3
1. Қорларды түгендеу және оны жүргізу тәртібі
2. Ақшасыз есеп айырысу нысандары
3. Тура әдісті қолданумен ақшалай қаржылардың қозғалысы туралы есепті
жасау тәртібі
4. Жанама әдісті қолданумен ақшалай қаржылардың қозғалысы туралы есепті
жасау тәртібі
5. Ақшалай қаржылардың қозғалысы туралы есепті жасаудың әдістері
6. Бюджетпен есеп айырысулардың есебі
ОӨЖ №4
1. Жолдағы ақшалай аударымдардың есебі
2. Теріс және оң бағамдық айырмашылық есебі
3. Шетелдік валюта операцияларының есебі
4. Қосылған құнға салықтар есебі
5. Дебиторлық қарыздар және олардың түрлері
6. Күмәнді талаптар бойынша резервтер құру тәсілдері

ОӨЖ №5
1. Жарғылық капитал есебін конфигурацияда көрсету
2. Резервтік капитал есебін конфигурацияда көрсету
3. Төленбеген капитал есебін конфигурацияда көрсету
4. Реттелетін есептіліктерді баспаға шығару
5. Ұзақ мерзімді міндеттемелер және олардың жіктелуін конфигурацияда
көрсету
6. Ұйымның есеп саясатын конфигурацияда көрсету

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz

Іздеу
Файл қосу
Презентациялар
Тегін
Кабинет
Баланс
Таңдаулы жұмыстар
Cатып алған жұмыстарыңыз
Менің файлдарым
Презентацияларым
Сатылым статистикасы