Файл қосу
Автоматты бөлшектеу және жинақтау
Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті
Жаратылыстық ғылымдар факультеті
Дене шынықтыру және бастапқы әскери дайындық теориясы мен әдістемесі
кафедрасы
Пәннің оқу – әдістемелік кешені
“Атыс дайындығы”
050104 “Бастапқы әскери дайындық” мамандығы бойынша
II – курс студенттеріне арналған.
Семей 2013 жыл
Құрастырушы: Дене шынықтыру және бастапқы әскери дайындық теориясы мен
әдістемесі кафедрасының аға оқытушысы п.ғ.м. Акжигитов Болат Асқарұлы
_________________
Кафедра отырысында бекітілген: хаттама №___ «__»__________жыл
Дене шынықтыру және бастапқы әскери дайындық теориясы мен әдістемесі
кафедрасы меңгерушісі м.а.
Прохоров Б.Н.
Жаратылыс ғылымдар факультетінің оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында
талқыланып бекітілді
Хаттма №___ «__»__________жыл
Жаратылыс ғылымдар
Факультетінің ОӘК төрайымы
Абдишева З.В.
Жаратылыстану ғылымдар факультетінің Ғылыми кеңесінде бекітілген
Хаттама №__ «__»__________________жыл
Жаратылыс ғылымдар
факультетінің деканы, х.ғ.к.
Ибраева Л.С.
Мазмұны:
бет
1. Пәнге арналған глоссарий
4
2. Дәрістер бойынша қысқаша конспект
5-19
3. Тәжірибелік сабақтар өткізуге арналған әдістемелік 20-
32 нұсқаулар
4. СОӨЖ арналған әдістемелік нұсқаулар
33-41
5. СӨЖ арналған әдістемелік нұсқауларт
42-44
6. Бақылау алу құралдары
45-56
Пәнге арналған глоссарий
1.Ұшу нүктесі дегеніміз – ұңғының ауыз бөлігінің ортасы.
Ол траекторияның бастамасы болып табылады;
2. Кездесу нүктесі дегеніміз – траекторияның нысана бетімен (жер, тосқауыл)
қиылысу нүктесі;
3. Қарудың белдеуі дегеніміз – ұшу нүктесі арқылы өтетін белдеу жазықтық;
4. Түсу нүктесі (кестелік) дегеніміз – траекторияның қару белдеуімен
қиылысуы;
5. Көтерілу нүктесі дегеніміз – бағытталған қарудың ұңғы арнасы осінің
жалғасы болып табылатын түзу сызық;
6. Ату жазықтығы дегеніміз – көтерілу сызығы арқылы өтетін тік жазықтық;
7. Көтерілу бұрышы дегенміз – көтерілу сызығы мен қару белдеуінің арнасында
орналасқан бұрыш;
8. Лақтыру сызығы дегеніміз – оқтың ұшу сәтіндегі ұңғы арнасының осі боп
табылатын сызық;
9. Лақтыру бұрышы дегеніміз – лақтыру сызығы мен қару белдеуінің арасындағы
бұрыш;
10. Ұшу бұрышы дегеніміз – лақтыру бұрышы мен көтерілу сызығының арасындағы
бұрыш;
11. Түсу бұрышы дегеніміз – түсу нүктесіндегі траекторияға қатысты және
қару белдеуінің арнасындағы бұрыш;
12. Траекторияның төмен түсу бұтағы дегеніміз – траектория шыңынан түсу
нүктесіне дейінгі траектория бөлігі;
13. Көздеу нүктесі дегеніміз – қару бағытталған нысананың не одан тыс
нүктесі;
14. Көздеу сызығы дегеніміз – атқыш көзінен көздеуіш ойығының ортасынан
және қарауыл ұшынан көздеу нүктесіне дейінгі өтетін түзу сызық;
15. Көздеу бұрышы дегеніміз – көтерілу сызығы мен көздеу сызығының
арнасынан өтетін сызық;
16. Нысана орны бұрышы дегеніміз – көздеу сызығы мен қару белдеуінің
арасындағы бұрыш;
17. Көздеу қашықтығы дегеніміз – ұшу нүктесінен траекторияның көздеу
сызығымен қиылысқанға дейінгі қашықтық;
18. Көздеу сызығынан траекторияның асып түсуі дегеніміз – траекторияның кез
келген нүктесінен көздеу сызығына дейінгі қысқа қашықтық;
|Дәрістер бойынша қысқаша қасиеті. |
|№ 1 Тақырып: Кіріспе |
| |
|Дәріс мақсаты: Атыс дайындығы атыс міндеттерін нәтижелі орындауда атыс |
|құралдарының дайындығын қамтамасыз ету, жеке құрамды түрлі жағдайларында өз қаруын |
|дұрыс пайдалана білуге үйрету мақсатында өткізіледі. |
| |
|Қарастырылатын сұрақтар: |
|Алғашқы әскери дайындық өтіп жатқан жастар үшін атыс дайындығының бөлімдері. |
|Атыс негіздерінде |
|Қарудың материалдық бөлігінде |
|Атыстың ережелері мен тәсілдерін оқып үйрену |
|Қол гранаттарын лақтыруға үйрету |
|Ұрыстағы бақылау мен арақашықтықты анықтауға үйрету |
| |
|Дәріс. |
|Алғашқы әскери дайындықты өтіп жатқан жастар үшін атыс дайындығы мынандай |
|бөлімдерді қамтиды: атыс негіздері; қарудың материалдық бөлігі; атыстың тәсілдері |
|мен ережелері; қол гранаттарын лақтыру; ұрыстағы бақылау және арақашықтықты |
|анықтау. |
|Атыс негіздеріне атыс құбылыстары , сондай – ақ оқтың ауада ұшу заңдылығы |
|зерделеніледі. Бұл ату ережелерін меңгеру және қарсыласты ұрыста жеңіліске ұшырату |
|мақсатында қаруды сауатты қолдана білу үшін қажет. |
|Қарудың материалдық бөлігінде қарудың құрылысы мен тағайындалуы, ұрыстық қасиеті |
|оқытылып – үйретіледі. Қаруды қолдану, түрлі жағдайлардағы атыс кезінде қарудың |
|кідіріссіз жұмыс істеуін қамтамасыз ету үшін тараудың маңызы зор. |
|Атыстың ережелері мен тәсілдерін оқып үйрену жергілікті жерде, ауа рай, жыл |
|мезгілі мен тәуліктің кез келген жағдайында жылжып келе жатқан, я болмаса көз |
|алдында пайда болған немесе қозғалмайтын нысаналарды дәл ата алуға дағдыланып |
|үйрену үшін қажет. |
|Қол гранаттарын лақтыруға үйрету ұрыс барысында туындаған кез келген жағдайда |
|жақын қашықтықтағы қарулы қақтығыс кезінде түрлі орындардан қол гранаттарын лақтыра|
|білу мақсатына арналған. |
|Ұрыстағы бақылау мен ара қашықтықты анықтауға үйрету қарсыласты бақылау, |
|нысаналарды табу, оларға дейінгі қашықтықты дәл анықтай алу, көздеу мен көздеу |
|нүктелерін дұрыс таңдау , сондай –ақ қысқа уақыт ішінде атыс тапсырмаларын орындай |
|білу дағдыларын қалыптастыру үшін өткізіледі. |
| |
|Өзін – өзі тексеруге арналған сұрақтар |
|Атыстың қандай кезеңдері бар, олардың сипаттамалары қандай? |
| |
| |
|Ұсынылған әдебиеттер: |
|Алғашқы әскери дайындық 10 кл Алматы 2004 жыл. |
|Алғашқы әскери дайындық 11 кл Алматы 2007 жыл. |
| |
|№ 2 Тақырып: Атыс дайындығы. Атқыш қарулардың қысқаша даму тарихы. Атыс |
|дайындығының жалпы мәселелері. |
|Дәріс мақсаты: Атқыш қарулардың даму тарихы жайлы студенттерге қысқаша сипаттама |
|беру. |
|Қарастырылатын сұрақтар: |
|Атқыш қарудан қысқаша даму тарихы |
|Дәріс. |
|АТЫС НЕГІЗДЕРІ |
|Атыс құбылыстары. Ату – дәрілі зарядтың жануы негізінде пайда болатын газ қысымымен|
|ұңғы арасынан оқтардың ( снарядтардың, гранаттардың) шығуы. |
|Ату өте аз уақыт ішінде жүзеге асады (0,001-0,06 с ) . Патрон капсюлінің күш |
|түсетін құрамына соққыдан дәрілі зарядты тұтандыратын жалын пайда болады. Дәрілі |
|заряд жанған кезде ұңғы арнасында жоғары қысым тудыратын қатты қызған газдың көп |
|көлемі пайда болады. Газдың қысымымен оқ орнынан қозғалады да , кертікке созылады, |
|бірте- бірте үздіксіз артқан жылдамдықпен ұңғы арнасынан қозғалады да , ұңғы |
|арнасынан осі бойымен сыртқа шығарылады. Оқ соңынан ұңғы арнасынан қызған газ |
|шығады , ауаға кезіккенде ату кезіндегі дыбыс болып табылатын жалын және күшті |
|толқын жасайды. |
|Ұңғы ішіндегі кертік бұранда сияқты орындалатындықтан, оқ ұңғымен келе жатқанда |
|айналмалы қозғалыста болады. |
| |
| |
| |
|Өзін – өзі тексеруге арналған сұрақтар |
|Автоматты тапаншалардың пайда болуы мен дамуы |
| |
|Ұсынылған әдебиеттер: |
|Бастапқы әскери дайындық. Каргин С.Т. Алматы 2000 жыл |
|Алғашқы әскери дайындық 10 кл Алматы 2004 жыл. |
|№ 3 Тақырып: Атыс қарудан ату негіздері. |
|Дәріс мақсаты: Атыс негіздері, ату құбылыстары жайлы студенттерге қысқаша |
|сипаттама беру. |
| |
|Қарастырылатын сұрақтар: |
|Атыс құбылыстары |
|Қарудың серпуі |
|Дәріс. |
|Атыс кезіндегі 4 кезеңді төмендегідей графикалық түрде көрсетуге болады |
|Бастапқы кезең дәрілі зарядтың жаңа бкастауынан оқ қабының ұңғы кертігіне толық, |
|енуіне дейін созылады. Осы кезеңде ұңғы арнасында оқты орнынан қозғайтындай және |
|оны ұңғы кертігінде оның қабығының кедергі жасауын болдырмайтындай 2500 – 5000 |
|Н/см² (250 – 500кг/ см²) қысым пайда болады. Бірінші немесе негізгі кезең оқтың |
|қозғала бастауынан дәрілі зарядтың толық жануына дейін созылады. |
|Бұл кезеңінен басында, оқтың 4 – 6 см жолдан өткен кезінде оның артындағы кеңістік |
|(оқ түбі мен оқсауыт түбінің аралығы) көлеміне қарағанда, газдар саны жылдамырақ |
|өседі, газ қысымы тез ұлғайып, едәуір мөлшерге көтеріледі (ең жоғарғы қысым), атап |
|айтқанда, 1943 жылы үлгідегі атыс қаруының оғының артына түсіретін салмағы – 27450 |
|Н/ см² (2800 кг.с/ см²). Сосын оқ қозғалысының үлкен жылдамдығы әсерінен оқ |
|артындағы кеңістік көлемі жаңа газдар ағынына қарағанда тез өседі, ал қысымы |
|төмендейді. |
|Екінші кезең – дәрілі зарядтың толық жануы сәтінен ұңғы арнасынан шығу сәтіне дейін|
|созылады. Газдың келуі тоқтаса да,қатты қысылған және қызған газ кеңейіп, оқты |
|қысып, оның жылдамдығын тездетеді. Қысым тез төмендеп, әр түрлі үлгідегі қарудың |
|ұңғы аузында ол 3000 – 9000 Н/ см² (300 – 900 кг.с/ см² - ге) жетеді. |
|Үшінші кезең немесе газ әсерінен кейінгі кезең-ұңғы арнасынак оқтың шығуы сәтінен |
|оқ жылдамдығы өсуінің тоқтау сәтіне дейін созылады. Ұңғы арнасынан шығатын дәрлі |
|газ ұңғының аузынан бірнеше ондық сантиметр бойына оққа әсер етуін жалғастыра |
|береді де, оның жылдамдығы оқ түбіндегі дәрілігі аз газ қысымы ауа кедергісімен |
|теңеспейінше өсе береді. Одан әрі оқтың ауада ұшуы инерция байланысты жалғаса |
|береді және ол белгілі дәрежеде оның бастапқы жылдамдығына байланысты болады. |
|Оқтың бастапқы жылдамдығы-оқ ұңғы арнасынан шыққаннан кейінгі оқтың ұшу нүктесінде |
|қозғалыс жылдамдығы болып табылады. |
|Оқтың бастапқы жылдамдығы қарудың маңызды ұрыстық қасиетінің бірі болып табылады. |
|Бастапқы жылдамдығының артуы оқтың алысқа ұшу қашықтығын арттырады, сыртқы |
|жағдайлардың оның шуына кедергі жасауын төмендетеді. |
|Оқтың бастапқы жылдамдығының шамасы ұңғының ұзындығына, оқтың салмағына , дәрілі |
|зарядтың салмағы мен басқа факторларға байланысты. Ұңғы ұзын болған сайын |
|(белгіленген шамада ) дәрілі газ оққа ұзағырақ әсер етеді және оның бастапқы |
|жылдамдығы да тезірек болады. Ұңғының тұрақты ұзындығы мен дәрілі зарядтың тұрақты |
|салмағына байланысты оқ салмағы аз болған сайын , бастапқы жылдамдық тезірек |
|артады. |
| |
|Өзін – өзі тексеруге арналған сұрақтар |
|Атыс серпілісі дегеніміз не және ол атыс нәтижесіне қалай әсер етеді. |
| |
|Ұсынылған әдебиеттер: |
|Алғашқы әскери дайындық 10 кл Алматы 2004 жыл. |
|Алғашқы әскери дайындық 11 кл Алматы 2007 жыл. |
| |
|№ 4Тақырып: АК құрамы, тағайындау және жауынгерлік қасиеті. |
|Дәріс мақсаты: Автоматтың арналуы мен ұрыстық қасиеті туралы студенттерге қысқаша |
|сипаттама беру. |
|Қарастырылатын сұрақтар: |
|Калашников автоматы неге арналған. |
|Автоматтың механизмдері мен негізгі бөліктерін атаңдар |
|Дәріс. |
|Калашников автоматы |
|Автоматтың арналуы мен ұрыстық қасиеті |
|5,45 мм жетілдірілген Калашников автоматы дербес қару. Ол қарсыластың тірі күшін |
|жою мен атыс құралдарын құртуға арналған. Автоматтан атыс жүргізу үшін кәдімгі |
|(болат өзекті), жарқырауық және сауыт бұзғыш – өртегіш оқтары қолданылады. Атыс |
|кезінде патрондардың берілуі автоматта 30 патронға , дейін болатын қорабы |
|оқжатардан жүргізіледі. Атудың көздеу қашықтығы – 1000 метр. Жер үсті нысаналары |
|бойынша нақты атыс қашықтығы - 500 мертге дейін. Ал ұшақтар, тікұшақтар және |
|парашютистерге автоматтан ату қашықтығы – 500 м – ге дейін. |
|Автоматтан жер үсті нысаналар бойынша шоғырланған атыс 1000 метрге дейінгі |
|қашықтықта жүргізіледі. Тура атыс қашықтығы: автоматта кеуделік фигураға 440 м, |
|жүгірмелі фигураға – 625 м; Атыс қарқыны минутына 600 атысқа жуық. Ұрыстың ату |
|жылдамдығы: автоматтан минутына кезекпен ату 100 – ге дейін, жекелей атқанда 40 – |
|қа дейін. |
|Автоматтың сүңгі – пышақсыз жарақталған оқжатары мен қосқандағы массас: АК 74 – 3,6|
|кг. |
|Автоматтың жұмыс істеуі және құрылымы туралы түсінік. |
|Автомат мынандай негізгі бөліктер мен механизмдерден тұрады |
|Ұңғы қорабы, көздеу аспаптары және тапанша сабы; |
|Ұңғы қорабының қақпағы; |
|Газ поршені мен бекітпе жақтауы; |
|Бекітпе; |
|Қайтармалы механизм; |
|Ұңғы жапсырмасы мен газ түтігі; |
|Соққы – ағытқыш механизм; |
|Құндақ; |
|Оқжатар. |
| |
| |
|Өзін – өзі тексеруге арналған сұрақтар |
|Автоматтың автоматтық әрекеті неге негізделген |
| |
|Ұсынылған әдебиеттер: |
|Бастапқы әскери дайындық. Каргин С.Т. Алматы 2000 жыл |
|Алғашқы әскери дайындық 10 кл Алматы 2004 жыл. |
| |
|№ 5 Тақырып: Автоматты бөлшектеу және жинақтау. |
|Дәріс мақсаты: Автоматты бөлшектеу толық және толық емес екендігін студенттерге |
|қысқаша сипаттама беру. |
|Қарастырылатын сұрақтар: |
|Автоматты толық емес бөлшектеу не үшін жүргізіледі. |
|Автоматты толық емес бөлшектеуді ретімен айтып беріңдер |
| |
| |
|Дәріс. |
|Автоматты бөлшектеу және жинақтау |
|Автоматты бөлшектеу толық және толық емес болуы мүмкін: толық емес бөлшектеу – |
|автоматты тазалау, майлау және тексеру үшін; толық бөлшектеу – жаңбыр мен қар |
|астында қалғанда не жөндеу кезінде автоматты қатты ластанудан тазалау үшін |
|жүргізіледі. Автоматты толық емес бөлшектеу мен жинақтау үстел үстінде немесе таза |
|төсеніш жайылып жүргізіледі; бөлшектер мен механизмдер бөлшектенген ретімен |
|қойылады. Оларды абайлап ұстап, бірінің үстіне бірін қоймай, күштемей және |
|соққыламай жүргізу керек. |
|Автоматты толық емес бөлшектеу тәртібі: |
|Оқжатарды бөлектеу. |
|Жабдықтар пеналын дүм ұясынан шығарып алу. |
|Сүмбіні алу. |
|Автоматтан – ұңғылық тежеуіш – компенсаторын, пулеметтен – жалан сөндіргішін бөліп |
|алу |
|Ұңғы қорапшасының қақпағын бөлектеу. |
|Қайтармалы механизмді бөліп алу |
|Бекітпемен қоса бекітпе жақтауын алу. |
|Бекітпені бекітпе жақтауынан алу. |
|Ұңғылық бастырмасы мен газ түтігін босатып алу |
| |
|Өзін – өзі тексеруге арналған сұрақтар |
|Автоматты толық емес бөлшектеудің толық емес бөлшектеуге қарағанда қандай |
|ерекшеліктері бар? |
|Ұсынылған әдебиеттер: |
|Алғашқы әскери дайындық 10 кл Алматы 2004 жыл. |
| |
|№ 6 Тақырып: Автоматты ату әдісі және ату ережесі , қолданудағы қауіпсіздік |
|тәсілдері. |
|Дәріс мақсаты: Автоматты ату әдісі және ату ережесі , қолданудағы қауіпсіздік |
|тәсілдерін студенттерге қысқаша сипаттама беру. |
| |
|Қарастырылатын сұрақтар: |
|Автоматты ату әдісі және ату ережесі |
|Автоматты қолданудағы қауіпсіздік тәсілдерін |
|Дәріс. |
|Қарудың серпуі (кері соғуы). Ұңғы арнасында газ қысымы барлық жаққа бірдей әсер |
|ететін болғандықтан, ату кезінде ол оқты алға жылжытып қана қоймай, қаруды артқа |
|жібереді. Ату кезінде қарудың артқа қозғалуы-серпу деп аталады. Атыс қаруының |
|серпуі иыққа, қолға немесе жерге ұрғанда сезіледі. Қолмен ату қаруы серпуінің күші,|
|әдетте 2 кг-нан артпайды да, ол атушыға ауыртпалықсыз әсер етеді. |
|Оқ серпуді тудыратын дәрілі газдың қысым күшімен серпу кедергісінің бір тік осьте |
|орналаспаған және қарама-қарсы жақтарға бағытталған олар қарудың ауыз бөлігінің |
|жоғары жаққа ауытқуының әсер ететін күштер жұбын түзеді (29-сурет). Ауытқу көбірек |
|болған сайын күштер жұбының иыққа тебуіде үлкен болады. Оның нәтижесінде оқ ұңғы |
|арнасынан атуға дейін берілгені бойынша ұңғы арнасының осі бағытымен емес, одан |
|атылған сәттегі ұңғының арнасының осі орналасқан бағытпен ұшады. Атуға дейінге ұңғы|
|арнасы осі бағытында және ұңғы арнасынан оқтың ұшу сәтіндегі бағыты бойынша |
|түзілген бұрыш-үшбұрыш деп аталады бұл бұрыштың көлемі нақты мәнге ие атқыштың |
|даярлығына байланысты болады. Ұшу бұрышын тұрақты көлемде сақтау үшін, атқыш |
|даярланудың барлық элементтерін түгел орындау керек. |
| |
| |
|Өзін – өзі тексеруге арналған сұрақтар |
|Автоматты ату ережесі |
|Ұсынылған әдебиеттер: |
|Алғашқы әскери дайындық 10 кл Алматы 2004 жыл. |
|Алғашқы әскери дайындық 11 кл Алматы 2007 жыл. |
| |
|№ 7 Тақырып: Калашников қол пулеметінің құрлымы және жауынгерлік қасиеті, оны |
|бөлшектеу және жинақтау, бөлшектерінің қызметі, жұмысы және механизмі, оны күту |
|сақтау және жинақтау. |
|Дәріс мақсаты: Калашников қол пулеметінің құрлымы және жауынгерлік қасиеті туралы |
|студенттерге қысқаша сипаттама беру. |
| |
|Қарастырылатын сұрақтар: |
|Калашников қол пулеметінің құрлымы |
|Калашников қол пулеметі оны бөлшектеу және жинақтау |
| |
|Дәріс. |
|Калашников қол пулеметтің арналуы мен ұрыстық қасиеті |
|5,45 мм жетілдірілген Калашников пулеметі дербес қару. Ол қарсыластың тірі күшін |
|жою мен атыс құралдарын құртуға арналған. Пулеметтен атыс жүргізу үшін кәдімгі |
|(болат өзекті), жарқырауық және сауыт бұзғыш – өртегіш оқтары қолданылады. Атыс |
|кезінде патрондардың берілуі автоматта 30 патронға , дейін болатын қорабы |
|оқжатардан жүргізіледі. Атудың көздеу қашықтығы – 1000 метр. Жер үсті нысаналары |
|бойынша нақты атыс қашықтығы - 500 мертге дейін. Ал ұшақтар, тікұшақтар және |
|парашютистерге автоматтан ату қашықтығы – 500 м – ге дейін |
| |
|Өзін – өзі тексеруге арналған сұрақтар |
|Калашников қол пулеметінің бөлшектерінің қызметі, жұмысы және механизмі, оны күту |
|сақтау және жинақтау. |
| |
|Ұсынылған әдебиеттер: |
|Бастапқы әскери дайындық. Каргин С.Т. Алматы 2000 жыл |
|Алғашқы әскери дайындық 10 кл Алматы 2004 жыл. |
| |
|№ 8 Тақырып: Калашников пулеметінің құрлымы және жауынгерлік қасиеті, жинақтау |
|және сұрыптау, оның бөлшектерінің, қызметі және механизмі, оны күту, сақтау және |
|жинақтау, тексеру және атуға дайындау. |
|Дәріс мақсаты: Калашников пулеметінің құрлымы және жауынгерлік қасиеті, жинақтау |
|және сұрыптау, оның бөлшектерінің қызметі туралы студенттерге қысқаша сипаттама |
|беру. |
| |
|Қарастырылатын сұрақтар: |
|Калашников пулеметінің құрлымы және жауынгерлік қасиеті |
|Калашников пулеметінің жинақтау және сұрыптау, оның бөлшектерінің, қызметі және |
|механизмі |
| |
|Дәріс. |
|Пулеметтің арналуы мен ұрыстық қасиеті |
|5,45 мм жетілдірілген Калашников пулеметі дербес қару. Ол қарсыластың тірі күшін |
|жою мен атыс құралдарын құртуға арналған. Пулеметтен атыс жүргізу үшін кәдімгі |
|(болат өзекті), жарқырауық және сауыт бұзғыш – өртегіш оқтары қолданылады. Атыс |
|кезінде патрондардың берілуі автоматта 30 патронға , дейін болатын қорабы |
|оқжатардан жүргізіледі. Атудың көздеу қашықтығы – 1000 метр. Жер үсті нысаналары |
|бойынша нақты атыс қашықтығы - 500 мертге дейін. Ал ұшақтар, тікұшақтар және |
|парашютистерге автоматтан ату қашықтығы – 500 м – ге дейін. |
|Пулеметтен жер үсті нысаналар бойынша шоғырланған атыс 1000 метрге дейінгі |
|қашықтықта жүргізіледі. Тура атыс қашықтығы: автоматта кеуделік фигураға 440 м, |
|жүгірмелі фигураға – 625 м; Атыс қарқыны минутына 600 атысқа жуық. Ұрыстың ату |
|жылдамдығы: автоматтан минутына кезекпен ату 100 – ге дейін, жекелей атқанда 40 – |
|қа дейін. |
|Пулеметтің сүңгі – пышақсыз жарақталған оқжатары мен қосқандағы массас: РПК74-5,46|
|кг. |
| |
| |
|Пулеметтің жұмыс істеуі және құрылымы туралы түсінік. |
|Пулемет мынандай негізгі бөліктер мен механизмдерден тұрады |
|Ұңғы қорабы, көздеу аспаптары және тапанша сабы; |
|Ұңғы қорабының қақпағы; |
|Газ поршені мен бекітпе жақтауы; |
|Бекітпе; |
|Қайтармалы механизм; |
|Ұңғы жапсырмасы мен газ түтігі; |
|Соққы – ағытқыш механизм; |
|Құндақ; |
|Оқжатар. |
| |
|Пулеметті тексеріп қарау және оны атысқа дайындау |
|Пулеметті атуға жарамдылығын, тазалығын, майдың сапасын тексеру және автоматты |
|атысқа дайындау үшін автоматты, керек – жарақтарды және оқжатарды тексеріп қарау |
|жұмыстары жүргізіледі. |
|Жауынгерлер мен сержанттар автоматты : |
|Күн сайын; |
|Сабаққа шығар алдында, күзетке түсер алдында, ұрыс жағдайында – күніне бірнеше рет,|
|жауынгерлік міндетті орындау алдында; |
|Тазалау кезінде тексеру керек. |
|Пулеметтің оқжатарлары мен керек – жарақтарының ақаулары дер кезінде жойылуы |
|керек. |
|Егер оны бөлімшеде жөндеуге болмаса, онда автоматты оқжатарлар мен керек – |
|жарақтарды жөндеу шеберханасына жібереді. |
|Пулеметтің қалыпты жағдайын бұзатын негізгі ақаулары мыналар болып табылады: |
|Қарауыл майысқанда немесе соғылғанда, бір жағына төменге немесе жоғарыға қарай |
|орнынан жылжығанда – оқтар қарауыл ұшының орнына қарама – қарсы жаққа ауытқиды; |
|Көздеу тақташасы майысқанда немесе қисайғанда – оқтар көздеу тақташасы қырының |
|кесігі ауысуы жағына ауытқиды; |
|Ұңғы майысқанда – оқтар ұңғының ауыз жағындағы қайырма жағына ауытқиды; |
|Ұңғы арнасының қажалуы, ойық өрістері бұрыштарының дөңгеленуі мен тозуы, көздеу |
|тақташа, қарауыл, дүм тербетілуі – мұның барлығы оқ шашырауын көбейтеді. |
| |
|Пулеметті атысқа дайындау |
|Пулеметті атысқа дайындау – оның атыс кезінде тоқтаусыз жұмыс істеуін қамтамасыз |
|ету үшін жүргізіледі. |
|Пулемет атысқа бөлімше командирінің басшылығымен дайындалады: |
|Пулемет атуға дайындау кезінде: |
|Пулеметті бөлшектенген түрде қарап, тазалап, майлау; |
|Пулеметті жиналған түрде қарау; |
|Оқжатарларды қарау қажет. |
|Тікелей атыс алдында ұңғы арнасы (ойықты бөлік пен оқтық) құрғатылып, сүртіледі. |
|Егер автомат ұзақ уақыт аязда болған болса, оны оқтау алдында оқжатарын ағытқан |
|қалпында бекітпе жақтауын қолмен ілгері – кейін қозғап алу керек. |
| |
|Пулеметке күтім жасау, оны сақтау және күтіп ұстау |
|Пулемет толық жарамды және әрекетке дайын болуы керек. Бұған оны дер кезінде және |
|тазалау және майлау, дұрыс сақтау арқылы қол жеткізіледі. |
|Бөлімшедегі автоматты тазалау: |
|Атысқа дайындық кезінде; |
|Ұрыстық және оқтық патрондармен атыс алаңында, атыс аяқталғаннан кейін бірден |
|жүргізіледі: мұнда ұңғы қорабы, ұңғы арнасы, газ камерасы, газ поршені, бекітпе |
|жақтау мен бекітпе тазалау атыстан оралған соң, одан кейінгі 3-4 күн бойы күн |
|сайын; болмайтын сабақтардан және нарядтан кейін, яғни нарядтан немесе сабақтан |
|қайтқан бойда; |
|Ұрыстық жағдайда және ұзақ жаттығулар кезінде, ұрыс тыншыған кезде және жаттығудағы|
|үзілістер кезінде күн сайын жүргізіледі; |
|Егер автомат қолданылмаса, онда сирек дегенде аптасына бір рет жүргізіледі. |
| |
| |
|Өзін – өзі тексеруге арналған сұрақтар |
|Пулеметті күту, сақтау және жинақтау, тексеру және атуға дайындау. |
| |
| |
|Ұсынылған әдебиеттер: |
|Алғашқы әскери дайындық 10 кл Алматы 2004 жыл. |
|Алғашқы әскери дайындық 11 кл Алматы 2007 жыл. |
| |
| |
| |
|№ 9 Тақырып: Макаров тапаншасының құрылымы және жауынгерлік қасиеті, оны бөлшектеу|
|және жинақтау, оның бөлшектерінің, қызметі және механизмі, оны күту, сақтау және |
|жинақтау, тексеру және атуға дайындау. |
|Дәріс мақсаты: Макаров тапаншасының құрылымы және жауынгерлік қасиеті білуге үйрету|
|мақсатында өткізіледі. |
| |
|Қарастырылатын сұрақтар: |
|Тапаншаны бөлшектеу және жинақтау |
|Тапаншаның құрылымы және жауынгерлік қасиеті |
| |
|Дәріс. |
|9 мм Макаров тапаншасы шабуыл мен қорғаныстағы жақын жердегі қарсыластың тірі күшін|
|жоюға арналған. Тапаншадан атылатын оқ 50 метрге дейінгі қашықтықта жүргізіледі. |
|Оқтың зақымдағыш күші 350 метрге дейін сақталады. Тапаншадан ату бір – бірлеп |
|жүргізіледі. Тапаншаның ату жылдамдығы минутына 30 атысқа дейін. Тапаншаның |
|жабдықталған оқжатармен қосқандағы салмағы 810 грамм. |
|Тапаншаның негізгі бөліктері мен механизмдері |
|Ұңғы, ұңғы қорабы және ағытқыш доға; |
|Бекітпе, соққышымен, лақтырғышпен, ауыстырғышпен. |
|Қайтармалы механизм; |
|Соққы ағытқыш механизмінің бөліктері; |
|Сабы бұрағышымен; |
|Тежеуіш; |
|Оқжатар. |
| |
|Өзін – өзі тексеруге арналған сұрақтар |
|Макаров тапаншаны күту, сақтау және жинақтау, тексеру және атуға дайындау. |
|Ұсынылған әдебиеттер: |
|Бастапқы әскери дайындық. Каргин С.Т. Алматы 2000 жыл |
|Алғашқы әскери дайындық 10 – 11 кл Алматы 2004 – 2007 жыл. |
| |
|№ 10 Тақырып: Драгунов мергендік винтовкасының құрлымы және жауынгерлік қасиеті,оны|
|бөлшектеу және жинақтау, оның бөліктерінің қызметі мен механизмі, оны күту, |
|сақтау және жинақтау, тексеру және атуға дайындау |
|Дәріс мақсаты: Драгунов мергендік винтовкасының құрлымы және жауынгерлік |
|қасиеті,оны бөлшектеу және жинақтау ретін студенттерге қысқаша сипаттама беру. |
| |
|Қарастырылатын сұрақтар: |
|Драгунов мергендік винтовкасының құрлымы |
|Драгунов мергендік винтовкасының бөлшектеу және жинақтау, оның бөліктерінің |
|қызметі мен механизмі |
|Дәріс. |
|Драгунов мергендік вин,товкасының (ДМВ) материалдық бөлімі |
|Мергендік винтовканың ұрыстық ерекшеліктері мен қолданылуы |
|7,62 мм-лік Драгунов мергендік винтовкасы (16-сурет) мергеннің қаруы болып табылады|
|және ол әр түрлі күтпеген жерден шыға келген, жылжып келе жатқан, ашық және |
|бүркемеленген жеке нысандарды жоюға арналған. |
|Мергендік винтовкадан ату 800 м-ге дейінгі қашықтықта мейілінше тиімді болды. |
|Атыстың көздеу қашықтығы 1300м |
|Ашық көздеуіш 1200 м |
|Кеуделік фигураға тура ату қашықтығы 430 м |
|Ал көшпелі фигураға 640 м |
|Ұрыстың ату жылдамдығы 1 мин-та 30 атысқа дейін |
|Сүңгі – пышақсыз, оптикалық көздеуішті мергендік винтовканың салмағы жабдықталмаған|
|оқжатар мен дүм жағын қоспағанда 4,3 кг болады. |
|Мергендік винтовканың механизмдері мен негізгі бөлшектері |
|Мергендік винтовка төмендегідей негізгі механизмдер мен бөлшектерден: |
|Ашық көздеуіш пен дүмнен, қорапшасы бар ұңғыдан; |
|Қайтармалы механизнен; |
|Бекітпе жақтауынан; |
|Бекітпеден; |
|Реттеуіші бар газ түтігінен, газ поршенінен және серіппелі итергіштен; |
|Ұңғы жабуынан (оң және сол); |
|Соққы – ағытқыш механизмнен; |
|Тежеуіштен; |
|Оқжатардан; |
|Дүм жағынан;оптикалық көздеуіштен; |
|Сүңгі – пышақтан тұрады (17-сурет) |
| |
|Мергендік винтовканың толық жинағына кіретіндер: жабдық, бау, оптикалық көздеуішке |
|арналған қап, оптикалық көздеуіш пен оқжатарды тасымалдауға арналған дорба, |
|майлауыш және қосалқы батерейкаларды, торларды жарықтандырудың қыстық құрылғыларын |
|тасымалдауға арналған дорба. |
| |
| |
|Өзін – өзі тексеруге арналған сұрақтар |
|Драгунов мергендік винтовканы сақтау және жинақтау, тексеру және атуға дайындау |
|Ұсынылған әдебиеттер: |
|Алғашқы әскери дайындық 10 – 11 кл Алматы 2004 – 2007 жыл. |
| |
| |
|№ 11 Тақырып: Кіші калибрлі винтовканың, құрамы және жауынгерлік қасиеті, оны |
|бөлшектеу және жинақтау, оның бөлшектерінің қызметі мен механизмі, және оны күту, |
|сақтау және жинақтау, тексеру және атуға дайындау. |
|Дәріс мақсаты: Кіші калибрлі винтовканың, құрамы және жауынгерлік қасиеті, оны |
|бөлшектеу және жинақтау, оның бөлшектерінің қызметі мен механизмін үйрету |
|мақсатында өткізіледі. |
| |
| |
|Қарастырылатын сұрақтар: |
|Кіші калибрлі винтовканың, құрамы және жауынгерлік қасиеті |
|Кіші калибрлі винтовканың, құрамы және жауынгерлік қасиеті, оны бөлшектеу және |
|жинақтау |
| |
|Дәріс. |
|Шағын калибрлі винтовка |
|ТОЗ – 8 шағын калибрлі винтовканың жалпы құрылымы, ұрыстық қасиеті, тағайындалуы. |
|Тула қару – жарақ зауытының ТОЗ – 8 шағын калиберлі винтовкасы атқыштарды алғашқы |
|атуға үйрету және жаттықтыруға арналған. |
|Винтовканың ұрыстық қасиеті: калибрі – 5,6 мм; массасы: ТОЗ – 8 – 3,12 кг, оқтың |
|бастапқы жылдамдығы – 310 м/с – ге жуық; ату жылдамдығы – минутына 10 – 12 рет; |
|көздеу қышықтығы – 250 м; оқтың алысқа ұшу қашықтығы – 1200 м – ден 1600 м – ге |
|дейін; оқтың қиратқыш күші 800 м – ге дейін. |
|Шағын калибрлі винтовканың негізгі бөлшектері мен механизмдері: ұңғы, темір сынасы |
|бар ұңғы қорапшасы ағытқыш механизм, қақпақтық сырт жағы жағы (қалпақша), көздеуіш|
|(ТОЗ – 8 – ашық). |
| |
|Өзін – өзі тексеруге арналған сұрақтар |
|Кіші калибрлі винтовканың, құрамы және жауынгерлік қасиеті оны күту, сақтау және |
|жинақтау, тексеру және атуға дайындау. |
| |
|Ұсынылған әдебиеттер: |
|Бастапқы әскери дайындық. Каргин С.Т. Алматы 2000 жыл |
|Алғашқы әскери дайындық 10 – 11 кл Алматы 2004 – 2007 жыл. |
| |
| |
| |
| |
|№ 12 Тақырып: Пневмтикалық винтовканың құрылымы және жауынгерлік қасиеті, оны |
|бөлшектеу және жинақтау, оның бөлшектерінің қызметі мен механизмі, оны күту, сақтау|
|және жинақтау, тексеру және атуға дайындау. |
|Дәріс мақсаты: Пневмтикалық винтовканың құрылымы және жауынгерлік қасиеті, оны |
|бөлшектеу және жинақтау, оның бөлшектерінің қызметі мен механизмі туралы |
|студенттерге қысқаша сипаттама беру. |
| |
| |
|Қарастырылатын сұрақтар: |
|Пневмтикалық винтовканың құрылымы және жауынгерлік қасиеті |
|Пневмтикалық винтовканы бөлшектеу және жинақтау, оның бөлшектерінің қызметі мен |
|механизмі |
|Дәріс. |
|Винтовка ИЖ – 38 |
|Құрылымы – поршын серіппелі |
|Калибр: 4,5 |
|Ұңғының ұзындығы: 450мм. |
|Оқжатардың сиымдылығы: 1 оқ |
|Оқтың бастапқы жылдамдығы 150 м/с |
|Үрлегіш энергия: 7,5 Дж |
|Ұзындығы: 1050 мм |
|Ені: 40 мм |
|Биіктігі: 205 мм |
|Салмағы: 2,5 кг. |
|Өзін – өзі тексеруге арналған сұрақтар |
|Пневмтикалық винтовканы күту, сақтау және жинақтау, тексеру және атуға дайындау. |
| |
|Ұсынылған әдебиеттер: |
|Алғашқы әскери дайындық 10 кл Алматы 2004 жыл. |
|Алғашқы әскери дайындық 11 кл Алматы 2007 жыл. |
| |
| |
|№ 13 Тақырып: Танкіге қарсы қол гранатаметі құрамы, және жауынгерлік қасиеті, оны |
|бөлшектеу және жинақтау, оның бөлшектерінің қызметі мен механизмі, оны күту, сақтау|
|және жинақтау, тексеру және атуға дайындау. |
|Дәріс мақсаты: Танкіге қарсы қол гранатаметі құрамы, және жауынгерлік қасиеті, оны |
|бөлшектеу және жинақтау, оны күту, сақтау және жинақтау туралы студенттерге қысқаша|
|сипаттама беру. |
| |
|Қарастырылатын сұрақтар: |
|Танкіге қарсы қол гранатаметі құрамы |
|Оны күту, сақтау және жинақтау |
| |
| |
| |
|Дәріс. |
|Танкіге қарсы қол гранататқышының құрылысы, оны ұстау, күту сақтау |
|Гранататқыштың ұрыстық қасиеті мен қолданылуы |
|РПГ-7 және РПГ-7Д танкіге қарсы қол гранататқышы қарсыластың танкілерін өздігінен |
|жүретін артиллериялық қондырғылары мен басқа да сауытты құралдарға қарсы күрес |
|жүргізу үшін қолданылады. Сонымен қатар ол қарсыластың тасалар мен қала типтес |
|құрылыстарында орналасқан адам күшін жою мақсатында да пайдаланылуы мүмкін. |
|Гранататқыштан атыс жүргізу ПГ-7В және ПГ-7ВМ кумулятивті әсер ететін танкіге қарсы|
|калибрден үлкен гранатамен жүргізіледі. |
|Граната қарсыластың қазіргі заманғы танкілері мен өздігінен жүретін |
|артиллериялық қондырғыларының барлық түрлерімен тиімді ұрыс жүргізуге мүмкіндік |
|беретін сауытбұзарлық қасиетке ие. |
|Атыстың көздеу қашықтығы – 500 м. |
|Ұрыстық ату жылдамдығы минутына 4-6 рет. |
|Оптикалық көздеуіші бар гранататқыштың салмағы: РПГ-7 -6,3 кг, РПГ -7Д – 6,7 кг. |
|Ату (дәрілі зарядты гранаталар) салмағы: ПГ-7В – 2,2 кг, ПГ-7ВМ – 2кг. |
| |
|Өзін – өзі тексеруге арналған сұрақтар |
|Танкіге қарсы қол гранатаметін тексеру және атуға дайындау |
| |
|Ұсынылған әдебиеттер: |
|Алғашқы әскери дайындық 10 – 11 кл Алматы 2004 – 2007 жыл. |
| |
|№ 14 Тақырып: Қол жарқыншақты гранатасының құрамы, қолданылуы және жауынгерлік |
|қасиеті, оны бөлшектеу және жинақтау, оның бөлшектерінің қызметі мен механизмі, оны|
|күту, сақтау және жинақтау, тексеру және атуға дайындау. |
|Дәріс мақсаты: Қол жарқыншақты гранатасының құрамы, қолданылуы және жауынгерлік |
|қасиеті, оны бөлшектеу және жинақтау, оның бөлшектерінің қызметі мен механизмін |
|студенттерге үйрету мақсатында өткізіледі. |
| |
|Қарастырылатын сұрақтар: |
|Қол жарқыншақты гранатасының құрамы, қолданылуы және жауынгерлік қасиеті |
|Оны күту, сақтау және жинақтау |
|Дәріс. |
|Қол гранаттары |
|Жарықшақты қол гранаттары (72-сурет) жақын ұрыстағы (шабуылда, оқпанда, жертөледе,|
|елді мекендерде, орманда, тауда және т.б.) қарсыластың тірі күшін жарықшақтарымен |
|жоюға арналған. |
|Қазақстан армиясының қарулануында: |
|РГД – 5 қол гранаты; |
|РГН және РГО – қол гранаты; |
|Ф-1 қол гранаты бар. |
|Гранаттар жарықшақтарының ұшу қашықтығына байланысты: шабуылдағы және қорғаныстағы |
|болып бөлінеді. РГД – 5 және РГН – шабуылдағы, Ф-1 мен РГО – қорғаныстағы |
|гранаттарға жатады. |
| |
|Қол гранаттарының арналуы және ұрыстық қасиеті |
|РГД – 5 жарықшақты қол гранаты – арақашықтықта әрекет ететін гранат, ол қарсыластың|
|шабуылда және қорғаныста тірі күшін жоюға арналған. Гранат лақтыру таяу ретте |
|қимыл жасауда және сауытты транспортерде әр түрлі жағдайда жүзеге асырылады. Гранат|
|жарықшақтарының қиратқыш радиусы 25 м-ге жуық. Гранатты лақтырудың орташа қашықтығы|
|– 40 – 50 м. |
|Жабдықталған гранаттың массасы – 310 г. |
|Тұтандырғыш бәсеңдеткішінің жану уақыты – 3,2 – 4,2 с. |
|Өзін – өзі тексеруге арналған сұрақтар |
|Қол жарқыншақты гранатасын тексеру және атуға дайындау. |
|Ұсынылған әдебиеттер: |
|Алғашқы әскери дайындық 10 – 11 кл Алматы 2004 – 2007 жыл. |
| |
|№ 15 Тақырып: Владимиров кеңкалиберлі танкі пулеметының құрылымы, қолданылуы және |
|жауынгерлік қасиеті, оны бөлшектеу және жинақтау, оның бөлшектерінің қызметі мен |
|механизмі, оны күту, сақтау және жинақтау, тексеру және атуға дайындау. |
|Дәріс мақсаты: Владимиров кеңкалиберлі танкі пулеметының жауынгерлік қасиеті, оны |
|бөлшектеу және жинақтау үйрету мақсатында өткізіледі. |
|Қарастырылатын сұрақтар: |
|Владимиров кеңкалиберлі танкі пулеметының құрылымы, қолданылуы |
|Жауынгерлік қасиеті, оны бөлшектеу және жинақтау |
|Дәріс. |
|Владимиров танктік кеңкалибрлі пулеметі. |
|14,5 мм танктік пулемет ВТКП ең күшті автоматты қару болып саналады. Темірқалқанды |
|текхникада атқыш катерлерде ,қозғалмалы және станционарлы орналасуда қолданылады. |
|Жеңіл сауытталған атыс мақсаттарына арналған. Көздегіштігі 2000 метр арақашықтықта,|
|биіктікте 1500 м. Жердегі және әуедегі мақсаттағы атқыштығы кезінде Б-32 оқтары |
|қолданылады. Қабылдағышқа патронды – оқты көздеу, оң жақты және сол жақты, олар |
|металдық ленталардан жасалады. |
|Техникалық сипаттама. |
| |
|Калибр, мм |
|14,5 |
| |
|Салмағы, кг |
|52,2 |
| |
|Техникалық тез көздегіштігі, в/мин |
|550┘600 |
| |
|Атқыш тез көздегіштігі, в/мин |
|70..80 |
| |
| |
| Жерде: |
| Әуеде: |
| |
|2000 |
|1500 |
| |
|Оқтың максимальді ұшуы, м |
|9000 |
| |
|Ұңғының әуелік сууы: |
|воздушное |
| |
|Электротөмендіткіш зарияды, В |
|27 |
| |
|Ұзындығы (ені, биіктігі,) мм |
|1980x162x225 |
| |
| |
|Өзін – өзі тексеруге арналған сұрақтар |
|Владимиров кеңкалиберлі танкі пулеметын күту, сақтау және жинақтау |
| |
|Ұсынылған әдебиеттер: |
|Алғашқы әскери дайындық 10 кл Алматы 2004 жыл. |
|Алғашқы әскери дайындық 11 кл Алматы 2007 жыл. |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
|Тәжірибелік сабақ. |
| |
|№ 4 Тақырып: АК құрамы, тағайындау және жауынгерлік қасиеті. Осы тақырып бойынша |
|тәжірибелік сабақ өткізуге арналған әдістемелік нұсқаулар. |
|Калашников автоматы |
|Автоматтың арналуы мен ұрыстық қасиеті |
|5,45 мм жетілдірілген Калашников автоматы дербес қару. Ол қарсыластың тірі күшін |
|жою мен атыс құралдарын құртуға арналған. Автоматтан атыс жүргізу үшін кәдімгі |
|(болат өзекті), жарқырауық және сауыт бұзғыш – өртегіш оқтары қолданылады. Атыс |
|кезінде патрондардың берілуі автоматта 30 патронға , дейін болатын қорабы |
|оқжатардан жүргізіледі. Атудың көздеу қашықтығы – 1000 метр. Жер үсті нысаналары |
|бойынша нақты атыс қашықтығы - 500 мертге дейін. Ал ұшақтар, тікұшақтар және |
|парашютистерге автоматтан ату қашықтығы – 500 м – ге дейін. Осы сабақ тиімді өту |
|үшін студенттерге автоматтың үлгісін көрсетіп таныстырған жөн. |
| |
|№ 5 Тақырып: Автоматты бөлшектеу және жинақтау. Осы тақырып бойынша тәжірибелік |
|сабақ өткізуге арналған әдістемелік нұсқаулар. |
| |
|Автоматты бөлшектеу және жинақтау |
|Автоматты бөлшектеу толық және толық емес болуы мүмкін: толық емес бөлшектеу – |
|автоматты тазалау, майлау және тексеру үшін; толық бөлшектеу – жаңбыр мен қар |
|астында қалғанда не жөндеу кезінде автоматты қатты ластанудан тазалау үшін |
|жүргізіледі. Автоматты толық емес бөлшектеу мен жинақтау үстел үстінде немесе таза |
|төсеніш жайылып жүргізіледі; бөлшектер мен механизмдер бөлшектенген ретімен |
|қойылады. Оларды абайлап ұстап, бірінің үстіне бірін қоймай, күштемей және |
|соққыламай жүргізу керек. |
|Автоматты толық емес бөлшектеу тәртібі: |
|Оқжатарды бөлектеу. Автоматты сол қолмен дүмінің мойыншасынан не құндағынан ұстап,|
|оң қолмен оқжатарды орай ұстайды (43-сурет), бас бармақпен бекіткішті қысып, |
|оқжатардың төменгі жағын ілгері ұмсындырып, оны бөлектеп алады. Содан кейін |
|оқтықта оқтың бар – жоғы тексеріледі, бұл үшін ауыстырғыш төменге түсіріледі, |
|оны “АВ”(автоматты ату) немесе “ОВ”( жекелей ату) жағдайына қойып, бекітпе |
|жақтауының тұтқасы кейін жылжытылады, оқтықты тексеріп, бекіткіш жақтауы жіберіліп,|
|шүріппе ұрыстық қайырудан босатылады. |
|Жабдықтар пеналын дүм ұясынан шығарып алу. Оң қолдың сұқ саусағымен дүм ұясының |
|қақпағын пенал серіппенің әсерімен ұядан шығатындай етіп басады; пеналды ашып, одан|
|сүрткішті, тазалағышты, бұрауышты, қаққышты шығару керек. Жиналмалы дүмі бар |
|автоматтың пеналы оқжатарды салуға арналған сөмкенің қалтасында жүреді. |
|Сүмбіні алу. Сүмбінің ұшын оның басы қарауылдың негізінде гі тіректен шығатындай |
|етіп ұңғыдан тартып, сүмбіні жоғары суырып алады. (44-сурет). Сүмбіні алу |
|қиындық тудыратын болса, онда қаққышты қолдануға рұқсат беріледі. Оны сүмбінің |
|басындағы саңылауға сала отырып, ұңғыдан сүмбінің ұшын тартып суырып алады. |
| |
| |
| |
| |
|Автоматтан – ұңғылық тежеуіш – компенсаторын, пулеметтен – жалан сөндіргішін бөліп |
|алу (45-сурет). Бұрауышпен ұңғылық тежеуіш компенсатордың (жалпы сөндіргіштің) |
|орнықтырғышы батырылады. Ұңғылық тежеуіш – компенсатор қарауыл негізіндегі |
|бұрандалы дөңестен сағат тіліне қарсы бағытта бұралып шығарылады. Ұңғылық тежеуіш –|
|компенсатор (жалын сөндіргіш) тым қатты бұралған жағдайда ұңғылықтежеуіш |
|компенсатордың әйнегіне қойылған сүмбінің (қаққыштың) көмегімен бұрап алуға болады.|
|Ұңғы қорапшасының қақпағын бөлектеу. Сол қолмен дүмнің мойнын қамти ұстап, осы |
|қолдың бас бармағымен қайтармалы механизмнің бағыттауышы өзегінің дөңесін басады, |
|оң қолмен ұңғы қорабы қақпағының артқы бөлігін жоғары көтеріп (46-сурет), |
|қақпақшаны алады. |
| |
|Қайтармалы механизмді бөліп алу. Автоматты дүмнің мойнынан сол қолмен ұстап тұрып,|
|оң қолмен қайтармалы механизмнің бағыттаушы өзегін оның өкшесі ұңғы қорабының |
|бойлық ойығынан шыққанша ілгері қарай ұмсындырады; бағыттаушы өзектің артқы |
|шетін көтеріңкіреп (47-сурет), қайтармалы механизмді бекітпе жақтауының |
|арнасынан шығарады. |
| |
|Бекітпемен қоса бекітпе жақтауын алу. Автоматты сол қолмен одан әрі ұстап тұрып, |
|оң қолмен бекітпе жақтауын артқа тірелгенше тартып, оны бекітпемен бірге |
|көтеріңкіреп барып (48-сурет), ұңғы қорабынан бөлектеп алады. |
| |
| |
| |
|Бекітпені бекітпе жақтауынан алу. Бекітпе жақтауын бекітпе жоғарыда болатындай етіп|
|сол қолға алады (49-сурет); оң қолмен бекітпені кейін шегеріп, бекітпенің жетекші |
|дөңесі бекітпе жақтауының фигуралы ойығынан шығатындай етіп, бекітпені алға қарай |
|шығарып алады. |
|Ұңғылық бастырмасы мен газ түтігін босатып алу. Автоматты сол қолмен ұстап тұрып, |
|оң қолмен жабдық пеналын газ түтігі тұйықталғышының шығыңқысына тік бұрышты |
|саңылаумен кіргізеді (50-сурет), жапқышты өзінен тік жағдайға дейін бұрап, газ |
|түтігін газ каморасының келте түтігімен шығарып алады. |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
| |
|№ 6 Тақырып: Автоматты ату әдісі және ату ережесі , қолданудағы қауіпсіздік |
|тәсілдері. Осы тақырып бойынша тәжірибелік сабақ өткізуге арналған әдістемелік |
|нұсқаулар. |
| |
|Қарудың серпуі (кері соғуы). Ұңғы арнасында газ қысымы барлық жаққа бірдей әсер |
|ететін болғандықтан, ату кезінде ол оқты алға жылжытып қана қоймай, қаруды артқа |
|жібереді. Ату кезінде қарудың артқа қозғалуы-серпу деп аталады. Атыс қаруының |
|серпуі иыққа, қолға немесе жерге ұрғанда сезіледі. Қолмен ату қаруы серпуінің |
|күші, әдетте 2 кг-нан артпайды да, ол атушыға ауыртпалықсыз әсер етеді. |
№ 7 Тақырып: Калашников қол пулеметінің құрлымы және жауынгерлік қасиеті,
оны бөлшектеу және жинақтау, бөлшектерінің қызметі, жұмысы және механизмі,
оны күту сақтау және жинақтау. Осы тақырып бойынша тәжірибелік сабақ
өткізуге арналған әдістемелік нұсқаулар.
Калашников қол пулеметтің арналуы мен ұрыстық қасиеті
5,45 мм жетілдірілген Калашников пулеметі дербес қару. Ол қарсыластың тірі
күшін жою мен атыс құралдарын құртуға арналған. Пулеметтен атыс жүргізу
үшін кәдімгі (болат өзекті), жарқырауық және сауыт бұзғыш – өртегіш оқтары
қолданылады. Атыс кезінде патрондардың берілуі автоматта 30 патронға ,
дейін болатын қорабы оқжатардан жүргізіледі. Атудың көздеу қашықтығы –
1000 метр. Сабақты тиімді өткізу үшін Калашников қол пулеметінің суретін
көрсеткен дұрыс.
№ 8 Тақырып: Калашников пулеметінің құрлымы және жауынгерлік қасиеті,
жинақтау және сұрыптау, оның бөлшектерінің, қызметі және механизмі, оны
күту, сақтау және жинақтау, тексеру және атуға дайындау. Осы тақырып
бойынша тәжірибелік сабақ өткізуге арналған әдістемелік нұсқаулар.
Пулеметтің арналуы мен ұрыстық қасиеті
Пулеметтен жер үсті нысаналар бойынша шоғырланған атыс 1000 метрге
дейінгі қашықтықта жүргізіледі. Тура атыс қашықтығы: автоматта кеуделік
фигураға 440 м, жүгірмелі фигураға – 625 м; Атыс қарқыны минутына 600
атысқа жуық. Ұрыстың ату жылдамдығы: автоматтан минутына кезекпен ату 100 –
ге дейін, жекелей атқанда 40 – қа дейін.
Пулеметтің сүңгі – пышақсыз жарақталған оқжатары мен
қосқандағы массас: РПК74-5,46 кг.
Пулеметтің жұмыс істеуі және құрылымы туралы түсінік.
Пулемет мынандай негізгі бөліктер мен механизмдерден тұрады
- Ұңғы қорабы, көздеу аспаптары және тапанша сабы;
- Ұңғы қорабының қақпағы;
- Газ поршені мен бекітпе жақтауы;
- Бекітпе;
- Қайтармалы механизм;
- Ұңғы жапсырмасы мен газ түтігі;
- Соққы – ағытқыш механизм;
- Құндақ;
- Оқжатар.
Пулеметті тексеріп қарау және оны атысқа дайындау
Пулеметті атуға жарамдылығын, тазалығын, майдың сапасын
тексеру және автоматты атысқа дайындау үшін автоматты, керек – жарақтарды
және оқжатарды тексеріп қарау жұмыстары жүргізіледі.
Жауынгерлер мен сержанттар автоматты :
➢ Күн сайын;
➢ Сабаққа шығар алдында, күзетке түсер алдында, ұрыс жағдайында –
күніне бірнеше рет, жауынгерлік міндетті орындау алдында;
➢ Тазалау кезінде тексеру керек.
Пулеметтің оқжатарлары мен керек – жарақтарының ақаулары дер
кезінде жойылуы керек.
Егер оны бөлімшеде жөндеуге болмаса, онда автоматты оқжатарлар мен
керек – жарақтарды жөндеу шеберханасына жібереді.
Пулеметтің қалыпты жағдайын бұзатын негізгі ақаулары мыналар
болып табылады:
➢ Қарауыл майысқанда немесе соғылғанда, бір жағына төменге немесе
жоғарыға қарай орнынан жылжығанда – оқтар қарауыл ұшының орнына
қарама – қарсы жаққа ауытқиды;
➢ Көздеу тақташасы майысқанда немесе қисайғанда – оқтар көздеу
тақташасы қырының кесігі ауысуы жағына ауытқиды;
➢ Ұңғы майысқанда – оқтар ұңғының ауыз жағындағы қайырма жағына
ауытқиды;
➢ Ұңғы арнасының қажалуы, ойық өрістері бұрыштарының дөңгеленуі мен
тозуы, көздеу тақташа, қарауыл, дүм тербетілуі – мұның барлығы оқ
шашырауын көбейтеді.
Пулеметті атысқа дайындау
Пулеметті атысқа дайындау – оның атыс кезінде тоқтаусыз жұмыс
істеуін қамтамасыз ету үшін жүргізіледі.
Пулемет атысқа бөлімше командирінің басшылығымен
дайындалады:
Пулемет атуға дайындау кезінде:
➢ Пулеметті бөлшектенген түрде қарап, тазалап, майлау;
➢ Пулеметті жиналған түрде қарау;
➢ Оқжатарларды қарау қажет.
Тікелей атыс алдында ұңғы арнасы (ойықты бөлік пен оқтық)
құрғатылып, сүртіледі.
Егер автомат ұзақ уақыт аязда болған болса, оны оқтау алдында
оқжатарын ағытқан қалпында бекітпе жақтауын қолмен ілгері – кейін қозғап
алу керек.
Ұсынылған әдебиеттер:
1. Алғашқы әскери дайындық 10 кл Алматы 2004 жыл.
2. Алғашқы әскери дайындық 11 кл Алматы 2007 жыл.
№ 9 Тақырып: Макаров тапаншасының құрылымы және жауынгерлік қасиеті, оны
бөлшектеу және жинақтау, оның бөлшектерінің, қызметі және механизмі, оны
күту, сақтау және жинақтау, тексеру және атуға дайындау. Осы сабақты тиімді
өткізу үшін Макаров тапаншасын тәжірибелік сабаққа қолданған дұрыс. Осы
тақырып бойынша тәжірибелік сабақ өткізуге арналған әдістемелік нұсқаулар.
Макаров тапаншасы
9 мм Макаров тапаншасы шабуыл мен қорғаныстағы жақын жердегі қарсыластың
тірі күшін жоюға арналған. Тапаншадан атылатын оқ 50 метрге дейінгі
қашықтықта жүргізіледі. Оқтың зақымдағыш күші 350 метрге дейін сақталады.
Тапаншадан ату бір – бірлеп жүргізіледі. Тапаншаның ату жылдамдығы минутына
30 атысқа дейін. Тапаншаның жабдықталған оқжатармен қосқандағы салмағы
810 грамм.
Ұсынылған әдебиеттер:
1. Бастапқы әскери дайындық. Каргин С.Т. Алматы 2000 жыл
2. Алғашқы әскери дайындық 10 – 11 кл Алматы 2004 – 2007 жыл.
№ 10 Тақырып: Драгунов мергендік винтовкасының құрлымы және жауынгерлік
қасиеті,оны бөлшектеу және жинақтау, оның бөліктерінің қызметі мен
механизмі, оны күту, сақтау және жинақтау, тексеру және атуға дайындау. Осы
тақырып бойынша тәжірибелік сабақ өткізуге арналған әдістемелік нұсқаулар.
Драгунов мергендік вин,товкасының (ДМВ) материалдық бөлімі
Мергендік винтовканың ұрыстық ерекшеліктері мен қолданылуы
7,62 мм-лік Драгунов мергендік винтовкасы (16-сурет) мергеннің қаруы болып
табылады және ол әр түрлі күтпеген жерден шыға келген, жылжып келе жатқан,
ашық және бүркемеленген жеке нысандарды жоюға арналған.
Мергендік винтовкадан ату 800 м-ге дейінгі қашықтықта мейілінше тиімді
болды.
Атыстың көздеу қашықтығы 1300м
Ашық көздеуіш
1200 м
Кеуделік фигураға тура ату қашықтығы 430 м
Ал көшпелі фигураға 640
м
Ұрыстың ату жылдамдығы 1 мин-та 30 атысқа дейін
Сүңгі – пышақсыз, оптикалық көздеуішті мергендік винтовканың салмағы
жабдықталмаған оқжатар мен дүм жағын қоспағанда 4,3 кг болады.
Мергендік винтовканың механизмдері мен негізгі бөлшектері
Мергендік винтовка төмендегідей негізгі механизмдер мен бөлшектерден:
➢ Ашық көздеуіш пен дүмнен, қорапшасы бар ұңғыдан;
➢ Қайтармалы механизнен;
➢ Бекітпе жақтауынан;
➢ Бекітпеден;
➢ Реттеуіші бар газ түтігінен, газ поршенінен және серіппелі
итергіштен;
➢ Ұңғы жабуынан (оң және сол);
➢ Соққы – ағытқыш механизмнен;
➢ Тежеуіштен;
➢ Оқжатардан;
➢ Дүм жағынан;оптикалық көздеуіштен;
➢ Сүңгі – пышақтан тұрады
Ұсынылған әдебиеттер:
1. Алғашқы әскери дайындық 10 – 11 кл Алматы 2004 – 2007 жыл.
№ 11 Тақырып: Кіші калибрлі винтовканың, құрамы және жауынгерлік қасиеті,
оны бөлшектеу және жинақтау, оның бөлшектерінің қызметі мен механизмі,
және оны күту, сақтау және жинақтау, тексеру және атуға дайындау. Осы
тақырып бойынша тәжірибелік сабақ өткізуге арналған әдістемелік нұсқаулар.
Шағын калибрлі винтовка
ТОЗ – 8 шағын калибрлі винтовканың жалпы құрылымы, ұрыстық қасиеті,
тағайындалуы.
Тула қару – жарақ зауытының ТОЗ – 8 шағын калиберлі винтовкасы
атқыштарды алғашқы атуға үйрету және жаттықтыруға арналған.
Винтовканың ұрыстық қасиеті: калибрі – 5,6 мм; массасы: ТОЗ – 8 – 3,12 кг,
оқтың бастапқы жылдамдығы – 310 м/с – ге жуық; ату жылдамдығы – минутына 10
– 12 рет; көздеу қышықтығы – 250 м; оқтың алысқа ұшу қашықтығы – 1200 м –
ден 1600 м – ге дейін; оқтың қиратқыш күші 800 м – ге дейін.
Ұсынылған әдебиеттер:
1. Бастапқы әскери дайындық. Каргин С.Т. Алматы 2000 жыл
2. Алғашқы әскери дайындық 10 – 11 кл Алматы 2004 – 2007 жыл.
№ 12 Тақырып: Пневмтикалық винтовканың құрылымы және жауынгерлік қасиеті,
оны бөлшектеу және жинақтау, оның бөлшектерінің қызметі мен механизмі, оны
күту, сақтау және жинақтау, тексеру және атуға дайындау. Осы тақырып
бойынша тәжірибелік сабақ өткізуге арналған әдістемелік нұсқаулар.
Винтовка ИЖ – 38
[pic]
Осы сабақты тиімді өткізу үшін практикалық сабақтарда атыс дайындығына
арналған сыныптарда тирлерде өткізген дұрыс. Себебі: студент, қаруды ұстап
жалпы құрылысымен танысады. Оның бөлшектері мен механизмдерін көріп біледі,
атуға үйренеді.
[pic]
Құрылымы – поршын серіппелі
Калибр: 4,5
Ұңғының ұзындығы: 450мм.
Оқжатардың сиымдылығы: 1 оқ
Оқтың бастапқы жылдамдығы 150 м/с
Үрлегіш энергия: 7,5 Дж
Ұзындығы: 1050 мм
Ені: 40 мм
Биіктігі: 205 мм
Салмағы: 2,5 кг.
Ұсынылған әдебиеттер:
1. Алғашқы әскери дайындық 10 кл Алматы 2004 жыл.
2. Алғашқы әскери дайындық 11 кл Алматы 2007 жыл.
№ 13 Тақырып: Танкіге қарсы қол гранатаметі құрамы, және жауынгерлік
қасиеті, оны бөлшектеу және жинақтау, оның бөлшектерінің қызметі мен
механизмі, оны күту, сақтау және жинақтау, тексеру және атуға дайындау. Осы
тақырып бойынша тәжірибелік сабақ өткізуге арналған әдістемелік нұсқаулар.
Танкіге қарсы қол гранататқышының құрылысы, оны ұстау, күту сақтау
Гранататқыштың ұрыстық қасиеті мен қолданылуы
РПГ-7 және РПГ-7Д танкіге қарсы қол гранататқышы қарсыластың
танкілерін өздігінен жүретін артиллериялық қондырғылары мен басқа да
сауытты құралдарға қарсы күрес жүргізу үшін қолданылады. Сонымен қатар ол
қарсыластың тасалар мен қала типтес құрылыстарында орналасқан адам күшін
жою мақсатында да пайдаланылуы мүмкін.
Гранататқыштан атыс жүргізу ПГ-7В және ПГ-7ВМ кумулятивті әсер
ететін танкіге қарсы калибрден үлкен гранатамен жүргізіледі.
Граната қарсыластың қазіргі заманғы танкілері мен өздігінен жүретін
артиллериялық қондырғыларының барлық түрлерімен тиімді ұрыс жүргізуге
мүмкіндік беретін сауытбұзарлық қасиетке ие.
Атыстың көздеу қашықтығы – 500 м.
Ұрыстық ату жылдамдығы минутына 4-6 рет.
Оптикалық көздеуіші бар гранататқыштың салмағы: РПГ-7 -6,3 кг, РПГ
-7Д – 6,7 кг.
Ату (дәрілі зарядты гранаталар) салмағы: ПГ-7В – 2,2 кг, ПГ-7ВМ – 2кг.
Ұсынылған әдебиеттер:
1. Алғашқы әскери дайындық 10 – 11 кл Алматы 2004 – 2007 жыл.
№ 14 Тақырып: Қол жарқыншақты гранатасының құрамы, қолданылуы және
жауынгерлік қасиеті, оны бөлшектеу және жинақтау, оның бөлшектерінің
қызметі мен механизмі, оны күту, сақтау және жинақтау, тексеру және атуға
дайындау. Осы тақырып бойынша тәжірибелік сабақ өткізуге арналған
әдістемелік нұсқаулар.
Қол гранаттары
Жарықшақты қол гранаттары (72-сурет) жақын ұрыстағы
(шабуылда, оқпанда, жертөледе, елді мекендерде, орманда, тауда және т.б.)
қарсыластың тірі күшін жарықшақтарымен жоюға арналған.
Қазақстан армиясының қарулануында:
➢ РГД – 5 қол гранаты;
➢ РГН және РГО – қол гранаты;
➢ Ф-1 қол гранаты бар.
Гранаттар жарықшақтарының ұшу қашықтығына байланысты: шабуылдағы және
қорғаныстағы болып бөлінеді. РГД – 5 және РГН – шабуылдағы, Ф-1 мен РГО –
қорғаныстағы гранаттарға жатады.
Жабдықталған гранаттың массасы – 310 г.
Тұтандырғыш бәсеңдеткішінің жану уақыты – 3,2 – 4,2 с.
Ұсынылған әдебиеттер:
1. Алғашқы әскери дайындық 10 – 11 кл Алматы 2004 – 2007 жыл.
№ 15 Тақырып: Владимиров кеңкалиберлі танкі пулеметының құрылымы,
қолданылуы және жауынгерлік қасиеті, оны бөлшектеу және жинақтау, оның
бөлшектерінің қызметі мен механизмі, оны күту, сақтау және жинақтау,
тексеру және атуға дайындау. Осы тақырып бойынша тәжірибелік сабақ
өткізуге арналған әдістемелік нұсқаулар.
Владимиров танктік кеңкалибрлі пулеметі.
14,5 мм танктік пулемет ВТКП ең күшті автоматты қару болып саналады.
Темірқалқанды текхникада атқыш катерлерде ,қозғалмалы және станционарлы
орналасуда қолданылады. Жеңіл сауытталған атыс мақсаттарына арналған.
Көздегіштігі 2000 метр арақашықтықта, биіктікте 1500 м. Жердегі және
әуедегі мақсаттағы атқыштығы кезінде Б-32 оқтары қолданылады. Қабылдағышқа
патронды – оқты көздеу, оң жақты және сол жақты, олар металдық ленталардан
жасалады.
|Техникалық сипаттама. |
|Калибр, мм |14,5 |
|Салмағы, кг |52,2 |
|Техникалық тез көздегіштігі, в/мин |550┘600 |
|Атқыш тез көздегіштігі, в/мин |70..80 |
| | |
| Жерде: |2000 |
| Әуеде: |1500 |
|Оқтың максимальді ұшуы, м |9000 |
|Ұңғының әуелік сууы: |воздушное |
|Электротөмендіткіш зарияды, В |27 |
|Ұзындығы (ені, биіктігі,) мм |1980x162x225 |
Ұсынылған әдебиеттер:
1. Алғашқы әскери дайындық 10 кл Алматы 2004 жыл.
2. Алғашқы әскери дайындық 11 кл Алматы 2007 жыл.
СОӨЖ тапсырмаларын орындау және өткізу кестесі
1-ші семестр
|№ |Тақыр|Пәнні|Ұсына|Ұпай |Жұмыс|
| |ып |ң |латын| |ты |
| | |мақса|әдеби| |тапсы|
| | |ты да|еттер| |ру |
| | |мазмұ|негіз| |мерзі|
| | |ны |гі | |мі |
| | | |қосым| | |
| | | |ша | | |
|2 |В |32 |В |62 |С |
|3 |А |33 |Г |63 |В |
|4 |А |34 |Г |64 |А |
|5 |А |35 |А |65 |Д |
|6 |А |36 |В |66 |Д |
|7 |А |37 |В |67 |В |
|8 |С |38 |А |68 |С |
|9 |С |39 |Б |69 |А |
|10 |В |40 |В |70 |А |
|11 |А |41 |В |71 |В |
|12 |Д |42 |В |72 |А |
|13 |С |43 |Б |73 |В |
|14 |А |44 |Б | | |
|15 |А |45 |Д | | |
|16 |А |46 |А | | |
|17 |А |47 |В | | |
|18 |А |48 |А | | |
|19 |В |49 |А | | |
|20 |А |50 |А | | |
|21 |Г |51 |В | | |
|22 |В |52 |С | | |
|23 |Г |53 |Д | | |
|24 |В |54 |А | | |
|25 |Б |55 |В | | |
|26 |Б |56 |А | | |
|27 |А |57 |В | | |
|28 |Б |58 |С | | |
|29 |Б |59 |А | | |
|30 |А |60 |а | | |
-----------------------
55
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz