Файл қосу
Информатиканы оқыту методикасы
|ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ |
|ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ МИНИСТРЛІГІ |
|СЕМЕЙ қаласының ШӘКӘРІМ атындағы МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ |
|Құжат СЖМ 3 деңгейлі |ПОӘК |ПОӘК 042-Х. 1.ХХ/01- 20 |
|ПОӘК |Редакция № | |
|Пәннің оқу-әдістемелік | | |
|материалдары | | |
|Информатиканы оқытудың | | |
|әдістемесі | | |
ПӘННІҢ ЭЛЕКТРОНДЫҚ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ
«5В011100» – «Информатика» мамандығы үшін
«Информатиканы оқытудың әдістемесі»
ПӘНІНІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАРЫ
Семей
2013
Құрастырған: 28.08.2013 ж
Информатика және ақпараттық технологиялар кафедрасының
аға оқытушысы _______ Абишова А.А.
Информатика және ақпараттық технологиялар кафедрасының
отырысында талқыланды.
Хаттама № 1 05.09.2013 ж.
Информатика және ақпараттық технологиялар кафедрасының
меңгерушісі _______ Абишова А.А.
Физика-математика факультетінің Оқу-әдістемелік бюро мәжілісінде бекітілді.
Хаттама №1 11.09.2013 ж.
Физика-математика факультеті
Оқу-әдістемелік бюросының төрайымы ____________ Батырова К.А.
Университеттің Оқу-әдістемелік кеңесінде мақұлданды.
Хаттама №1 18.09.2013 ж.
ОӘК төрайымы _________ Искакова Г.К.
Мазмұны
1. Глоссарий
2. Дәрістер
3. Зертханалық сабақтар
4. Студенттердің өздік жұмысы
1.ГЛОСАРИЙ
МАТ- мектептiк алгоритмдiк тiл
Педагогикалық-пpограммалық құралдар (ППҚ) курстың белгiлi бiр тақырыбын
оқытуды және оқушылардың оқу пpограмасында көрсетiлген, практикалық
дағдыларды қалыптастыруды қамтамасыз етедi
Мемлекеттік білім стандарты -бұл пәндер бойынша мазмұнның міндетті минимумы
және оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптарды тағайындайтын
нормативтік құжат
“Информатика” оқу пәнiнiң базалық мазмұны (БМ) – оқу пәнiнiң мектепте
мiндеттi түрде оқытылуы тиiс және үздiксiз бiлiм берудiң келесi сатылары
мен деңгейлерiнде информатиканы оқуды жалғастыру үшiн жеткiлiктi болатын
мазмұнының құрамы мен құрылымы.
“Информатика” оқу пәнi бойынша бiлiм берудiң негiзгi бағдарламасы (БНБ) –
оқу пәнiнiң мазмұнын, яғни оқушыларда ғылыми дүниетанымдық негiздi
қалыптастыруды, олардың ойлау қабiлетiн дамытуды, ақпараттандыру
құралдарын, ақпараттық технологияларды меңгертудi және оқушыларды өмiрге,
еңбекке және бiлiмдерiн жалғастыруға даярлауды анықтайтын құжат. Оның
мазмұны мемлекеттiк стандарт бойынша анықталады.
“Информатика” оқу пәнi бойынша бағдарлы бiлiм беру бағдарламасы (БББ) –
“Информатика” оқу пәнiнiң мазмұнын анықтайтын, пәндi тереңдетiп, бағдарлы
оқытуды қамтамасыз ететiн, оқушыларды кәсiби даярлау бағытына қарай көлемi
мен мазмұны бойынша сараланған құжат. Оның мазмұны мемлекеттiк стандарт
бойынша анықталады.
“Информатика” оқу пәнi бойынша қосымша бiлiм беру бағдарламасы (ҚББ) –
мемлекеттiк стандарт мазмұнынан тыс, оқушылардың информатика пәнi бойынша
бiлiмге деген қажеттiлiктерiн қанағаттандыруға бағытталған оқу курстарының
мазмұнын анықтайтын құжат.
Бейімделушілік (адаптивность) - өзгермелі жағдайлармен оларға қойылатын
талаптарға бейімделушілік және үздіксіз өзгеру мүмкіндігі;
Интегралдылық (интегрированность) - шешілетін тапсырманың толықтылығын
қамту және оның ішкі құрылғыларымен оны құраушы бөліктер арасындағы
байланысты алу;
Унифицирлілік (унифицированность) - ішкі және сыртқы интерфейстердің
бірлігіне, сонымен қоса өңдеу үрдісінің мазмұнына және оған барлық
қатысушылар арасындағы ақпарат алмасуға көзқарастардың бірлігін қамтамассыз
ету;
Таратушылық (распределенность) - орындалатын қызметтердің уақыттық және
кеңістіктік бөлінулерімен есептеу техникасының компоненттері арасында
тарату. Бұл таратулар өзара байланысқан есептеу ресурстарында орналасуы
тиіс;
Дербестік (персонализация) - нақты қолданушының сұраныстарын қанағаттандыру
мүмкіндігі;
Саундбластер. Дискіге немесе компакт дискіге жазылған цифрлық аудиоинфор-
мацияны дыбыстық информацияға түрлендіруге арналған құрылғы
Стример – бұл винчестердегі мәліметтерді жоғалтпай (вирус, сыртқы
әсерлерден) жазып алу үшін көшіруге арналған құрылғы
Postmaster– әрбір доменнің өзінің әкімшісі бар, оған почталық жүйенің
жұмысына қатысты сұрақтар мен хабарларды жолдауға болады
2.ДӘРІСТЕР
1-ДӘРІС.
Тақырыбы: Орта мектепте информатиканы оқыту әдістемесі мен
теориясының жалпы мәселелері.
Мақсаты: Информатиканы оқыту әдістемесі пәні және информатика мұғалімін
кәсіптік дайындау жүйесіндегі орнын, информатиканы оқыту
әдістемесінің педагогикамен, псиxологиямен және информатика
ғылымымен байланысын қарастыру.
22 қыркүйек 1997 жылы Қазақстан Республикасы президентінің өкімімен
Қазақстан Республикасы орта білім жүйесін ақпараттандыру туралы мемлекеттік
бағдарламасы бекітілді.
Қазақстан Республикасы дүние жүзінің дамыған елдері сияқты орта білім
беру жүйесін ақпараттандырудың нақты жолына түсуі тиіс, яғни бірыңғай
информациялық-білім беретін желіге негізделген бірыңғай информациялық-білім
беру кеңістігін жасау қажет. Бұл орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың
мақсаты болып табылады.
Ұсынылып отырылған орта білім жүйесін ақпараттандыру бағдарламасын
өзінің алдында мынадай міндеттер қояды:
1. мектеп мекемелерін жаңа информациялық технологияны (ЖИТ) оқытуда
және оқу үрдісін басқаруда пайдалануға мүмкіндік беретін есептеуіш техника
құралдарымен және ұйымдастырушы техникамен қамтамасыз ету.
2. барлық мектеп мекемелерін білім беретін информациямен қамтамасыз
етуге қол жеткізетін инфроқұрылымдарды дамыту
3. ықпалды нормативтік-құқықтық база жасау
4. телекомуникациялық желі жүйесін жасау
5. жаңа информациялық техналогия пайдалану және ендіру саласында орта
білім жүйесі үшін кадрларды даярлау және қайта даярлықтан өткізу
Осы қабылданған бағдарламаға сай республикамызда көптеген мектептер
жаңа информациялық техналогияны оқыту үрдіссіне ендіру жұмыстарымен
айналысуда. Оларды қолдауымыз, бағыттауымыз және қажетті әдістемелік көмек
көрсетуіміз керек.
Ақпараттандыру деп оқытудың және оқу үрдіссін басқарудың әсерлілігін
арттыру мақсатында техникалық және материалдық ресурстарды, идеяларды,
ғылыми-әдістемелік материалдарды үнемі пайдалану және интеграциялау
үрдіссін айтамыз.
Әрине, ақпараттандырудың техникалық негізінде ең жетілдірілген
техникалық құрылғы ретінде компьютер жатады, бірақ сонымен бірге мектептің
барлық техникалық паркін, атап айтқанда: магнитофондарды, телевизорларды,
телефондық желілерді тағы сол сияқты бірығай бағдарламалық-техникалық
кешенге интеграциялау қажет.
Информатиканы оқыту әдістемесі пәні және информатика мұғалімін
кәсіптік дайындау жүйесіндегі орны.
Қазақстан Республикасында бiлiм берудi 2010 жылға дейiн дамытудың
Мемлекеттiк бағдарламасында ақпараттық және коммуникативтiк технологияны
бiлiм беру жүйесiн жеделдетiп дамытуға қолдану негiзгi мiндеттердiң бiрi
ретiнде анықталды.
Ақпараттық-коммуникациялық технологияны бәсекеге қабiлеттi ұлттық
бiлiм беру жүйесiн дамытуға және оның мүмкiндiктерiн әлемдiк бiлiмдiк
ортаға енудегi сабақтастыққа қолдану негiзгi мәнге ие болып отыр.
Бiлiм берудi ақпараттандыру, бiлiм салаларының барлық қызметiне
ақпараттық технологияны енгiзу және ұлттық модельдi қалыптастыру
қазақстандық бiлiм берудi сапалы деңгейге көтерудiң алғы шарты.
Аталған бағыттарды дамыту үшiн құқықтық-нормативтiк, материалдық-
техникалық, ғылыми-әдiстемелiк және ақпараттық жағынан қамсыздандыру
педагог мамандарды даярлаудың негiзгi бағыттарының бiрiне айналып отыр.
Бiлiм берудi қайта құру мұғалiмнен үлкен дайындықты талап етедi. Олай
болса, олардың жеке тұлғалық қасиеттерi мен мамандық құзырлықтарына жоғарғы
талап қойылады. Қазiргi уақытта мұғалiм бiлiм беру жүйесiндегi кез келген
қайта құрулардағы педагогикалық үрдістiң негiзгi субъектiсiне айналып отыр.
Қазiргi мектепке шығармашылық iзденiс қабiлетi дамыған, жаңа
педагогикалық технологияларды жете меңгерген мамандық шеберлiгi қалыптасқан
мұғалiм қажет. Ол бiруақытта педагог, психолог және оқу-үрдісiн
ұйымдастырушы технолог бола бiлуi керек. Сонымен қатар оқушының шектеусiз
қабiлетiн дамыта алатындай бiлiм берудiң әлемдiк кеңiстiгiн құруға
қабiлеттi бола бiлуi шарт. Бұдан мұғалiмнiң мамандық шеберлiгi анықталады.
Басқаша айтқанда, бiлiм берудi ақпараттандыру үрдісi мұғалiмнiң
дайындық деңгейi мен мамандық сапасына үлкен талап қояды. Ол мұғалiмнiң
өзiн-өзi дамуына, өзiндiк бiлiм алуына және шығармашылық түрде өздiгiнен
қызметтерiн iске асыруға мүмкiндiк бередi. Сондықтан мұғалiмдердi жаңа
ақпараттық технологияны өз қызметтерiне еркiн пайдалана бiлуiне және оны
оқыту құралы ретiнде пайдалану бағыттары бойынша бiлiмдерiн көтеру және
қайта даярлау курстарының мазмұнын өзгертiп, жасақтау қажеттiлігi туындады.
Педагог мамандардың бiлiктiлiгiн көтеру және қайта даярлауда ақпараттық
әлемде оқу-тәрбие үрдісiн ұйымдастырудың негiзгi құралдарын, жаңа әдiстер
мен формаларды кез келген уақытта таба бiлуiне мүмкiндiк туғызу. Мұндай
жағдайда педагог мамандар өзiн-өзi дамытуына және өздiгiнен бiлiм алуына
мүмкiндiк алады. Бұл жағдайда дамытудың өзектілігі – жаңа ақпараттық
коммуникациялық технологияны оқу-тәрбие үрдісiне жан-жақты, әрi еркiн
пайдалана бiлуге үйрету дайындау кезеңдерiнiң сапалығымен анықталады.
Қазақстан Республикасы бiлiм беру жүйесiн ақпараттандырудың
Мемлекеттiк бағдарламаларының негiзгi мiндеттерiнiң бiрi ретiнде
мамандардың осы сала бойынша бiлiктiлiгiн көтеру және қайта даярлау
қарастырылған. Аталған мiндеттердi жүзеге асыру мақсатында мамандардың
бiлiктiлiгiн арттыру және қайта даярлау бойынша курс тақырыптарының мазмұны
өзгертiлiп, жаңаланды. Оның негiзгi мазмұны бiлiм беру мекемелерi
қызметкерлерiнiң кәсiби шеберлiгiн жаңа ақпараттық технологияны пайдалану
бойынша жетiлдiруге, басқаша айтқанда, бiлiм берудi ақпараттандыруға сай
мамандарды жан-жақты даярлауға бағытталған.
Тәжiрибе жүзiнде дәлелденгенiндей, кез келген мұғалiм мен әкiмшiлiктiң
өз қызметтерiне компьютердi пайдалануы олардың әлемдiк ақпараттық
кеңiстiкке енуде ақпараттық мәдениетiнiң қалыптасатынымен өлшенедi. Сонымен
бiрге, бұл жағдайда, инновациялық әдiстер мен құралдарды оқу үрдісiне
пайдалану оқушылардың мектеп пәндерiн игеруде қызығушылықтарын арттыруда.
Ақпараттық технологияны оқу-тәрбие үрдісiне пайдалану – келесi
педагогикалық мүмкiндiктердi жүзеге асыруға мүмкiндiк бередi:
- оқушының дайындық деңгейiн, ынтасын және қабылдау жылдамдығын ескеру
арқылы жаңа материалды меңгертуге байланысты оқытуды ұйымдастыру және оқыту
үрдісiне жаңа ақпараттық технологияның мүмкiндiктерiн пайдалану;
- оқытудың жаңа әдiстерi мен формаларын (мәселелік, ұйымдастырушылық, iс-
әрекеттiк, компьютерлiк ойындар және т.б.);
- мәселелік, зерттеу, аналитикалық және модельдеу әдiстерiн қолдану
арқылы классикалық әдiстердi жетiлдiру;
- жаңа ақпараттық технология құралдарын (жаңа типтi компьютерлер,
телекоммуникация, виртуальды орта және мультимедиа-технология) пайдалану
арқылы оқу үрдісiнiң материалдық-техникалық базасын жетiлдiру.
Мамандардың бiлiктiлiгiн көтеру мен қайта даярлау мiндеттерiн шешуде
оқу үрдісiнде ақпараттық және коммуникациялық технологияларды пайдаланудың
келесi мүмкiндiктерi ұсынылады:
- ақпараттық мәдениет элементтерiн қалыптастыруда бiлiм мекемелерi
мамандарының қажеттiлiгiн қанағаттандыру: информатика, ақпараттық және
желiлiк технологиялар саласы бойынша жаңа бiлiмдер алу;
- информатика мұғалiмдерiнiң бiлiктiлiгiн көтеру және қайта даярлау;
- балабақша қызметкерлерiн, бiлiм беру жүйесiн басқару мамандарын және пән
мұғалiмдерiн жаңа ақпараттық технологияны өз қызметтерiне еркiн пайдалана
бiлуге үйрету;
- информатика пәнiн оқытудың өзекті мәселелерi бойынша информатика
мұғалiмдерi үшiн стажировка өткiзу және оны ұйымдастыру;
- қашықтан оқыту формаларына мұғалiмдердiң қызметiн бағыттау;
Бақылау сұрақтары
1. Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың мақсаты
2. Бiлiм берудi ақпараттандыру үрдісiнің мұғалiмдік мамандық сапасына
қойған талаптары қандай?
3. Оқу үрдісiнде ақпараттық және коммуникациялық технологияларды
пайдаланудың мүмкiндiктерi қандай?
Негізгі әдебиеттер: [3, 4, 5, 14, 16]
Қосымша әдебиеттер: [24, 25, 26]
2-ДӘРІС.
Тақырыбы: Информатика ғылым және орта мектептегі оқу пәні ретінде.
Информатиканы оқыту әдістемесінің педагогикамен,
псиxологиямен және информатика ғылымымен байланысы
Мақсаты: Қоғамның алға қойған мақсатына байланысты информатиканы
оқытудың заңдылықтары қарастырылады
Қазіргі кездегі білім беру сферасы жаңа сапалы деңгейге еніп, оқу
үрдісінде компьютерлік технологияны жаппай қолдану міндетін шешіп отыр.
Бұл – электрондық оқулықтар мен ресурстарды эффективті түрде қолдануды
талап етеді.
Қазіргі кезге дейінгі білім беру үрдісін қарапайым үш түрде
қарастыруға болады:
1. Информацияны беру және қабылдау. Онда “Оқытудың техникалық құралдары”
көмегімен сабақ материалдарын иллюстрациялар: фотосурет, сурет, бейне,
дыбыс көмегімен үлкен аудиторияларда көрсету мүмкіндігі артады.
Оқушылардың информацияларды оқытушы көмегінсіз-ақ қабылдау мүмкіндігі
пайда болады.
2. Іс- тәжірибелік сабақтар. Бұл информацияны меңгеру негізінде білімін
тереңдету болып табылады. Оқу аудиториясында есептер шығару, физикалық
эксперименттер жасау, экономикалық есептеулер жүргізу немесе
философиялық проблемаларды талқылау негізінде белгілі нәтижеге жету
үшін информацияны қолдануды үйренеміз.
3. Аттестациялау. Бұл оқушылар білімін тексерудің әр түрлі әдістері:
ағымдағы сұрау, белгілі пән бойынша нақты есепті шешуді қамтитын
комплексті емтихан.
Компьютердің пайда болуы аудиториялық және өздігінен жұмыс істеудің
арасын біріктіріп, жаңа - өздігінен аттестациялау формасын тудырды.
Іс- тәжірибелік сабақтарда да компьютерді қолдану мынандай мақсаттарға
жетуге мүмкіндік береді:
1. Оның көмегімен лабораториялық жұмыстарды орындауды әрбір жеке
детальдары бойынша көрсетуге, химиялық реактиві бар пробирканы
қозғалысқа келтіру немесе радиотехникалық сызбаны баптау мүмкіндігін
беретін “виртуальдық лабораториялар” ұйымдастыруға болады.
Виртуальдық лаборатория көмегімен жасалынатын эксперименттердің ауқымы
өте үлкен.
2. Компьютерде интерактивті эффектінің ролі өте зор. Оның көмегімен әрбір
оқушы кез келген сұрақ бойынша іс-тәжірибе жасауда жіберілген қателері
туралы хабарлама, оны түзету әдістері жөнінде нақты кеңестер ала
алады.
3. Жағдайды басқару ойындарының көмегімен іс-тәжірибелерді әсерлі орындау
мүмкіндігі.
Өзін - өзі аттестациялау білім бекітудің кез келген кезеңінде жеке
түсініктерді қорытындылау мақсатында қолданыла береді. Қазіргі
мультимедиалық технология жеке пәндер бойынша тестілеуде, әр түрлі
мақсаттардағы есептерді шығару жолдарына түсініктемелер беруде және
динамикалық графика элементтерін пайдалануда қолданылады.
Білім беруде жаппай компьютерлік технологияны ендіру қазіргі
информациялық және мультимедиалық (IT/MT) технологияның барлық
мүмкіндіктерін қолдану негізінде іске асады да білім берудің сапасын
көтеруге жағдай жасайды.
Информатиканы оқыту әдістемесінің педагогикамен, псиxологиямен және
информатика ғылымымен байланысы;
Жалпы бiлiм беретін орта мектепке "Информатика және есептегіш техника
негіздері" курсының енгiзiлyiне байланысты педагогика ғылымның жаңа саласы
пайда болды, оның зерттеу объектісі – информатикaны оқыту әдістемесі деп
аталады. Мұнда қоғамның алға қойған мақсатына байланысты информатиканы
оқытудың заңдылықтары қарастырылады. Оқыту зандылықтары информатика
дамуының нақты кезеңіне сай зерттеледi.
Қазiргi уақытта информатиканы оқыту әдiстемесі қарқынды даму үстінде
оның көптеген мәселелер теориялық жағынан зерттеудi тaлап етедi. Педагогика
ғылымының осы саласы тұтас, әpi толық бiр мәнді болу үшiн информатиканың
барлық деңгейде оқытылуы зерттелyi керек. Мектепке дейiнгi кезеңде,
мектепте, орта оқу буындарының барлық типтерiнде, жоғaрғы мектепте,
информатиканы өзiнше оқитындар үшiн және т.с.с. Осы аталған буыңдардың бәpi
қазiргi уақытта педагогика ғылымының алдына өзіне тән проблемаларын қоюда.
Бiздің жағдайда алдыңғы кезекте қарастыратын мәселемiз, мектеп көлемiнде
оқытылатын "Информатика" курсын oқытy әдiстемесi. Информатиканы оқыту
әдiстемесi оқытудың жалпы мақсаттарына сәйкес өзінің алдына келесi негiзгi
мiндеттердi қояды: Информатика және есептегiш техниканы нақты мақсатын және
орта мектептегi жалпы бiлiм беру пәнiнiң мазмұныy анықтау, оқыту түрлерiн
ұсыну; Информатика мен есептегiш техниканы оқытудың барлық құралдарын
қарастыру (оқу құралдары, программалық құралдар, компьютерлер және т.б.),
мұғaлiмнiң практикалық жұмысына оларды қолдануға нұсқаулар беру;
Информатиканы оқыту әдістемесі жаңадан қалыптасып келе жатқан жас
ғылым. Педагогика ғылымының iргелi бөлiгi ретiнде өзiнің дамуында
информатиканы оқыту әдicтемесi философияға, педагогикаға, психологияға,
информатикаға сүйенедi. Сонымен қатар, орта «Информатиканы оқыту
әдістемесі» деп аталатын курс мектептегі информатика курсының жaлпы ғылыми
оқу-әдістемелік дидактикалық ұйымдастырушылық педагогикалық, психологиялық
мәселелерiн жан-жaқты қарастыратын курс болып табылады.
Бақылау сұрақтары
1.Информатика ғылым және орта мектептeгi оқу пәні ретiндегі маңызы қандай?
2.Информатиканы оқыту әдістемесінің педагогикамен псиxологиямен және
информатика ғылымымен байланысы?
3.Информатиканы оқытудың мiндeттepiн ата?
4.Жалпы білім беретiн орта және кәcіптiк мектептердегi информатиканы
оқытудың мақсаттары қандай?
5.Орта мектептегi информатика курсының мазмұнын сипатта.
Негізгі әдебиеттер: [1-22]
Қосымша әдебиеттер: [23-46]
3-ДӘРІС.
Тақырыбы: Мектепте информатиканы оқытудың мақсаттары мен міндет-
тері. Жалпы білім беретiн орта мектепте информатиканы
оқытудың әдістемелік жүйесі. Оның негізгі бөліктерінің
жалпы сипаттамасы
Мақсаты: Орта мектептегі информатика курсын оқыту заңдылықтары мен
нақты тақырыптарды оқыту әдістерін
қарастыру
Қазіргі кезде ақпарат және оны білім беру саласына енгізу жалпы
қоғамның дамуын анықтайтың шешуші фактор екені талас тудырмайды. Осы
тұрғыдан қарасақ, республикамыздың білім жүйесін қайта құрудың негізгі
бағыттарын қамтитын мәселе оны ақпараттандыру болып табылады.
Қазіргі уақыта ”қоғамды ақпараттандыру,” “білім беруді ақпараттандыру
” деген сөз тіркестері біздің сөздік қорымызға еніп кетті. Олай болса,
қоғамды ақпараттандыру дегеніміз не? Қоғамды ақпараттандыру дегеніміз –
ғылыми техникалық прогересс жетістіктерінің күнделікті тұрмысқа ауқымды
енуінің нәтижесі, яғни адам өміріне іс - әрекеттің интелектуалды түрлерінің
жан – жақты әсер етуі мен рөлінің жоғарлауына байланысты объективті үрдісс.
Уақыт өте білім беру жүйесін компютерлендірудің ойдағыдай жүзеге асып
келе жатқандығын практика көрсетіп келеді. Бұл мәселені: есептегіш
техникамен, оның програмалық қамтамасыз етілуінің біртіндеп жүзеге
асырылуы, мұғалімдердің дайындалу қарқыны, информатика курсын оқытудың
әдістемесінің, оның ішінде нақты тақырыптарды оқыту әдістемесінің
қалыптасып келе жатқандығынан байқауға болады. Информатика және есептегіш
техника негіздері жалпы білім беретін орта мектепке міндетті пән ретінде
енгізілгелі бері курсты оқытудың белгілі тәжірибелері жинақталды. Сонымен
қатар, курсты оқытудын дидактикалық жүйесі де қалыптасып келеді. Қазақстан
Республикасы Президентінің Білім беру жүйесін ақпараттандыруға бағытталған
бағдарламасына байланысты бірқатар шаралар жасалуда. Атап айтқанда, жалпы
білім беретін орта мектептер қазіргі заман талабына сай техникамен және
програмалық құралдармен жабдықталу үстінде. Аталған бағдарламаны жүзеге
асыру мақсатында орта мектептегі информатика курсы бойынша Мемлекеттік
білім беру стандарты құрылып, оку үрдісіне енгізілді. Мемлекеттік білім
беру стандарты бойынша курс 7–кластан бастап оқытылады. Бұдан информатика
курсын оқытудың әдістемелік жүйесін айқындау мәселесі алдыңғы кезекке
шығады.
Қоғамды индустриаландыру кезеңінде білім беру жүйесі алдынғы кезекте,
маманданған сауатты орындаушыларды дайындауға бағытталса, ал білім беруді
ақпараттандыру жағдайында бұл мәселе білім берудің негізгі мақсатына
ауысады. Мұндағы негізгі мақсат – оқушының қоршаған әлем жайында табиғи
ғылыми болжамын қалыптастырумен жалпы ізгілікті адамгершілікке дайындау.
Бұл мәселенің негізгі ядросы жалпы білім беретін орта мектептегі
информатика курсынан басталады. “Информатиканы оқыту теориясы және
әдістемесі ” деп аталатын пәнді оқытуда мектептегі информатика курсының
жалпы ғылыми оқу - әдістемелік, дидактикалық, ұйымдастырушылық,
педогогикалық, психологиялық мәселелерін жан – жақты қарыстыратын болады.
Сонымен жоғарыда айтқандай информатика сөзіне анықтама берейік. Информатика
– ЭЕМ-дың көмегімен информацияны іздеу, сақтау, жинақтау, тарату, өлшеу мен
өндеудің әдісі, тәсілдері мен заңдылықтарын қарастыратын математикалық
ғылым. Қазіргі информация ағымын адамзат тек ЭЕМ-нің көмегі арқылы ғана
қабылдайды. ЭЕМ информацияны автоматты түрде өндеуді жүзеге асырады.
Сондықтан ЭЕМ-да программалау информатиканың негізгі ядросы болып табылады,
ал қазіргі есептегіш техникалар – оның материалдық базасы.
Жалпы білім беретін орта мектепте “Информатика және есептегіш техника
негіздері” курсының енгізілуіне байланысты педогогика ғылымының жаңа саласы
пайда болды, оның зерттеу обьектісі – информатиканы оқыту әдістемесі деп
аталады. Мұнда қоғамның алға қойған мақсатына байланысты информатиканы
оқыту заңдылықтары қарастырылады. Оқыту заңдылықтары информатиканың
дамуының нақты кезеңіне сай келеді.
Қазіргі кезде информатиканың оқыту әдістемесі қарқынды даму үстінде;
оның көптеген мәселелері теориялық жағынан зерттеуді талап етеді.
Педагогика ғылымының осы саласы тұтас, әрі толық бір мәнді болу үшін
информатиканың барлық деңгейде оқытылуы, зерттелуі керек: мектепке дейінгі
кезенде, мектепте, орта оқу буындардың барлық типтерінде, жоғары мектепте,
информатиканы өзінше оқитындар үшін және т.с.с. Осы ғылымның алдында өзіне
тән проблемаларын қоюда.
Біздін жағдайда алдыңғы кезекте қарастырылатын мәселеміз, мектеп
көлемінде оқытылатын “Информатика” курсын оқыту әдістемесі. Информатика
оқыту әдістемесі оқытудың жалпы мақсаттарына сәйкс өзінің алдына келесі
негізгі міндеттерді қояды:
▪ Информатика және есептегіш техниканы үйретудің нақты мақсатын және орта
мектептегі жалпы білім беру пәнінің мазмұнын анықтау, оқыту түрлерін
ұсыну;
▪ Информатика және есептегіш техниканы оқытудың барлық құралдарын
қарастыру (оқу құралдпры, программалық құралдар, компьютерлер және т.б.),
мұғалімнің практикалық жұмысына оларды қолдануға нұсқаулар беру.
Мектеп пәндерін оқыту әдістемесінің алдына қойылатын дәстүрлі сұрактар
информатиканы оқыту әдістемесінің де алдына қойылады.
1. Оқытудың мақсаты (Не үшін оқытамыз?).
2. Оқытудың мазмұны (Нені оқытамыз?).
3. Оқыту әдіс (Қалай оқытамыз?).
4. Оқыту туралы (Неден оқытамыз?).
5. Оқытуды ұйымдастыру жолы (Қайтіп оқытамыз?).
Бұл айтылғандардан басқа екі мәселеге көңіл аудару керек. Олар:
1. Кімді оқытамыз?
2. Кім оқытады?
Соңғы екеуіндегі кімді оқытамыз деген сурақта; қай жастағы оқушыны
қалай оқыту керек. Яғни қай пәнді, оның бөліктерін, қай кластан бастау
керек дегенді білдіреді. Информатиканы оқыту әдістемесі жанадан қалыптасып
келе жатқан жас ғылым. Педогогика ғылымының іргелі бөлігі ретінде өзінің
дамуында информатиканы оқыту әдістемесі философияға, педагогикаға,
психологияға, информатикаға сүйенеді. Сонымен қатар, орта мектепттің
кеңейтілген практикалық тәжірибесін басшылыққы алады.
Информатика әдістемесінен біріктірілген барлық әдістемелік
педагогикалық білімдер мен тәжірибелер жиынтығынан “Информатиканы оқыту
әдістемесі” деп аталатын пән бөлініп шығады. Бұл оқу пәнінің мазмұнында
информатиканы оқыту әдістемесінің жалпы теориялық негіздері, типтік
техникалық құралдар жиыны және сонымен бірге мектеп курсының нақты
тақырыптарын оқыту әдістері қарастырылады.
Жалпы оқытудың негізгі мақсаты – оқушыны дамыту. Осы мақсатқа сәйкес
жас және педагогикалық психологиясында, сондай-ақ оқыту теориясында
негізгі орын алған мәселе – дамыта отырып оқытуды зерттейтін бағыт.
Орта білім берудің басты мақсаты – жеке тұлғаның өзіне, қоғамға қажет
қабілеттерін қалыптастырып, дамыту және өз бетімен білім алу, өзін-өзі
дамытуға жағдай жасау.
Сонымен, мектептің алдына төмендегідей үш негізгі мақсат қойылады.
1) Білім беру;
2) Тәрбиелік;
3) Практикалық.
Енді мектепке тән осы негізгі мақсаттардың информатиканы оқытудың
жалпы мақсаттарына қатысты болатынын көрсетейік.
Мектепте информатиканы оқытудың білім беру мақсаты - әрбір оқушыға
информатика ғылымы негіздерінің алғашқы фундаментальды білімін беру,
оқушыларға осы білімді мектепте оқытылатын басқа ғылымдардың негіздерін
түпкілікті және сапалы түрде меңгеруге қажетті іскерліктер мен дағдыларды
қалыптастыру болып табылады.
Информатика ғылымының жалпы білім берудегі қызметі өте жоғары.
Информатикадан білім негіздерін меңгеру оқушылардың жалпы, ақыл – ойын
дамытуға, олардың ойлау және шығармашылық қабілеттерін нығайтуға елеулі
әсер етеді.
Сонымен, информатиканы оқытудың білім беру – дамытушылық мақсаты –
оқушының шығармашылық қабілетін, жеке тұлғалық қасиетін қалыптастыруға,
ақыл-ойын, ойлау өрісін, ынтамен дамытуға, яғни қызмет субъектісі ретінде
қалыптастыруға бағытталған.
Мектептегі информатика курсының практикалық мақсаты – оқушылардың
еңбекке және политехникалық дайындығына үлес қосу, олардың мектеп
бітіргеннен кейінгі еңбек етуіне дайындығын қамтамасыз ететін білімдермен,
дағдылармен және іскерліктермен қаруландыру.
Курстың бұл мақсаты қолданбалы және теориялық аспектілердің байланысын
жүйелі түрде ашып көрсетіп, алгоритмдеудің, программалаудың ЭЕМ-нің қазіргі
кезеңдегі өндірістік рөлі мен маңызын айқындау болып табылады. Информатика
курсында кәсіптік бағдарлау мақсатында информатикаға және ЭЕМ-ға байланысты
мәліметтер, ЭЕМ-ны пайдаланатын басқа ғылымдар жайында мәліметтер берілуі
тиіс. Мұнымен қатар, информатиканың практикалық мақсатының “тұрмыстық
аспектісі” де бар. Ол күнделікті өмірде, тұрмыста жастарды компьютерлік
техниканы сауатты пайдалануға үйретеді. Қорыта келгенде, информатиканы
оқытудың практикалық мақсаты – оқушыларды практикалық қызметке, еңбекке,
басқа пәндерді оқыту үрдісінде практикалық есептерді шешуге және оны
информациялық қоғамда өмір сүруге дайындауға бағытталған.
Мектептегі информатика курсының тәрбиелік мақсаты өте зор.
Информатиканы оқыту барысында ой еңбегінің мәдениеті жаңа сапалы деңгейде
қалыптасады, оқушы өзінің жұмысын жоспарлай білу, оны ұтымды орындай білу,
бастапқы жоспарды оның орындалуымен байланыстыра білу сияқты жалпы
адамзаттық мәні бар қасиетер де қалыптасады. Сонымен информатиканы
оқытудағы тәрбиелік мақсат – оқушыны азаматтық, адамгершілік қасиетке және
жоғары саналыққа баулуға бағытталған.
Информатиканы оқып үйренудің жоғарыда аталған мақсаттары бір-бірімен
өте тығыз байланыста, оларды бір-бірінен ажыратуға болмайды. Оқушыларға
негізгі жалпы білімді беріп болмай, информатиканың тәрбиелік эффектісін
алуға болмайды. Мектепте информатиканы оқытудың жалпы мақсаттары нақты оқу
үрдісіне байланысты нақты мақсаттарға айналады, яғни нақты тақырыптарды
оқытудың мақсатына айналады. Пәнді оқытудың нақты мақсатарын анықтау жалпы
дидактикадан басталады. Қазіргі қоғамның дамуына байланысты дидактиканың
көптеген қағидалары өзгеріске ұшырап отыр. Информатика жас ғылым
болғандықтан даму үстінде, оны мектепте оқыту мазмұны да әлі қалыптасу
үстінде. Осындай жағдайда ғылыми тұрғыдан негізделген мақсат қана оқыту
мазмұнын дәл анықтауға мүмкіндік береді.
Жалпы білім беретiн орта мектепте информатиканы оқытудың әдістемелік
жүйесі. Оның негізгі бөліктерінің жалпы сипаттамасы.
Жалпы оқытудың негізгі мақсаты - оқyшыны дамыту. Осы мақсатқа сәйкес
жас және педагогикалық психологиясында, сондай-ақ оқыту теориясында негiзгi
орын aлған мәселе - дамыта отырып оқытуды зерттейтiн бағыт.
Мұндағы маңызды мәселе, баланың ақыл-ойын дамыту қай деңгейде оқытуға,
ол қандай дережеде оның организмінің табиғи дамуына тәуелдiлiгiмен
қорытындыланады. Бұдан оқытудың потенеңиалды мүмкiндiгiнiң шекарасын
тағайындауға, сондай-ақ, нақты дидактикалық өзгерicтiң мақсаты мен мiндетiн
aнықтау шығады. Сондықтан оқыту мен дамытудың өзара қатынасы дидактиканың
аса маңызды әдiснамалық мәселесі болып табылады.
Алғашқы кезеңде (1985-86 оқу жылы) информатика пәнін мектепте оқытудың
негiзгi мақсаты оқушыларда компьютерлiк сауаттылықты қалыптастыру болып
табылды. Алайда шетелдiк және oтaндық тәжiрибелер оқу мақсатын бұлайша
анықтаудың жеткiлiксiз eкeнiн көpceтті. Өйткенi, компьютерлiк сауаттылық,
арнаулы ЭЕМ көмегімен сурет салу, жазу, есеп шығару басқа пәндердi оқу
барысында қалыптасатын жалпы сауаттылықтың құрамды бөлiктерiнiң бiрi болып
табылады.
Орта бiлiм беруің басты мақсаты-жеке тұлғаның өзіне қоғамға қажет
қабiлеттерiн қалыптастырып, дамыту және өз бетiмен бiлiм алу, өзiн-өзі
дaмытyғa жағдай жасау.
Сонымен мектептің алдына төмендегiдей үш негiзгi мaқcaт қойылады:
1. бiлiм беру; 2. тәрбиелiлiк; 3.практикалық;
Бақылау сұрақтары
1. Мектептегі информатика курсының практикалық мақсаты қандай?
2. Қоғамды ақпараттандыру дегеніміз не?
3. Информатиканы оқыту әдістемесінің мақсаты не?
4. Информатика курсын оқытудағы негізгі мақсаттар қандай?
5. Мектепте информатиканы оқытуда білім берудің мақсаты?
6. Мектептегі информатика курсының тәрбиелік мақсаты?
Негізгі әдебиеттер: [1, 4, 5, 12, 14]
Қосымша әдебиеттер: [20, 24, 28]
4-ДӘРІС.
Тақырыбы: Информатика негіздерін оқытуға қажетті құжаттар. Орта жалпы
білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарты.
Информатика бойынша жалпы білім беру стандартының
функциялары мен орны.
Мақсаты: Мемлекеттік білім стандарты жайлы мағұлмат беру,
информатика
пәнінің оқу жоспарында алатын орны мен мектепте оны
оқытудың мақсатын игерту.
Мемлекеттік білім стандарты -бұл пәндер бойынша мазмұнның міндетті
минимумы және оқушылардың дайындық деңгейіне қойылатын талаптарды
тағайындайтын нормативтік құжат.
-1998 жылы жасақталған стандарттың негізгі мазмұны 7-11 сыныптарда
дүниетанымдық көзқарас, алгоритмдеу және программалау, техникалық және
қолданушылар аспектілеріне бөлініп қарастырылған. Аталған аспектілер
базалық, негізгі және мамандыққа баулу курстары бойынша жеке жеке
концентрлі түрдегі мазмұндарға бөліп, анықталған. Мұнда қарастырылған
мазмұндар ақпараттық технологияның жеделдетіп дамуына байланысты оларды
өзгерістерге ұшырату қажеттігі туындады.
Сондықтан бұл стандарт жылы мына түрде өзгертіліп, қайтадан
жасақталды.
«Информатика» пәні бойынша дайындалған стандарт білім берудің сәйкес
сатысының базистік оқу жоспарымен, білім беру ұйымдарының типтік оқу
жоспармен, оқу бағдарламаларымен кешенді түрде қолданылады.
Стандарттың қолданылу саласы;
Қолданылу саласы. Стандарт республиканың мемлекеттік басқару органдары
мен ұйымдарында білім қызметін лицензиялау, білім ұйымдарын аттестациялау,
жұмыстық оқу жоспарлары мен оқу бағдарламаларын дайындау, оқулықтар мен оқу
- әдістемелік кешендерді жасақтау және оқу бағдарламаларын жүзеге асырылуын
бақылау кезіндде қолданылады.
Қазақстан Республикасының "Бiлiм туралы Заңының талаптарына сәйкес
информатиканы оқыту стандартына төмендегі мәселелер енгiзiлген:
- кластар бойынша бiлім беру мазмұнының мiндeттi минимумы;
- әрбiр кластардағы оқушының дайындық деңгейiне қойылатын талаптар;
- стандарттағы талаптардың орындалуын бағалау;
- бiлiмдi бағалау үлгiлерi.
Қазақстан Респyбликасының конституциясында: "Білiм беру - бұл қоғам
мүшелерiнiң адамгершiлiқ интеллектуалдық, мәдени дамyынының жоғарғы
деңгейін және кәсіби бiлiмдiлiгiн қамтамасыз eтyгe бағыттaлған тәрбие беру
мен оқытудың үздiксiз үрдісi", - деп көрсетілген.
Білім беру жүйесiнiң басты мiндетi-ұлттық және жалпы адамзаттық
қазыналар ғылым мен практиканың жетістіктері негiзiнде жеке адамды
қалыптастыру және дамыту үшін қажеттi жағдайлар жасау, әрине, мемлекет
зиялы болу үшін оның әр азаматы зиялы болуы қажет. Бұл білім беру үрдісiнiң
үздіксіз талап етедi. Білім беру үздiксiз үрдісс болса, информатиканы оқыту
да үздіксіз болуы қажет.
Жалпы бiлiм беретін орта мектепке арналған информатикадан мемлекеттік
білім беру стандарты осы мәселені көздейді.
Ал, стандарт осы орта мектепте үздiксiз бiлiм беру тұжырымдамасына
негізделіп жасалынған. Тұжырымдама білім беру жүйесiн демократияландыру
принциптерін жүзеге асыруға бағытталып құрылған.
Мұнда оқушы өз бетiмен танымдық қызмет жасап, дами алатын субьект
болса, мұғалiм осы қызметтің тиiмдi ұйымастырылуына нәтижелi болуына жауап
беретiн шығармашылықпен жұмыс icтейтін жеке тулға.
«Информатика» оқу пәнінің базалық мазмұны (БМ) - оқу пәнінің мектепте
міндетті түрде оқытылуы тиіс және үздіксіз білім берудің келесі сатылары
мен деңгейлерінде информатиканы оқуды жалғастыру үшін жеткілікті болатын
мазмұнының құрамы мен құрылымы.
«Информатика» оқу пәні бойынша білім берудің негізгі бағдарламасы
(БНБ) - оқу пәнінің мазмұнын, яғни оқушыларда ғылыми дүниетанымдық негізді
қалыптастыруды, олардың ойлау қабілетін дамытуды, ақпараттандыру
құралдарын, ақпараттық технологияларды меңгертуді және оқушыларды өмірге,
еңбекке және білімдерін жалғастыруға даярлауды анықтайтын құжат. Оның
мазмұны мемлекеттік стандарт бойынша анықталады.
«Информатика» оқу пәні бойынша бағдарлы білім беру бағдарламасы (БББ)
-«Информатика» оқу пәнінің мазмұнын анықтайтын, пәнді тереңдетіп, бағдарлы
оқытуды қамтамасыз ететін, оқушыларды кәсіби даярлау бағытына қарай көлемі
мен мазмұны бойынша сараланған құжат. Оның мазмұны мемлекеттік стандарт
бойынша анықталады.
«Информатика» оқу пәні бойынша қосымша білім беру бағдарламасы (ҚББ) -
мемлекеттік стандарт мазмұнынан тыс, оқушылардың информатика пәні бойынша
білімге деген қажеттіліктерін қанағаттандыруға бағытталған оқу курстарының
мазмұнын анықтайтын құжат. Бұл бағдарлама факультативтік немесе арнайы
курстар ұйымдастыру арқылы жүзеге асырылады.
Жалпы ережелер:
Информатика пәнін оқытудың негізгі мақсаттары төмендегідей:
-оқушылардың ғылыми дүниетанымдық негізін қалыптастыру;
-оқушылардың ойлау қабілетін дамыту;
-оқушыларға ақпараттандыру құралдары мен ақпараттық технологияларды
меңгерту;
-оқушыларды өмірге, еңбекке және білімдерін жалғастыруға даярлау;
Міндеттері:
-информатика ғылымының негізін қалайтын үш ұғымның (зат, энергия және
ақпарат) бірі болып есептелетін, қазіргі таңдағы әлем бейнесін құрудың
негізін құрайтын ақпарат ұғымын қалыптастыру;
-қоршаған ортаны жаңа ақпараттық тұрғыдан зерттеу көзқарасын
қалыптастыратын ақпараттық үрдістерді, табиғат, қоғам, техника аймақтарында
қарастыру;
-қоғам дамуында жаңа ақпараттық технологиялардың ролін анықтау, қоғамның
постиндустриялық ақпараттық сатыға өту кезеңінде адам еңбегінің мазмұны мен
сипаттамасын өзгерту;
-оқушылардың теориялық, шығармашылық ойлау қабілеттерін дамыту;
-тиімді шешімдер таңдай білуге бағытталған, оперативті ойлау деп аталатын
жаңаша ойлай білуді қалыптастыру;
-ақпараттандыру құралдары мен ақпараттық технологиялар саласында білім,
білік және дағдыларды қалыптастыру мен оларды дамыту;
-оқушыларды ақпараттық бірліктермен қамтамасыз ететін білімдермен
қаруландыру;
-оқушылардың ақпараттық сауаттылығы мен мәдениетін қалыптастыру.
«Информатика» пәнінің зерттеу обьектілері:
-ақпарат;
-ақпараттық ресурстар;
-ақпараттық үрдістер;
-ақпараттандыру құралдары мен ақпараттық технологиялар.
«Информатика» пәнінің даму болашағы мына көріністерге байланысты:
1.пәннің жалпы білімділік, дүниетанымдық көзқарасын қалыптастыру, атап
айтқанда:
-оқушыларға формальдау, моделбдеу және компьютерлік тәжірибе әдістерін
меңгерту;
-тиімді шешімдерді таңдай білуге бағытталған оперативті ойлау қабілетін
дамыту.
2.информатиканың ғылыми пән ретінде қалыптасуы, атап айтқанда,
әлеуметтік, экономикалық, құқықтық, биологиялық, қолданбалы информатика
және т.б.
«Информатика» пәнінің даму бағыттары:
-Теориялық информатика. Мұнда ақпараттың жалпы қасиеттерін зерттеу,
табиғаттағы және қоғамдағы ақпарат үрдістерінің өзара қатынасы, сонымен
қатар әр түрлі ақпараттық орталарда ақпараттық үрдістерді жүзеге асырудың
негізгі заңдылықтарын зерттеу мәселелері қарастырылады.
-Ақпараттандыру құралдары. Мұнда дербес компьютерлердің,
микроүрдіссорлардың есептеу қызметінің мүмкіндіктері және аймақтық желілер
арқылы ақпараттарды алмасу қызметтері туралы мәселелер қарастырылады. Әр
түрлі ақпараттарды сақтау, өңдеу және
қолдану мүмкіндіктерін одан әрі жетілдіру бағытында ақпараттық
технологиялардың даму мәселелерін қарастырумен жалғасады.
-Әлеуметтік информатика. Мұнда информатика мен ақпараттық
технологиялардың қазіргі қоғамдағы алатын орны, ақпаратпен және
программалық өнімдермен жұмыс жасаудың құқықтық, этикалық және моральдық
нормалары, жеке тұлға мен қоғамның ақпараттық қауіпсіздігі төңірегіндегі
мәселелер қарастырылады.
Информатика пәнінің базистік оқу жоспарында алатын орны мектепте оны
оқытудың мақсатын игерту, информатика негіздерін үйрету мен ақпараттық
мәдениетті қалыптастырудың бірнеше кезеңдерін бөліп көрсетуді талап етеді.
Бірінші кезең (7-9 сыныптар)- базалық курс. Ол информатика пәні бойынша
оқушылардың міндетті (минимум) жалпыбілімділік дайындық деңгейін қамтамасыз
етеді. Бұл кезең нақты мәселені шешуде оқушылардың ақпараттық технология
құралдары мен әдістерін меңгертуге, сонымен қатар компьютерді үйренуде,
одан әрі кәсіптік білім қызметінде оын еркін, әрі тиімді қолдана білу
дағдысын қалыптастыруға бағытталған (3 жыл).
Екінші кезең (10-11 сыныптар) –информатика пәні бойынша жоғарғы
сыныптарда көлемі мен мазмұны жағынан сараланған бағдарлы курс. Мұнда
оқушылар кәсіптік даярлыққа бағытталған оқу материалдарын меңгеруді
жалғастырады (2 жыл).
«Информатика» пәнінің базалық мазмұны төмендегі материалдар көлемінде
шоғырланған: ақпараттық бейнелеу, ақпараттық үрдістер, компьютермен танысу,
ақпараттық технологиялар, формальдау және модельдеу, алгоритмдеу және
программалау, телекоммуникация және әлеуметтік информатика.
10-11 сыныптарда «Информатика» пәнін оқытудың мазмұндық желісі қоғамдық-
гуманитарлық және жаратылыстану- математикалық бағыттар бойынша
қарастырылған.
Қоғамдық –гуманитарлық бағыттар бойынша информатиканы оқыту мына бағыттар
негізінде қарастырылған: ақпараттандыру құралдары, ақпараттық технология,
телекоммуникациялық желі, әлеуметтік информатика. Мұнда оқу материалдары
теориялық информатиканың және ақпараттық технологиялардың гуманитарлық
қызмет саласында қолданылу мүмкіндіктерімен байланыстырылып қарастырылады.
Жаратылыстыну - математикалық бағыттар бойынша информатиканы оқыту мына
бағыттар негізінде қарастырылған: теориялық информатика, ақпараттандыру
құралдары, ақпараттық технология, әлеуметтік информатика. Мұнда оқу
материалдары теориялық информатиканың және ақпараттық технологиялардың
жаратылыстану - математикалық бағыттарда қолданылу мүмкіндіктерімен
байланыстырылып қарастырылады. Сонымен қатар, программалау тілдері
тереңдетіліп, оқытылады.
«Информатика» оқу пәні бойынша оқушылардың міндетті дайындық деңгейіне
қойылатын талаптар мектептің әр түрлі сатысында берілетін оқу мазмұнына
сәйкес берілген. Сатылар негізгі, жоғарғы (қоғамдық - гуманитарлық және
жаратылыстану- математикалық) деп қарастырылған. Аталған сатыларға сәйкес
берілген мазмұндық желістер бойынша оқушының міндетті дайындық деңгейіне
қойылатын талаптар анықталған.
«Информатика» оқу пәні бойынша оқу үрдісін ұйымдастыру және оны жүзеге
асыру жағдайларына қойылатын талаптар мына бағыттарда қарастырылған: оқыту
үрдісін мамндармен қамтамасыз ету; оқыту үрдісін оқу- әдістемелік жағынан
қамтамасыз ету; материалдық -техникамен базамен қамтамасыз ету.
Бақылау сұрақтары
1. Мемлекеттік білім стандарты дегеніміз не?
2. Информатика оқу пәні бойынша бағдарлы білім беру бағдарламасы
3. Информатика оқу пәні бойынша қосымша білім беру бағдарламасы
4. Информатика оқу пәнінің базалық мазмұны
Негізгі әдебиеттер: [1,2, 3, 4, 5, 6, 12, 14, 16]
Қосымша әдебиеттер: [22, 30, 32]
5-ДӘРІС.
Тақырыбы: Жалпы орта білім беретін мектептерде информатиканы оқыту
тұжырымдамалары. Информатиканы үздіксіз оқытудың
үшкезендік құрылымы.
Мақсаты: Орта білім беретін мектептерде информатика пәнін оқытудың
құрылымын қарастыру.
Белгілі ғалым А.А.Кузнецов информатиканы оқытудың төмендегідей
әдістемелік жүйесін ұсынды:
1.Оқыту мақсаты;
2.Оқыту мазмұны;
3.Оқыту әдістері;
4.Оқытуда пайдаланылатын техникалық құралдар мен көрнекі құралдар;
5.Оқытудың ұйымдастырушылық формасы.
А.А.Кузнецовтың пікірінше, информатика курсының түпкі мақсаты-
оқушыларда компьютерлік сауаттылықты, яғни оқушының информатика пәнінен
алған білімін,дағдысы мен біліктілігін оқу үрдісінің барлық салаларындда
қолдануымен қатар кәсіби мамандыққа баулу қызметтерінде де ЭЕМ-ды пайдалану
мүмкіндіктерін қалыптастыру болып табылады.
Оның пікірінше, информатика курсының нгізгі мазмұны бір-бірімен тығыз
байланыстағы теориялық және практикалық бөлімдерден тұруы қажет.
Курстың теориялық бөлімі оқушыларда алгоритмдік мәдениеттіліктің
қалыптасуына, яғни есептерді талдау дағдысы, орындау алгоритмі, алгоритм
құрылымы, шама түрлері және т.б. ұғымдармен танысуға бағытталған болса, ал
курстың практикалық бөлімі дайын программалар пакетімен жұмыс жасауға және
нақтылы бір программалау тілдерінде (Бейсик, Паскаль және т.б.) программа
жазу дағдысын қалыптастыруға бағытталғаны жөн.
Бұл аталған тұжырымдамада информатика пәнінің даму болашағы бірнеше
кезеңдерге бөлінген:
1-кезең (1985-1990жж.). Оқушыларда компьютерлік сауаттылықты
қалыптастыру. Бұл кезең 9-10 сыныптарда факультативтік сабақтарда және оқу-
өндірістік комбинаттарында пәнді оқыту арқылы жүзеге асырылады.
2-кезең (1990-1995жж.). Толық емес орта мектептердің 5-7 сыныптарына
пәнді оқытуды көшірумен байланыстырылады. Информатиканы төмеңгі сыныпқа
көшірудегі қажетті шарт, ол мектептерді жаппай компьютерлік техникамен және
сәйкес программалар пакетімен қамсыздандыруға байланысты болды.
Жоғарғы сыныптарда(10-11) оқыту белгілі бір бағдарланған бағытта
(физика-математика, химия-биология және т.б.) жүретін болғандықтан бұл
сатыда оқушылардың таңдап алуына тереңдетілген курстарды өткізу қажет
болды. Атап айтқанда, «ИЕТН» пәнінен ұйымдастырылған тереңдетілген
курстардан оқушы программалаушы (белгілі бір дәрежедегі) кепілдемесімен,
«Информатика және экономика элементтері» курсынан экономика жөнінде білім
алуы тиіс. Оқытудың осы сатысында тереңдетіліп оқытылатын математика және
физика курстары да информатикамен тығыз байланыстырылуы қажет.
3-кезең (1995-2007жж.). Бұл кезең жаңа ақпараттық технологияны
пайдаланумен байланысты. Мұнда жай оқыту әдістемесін өзгертумен емес, бүкіл
оқу үрдісін түбегейлі қайта құрумен сипатталады. Сонымен бірге, оқытудың
әдістемелік жүйесіне елеулі өзгерістер енгізілді, атап айтқанда, оқулық пен
қосымша оқу құралдарыың және т.б. өзара үлестік қатынасы мәселесін маңызды
етіп алды.
А.А.Кузнецовтың жасаған тұжырымдамасында төмендегідей мәселелер:
1.Пәнді орта буыннан бастап оқыту;
2.Пәнді тереңдетіп оқыту;
3.Пәнді экономика, математика, физика және т.б. басқа пәндермен
байланыстырып оқыту;
4.Оқыту үрдісіне жаңа ақпараттық технологияны пайдалану тиімділігін
анықтай отырып, оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыруды түбегейлі қайта құру және
т.б. сипатталады.
Бірақ, тұжырымдаманың мазмұнына үңіліп қарайтын болсақ, онда білім
беруді ізгілендіру мен демократияландыруда, саралауда информатика курсын
оқытудың мазмұнын, құрылымын және әдістерін қайта құру мәселесі
қарастырылмаған.
М.П.Лапчик тұжырымдамасында информатика пәнін оқытудың құрылымы мен
болашақ осы курстың мұғалімдерін жоғары оқу орындарында даярлаудың үлгілері
келтірілген.
Бұл тұжырымдама бойынша мектепте «ИЕТН» пәнін оқытудың құрылымы
төмендегі көрсетілген кезеңдерден тұрады:
1-кезең. 1-4 сынып оқушыларына информатика курсының алғашқы
мағлұматтарын үйрету. Мұнда компьютерлік техникамен жұмыс жасаудың алғашқы
мағлұматтары, ЭЕМ-ның көмегімен нысандарды басқару мен бейнелеуді ойын
түрінде үйрету, математика, тіл, бейнелеу және т.б. пәндермен байланыстыра
отырып, қарастырылады.
2-кезең. Негізгі мектептің 5-9 сыныптарында информатика пәнін оқыту.
Бұл кезеңнің 5-6 сыныптарында компьютерлік техниканы оқу құралы ретінде
қарастыра отырып, атқарушылармен – Роботпен жұмыс жасай білуге
дағдыландыру.7-9 сыныптарда программалау элементтері курсы жүргізілді.
Мұнда информатика курсының қоғамдағы әлеуметтік аспектілері: ақпараттарды
мемлекеттің қызметтеріне сәйкестендіріп, түрлендіру, компьютерге құқық
бұзушылар тізімін енгізу және т.б. Осы кезенде информатика курсын оқытудың
негізгі міндеті – бұл компьютерлік техниканы барлық пәндердің оқытылуына
пайдалана отырып, оқушылардың білімін жүйелеу.
3-кезең. Орта мектептерде 10-11 сыныптарында «ИЕТН» пәнін оқыту. Бұл
кезеңде оқушыларға жоғарғы дәрежедегі программалау тілдері үйретіледі.
Қоғамның қажеттілігіне байланысты қуатты программалық құралдары
пайдаланылған: экономикада, бизнесте және коммерцияда, мемлекеттік
қамсыздандыру жүйелерінде, әлеуметтік салаларда және т.б.
И.П.Лапчик информатика пәнін оқытудың құрылымын ұсына отырып, пәнді
оқушыларға жан-жақты меңгерту негізінде мұғалімдерден төмендегідей
мәселелерді оқыту барысында жүзеге асыруды талап етті:
а) қазіргі талапқа сай информатика курсынан терең білімі бар жоғарғы
дәрежелі маман болу;
ә) жаңа педагогикалық технологияны информатиканы оқытуға пайдалану.
Бұл көрсетілген талаптар уақыттың өзгеруінен туындап отыр.
И.П.Лапчик жасаған тұжырымдаманың негізгі мақсаты – ол «ИЕТН» пәнін
оқытудың тиімділігін арттыру үшін өз мамандығын терең білетін мұғалімдерді
дайындау. Бұл өте орынды көтерілген мәселе. Ұсынылып отырған тұжырымдаманың
басқа жоғарыда айтылған тұжырымдамалардан ерекшелігі де осында болып отыр.
Сонымен орта мектепте информатикадан үздіксіз білімберу мақсатында оны
оқыту төменгі сатыларға түсірілді. 11-жылдық мектепте информатиканы
оқытудың жаңа мақсатын жүзеге асыру үш кезеңде қамтиды:
* Бірінші кезең (І-VI) – препедевтикалық. Бұл кезеңде оқушылардың
компьютермен алғаш танысады, ойын бағдарламаларын және қарапайым
компьютерлік жаттықтырушыларды математика, физикада және т.б. сабақтарында
қолдануда ақпараттық мәдениеттің алғашқы элементтері қалыптасады.
* Екінші кезең (VII-IX)- негізгі курс, информатикадан оқушылардың
міндетті, жалпы білім берудің міндетті дайындықтарын қамтамасыз етеді. Ол
оқушылардың есептерді шешудегі ақпараттық технологияның әдіс-тәсілдерін
меңгеруге, кәсіптік, оқу әдістеріне компьютерді тәртіпті және саналы
қолдану дағдыларын қалыптастыруға бағытталған.
* Үшінші кезең (X-XI)- оқушыларды информатика саласында қызығушылығына
байланысты және кәсіптік дайындық бағыттары көлем бойынша кәсіптік
сараланған оқыту ретінде білімнің жалғасуы.
Бақылау сұрақтары
1. А.А.Кузнецовтың тұжырымдамасы бойынша информатика пәнінің даму болашағы
неше кезеңге бөлінген?
2. И.П.Лапчик жасаған тұжырымдаманың негізгі мақсаты
Негізгі әдебиеттер: [1,2, 3, 4, 5, 6, 12, 14, 16]
Қосымша әдебиеттер: [22, 30, 32]
6-ДӘРІС.
Тақырыбы: Бастауыш мектептегі информатиканың кіріктіріліп
оқытылуы. Бастауыш мектепте информатиканың кіріктіріліп
оқытылудың қажеттілігі. Оның мақсаттары мен міндеттері.
Мақсаты: Бастауыш мектепте информатиканы оқытудың мақсаттары мен оның
элементтерін пәнаралық байланыс негізінде оқытуды
қарастыру.
Орта мектепте информатиканың жеке пән ретінде оқытылуы, көптеген
педагогикалық ізденістер мен ғылыми-әдістемелік еңбектердің туындауының
жандана түсуіне мүмкіндік береді. Информатиканың бүгінгі қоғамдағы
алатын орнын, ерекшеліктерін ғылыми-әдістемелік тұрғыда негіздеуге
арналған көптеген ғылыми зерттеу жұмыстары жүргізілуде.
Атап айтқанда, ғылыми зерттеулердің ішінен С.Пейперт, Ж.Пиаже,
Ю.Первин, Е.Коган, О.А.Красноперова, А. Витухновская мен А.Семенованың
және отандық ғалымдарымыздан Е.Бидайбеков пен Ж.Қараевтың
тұжырымдарымен Қ.Әбдиев, Ж.Сардарова және Г.Абдукаримованың зерттеу
жұмыстары бастауыш мектептерде информатика элементтерін пайдаланудың
теориялық негізі бола алады.
Алайда, бұл зерттелген жұмыстарда бастауыш мектепте информатика
элементтерін оқыту негізінде пәнаралық байланысты жүзеге асыру
жөніндегі мәселелер жеткілікті дәрежеде зертелген жоқ.
Сондықтан, бастауыш мектеп оқушыларына информатиканың алғашқы
түсініктері мен ұғымдарын беру, сонымен қатар басқа пәндерді оқып
үйренуде пәнаралық байланысты жүзеге асыру арқылы қажет болатын
біліммен, іскерлікпен, дағдымен қаруландыру және жастарды ақпараттық
қоғамда қызмет етуге дайындауды осы кезеңнен бастау қажеттілігі
маңызды болып отыр.
Мұндай келелі мәселелерді шешу, бастауыш мектепте информатика
элементтерін оқыту негізінде пәнаралық байланысты жүзеге асыруды
теориялық, психологиялық және педагогикалық жағынан негіздеуді қажет
етеді. Бірақ, бүгінгі таңда информатика элементтерін пәнаралық
баланыс негізінде бастауыш мектепте оқытудың қажеттілігі мен оны
оқу үрдісінде жүргізуге тиімді оқу-әдістемелік құралдардын, оқыту
бағдарламаларының жеткілікті дәрежеде болмауының арасында қарама-
қайшылық бар. Осы қарама-қайшылықтан, бастауыш мектепте информатика
элементтерін пәнаралық байланыс негізінде оқытуды енгізу арқылы
оқушыларда алғашқы білім, іскерлік, дағдыларды қалай қалыптастыруға
және оның қандай теориялық, психологиялық-педагогикалық алғы
шарттарын анықтауға болады? - деген зерттеу мәселесі туындайды.
Бүгінгі күні дидактикада оқыту әдістерін талдап, іріктеудің
түрліше байқаулары өтіп жатыр. Оқыту әдістерін талдап ретке келтіру
белгілі бір әдістерді жүйеге келтіру заңдылықтарын және ортақ
сипаттамалары мен ерекшеліктерін ашуда үлкен маңызды рөль атқарады.
Бастауыш мектепте информатика элементтерін оқыту әдістеріне келер
болсақ, төмендегі мәселелер туындайды:
- әрбір пәндер бойынша жүргізілетін оқу материалын оқушылардың
санасына қалай жеткізу керек?
- балалар білімді, іскерлік пен дағдыларды игеруі үшін, олардың
белсенді танымдылық қызметін қалай ояту керек?
- оқушылардың оқуға қызығушылығын тудырып, олардың білімді болуына
қалай көмектесу керек?
- ынтасы бар мен ынтасы жоқ балаларды қалай оқыту керек?
Дәл бүгінгі күні ғылыми-техникалық үрдістің жоғары дәрежеде
дамуы, оқытудың жаңаша, тиімді әдістерін іздестіруді талап етуде.
Оқыту әдістері дегеніміз – бұл оқыту міндеттерін шешуге бағытталған
мұғалім мен оқушылардың біріккен іс- әрекеттерінің жүзеге асу
тәсілдері. Оның негізгі атқаратын қызметі, білімдерді жай бере салу
емес, мектеп оқушысының танымдық қабілеттерін қалыптастыру мен
сабаққа деген ынтасын ояту болып табылады.
Оқыту әдістерінің құрылымы - бастауыш мектепте информатика
элементтерін пәнаралық байланыс негізінде оқытудың әдістемесіне
қатысты анықталды. Әдістемені жаңарту барысында, оқыту құралдарының алатын
орны ерекше. Ал, біздің оқыту әдістемемізге қолданылатын негізгі
техникалық құрал – компьютерлік техника болып есептеледі.
Компьютерлік техниканың дидактикалық мүмкіндіктерін педагогикалық
мақсаттарға пайдалану, білім мазмұнын анықтауда, оқыту әдістері мен
формаларын жетілдіруде жақсы әсерін тигізді. Оның оқыту үрдісінде даралап
және топтап оқыту тәсілдерінде, өздік танымдық зерттеу жұмыстарын
жүргізуге, зор мүмкіндіктер жасайтындығы дәлелденді.
Бастауыш мектепте информатика элементтерін пәнаралық байланыс
негізінде оқытуды жүзеге асыру, оқушылардың информатика элементтерін
оқып үйрену бойынша алған алғашқы білімдерін, іскерліктері мен дағдыларын
қалыптастыруға және олардың сауат ашу, әліппе, ана тілі, қазақ тілі,
математика мен бейнелеу өнері пәндерінен алған білімдерін нақтылап
бекітуге мүмкіндіктер туғызды.
Информатика элементтерін пәнаралық байланыстар негізінде оқытуды орта
мектептің жалпы білім беретін пәндеріне пайдалана отырып, оқушылардың екі
жақты пәндерден алатын білімдерін, іскерліктерін және дағдыларын жетілдіру
бағытында дамытуға болады.
Информатиканы оқыту әдістемесінде математика мен информатика курстары
арасында пәнаралық байланысты жүзеге асыру үшін үлкен мүмкіндіктер бар.
Информатика мен математика үшін жалпы ұғымдар: ақпараттар теориясы,
шамалар, графиктер және функциялар болып табылады.
Пәнаралық байланыс жүзеге асыруда дидактиканың негізгі принциптеріне
сүйену қажет. Оқыту үрдісінде өзге пәндермен пәнаралық байланысты негізге
ала отырып, информатиканы оқыту әдістемесінде дидактикалық принциптер
қарастырып отыру керек. Олар барлық пәндермен өзара тығыз байланысуда
жалпыға бірдейлік қасиеті арқылы өз кезегінде жалпы дидактиканы өзінің
негізгі категорияларымен байыта түседі.
Пәнаралық байланыстың әр алуандығын толық ашып зерттеу-бұл күрделі
мәселе. Біздің міндетіміз: білім берудің негізін қалауда және оқу
пәндерінің өзара байланысуының пегізгі бағытын белгілеп қоюдағы
байланыстарды орнықтырудың үлкен мүмкіндіктерін көрсету.
Информатика пәнiн бастауыш сыныптан бастап оқытудың ғылыми-теориялық
негiзi елімізде зерттелiп жатыр. Бастауыш бiлiм жүйесiнде информатика
элементтерiн пәнаралық байланыс негiзiнде оқыту бағдарламасының жобасы
жасалып, оны оқытудың әдiстемесi берiлсе, онда бастауыш сынып оқушыларының
бiлiмi, iскерлiгi, дағдысы мен логикалық ойлау қабiлеттерi жоғары деңгейде
дамып, оқу үрдісiнiң тиiмдiлiгiн арттыруға бағытталған.
Ақпараттық технологияның жеделдетiп дамуына байланысты информатиканың
мазмұны үзiлiссiз өзгерiп отырады. Сондықтан информатиканың курсын оқыту
үрдісiн төменгi сыныптан бастаған тиiмдi екендiгi ғылыми-теориялық және
практикалық жағынан негiзделген болатын. Олай болса, болашақта бiлiм
стандарттарының мазмұнына информатиканы 1 сыныптан бастап оқыту мазмұны
енгiзiлуi қажет.
Қазіргі әлемнің ғылыми бейнесінің негізгі сипаттамасы қоғамдағы және
табиғаттағы информациялық үрдістер мен факторлардың фундаментальды ролін
мойындау болып табылады.
Информатика ЭЕМ-ның көмегімен информацияны іздеу, сақтау, жинақтау,
тарату, өлшеу мен өңдеудің әдісі тәсілдері мен заңдылықтарын қарастыратын
математикалық ғылым. Қазіргі информация ағымын адамзат тек ЭЕМ-нің көмегі
арқылы ғана қабылдайды. ЭЕМ информацияны автоматты түрде жүзеге асырады.
Сондықтан ЭЕМ-да программалау информатиканың негізгі ядросы болып табылады,
ал қазіргі есептегіш техникалар – оның материалдық базасы.
«Ғылымның объектісі» және оның тақырыбы ұғымдарының айырмашылықтары
туралы дәл түсінік кез келген ғылымның мағынасын ашу үшін өте маңызды.
Объект дегеніміз зерттеушінің іс-әрекеті бағытталған шын өмірдегі бір
облыс, ал тақырып оны зерттеу объектісімен байланыстыратын буын. Сондықтан
«ғылымның тақырыбы» ұғымы «ғылымның объектісі» ұғымымен бірдей емес, ол
танымның объективті және субъективті жақтарының диалектикалық бірлігін
көрсетеді. Әр ғылымның өкілдері бір объектіні әр қырынан көреді, әртүрлі
міндеттер тұрғысынан қарайды. Оқыту әдіскердің де, психолог және
кибернетиктердің де зерттеу объектісі бола алады. Олардың әрқайсысы бұл
объектіден өзіне тән нәрсені ғана ажыратады, зерттеу нәтижелерін өздерінше
түсіндіреді. Басқаша айтқанда олардың әрқайсысы өз тақырыбы бойынша жұмыс
істейді. Мамандардың бәрі бір сабаққа келіп, әрқайсысы өз ғылымы тұрғысынан
талдайды. Дидакт мұғалімнің қандай жалпы принциптерді жүзеге асырғандығын
ойлайды; әдіскер оқыту әдістері мен сабақ материалының осы пәнді мектепте
оқытудың міндеттері сәйкес болуына назар аударады. Психологты ерекше
қызықтыратыны оқушылардың сабақты ұғынуы, ұғынудың жалпы заңдылықтарының
көрінуі, ал кибернетикке оқыту тура және кері байланысы бар басқару жүйесі
болып көрінеді.
Мектеп информатикасы программалық қамтамасыз етуді зерттейтін сала
ретінде анықталады. Мектеп информатикасын программалық қамтамасыз ету орта
мектептің информациялық басқару және оқыту жүйелерін қамтиды, оның
құрамында осы жүйелерді жобалауға арналған сериялық құралдар бар. Мектеп
информатикасын оқу әдістемелік жағынан қамтамасыз ету үшін ол курс бойынша
оқу программалары, әдістемелік құралдар, оқулықтар жасалуы қажет.
Мектеп информатикасының келесі бесінші саласы – оны психологиялық –
педагогикалық қамтамасыз ету, ол өзінің маңыздылығына байланысты алғашқы
болып қарастырылатын мәселеге жатады. Қазіргі ЭЕМ-нің мектептегі оқу тәрбие
үрдісіне енгізілуі компьютерлендірудің барлық проблемасын шеше алмайтыны
анық. ЖИТ – ны пайдалану жағдайында оқу үрдісін тиімді және өз мақсатына
жете алатындай етіп ұйымдастыру үшін бірқатар педагогикалық, психологиялық
проблемаларды шешу қажет. Осыған байланысты педагогиканың, психологияның
және дидактиканың дәстүрлі қағидалары қосымша зерттеуді талап етеді. Бұл
жерде оқытуды компьютерлендірудің екі түрлі негізгі бағыты бар екенін
ескеру қажет, олар компьютер оқу объектісі және компьютер оқу құралы
ретінде.
Информатиканы орта мектепте оқыту жөнінде қалыптасқан әртүрлі көзқарастар
бар. Мектептегі информация курсының мазмұны мен әдістемелік ерекшеліктері
мынадай:
1. Мектептегі «Информатика» курсының мазмұны «информация – алгоритм -
ЭЕМ» деген үш іргелі ұғымға негізделеді. Ол бір жағынан пәннің
информатика ғылымымен байланысын қамтамасыз етсе, екінші жағынан
оқушылардың теориялық дайындық деңгейін меңгеруі үшін беріледі.
2. «Информатика» курсының маңызды ерекшелігі оның басқа пәндермен тығыз
байланысы.
Информатиканы орта бiлiм беру жүйесiнде оқытудың мақсаттары:
✓ оқушыларға ақпараттарды беру, өңдеу, сақтау, жеткiзу және оны қолдану
үрдістерi туралы бiлiмдердi меңгерту, басқаша айтқанда, оқушыны
ақпараттық бiлiммен қаруландыру;
✓ оқушылардың оқу үрдісiнде компьютерлiк техниканы өзiндiк даму мен оны
iске асыру құралы ретiнде, сонымен қатар, кәсiптiк қызметтерге пайдалану
дағдыларын қалыптастыру;
✓ оқушының логикалық-құрылымдық және алгоритмдiк-шығармашылық ойлау
қабiлеттерiн дамыту, ынта-ықыластары мен шығармашылық бейiмдiлiктерiн
қалыптастыру.
Аталған мақсаттардан төмендегi мiндеттер анықталынады:
✓ информатиканы бастауыш сыныптарда оқытудың мазмұнын анықтау;
✓ информатиканы бастауыш сыныптарда оқытудың оқу бағдарламасын жасақтау;
✓ информатиканы бастауыш сыныптарда оқытудың әдiстемелiк жүйесiн
жасақтау.
“Информатика” пәнi бойынша дайындалған стандарт бiлiм берудiң сәйкес
сатысының базистiк оқу жоспарымен, бiлiм беру ұйымдарының типтiк оқу
жоспарымен, оқу бағдарламаларымен кешендi түрде қолданылады.
“Информатика” оқу пәнiнiң базалық мазмұны (БМ) – оқу пәнiнiң мектепте
мiндеттi түрде оқытылуы тиiс және үздiксiз бiлiм берудiң келесi сатылары
мен деңгейлерiнде информатиканы оқуды жалғастыру үшiн жеткiлiктi болатын
мазмұнының құрамы мен құрылымы.
“Информатика” оқу пәнi бойынша бiлiм берудiң негiзгi бағдарламасы (БНБ) –
оқу пәнiнiң мазмұнын, яғни оқушыларда ғылыми дүниетанымдық негiздi
қалыптастыруды, олардың ойлау қабiлетiн дамытуды, ақпараттандыру
құралдарын, ақпараттық технологияларды меңгертудi және оқушыларды өмiрге,
еңбекке және бiлiмдерiн жалғастыруға даярлауды анықтайтын құжат. Оның
мазмұны мемлекеттiк стандарт бойынша анықталады.
“Информатика” оқу пәнi бойынша бағдарлы бiлiм беру бағдарламасы (БББ) –
“Информатика” оқу пәнiнiң мазмұнын анықтайтын, пәндi тереңдетiп, бағдарлы
оқытуды қамтамасыз ететiн, оқушыларды кәсiби даярлау бағытына қарай көлемi
мен мазмұны бойынша сараланған құжат. Оның мазмұны мемлекеттiк стандарт
бойынша анықталады.
“Информатика” оқу пәнi бойынша қосымша бiлiм беру бағдарламасы (ҚББ) –
мемлекеттiк стандарт мазмұнынан тыс, оқушылардың информатика пәнi бойынша
бiлiмге деген қажеттiлiктерiн қанағаттандыруға бағытталған оқу курстарының
мазмұнын анықтайтын құжат. Бұл бағдарлама факультативтiк немесе арнайы
курстар ұйымдастыру арқылы жүзеге асырылады.
Жалпы ережелер:
Информатика пәнiн оқытудың негiзгi мақсаттары мен мiндеттерi
төмендегiдей:
✓ оқушылардың ғылыми дүниетанымдық негiзiн қалыптастыру;
✓ оқушылардың ойлау қабiлетiн дамыту;
✓ оқушыларға ақпараттандыру құралдары мен ақпараттық технологияларды
меңгерту;
✓ оқушыларды өмiрге, еңбекке және бiлiмдерiн жалғастыруға даярлау;
✓ информатика ғылымының негiзiн қалайтын үш ұғымның (зат, энергия және
ақпарат) бiрi болып есептелiнетiн, қазiргi таңдағы әлем бейнесiн құрудың
негiзiн құрайтын ақпарат ұғымын қалыптастыру;
✓ қоршаған ортаны жаңа ақпараттық тұрғыдан зерттеу көзқарасын
қалыптастыратын ақпараттық үрдiстердi, табиғат, қоғам, техника
аймақтарында қарастыру;
✓ қоғам дамуында жаңа ақпараттық технологиялардың ролiн анықтау, қоғамның
ақпараттық сатыға өту кезеңiнде адам еңбегiнiң мазмұны мен сипаттамасын
өзгерту;
✓ оқушылардың теориялық, шығармашылық ойлау қабiлеттерiн дамыту;
✓ тиiмдi шешiмдер таңдай бiлуге бағытталған, оперативтi ойлау деп
аталатын жаңаша ойлай бiлудi қалыптастыру;
✓ ақпараттандыру құралдары мен ақпараттық технологиялар саласында бiлiм,
бiлiк және дағдыларды қалыптастыру мен оларды дамыту;
✓ оқушыларды ақпараттық бiрлiктермен қамтамасыз ететiн бiлiмдермен
қаруландыру;
✓ оқушылардың ақпараттық сауаттылығы мен мәдениетiн қалыптастыру.
“Информатика” пәнiн зерттеу объектiлерi:
✓ ақпарат;
✓ ақпараттық ресурстар;
✓ ақпараттық үрдiстер;
✓ ақпараттандыру құралдары мен ақпараттық технологиялар.
“Информатика” пәнiнiң даму болашағы мына көрiнiстерге байланысты:
1. пәннiң жалпы бiлiмдiк, дүниетанымдық көзқарасын қалыптастыру, атап
айтқанда:
✓ оқушыларға формальдау, модельдеу және компьютерлiк тәжiрибе әдiстерiн
меңгерту;
✓ тиiмдi шешiмдердi таңдай бiлуге бағытталған оперативтi ойлау қабiлетiн
дамыту.
2. информатиканың ғылыми пән ретiнде қалыптасуы, атап айтқанда,
әлеуметтiк, экономикалық, құқықтық, биологиялық, қолданбалы
информатика және т.б.
“Информатика” пәнiнiң даму бағыттары:
✓ Теориялық информатика. Мұнда ақпараттың жалпы қасиеттерiн зерттеу,
табиғаттағы және қоғамдағы ақпарат үрдiстерiнiң өзара қатынасы, сонымен
қатар әр түрлi ақпараттық орталарда ақпараттық үрдiстердi жүзеге асырудың
негiзгi заңдылықтарын зерттеу мәселелерi қарастырылады.
✓ Ақпараттандыру құралдары. Мұнда дербес компьютерлердiң,
микропроцесорлардың есептеу қызметiнiң мүмкiндiктерi және аймақтық
желiлер арқылы ақпараттарды алмасу қызметтерi туралы мәселелер
қарастырылады. Әр түрлi ақпараттарды сақтау, өңдеу және қолдану
мүмкiндiктерiн одан әрi жетiлдiру бағытында ақпараттық технологиялардың
даму мәселелерiн қарастырумен жалғасады.
✓ Әлеуметтiк информатика. Мұнда информатика мен ақпараттық
технологиялардың қазiргi қоғамдағы алатын орны, ақпарат пен және
программалық өнiмдермен жұмыс жасаудың құқықтық, этикалық және моральдық
нормалары, жеке тұлға мен қоғамның ақпараттық қауiпсiздiгi төңiрегiндегi
мәселелер қарастырылады.
“Информатика” оқу пәнi бойынша оқушылардың мiндеттi дайындық деңгейiне
қойылатын талаптар мектептiң әр түрлi сатысында берiлетiн оқу мазмұнына
сәйкес берiлген. Сатылар негiзгi, жоғарғы (қоғамдық-гуманитарлық және
жаратылыстану-математикалық) деп қарастырылған. Аталған сатыларға сәйкес
берiлген мазмұндық желiлер бойынша оқушының мiндетi дайындық деңгейiне
қойылатын талаптар анықталған.
“Информатика” оқу пәнi бойынша оқу үрдісiн ұйымдастыру және оны жүзеге
асыру жағдайларына қойылатын талаптар мына бағыттарда қарастырылған: оқыту
үрдісiн мамандармен қамтамасыз ету; оқыту үрдісiн оқу-әдiстемелiк жағынан
қамтамасыз ету; материалдық-техникамен базамен қамтамасыз ету.
Бақылау сұрақтары
1. Бастауыш мектепте информатика элементтерін пәнаралық байланыс
негізінде оқыту негіздері.
2. Информатиканың орта мектептегі оқу пәні ретіндегі маңызы.
3. Информатиканы бастауыш сыныпта оқытудың мақсаттары қандай?
4. Информатиканы бастауыш сыныпта оқытудың міндеттерін сипатта.
5. “Информатика” пәнiнiң зерттеу объектiлерiне талдау жаса.
6. Информатика пәнінің даму бағыттары мен болашағы.
7. “Информатика” пәнi бойынша оқу үрдісiн ұйымдастыру жолдары қандай?
Негізгі әдебиеттер: [2, 4, 5, 6]
Қосымша әдебиеттер: [27, 29, 33]
7-ДӘРІС.
Тақырыбы: Мектептің информатика курсы бойынша негізгі
бағдарламаларға талдау жасау
Мақсаты: Оқыту құралдары жүйесiндегі пән оқулығының маңызды орны,
орта мектептегі информатика оқулықтарын мазмұны бойынша
салыстыру.
1.Мектептегі алғашқы информатика оқулығының авторлары А.П.Ершов,
В.М.Монахов болып табылады. Оқулық «информатика және есептегiш техника
негiздерi» деген атпен әдістемелiк құралымен бірге 1985 жылы жарық көрді.
Авторлардың тұжырымдамасы бойынша «информатика ЭЕМ-ның көмегімен
информацияны өңдеу мен таратудың қарапайым әдістерін қарастыратын ғылым»
ретінде түсіндіріледі.
Оқыту мақсаты алгоритмдiк мәдениет пән компьютерлік сауаттылықты
қалыптастыру болып табылады. Алгоритмдiк мәдениет дегенiмiз-алгоритмдi
құру, түсіну және атқару iскерлігі арқылы бейнеленетiн ойлау мәдениетi.
Сол кездегi компьютердiң жетiспеyшiлiгiне байланысты мектептiк алгоритмдiк
тiлдің (МАТ) алғашқы нұсқалары адам атқарушыға бағытталды.
Алгоритмдiк мәдениет ойлаудың анықталған қасиетi ретiнде компьютерлiк
сауаттылықтың бөлiгi болып табылды. Алгоритмдiк ойлау компьютердi
меңгеруден бұрын математиканы оқу барысында қалыптаса бастады.
Компьютерлiк сауаттылықты А.П.Ершовтың "программалау - екiншi
сауаттылық'', - деген метафорасы негiзiнде aнықтayғa болады.
Алгоритмдiк мәдениеттi қалыпастыру үшiн машинаға тәуелсiз оқу тiлi (МAT)
қажет.
Оқулыққа талдау оқулыққa алдымен алгоритмге анықтама және атқарушы
ұғымына түсiнiктеме берiледi, бірақ ары қарай "атқарушы" сөзi кездеспейдi
деуге болады. Атқарушының дидактикалық мүмкiндiктерi кейіннен
түсiндiрiледi. Информация ұғымы да талқыланбайды. Алгоритмдеуге арналған
алғашқы есеп «атқарушы» математика курсынан алынған. Блок-схемалар құрама
командаларды түсiндiру тәсiлi ретiнде пайдаланады.
Шамалар ұғымы өте кеңейтiлiп берiлген (графикалық, текстік шамалар). Шама
туралы дәстүрлi болжам санмен мөлшермен байланысты. ЭЕМ-сiз сандық
алгоритмдерді атқару үрдісiн бейнелеу үшін алгоритмді атқару кестесі
ұсынылған.
Кестелiк шамалар "әзір" қайталану командасымен өңделеді. "Yшін "
қайталану командасы кейiнiрек кiтаптың екінші бөлімінде енгізіледі.
Графикалық информациямен жұмыс істеу оқулықтың бiрiнші бөлiмiнiң соңында
берілген.
«Физика және математика курстарынан есептер шығаруға алгоритмдер құру»
бөлімі егжей-тегжейлі талданған. Бұл жерде информатика есептері сандық
шешуге қажетті математикалық аппаратты жеңiлдетедi. Сондай-ақ тiптi
жоғарғы оқу орындарында қарастырылмаған есептердi шығaруына мүмкiндiк
бередi.
Оқулықтың eкiншi бөлімі бiрiншi бөлiмнiң толықтырылып, дамуы icпeттi.
"ЭЕМ-нiң құрылымы" тақырыбы толық баяндaлған. Кiтапты дайындау кезiнде
барлық мектеп жаппай ДВҚ УКНҢ, ЭЕМ-iне кету жоспарында болды. Соған
бaйланысты, 16-разрядты микроүрдіссор (МП) қарастырылды. Авторлар
микрокалькулятордың (МК) пайдаланылуына сын көзбен қарады. Өйткенi ЭЕМ-нің
тапшылығына байланысты информатиканы МК-ды пайдаланып оқыту қаyпi болды,
авторлар, мұны болдырмау қажеттiлiгiн өз мақалаларында бiрнеше рет атап
көсетті.
Оқулықтың eкiншi бөлiмiнде МАТ құралына параметрлi қайталану командасы,
тандау командасы, aлгоритм функция, литерлiк шамалар қосылған. Дегенмен,
практика бұл толықтырыуларды бiрiншi бөлiмнiң сәйкес тақырыптарымен бірге
өтуге болатынын көрсетті, тандауды –тармақталумен "үшiн" Қайталануын
кестелiк шамалармен және т.б .
Рапира тілі жөнінде мәлiмет берiлген. Сондай-ақ авторлар бұл тiлдi басқа
ЭЕМ-ге көшіруді болжаған. Сондықтан Бейсик тiлi жөнiнде аз мағлұмат
берiлген бірақ тiлдiң бөлiгi МАТ-мен параллель қарастырыған МАТ-дің
командаларымен салыстырып үйрету тәсiлi кеңінен қолданылған.
«Қайталауға арналған жаттығулар» бөлімінде 40 есеп келтірілген олардың
кейбiр бөлiгi олимпиадаға дайындалуға арналған есептермен бара бар.
Тұтасымен алғанда, бұл оқулық "информатика" оқулықтарының толық сипаттап
көpсeттi, кейiнгi оқу құралдарында ескерілетін педагогикалық – тәжiрибенi
талдауға мүмкіндік берді. Оқулықтың мұғалiмдерге арналған кітабы
«информатиканы оқыту әдicтемесінің» қалыптасуында үлкен роль атқарды. Ол
сабаққа әдістемелік нұсқаулармен қатар, информатиканың негiзгi мәселелері
авторлардың көзқарасы мен мақсатын ашып берді. Сондай-ақ, мұғалімдердің
машинамен және машинасыз оқыту тәсiлiне материалды іріктеп, өтуіне бағдар
бepдi.
А.П.Ершовтың салған аса маңызды педогогикaлық тәсiлi- материалды өтудің
циклдық тәсiлi оның информатикаға тең материалды баяндаyға аса күштi
пәнiшiлiк байланысы бар жалпы дидактикалық бірiздiлiк принцiпiнiң жүзеге
асырыуы peтiндe түciнyгe болады .
2. А.Г.Кушниренко, Г.В.Лебедев, Р.А.Сворень және т.б. зерттеушiлер тобы
А..П.Ершов көрсеткен информатиканы оқыту бағытын жaлғастырды. Авторлар
тұжырымдамасы бойынша, информатика-физика мен математика тәрiздi мектептегi
iргелi оқу пәнi. Оның негізгі мақсаты- алгоритмдеу іскерлігін
қалыптастыру. Сондықтан курс, типтi мектеп толығымен ЕТ-мен толық
жабдықталған жағдайдың өзiнде компьютердi пайдаланyшыларды дайындауға
бағытталмауы тиіc алгоритмдік ойлау кoмпoнeнт компьютерсiз де қалыптасады.
МАТ-Бейсик Паскаль тәрiздi тiлдердiң ағылшындық лексикасын жоюға мүмкiндiк
бередi, оқушылардың назары eceпті алгоритмдеуге аударылады.
Мектепте бip ғана тiл алгортимдік тiл болуы тиіс. Е-практикум- толық
программалау жүйесiне дейiн кеңейтілуі қажет. Tiптi "алгоритмдеу" мен
"программалау" бөлімдерін бөлуге болмайды деп есептейдi.
«Информация», «алгоритм» ұғымдарымен салыстырғанда "атқарушы" ұғымы аса
маңызды ұғым болып табылады. Оның модульдiк және обьектiлi-бағдарланған
программалуға тiкелей ұқсастығы бар.
Курс логикалық тұйықталып, аяқталған болуы тиic. Мысалы, МАТ құралдары
атқарушылардың компьютерлiк моделі қалай құрылғанын ашуы тиіс.
Оқулыққа талдау. Кiріспеден информатиканың үш негізгі ұғымдарына-
информация алгоритм, атқарушы-жеткілікті түсініктеме берілген. Алгоритмдiк
тiл бiрден «Торкөз алаңындағы Роботтың жұмысынан» басталады. Келесі бөлімде
аргументсіз көмекші алгоритмдер беріледі. МАТ-дің барлық құралдары
графикалық алгоритмдермен енгізіледі.
Меншіктеу командасы толығымен графикалық образдар арқылы түсіндіріледі.
«Циклдік алгоритмдерді құру» тақырыбы аса күрделі мәселелермен
ерекшеленеді. Сондай-ақ «циклдың инварианттылығы», «рекурсия» ұғымдары
қарастырылады. «Қайталауға арналған есептер» тарауында Ершов А.П., Монахов
В.М. оқулығындағы есептер жиынтығы қайта қарастырылып, кеңейтілген.
«ЭЕМ-ның құрылымы» тақырыбы жеңілдетілген. Машиналық команданың мәнін
түсіндіру үшін МАТ кеңінен пайдаланылады. Регистрлардың орнына оперативті
зердемен қарапайым жұмыс қарастырылады. «ЭЕМ-нің қолданылуы» тарауы өзгеше
жазылған. Өзекті ұғымдық аппараты алгоритмдік тіл болып табылады. Оның
көмегімен әртүрлі объектілердің информациялық моделі құрылады. (квадрат,
робот). ЭЕМ-нің қолданылуында әр түрлі есептер қарастырылып, барлық
жағдайда алгоритмі келтіріледі.
Мәліметтер қоры мен белгілі редакторлар жөнінде нақты мағлұмат
келтірілмеген.
МАТ-ге өзгерістер енгізілген:
дәстүрлері МАТ-де өзгертілген түрі:
әзір <шарт> цб әзір <шарт>
цб
серия
серия цб
үшін... цб үшін...
цб
серия
серия
цс цс
Сонымен қатар, алгоритмнің тақырыбына параметрлер жөніндегі барлық
информация әкелінген. Бұл тек экранды немесе тақтаны үнемдеп қана қоймайды,
сондай-ақ QBASE-тің do while …end do командаларына, Паскальдың while …do
командаларына жақындатуға ұмытылған.
дәстүрлі МАТ-де: өзгертілген түрі:
алг ЕҮОБ (бүт А, В, С) алг ЕҮОБ (арг А, В, нәт бүт
С)
арг А,В
нәт С
Бұл да тек орынды үнемдеп қоймайды, сонымен қатар, мұндай жазу стандартты
СИ тілінде де бар, соған жақындатылған. Бер, тап қызметші сөздері пайда
болған, бұл физика курсы есептерінің шартын жазуға ұқсас.
Сондай-ақ, символдық тип енгізілген. цб N рет қайталану да беріледі. Бұл
циклдің қарапайым командасы.
Енгізу-шығару командаларының пайда болуы атқарушы тек адам ғана емес,
терминологияға да өзгеріс енгізілген.
МАТ-дің орнына атқарушысымен бірге программалау жүйесі ретінде
түсінілетін жүйе енгізіледі, ол КУМИР деп аталды.
Мұғалімге арналған құрал авторлардың көзқарасын айқындай түседі,
«Алгоритмдік тіл» тарауының барлық есептерінің түсіндірмесі мен шешімі
келтірілген. ЭЕМ-нің құрылымы мен ЭЕМ-ның қолданылуы атты тарауларда
барынша түсініктеме берілген.
3. В.А.Қаймин, В.А.Щеголев, Е.А.Ерохина, Д.П.Федюшин. 10-11-кластарға
арналған «Информатика және есептегіш техника негіздері» оқулығын жазды. Бұл
оқулық 1987-88 жылғы информатика оқулықтары бойынша жарияланған конкурстың
жүлдегері. Оқулық жоғарғы мектепке дейінгі деңгейді қамтиды, авторлардың
тұжырымдамасы бойынша, компьютерлік сауаттылық ЭЕМ-ның көмегімен
информацияны іздеу, жазу, оқу, сурет салу іскерліктерімен шектелуі тиіс,
оған программалау кірмеу қажет. Информациялық мәдениет дегеніміз – ЭЕМ-нің
көмегімен информацияны іздеу, алу, жинақтау, өңдеу, тарату іскерлігі, ЭЕМ-
ды пайдалана отырып өзінің ойын білдіру, басқа адамдармен қарым-қатынас
жасап, бірлесе еңбек ету іскерлігі болып табылады. Алгоритмдеу де бұған
кірмейді, мектептегі математика мен информатика логиканың элементтерінің
болмауы-аса үлкен тосқауыл, сондықтан мұндай олқылықтың орнын толтыру үшін
Пролог тілі оқытылуы қажет. Мамандарды дайындауда информатика негiздерiн
оқытудың негiзi - математиканы терең оқытып оқyшылардың алторитмдiк емес,
конструктивтi логикалық ойлауын дамыту болып есептеледi.
Программалар оқушылар ұжымымен -жасалып, компьютерсiз орындалып, қaтеci
табылуы тиic.
8-ДӘРІС.
Тақырыбы: Мектептің информатика курсы бойынша оқулықтарға талдау жасау
Мақсаты: Оқыту құралдары жүйесiндегі пән оқулығының маңызды орны,
орта мектептегі информатика оқулықтарын мазмұны бойынша
салыстыру.
Оқулыққа талдау. Бул оқулықтың мазмұны оқу пәні pетiндe информатиканың
барлық бөлiмiнің мазмұнын толық ашады, бөлiмдердің бiрiнен соң бiрiнің,
орналасу логикасы өте орынды.
Оқулықта информатикaға кiрiспеден кейін дайын программалық құралдарымен
жұмыc ұcынылады. Алынған тәжiрибенің негiзiнде алгоритмдеу негіздерi
берiледi. Информатиканың негiзi де ашылып көрсетiлген: алторитмің
дұрыстығын талдау, информациялық және логикалық есептер. ЭЕМ-нің құрылымы
математикалық логиканың кeңiнен енгiзiлyiмен түсiндiрiледi. Алгоритмдi
бейнелеудiң бес тәсiлi келтiрiлген.
Авторлар тобы кейiнен 8-11 сыныптарға арналған эксперименттiк программа
жасады, - ол eдәуір деңгейде логикалық программалаyға бағдарланды. Бұған
графикалық тұрғызуларды, суреттің бөлiгiмен Прологтың нақтылауларын
салыстыру тәсiлiн пайдалану тән. Ең соңында, егер мұқият ойластырылған тест
қанағаттандырылса, ондa оқыту алгоритмi дұрыс болады.
4. А. Г.Гейн, Е,В.Линецкий, М.А.Сапир,М.Ф.Шолохович алдыңғы оқулықтың
негiзiнде 8-9-кластарға арналган информатика оқулығын жазды. Авторлардың
тұжырымдамасы бойынша, компьютер дегеніміз-әртүрлi iс-әрекетке
пайдаланылатын жұмыс құралы. Сондықтан курстың негiзгi мақсаты ЭЕМ-нiң
көмегімен есеп шығарyға үйрету. Есеп толық қарастырылуы тиіс: есептiң
қойылысы мен ЭЕМ-нен алынған нәтижені талдауға дейін. Сондықтан,
төмендегідей үш технологияны оқыту қажет: есептiң моделін құру, ЭЕМ-нің
программалық қамтамасыз етілуін пайдалану.
Курс төмендегідей бөлімдерге бөлiнеді:
1) ЭЕМ-мен танысу;
2) есеп шығару кезеңдері жайлы түсініқ
3) алгоритмдеу;
4)программалау тiлдерiмен қоса программалық қамтамасыз етумен жұмыс.
Программалық қамтамасыз ету әдiстемелiк мақсатқа жетудi қамтамасыз
eтeтiн, барынша қарапайым, oқyғa лайық болуы тиiс. Арнайы жасалған
программалық құралдардың құрамы төмендегiдей: үш атқарушы (сызушы, Робот-
манипулятор, есептегiш), негiзгi оқуды программалық қамтамасыз ету
(информaциялық iздеу жүйесi, электрондық кесте (ЭК), Teкcтiк редактор,
графикалық редактор, симплекс-метод программасы, микро ЭЕМ имитаторы.
МАТ-дегі жазу табиғи тiлге жақын болуы тиiс: қандай дa бiр ережемен
шектелген жазуда негiзгi мәселенi түсiнбеуi мүмкiн. Атқарушылар-маңызды
дидактикалық құрал. Логиканы үйрену алгоритмдеумен байланыссыз. ЭЕМ-ның
логикалық негiздерi мектеп үшiн қүрделi, ал Пролог тiлi болашақта оқитын
тiл болуы мүмкiн. Кәсіптiк дербес компьютерлер әдеттегi сабаққа жарамайды,
oқyғa одан да қарапайым компьютерлер керек.
"Информатика және ЕТН" пәні информациялық моделдерді құру технологиясын
үйрету үшiн қызмет етуі тиіc. Ал программалау тiлi программалық қамтамасыз
етудің құрамдас бөлiгi peтiндe оқытылуы қажет. Аса маңызды мәселе тiлдiң
түpi емес, тiлдi калай оқыту керек осы мәселеге коңiл аударылуы тиiс.
Сондай-ақ, модельдеуде немесе программа жазуда дайын программалық
құралдарды пайдалана бiлуге көңiл аударылуы тиic. Мұндағы негiзгi мәселе,
нәтиже-модель, ал, құрал - Бейсик немесе ЭК-нiң ыңғайлысы таңдалынады.
Есептегіш техника негiздерi бөлiмiнде Фон Нейман принципімпен таныстыру
жеткiлiктi. ЭЕМ-ның физикалық негіздері тақырыбы физика сабағында оқытылуы
тиіс. Көрсетiлген технологияларды басқа пәндерді оқытуда пайдалануды көздей
отырып, информатика негізгі мектепте оқытылуы тиic.
Компьютерлiк сауаттылық бастауыш кластарда берілуі тиіс.
Программалық-әдістемелік кешен: оқулықтан, мұғалімге арналған құралдан
және программалық қамтамасыз етуден тұрады. Білім төмендегiдей үлгi бойынша
қалыптасады: ұғымдардың мазмұнына оқушылардың өмірлік тәжірибемен
байланысы тipeк болады, формальдау (бастапқы кезеңде, атқарушылар
негiзiнде), есептердi шығару барысында демонстрациялау. Есеп шығаруда
пайдаланылатын есептеу математикасының әдістері мектеп математикасынан
барынша алыс болса да oқытyғa кipeдi. Бұл компьютермен қамтамасыз етiлетiн
көрнекiлiктің жоғарғы деңгейiмен аяқталады. Барлық есептерде оны шығарудың
негiзгi төрт түpi қамтылған:
1) алгоритмнің орындалу нәтижесiн көрсету;
2)алгоритмдегi қатeнi табу;
3) алгоритм құру;
4) математикaлық модель құру, алгоритм құру, программа жазу.
Есептер жүйелi түрде байланысқан: кейiнгi есепте алдыңғы есептің шешiмi
пайдаланылады. Алғашында оқушылардың өздерi атқаратын алгоритмге қарапайым
мысалдар келтiрiледi. Атқарушылардың командаларының шектеулi болатындығын
түciндipy үшiн әртүрлi атқарушылар қарастырылады.
Оқулыққа талдау. Оқулық авторлар тұжырымдамасына толық сәйкес келедi.
Жалпы алғанда бұл оқулықты А.Г.Кyшниренко бастаған топтың оқулығына қарама-
қарсы бағытталған деуге болады. Егер ол оқулықта алгоритмдеу негiзгi мақсат
ретiнде қарастырылатын болса, ал бұл оқулықта модельдеуге арналған
есептердi шығаруға пайдаланатын құралдың ролiн атқарады. Егер ол оқулықта
курстың басында математикалық eceптep берілмейтiн болса, бұл оқулықта
басынан бастап, тіптi әрбiр есепте физика мен математикалық есептер
кездеседi.
Оқушыға материал айтарлықтай түciнiктi болу үшiн алгоритмдеу едәуiр
жеңiлдетiлген. Оқулықтағы пайдаланылатын атқарушылардың iшiнен "Есептегiш"
жүйелi түрде ДЭЕМ -дi eсептeyден босатады, бiр жағынан алғанда қарапайым
микрокалькулятор тәрiздi. Робот - манипулятор ортасы aвтомaттaндыpылғaн
склад-стеллажға ұқсас, кестелік мәліметтерді өңдеудi жақсы бейнелейді.
Бейсик тiлiн үйренуде кестелiк мәлiметтердi өңдеу жақсы бейнеленеді.
Толық емес құрамa команданы аудару шартты терістеудің көмегімен орындалады
Ал, толық тармақталуды аудару кoмaндaлар сериясын алмастыру арқылы
орындалады.
Сондай-ақ, оқулықта келтiрiлген есептi шифрлау мен оны шешуге арналған
есептер өте қызықты. Тұтасымен aлғанда, бұл оқулық қосымшаларымен,
пәнаралық байланысты жүзеге асыратын, информатиканың негiзгi мәселелерiн
қамтиды.
Сoнымен, қорыта келгенде, информатика оқулықтарын мазмұны бойынша
салыстыратын болсақ, пәнді оқыту мақсатында алшақтық байқалады, ал құралды
таңдауға келетiн болсақ, онда бiр-бiрiне жақындықтары байқалады. Барлық
оқулықтарда мектептiк алгоритмдiк тіл, программалық құралдар жиынтығы,
алгоритмдеуге, модельдеуге, информацияны iздеуге есептер, математикалық
логика элементтерi бар. Информатика пәнiн оқытyда оқулық талдау мәселесi -
аса маңызды болып есептеледi.
Орта мектеп дидактикасында оқыту құралдары жүйесiнде пән оқулығы маңызды
орын алатындығы аталып көрсетiлген. Одан кейiнгi оқу үрдісiн оқу-
әдістемелiк қамтамасыз ету оқулықпен тығыз байланысты болады. Ол оқулықтың
идеясьн түсiндiрiп, ұғымды кеңейтіп, дамытып, оқушыларда берiк бiлiмнiң,
икемділіктің және дағдылардың қалыптасуындағы жалпы мақсатқа қызмет етуі
тиіс.
Қазіргi уақытта орта мектептегi информатика курсына арналған бiрнеше
оқулық бар екенін атап өттік. Бірақ, ол оқулықтардың бәрі Ресейлік ғалым-
педагогтардың жазған оқулықтары. Біздің Республикамызда төл оқулық әлі
жазылған жоқ. Аталған оқулықтың екеуі (Ершов А.П., Монахов В.М. және Ершов
А.П., Л.П., Кушниренко оқулықтары) қазақшаға аударылған.
Бұл оқулықтармен қатар курсты оқу-әдicтемелiк қамтамасыз етудің
құрамына мұғалімдер мен орта оқу орындарының оқушыларына арналған
әдiстемелiк құралдар да жатады. Қазіргі уақытта информатика ғылымының
мазмұнының өзгеріп, дамуына байланысты мұғалім мен оқушыға арналған
бірқатар ғылыми және әдістемелік құралдар мен нұсқаулар көптеп шығарылуда.
Енді осы оқу-әдістемелік құралдың ішінен біразын атап өтейік.
1. А.П.Ершов, В.М.Монахов. Изучение основ информатики и вычислительной
техники. (Методическое пособие для учителей и преподавателей средних
учебных заведений. (ІІ бөлiмдi)). Москва. Просвещение. 198б г.
2. Қ.С. Әбдиев, М.Ж.Бекпатшаев. Алгоритмдеу негiздерi. (Kөмeкшi оқу
құралы), Алматы, 1993ж. Абай ат. АлМУ.
3. А.Есжанов. Алгоритмдер және оны мектепте оқыту. Алматы, Мектеп, 1988
ж.
4. М.П.Лапчик. Информатиканы оқыту методикасы. Оқу құрaлы. 1994. Алматы.
5. Қараев ЖА., К.З. Халықова. Информатиканы 5-класта оқыту методикасы.
Әдiстемелiк құрал. Алматы, 1993 ж. КДМБК КД институты.
6. Нақысбеков Б.Қ., Хaлықова К.З. Паскаль тiлiнiң негiздсрi. Оқу құралы.
Алматы, Рауан. 1998 ж.
7. Ж.А.Қараев. Компьютердi оқу үрдісiнде пайдалануға кiрicпе. Алматы,
Рауан, 1992 ж.
8. Есаян А.Р. Информатика. Учебное пособие, и др. М. Просвещение. 1991 г.
9. Б.Бөрiбаев. Информатика және компьютер. Жоғарғы оқу орындарының
cтyдeнттepiнe арнaлған құрал. Алматы. Бiлiм. 1995 ж.
10.Каймин В.А и др. Информатика. Учебное пособие. Москва. Издательство
"Бридж". 1994 г.
11.А.А.Брудно, Л.И.Каплан. Московские олимпиады по программированию. Наука,
1990
12.С.А. Абрамов и др. Задачи по программированию. М. Наука. 1988 г.
13.Қ.С.Әбдиев. Бейсик программалау тiлi. Оқу қуралы. АлМУ. 1991ж.
14.Қараев Ж.А., Haқысбеков Б.Қ жане т.б. Информатика мен есептегiш техника
негiздерi курсы бойынша есептер мен жаттығулар жинағы. Алматы, Рауан. 1993
ж. .
15.С.А.Алдашев, Н.П.Ахметов. Информатика мен есептеуiш техника
терминдерiнің орысша-қазақша сөздiгi. Алматы. Рауан. 1993ж.
Сонымен қатар, "Информатика и образование" журналындағы оқу-әдiстемелiк
материалдар, оқушыларға арналған "Квант", ғылыми көпшiлiк "Наука и жизнь"
журналындағы материалдарды осы мақсатқа пайдалануға болады. Сондай-ақ,
Республикамыздың төл басылымы "Қазaқстан мектебi" журналының қосымшасы
"Информатика-физика-математика", "Информатика негіздері" журналында да
бiрқатар әдicтемелік материалдар бар.
Бақылау сұрақтары
1. Оқыту құралдары жүйесiндегі пән оқулығының маңызды орны
2. Информатика оқулықтарын мазмұны бойынша салыстыру
3. Программалық-әдістемелік кешен
Негізгі әдебиеттер: [1,2, 3, 4, 5, 6, 12, 14, 16]
Қосымша әдебиеттер: [22, 30, 32]
9-ДӘРІС.
Тақырыбы: Орта мектептегі информатика курсын бағдарламалық
қамтамасыз ету. Информатика курсын оқыту құралдарының
жүйесі. Оқыту мақсатындағы компьютерлік оқу құралдарын
жасау кезеңдері
Мақсаты: Мектептегi информатика кypcындa қолданатын ППҚ жасау мен
оны
пайдалану жолдарын қарастыру
Педагогикалық-пpограммалық құралдар (ППҚ) курстың белгiлi бiр тақырыбын
оқытуды және оқушылардың оқу пpограмасында көрсетiлген, практикалық
дағдыларды қалыптастыруды қамтамасыз етедi.
Мектептегi информатика кypcындa қолданатын ППҚ жасау мен оны пайдалану
жайында бiрқатар ғылыми жұмыстар жүргiзілуде. Енді ИЕТН курсын программалық
қамтамасыз eтyгe apналған жалпы программалардың тiзiмiн келтiрейiк. Бұл
қазiргi мектептің 7-11-сыныптарда пайдаланып жатқан программалар:
1. Мектеп ЭЕМ-сын негізгі программалық қамтамасыз ету (операциялық жүйе,
файлдық жүйе, графикалық жүйе, текстік редакторлар).
2. Стандартты программалар кiтапханасымен және программаны байқау
жүйесiмен жабдықталған программалау тiлi.
3.Клавиатуралық тренажер.
4. Текстік редактор (Word)
5. Графикалық редактор (Раintbrush).
6. Мектептiк алгоритмдiк тiлдiң интерпретаторы.
7. Мәлiметтер қоры (MS Access).
8. Электрондық кестелердi өңдеу жүйесi (Excel).
9. ЭЕМ-мен алғашқы танысуға арналған программалық пакет.
10.Нақты бекiтiлген командалар жүйесi бар және белгілі бір ортада жұмыс
iстей алатын орындаушылар тобы.
11. Көмекшi алгоритмдер кiтапханасы.
12. ЭЕМ-ның және оның құрылғыларының жұмысын сипаттайтын программалар
пакеті
13.Mектептегі математика және физика курстарының тақырыптарын сипаттайтын
программалар пакетi.
14. Мәліметтердің типтік құрылымдарының программалық пакеті.
15. Автоматты түрде есеп шығаратын оқу пакеті (Mathcad).
16. Оқу работтардың басқаруға арналған программалар пакеті.
17. ЭЕМ-ның қолдануларын көpceтуге арналған демонстраңиялық пакет.
Бұл көрсетiлген программалар тiзiмi курс программасының мазмұнының
маңызды бөлімдерінің негiзгi тақырыптарын қамтиды. әртүрлi тексеретін,
оқытатын программалардың курстың бөлiмдерi бойынша информациялық
анықтамалық жүйелер және оқу үрдісiн интенсивтендiруге арналған барлық
басқа құралдардың жасалуы ИЕТН курсын пpограммалық қамтамасыз етуді кең
көлемде дамытyға мүмкiндiк бередi.
Мектеп информатикасы курсының техникалық базасының мазмұны, құрылымының
өзгеруiне, қарай, программалық қамтамасыз етуде дамып, жетiлдiрiлiп
отырады.
Информатика курсын оқыту құралдарының жүйесі.
Информатика курсын оқыту үрдісін дамыту бағытында программалық
құралдарды біріктіретін техникалық құрылғыларды, әртүрлі басқару
құрылғыларын және оқытудың жаңа, сапалы әдістемесі механизмін қазіргі
кездегі ДК мүмкіндіктеріне пайдалану керек.
Перифериялық құрылғылар мен оргтехникаларды (басу құрылғылары-
матрицалық, лазерлік, сканер, құйылмалы) оқу қызметіне пайдалану оның жаңа
бағыты болып табылады.
Оқыту үрдісінде компьютерді қолданудың жаңа бағыты ретінде ДК-мен
байланысты сенсорлық және оқу, демонстрациялық құралдар, талдамалы және
дискретті сигналдарды енгізу және шығаруды қамтамассыз ететін құрылғыларды
қолдану, ДК экранына енгізу параметріне тәуелді динамикалық өзгеріп
отыратын әртүрлі физикалық заңдарды график түрінде кескіндеуге мүмкіндік
береді.
Оқу үрдісінде компьютерді пайдалануда аналогтық және дискреттік
сигналдарды енгізу мен шығаруды қамтамассыз ететін дербес компьютердің,
оның ішінде, түрлі физикалық заңдылықтардың виртуалдық мүмкіндіктерін
айқындайды.
Информатика курсы бойынша оқыту құралдары жүйесінің құрамына мыналар
жатады:
• Оқыту үрдісін бағдарламалық-әдістемелік қамтамассыз ету;
• Оқыту қызметінде оқушылардың мәдениетін қалыптастыруға негізделген
бағдарланған объектілік бағдарламалық жүйелер;
• ДК-ге байланысты оқу, демонстрациялық құралдар;
• Оқыту үрдісіне көмекші оқу-көрнекілік құралдары;
• Жаңа ақпараттық технологиялық құралдарды пайдалануға бағытталған оқытудың
құралдар жүйесін пайдалану әдістері.
Оқыту құралдарының мұндай жүйесі информатика курсын оқыту барысында
жаңа ақпараттық технологиялық құралдарды қолдану оқу-әдістемелік
әдебиеттерімен (оқулықтар, оқушыларға арналған оқулықтар, мұғалімге
арналған әдістемелік оқулықтар) қоса оқу-әдістемелік кешенін (ОӘК) құрайды.
Оқу-әдістемелік кешенінің құрамы мен жиынының өзгермелілігі
информатиканы оқыту үрдісінде ғана емес, сонымен бірге басқа пәндер мен
сабақтастырылған курстарды оқыту барысында қолданылады.
Базалық программалық қамсыздандыруға қойылатын талаптар:
Информатика кабинетінде қолданылатын программалық қамсыздандыру
5 топқа бөлінеді:
- жүйелік программалық қамсыздандыру;
- базалық ақпараттық технологияға негізделген программалық қамсыздандыру;
- жалпы мәнді программалық құралдар;
- оқу үрдісіндегі программалық құралдар;
- мектептің сұранысын қанағаттандыратын баспалық қызметке көмекші
программалық қамсыздандыру;
Программалық қамсыздандырудың барлық топтарына қойылатын жалпы талаптар:
- лицензиялық келісім (программалық қамсыздандырудың қолданылу
тиімділігі);
- консультация беру мүмкіндігі;
- қолданылатын есептеуіш техниканың архитектурасына, компьютерлер типіне,
класына және сипаттамасына сәйкестілігі;
- кез келген режимге және тілдік ортаға бейімделген жұмыс жасау
қабілеттілігі;
- интерфейсі;
- программалық қамсыздандырумен жұмыс жасауға арналған құжаттардың бар
болуы;
- қаріптерді пайдалану мүмкіндігі;
- ақпараттық және программалық құралдарға қойылатын барлық талаптарды
қанағаттандыру.
Жүйелік программалық қамсыздандыруға қойылатын талаптар:
- операциялық жүйеге;
- операциялық қабықшаға;
- желілік программалық қамсыздандыруға;
- антивирустық құрылғыларға;
- ақпараттарды қалпына келтіру мен көшіру құралдары;
- операциялық жүйенің немесе операциялық қабықшаның мүмкіндіктерін
кеңейтетін арнаулы программалар (утилиттер); дискеталарды баптауға
арналған жүйелік программалық қамсыздандыру және оның құжаттары немесе
оны құру құрылғылары;
Базалық ақпараттық технологияға арналған программалық
қамсыздандыруға қойылатын талаптар.
Орта мектепте информатиканың базалық курсында базалық ақпараттық
технологияға арналған программалық қамсыздандыру оқыту объектісі болып
табылады. Аталған программалық қамсыздандыруды басқа пәндерді оқыту
үрдісіне де, әкімшілік міндеттерді шешу барысында да қолдануға болады.
Бұл топтардың құрамына келесі программалар енеді:
- мәтіндік үрдіссор;
- электронды кесте;
- деректер қорын басқару жүйесі;
- компьютерлік графика жүйесі (компьютерлік презентация);
- компьютерлік телекоммуникациялармен жұмыс жасау жүйесі;
Аталған топтың программалары көп жағдайда офистік пакеттер құрамында
болады. Жалпы білім беретін мектептерде базалық ақпараттық технологияны
қолдану формалары мен салалары сәйкес программалық қамсыздандыруға
қойылатын талаптарға сай анықталады.
Оқыту мақсатындағы компьютерлік оқу құралдарын жасау кезеңдері
Компьютерлік оқу құралы деп білім берудің компьютерлік технологиясын
кеңінен пайдалануға негізделген электрондық оқып – үйрену құралдарын
айтады. Өз функционалдық мүмкіндіктеріне қарай компьютер қазіргі кезде
оқытудың ең керекті жабдығына айналды, бірақ оны тиімді түрде пайдалану
жолдарының ашылмаған тәсілдері, күнделікті сабақтарға қолдану үшін әліде
айқындалатын жақтары көп екенін ғалымдар да, мұғалімдер де жиі айтып
келеді. Еліміздің ұлттық ғылым академиясы да компьютер арқылы үздіксіз
білім беру ісіне көңіл бөліп, көпетеген педагогикалық тақырыптарда ғылыми
жұмыс жүргізу ісін қаржыландарып келеді. Осы бағыттағы мәселелермен білім
саласының мамандары алғашқы дербес пайдаланылатын компьютер шыққан
кездерден бастап айналысып келеді, соңғы кездегі компютердің көптеп
қолданысқа енуі бұл проблеманың өте өзекті мәселеге айналғанын тағы да
дәлелдеп отыр.
Оқу жүйесінде информациялық техналогияны жалпы қолданудың маңызынан
гөрі оны пайдалану ісі білім беру жүйесіндегі қойылған талаптарға
қаншалықты жауап бере алатыны маңыздырақ болып табылады.
Компьютермен оқыту әдісін жүзеге асыру жалпы білім беру ісін
жетілдіру тәсілдерімен бірге сонымен тығыз байланысты белгілі бір пәннің өз
ерекшеліктерін де есепке алуды талап етеді. Мұнда бірнеше мәселені қатар
шешуге тура келеді, олар:
• компьютерді оқыту ісінің қай жақтарын жетілдіру үшін баса пайдалануға
болатынын анықтау;
• оқу үрдісін компьютерлендірудің қажетті деңгейін анықтау;
• компьютерге жүктелетін функциялар тізбегін анықтау;
• әр пән мұғалімдері мен әдіскерлерінің талап тілектеріне сәйкес келетін
компьютерлік оқу құралын жасау.
Компьютерлік технологияны қолдану кезінде оқу материалынның негізгі
көлемі мұғалім емес, компьютер арқылы беріледі. Оқыту үрдісін жүргізіп
отырған мұғалім көбінесе компьютерлік оқу құралын жасауға қатыспайды.
Сондықтан мұндай компьютер арқылы оқытуға арналған ақпараттық оқу
материалдарын жасауда оның авторы мен оқыту үрдісінің «алшақтығы» білім
берудің негізгі принципі деп айтуға болады. Бұл принциптің негізінде
берілген материалдарды оқып – үйрену үрдісі оның авторының кеңесі қажет
етілмейтіндей болып ұйымдастырылуы жатады, яғни оқу құралы жаңа материал
беріп қана қоймай, оны толық түсіндіре алатындай дәрежеде жасалуы тиіс. Оқу
құралын жасауға берілген техникалық тапсырмада осындай әдістемелік жағыына
баса көңіл аудару ісі алдын – ала анықталады.
Сонымен компьютер арқылы беруге арналған ақпараттық – оқыту және
әдістемелік құралдар құрамына төмендегідей материалдар кіруі тиіс:
• таратылып берілетін оқу материалдары;
• бақылау және тестен өткізу материалдары;
• жаттығулар;
• сыныппен немесе жекелеп оқытуға және өздігінен оқып – үйренуге арналған
әдістемелер;
• әрбір материалды немесе олардың бірнешеуін қатарластыра пайдалану
тәсілі, яғни оның стратегиясы мен тактикасы және оларды бір – бірімен
алмастыру жолдары;
• экраннан берілетін барлық ақпараттық – оқу материалдарын компьютердің
мультимедаиалық мүмкіндігіне және сабақтарды сол арқылы беру
тәсілдеріне қарай бейімдеу.
Компьютерлік оқу құралы жалпы оқу жүйесіне қойылатын талаптарға сәйкес
жасалады, ал оның ақпараттық – әдістемелік негізін жоғарыда айтылған
материалдар құрайды. Ол алдын – ала жоба бойынша анықталған компьютерлік
технология негізінде жасалған білім беру мәселелерін шешіп, оқыту – үйрету
функциялары мен оқу үрдісін басқару істерін жүзеге асыруы тиіс.
Оқыту жүйесіне арналған программалық жабдықтама ретінде жасалатын
компьютерлік оқу құралын даярлау көпжақты мәселе болып саналады, оны жүзеге
асыру үшін әр түрлі салаларда істейтін мамандарды пайдалана білу қажет.
Төменде осындай шығармашылық топтың мүмкін деп саналатын бір нұсқасының
функционалдық құрамы көрсетілген, онда пән мұғалімінен бөлек компьютерлік
оқыту әдіскері, білім сапасын тексеру жағының мамандары, суретшілер,
программалаушылар болуы тиіс.
Компьютерлік оқу құралын жасайтын шығармашылық топтың функцио-налдық
құрамы:
✓ Пән мұғалімі
✓ Компьютерлік оқыту ісінің әдіскері, жалпы «сценарий» жасауды
басқарушы
✓ Түрлі түстер үйлесімдігі мен дыбыс, анимация, мәтін бөліктері құрамын
тағайындайтын және сондай материалдарды даярлау ісін басқаратын маман
(дизайнер)
✓ Оқыту нәтижелерін тест арқылы бақылау ісінің маманы (әдіскер)
✓ Басқару алгоритмдерін кодтап, программа жасайтын маман
(программалаушы)
Мұнда мынадай негізгі талаптардың орындалуын атап өткен жөн:
• компьютерде қолданылатын ақпараттық – оқу материалдары мен тексеру,
бақылау сұрақтары айқын, әрі түсінікті болуы шарт;
• берілген оқыту әдістемесін толықтыру немесе жаңа оқу әдістемесін жасау,
яғнм оқу үрдісіне сай компьютердің функционалдық ерекшеліктерін есекере
отырып, бұрынғы дидактикалық тәсілдерді жетілдіретіндей мүмкіндіктер
болуы тиіс;
• оқу құралының жалпы сценарийін және пәннің әрбір тақырыбының, сабақтың
және сабақ ішіндегі белгілі бір кезеңдердің жеке «сценарийін»
жасайтындай мүмкіндіктері болуы қажет;
• даярланған программаның «ашықтық» деңгейін анықтау, яғни оны
пайдаланушылар оқу құралының белгілі бір функционалдық блогын оқу
жүйесінің соңғы талаптарына сәйкес өзгерте алатындай мүмкіндігі болуы
керек. Мысалы, оқу құралының тексеру блогына жаңа есептер қосу немесе
оқу үрдісін басқару бөлігін жетілдіру тағы сол сияқтылар.
Компьютерлік оқу құралын жасаудың ақырғы кезеңі оны программаға
айналдыру, яғни машина тілінде кодтау ісі болып табылады. Осындай
қолданбалы программалық жабдықтамалар жасау көптеген жүйелік программалар
арқылы жүргізіледі.
Қашықтан оқыту мақсатына арналған программалар жасауда HTML және «Java»
тілдерін немесе бұл жұмысты жеңілдететін FrontPage, Dreamviewer
программаларын пайдалану қажет.
Біздегі алғашқы электрондық оқулықтарға шет тілін, Қазахстан тарихын,
валеология, қоғамтану, информатика пәндерін оқып үйренуге арналған CD –
дискілерге жазылып даярланған оқу құралдарын айтуға болады. Олар модульдік
принципке сәйкес тақарыптарға бөлініп, гиперсілтемелік мәтін құрастыру
тәсілімен жасалып, мектеп бағдарламалары мен жоғары оқу орындарының
көптеген тақырыптарын қамтиды.
Сонымен компьютерді қосымша оқыту жабдығы ретінде пайдалану білім беру
саласында жаңа бір әдістемелік жүйе қалыптастырып келеді. Қазіргі кезде
электрондық оқулықтар жасау ісі өндірістік индустрияның жаңа арнасын
қалыптастыруда. Ол білім жүйесіндегі эканомиканың бір саласы ретінде жыл
сайын белгілі бір қаржы бөлуді қажет етеді. Бұдан былай оқу орындары
мұғалімдерге жалақы төлеу, оқулықтар, әдістемелік құралдар сатып алумен
қатар электрондық оқу құралдарын сатып алуға тұрақты қаржы көзін бөліп
отырулары керек.
Бақылау сұрақтары
1. Педагогикалық-пpограммалық құралдар (ППҚ)
2. Мектептегi информатика кypcындa қолданатын ППҚ жасау мен оны пайдалану
жолдары
3. Оқыту мақсатындағы компьютерлік оқу құралдарын жасау кезеңдері
4. Компьютерлік оқу құралы
5. Оқыту жүйесіне арналған программалық жабдықтама
6. Қашықтан оқыту мақсатына арналған программалар жасау
Негізгі әдебиеттер: [1,2, 3, 4, 5, 6, 12, 14, 16]
Қосымша әдебиеттер: [22, 30, 32]
10 –ДӘРІС.
Тақырыбы: Информатика кабинетінде оқушылардың жұмысын ұйымдастыру.
Мектептегі информатика кабинетіне қойылатын негізгі
талаптар. Кабинетті жабдықтау және оған қызмет ету. Оқушы
мен мұғалімнің жұмыс орны. Техника кауіпсіздігіне қойылатын
талаптар.
Мақсаты: Мектептегі информатика кабинетінің жабдықталуына
қойылатын талаптармен, информатика курсын оқыту
құралдарының жүйесімен таныстыру
Информатика кабинеті жалпы орта білім беретін және кәсіптік-техникалық
білім мекемелері оқу-есептеу техникасының жиынтығымен, оқу-көрнекілік
құралдары мен оқу құрылғыларының және жиһаздармен, информатика курсы
бойынша базалық және мамандандырылған курстардың теориялық және
практикалық, сыныптық және сыныптан тыс жүмыстар жүргізу мүмкіншілігі бар
және оргтехникалармен жабдықталған болуы тиіс.
Информатика кабинеті жан-жақты білім беруге сапалы түрде
көмектесетін, оқушылар мен мұғалімдердің қауіпсіздігін және денсаулығын
сақтау талаптарын толық қамтамассыз еткен жағдайда информатика және ғылым
негізі бойынша білім, білік дағдыларын және оқушылардың ақпараттық
мәдениетін қалыптастырып, ақыл-ойын дамытатын, барлық психологиялық,
гигиеналық және эргономикалық талаптарға сай құрылған орта.
Оқыту есептеу техникасы кабинеті келесі принциптерге сүйене отырып
жүргізілуі тиіс:
• Бейімделушілік (адаптивность) - өзгермелі жағдайлармен оларға қойылатын
талаптарға бейімделушілік және үздіксіз өзгеру мүмкіндігі;
• Интегралдылық (интегрированность) - шешілетін тапсырманың толықтылығын
қамту және оның ішкі құрылғыларымен оны құраушы бөліктер арасындағы
байланысты алу;
• Унифицирлілік (унифицированность) - ішкі және сыртқы интерфейстердің
бірлігіне, сонымен қоса өңдеу үрдісінің мазмұнына және оған барлық
қатысушылар арасындағы ақпарат алмасуға көзқарастардың бірлігін
қамтамассыз ету;
• Таратушылық (распределенность) - орындалатын қызметтердің уақыттық және
кеңістіктік бөлінулерімен есептеу техникасының компоненттері арасында
тарату. Бұл таратулар өзара байланысқан есептеу ресурстарында орналасуы
тиіс;
• Дербестік (персонализация) - нақты қолданушының сұраныстарын
қанағаттандыру мүмкіндігі;
Информатика кабинетінде өткізілетін сабақтар мына мүмкіндіктерге ие:
• оқушыларға соңғы үлгідегі компьютерлік техниканың құрылғылары жөніндегі
білімдерін, ДК көмегімен есептерді шешу әдіс-тәсілдерін, программалық
қамсыздандыруды және ақпараттық ресурстармен жұмыс істеуді
қалыптастырады;
• оқушыларға ғылыми мекемелерде, жобалау-конструкторлық өндірістерде, оқу
үрдісі мен басқармасында компьютерлік техниканың қолданылу барысын
таныстырады;
• мектептегі оқу әдістері мен оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру
жетілдіріледі. Информатика кабинетінде келесі жұмыстар өткізілетін
болады:
- информатика мен басқа да оқу пәндерінің жеке тақырыптары бойынша жаңа
ақпараттық технологиялық құрылғыларды және оқу-көрнекілік құралдарын
пайдалану;
- мектеп сұранысын қанағаттандыруға бағытталған мектеп әкімшілігі мен
мұғалім тапсырмалары бойынша оқушылардың қолданбалы программаларды
құрастыруы;
- жаңа ақпараттық технологияларды пайдаланып өткізілетін сыныптан тыс
сабақтар;
Информатика курсы мен басқа да жалпы білім беретін жекелеген пәндерді
оқытуда жаңа ақпараттық технологияларды пайдалану барысында информатика
кабинетінің құрамына келесі құралдар енеді:
• психологиялық-педагогикалық, эргономикалық және техникалық талаптарды
қанағаттандыратын оқу-есептеу техникасының жиынтығы;
• арнайы жиһаз бен оргтехника;
• информатика кабинетінде жұмыс істеу барысында техника қауіпсіздігін
қамтамассыз ететін құрылғылармен құрал жабдықтар;
• «Информатика» курсы бойынша базалық және мамандыққа баулу бағыттарына
негізделген программалық құралдар;
• компьютерде оқушылардың өздік жұмысы мен тапсырмаларды орындау
жұмыстарын ұйымдастыруға бағытталған тапсырмаларды құрастыру;
• ғылыми-танымдық, анықтамалық және әдістемелік әдебиеттер жиынтығы;
• жаңа ақпараттық технологиялық жабдықтарды қолдануға бағытталған және
жалпы оқу пәндерінің құрылымдық жүйеде жүргізуге арналған, игерілетін
материалдың мақсаты мен міндеттеріне оқу, демонстрациялау құралдарының
жекелеген түрлерін жинақтауға болатын оқу-әдістемелік жинағы;
• техника қауіпсіздігі бойынша оқушыларға нұсқаулар жүргізу мен оны
мерзімді түрде тексеріп отыру журналы;
• оқушылардың жұмысын көрсететін кестелер мен қабырға материалдары;
• Мектеп директоры бекіткен информатика кабинетінің жабдықталу жоспары,
кабинеттегі құрал-жабдықтардың есебі жазылған кітапша;
• Алғашқы медициналық қызмет көрсетуге қажетті дәрі-дәрмектер қобдишасы;
• өрт сөндіруге арналған құрал-жабдықтар;
• техника қауіпсіздігі мен оның сақталуын қамтамассыз етуге арналған құрал-
жабдықтар.
I. Жаңа ақпараттық технологиялық жабдықтарды қолданатын зерттеу-
тәжірибе жұмыстарын өткізуге арналған зертхана (лаборатория).
II. Болашақта әлемдік деңгейде және аймақтық телекоммуникациялық
желілерді жүйелеуді қамтамассыз ететін құрылғылар мен құрал-
жабдықтар (компьютерлік желілер мен телефондық, теледидарлық,
спутниктік байланыс құралдарының синтезі).
III. Информатикадан дидактикалық материалдар жүйесі:
1. Программалаудан (сыныптар бойынша) бақылау жұмысының материалдары.
2. Әрбір тақырып бойынша деңгейлік тапсырмалардан құрастырылған таратпа
материалдар.
3. Сыныптар бойынша тест тапсырмалары (тақырыптық, тоқсандық, жарты
жылдық, жылдық).
4. Информатикадан олимпиада материалдары (мектепішілік, аудандық,
қалалық, облыстық, республикалық).
5. Сыныптар бойынша жұмыс дәптерлері.
6. Информатикадан бақылау және жаттығу программалары.
IV. Нормативтік-ұйымдастырушылық құжаттары:
1. ҚР «Білім туралы» Заңы.
2. Қазақстан Республикасы орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың
Мемлекеттік бағдарламасы.
3. Орта білім беру жүйесін ақпараттандырудың аймақтық бағдарламасы.
4. 7-11сыныптарға арналған информатикадан мемлекеттік білім стандарты.
5. ҚР Білім және Ғылым министрлігінің әдістемелік нұсқау хаты.
6. Сыныптар бойынша информатикадан оқу бағдарламалары.
7. Сыныптарға арналған информатикадан күнтізбелік-тақырыптық жоспар.
8. Сыныптарға арналған информатикадан сабақ жоспарлары.
9. Кабинет жұмысының жоспары.
10. Кабинет жұмысына талдау.
11. Кабинетті дамытудың келешек жоспары.
12. Оқу үрдісін ақпараттандыруды дамытудың жоспары.
V. Информатикадан оқу-әдістемелік кешендерінің тізімі:
1. 7-11сыныптарға арналған информатикадан оқулықтар мен оқу құралдары.
2. Мұғалімге арналған әдістемелік құралдар.
3. 7-11сыныптарға арналған информатикадан электрондық оқулықтар.
4. 7-11сыныптарға арналған информатикадан деңгейлік тапсырмалардан
құрастырылған жұмыс дәптерлері.
VI. Кабинет кітапханасы.
1. Анықтамалық-ақпараттық әдебиеттер.
2. Сыныптан тыс жұмыстарға арналған әдебиеттер.
3. Мерзімдік басылымдар.
4. Мұғалім мен оқушының шығармашылық жұмыстары.
VII. Техника қауіпсіздігі.
VIII. Санитарлық-гигиеналық нормалар.
IX. Информатика кабинеті мазмұнын зерттеу белгілері.
X. Кабинет паспортын жабдықтаудың құжаттар тізімі.
Жабдықтaлған есептетiш техника кабинетiнің жұмысын қабылдау үшiн
(пайдаланyға жіберу үшін) мектеп директоры қабылдау комиссиясын
ұйымдастырады. Оған: мектептегi кәсіподақтар ұйымдастыру өкілдерi, негiзгi
кәсіпорын және халыққа бiлiм беру ұйымдарының өкілдepі қатысады. ЕТК-i
пайдаланылyға жарамдылығы бар акт болмаса рұқсат етiлмейдi. ЕТК - бiр
немесе бiрнеше мектепке қызмет етyi мүмкiн. Кабинеттегi оқyшылардың жұмыс
орны 9-12-ге дейiн болады, кейде оқушыға арналған компьютерлердiң санына
қарай болады. Компьютермен практикалық сабақтар өткiзу үшін класс екі iшкi
топқа бөлінедi.
Жоғарыда аталған жабдықтармен қатар, есептегiш техника кабинетінде:
1) оқытуда дербес әдiстi жүзеге асыруға арнaлған компьютер жаттығулар мен
оқушылардың өз бетiндiк жұмысын ұйымдастырyға арнaлған тапсырмалар;
2) ғылыми-танымал анықтамалық, әдicтемелiк әдебиеттер тобымен;
3) оқушылардың ЭЕМ-да өздерi құрған таңдамалы программалары;
4) ОЕТ комплектiciндегi әрбiр жұмыс орнын пайдалану журналымен;
5) машиналарды жөндеу жұмысына атқару журналы;
6) оқушылардың жұмысын көрсетуге арнaлған қабырға газеттерi мен
кестелердi қыстырғыштар;
7) мектеп директоры бекіткен, ЕТК-ның жабдықталуы жөніндегi инвентарлық
кiтап;
8) алғашқы дәрiгерлiк көмек көрсетуге арналған дәрі-дәрмектер;
9) өрт сөндiру құралдары болуы тиiс.
Дербес ЭЕМ-мен жабдықталған оқушының жұмыс орны мемлекеттiк стандартқа
сәйкес келетiн екі орынды столмен жабдықталуы тиiс. Оның өлшемi 1300х700
кв.мм.-ден кем болмайтын стол, орындық және принтер мен графопостроительге
және т.б. құралдарға арнaлған екі тумбомен жабдықталуы тиic.
ЕТК-гі оқушылардың жұмыc орнын сабақ кезiнде емін-еркiн кiрiп-шығатындай
етіп орналастыру керек. Екі орынды столды бiрiктiрiп қоюғa рұқсат
етiлмейдi. Егер столдар қатар бойынша орналастырылса, олардың арақашықтығы
1,0-1,1м болуы керек, әрбiр қатардың соңындағы столдың қабырғадан қашықтығы
80 см - ден кем болмауы керек.
ЕТК - дегi дербес компьютердiң (ДК) орналасуына және жабдықталуына
қойылатын талаптар.
1. ЕТК-і табиғи жарықпен жарықталынуы керек. Терезе солтүстiк солтүстiк-
шығысқа бағдарлануы тиic.
2. ЕТК-і подвалда және ipгeтаc үстiндeгi үй қабырғасының төменгi бөлiгінде
орналаспауы қажет.
3. ЕТК-і шуды көп шығаратын орындардан алыc орналасуы қажет (машиналық зал,
гимнастика, шеберхана және т.б.).
4. ЕТК-дегi бiр ДЭЕМ-нiң (бiр жұмыc орны) алатын ауданы 6 кв.м.-ден, ал
бөлменің биiктiгi 4 метрден кем болмауы қажет.
5. ЕТК-дегi ДЭЕМ-дер саны 10-нан кем болмаса, ауданы 18 кв.м болатын
лаборант бөлмесi берiлуi тиiс.
6. Еденнің бетi тегic, тазалаyға ыңғайлы болуы тиiс.
7. ЕТК-не өзiнің құрамынан зиянды химиялық заттар бөліп шығаратын құрылыс
материалдарын пайдаланyға рұқсат етiлмейдi.
8. ДЭЕМ қойылған столға электр қауiпсiздігі сақтaлған жергiлiктi желiнiң
кабелi жүргiзiледi.
9.Оқушыға арналған жұмыс орнының столының ұзындығы 70 см-ден, ал ені
клавиатураның алдынан 30 см-дей асып тұруы қажет. Столдың монитор
орналасатын беті горизонталь болуы, ал клавиатура орналасатын беті 12-15-қа
көтеріңкі болуы қажет.
11-ДӘРІС
Тақырыбы: Компьютерлік техникада жұмыс істеудің санитарлық - гигиеналық
жұмыс істеу нормалары
Мақсаты: Мектептегі информатика кабинетінің жабдықталуына
қойылатын талаптармен таныстыру.
ЕТК-н ұйымдастыруға гигиеналық нұсқаулар
ЕТК-де ДЭЕМ мен жұмыс кезінде температура жоғарылап, ауаның салыстырмалы
ылғалдылығы азайып, ауаның құрамы өзгеретіні белгілі. Сондықтан кабинетте
төмендегідей микроклиматтың үйлесімді параметрлерін ұстаған жөн.
ЕТК-гі шаңды азайту үшін:
сырт аяқ киімін ЕТК-де алмастыру қажет;
ЕТК-ның кіре берісінде портфель, сумкаларды сақтайтын полкалы шкафтар
болғаны дұрыс;
Бормен жазылатын класс тақтасы фламастермен жазылатын тақтамен алмастыру
қажет. Немесе тақтаның орнына мұғалімнің столындағы ДЭЕМ-ға жалғастырылған
демонстрациялық телевизорды пайдалануға болады.
ЕТК-нің жарықтылығын түстермен және жарықпен реттеуге болады.
Видеомонитор экранына қарсы қабырғаны қара, қоңырқай түстермен бояуға
болмайды. Жұмыс столының бетінің түсі табиғи ағаш түсі немесе ашық жасыл,
ашық көк болғаны дұрыс.
Сынып тақтасының түсі қара жасыл, қара қоңыр болуы керек. Терезенің
жақтаулары міндетті түрде ақ майлы бояумен боялуы қажет. Терезеге ілінген
шторлар табиғи жарықты жібермеуі керек. Қара түсті шторды терезеге құруға
болмайды. ЕТК-гі ДЭЕМ-ға жеке қосымша шам арқылы жарық түсіруге рұқсат
етілмейді.
Жұмыс столы мен класс тақтасының ең төменгі жарықталынуы 400-500 люкс
болуы керек. Ауаның температурасы - 19-210С, салыстырмалы ылғалдылығы –
62-55%, ауаның қозғалыc жьлдамдығы - 0.1 м/с болуы тиic. Кабинеттегi
микроклиматы - сақтау үшiн күн радиациясы тiкe түспейтiн жаққа (солтүстiк
солтүстiк шығыс) орналастыру қажет. Ауаның ылғалдылығын жоғарылату үшiн
қыздырғыш құралдардың тұсына үлкен көлемдi аквариумдарды орналастыруға
болады.
ЕТК-і жоспарланбай салынған мектептерде жоғарыда аталған микроклиматты
ұстап тұру үшін кабинеттің ауасын есік-терезе арқылы желдетіп тұру қажет.
Желдету уақыты 10 минуттан кем болмауы тиіс. Ауаны тазартудың басқа жолы
терезеге орналастырылған кондиционер арқылы ауа алмастыруға болады. ЕТК-гі
ауа алмасу кабинеттің ауданы мен квадратурасына байланысты.
ЕТК-ның жұмысын ИЕТН оқытушыларының бірі басқарады, ол кабинеттің
жабдықталуын, оқушылар мен мұғалімдердің ИЕТН пәні және басқа сабақтардағы
қолдану жұмысын ұйымдастырады.
Оқушылардың ДЭЕМ-мен жұмыс кезіндегі отыруына қойылатын талаптар.
ДЭЕМ-мен жұмыс істеу кезінде оқушы санитарлық гигиеналық талаптарға сай
отыруы тиіс. Стол мен орындық оқушының бойының ұзындығына сай талдауы
қажет. Орындық столдан 3-5 см ішке еніп тұруы, оқушының басы 5-7º бұрышқа
иіліп тұруы тиіс.
Оқушы тік отырған жағдайдағы оқушының көзі экранның центрінің тұсында
болуы қажет. Монитор экранындағы символдарды көру бұрышы 20 бұрыштық
минуттан кем болмауы керек. ДЭЕМ – экранындағы символдарды көру қашықтығы –
0,6-0,7 м аралығында болуы тиіс.
Оқушылардың жұмыс орны дербес ЭЕМ-мен жабдықталған 1 үстелден және
биіктігі өзгертілетін, айналмалы орындықтан тұрады. Дербес компьютер,
оқулық орналасатын және оқулықпен жұмыс істеуге арналған үстел бетінің
өлшемі 1300х700мм болуы керек. Оқушы үстелінде ДК барлық құрылғыларымен
орнатылады. Пернетақтаның алдында 30см ендікте дәптер қоятын және
жауырынның бұлшық еттеріне күш түспес үшін шынтақты тіреп отыратын орын
болуы тиіс. Монитор қойылатын үстел беті жазық, ал пернетақта орналасатын
үстел беті көлбеу (120-150 бұрышқа) болу керек. Үстел жиегінің және
орындықтың биіктігі бейнемонитормен жұмыс істеп отырған оқушы бойына сәйкес
қойылуы керек. Үстелдерге ток көзі мен жергілікті желі кабельдері
жүргізіледі. Информатика кабинеті үшін ток көзінің жалпы электрлік кескіні
есептеуіш техникасының құжаттарына сай қондырылады. Еден беті тегіс, ой-
шұңқырсыз, сырғанамайтын және оңай тазаланатын антистатикалық қасиеттері
болуы қажет.
Мұғалімнің жұмыс орны үстелмен және басу құрылғысы мен мультипроектор
қоятын 2 тумбамен жабдықталады. Мұғалім үстелінің өлшемі 1300х700мм.
Тумбаның магниттік тасымалдаушысы, күнделікті сабаққа қажетті
транспаранттар салынатын 350х500х100мм өлшемдегі 1-2 жәшігі болуы керек.
Компьютерлік үстелдің дәптер, сыныптық журнал және т.б. салынатын қалташасы
болады. Сабақ барысында оқушылардың жұмыс орындарына электр желілерін қосу
мен оны өшіруді мұғалім өзі жүргізуі қажет.
Информатика кабинетіндегі компьютерлердің орналасуы сабақ барысында
мұғалім мен оқушылардың емін-еркін жүріп-тұруына ыңғайлы болуы қажет.
Дербес компьютерлердің жұмыс орындарының орналасуы 3 вариантта болуы
мүмкін:
1. Жағалай (периметрлік);
2. Қатарлық (1-3 қатар);
3. Орталық.
Оқушылардың және мұғалімнің еңбек қауіпсіздігі, электрмен жұмыс жасау
қауіпсіздігі және тұрақты жарықтандыру деңгейі тұрғысынан алғанда ДК-де
жұмыс істеу орындарын жағалай орналастыру нұсқасы тиімді болып табылады.
Жұмыс орындарын жағалай орналастыру нұсқасы бойынша келесідей қашықтықтар
белгіленген:
• Информатика кабинетінің ені бойынша: терезе жақтаулары бар қабырғалардан
үстелдер кем дегенде 0,8м қашықтықта орналасуы керек. Терезе
жақтауларына қарсы қабырғалар мен оған жағалай орналасқан ДК үстелдері
10см қашықтықта орналасуы керек, ал кейбір жағдайларда бейнемониторларға
байланысты үстелдер мен қабырғалардың қашықтықтары өзгеруі мүмкін.
• Информатика кабинетінің ұзындығы бойынша: ДК-дің екі орындық үстелдері
қатар қойылады. Бір орынды үстелдердің арасы ашылып қойылады, соған
сәйкес үстелдердің арақашықтығы кабинет ауданы мен ондағы оқушылардың
жұмыс орындарының санына байланысты болады.
ДК-мен жұмыс істеу үстелдері жағалай орналасқанда, сабақтарға,
оқушылардың білімін тексеруге, жазба бақылау жұмыстарын орындауға, дәптерде
программа құру және есептер шығаруға арналған қажетті орындар оқушылардың
санына байланысты оқушы үстелдерімен және орындықтарымен жабдықталуы тиіс.
Екі орынды оқушы үстелдері біріктіріліп қойылмайды (олардың ара қашықтығы
кем дегенде 0,5м).
Кабинетте оқыту құралдары мен жабдықтары бағдарлама бөлімдері бойынша
орналастырылады. Демонстрациялық көрнекіліктер және өздік жұмыстарға
арналған құралдар бөлек сақталады. Информатика кабинетіндегі оқыту
көрнекілік құралдары мен жабдықтары шкафтарда сақталады, ол лаборант
бөлмесінде сақталуы да мүмкін.
Информатика кабинетінде құрал-жабдықтар мен мұғалімнің жұмысын
жеңілдететін әдістемелік картотека және сабақ өткізуге дайындық
құралдарының тізімі болады.
Информатика кабинетіндегі жұмыстарды ұйымдастыру
Информатика кабинетіндегі ұйымдастыру жұмыстарын кабинеттегі құрал-
жабдықтарға жауап беретін, информатика курсында компьтерлік технологияны
оқу үрдісінде және жалпы білім беру пәндерінде оқушылардың қолдануын,
ондағы мұғалімдер жұмысын ұйымдастыратын информатика мұғалімдерінің
арасынан сайланған кабинет меңгерушісі басқарады.
Кабинет меңгерушісі:
□ Кабинеттегі жабдықтардың сақталуына;
□ Инвентаризациялық тіркеу журналын жүргізуге;
□ Құрылғылардың әрдайым дайын болуына, есептеуіш техниканың техникалық
қызмет көрсетілуінің өз уақытында тыңғылықты орындалуына, машиналардың
істен шығуын тіркеп отыру, оларды жөндеу және қалпына келтіру
жұмыстарын реттеуге;
□ Апатты жағдайларда өрттен сақтану және алғашқы дәрігерлік көмек
көрсету құралдарының дайын болуына;
□ Оқушыларға техника қауіпсіздігі бойынша кіріспе және деңгейлі
нұсқаулардың өтілуін қадағалауға;
□ Оқытушылар мен оқушылардың техникалық қауіпсіздік ережелерін
сақтауына;
□ Сабақ басталғанда және аяқталғанда журналдың дұрыс тіркелуін
қадағалау, электр көзіне қосуға және ажыратуға жауапты.
Оқушылар информатика кабинетіне алғаш кірген күні мұғалім оларды
бойына, есту және көру жағдайына байланысты жұмыс орынын бекітіп беру
керек, сонымен қатар техника қауіпсіздігі мен онда жұмыс істеу ережесімен
таныстыру керек. Оқушылар жұмыс орнының реттілігіне және ондағы орналасқан
құрылғыларға жауап береді.
Оқушылар техника қауіпсіздігі және жұмыс жасау ережесі бойынша
сынақтан өтіп, «Техника қауіпсіздігі ережесі бойынша нұсқаудан өткізу мен
оны тіркеу журналы» атаулы журналға белгілену керек. Онда нұсқаудан өткен
күні және сынақтан өткені туралы белгі, нұсқауды өткізген мұғалімнің аты-
жөні, сынақтан өткен оқушының аты-жөні, сынақтан өткен оқушының аты-жөні
және нұсқаудың мазмұны берілген. Бұл мәліметтерді мұғалім бекітіп қол
қояды.
Бақылау сұрақтары
1. ЕТК-де жүргiзiлетiн сабақтар;
2. ЕТК - дегi дербес компъютердiң (ДК) орналасуына және жабдықталуьна
қандай талаптар қойылады?
3. ЕТК-н ұйымдастыруға гигиеналық нұсқаулар қандай?
Негізгі әдебиеттер: [3, 4, 5, 6, 14, 17]
Қосымша әдебиеттер: [22, 28, 29]
12 –ДӘРІС.
Тақырыбы: Информатика курсы бойынша оқу үрдісін жоспарлау.
Оқу үрдісінін тақырыптық жоспары және сабақ жоспары.
Сабақтың конспектісі және оның құрамы.
Сабақтың дидактикалық мақсаты және оның қорытынды
нәтижесі. Информатика сабағының құрылымы, оған қойылатын
талаптар.
Мақсаты: Информатикадан оқыту жұмысын ұйымдастыру, оқу сабағының
түрлерін талдау, информатика сабағын ұйымдастырудың
түрлері
Сабақ –информатикадан оқыту жұмысына ұйымдастырудың негізгі түрі.
Мектептегі барлық пәндер бойынша оқу-тәрбие жұмысын ұйымдастырудың
негізгі түрі сабақ болып қалыптасады. Мектептегі сабақ класс-сабақ
жүйесінің негізін қалайды. Оның мынадай негізгі сипаттары бар:
1) оқу топтарының құрамы;
2) әр кластағы оқыту мазмұнын қатаң анықтау;
3) оқу сабақтарының нақты белгіленген кестесі;
4) оқушылар жұмыстарының жекелей және бірлескен түрлерін ұштастыру;
5) мұғалімнің жетекші ролі;
6) оқушылар білімін жүйелі тексеру және бағалау.
Чех халқының аса үздік педагогы Я.А.Коменскийден бастау алған класс-сабақ
жүйесі бүгінгі күнге дейін мектепті құрылымдық ұйымдастырудың негізі болып
келеді. Өзінің тарихында оқыту үрдісін ұйымдастыру түрлері әлемдік
тәжірибеде өзгеріссіз қалған жоқ ХІХ ғасырдың басынан бастап бүгінгі
дәуірге дейін шетелдік тәсiлдер жинақталды. Солардың ішінде
белльланкастерлiк түpi, мангейм жүйесi, дальтон жоспары, Трамп жоспары
сияқты түрлерi бар. Ал, информатика негiздерiн оқыту дидактиканың
қалыптаскан бай тәжiрибелерiн пайдаланады, әрі мазмұнын өзінің
ерекшелiктерiмен толықтыра түседi.
Дидактикада сабақ типтерiн жүйелеуде әртүрлi айырым белгiлерi
пайдаланылады. Сабақтың ең басты белrici – оның дидактикалық мақсаты. Ал,
дидактикалық мақсат-оқытушының алға қойған жоспарын көрсетеді. Cоған сәйкес
дидактикада сабақтың мынадай түрлерi бар:
l) жаңа сабақ (тың хабарлар айту, түciндipy сабағы);
2) оқушылардың шеберлiктерiн және дағдыларын дамыту, бекiту сабағы
(жаттығу сабағы);
3) оқушылардың бiлiмiн шеберлiriн және дағдыларын тексеру сабағы.
Көптеген жағдайларда мұғалiм осы аталған дидактикалық мақсаттардың бiреуiн
ғана басшылыққа алып қоймайды, олардың бiрнешеуiне немесе барлығына
тұтастай сүйенедi. Сол себептi тәжiрибе жүзiнде аралас сабақ түpi кеңiнен
қолданылады. Аралас сабақтың құрамы әртүрлi болып келедi және оның бiрқатар
артықшылықтары бар. Сабақтың түрлерiн араластыра қолдану жаңа бiлімді
сапалы, әрi жылдам қабылдауды, кері байланысты және пeдагогикалық үрдістi
басқаруды, бағаларды көбейтудi, (шығаруды жекеше ұйымдастыруды қамтамасыз
етедi. Дегeнмен, информатикадан өтілетін сабaқтардың өздік дидактикалық
ерекшелiктерi бар. Егер информатика курсы орта мектепке міндеттi пән
ретiнде енгiзiлгеннен бәрi қалыптасқан тәжiрибелерге тоқталатын болса
М.П.Лапчик информатика курсы бойынша өтiлетiн сабақтарды ЭЕМ-дi қолдану
мөлшерiне қарай үш түрге бөледi демонстрация, фронтальды лабораториялық
жұмыс және практикум: Осы уақытқа дейiнгi қалыптасқан тәжiрибелер
информатикадан оқу сабақтарын дидактикалық функциясы бойынша топтауға
мүмкіндiк бередi.
Информатиканы оқытуды ұйымдастыру.
Информатика сабағын ұйымдастырудың түрлері.
Компьютердегi оқу үрдісi төмендегiдей үш аспектiнi қамтиды:
1)оқушының оқу танымдық iс-әрекетiн басқару;
2)оқушының информациялық үрдістердi басқаруы;
оқушының жеке тұлғалық қасиеттерін қалыптастыру және дамыту.
Аталған аспектілерге сәйкес:
оқу танымдық үрдістi ұйымдастырудың түрлерi: класс-сабақ жүйесi және т.б.
оқытуды ұйымдастыру түрі: дербес, фронтальды, коллективтiк топтық;
тәрбие жұмысын ұйымдастыру түрі болып бөлiнедi.
Сабақ және оның құрылымы.
Сабақ жоспарын құрған кезде төмендегі элементтерді қамту керек:
▪ Жаңа тақырыпты оқып білуге дайындық жатығуларының жүйесі;
▪ Жаңа материалды, тарихи мәліметтерді немесе проблемалық жағдайларды
қолдану арқылы түсіндіру;
▪ Сабақтың кез-келген сатысындағы рөлдік оқу ойыны;
▪ Үйге тапсырма және оған нұсқау беру;
▪ Сабаққа дайындалғанда қолдануға болатын әдебиеттердің тізімін құру.
Сабақ жоспарын құруға негізгі нұсқаулар.
1. Сабақ тақырыбы.
2. Сабақтың мақсаты (білімдік, тәрбиелік, дамытушылық, практикалық).
3. Сабақты өтүге қолданылатын құрал жабдықтар (ОТҚ, көрнекі құралдар,
ПЖ, ПҚ, гипертекст, мультимедия, оқу киносы).
4. Сабақты жүргізу жоспары, сабақты жүргізуде қолданылатын формалар
мен әдістердің қолданылу реті және сабақтың әр кезеңіне қажетті
уақыт мөлшері.
5. Сабақты жүргізудің толық жазбасы, оның мазмұнында мыналар қамтылу
керек:
a) Үй жұмысын тексеру ісі қалай жүргізіледі;
б) Кімге қандай сұрақ қойылады;
в) Сыныппен қандай жалпылама жұмыс өткізіледі;
г) Жаңа материал қандай әдіспен жеткізіледі:
▪ қандай енгізу жасалынады;
▪ оқытушының өзімен не мазмұндалады, оқушылар не орындау керек;
▪ оқытушымен қойылатын сұрақтар және оған берілетін жауаптар;
▪ қандай көрнекі оқу құралдары қолданылады, олар қашан және қалай
көрсетіледі;
▪ қандай қорытындылар шығарылады, жұмыстың нәтижесінде оқушыларға не білу
керек.
д) Сабақтағы өткен материалды бекіту қалай өткізіледі, оқушылардың жаңа
материялдарды түсіну қалай көрсетіледі және оның бұрын өткен материалмен
байланысы;
ж) Егер өздік жұмыс өткізілсе, онда оның мазмұны қандай, оны өткізуге
қандай талаптар қойылады, тексеру қалай өткізіледі;
з) Үй жұмысы қандай және ол қашан беріледі, оған қандай анықтамалар
беріледі;
е) Сабақтың қорытындысын шығару.
6. Егер курс машинасыз болса, онда конспектіге “тақта түрі” қосылады,
яғни дәптерге тақтадағы барлық жазулардың мазмұны мен тұрған жері,
қашан және қалай жазылу керек деген нұсқаумен сабақты өткізеді.
7. Егер курс машиналық болса, онда тақтада не берілетінің және дисплей
экранында не қарастырылатының көрсету.
Мұғалім басқа оқытушылардың тәрбие жұмыстарымен танысып, олардың
оқыту мен тәрбие әдістерін өзінің қолданып жүрген әдістерімен салыстырып,
өзіне тиімді қортынды жасау үшін озат тәжірибелі мұғалімдердің сабағына
қатысады.
Информатика сабағына қатысудың өз алдына қойған мақсаты бар:
Білімділік: мұғалімнің іс-әрекеті зерттеу арқылы сабақ өткізудің
педагогикалық технологиясының әмбебап элементтерін меңгеру. Оқушылармен,
сыныптық дайындық деңгейімен танысу. Таратпа материалдарды, оқулықты,
оқулықтың құрал-жабдықтары мен курстың бағдарламасын қолдана отырып, әрбір
оқушыға информатика негіздерінің алғашқы фундаментальды білімін беру,
оқушылар осы білімді, мектепте оқылатын басқа ғылымдардың негіздерін
түпкілікті және сапалы түрде меңгеруге, информатиканы оқытудың
ерекшеліктерін игерудегі сыныптың негізгі ерекшеліктерімен танысу.
Дамытушылық: мұғалімнің педагогикалық іскерлік пен дағдыны талдау
жасай білуін қалыптастыру. Информатиканы оқытуда дидактикалық принциптерді
қолдануды меңгеру. Басқа пәндердің оқыту әдістемелерін салыстыру және оны
өз сабағында пайдалана білуге үйрету. Өз біліміңді бір пәнді оқыту
әдістемесінен екіншісіне ауыстыра білу. Нақты бір мұғалімнің педагогикалық
әдістері мен тәсілдерін шығармашылықпен қабылдай отырып, оны жете түсініп,
бағалауға үйрену.
Тәрбиелік: информатиканы оқытуға және мұғалімнің жеке тұлғасының
даралығына қызығу.
Информатикадан сынақ сабақтарын ұйымдастыру және өткізудің әдіс-
тәсілдері.
Оқушылардың білімін бағалау – оқу үрдісінің негізгі элементі болып
табылады. Информатика пәнінің мұғалімі сынақ сабағын жүргізу кезінде қандай
проблемаларға кездеседі, мысалы Word текстік редакторын өту кезінде.
Біріншіден, теориялық білімді тексеру керек: терминдерді, анықтама беру
және т.б., мысалы: абзац, редакциялау, форматтау. Сол уақытта текстік
редакторда кейбір іс-әрекеттерді орындата отырып практикалық тұрғыдағы
біліктілік деңгейін тексеру қажет. Қарап отырғанымыздай жазба жұмысын және
практикалық жұмысты косарласа өткізуіміз керек. Бұлардың барлығын бір
сабақтың ішінде қалай үлгеруге болады? Бұл проблемены шешу мақсатында бір
теория немесе практика түрінде дейтін болсақ онда қателескеніміз.
Екіншіден білімді бағалаудың проблемасы: кеңес беру және көшірту.
Сондықтан білім-біліктіліктің дәстүрлі жазбаша және практикалық түрлерін
тексеруде ойлануға тура келеді.
Үшіншіден, практикалық жұмысты ұйымдастырудың проблемасы. Жасыратыны жоқ,
оқушылардың компьютерде жұмыс жасау жылдамдықтары әртүрлі, онымен қоса
компьютерде үздіксіз жұмыс істеу санитарлық нормалармен шектеулі.
Бұл проблемаларды шешу үшін оқушыларды жеке-жеке теориялық та және
практикалық та тапсырмаларды орындайтындай етіп ұйымдастыру керек. Оны
қалай істеуге болады? Негізінен информатика кабинетінде компьютерлер
кабинет периметріне қарай орналасады, ал ортаңғы бөлігінде парталар бар.
Сондықтан негізгі жұмысты жүргізу кезінде оқушылар не партада, не компьютер
алдында отырады. Әрине компьютерлер саны көп жағдайда жетіспейді.
Оқушыларды екі топқа бөлеміз. Нәтижесінде әр топтан 6-7 оқушы аламыз,
оларды бір-бірлеп партаға және компьютерге отырғыза бастаймыз. Сабақ
уақытысын екі бөлікке, практикалық және теориялыққа бөлеміз. Осымен бірге
түрлі типтегі тапсырмалармен қамтамасыз етеміз.
Нәтижесінде сабақтың бірінші бөлігінде бірінші топ теориялық тапсырманы
орындайды, ал екінші топ практикалық тапсырманы орындайды. Сабақтың екінші
бөлігінде топтар өзара орындарымен ауысады. Осы сияқты мұғалім оқушының
жеке жұмыс істеуін ұйымдастырады, онымен қоса теорияны және практиканы
тексереді.
Сабақтың құрылымына түсініктеме:
- Ұйымдастыру кезеңі уақытысында нақты сұрақтарға ғана қысқа түрде
жауап береміз.
- Жұмысты бұрынырақ орындаған оқушылармен не істеуге болады?
Біріншіден бұл оқушы компьютерде отырған оқушы болса жақсы, сондай-
ақ оған екінші бөлімнің тапсырмасын беруге болады. Ол үшін бірінші
топқа компьютерде жылдам жұмыс істеген оқушылар таңдалып алынады.
Бұл жағдайда оқушылар іс-әрекеттерінің ауысуы тапсырмаларды
орындауларына қарай болады. Сабақтың соңына дейін орындаған
оқушыларға мүмкіндігінше қосымша тапсырмалар даярлау керек (тест,
кроссворд және т.б.), жұмысты табысты аяқтағандарды көтермелеуге
болады.
3. Жұмысты қалай тексеруге болады? Практикалық бөлім бір-бірлерімен
байланысты бөлек тапсырмалардан тұруы мүмкін. Бірінші жағдайда оқушы бір
тапсырманы орыдайды да бірден мұғалімге көрсетеді. Екінші жағдайда оқушы
барлық практикалық тапсырмаларды орындап алып, онан соң нәтижені мұғалімге
көрсетеді. Мұғалім тапсырманың дұрыс орындалуын тексеріп, нәтижені жазып
қояды. Егер уақыт болып жатса оқушы жіберілген қатені түзетіп, өзінің
жұмысын тағы да мұғалімге көрсетуіне болады. Теориялық бөлімді сабақта
тексермейміз.
Сабаққа дайындық.
Расында да, тапсырмалардың дайындалу жүйесі сабақтың жетістіктеріне
байланысты үлкен рөл атқарады. Тапсырманы қалай таңдауға және оларды
нұсқаларға бөлуге болады? Нақты тақырып өтілген болғаннан кейінгі
тексерілетін теориялық сұрақтар мен практикалық кезеңдерді ерекшелеп
аламыз. Мысалы текстік редактормен жұмыс істеу принциптері меңгерілгеннен
кейін оқушылар мына нәрселерді білулері тиіс:
1. файлдармен жұмыс істеуді (ашуды, әр түрлі форматтарда сақтауды);
2. мәтінді түзетуді, редакциялауды (теруді, болкпен жұмыс жасауды,
қателерді іздеу және ауыстыруды);
3. мәтінді форматтауды (қаріп, абзац, бет);
4. кестемен жұмыс жасауды;
5. әр түрлі объектілерді кірістіруді.
Бес тақырып алынды. Бірінші нұсқа үшін әр тақырыптан нақты ептілікті
тексеретін тапсырма дайындаймыз. Мысалы:
1) екі файлды ашу керек: C:\DOC\1.doc және C:\DOC\2.doc;
2) екінші файлдағы мәліметтің жартысын біріншісіне көшіру керек;
3) ортасына қарай түзету керек, қаріп KZ Times New Roman;
4) 3*2 кестесін қосу керек;
5) фигуралық мәтінді қолдана отырып тақырыпты құру қажет.
Тексерілетін мұндай тақырыптар тапсырмалардың көптеген нұсқаларын
құрастыруды керек етеді. Әр нұсқада алынған тақырыптар сақталады, ал
тапсырмалардың өздері ауысып отырады. Нақты жеке бір ептілікті тексеру
компьютерде жұмыс істеу жылдамдықтарына қарамай барлық оқушыларға теңдей
мүмкіншілікті береді. Ең жақсы нұсқа бес тапсырмадан тұрады, бұл жағдайда
жұмысты өте қарапайым түрде бағалауға болады: баға дұрыс жауаптар саны.
Тексеруді көп қажет ететіндердің нәтижелерін топтастыруға болады.
Теориялық тапсырмаларды дайындау принциптері де дәл осынай болып келеді.
Жазу жылдамдықтары төмен орта буынды сыныптарға тапсырманы оқушылар бір
немесе бірнеше сөздермен жауап бере отырып орындайтындай етіп ұйымдастыруға
болады.
14 оқушыдан тұратын сыныпқа (сынып тобына) ең жақсы нұсқалар саны – 7, ең
төменгісі 4. Бұл жағдайда көршілес отырған оқушыларда әрдайым әртүрлі
тапсырмалар болады. Бұл жағдайда практикалық және теориялық тапсырмаларды
сынақ сабағына бөлінген сағаттың жартысында орындалатындай етіп
құрастырамыз: 1 сабақ үшін 15-20 мин (бір тапсырмаға 3-4 мин), қосарласып
өткізілетін 2 сабақ үшін 35-40 мин.
Педагогикалық оқу ic-әрекетiнде сабақты ұйымдастыру мен өткiзудің кандай
түрі пайдаланылса да, ол оқушылардың дайындық деңгейіне өтiлетiн
материaлдың күрделiлiгi мен жаңалығына, сондай-ақ, оқушылардың жас
ерекшелiгiне байланысты. Ал, оқыту түрін талдау аса маңызды мәселе болып
табылады, дегенмен сабактың мақсаты оқытушының таңдаған әдiсіне байланысты
өз деңгейіне жетеді. Осындай әдicтiң бес түрін атап көрсетуге болады:
- түсiндiрмелi-иллюстрациялы;
- программаланған;
- модельдiқ;
- эвристикалық;
- проблемалық.
Информатика кypсында аталған әдiстердi қалай пайдаланyға болады?
Енді аталған әдiстердi пайдалануды мысалмен түсiндiрейiк.
Түсiндiрмелi - иллюстрациялы әдiстi оқушыларға талқыланатын тақырып
белгiлi болған жағдайда, сабақты өтiлген материалды бекiту сабағы ретiнде
жоспарлағанда пайдалануға болады. "Графикалық операторлар" тақьrрыбын:
бекітyге төмендегiдей сабақ түpiн ұсынуға болады: сабактың алғашқы үштен
бip бөлігінде тақьrpып бойынша барлық операторларды қайталау, қалған
уақытта графикалық операторларды пайдаланып, компьютерде қарaпайым
программа жазу.
Оқушыларға аралық нәтиже белгiciз болған жағдайда пpограммалaп оқыту
әдiciн пайдалану ұсынылады. Мысалы, оқушылар графикалық операторлармен
таныс, программаның орындалу нәтижесiнде қандай сурет алынатынын бiледi,
бipақ суреттi салу - әр оқушыға жеке тапсырма.
Eгep аралық нәтиже белгiлi болса, бiрақ оны алу жолы белгiciз болса, ол
оқытудың эвристикалық әдici болып табылады.
Бастапқы шарттан бастап, соңғы нәтижеге дейiн белгiciз болса, ол
дидактиканың проблемалық әдici болып табылады. Мысалы үйретуді программа
құру пpоблемалық оқыту болып табылады.
Модельдiк оқыту бойынша алғашқы шарттар белгiciз, бiрақ қалғандары
белгiлi. Бұл жағдайда оқытушы сабақты oкyшылapмeн бiрiге отырып, шартты
таңдап, модель құруға болатындай етіп ұйымдастырады. Одан кейiн соңғы
нәтижеге дейiн қажеттi шартпен салыстырылып отырады. Егер алынған
нәтижедегi айырмашылық үлкен болатын болса, онда алғашқы шартқа өзгерic
енгiзiлiп, модель нақтыланып, алгоритм қайталaнады.
Аталған оқыту әдicтерi әртүрлi формада қолданылуы мүмкін. Сабақты
ұйымдастыру және өткiзу түрін төмендегiдей құрылымда беруге болады:
- ұйымдастыру;
- қайталау;
- жаңа материалды өту;
- бекiту;
- бақылау;
- оқушылардың алған бiлiмiндегi олқылықтарын толтыру.
Информатикадан өтiлетiн сабақтың қарапайым құрылымын былай сипаттаyға
болады:
Сыныптағы жұмыс мазмұны
Ұйымдастыру бөлiгi: сабақ тақырыбын хабарлау, дәптepгe алғашқы жазуларды
түcipy - 1-3 минут
Өтiлген материалды ауызша" сұрақ түpiндe қайталау және тақтаға жазу -4 –
9 минут.
Жаңа материалды өту (лекция немесе әңгіме) - 10-25 минут
Компьютерде өтiлген материалды бекiту.
Мұғалiм әр оқушыға жеке көмек көрсетедi. - 26-42 минут
Үйге тапсырма және оған түсініктеме беру - 43-44 минут
Сабақты қорытындылау - 45 минут
Бақылау сұрақтары
1. Оқу сабағының түрлеріне талдау жаса.
2. Информатика сабағын ұйымдастырудың түрлерін айт.
3. Информатика сабағын талдау туралы не білесің?
Негізгі әдебиеттер: [1,2, 3, 4, 5, 6, 12, 14, 16]
Қосымша әдебиеттер: [22, 26, 28, 30, 32]
13- ДӘРІС.
Тақырыбы: Орта мектептегi информатика курсының мазмұны.
Мақсаты: Мектептегі информатика курсының мазмұны мен оқу жоспарындағы
информатика курсының алатын орнын қарастыру.
Жалпы оқытудың негізгі мақсаты - оқyшыны дамыту. Осы мақсатқа сәйкес жас
және педагогикалық психологиясында, сондай-ақ оқыту теориясында негiзгi
орын aлған мәселе - дамыта отырып оқытуды зерттейтiн бағыт.
Баланы дaмыту сөзiн кең мағынадa алғанда оның, организмiндегi психикалық
және физиологиялық өзгерісі кез-келген қасиетiндегi қарапайымнан күрделiге,
төменгі сатыдан жоғарғы сатыға, кету деп түciнeдi. Егер бұл мәселені оқыту
мен дамытудың өзара қатынасы тұрғысынан қapaстыратын болса, онда дамыту
деп, әдетте, ақыл-ойды дaмытуды түсiнемiз.
Мұндағы маңызды мәселе, баланың ақыл-ойын дамыту қай деңгейде оқытуға, ол
қандай дережеде оның организмінің табиғи дамуына тәуелдiлiгiмен
қорытындыланады. Бұдан оқытудың потенециалды мүмкiндiгiнiң шекарасын
тағайындауға, сондай-ақ, нақты дидактикалық өзгерicтiң мақсаты мен мiндетiн
aнықтау шығады. Сондықтан оқыту мен дамытудың өзара қатынасы дидактиканың
аса маңызды әдiснамалық мәселесі болып табылады. Сонымен оқытудың жалпы
мақсатына дидактикалық тұрғыдан осылай түсінік беруге болады.
Ал, енді информатиканы оқытып, үйретудiң мақсаттары жалпы білім беретiн
орта және кәciптік бағдар беретiн мектептерде тәрбиелеу мен бiлiм берудiң
жaлпы мақсаттарымен сонымен бipге ғылыми өзгешелiгi, қазiргi қоғамдағы және
ғылымдар жүйесіндегі алатын орнымен анықталады.
Алғашқы кезеңде (1985-86 оқу жылы) информатика пәнін мектепте оқытудың
негiзгi мақсаты оқушыларда компьютерлiк сауаттылыкты қалыптастыру болып
табылды. Алайда шетелдiк және oтaндық тәжiрибелер оқу мақсатын бұлайша
анықтаудың жеткiлiксiз eкeнiн көpceтті. Өйткенi, компьютерлiк сауаттылық,
арнаулы ЭЕМ көмегімен сурет салу, жазу, есеп шығару басқа пәндердi оқу
барысында қалыптасатын жалпы сауаттылықтың құрамды бөлiктерiнiң бiрi болып
табылады.
Әрине, компьютерлiк сауаттылық курсы оқытудың жалпы мақсаттары қатарынан
шығарылып тасталмайды. Дегенмен де, курсты оқытудың басты мақсаты орта
бiлiм беру мақсатынан туындайды.
Орта бiлiм берудің басты мақсаты-жеке тұлғаның өзіне қоғамға қажет
қабiлеттерiн қалыптастырып, дамыту және өз бетiмен бiлiм алу, өзiн-өзі
дaмытyғa жағдай жасау.
Сонымен мектептің алдына төмендегiдей үш негiзгi мaқcaт қойылады:
2. бiлiм беру;
3. тәрбиелiлiк
4. практикалық.
Енді мектепке тән осы негiзгі мақсаттардың информатиканы оқытудың жалпы
мақсаттарына қатысты болатынын көрсетейiк.
Мектепте информатиканы оқытудың бiлiм беру мақсаты-әрбiр оқушыға
информатика ғылымы негіздерінің алғашқы фундаментальды бiлiмiн беру,
оқушыларға осы бiлiмдi мектепте оқытылатын басқа ғылымдардың негiздерiн
түпкiлiктi және "сапалы түрде меңгеруге қажеттi' icкерлiктер мен дағдыларды
қалыптастыру болып табылады .
Информатика ғылымының жалпы бiлім берудегi қызметі өте жоғары.
Информатикадан бiлiм негiздерiн меңгеру оқушылардың жалпы, ақыл – ойын
дамытуға, олардың ойлау және шығармашылық қабiлеттерiн нығайтуға елеулі
әсер етедi.
Сонымен информатиканы оқытудың бiлiм беру дамытушылық мақсаты – оқушының
шығармашылық қабілетін жеке тұлғалық қасиетiн қалыпастыруға, ақыл - ойын
ойлау өрісін ынтамен дамытyға, қалыптастырyға бағытталған.
Мектептегi информатика курсының практикалық мақсаты- оқушылардың еңбекке
және политехникалық дайындығына үлес қосу, олардың мектеп бiтiргеннен
кейiнгi еңбек eтyiнe дайындығын қамтамасыз eтетін бiлiмдермен дағдылармен
және icкерлiктермен қаруландыру.
Курстың бұл мақсаты қолданбалы және теориялық аспектілердің байланысын
жүйелi түрде ашып көрсетiп, алгоритмдеудің программалаудың ЭЕМ-нiң қазiргi
кезеңдегi өндipicтегі ролі мен маңызын айқындау болып табылады. Информатика
кypcындa кәсiптiк бағдарлау мақсатында информатикаға және ЭЕМ-ға байланысты
мәлiметтер, ЭЕМ-ның пайдаланатын басқа ғылымдap жайында мәлiметтер берiлуi
тиic. Мұнымен қатар, информатиканың практикалық мақсатының "тұрмыстық
аспектісі" де бар. Ол күнделiктi өмipдe, тұрмыста жастарды компьютерлiк
техниканы сауатты пайдалануға үйретедi.
Қорыта келгенде, информатиканы оқытудың практикалық мақсаты оқушыларды
практикалық, қызметке, еңбекке; басқа пәндердi oқыту үрдісінде практикалық
есептер шешуге және оны информациялық қоғамда өмip сүруге дайындyға
бағыттaлған.
Мектептегi, информатика курсының тәрбиелiқ мақсаты өте зор. Информатиканы
оқу барысында ой еңбегінің мәдениетi жаңа саналы деңгейде қалыптасады,
оқушы өзінің жұмысын жоспарлай бiлу, оны ұтымды орындай білу, бастапқы
жоспарды оның орындалуымен байланыстыра бiлу сияқты жалпы адамзаттық мәні
бар қасиеттер де қалыптасады. Информатиканы оқытудағы алгоритмдер мен
программалар құру, оларды ЭЕМ-да орындау оқушыдан ойлануды және
шыдамдылықты арттыруды, көңіл қоя білуді, көз алдына елестете бiлудi талап
етеді. Сонымен қатар, жеке адамның табандылық, алдына мақсат қоя білу,
шығармашылық, белсендiлiк көрсете білу, жұмысына жауапкершілікпен қарау,
ceнiмдi, тәртіпті болып, бар мүмкіншiлiктi қолдана бiлy сияқты қасиеттерін
дамытады. Алгоритмдi жазyға дағдылану жауапкершілікпен қарауды, жаңа, талап
қоюды керек етеді.
Сонымен информатиканы оқытудағы тәрбиелілік мақсаты - оқушыны
азаматтыққа, адамгершілік қасиетке және жоғары саналылыққa баулyға
бағытталған.
Информатиканы оқып үйренудiң жоғарыда атaлған мақсаттары бiр-бiрмен өте
тығыз байланысты, оларды бiр-бiрiнен ажыратyға болмайды. Оқушыларға
негiзгi жалпы бiлiмдi беріп болмай, информатиканың тәрбиелiлiк эффектiсiн
aлyға болмайды. Мектепте информатиканы оқытудың жалпы мақсаттары нақты оқу
үрдісiне байланысты нақты мақсаттарға айналады, яғни нақты тақырыптардың
оқытудың мақсатына айналады. Пәндi оқытудың нақты мақсаттарын анықтау
жалпы дидактикадан басталады. Қазiргi қоғамның дамуына байланысты
дидактиканың есептеген қағидалары өзгеріске ұшырап отыр. Информатика жас
ғылым болғандықтан ол даму үстiнде, оны мектепте оқыту мазмұны да әлi
қалыптасу үстiндe. Осындай жағдайда ғылыми тұрғыдан негiзделген мақсат қана
оқыту мазмұнын дәл анықтаyға мүмкiндiк бередi.
Информатиканы мектепте оқытудың aлғашқы кезеңiнде компьютерлiк сауатылығы
ғана қалыптастыру мәселесi қойылды, ал мұның мaғынасы тар екенін тәжiрибе
көрсетiп, дәлелдеп отыр. Ал қазiргi кезенде информациялық мәдениетті
қалыптастыру қажет eкені көрінеді.
Олай болса, информациялық мәдениет дегенiмiз не? Дәл қазiргi уақытта
педaгогиканың алдына тұрған мiндет-оқушыға әлемнiң информациялық бейнесiне
түciндipy. Информациялық бейне дегенiмiз не? "Ол оқушыға өзiн қоршаған
информациялық сферада бағдар алуға мүмкіндік беретiн информациялық
байланыстар мен сигналдар, белгiлер жүйесiнiң жиынтығы; информациялық
ағымды пайдаланып, оны мүмкiндiгiне қарай басқарып, оның мазмұнын сапалы
түрде талдай бiлу, қоршаған opтaғa бейiмделу мақсатында тура және кеpi
байланысты жүзеге асыру және оның саяси - әлеуметтiк экономикалық
"экологиялық құрылымын жетiлдiру," - деп түciндipeді И.Ф.Талызина.
Әрине, бұл мiндeтті жүзеге асыру оқыту технологиясын өзгерту арқылы
шешiлетiнi белгiлi. Олай болса, информатиканы оқытудың мақсаты компьютерлiк
сауаттылықты қалыптастыру ғaнa емес, оқушыны информациялық қоғамда өмір
сүруге дайындау, яғни информациялық мәдениетті қалыптастыру болып
табылады. Ал, бұл мақсатты жүзеге асыру үшiн бүкiл педагог, оқушылар
қауымы информациялық мәдениетпен қарулануы тиic.
Орта мектептегi информатика курсының мазмұны.
Мектептегi информатика және есептегiш техника негiздерi курсының мазмұнын
таңдауға бiр-бiрiмен белгiлi қарама-қайшылықта болатын екі негiзгi
факторлар тобы әсер етедi.
1) Fылыми және практикалық факторлар. ИЕТИ оқу пәнінің мазмұны
информатика ғылыми арқылы анықталуы керек. Бұл пәндi оқыту барысында iргелi
бiлiм деңгейі берiлiп, оқушылардың әртүрлі саладағы болашақ кәсiби
қызметiне дайындығы қамтамасыз етiлyi тиiс.
2) Түсiнiктiлiк және, жалпы бiлiмдiлiк факторлар. Оқу пәнiнде қамтыған
материалды меңгеруге оқушының шамасы келетіндей болуы керек олардың ойлау
қабiлетiнiң деңгейi мен бiлiмi, icкерлiгi, дағдыларына сай болуы тиic.
Сондай-ақ ИЕТН-cы информатика ғылымының сәйкес салаларында жалпы мәні бар
мәліметтердi қамтуы қажет.
Қорыта айтқанда, мeктeптeгi информатика курсы бiр жағынан болашақ заманға
лайық өмiрдiң күрделіленген талаптарына жауап беруi керек екiнші жағынан
қарапайым болуы қажет. Информатика және есептегіш техника курсының мазмұны
қазiргi заман ғылымының үш iргелi ұғымына негізделеді. Информация –
алгоритм –ЭЕМ.
Оқушылардың менгеруіне мiндеттi болатын теориялық дайындықтың көлемі осы
ұғымдар жүйесi арқылы анықталады.
Оқытудың нақты мазмұны алгоритмдік мәдениеттің және олардың компьютерлік
сауаттылығының компоненттерінен құралады. ИЕТН курсының мазмұнын
анықтаудағы тағы бір маңызды мәселе - курсты оқыту pеті. Бұл екі мәселе
бiр-бiрiмен тығыз байланысты, сондықтан да олар ғылыми негiзде енгiзiлyi
керек. Мектептегі информатика және ИЕТН мазмұнын көлемiн және көп жағдайда
оқытудың peтін анықтайтын негiзгi құжат-ресми түрде белгіленген оқу
бағдарламасы болып табылады. Ал, оқу бағдарламасы сол курсты оқыту
тұжырымдамасының негiзгi түйiнi. Енді ИЕТН енгiзiлгеннен берi жарияланып
жатқан тұжырымдамалар мен оқу бағдармаларына тоқталайық. Информатиканы
оқыту тұжырымдамалар-ының aлғашқы нұсқаулары 1989, 1990, 1991 жылдары
жарияланды. Бiрақ, олар барлық бiлiмдi ақпараттандыру негiзiнде құрылған.
Бұл еңбектерде информатика үшiн оқыту мәселесi, оның мазмұны мен мақсаты
жекеленiп ашылмаған. Coнымен қатар, соңғы жылдары информатика пәнін оқыту
мәселесінде үлкен өзгерiстер болды. 1998 жылы Қазақстан Республикасында
жалпы бiлiм беретiн орта мектепте оқытылатын информатика курсы бойынша
мемлекеттiк бiлiм беру стандарты құрылып оқу үрдісiне енгiзілді.
Орта мектептің сатылары бойынша информатика курсын оқытуды екі кезеңге
бөлiп қарастырады.
І кезең (7-9-кластар) негiзгi курс деп аталады; ол информатика пән
бойынша оқушыларды мiндeтті жалпы бiлiммен қамтамасыз eтyгe бағыттaлған.
Бұл кезеңде оқушылар компьютермен алғаш танысады, ЭЕМ-нiң архитектурасы
және информaциялық технологиямен жұмыс iстеу тәсiлдерiн үйрене отырып, оқу
үрдісiнде компьютердi жан-жақты, тиiмдi пайдалана отырып, өзiндiк танымдық
ic-әрекеттерiн қалыптастырады. Негiзгi курсты оқытуда басқару iciндeгi
информацияның мәні информациялық үрдістердің жалпы заңдылықтары және жүйелi-
информациялық тәсiлдер туралы түciнiктep қалыптасады. Бұл кезеңде оқушылар
алгоритм, алгоритмнің құрылымдары (сызықтық, тармақтaлған қайталану),
программалау тiлдерiмен танысып, оны алгоритм жазуда және қолданбалы
есептердi шешуде пайдалану жолдары мен мүмкiндiктepі туралы мағлұматтар
алады.
ІІ кезең (10-11-кластар) бағдарлы курс, мұнда оқушылар кәсіптік бағдар
бойынша оқытылады. Ол оқушылардың сұранысына, қабiлетiне және
қызығушылығына байланысты сараланған мазмұнмен беріліп кәсіптік мамандық
деңгейiндегi дәрежеде білім беріледі. Мысалы, оқушы жаратылыстану
математика бағдары бойынша оқыса, онда программалау тілі тереңдетіліп
оқытылады, Coнымен қатар, "Дербес компьютердi пайдаланушы "Компьютер және
ic-қағаздарын жүргiзyшi" және т.б. курстар енгiзiлген. Егер базистiк
жоспардың өзгермелi бөлiгiнiң есебiнен курсты оқыту 136 сағатқа дейiн
арттыртса, онда оқушыларға мамандыққа сәйкес қуәлiктер беру мүмкiндiғi
туады;
Жалпы, негiзгi мектепте курсты oқытyға 88 сағат бөлiнсе, ал 10-1l-
кластарда базистiк оқу жоспарындағы тұрақты (инвариантты) бөлiктің есебiнен
68 сағат бөлiнген.
Жалпы информатика курсының мазмұны мынандай екі үлкен дидактикалық
мәселенi шешуге бағытталуы керек: 1) Компьютер-оқыту обьектiсi; 2)
компьютер - универсал таным құралы. Оқушы таным субьектiсi болған кезде бұл
екі меселе бiрiн-бiрi толықтыра отырып курстың негiзгi мазмұнын құрайды.
Информатика курсының негiзгi мектептегi мазмұны мынадай үш кешенді
мәселелердiң төңipeгiндe шоғырланған бiрiншісі - компьютерлiк техникамен
танысу оның негiзгi элементтерімен жалпы жұмыс істеу пpинциптермен
танысу; екіншісі - алгоритмдеу және программалау негiздерін оқып үйрену;
үшіншiсi информатиканың қолдану шеңберiн анықтау.
Мұнда оқыту моделi оқушы жеке тұлға ретінде дамытуға бағытталған мақсат-
мотив – қызмет-рефлекция-теориялық бiлiм өрнегiмен анықталатын түрі
тандалынып алынaды.
14-ДӘРІС
Тақырыбы: Мектептегі оқу жоспарындағы информатика курсының алатын
орны.
Мақсаты: Мектептегі информатика курсының мазмұны мен оқу жоспарындағы
информатика курсының алатын орнын қарастыру.
Қазiргi yaкытта қалыптасқан информатиканы оқытудың практикасы
төмендегiдей негiзгi факторлармен сипатталады.
Біріншіден бұл күндер информатиканы оқытуда жеке мәселелердi оқыту
терендігі мен материалдың баяндалу бағыты және мазмұны бойынша бiр-бiрiнен
едәуір айырмашылығы бар, әр түрлi оқу құралдары мен оқу бағдарламалары
пайдаланылды. Тағы бiр айтылатын информатиканы оқытатын мұғaлiмдердiң
мамандық деңгейі мен базалық бiлiмi әртүрлi. Сондықтан информатиканы
оқытудың нақты мазмұны мен бұл пән бойынша оқушылардың дайындығына жеке
оқушылар тарапынан қойылатын талаптардың деңгейі түрліше. Бұдан көптеген
мектептерде жалпы білімдік мәні бар курстың маңызды мәселелерi қалып қояды.
Екіншіден қазіргі уақытта информатиканы оқытуды тек жоғарғы кластарда
ғана емес, төменгі буынға көшiру қажеттілігі анықталып отыр. Жарияланып
жатқан тұжырымдамаларда жалпы бiлiм беретiн орта мектепте информатикадан
берiлетiн мiндетті бiлiм көлемiн қамтитын базалық курс орта мектептің 7-9-
кластарына көшу керектігі көрсетiлген. Ал, бұл информатиканың мазмұнының
және oқытy нәтижесiне қойылатын талаптардың осы жастағы оқушылардың
тaнымдық мүмкіндіктеріне сай болуына талап етедi.
Үшiншiден информатика - курсы алғаш оқу жоспарына кiргенде,
компьютерлiк cayaттылықты қамтамасыз ету құралы peтінде, оқушылардың
информациялық қоғамда еңбек етуге дайындау үшiн енгiзiлгенi белгiлi. Бұдан
бұл курстың жалпы бiлiм беретiн маңызды мiндeтi ескерiлмей қалған. Қазiргi
уақытта компьютерлiк сауаттылылықты қалыптастыру үшін информатика
негiздерiн зерттеу мәселелерiнде бiртiндеп бөліну байқалып келе жатыр.
Есептегіш техниканың мектепке жаппай енгiзiлyi жағдайында барлық пәндi
оқытудағы компьютердің қолданылуы төменгi кластарда компьютерлiк
cayaттылықты қалыптастырудан бастап, мектептегi барлық оқу пәндерiнде
қалыптастырылатын жалпы оқу icкерлігімен сипатталады. Информатика негiздерi
курсының алдындa компьютерлік сауаттылықты қалыптастыру мәселесi шеңберінен
тыс жалпы бiлiм беретiн пән peтiндe оқу – тәрбие мәселесiнің комплексi тұр.
Mектептегі информатика курсының болашақтағы дамуы, бұл курстың жалпы
бiлiм беретiн функциясымен оның оқушыларды оқыту, тәрбиелеу, дамыту сияқты
жалпы мәселелердi шешудегі потенциалдық мүмкіндіктеріне баса көңіл
аударуға, басқа сөзбен айтқанда, компыотерлiк сауаттылықты қалыптастыру
мәселесінен жалпы бiлім беретін оқу пәніне көшуге байланысты. Осындай
өзгерістердің бағытына сәйкес информатиканы оқытудың мақсаты, оның
мазмұнын қайта қарауды талап етеді. Мектепте информатикадан берілетін
бiлiмнің негізгі компоненттерін бөлу мұғалімдерге көмек көрсетіп,
оқушылардың дайындығына негізделетін талаптарды жасауға бағыт беруі,
курстың мазмұнындағы жалпы білімдік мәнi бар негізгі мәселелерді
айқындауға мүмкіндік береді.
Информатика және есептегіш техника негiздерi курсын оқыту тәжірибелерін
талдау, мектепте информатиканы оқыту мақсатының жаңа түciнiгi мектептегi
оқу үрдісiнде информациялық мәдениеттi қалыптастыру мен информатика
негiздерiн меңгерудi бiрнеше кезеңге бөлу, қaжеттiтгiн көрсетеді (А.
Кузнеңовтың тұжырымдамасы).
Бiрiншi кезең (1-6-кластар) пpопедевтикалық курс. Бұл кезеңде оқушылар
компьютермен алғаш рет танысады. Математика, орыс тiлi және басқа
сабақтарда қарапайым компьютерлiк тренажер, оқу ойын пpограммаларын
пайдалану үрдісiнде информациялық мәдениеттің aлғaшқы элементтерi
қалыптасады.
Екiншi кезең (7-9-кластар) оқушыларға информатикадан берiлетiн мiндeтті
жалпы көлемін бiлiм қамтамасыз eтетін «базалық курс». Ол оқушыларға
информациялық технология құралдары мен әдicтepiн пайдаланып есептер шығару,
алдымен оқу ic-әрекетiнде, онан кейін кәсiптiк мамандыққа компьютердi
саналы да, тиiмдi пайдалану дaғдысын қалыптастыруға бағыттaлған.
Информатиканы жүйелi оқытудың бастамасын орта буынға көшiру, яғни мектептен
бiлiм берудi ақпараттандыру жағдайында информатикадан берілетін бiлiм мен
icкерлiктiң басқа пәндердi оқытуда орта буыннан бастaп кеңінен пайдаланылу
қажеттiлiгi екі негiзгi фактормен сипатталады:
1) информатиканы төменгі кластардан бастап оқытудың оң нәтиже
беретiндiгi;
2) дәл oсы жастан информатиканы оқытудың жас өспiрiмдердiң дүниеге
ғылыми көзкарасын қалыптастыру мен логикалық ойлауын дамытуда маңызды ролi
бар.
Базалық курстың мазмұнын оның жалпы білім беретiн мәні бар үш
аспектісімен үйлесетіндігі көрiнедi:
1) басқарудағы информацияның ролі жайындағы ұғымды қалыптастыру
аспектiсi;
2) қазiргi уақытта оқушылардың ойлауын барынша дамытуға байланысты
алгоритмдiк (прогpаммистiк) аспект.
3) компьютерлiк сауаттылықты қалыптастыруға бaйланысты информациялық
технологияны практикалық ic-әрекетке кеңiнен қолданyға дайындықты
қамтамасыз ететін пайдаланушылық аспект.
Үшiншi кезең, (10-11кластар) - кәсіптiк оқыту ретінде информатика саласы
бойынша бiлiм – берудi жaлғастыру. Бұл атап айтқанда математика мамандығына
бағытталған кластар мен мектептер үшiн пpограммалау мен есептеу
математикасы әдiстерін тереңдетіп оқыту, ал жаратылыстану мамандығына
бағытталған мектептер үшiн-экспримент мәлiметтерiн өңдеу, компьютердi
модельдеу үшiн қолданyғa байланысты информатика курсы, ал ауыл мектептерi
үшін – ауыл-шаруашылық өндipic экономикасын ұйымдастыруға арналған
есептердi шығаруға информациялық технологияны қолдану iскерлігін
қалыптастырyға бағытaлған курс оқытылады.
Негiзгi мектепте информатиканы оқытуда берiлетiн бiлiм мазмұнының
кұрылымы төмендегiдей:
1. Информациялық үрдістер, информацияның берiлyi:
- адам өмipiндe, тipi табиғатта, техникада информацияны пайдалану,
алу, тарату, түрлендiру және сақтау;
- информацияны сандық бағалау, информация мөлшерінің бiрлiктерi;
- тіл информацияны беру тесті ретінде, информацияның екiлiк түрде
берiлyi және оның ерекшелiктерi мен артықшылықтары;
- компьютердегi командалардың және мәліметтердің берiлу принциптерi.
2. Алгоритмдеу және программалау.
a. алгоритмдер, алгоритмдердiң қасиеттерi, алгоритмдi атқару арқылы
адам қызметiн автоматтандырудың мүмкіндіктері;
b. Шама: атауы және мәнi, шамалардың типi, мәліметтердiң, негiзгi
құрылымы;
c. Алгоритмдердің негiзгi құрылымы және оны алгоритм құру үшiн
пайдалану, алгоритмдер кітапханасы ;
d. мектептiк aлгоритмдiк тiл (немесе программалау тілі),
3. Компьютер және оны программалық қамтамасыз ету.
ЭЕM жұмысын басқаруды ұйымдастыру, компьютердің негізгі құрылымын жалпы
жұмыс істеу принципі;
ЭЕМ- де программаның автоматты түрде атқарылу принципі;
ЭВМ-дi программалық қамтамасыз eтyдiң түрлерi (базалық программалық
қамтамасыз ету, трансляторлар, программалау тiлдерi, қолданбалы
пpограммалық қамтамасыз ету).
4. Формальдау және модельдеу негiздерi.
- Формальдаудық негiзгi принциптерi;
- Компьютерлiк модель құру және оны пайдалану.
5. Информациялық технологиялар.
- Компьютерде есеп шығару кезеңдерi: есептің қойылысы, модель құру,
алгоритм жазу және атқару, нәтижелердi талдау;
- Текстік графикалық редакторларды пайдалану,
- Мәлiметтер қоры, электрондық кестелер;
- Телекоммyникациялар, әртүрлі типтегi телекоммуникациялық желiлер,
(жергiлiкті, аймақтық, аумақты), оның тағайындалуы мен мүмкiндiктepi,
электрондық телеконференциялар;
- Мультимедиа технологиясы.
Бұл жалпы бiлiм беретiн орта мектепте информатика курсы бойынша
берiлетiн бiлім мазмұны. Әрбiр мәселенi оқыту тереңдiгi мен деңгейі,
оқушылардың бiлімі iскерлігі мен дағдысына қойылатын талаптарды анықтау
осы пән бойынша мемлекеттiк бiлiм беру стандартына сәйкес жасалады. Ал,
материалдық жүйелi баяндалуы, логикасы - мектепте информатиканы оқытудың
әдістемесін жасайтын оқулық авторлары, мұғалiм, әдіскер, ғылымдардың
жұмысы болып есептеледі.
Бақылау сұрақтары
1. Информатика ғылымының жалпы бiлім берудегi қызметі
2. Мектептегі оқу жоспарындағы информатика курсының алатын орны.
3. Орта мектептегi информатика курсының мазмұны.
4. Mектептегі информатика курсының болашақтағы дамуы
Негізгі әдебиеттер: [2, 3, 4, 5, 6, 14, 16]
Қосымша әдебиеттер: [20, 28, 32]
15-ДӘРІС.
Тақырыбы: Информатиканы оқыту әдістеріне шолу. Орта мектепте
информатиканың дәстүрлі оқыту әдістері. Оқытуды нақтылы
ұйымдастырудың формалары
Мақсаты: Орта мектепте информатиканың дәстүрлі оқыту әдістері мен
оқытудың нақтылы ұйымдастыру формаларына шолу
Дидактикада оқушының іс-әрекеті, мұғалімнің іс-әрекеті және олардың
бірлескен іс-әрекеті деп бөледі. Мысалы, оқушыларға арналған инструкцияны
жасау – педогогтың іс-әрекеті; инструкциямен ЭЕМ-дегі программамен жұмыс
істеу – оқушының іс-әрекеті; ЭЕМ-де орнындалған оқушының жұмысының
нәтижесін қорғау (тапсыру) – олардың бірлескен іс-әрекеті.
Информатика курсында оқушылар мен мұғалімнің бірлескен іс-әрекетінің
көлемін қысқартуда іс-әрекеттің тәуелсіз түрі салыстырмалы түрде елеулі
орнын алады. Курстың мақсаттарының бірі ЭЕМ-мен жұмыс кезіндегі оқушының
педагогтан тәуелсіздігі, одан кейін программистен тәуелсіздігі, өз бетімен
білім алуға дағдының қалыптасуы. Сондай-ақ, компьютер мұғалім мен оқушы
арасындағы тәуелсіз іс-әрекеттін көлемін едәуір кеңейтеді. Әрине, бұл
педогогты іс-әрекетінен толық босатады деген сөз емес. Педогогтың оқыту
алгоритіміндегі жүзеге асырылатын білімімен тәжірибелері оқушының өз
бетінділігінің жоғарлауына әкеледі.
Сондай-ақ, информатика курсында танымды басқару мен өздік басқару
функциясы айқын көрінеді. Компьютермен жұмыс істеген оқушының өз
бетінділігі басым, оның алдына қойған мақсаты бар. Мұғалімнің міндеті оқу
іс-әрекетін ұйымдастырып, оқушының іс-әрекетін басқару.
Сөйтіп, оқыту әдісі жалпы мағынада, оқушының жеке тұлғалық қасиетін
өзгертуге бағытталған танымдық іс-әрекетін басқару әдісі ретінде
қарастырылады.
Оқыту әдісін топтауға арналған негіздер жиынтығы айтарлықтай. Оқыту
әдісін оқыту мазмұны бойынша топтау өнімді (продуктивті) болып есептеледі;
1) әлем жайында білім;
2) іс-әрекет тәсілдерін жүзеге асыру тәжірибелері;
3) шығармашылық іс-әрекет тәжірибесі;
4) эммоционалдық құндылық қатынас тәжірибесі.
Бұған оқушыларды тәрбиелеудегі педогогтың әсері де қосылады.
Оқушылардың белсенділігі мен өз бетінділігінің негізгі дидактикалық
функциясы оқыту мазмұнымен тығыз байланысты. Дайын мәліметті меңгерудегі
репродуктивті іс-әрекетте оқушының белсенділігі төмен болатыны, ал
проблемалық іздеу тәсілінде, шығармашылық іс-әрекетті белсенділіктің жоғары
болатыны белгілі.
Сондай-ақ, әдістерді топтаудың томендегідей негіздері бар:
▪ білім алу тәсілі (теория және практика);
▪ кері байланысты жүзеге асыру тәсілі (бақылау және өздік бақылау);
▪ оқушылардың ойлау әрекеттері (логикалық аспект).
Информатиканың мазмұнына қатысты оқытудың нақты әдісін аталған
белгі параметрлердің комбинациясы ретінде түсінуге болады.
Оқытуды нақтылы ұйымдастырудың формалары.
Лекция. Лекция термині екі мағынаны білдіреді. Бұл форма да әдіс те
бола алады. Оны компьютер құралын демонстрациялау және көрнекілік
пайдаланып жүргізуге болады. Лекцияда басқаруды мұғалім жүргізеді. Егер
оқушыларда компьютерде дайындалған конспектілер болса танымдық қызметке
ынтасы артады, қандай да бір нәрсені жазбай тастап кетуден қорықпайды.
Конспектінің тиімді формасы сол жақтан тейзисті түрде маңызды жазып беріп,
оң жаққа оқушылар өз коментарийлерін жазу керек. Бұл жұмыс барысын
жекешелендіру, оқушының ойлау танымына септігін тигізеді. Басқа жағынан
алғанда мұндай дайын конспектілержартылай зейін қойып тыңдалуға әкелуі
мүмкін. Мұндай жағдайда барлығын жұмысқа қызығушылық, жұмыс ырғағы,
мұғалімнің шеберлігі шешеді.
Семинар. Семинар фронтальды формада жекелеме жұмысқа көшу формасы болып
табылады. Сондықтан информатиканы оқып-үйренуді өз мағынасын сақтайды. Ары
қарай машинаға дейінгі жұмыс дағдыларын қалыптастыруы керек. Себебі, таныс
емес ортаныс меңгеруді немесе алгоритм жасауда тура экран алдында орындауды
көпшілігі орындай алмайды. Ал, инструкцияны алдын-ала білмейінше жұмыс
істеу машинаның уақытқа да, оқушылар көзіне де зиянды. Тіпті ақыр соңында
компьютерде не жасалды? Осының барлығын ұжымдық түрде тыныш жағдайда қорыту
формасы керек. Компьютердің өзі оқушы оның алдында не істеп отырса соның
мәнінен оқушы назарын тайдыруы мүмкін. Жинақталған жұмыс тәжірибелердің
негізінде компьютердің жұмысына кеңінен болжам жасау қабілетімаңызды
интеллектуалды білім болып табылады. Мұндай жұмыстарда да семинар қажет.
Оқушы семинардағы жұмыс нәтижесі қалай есепке алынатынын білуі керек. Оқушы
тапсыру керек:
1. енгізуге дайын алгоритм текстін.
2. ЭЕМ-сыз құрылған алгоритмдеу орындауға кестесі.
3. инструкция бойынша сұрақтарға жауап.
4. программамен диалог жобасы.
5. Өзінің не бөтен программаға инструкция немесе коментария беру.
6. программа жұмысынан күтетін нәтижені сипаттау.
7. ойын қатысушыларының рольдік функцияларын сипаттап, қателерін
белгілеу.
Лабораториялық (Зертханалық) сабақ. Лабораториялық сабақ компьютерлік
кластағы негізгі оқыту формасы болып табылады. Кей жағдайларда фронтальдық
жұмысты бірге бастаған күннің өзінде жан-жаққа кетіп қалуы мүмкін. Бұл
жерде мұғалімге өзі дайындаған инструкциялар көмектеседі. Жұмыс алдында
дайындықты үстірт тексеріп шығуға болады. Дайын еместерге компьютерге
отырып қажеті жоқ. Мұндай жағдайда компьютер ғана емес, жай столдар
қойылған ыңғайлы. Мұны оқушы жаза деп түсінбеуі керек. Себебі ол өзі дайын
емес оқушылардың қызығушылығын одан әрі төмендетеді. Дайындалмай келетін
тағы бір себебі өзіне-өзі артық сенімділік болуы мүмкін. Бұл жерде мұғалім
«дайын болмасаң компьютерде жұмыс істемейсің» деген ұстанымда болу керек.
Қазіргі кезде жаңа программалық ұстанымдар бар, оларда жұмыс барысында
оқуға арналған жанама көмектер енгізілген. Бірақ бұл көмек бірінші рет
оқылып отырмай, бұрыннан білетіндерді еске түсіруі үшін пайдаланса жұмыс
жылдам жүреді.
Индивидуальды (жекелеме) практикум. Индивидауальды практикум
лабораториялық фронтальды сабақтармен салыстыра жұмыстың неғұрлым жоғарғы
формасы болып табылады. Оның өзіне тән белгілері: деңгейі мен күрделілігі
бойынша тапсырмалардың әртүрлілігі, өздік жұмыс жасау, оқулықтарға арқа
сүйеу, күрделі сұрақтарды мұғалімнен сұрау. Бұл негізінен сабақтан тыс
формаға көшу формасы болып табылады.
Оқытудың сөздік әдісі. Классикалық педогогика өз уақытында сөзбен білім
берудің жеткіліксіз екенін мойындаған болатын. Сондай-ақ, Я. Каменский
информацияны кітаптан, лекциядан, алудың жеткіліксіз екенін, заттарды өз
бетімен танып, бақылау арқылы информация алудың маңызды екенін атап
көрсеткен.
Көнекілік әдіс. Информатика курсындағы көрнекілік әдіс – оқушының
жолдасының немесе мұғалімнің жұмысын бақылау, одан кейін компьютерлік
ортаның жұмысының өзгерісін бақылау. Енді олардың ішіндегі негізгілерін
қарастырайық.
Иллюстрация. Информатика курсында информацияның таңбалық табиғатын
толық бейнелеп көрсетуге мүмкіндік береді. Бәрінен бұрын, көзге көрінбейтін
нәрселерді бейнелегеннің пайдасы зор. Мысалы, тақтадан сандық немесе
текстік мәндермен жазылған тік төртбұрышты көрсету (ЭЕМ-нің барлық
зердесінің үлгісі, зерденің ұшықтарын көрсету). ЭЕМ-мен алғашқы тансу
ретінде қағазға бейнеленген клавиатураны көрсету, ол өзі де көрініп тұр,
бірақ клавиштардың қызметі сөзбен түсіндіріледі. Бұл жерде иллюстрация
сөзбен жалғастырылады.
Демонстрация. Мұғалім компьютердегі орындалатын іс-әрекеттің үлгісін
үнемдей-ақ, демонстрациялауға болады. Кез келген компилятор орны мен мәнің
демонстрациялай алады. Оқушылар өзінің жұмысының нәтижесін мұғалімге немесе
жолдастарына демонстрациялап бере алады. Компьютерлік демонстрацияның
маңызды ерекшелігі – көрнекті бейнелерді қозғалмалы күйінде басқару. Оқушы
демонстрациялауды өзінің дербес қарқынымен орындайды және қайталауына
мүмкіндік бар.
Практикалық (іс-әрекет) әдістер. Қарастырылып отырған жағдайда практика
оқушының іс-әрекетіне қатысты теориямен емес, сөзбен және бақылаумен
салыстырылады. Информатика білімнің үш түрлі көзін үйлесімді түрде
біріктіреді: сөз, бақылау және іс-әрекет. Мысалы, нұсқауларды оқып (сөз),
мұғалімнің әрекеті мен ЭЕМ-нің жұмысын бақылай отырып (заттық әдіс),
оқушылар компьютермен практикалық іс-әрекетті орындай бастайды. Мұнда
әдістер бірін-бірі толықтырады.
Оқыту әдістерінің құрлымы – орта мектеп информатика элементтерін
пәнаралық байланыс негізінде оқытудың әдістемесіне қатысты анықталады.
Әдістемені жаңарту барысында, оқыту құралдарының алатын орны ерекше. Ал,
біздің оқыту әдістемемізге қолданылтын негізгі техникалық құрал –
компьютерлік техника болып есептеледі.
Информатика және дәстүрлi оқыту әдiстерi.
Оқытудың сөздiк әдiсi. Классикaлық педагогика өз уақытында сөзбен бiлiм
берудiң жеткiлiксiз екенін мойындаған болатын. Сондай-ақ, Я.Коменский
информацияны кiтаптан, лекция даналудың жеткiлiксiз екенін, заттарды өз
бетiмен танып, бақылау арқылы информация алудың маңызды екенін атап
керсеткен.
Көрнекілік әдісi. Информатика курсындағы көрнекiлiк әдісі –оқушының
жолдасының немесе мұғалiмнің жұмысын бақылау, одан кейiн компьютерлiк
ортаның жұмысының өзгерiсiн бақылау. Енді олардың iшiндегi негізгілерін
қарастырайық.
Иллюстрация. Информатика кypcындa информацияның таңбалық табиғатын толық
бейнелеп көрсетуге мүмкiндiк бар. Бәрiнен бұрын көзге көрінбейтін
нәрселердi бейнелегеннің пайдасы зор. Мысалы, тақтада сандық немесе
текстік мәндермен жазылған төртбұрышыты көрсету (ЭЕМ-нiң барлық зердесінің
үлгісін, зерденің ұяшықтарын көрсету). ЭЕМ-мен алғашқы танысу ретінде
қағазға бейнеленген клавиатураны көрсету, ол өзі де көрініп тұр, бiрақ
клавиштардың қызметі сөзбен түсіндіріледі. Бұл жерде иллюстрация сөзбен
жалғастырылады.
Демонстрация. Мұғaлiм компьютердегi орьндалатын ic-әрекеттің үлгiciн
үндемей-ақ демонстрациялауға болады. Кез келген компилятор кателердің орны
мен мәнін демонстрациялай алады. Оқушылар өзiнiң жұмысының нәтижесiн
мұғалiмге немесе жолдастарына демонстрацияланады бере алады. Алгоритмнiң
атқарылу үрдісi атқарылуы кестесінің көмегімен демонстрацияланады.
Практикум жүйесiн кестенің атқарылy мысалы ретінде түсінyгe болады. Сондай-
ақ, атқарылуы мысалы ретінде ic-әрекет пpоцесiн демострациялауға дaмy
мүмкiн болды.
Практикалық (ic-әрекеmmiк) әдicmep. Қарастырылып отырған жағдайда
практика оқушының ic-әрекстiне қатысты теориямен емес, сөзбен және
бақылаумен салыстырылады. Информатика бiлімнің үш түрлі кезiн үйлесiмдi
түрде бiрiктiредi: сөз-бақылау және ic-әрекет. Мысалы, нұсқауларды оқыту
(сөз), мұғалiмнiң әрекеті мен ЭЕМ-нiң жұмысын бақылай отьrрып (заттың
әдiс), оқушылаp компьютермен практикалық ic-әрекеттi орындай бастайды.
Мұнда әдicтер, бiрiн бiрi толықтырады.
Информатикадағы теория мен практика ұғымы жалпы ғылыми категориямен
толық үндеседi. Информатика тiлінде теория компьютерлiк әлемнің жұмысын,
қасиеттерiн түciндipy немесе болжау құралы, ал практика - теориямен
теорияларға арналған гипотезалар көзiн тексеру құралы. Мысалы, лекция
сабағында мәлiметтер қорын басқару жүйесін қатысты теория: iздеуге
сұранысты кұру ережесi және т.б. Практикада оқушы машинамен меңгерген
командаларын тексередi. Семинар сабағында алгоритмнiң нақты орындалуын
түсiндiру, лабораториялық сабақта алгоритмдi тексередi. ЭЕМ-сыз алгоритмнiң
дұыстығын дәлелдеу таза териялық әдiспен жүргiзiледi. Бірақ бұл тәсіл аса
күрделі емес алгоритмдермен шектеледі.
Алгоритмдi құру немесе түрлендipу - бұл оқушының жұмыс icтeyiне
нұсқауына негiзделrен теориялық icәрекет. Практиканың негiзгi түpi ешқандай
ережесiз компьютерлiк ортаны зерттеу болып табылады. Tiпті ағылшын
тiлiндегi нұсқау қолда болғанмен оның мазмұны барлық уақытта түсiнікті
бола бермейдi.
Жұмыстың комбинацияланған әдiсi программаны жүргiзу болып табылады. Бұл
жерде қатенiң себептерін практикалық тaлдay мен оны практикалық тексеру
өзара үйлесім табады.
Kepі байланысты жүзеге асыру тәсiлдерi. Бақылау.
Информатика кypcындaғы бақылаудың ерекшелiгiн төмендегідей тұжырымдауға
болады. Жалған жауапты оқушы мойындамайды, оны компьютердің шығарғаны деп
есептейдi; компьютер оқушының өзiнiң ic-әрекетін ұғынуына нәтиженiң дұрыс
немесе қате eкeндiгі жөнiнде хабарлама бередi.
Мұғалімнің дәстүрлi бақылауымен қатар, тестік бақылауының да маңызы
бар. Бақылаушы басқа адамның ойлay жүрiсiн түсінуді үйренедi де, өзінше
бiлiмiн сыртқа шығарып сөйлеуге дағдыландыру.
Компьютердiң бақылауы қатеге көп көңіл аударуды талап етедi, бақылаудың
келесi кезеңi - өзiндiк бақылауға көшуге мәжбүр болады. Бұл бақылаудың
күрделі де, ең жоғарғы түрі болып есептеледi. Әлбетте адам өзiне сенуге
және өзiне баға беруге бейiм келедi. Өзiн бақылай бiлу, icкерлiгi, мейлі
компьютердiң көмегімен болсын, өзiндiк ойлаудың ең жоғарғы дәрежесi.
Керi байланыс жылдам немесе баяу болуы мүмкін. Жылдам байланыс
тиiмдi, бipaқ өте жоғары жылдам реакция - мұғалiмнiң түciнiктeмесі –
оқушының ойлау жүрiciнiң ашылуына кедергі жасауы ықтимал. Оқытуды,
ұйымдастыруға қатысты бақылауды ауызша және жазбаша деп белуге болады.
Жазба тiл пайдалы, үлкен еңбектi талап етедi.
Бақылау сұрақтары
1. Оқыту әдісін оқыту мазмұны бойынша топтау
2. Оқытуды нақтылы ұйымдастырудың формалары.
3. Оқытудың сөздік әдісі
4. Информатика курсындағы көрнекілік әдіс
5. Компьютерлік демонстрацияның маңызды ерекшелігі
6. Оқыту әдістерінің құрылымы
Негізгі әдебиеттер: [1,2, 3, 4, 5, 6, 12, 14, 16]
Қосымша әдебиеттер: [22, 30, 32]
3. ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫСТАР
1 - зертханалық жұмыс
Жеке тапсырмалар.
1-Тапсырма. Әртүрлі мектептер түрлеріне, олардың құрылымы және
міндеттеріне арналған оқу жоспарларымен танысу, ондағы информатика пәнінің
орнын анықтау. Міндетті және таңдамалы сабақтарға (егер ондай болса)
арналған информатика пәні мұғалімнің бір апталық жұмыс жоспарының кестесін
құру.
2-Тапсырма. Орта білім беру мектебіне арналған информатика пәнінің
бағдарламасын, оның құрылымын және мазмұнын талдау. Информатиканың басқа
пәндермен пәнаралық байланыстарына мысал келтіру.
3-тапсырма. (Компьютерде іс-қағаздарды жүргізуге дайындау) курсының
бағдарламасымен танысу. Курс бағдарламасының құрылымын, олармен жұмыс істеу
әдістемесін анықтау. Әртүрлі курстар үшін бағдарламаларды салыстыра отырып
талдау.
4-тапсырма. «Компьютерді қолданушылар» курсының бағдарламасымен
танысу. Курс бағдарламасының құрылымын, олармен жұмыс істеу әдістемесін
анықтау. Әртүрлі курстар үшін бағдарламаларды салыстыра отырып талдау.
5-тапсырма. «Информатика, Физика, Математика», «Алгорифм»
журналдарының ерекшеліктерін ашу. Оның құрылымы бөлімдері, мәні және
информатика мұғалімнің жұмысына әдістемелік көмегі.
2 - зертханалық жұмыс
Тақырыбы: Сабақты жобалау кезеңдері
Мақсаты: Сабақты кезеңдерге бөліп отырып, сабақ жоспарын құру.
Тапсырмалар:
1. Тақырып 1 сүйене отырып, сабақ жоспарын құрыңыз.
2. Сабақ тақырыбын Қосымша 1-де көрсетілген өз нұсқаңызды алыңыз.
3. Сабақ жоспарын А4 фоматта қағаз түрінде тапсырасыз.
4. Тақырып 1-де көрсетілген мысалға қарап орындаңыз.
Бақылау сұрақтары
1. Сабақты жобалау дегеніміз не?
2. Жобаның жоспардан ерекшеілігі қандай?
3. Сабақтың мақсатын анықтау үшін қандай талаптар қойылады?
3 - зертханалық жұмыс
Тақырыбы: Педагогикалық әрекетке практикалық дайындық
Мақсаты: MS PowerPoint-та презентация құрып үйрену
Тапсырмалар:
1. Алдыңғы зертханалық жұмыстағы құрған сабақ жоспарыңызға сүйене отырып,
осы тақырыпты түсіндіруге көмекші құрал ретінде презентация құрыңыз.
2. Ол үшін Тақырып 2 теориялық материалын оқып, сондағы мысалды орындап
көріңіз.
3. Осы мысалға қарап отырып, өз тақырыбыңыз бойынша презентация құрыңыз.
4. Презентация кем дегенде 7 слайдтан тұруы керек.
5. Презентация Тақырып 2 теориялық материалындағы Презентацияны құруға
қойылатын талаптарды қанағаттандырсын.
Бақылау сұрақтары
1. Презентация не үшін қолданылады?
2. Оның ерекшеліктері қандай болуы керек?
3. Қалай қолданудың маңыздылығы бар ма?
4. Визуалды құралдың маңыздылығы неде?
5. Негізгі сүйенетін принциптер қандай?
4 - зертханалық жұмыс.
Тақырыбы: Педагогикалық программалық құралдарды (ППҚ)
құрудың психологиялық аспектілері
Мақсаты: MS Word-та Веб-бет құрып үйрену
Тапсырмалар:
1. Тақырып 3 теориялық материалмен оқып танысыңыз, гиперсілтеме құруға
берілген мысалды орындаңыз.
2. Алдыңғы сабақта құрған өз сабақ жоспарыңыздың электронды нұсқасын
ашыңыз.
3. Осы жоспарды Тақырып 3 теориялық материалына сүйене отырып, сабақ
жоспарыңызды Веб-бет түрінде сақтаңыз.
4. Оған гиперсілтемелер орнатыңыз. Гиперсілтеме сіздің жоспарыңыздағы
практикалық жұмыстарға орнатылсын. Яғни, Веб-бетте тек сабақ жопары
жазылуы керек, ал практикалық тапсырмалар, сұрақтар, қолданылған
әдебиеттер басқа беттерде орналассын. Осы беттерге гиперсілтеме
құрыңыз. Гиперсілтемелерге түсініктеме жазыңыз.
5. Мұғалімге электронды нұсқасын тапсырыңыз.
Бақылау сұрақтары
1. ТП MS Word гиперсілтеме қалай құрылады?
2. Веб-бет дегеніміз не?
3. Бірнеше файлдарды гиперсілтеме арқылы байланыстыруға болады ма?
4. Құжат ішінде қандай да бір бөлімне сілтеме құруға болады ма?
5. Гиперсілтеме орнатылған сөзді қалай ажыратуға болады?
5 - зертханалық жұмыс.
Тақырыбы: Жобалар әдісі
Мақсаты: Сабақ жоспарын дәстүрлі емес әдіспен құру.
Ойын элементтерін қосып, сабақ
өткізу.
Тапсырмалар:
1. Тақырып 6 теориялық материалын оқып танысыңыз.
2. Осында аталған дәстүрлі емес сабақ өткізу әдістеріне өзіңіз
білетін әдістер болса, қосыңыз.
3. Екі студенттен бірігіп, өз еріктеріңізбен 7, 8, 9 сыныптарда
өтілетін бір тақырыпты таңдап, сол сабаққа дәстүрлі емес ойын
әдісін қолданыңыздар.
4. Сабақ жоспарының қағаздаағы нұсқасын тапсырасыздар.
5. Осы сабақты толық 45 минутқа есептеп, топ студенттері арасында
өткізуге дайындалыңыздар.
6. Ойын элементтері, дидактикалық материалдар, дайын ойын
программаларын қолданыңыздар.
7. Көрнекілік материалдар қолданыңыздар.
Вариант номерлері:
1 және 3
2 және 5
4 және 7
Бақылау сұрақтары
1. Дәстүрлі емес әдіс дегеніміз не?
2. Қандай дәстүрлі емес әдістерді білесіз?
3. Ойын элементтерін қолданудың тақырыпты меңгеруге көмегі қандай?
6 - зертханалық жұмыс.
1-тапсырма. Информатика сабақтарындағы аналогия. Жаңа программалық әдісті
меңгеру аналогиясының іс-әрекеті бойынша және піікр айтуға өзіндік мысал
келтіру.
2-тапсырма. Дедукция. Алгоритмде қатені іздеу кезінде дедуктивтік ой
қорытындысын ашуға тырысыңыз.
3-тапсырма. Абстракция және дәлелдеу. Үш туристтің жүкті бөлу туралы
қолданбалы есепті информатика термині бойынша қисынға келтіру.
4-тапсырма. Мына критерийлар бойынша информатикада бақылау әдістерін
салычстырыңдар: алгоритмде немесе нұсқауда қатені түзеу нәтижелігі; оқушыға
пайдасы; педагогты ескішілдік жұмыстан босату.
7 - зертханалық жұмыс.
Тақырыбы: Информатиканы оқыту үрдісінде психологиялық
мәселелерді шешу әдістері
Мақсаты: Информатиканы оқуға ынталы оқушыларды анықтау үшін
тест құрастыру. Тест программасын кез-келген программалау
тілінде құру.
Тапсырмалар
1. Информатикаға ынталы оқушыларды анықтап алуға арналған тест
сұрақтарын құрыңыз. Ол сұрақтар оқушының білімін және логикалық
ойлау қабілетін тексеруге мүмкіндік беретін болсын.
2. Тестте 30 сұрақ және әр сұрақта 5 жауап нұсқасымен құрыңыз.
3. Құрылған тест сұрақтарын бағалау шартын көрсетіңіз.
4. Осы тест сұрақтарын тесттік программаға енгізіңіз. Программа
ретінде Тақырып 5 көрсетілген мысалды алуға, толықтыруға немесе
өзіңізге басқа программалау тілінде құруыңызға болады. Сұрақтарға
байланысты сызбалар немесе суреттер бар болса, оны міндетті түрде
тест программасына қосыңыз.
5. Тест сұрақтарына оқушы жауап бергенде оның информатика сабағына
бейімділік мөлшері бағалансын.
Бақылау сұрақтары
1. Информатикаға ынталы оқушыларды анықтауда қандай талаптарға
сүйенесіз?
2. Тесттің нәтижесін бағалауды қалай ұйымдастыруға болады?
3. Тестті білімді бағалауға қолданған дұрыс деп есептейсіз бе?
8 - зертханалық жұмыс
Тақырыбы: Бағдарламалар, жоспарлар, оқулықтар, оқу құралдары
олардың құрылымдары және мазмұны.
Жеке тапсырмалар.
1-тапсырма. 7 сыныпқа арналған Информатика оқулығын, оқу құралдарын талдау,
олардың құрылымдарын және осы оқулықтармен жұмыс істеу әдістерін сипаттау.
Түрлі оқулықтарға арналған оқу бағдарламаларын салыстыра отырып талдау
жасау.
2-тапсырма. 8 сыныпқа арналған Информатика оқулығын, оқу құралдарын талдау,
олардың құрылымдарын және осы оқулықтармен жұмыс істеу әдістерін сипаттау.
Түрлі оқулықтарға арналған оқу бағдарламаларын салыстыра отырып талдау
жасау.
3-тапсырма. 9 сыныпқа арналған Информатика оқулығын, оқу құралдарын талдау,
олардың құрылымдарын және осы оқулықтармен жұмыс істеу әдістерін сипаттау.
Түрлі оқулықтарға арналған оқу бағдарламаларын салыстыра отырып талдау
жасау.
4-тапсырма. 10 сыныпқа арналған Информатика оқулығын, оқу құралдарын
талдау, олардың құрылымдарын және осы оқулықтармен жұмыс істеу әдістерін
сипаттау. Түрлі оқулықтарға арналған оқу бағдарламаларын салыстыра отырып
талдау жасау.
5-тапсырма. 11 сыныпқа арналған Информатика оқулығын, оқу құралдарын
талдау, олардың құрылымдарын және осы оқулықтармен жұмыс істеу әдістерін
сипаттау. Түрлі оқулықтарға арналған оқу бағдарламаларын салыстыра отырып
талдау жасау.
9-зертханалық жұмыс.
Тақырып: Информатика сабағында көрнекті құралдарды (электрондық
оқулық және гипертақырыптар, мультимедиа) қолдану.
Жеке тапсырмалар әдебиеттерді таныстыру және тапсырмаларға қысқаша
баяндама жасайды.
Жеке тапсырмалар.
1-тапсырма. Информатика сабағында көрнекілікті қолдану. Плакаттардың
ерекшеліктері. Информатика сабағында плакатты қолдану және негізгі
фрагментін көрсету.
2-тапсырма. Информатика сабағында көрнекілікті қолдану.
Транспаранттардың ерекшеліктері. Информатика сабағында транспарантты
қолдану және негізгі фрагментін көрсету.
3-тапсырма. Информатика сабағында көрнекілікті қолдану. Инструкция
және оның түрлері. Информатика сабағында инструцияны қолдану және негізгі
фрагментін көрсету.
4-тапсырма. Информатика сабағында көрнекілікті қолдану. Компьютер
экранындағы тақырып арқылы сабақтың фрагментін өңдеу.
5-тапсырма. Информатика сабағында көрнекілікті қолдану.
Гипертақырыптар. Гитертақырып арқылы мысалдың жұмысын демонстрациялап өту
(10-11 сыныптар үшін).
6-тапсырма. Информатика сабағында көрнекілікті қолдану. Мультмедиа.
10-11 сынып оқушыларына информатика сабағына дайындау.
10-зертханалық жұмыстар
Төмендегі тақырыптарға ауызша жауап дайында:
1. ЭВМ құрылғыларымен жабдықталған кабинетте оқытылатын информатика
сабағына қойылатын талаптар.
2. Информатика кабинетінің негізгі тағайындалуы.
3. Информатика кабинетінің құрал-жабдықтары.
4. ЭЕМ кабинеттеріндегі жұмысты ұйымдастыру.
5. Информатика кабинетінде жұмыс істеу кезіндегі гигиеналық талаптар
6. ЭВМ құрылғыларына қойылатын гигиеналық талаптар
7. Информатика кабинетінде жұмыс істеу кезіндегі қойылатын гигиеналық
талаптар
8. Оқушылардың ЭЕМ сабағы кезінде гигиеналық тұрғыдан дұрыс орналасулары.
11-зертханалық жұмыстар
Тақырыбы: Жергілікті және ауқымды компьютерлік желілер
жұмысындағы ақпараттық өзара әсерлесу
Мақсаты: HTML тілінде электрондық оқулық құрып үйрену.
Тапсырмалар:
1. Тақырып 5 теориялық материалдарын оқып танысыңыз.
2. Осы теориялық материалдардағы мысалдарды орындап, нәтижесін мұғалімге
көрсетіңіз.
3. Қосымша 2 тақырыптарды қараңыз. Осы өзіңіздің нұсқаңызда қандай
тақырып тұр, сол тақырыпты толықтырып электронды оқулық құрыңыз.
4. Электронды оқулық 15 беттен тұрсын.
5. Оқулықты құру барысында HTML тілінің барлық теориялық материалдағы
көрсетілген мүмкіндіктерін қолданыңыз.
6. Сурет қою, сырғымалы жол, фреймдарға бөлу, кесте құру тегтарын
қолданыңыз.
7. Электронды оқулықты құрған студент жайлы ақпарат жеке бір бетте кесте
түрінде берілсін.
Бақылау сұрақтары
1. HTML құжаты дегеніміз не?
2. HTML құжаты жазылатын негізгі тегтарды атаңыз.
3. Құжатты Веб-бет түрінде ашу үшін қандай форматта сақтау керек?
12-зертханалық жұмыстар
Тапсырма. Төмендегі тақырыптар бойынша сабақ жоспарын және Power Point
программасының көмегімен презентация құрыңдар:
1. Әлемнің информациялық көрінісі
2. Компьютердің арифметикалық негіздері
3. ДК құрылымы және жұмыс істеу принципі
4. Компьютерлік информацияны қорғау
5. Microsoft Word-та графикалық сурет кірістіру
6. Графикалық редакторда сурет фрагменттерін жылжыту және көшіру
7. Microsoft Excel-де диаграммамен жұмыс
8. Microsoft Word-та фигуралық мәтін кірістіру
9. Windows ОЖ. Калькулятор.
10. Windows ОЖ. Paint -графиктік редакторы
13-зертханалық жұмыс
Тақырып: Информатика пәнінен оқу жылының 3-ші тоқсанға арналған
оқу-
тәрбие жұмысының күнтізбелік жоспарын кесте
бойынша құру:
|Сабақ |Сағат |Қайталауға |Көрнекі оқу|Үй |Сабақта |Сыныптан тыс|
|тақырыбы |саны |арналған |құралдары |тапсырмасы|бақылау |жұмыс |
| | |материал | | |түрі | |
1. Тақырыпты меңгертудегі сабақтың ролі.
Сабақты жобалауда тақырыпты меңгертуде қандай роль алатынын алдын ала
анықтау керек. Бұл сабақтың басты дидактикалық қойылымы болып табылады.
Келесі қойылымдарды анықтайық:
• Оқушыларды курстың, тарауды немесе бөлімнің проблемасымен
таныстыру; проблеманың маңыздылығын түсіндіру.
• Жаңа тақырыпты үйреншікті қабылдауын қамтамасыз ету.
• Алған білімдерін дұрыс пайдалана білуге үйрету.
• Тақырыптағы негізгіні қайталау.
• Оқушылардың білімін бақылау.
Қойылымдарға байланысты келесі сабақ түрлері туады:
• Кіріспе сабақ
• Жаңа материалды меңгеру және оқу сабағы
• Білімді қолдану сабағы
• Білімді жалпылау және жүйелеу сабағы
• Білімді тексеру және қайталау сабағы
Осы кезеңнің нәтижесі сабақ типін анықтау болып табылады.
2. Мақсатты анықтау.
Мақсат – тосатын нәтиженің бейнесі (образ) және бұл мақсатқа қол жетілген.
Сабақ мақсаты екі түрлі түрде қалыптасады: пән көлемінде (оқыту мақсаттары)
және пәнге қатыссыз деңгейде (педагогикалық мақсаттар). Мақсат құрғанда
келесі талаптарды қанағаттандыру керек:
• Мақсат анық болуы керек
• Мақсат қандай да бір әрекеттер тізбегі ретінде берілуі мүмкін
• Мақсатты анықтайтын қандай да бір критерилер болуы керек. Яғни, сабақ
соңында мақсатқа жеткен жетпегендікті анықтау үшін керек.
• Оқытушы мақсат – ой қалыптастыру, көрсету, ашу.
• Дамытушылық – біліктілікті дамыту
• Тәрбиелік – тәрбиелеу; ой тудыру т.б.
3. Оқыту нәтижесін жоспарлау.
Оқыту нәтижесіне қойылатын талаптар тұлғалық- әрекет түрінде болуы керек:
1. Сабақ тақырыбын оқыған соң оқушылар нені білуі керек?
• Түсінік;
• Кейіпкерлер;
• Фактілер;
• Құбылыстар;
• Үрдістер;
• Даталар
2. Нені үйренуі керек:
• Атау;
• Түсіндіру;
• Анықтау;
• Құру;
• Өткізу;
• Ережелерді қадағалау;
• Картадан көрсету
4. Оқыту әдісін таңдау.
Оқу әдістерінің типологиясы:
• Түсініктемелі, иллюстрациялы
• Эвристикалық
• Проблемалық әдіс
• Зерттеушілік, модельдік
• Бағдарланған
5. Сабақтың қолайлы ұйымдастырылған формасын таңдау.
Сабақ формасын таңдау сабақ материалдарына, тақырыптағы сабақтың
роліне, басқа пәндермен, сабақтармен байланыстылығына байланысты. Сабақ
формасы анықталады:
• Дәстүрлі- элементтері: дискуссиялар, зертханалық жұмыстар; пробле-
малық есептерді шешу.
• Дәріс тақырыптың негізгісін тереңірек ашып береді.
• Зертханалық сабақ – баспа құралдарымен (оқулық, құжат) өз бетімен
жұмыс жасау.
• Практикалық сабақ - әлеуметтік тәжірибеде кездесетін проблемаларды
дәрістен алған білімге сүйене отырып шешу, талдау.
• Қорытынды сөйлесу – оқушылар сұрақтарға жауап береді
• Сабақ – диспут – маңызды тақырып бойынша пікірталас.
6. Танымдық әрекетін ұйымдастыру формасы
Танымдық әрекеттің келесі түрлері бар:
• Фронтальді
• Топтық
• Жеке
• Жұппен
7. Оқыту құралдарын таңдау
Бұл дегеніміз тақырыпты меңгеру үшін керек сабақтың техникалық жабдықталуы
8. Сабақ құрылымын құру
Жаңа тақырыпты меңгерту жаспары жасалады. Сабақтың әр кезеңінің
уақыты есептелінеді. Оқушылар әрекеті:
• Әңгімеге араласу
• Жоспар және кестелер құру
• Оқулық мәтінін оқу
• Проблемаларды шешу
• Картамен жұмыс
• Құрылымды-логикалық схема құру
• Тезис және конспекті құру.
• Талдау және жалпылау
• 2 түрлі ақпарататр қатынасы
• Оқиғалар тізбегін орнату
• Жалпылаушы мінездеме
• Белгілері бойынша фактілерді топтау
• Белгілерін анықтау
• Фактілер мен құбылыстардың қатынасы
• Терминдер мен анықтамалардың қатынасы
9. Сабақты мазмұнды толтыру.
Жаңа тақырыпты берудің бірнеше тәсілдері бар:
• Таныстыру (әңгіме, хабарлама) – 6 сыныпқа дейін
• Сипаттау (мінездеме, суретпен беру, аналитикалық сипаттау)
• Түсіндіру
• Әңгімелесу (аналитикалық, эвристикалық)
10. Өлшемдерді құру
Бұл жұмыстың ең қиын, көп жағдайда қол жеткізе алмай қалатын бөлімі.
Бұл талаптың өзі бірінші қойылған талаптан анықтылықты талап етеді. Егер
абстрактілі мақсат қойылса, онда өлшеу мүмкін емес.
Жеке тапсырмалар.
Оқулық бойынша оқу-тәрбие жұмысының планын құру.
1. Информатика 7.
2. Информатика 8.
3. Информатика 9.
4. Информатика 10.
5. Информатика 11.
14 - зертханалық жұмыс.
Тақырыбы: Оқытудың ұйымдастырылған формаларының жүйесі.
Зертханалық жұмысқа дайындалғанда, таңдап алынған жеке тапсырма
бойынша сөз сөйлеуді өңдеу.
Жеке тапсырмалар.
1-тапсырма. Неге оқытудың басында қостық жұмыс жиі қолданылады?
Қостық жұмысты қолданатын ОҰФ-ке мысал келтіру. ЭЕМ-де қостық жұмыста
оқушылардың ролін қалай өзгертуге болады?
2-тапсырма. Қандай себептен ЭЕМ-де жалғыз жұмыс істеп отырған оқушы,
мұғалімнен көмек сұрамауы мүмкін? Жеке тапсырмаларды қолданатын ОҰФ-ке
мысал келтіру.
3-тапсырма. Топтық құрамында жұмыс істеп әрбір оқушының активтілігін
қалай қамтамасыз ету керек? Топтық жұмысты қолданатын ОҰФ-ке мысал келтіру.
4-тапсырма. Оқытуды басқару үшін педагогқа компьютер не береді?
Қостық, топтық және жеке жұмысты қолданатын ОҰФ-ке мысал келтіру.
15-зертханалық жұмыс
Оқытудың бір түрінен баяндама дайындау. Баяндама басында таңдалып
алынған оқыту түрінің бейнесін беру. Нақты мысалмен алынған оқыту түрінің
ерекшелігін көрсету.
1. Дәріс. Неге бүкіл сабақты дәріс түрінде өткізуге болмайды? Оқытудың
қандай түрлері дәрістен алыстатылған?
2. Семинар. Семинардағы оқушының жұмыс нәтижесі не болуы мүмкін?
3. Зертханалық жұмыс. Оқушылардың Зертханалық жұмыс дайындығына бақылауды
не үшін қолданылады?
4. Жеке практика. Оқушылардың ЭЕМ-нің көшпелі жұмысының нәтижесін
көрсету. Өзіндік практиканы оқытудың ерекшеліктерін көрсету.
5. Саяхат. Мұғалімге информатикадан саяхат дайындаудың алгоритмін құрыңыз.
Саяхат уақытында тақырыпқа байланысты оқушыға мысал келтіру.
6. Факультативтік курс. Факультативтік сабақтың жалпы мақсатын көрсетіңіз.
Пәндер арасындағы факультативтік курстардың ерекшелігі неде?
Факультативтік сабаққа келмейтін тақырыптарға мысал келтіру.
Түсініктеме беру.
7. Үйірме. Ииформатика бойынша үйірме жұмысының басқалардан ерекшелігі
неде?
8. Олимпиада және оған дайындық. Оқушыларға, мұғалімге олимпиада
мақсаттарын көрсету.
4.Студенттің өздік жұмыстары
№1 өздік жұмыс
Тақырыбы: «Ақпарат және информатика ғылымы» тақырыбын
оқыту әдістемесі
Мақсаты: «Ақпарат және информатика ғылымы» тақырыбын оқытуды
ұйымдастыру. Тақырыптық үлгі жоспармен танысу. Оқушы
біліміне қойылатын талаптарды анықтау. Сабақ жоспарын
жасау.
Теориялық түсініктеме
«Ақпарат және информатика ғылымы» тақырыбы мектептегі информатиканың
базалық курсының 7-сыныбында қарастырылады. Күнтізбелік жоспар бойынша 2-
ші, 3-ші және 4-ші сабақ және 8-сыныпта 2-ші сабақ болып І оқу тоқсанында
өтіледі.
|№2 сабақ |
|Сабақтың тақырыбы: |Табиғатта ақпарат ұғымы. Ақпарат |
| |түрлері. Ақпарат көзі, қабылдаушы |
| |мен жеткізу ортасы. Ақпараттық |
| |процестер (үрдістер). Ақпаратты |
| |қабылдауы. |
|Бағдарламалық-дидактикалық |Оқулық. |
|қамсыздандыру |Жұмыс дәптері. |
|Сабақтың мақсаты. |Ақпарат ұғымымен, оның түрлерімен, |
| |үлгілерімен және өңдеу тәсілдерімен |
| |таныстыру. Арнаулы, сипаты мен |
| |қабылдау тәсілдері бойынша әр түрлі |
| |ақпарат түрлерімен таныстыру. |
| |Бейнелік және таңбалы ақпаратты |
| |ажырата білуге үйрету. Таңбалы |
| |аұпаратты кодтау тәсілдерімен |
| |таныстыру. |
|Сабаұтың типі: |Пікірлесіп – түсіндіру. |
|Білім мен біліктілікке қойылатын |Оқушылар білуі тиіс: |
|талаптар: |ақпарат ұғымын; |
| |ақпарат формаларын; |
| |ақпарат көздерін; |
| |ақпарат типтері мен қасиеттерін; |
| |ақпаратты өңдеу тәсілдерін; |
| |ақпаратты кодтау тәсілдерін. |
| |Оқушылар үйренуі тиіс: |
| |- тірі табиғатта, техникада, қоғам |
| |мен адам іс-әрекетінде ақпараттарды |
| |жеткізу, сақтау және өңдеу |
| |тәсілдерінің мысалын келтіру. |
Ақпаратты түрлендіру
|№3 сабақ |
|Сабақтың тақырыбы: |Адам ақпаратты қалай алады. |
| |Ақпаратты кодтау. ASCII коды. |
|Бағдарламалық-дидактикалық |Оқулық. |
|қамсыздандыру |Жұмыс дәптері. |
|Сабақтың мақсаты. |Оқушылардың ақпаратты техникалық |
| |құралдар мен дербес компьютердің |
| |көмегімен беру, сақтау, және ұсыну |
| |тәсілдерімен, қабылданған екілік, |
| |оналтылық санау жүйелері мен ASCII |
| |кодтарымен таныстыру. |
|Сабақтың типі: |Пікірлесіп – түсіндіру. |
|Білім мен біліктілікке қойылатын |Оқушылар білуі тиіс: |
|талаптар: |ақпаратты ұсыну, беру және сақтау |
| |тәсілдерін; |
| |техникалық ақпарат беру құралдарын; |
| |техникалық ақпарат сқатау |
| |құралдарын; |
| |компьютер ақпараттың қандай түрлерін|
| |өңдейтінін; |
| |екілік, оналтылық санау жүйелері мен|
| |ASCII кодтары арқылы кодтау |
| |тәсілдерін; |
| |бит пен байт деген не екенін; |
| |аналогтық пен дискреттік |
| |сигналдардың айырмашылығын. |
| |Оқушылар үйренуі тиіс: |
| |дербес компьютердің көмегімен |
| |ақпаратты өңдеу, сақтау және жіберу |
| |мысалдарын келтіруді; |
| |қарапайым хабарларды кодтау мен кері|
| |кодтауды; |
| |әр түрлі ақпараттық процестердегі |
| |сигналдар табиғатын анықтауды; |
| |ақпарат тасымалдауға жауапты |
| |ақпараттық процестің параметрлерін |
| |анықтауды. |
|№4 сабақ |
|Сабақтың тақырыбы: |Ақпарат және оны бағалау |
|Бағдарламалық-дидактикалық |Оқулық. |
|қамсыздандыру |Жұмыс дәптері. |
|Сабақтың мақсаты. |Оқушылардың ақпарат түсінігіне |
| |адамның және техникалық көқарасы |
| |бойынша қандай мән берілетінімен |
| |таныстыру. Хабарлардың ақпараттық |
| |көлемін есептеуге үйрету. |
|Сабақтың типі: |Пікірлесіп – түсіндіру. |
|Білім мен біліктілікке қойылатын |Оқушылар білуі тиіс: |
|талаптар: |алынған хабарды қай кезде ақпарат |
| |деп санауға болатынын, қай кезде |
| |болмайтынын; |
| |ақпараттың қанадй қасиеттері бар |
| |екенін; |
| |ақпаратты өлшеу бірліктерін. |
| |Оқушылар үйренуі тиіс: |
| |ақпараттың пайдалы, жаңа, әділ, |
| |толық түрлерінің мысалдарын |
| |келтіруді; |
| |хабардың ақпараттық көлемін |
| |анықтауды. |
Теориялық материялдарды түсіндіру, жұмыс дәптерінде берілген
тапсырмаларды орындаумен кезектестіріледі.Бізді қоршаған әлемнің ең маңызды
мәні зат, энергия мен ақпарат болып табылады. Зат пен энергия сияқты
ақпараттың да мәні өте зор. Оның өсімдіктердің, жануарлардың адам мен жалпы
адамзат қоғамының өміріндегі мәні олардан кем емес. Ақпарат бұл тек
кітаптардан, газет мақалаларынан немесе берілген жаңалықтардан алынған
мәліметтер ғана емес, күрделі биологиялық молекулалардың құрылымында,
радиосигналдар мен кілт рельефінде сақталатын мәліметтер болып
табылады.Дегенмен, ақпарат ұғымы ғылымдар шегінде анықталмайтын ұғым болып
табылады. Бұл ұғым тек материалдық ақпарат тасуыш, ақпарат көзі, ақпарат
жеткізуші, оны қабылдаушы, көзі мен қабылдаушы арасындағы байланыс арнасы
барын ұйғарады деп пайымдауға болады. Бұл ұғым бірі қалмастан, барлық
салаларда: философияда, жаратылыстану мен гуманитарлық ғылымдарда,
биологияда, медицина мен физиологияда, адам мен жануарлар психологиясында,
социологияда, өнерде, техникада, экономикада және күнделікті өмірде
пайдаланылады. Ақпарат туралы былай айтуға болады: ақпарат бұл бізді
қоршаған әлемді таңбалар мен сигналдардың көмегімен бейнелеу деп пайымдауға
болады. Кім ақпарат хабарласа сол ақпарат көзі болып табылады. Мысалы,
мұғалім, оқушы сарқырама, шуылы, т.б. Кімде-кім ақпаратты қабылдап алса,
онда ол ақпарат қабылдаушы болып табылады , Мысалы, адам, жануар, өсімдік,
т.б.
Адамның барлық іс-әрекеті кез-келген уақытта ақпарат алумен байланысты:
көріп – ақпарат аламыз, естіп, зат ұстап, ас ішіп, иіскеп те ақпарат
аламыз. Ақпаратты бізді қоршаған заттар мен құралдар береді: кітаптар,
журналдар, газеттер, теледидар, радио, т.б. Адамдардың үйдегі, мектептегі,
жұмыстағы және көшедегі бір-бірімен қарым-қатынасы – бұл ақпарат беруі.
Ақпарат түрлері
Барлық ақпараттарды төмендегідей бөлуге болады: қоғамдық-саясаттық,
әлеуметтік-экономикалық, ғылыми-техникалық, химия-биологиялық, т.б.
Мұнымен қатар ақпарат өзінің сипаты бойынша:
1. статикалық (тұрақты) немесе динамикалық (айнымалы);
2. алғашқы (кірістік), туынды (аралық) немесе шығыстық;
3. басқарушы және мәлімет беруші;
4. объективті және субъективті
болуы мүмкін.
Ақпарат қасиеттеріне мыналарды жатқызуға болады: толықтық, сенімділік
(анықтық), бағағылық, маңыздылық (актуадлық), айқындылық, қысқалық,
нанымдылық.
Басқа сөзбен айтқанда адам ақпаратты сигнал немесе таңба түрінде
береді, өңдейді және қабылдайды. Сигнал жарық, дыбысты (радиотолқындар),
электромагниттік, биохимиялық, т.б. бола алады.
Сигналды бірнеше типтерге бөлуге болады:
1. Физикалық табиғаты бойынша электромагниттік, арық жылылық, дыбыс,
механикалық, биохимиялық;
2. Қабылдау тәсілі бойынша көру, есту, дәмді сезу, аурулық,
физиологиялық.
Белгі деп кез келген тілдін алфавитін, ым-ишарат тілдерінің белгілерін,
кез келген кодтар немесе шифрларды, ноталық белгішелерін т.б. санауға
болады. Ақпаратты өңдеу процесі ақпаратты тасушы мен ақпаратты беру мен
ақпаратты өңдеу құралдарының болуын ескереді.
Ақпаратты тасушы оны сақтайды, оған бұл ақпаратқа сәйкес таңбаны немесе
сигналды жазуға болады. Ақпаратты беру құралы – бұл адам, тілдері,
телекоммуникация құралдары, тірі табиғаттағы биохимиялық процестер т.б.
Адам ақпаратты кем дегенде үш деңгейде өңдей алады, атап айтқанда:
физиологиялық деңгейде (сезім мүшелері), ақылмен ойлау деңгейде,
аңдаусыздық деңгейде. Бұдан басқа адам өз ұрпақтарына гендер арқылы тұқым
қуалау ақпараттарын береді.
8 –сынып. Ақпарат және информатика.
|2 – сабақ |
|Сабақ |Ақпарат.Ақпараттық процесс.Ақпарат қасиеттері.Ақпарат |
|тақырыбы |мөлшері. Әлемнің ақпараттық бейнесі. Ақпарат және басқару. |
| |Информатика. |
|Программалық |Оқулық. |
|дидактикалық |Практикум (жұмыс дәптері). |
|қамтылу. | |
|Сабақ |Ақпарат,ақпараттық процестер, әлемнің ақпараттық бейнесі |
|мақсаты. |туралы оқушылардың білімін тереңдету. |
|Сабақ типі. |Түсіндіру, әңгімелесу. |
|Білім мен |Оқушы білуі тиіс: |
|білікке |ақпараттың не екенін, ақпараттың қасиеттерін; |
|қойылатын |ақпараттық процесс ұғымын; |
|талаптар. |кодтың және ақпаратты кодтаудың міндетін; |
| |ақпаратты өлшеудің негізгі бірліктерін. |
| |Оқушының меңгеруі тиіс білігі: |
| |адам іс- әрекетінің, тірі табиғаттың және техниканың әр |
| |түрлі саласындағы ақпарат пен ақпараттық процестерге мысал |
| |келтіруді; |
| |ақпараттық процес түрлерін анықтауды; |
| |ақпараттық қоғамның қалыптасуын сипаттауға мысал келтіруді. |
Сабақ жоспары.
Теориялық материалды оқып- үйрену жұмыс дәптерінде тапсырма орындаумен
кезектесіп отырады.
Алдымен 7-сынып курсынан оқу материалын қайталау ұсынылады.
Қайталау сұрақтары:
1.Ақпарат деген не?
2. Қандай ақпараттық процестерді білесіңдер?
3. Ақпарат қандай қасиеттерге ие болуы тиіс?
4. Ақпарат мөлшерін қалай бағалауға болады (хабардың ақпараттық көлемі
неге тең?).
5. Ақпаратты өлшеудің қандай бірліктерін білесіңдер?
6. Ақпаратты кодтау, кодтаушы кесте деген не?
7. ASC II коды деген не?
Оқу материалын қайталағаннан кейін (1.1- тақырыпты) оқып- үйрену
ұсынылады. Материалды бекіту үшін 1.1-1.5- тапсырмаларды жұмыс
дәптерлерінде орындату керек.
ӘЛЕМНІҢ АҚПАРАТТЫҚ БЕЙНЕСІ
Тапсырмалар:
Мектеп оқулығы мен дидактикалық материалдар жинағын пайдалана отырып,
келесі тапсырмаларды орында.
1. «Ақпарат және информатика ғылымы» тақырыбы бойынша сабақ жоспарының
үлгісін дайында.
2. Көрнекі – дидактикалық материалдарын дайында.
3. Оқушының дайындық деңгейіне қойылатын талаптарды анықта.
Бақылау сұрақтары:
1. Ақпарат және информатика ғылымы тақырыбы мектептің қай сыныбында
оқытылады?
2. Осы тақырыпқа бөлінген сағат көлемі қандай?
3. «Ақпарат және информатика ғылымы» тақырыбының мақсаты?
4. Осы сабақты қандай программалық және дидактикалық материалдармен
қамтамасыз етуге болады?
5. Сабақ қандай типте өтеді?
6. Оқушылардың білімі мен біліктіліктеріне қойылатын талаптар.
№2 өздік жұмыс
Тақырыбы: «Санау жүйелері» тақырыбын оқыту әдістемесі
Мақсаты: Санау жүйелері тақырыбын оқытуды ұйымдастыру. Тақырыптық үлгі
жоспармен танысу. Оқушы біліміне қойылатын талаптарды
анықтау. Сабақ жоспарын жасау.
Теориялық түсініктеме
«Санау жүйелері» тақырыбы мектептегі информатиканың базалық курсының 8-
сыныбында қарастырылады. Күнтізбелік жоспар бойынша 3-ші және 4-ші сабақ
болып І оқу тоқсанында өтіледі.
Сағат саны - 2 сағат.
Санау жүйелері. Сандарды санаудың бір жүйесінен басқа жүйесіне ауыстыру.
Екілік сандарға амалдар қолдану.
Оқушының меңгеруі тиіс білімі:
➢ санау жүйелері ұғымын;
➢ сандарды санаудың бір жүйесінен басқа жүйесіне ауыстыру ережелерін;
➢ екілік арифметика ережелерін.
Оқушының игеруге тиіс білігі:
➢ санды санаудың бір жүйесінен басқа жүйесіне түрлендіруді;
➢ екілік сандармен арифметикалық амалдар орындауды.
|3-сабақ |
|Сабақ тақырыбы |Санау жүйелері. Сандарды санаудың бір жүйесінен |
| |екінші бір жүйесіне аудару. Ондық бүтін сандарды және|
| |ондық бөлшектерді екілік санау жүйесіне аудару. Ондық|
| |сандарды он алтылық санау жүйесіне аудару. |
|Праграммалық |Оқулық. |
|дидактикалық |Жұмыс дәптері. |
|қамтылуы | |
|Сабақ мақсаты |Оқушыларды санау жүйелерімен, сандарды санаудың бір |
| |жүйесінен екінші бір жүйесіне аудару тәсілдерімен |
| |таныстыру. |
|Сабақтың типі |Практикум элементтері бар түсіндірмелі – |
| |көрнекілікті. |
|Білім мен білікке |Оқушы білуі тиіс: |
|қойылатын талаптар |санау жүйелері ұғымын; |
| |сандарды санаудың бір жүйесінен басқа жүйесіне |
| |ауыстыру ережесін; |
| |Оқушының меңгеруі тиіс білігі: |
| |ондық бүтін сандарды екілік санау жүйесіне |
| |түрлендіруді; |
| |ондық бөлшектерді екілік санау жүйесіне түрлендіруді;|
| |ондық сандарды сегіздік санау жүйесіне түрлендіруді; |
| |ондық сандарды он алтылық санау жүйесіне |
| |түрлендіруді. |
|4-сабақ |
|Сабақ тақырыбы |Сандарды екілік санау жүйесінен сегіздік санау |
| |жүйесіне аудару. Сандарды екілік санау жүйесінен он |
| |алтылық санау жүйесіне аудару. Сандарды сегіздік және|
| |он алтылық санау жүйелерінен екілік санау жүйесіне |
| |аудару. Екілік сандарға арифметикалық амалдар |
| |қолдану. |
|Праграммалық |Оқулық. |
|дидактикалық |Жұмыс дәптері. |
|қамтылуы | |
|Сабақ мақсаты |Оқушыларға сандарды бір санау жүйесінен екінші бір |
| |санау жүйесіне аударуды үйрету. Екілік сандарға |
| |арифметикалық амалдар қолдануды үйрету. |
|Сабақтың типі |Практикум элементтері бар түсіндірмелі – |
| |көрнекілікті. |
| Білім мен білікке |Оқушы білуі тиіс: |
|қойылатын талаптар |сандарды бір санау жүйесінен екінші бір санау |
| |жүйесіне ауыстыруды; |
| |екілік арифметика ережелерін. |
| |Оқушының меңгеруі тиіс білігі: |
| |сандарды екілік санау жүйесінен сегіздік санау |
| |жүйесіне аударуды; |
| |сандарды екілік санау жүйесінен он алтылық санау |
| |жүйесіне аударуды; |
| |сандарды сегіздік және он алтылық санау жүйелерінен |
| |екілік санау жүйесіне аударуды; |
| |екілік сандарға арифметикалық амалдар қолдануды. |
Тапсырмалар:
Мектеп оқулығы мен дидактикалық материалдар жинағын пайдалана отырып,
келесі тапсырмаларды орында.
1. «Санау жүйелері» тақырыбы бойынша сабақ жоспарының үлгісін дайында.
2. Көрнекі – дидактикалық материалдарын дайында.
3. Оқушының дайындық деңгейіне қойылатын талаптарды анықта.
Бақылау сұрақтары:
1. Санау жүйелері тақырыбы мектептің қай сыныбында оқытылады?
2. Осы тақырыпқа бөлінген сағат көлемі қандай?
3. «Санау жүйелері» тақырыбының мақсаты?
4. Осы сабақты қандай программалық және дидактикалық материалдармен
қамтамасыз етуге болады?
5. Сабақ қандай типте өтеді?
6. Оқушылардың білімі мен біліктіліктеріне қойылатын талаптар.
№3 өздік жұмыс
Тақырыбы: «Буль алгебрасы» тақырыбын оқыту әдістемесі
Мақсаты: Буль алгебрасы тақырыбын оқытуды ұйымдастыру. Тақырыптық үлгі
жоспармен танысу. Оқушы біліміне қойылатын талаптарды
анықтау. Сабақ жоспарын жасау.
Теориялық түсініктеме
«Буль алгебрасы» тақырыбы мектептегі информатиканың базалық курсының 8-
сыныбында қарастырылады. Күнтізбелік жоспар бойынша 5-ші, 6-шы және 7-ші
сабақ болып І оқу тоқсанында өтіледі.
Сағат саны - 3 сағат.
Оқушының меңгеруі тиіс білімі:
- компьютердің логикалық негіздерін;
- пікір, тұжырымдау, пайымдау, ой қорыту, логикалық пікір
ұғымдарыныңмәнісін;
- негізгі логикалық операциялардың ақиқаттық кестелерін.
Оқушылардың игеруге тиіс білігі:
- пікірлер алгебрасы есептерін шығаруды;
- ақиқаттық кесте және орындау кестелерін құруды.
Тақырыптық-күнтізбелік жоспар бойынша:
|Сабақ |Сабақтың атауы |Сағат |
| | |саны |
|5 |Логика. Логика пән ретінде. Формальды математикалық |1 |
| |логика. Пікірлер алгебрасы. |сағат |
|6,7 |Логикалық орепациялар. Ақиқаттық кестелер. Орындау |2 |
| |кестелері, компьютердің логикалық негіздері. |сағат |
|5 сабақ |
|Сабақтың |Логика. Логика пән ретінде. Формальды математикалық |
|тақырыбы |логика. Пікірлер алгебрасы. Логикалық операциялар. |
| |Логикалық көбейту (конъюнкция). |
|Бағдарламалық- |Оқулық. |
|Дидактикалық |Жұмыс дәптері. |
|оқытылуы | |
|Сабақтың мақсаты|Логикалық пайымдаулардың, логикалық операциялардың |
| |негізгі ұғымдарымен таныстыру. Логикалық көбейту |
| |операциясын қарастыру. |
|Сабақтың типі |Практикум элементтері бар түсіндірмелі – көрнекілікті.|
| |Оқушы білуі тиіс: |
|Білім мен |компьютер жұмысының логикалық негіздерін; |
|біліктілікке |пікір, тұжырым, паймдау, ой қорыту, логикалық өрнек |
|қойылатын |ұғымдарының мәнісін. |
|талаптар |Оқушының меңгеруі тиіс білігі: |
| |пікірлер алгебрасы есептерін шешуді; |
| |ЖӘНЕ, НЕМЕСЕ байланыстарын ЕМЕС терістеуін |
| |пайдаланатын пікірлерге мысал келтіруді; |
| |логикалық көбейту операциясы үшін ақиқаттық кестесін |
| |толтыруды. |
Логика алгебрасы – математикалық логиканың логикалық мәндері (ақиқат
немесе жалған) және қолданылатын логикалық операциялар тұрғысынан
қарастырылатын пікірлерді зерттейтін бөлігі. Логика алгебрасы ХІХ ғасырдың
ортасында Дж. Бульдің еңбектерінде құрылған. Логикалық алгебрасын
қамтамасыз ету әйгілі логикалық есептерді алгебралық әдістермен шешуге
тырысудың нәтижесінде пайда болды. Логика алгебрасының негізгі мәселесі
пікірлермен және оларға қолданылатын логикалық операцияларды зерттеу болып
табылады. Пікірлер - өздеріне қатысты олар ақиқат немесе жалған екенін
түжырымдаудың мағынасы бар болатын сөйлемдер. Өз кезегінде пікір болып
табылатындай өзіндік бөлігін ажыратып алуға болмайтындай пікір жай пікір
деп аталады.
«Және», «немесе», «егер...», «онда», «эквивалентті» логикалық
байланыстарын, «емес» терістеуін және т.с.с. қолдану жай пікірлерден жаңа,
«күрделірек» пікір құруға мүмкіндік береді. Логикалық байланыстардың
өзіндік атаулары мен белгіленулері болады:
- «Және» - конъюнкция, & арқылы белгіленеді;
- «немесе» - дизъюнкция, V арқылы белгіленеді;
- «егер...», «онда» - импликация, → арқылы белгіленеді;
- «эквивалентті» - эквиваленттік, ~ (парапарлық) арқылы белгіленеді;
- «емес» - терістеу, - үстіндегі сызықшасымен белгіленеді.
Осылай алынған пікірлердің ақиқаттығы немесе жалғандығы бастапқы
пікірлердің ақиқаттығына немесе жалғандығына және пікірлерге қолданылатын
операциялар ретіндегі сәйкес байланыс тұжырымдамасына тәуелді. Ақиқаттықты
белгілеу үшін «А» символы, ал жалғандықты белгілеу үшін «Ж» символы
енгізіледі. Содан кейін бұл символдардың орнына 1 мен 0 цифрлары
пайдаланылады.
Күрделі пікірлердің (пікірлер алгебрасы) формулаларынан оларды құрайтын
жай пікірлерді әртүрлі мәндеріне сәйкес мәндерінің ақиқаттық кестелерін
пайдаланып анықтауға болады.
|6 сабақ |
|Сабақтың |Логикалық операциялар. Логикалық қосу (дизъюнкция). |
|тақырыбы |Логикалық терістеу. Ақиқаттық кестелері. Орындау |
| |кестелері. Компьютердің логикалық негіздері. |
|Бағдарламалық- |Оқулық. |
|Дидактикалық |Жұмыс дәптері. |
|оқытылуы | |
|Сабақтың мақсаты|Оқушыларды логикалық қосу және терістеу |
| |операцияларымен таныстыру. Сәйкес ақиқаттық кестелерді|
| |қарастыру. |
|Сабақтың типі |Практикум элементтері бар түсіндірмелі – көрнекілікті.|
| |Оқушы білуі тиіс: |
|Білім мен |негізгі логикалық операциялардың ақиқаттық кестелерін;|
|біліктілікке |компьютердің логикалық схемаларында пайдаланылатын |
|қойылатын |ЖӘНЕ, НЕМЕСЕ, ЕМЕС негізгі логикалық элементтерді. |
|талаптар |Оқушының меңгеруі тиіс білігі: |
| |логикалық қосудың ақиқаттық кестесін құруды; |
| |логикалық терістеудің ақиқаттық кестесін құруды; |
| |орындау кестесін құруды. |
Логикалық көбейту (конъюнкция) – екі пікір де ақиқат болғанда,
конъюнкция ақиқат. Пайымдаулардың біреуі немесе екеуі де жалған болғанда,
конъюнкция жалған.
Логикалық қосу (дизъюнкция) – пікірлердің кемінде біреуі ақиқат
болғанда, дизъюнкция ақиқат, пікірлердің екеуі де жалған болғанда,
дизъюнкция жалған болады.
|7 сабақ |
|Сабақтың |Логикалық есептерді шешу. |
|тақырыбы | |
|Бағдарламалық- |Оқулық. |
|Дидактикалық |Жұмыс дәптері. |
|оқытылуы | |
|Сабақтың мақсаты|Оқушыларды логикалық есептерді кесте құрып шешуге |
| |үйрету. |
|Сабақтың типі |Практикум элементтері бар түсіндірмелі – көрнекілікті.|
|Білім мен |Оқушы білуі тиіс: |
|біліктілікке |негізгі логикалық операциялардың ақиқаттық кестелерін.|
|қойылатын |Оқушының меңгеруі тиіс білігі: |
|талаптар |ақиқаттық кестестелерін және орындау кестелерін |
| |құруды; |
| |кестелер құрып логикалық есеп шешуді. |
Тапсырмалар:
Мектеп оқулығы мен дидактикалық материалдар жинағын пайдалана отырып,
келесі тапсырмаларды орында.
1. «Буль алгебрасы» тақырыбы бойынша сабақ жоспарының үлгісін дайында.
2. Көрнекі – дидактикалық материалдарын дайында.
3. Оқушының дайындық деңгейіне қойылатын талаптарды анықта.
Бақылау сұрақтары:
1. Буль алгебрасы тақырыбы мектептің қай сыныбында оқытылады?
2. Осы тақырыпқа бөлінген сағат көлемі қандай?
3. «Буль алгебрасы» тақырыбының мақсаты?
4. Осы сабақты қандай программалық және дидактикалық материалдармен
қамтамасыз етуге болады?
5. Сабақ қандай типте өтеді?
6. Оқушылардың білімі мен біліктіліктеріне қойылатын талаптар.
№4 өздік жұмыс
Тақырыбы: «Алгоритмдеу негіздері» тақырыбын оқыту әдістемесі
Мақсаты: Алгоритмдеу негіздері тақырыбын оқытуды ұйымдастыру. Тақырыптық
үлгі жоспармен танысу. Оқушы біліміне қойылатын талаптарды
анықтау. Сабақ жоспарын жасау.
Теориялық түсініктеме
«Алгоритмдеу негіздері» тақырыбы мектептегі информатиканың базалық
курсының 9-сыныбында қарастырылады. Күнтізбелік жоспар бойынша 1-ші, 2-ші,
3-ші және 4-ші сабақ болып І оқу тоқсанында өтіледі.
Сағат саны - 4 сағат.
1 – сабақ.
«Алгоритм» ұғымы. Алгоритмнің қасиеттері
Мақсаты: оқушылардың «алгоритм» ұғымын талдау және оның қасиеттеріне
мысал келтіру, қарапайым алгоритмдерді құру дағдысын қалыптастыру.
Оқушылардың біліміне қойылатын талаптар: оқушылар алгоритмнің
анықтамасын айтып, мысал келтіріп, негізгі қасиеттерін сипаттай алуы керек.
Оқушылардың білігі мен дағдысына қойылатын талаптар: қарапайым
алгоритм құра білу, оның нәтижесін талдау.
Жоспары:
1. «Алгоритм» ұғымы.
2. Алгоритмдерге мысал келтіру.
3. Алгоритмнің қасиеттері.
4. Алгоитмнің қасиеттеріне сипаттама беру.
5. Алгоритм құруға есеп шығару.
6. Бақылау және тестілеу сұрақтары арқылы оқушылардың игерген білімін
тексеру.
7. Жаттығу мен есеп шығару арқылы оқушылардың алгоритм құру дағдысын
қалыптастыру.
Қысқаша мазмұны:
Анықтама. Алгоритм – берілген есептің шығару жолын реттелген амалдар
тізбегі түріне келтіру.
Алгоритмнің қасиеттері:
1. Айқын, дәл өрнектелуі.
2. Үздіктілігі.
3. Нәтижелілігі.
4. Жалпыламалығы.
5. Формалды орындалуы.
2 – сабақ.
Алгоритмнің өрнектелу жолдары. Блок – схема.
Мақсаты: алгоритмнің өрнектелу жолдарын салыстыра отырып, блок – схема
құру.
Оқушылардың біліміне қойылатын талаптар: алгоритмнің өрнектелу жолын білу,
оларды салыстыра алу және блок – схема түрінде берілу тәсілдерін меңгеру.
Оқушылардың білігі мен дағдысына қойылатын талаптар: қарапайым
алгоритм құрып, оны блок – схема түрінде жазу.
Жоспар:
1. Алгоритмнің өрнектелу жолдары.
2. Алгоритм блоктарының арнайы белгілері.
3. Алгоритмді блок – схема түріндежазуға мысал келтіру.
Қысқаша мазмұны:
Анықтама. Блок – схема – алгоритмнің арнайы бекітілген гоеметриялық
фигуралар арқылы графиктік түрде жазылуы.
Алгоритм блоктарының арнайы белгілері:
| Іс-әрекеттің |Блок-схема түрі |Негізгі әрекеті |
|аталуы | | |
|Процесс | |Математикалық өрнектерді|
| | |есептеу |
|Таңдау | шарт | |
| | |Есеп шығару жолын |
| |жоқ иә |таңдайды |
|Модификация | | |
| | |Цикл басы (қайталау) |
|Құжат | | |
| | |Нәтижені шығару, қағазға|
| | |басу |
|Енгізу, шығару | | |
| | |Мәлімет негізу (шығару) |
| | | |
|Бастау, аяқтау | |Алгоритмдердің басы, |
| | |соңы |
|Қосалқы программа | |Қосалқы программаға кіру|
| | |және шығу |
| | | |
|Түсініктеме | |Схеманың, формуланың |
| | |түсііктемесі |
3- сабақ
«Орындаушы» ұғымы. Орындаушы командалар жүйесі
Мақсаты: оқушыларды орындаушы командалар жүйесімен таныстыру.
Оқушылардың біліміне қойылатын талаптар: орындаушының командалар
жүйесін, оның атқаратын міндеттерін білу.
Оқушылардың білігі мен дағдысына қойылатын талаптар: қарапайым
есептерге алгоритм құра білу.
Жоспар: «Орындаушы» ұғымын түсіну.
Қысқаша мазмұны:
Анықтама. Берілген реті бойынша алдын ала бекітілген командалар жүйесіне
кіретін командалар тізбегін автоматты түрде орындайтын адамды немесе
техниканы орындаушы деп атаймыз.
4-сабақ
Алгоритмнің түрлері: сызықтық, тармақталу, циклдік алгоритмдер. Көмекші
алгоритм түсінігі
Мақсаты: оқушыларды алгоритмнің негізгі түрлерімен таныстыру.
Алгоритмдерді блок – схема түрінде өрнектеу.
Оқушылардың біліміне қойылатын талаптар: оқушылар есептің алгоритмін
блок – схема арқылы өрнектей алуы тиіс.
Оқушылардың білігі мен дағдысына қойылатын талаптар: Берілген есепке
алгоритм түрлерінің қажеттісін қолдана білу.
Жоспар:
1. Сызықтық немесе тізбектік алгоритм.
2. Тармақталған алгоритм.
3. Циклдік алгоритмдер: арифметикалық, қадамдық алгоритм.
4. Бақылау сұрақтары.
Қысқаша мазмұны:
Анықтама. Алгоритмдер блоктардың өзара байланысуына қарай үш құрылымға –
сызықтық, тармақтық және циклдік түрлерге бөлінеді.
1. Сызықтық немесе тізбектік алгоритм. Сызықтық алгоритм өрнектелуіне
қарай тізбектелген командалардан, ал блок – схемалары бар сызық бойына
орналасқан тізбекті блоктардан тұрады. Әрекеттердің тізбектей
орындалуын сипаттайтын алгоритм сызықтық алгоритм деп аталады
2. Тармақталу алгоритмдері. Алгоритмдердің есептегі белгілі бір шартқа
тәуелді тармақталып бірнеше жолдарға бөліну тобы тармақталу
алгоритмдері деп аталады.
3. Арифметикалық цикл. Алгоритмнің атқарылуы алдында циклдің алғашқы мәні
белгілі болады да, келесі қайталану кезеңінде цикл параметрі белгілі
бір тұрақты шамаға өзгеріп отырады.
4. Қадамдық цикл. Алдын ала қайталану саны белгісіз болған жағдайда
қадамдық цикл пайдаланылады. Циклді аяқтау үшін белгілі бір шарт
тексеріледі.
Тапсырмалар:
Мектеп оқулығы мен дидактикалық материалдар жинағын пайдалана отырып,
келесі тапсырмаларды орында.
1. «Алгоритмдеу негіздері» тақырыбы бойынша сабақ жоспарының үлгісін
дайында.
2. Көрнекі – дидактикалық материалдарын дайында.
3. Оқушының дайындық деңгейіне қойылатын талаптарды анықта.
Бақылау сұрақтары:
1. Алгоритмдеу негіздері тақырыбы мектептің қай сыныбында оқытылады?
2. Осы тақырыпқа бөлінген сағат көлемі қандай?
3. «Алгоритмдеу негіздері» тақырыбының мақсаты?
4. Осы сабақты қандай программалық және дидактикалық материалдармен
қамтамасыз етуге болады?
5. Сабақ қандай типте өтеді?
6. Оқушылардың білімі мен біліктіліктеріне қойылатын талаптар.
№5 өздік жұмыс
Тақырыбы: «Компьютер құрылымы» тақырыбын оқыту әдістемесі
Мақсаты: Компьютер құрылымы тақырыбын оқытуды ұйымдастыру. Тақырыптық
үлгі жоспармен танысу. Оқушы біліміне қойылатын талаптарды
анықтау. Сабақ жоспарын жасау.
Теориялық түсініктеме
«Компьютер құрылымы» тақырыбы мектептегі информатиканың базалық
курсының 7-8 сыныптарында қарастырылады. Күнтізбелік жоспар бойынша 7-ші, 8-
ші, 9-шы, 10-шы және 11-ші сабақ болып І-II оқу тоқсанында ЖӘНЕ 8-сынып
бойынша 8-9 сабақ болып өтіледі.
7 сынып бойынша 5 сағат, ал 8 сынып бойынша 2 сағат көлемі берілген.
7 – сыныпқа арналған «Информатика» курсы бағдарламасының
ТАҚЫРЫПТЫҚ ЖОСПАРЛАУЫ
|№ |Тақырыбы |Сағаты |
|1. |Компьютер - әмбебап ақпараттық машина. Информатика дегеніміз |2 |
| |не? Компьютер – ақпарат өңдеу құралы. Есептеуіш техниканың | |
| |даму тарихы. ЭЕМ – ді қолдану аумағы. ЭЕМ – нің қоғам | |
| |өміріндегі рөлі: мектепте, үйде, бизнесте, медицинада, мәдени | |
| |ортада, ғылымда. Компьютерде өңделетін ақпарат түрлері. | |
|2. |Ақпараттық құралдар. Құралдардың қызметі. Пернетақтамен |3 |
| |танысу. | |
КОМПЬЮТЕРДІҢ АППАРАТТЫҚ ҚҰРАЛДАРЫ
2.1. ТАҚЫРЫП. ЕСЕПТЕУІШ ТЕХНИКАСЫНЫҢ ДАМУ ТАРИХЫ
|№7 сабақ | |
|Сабақтың тақырыбы:|Есептеуіш техникасыынң даму тарихы. ЭЕМ – ның қоғам |
| |өміріндегі рөлі: үйде, медицинада, өнерде, бизнесте, |
| |ғылымда, ЭЕМ – ді қолдану аумақтары. |
|Бағдарламалық – |Оқулық. Жұмыс дәптері. |
|дидактикалық | |
|қамсыздандыру | |
|Сабақтың мақсаты: |Оқушыларды ЕТ – нің даму тарихымен оны құрылуының |
| |негізгі принциптерімен таныстыру. ЭЕМ – нің өміріндегі |
| |рөлін түсіндіру. ЭЕМ – ді қолдану аумақтары туралы ой -|
| |өрісін кеңейту. |
|Сабақтың типі: |Пікірлесіп – түсіндіру. |
|Білім мен |Оқушылар білуі тиіс: |
|біліктілікке |ЕТ дамуының негізгі кезеңдерін; |
|қойылатын |Ақпарат түрлерін; |
|талаптар: |Цифрлық есептеуіш машинасының құрылу принциптерін; |
| |ЭЕМ буындары мен олардың элементтік базасын; |
| |ЭЕМ – ді қолдану аумақтарын. |
| |Оқушылар үйренуі тиіс: |
| |әр түрлі бундарға ЭЕМ мысалдарын келтіру; |
| |ЭЕМ элементтік базасы бойынша қандай да бір машина қай |
| |буынға жататынын аңықтауды; |
| |ЭЕМ – ді қоғам өмірінде қолдану мысалдарын келтіруді. |
2.2. ТАҚЫРЫП. ДЕРБЕС КОМПЬЮТЕР
|№8 сабақ | |
|Сабақтың тақырыбы:|Дербес компьютерлер. Компьютермен танысу. Компьютердің |
| |құрылымы. Компьютердің арналуы. Мүмкіндіктерін көрсету.|
| |Жүйелік блок. Компьютердің ішкі құрылғылары. |
|Бағдарламалық – |КУВТ, музыкалық компакт – диск, компьютерлік ойындар, |
|дидактикалық |мәтіндік және графикалық редакторлар, калькулятор. |
|қамсыздандыру |Оқулық. Жұмыс дәптері. |
|Сабақтың мақсаты: |Дербес компьютермен, оның негізгі блоктарымен және |
| |олардың міндетімен таныстыру. ЭЕМ мүмкіндіктерін |
| |көрсету. Жүйелік блоктың ішіндегі құрылғылармен және |
| |олардың міндетімен таныстыру. Компьютердің негізгі |
| |құрылғылары – процесссормен, ЖЖҚ – мен, ТЖҚ – мен |
| |таныстыру. |
|Сабақтың типі: |Көрсете түсіндіру. |
|Білім мен |Оқушылар білуі тиіс: |
|біліктілікке |Компьютер деген не екенін; |
|қойылатын |Аппараттық құралдардың негізгіжиынына не кіретінін; |
|талаптар: |Компьютердің құрылғыларының міндетін (арналуын); |
| |Бағдарламалық жабдықтаманың не үшін керек екенін; |
| |ДК көмегімен не жасауға болатынын; |
| |Жүйелік блоктың алдыңғы панельдегі батырмалар мен |
| |құрылғылардың арналуын; |
| |Жүйелік блоктың ішіндегілердің арналуын; |
| |Жүйелік блоктың арғы жағында не орналасқанын; |
| |Процессордың негізгі сипаттамалары мен арналуын; |
| |Компьютердің ішкі жадының түрлері және арналуын. |
| |Оқушылар үйренуі тиіс: |
| |Компьютерді қосуды және өшіруді. |
|№9 сабақ | |
|Сабақтың тақырыбы:|Компьютердің сыртықы құрылғылары. Енгізу – шығару |
| |құрылғылары. Монитор. Пернетақта. Пернетақталық |
| |тренажер. |
|Бағдарламалық – |ОЕТС (КУВТ), пернетақталық тренажер. WordPad мәтіндік |
|дидактикалық |редакторы (алфавитті – цифрлық пернелердің қызметін |
|қамсыздандыру |көрсету үшін). |
| |Оқулық. Жұмыс дәптері. |
|Сабақтың мақсаты: |Оқушыларды компьютердің сыртқы құрылғыларымен |
| |таныстыру. Енгізу – шығару құрылғыларын жалпы шолу. ДК |
| |– нің негізгі шығару құрылғысы – монитормен таныстыру. |
| |Пернетақтаның арналуы және таратылуымен таныстыру. Әр |
| |түрлі алфавитті – цифрлық ақпартты енгізуді көрсету, |
| |пернетақтамен жұмы істеу әдістерімен таныстыру. |
|Сабақтың типі: |Баяндау, көрсету, практикум. |
|Білім мен |Оқушылар білуі тиіс: |
|біліктілікке |Компьютердің ішкі құрылғыларына қандай құрылғылар |
|қойылатын |жататындығын; |
|талаптар: |Енгізу – шығару құрылғыларын; |
| |Монитордың сипаттамаларын, арналуын, құрамдас |
| |бөліктерін; |
| |Пернетақтаның міндетін; |
| |Пернелердің негізгі топтарын; |
| |Алфавитті – цифрлық символдарды енгізу тәсілдерін; |
| |Арнайы пернелердің негізгі функцияларын; |
| |Пернетақтамен жұмыс істеу техникасының ережелерін; |
| |Меңзердің аңықталуы мен міндетін; |
| |Пернетақтаның схемасын. |
| |Оқушылар үйренуі тиіс: |
| |Пернелердің негізгі топтарын пайдалануды; |
| |Арнайы пернелерді пайдалануды; |
| |Пернетақтамен дұрыс жұмыс істеуді; |
| |Меңзердің орнын аңықтауды және оны басқаруды; |
| |Пернетақтады қолды дұрыс орналастыруды; |
| |Он саусақпен теруді; |
| |Пернелерге дұрыс механикалық басуды; |
| |Теру жылдамдығын асыруды. |
|№10 сабақ | |
|Сабақтың тақырыбы:|Ақпарат енгізу манипуляторлары. Басу құрылғысы. |
|Бағдарламалық – |Оқулық. Жұмыс дәптері. |
|дидактикалық | |
|қамсыздандыру | |
|Сабақтың мақсаты: |Ақпаратты енгізу манипуляторларымен таныстыру (маус, |
| |трекбол, терте (джойстик), сканер). Принтердің |
| |түрлерімен, оның жұмысының ерекшеліктері мен |
| |принциптерімен таныстыру. |
|Сабақтың типі: |көрсете отырып, түсіндіру. |
|Білім мен |Оқушылар білуі тиіс: |
|біліктілікке |Манипуляторлардың түрлері мен міндетін; |
|қойылатын |Принтерлердің түрлері мен міндетін; |
|талаптар: |Прнтерге шығаратын ақпараттың типін; |
| |Принтер жұмысының принциптерін. |
|№11 сабақ | |
|Сабақтың тақырыбы:|Компьютердің сыртқы жадысы. Ақпарат тасуыштар. Иілгіш |
| |және компакт – дискілер. Дискіжетек. CD - ROM. |
|Бағдарламалық – |ОЕТС – 98 (КУВТ - 98). Иілгіш және компакт – дискілер. |
|дидактикалық |Оқулық. Жұмыс дәптері. |
|қамсыздандыру | |
|Сабақтың мақсаты: |Ақпаратты жазу мен оқу, иілгіш және компакт – дискілер |
| |сияқты ақпарат тасуыш туралы түсінік беру. Дискіжетек |
| |пен CD – ROM жұмыстарымен таныстыру. |
|Сабақтың типі: |Көрсете - түсіндіру. |
|Білім мен |Оқушылар білуі тиіс: |
|біліктілікке |Иілгіш және компакт – дискілер не екенін; |
|қойылатын |Дискіжетек пен CD – ROM қалай құрылғанын; |
|талаптар: |Ақпаратты оқу мен жазу қалай жүретінін; |
| |Қандай жағдайларда қандай ақпарат тасуыш қолдану керек |
| |екенін; |
| |Ақпарат тасуыштардың негізгі параметрлерін; |
| |Иілгіш және компакт – дискілермен жұмыс істеу |
| |ережелерін. |
| |Оқушылар үйренуі тиіс: |
| |Иілгіш және компакт – дискілерді қолдану; |
| |Ақпаратты бір тасуыштан басқасына алмастыруды; |
| |Иілгіш дискілерді пішімдеуді; |
| |Иілгіш және компакт – дискілердегі ақпаратты қарауды. |
8 – сыныпқа арналған «Информатиканың базалық курсының»
КҮНТІЗБЕЛІК ҮЛГІ ЖОСПАРЫ
Аптасына 1 сағ. Барлығы 34 сағ.
|Сабақ |Тақырып |Сағат |
|4 – 5. Дербес пайдаланылатын компьютерлер. Компьютердің құрылымы мен жұмыс|
|істеу принциптері. |
|8 - 9 |ЭЕМ – де деректерде кескіндеу түрлері. ЭЕМ – нің |2 сағ. |
| |техникалық сипаттамалары мен ондағы орындалатын | |
| |міндеттердің өзара байланысы. ЭЕМ – нің буындары және | |
| |элементтік базасы. Басқарудың программалық принципі. | |
|Оқушының меңгеруі тиіс білімі: |Оқушының игеруі тиіс білігі: |
|қазіргі дербес пайдаланылатын |компьютердің әр буынына мысал |
|компьютердің құрылымын; |келтіру және сипаттамалық |
|компьютердің негізгі тораптарын, |ерекшеліктерін көрсету; |
|олардың өзара байланысын; |компьютерге кез – келген енгізу |
|компьютерді айрықшалайтын негізгі |құрылғысын жалғауды және оны |
|техникалық параметрлерді; |құрылымдауды жүзеге асыруды; |
|ЭЕМ – нің буындары мен элементтік |дискілерді пішімденуді; |
|базасы; |файлдарды архивтеу және архивтен |
|Компьютердің автоматты жұмыс істеу |шығаруды; |
|принципін. |антивирустық программаны қолдануды. |
4. ДЕРБЕС ПАЙДАЛАНЫЛАТЫН КОМПЬЮТЕРЛЕР
|№8 сабақ | |
|Сабақтың тақырыбы:|Деректерді ЭЕМ – де кескіндеу түрлері. ЭЕМ – нің |
| |техникалық сипаттамалары мен оларда шешілетін |
| |мәселелердің өзара байланысы. ЭЕМ – нің буындары мен |
| |элементтік базалары. |
|Бағдарламалық – |Оқулық. Жұмыс дәптері. |
|дидактикалық | |
|қамсыздандыру | |
|Сабақтың мақсаты: |Оқушыларды дербес пайдаланылатын компьютердің |
| |архитектурасымен, оның құрылғыларының міндеттерімен |
| |таныстыру. |
|Сабақтың типі: |Практикум элементтері бар түсіндірмелі – көрнекілікті. |
|Білім мен |Оқушылар білуі тиіс: |
|біліктілікке |компьютерлердің айрықшаланатындай негізгі техникалық |
|қойылатын |параметрлерін; |
|талаптар: |ЭЕМ – нің буындары мен элементтік базасын. |
| |Оқушылар меңгеруі тиіс білігі: |
| |әр буын компьютерлеріне мысал келтіруді және |
| |сипаттамалық ерекшеліктерін айтып беруді. |
5. ДЕРБЕС КОМПЬЮЕРДІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ ЖӘНЕ ЖҰМЫС ІСТЕУ ПРИНЦИПІ
|№9 сабақ | |
|Сабақтың тақырыбы:|Дербес пайдаланылатын компьютердің құрылымы және жұмыс |
| |істеуі. Басқарудың программалық принципі. |
|Бағдарламалық – |Оқулық. |
|дидактикалық |Жұмыс дәптері. |
|қамсыздандыру | |
|Сабақтың мақсаты: |Оқушыларды дербес пайдаланылатын компьютердің |
| |құрылымымен, программалық басқару принципімен |
| |таныстыру. |
|Сабақтың типі: |Практикум элементтері бар түсіндірмелі – көрнекілікті. |
|Білім мен |Оқушылар білуі тиіс: |
|біліктілікке |қазіргі дербес пайдаланылатын компьютердің құрылымын; |
|қойылатын |компьютердің негізгі тораптарын және олардың өзара |
|талаптар: |байланысын; |
| |компьютердің автоматты жұмыс істеу принципін. |
| |Оқушылар меңгеруі тиіс білігі: |
| |кез – келген шығыстық құрылғыны компьютерге қосуды және|
| |оны орналастыруды іске асыруды; |
| |дискілерді пішімдеуді. |
Тапсырмалар:
Мектеп оқулығы мен дидактикалық материалдар жинағын пайдалана отырып,
келесі тапсырмаларды орында.
1. «Компьютер құрылымы» тақырыбы бойынша сабақ жоспарының үлгісін
дайында.
2. Көрнекі – дидактикалық материалдарын дайында.
3. Оқушының дайындық деңгейіне қойылатын талаптарды анықта.
Бақылау сұрақтары:
1. Компьютер құрылымы тақырыбы мектептің қай сыныбында оқытылады?
2. Осы тақырыпқа бөлінген сағат көлемі қандай?
3. «Компьютер құрылымы» тақырыбының мақсаты?
4. Осы сабақты қандай программалық және дидактикалық материалдармен
қамтамасыз етуге болады?
5. Сабақ қандай типте өтеді?
6. Оқушылардың білімі мен біліктіліктеріне қойылатын талаптар.
№6 өздік жұмыс
Тақырыбы: «Компьютерлік графика» тақырыбын оқыту әдістемесі
Мақсаты: Компьютерлік графика тақырыбын оқытуды ұйымдастыру. Тақырыптық
үлгі жоспармен танысу. Оқушы біліміне қойылатын талаптарды
анықтау. Сабақ жоспарын жасау.
Теориялық түсініктеме
«Компьютерлік графика» тақырыбы мектептегі информатиканың базалық
курсының 7-8 сыныптарында қарастырылады. Күнтізбелік жоспар бойынша 7
сыныпта 19-ші, 20-шы, 21-ші, 22-ші, 23-ші, 24-ші және 25-ші сабақ болып
ІII оқу тоқсанында және 8-сынып бойынша 13-14 сабақ болып өтіледі. 7 сынып
бойынша 7 сағат, ал 8 сынып бойынша 2 сағат көлемі берілген.
ДК-нің мәтіндік те, графикалық та ақпаратты өңдеу мүмкіндігі бар.
Мұндай ақпаратты өңдеудің қарапайым құралы стандартты WINDOWS’98
операциялық жүйесі болып табылады. Paint графикалық редактор дегеніміз не?
Бұл редактор растрлық бейнелермен (көптеген бөлек түрлі түсті нүктелерден –
пиксельдерден тұратын) жұмыс істеуге арналған, сондықтан әрбір суретке
қатаң анықталған орын беріледі (өлшем). Сонымен бірге бекітілген түстер
саны қолданылады. Графикалық редактор графикалық бейнелерді жасауға және
редакциялауға арналған.
7 – сыныптар үшін «Графикалық редактор» тақырыбы 7 сабаққа бөлінген.
Paint графикалық редакторында жұмыс істеу
|№19 сабақ |
|Сабақтың тақырыбы: |Paint графикалық редактор. |
| |Негізгі түсініктер. Арналуы. Іске қосу. |
| |Жұмыс өрісі. Құрал – саймандар тақтасы. |
| |Палитра. Сурет салу кезеңдері. |
| |Редакторда тәжірибелік жұмыс. |
|Бағдарламалық- |ОЕТС. ОЖ WINDOWS’98. |
|дидактикалық |Суретті файлдар. Оқулық. |
|қамсыздандыру: |Жұмыс дәптері. |
|Сабақтың мақсаты: |Графикалық редактормен жұмыс істеуге үйрету. |
| |Графикалық ақпаратты жасау туралы түсінік беру |
|Сабақтың типі: |Практикум элементтері бар, көрсете- түсіндіру. |
|Білім мен біліктілікке|Оқушылар білуі тиіс: |
|қойылатын талаптар: |графикалық редактор не екенін; |
| |графикалық редакторды не үшін қолданылатынын; |
| |Paint редакторының терезесі неден тұратынын; |
| |редактор терезесінде тақталарды қалай баптау керек|
| |екенін. |
| |Оқушылар үйренуі тиіс: |
| |графикалық редакторда іске қосуды; |
| |сурет салуды және оларды редакциялауда. |
Paint графикалық редакторының құралдары
|№20 сабақ |
|Сабақтың тақырыбы: |Paint графикалық редакторының құралдары. |
| |Тік сызықтарды салу. Шаршыларды, тікбұрыштарды |
| |және дөңгеленген тікбұрыштарды салу. Эллипс пен |
| |шеңбер салу. Редакторда практикалық жұмыс орындау.|
|Бағдарламалық- |ОЕТС. WINDOWS’98 ОЖ |
|дидактикалық |Оқулық. |
|қамсыздандыру: |Жұмыс дәптері. |
|Сабақтың мақсаты: |Графикалық редактормен жұмыс істеуге үйрету. Түзу |
| |сызықтар салу дағдыларын қалыптастыру. |
| |Тік төртбұрыштар мен дөңгеленген тікбұрыштарды |
| |салу дағдыларын қалыптастыру. |
|Сабақтың типі: |Практикум |
|Білім мен біліктілікке|Оқушы білуі тиіс: |
|қойылатын талаптар: |редакторда сурет салу техникасын; |
| |Оқушы үйренуі тиіс: |
| |графикалық редакторды іске қосуды; |
| |суреттерді салуды, редакциялауды; |
| |сызықтардың түсін, қалыңдығын өзгертуді; |
| |тікбұрыштарды салғанда сызықтардың қалыңдығын, |
| |түсін өзгертуі; |
| |тікбұрыштың түрін, контуры мен құюының түсін |
| |өзгертуді; |
| |эллипстер, шеңберлер және қисық сызықтар салғанда,|
| |олардың түсін, қалыңдығын өзгертуді; |
| |эллипс пен шеңбердің түрін, контуры мен құюының |
| |түсін өзгертуді. |
|№21 сабақ |
|Сабақтың тақырыбы: |Paint графикалық редакторының құралдары. |
| |Қисық сызықтарды салу. |
| |Көпбұрыштарды салу. |
| |Құю құралын қолдану. |
| |Редакторда тәжірибелік жұмыс. |
|Бағдарламалық- |ОЕТС. WINDOWS’98 ОЖ |
|дидактикалық |Оқулық. |
|қамсыздандыру: |Жұмыс дәптері. |
|Сабақтың мақсаты: |Графикалық редактормен жұмыс істеуге үйрету. Қисық|
| |сызықтарды салу дағдысын қалыптастыру. |
| |Көпбұрыштарды салу дағдысын қалыптастыру. |
| |Құю құралын қолдану дағдысын қалыптастыру. |
|Сабақтың типі: |Практикум |
|Білім мен біліктілікке|Оқушы білуі тиіс: |
|қойылатын талаптар: |редакторда сурет салу техникасын; |
| |Оқушы үйренуі тиіс: |
| |графикалық редакторды іске қосуды; |
| |суреттерді салуды, редакциялауды; |
| |қисық сызықтар салу; |
| |көпбұрыштар салғанда сызықтың түсі мен қалыңдығын |
| |өзгертуді; |
| |тұйық контурларды құю үшін палитраны қолдануды. |
|№22 сабақ |
|Сабақтың тақырыбы: |Paint графикалық редакторының құралдары. |
| |Бүріккіш құралын қолдану. |
| |Қылқаламман сурет салу. |
| |өшіргіш құралын қолдану. |
| |Редакторда практикалық жұмыс. |
|Бағдарламалық- |ОЕТС. WINDOWS’98 ОЖ |
|дидактикалық |Оқулық. |
|қамсыздандыру: |Жұмыс дәптері. |
|Сабақтың мақсаты: |Графикалық редактормен жұмысқа үйрету. Қылқаламмен|
| |сурет салу дағдысын қалыптастыру. Бүріккіш құралын|
| |қолдану дағдысын қалыптастыру. |
| |Өшіргіш құралын қолдану дағдысын қалыптастыру. |
|Сабақтың типі: |Практикум |
|Білім мен біліктілікке|Оқушы білуі тиіс: |
|қойылатын талаптар: |редакторда сурет салу техникасын. |
| |Оқушы үйренуі тиіс: |
| |графикалық редакторды іске қосуды; |
| |суреттерді салуды, редакциялауды; |
| |қылқалам түрін өзгерту; |
| |бүріккіштің дағының өлшемін өзгертуді; |
| |өшіргіштің өлшемін өзгертуді. |
Редактор командалары
|№23 сабақ |
|Сабақтың тақырыбы: |Paint графикалық редакторының командалары. |
| |Болдырмау командасы. |
| |Суретті сақтау. |
| |Мәтіні бар сурет салу. |
| |Редактордағы тәжірибелік жұмыс. |
|Бағдарламалық- |ОЕТС. WINDOWS’98 ОЖ |
|дидактикалық |Оқулық. |
|қамсыздандыру: |Жұмыс дәптері. |
|Сабақтың мақсаты: |Графикалық редактормен жұмысқа үйрету. Болдырмау |
| |командасын пайдалануды үйрену, суретті сақтауға |
| |үйрету. Суретке мәтін енгізуге, мәтін |
| |атрибуттарының тақтасын пайдалануға үйрету. |
|Сабақтың типі: |Практикум |
|Білім мен біліктілікке|Оқушы білуі тиіс: |
|қойылатын талаптар: |соңғы үш әрекеттерді болдырмау қалай |
| |жасалынатынын; |
| |суретті сақтау командалары, олардың |
| |ерекшеліктерін; |
| |мәтіні бар сурет салу әрекеттерінің тізбегін. |
| |Оқушы үйренуі тиіс: |
| |Отменить командасын пайдалануды; |
| |Сохранить командасын пайдалануды; |
| |Сохранить как командасын пайдалануды; |
| |суретке мәтінді кірістіруді; |
| |жазудың қарпін, түсін, өлшемін өзгерту. |
Үзінділермен жүргізілетін әрекеттер
|№24 сабақ |
|Сабақтың тақырыбы: |Үзінділермен жүргізілетін әрекеттер. |
| |Үзіндіні жылжыту және көшіру. |
| |Үзінділерді көбейту. Үзіндіні жою. |
| |Редакторда тәжірибелік жұмыс. |
|Бағдарламалық- |ОЕТС. WINDOWS’98 ОЖ |
|дидактикалық |Оқулық. |
|қамсыздандыру: |Жұмыс дәптері. |
|Сабақтың мақсаты: |Үзінділерді белгілеуге және олармен әр түрлі |
| |әрекеттер орындауға үйрету. Үзіндіні көшіруге, |
| |жылжытуға, көбейтуге және жоюға үйрету. |
|Сабақтың типі: |Практикум |
|Білім мен біліктілікке|Оқушы білуі тиіс: |
|қойылатын талаптар: |үзінді деген не оны қалай белгілеу керек екенін; |
| |үзінділермен қандай операциялар жүргізуге |
| |болатынын. |
| |Оқушы үйренуі тиіс: |
| |үзінділерді әр түрлі тәсілдермен белгілеуді; |
| |үзіндіні көшіруді; |
| |үзіндіні жылжытуды; |
| |үзіндіні көбейтуді; |
| |үзіндіні жоюды. |
|№25 сабақ |
|Сабақтың тақырыбы: |Үзінділермен орындалатын әрекеттер. |
| |Үзіндіні шағылдандырып бейнелеу, бұру, созу және |
| |еңкейту. |
|Бағдарламалық- |ОЕТС. WINDOWS’98 ОЖ |
|дидактикалық |Оқулық. |
|қамсыздандыру: |Жұмыс дәптері. |
|Сабақтың мақсаты: |Үзіндіні шағылдандырып бейнелеуді, бұруды, созуды |
| |және еңкейтуді. |
|Сабақтың типі: |Практикум |
|Білім мен біліктілікке|Оқушы білуі тиіс: |
|қойылатын талаптар: |үзінді не екенін және оны белгілеуді; |
| |үзінділермен қандай операциялар жүргізуге |
| |болатынын. |
| |Оқушы үйренуі тиіс: |
| |үзінділерді әр түрлі тәсілдермен белгілеуді; |
| |үзіндіні шағылдандырып бейнелеуді; |
| |үзіндіні бұруды; |
| |үзіндіні өлшемін өзгертуді; |
| |үзіндіні еңкейтуді. |
8- сыныптар үшін графикалық редактор 2 сабаққа бөлінген.
Мәтіндік графикалық және дыбыстық ақпаратты кескіндеу
|№13 сабақ |
|Сабақтың тақырыбы: |Мәтіндік және графикалық ақпаратты кескіндеу. |
|Программалық- |Оқулық, есептеуіш техника кешені, Paint графикалық|
|дидактикалық қамтылуы:|редакторы. |
| |Жұмыс дәптері. |
|Сабақтың мақсаты: |Оқушыларды компьютерде мәтіндік және графикалық |
| |ақпаратты кескіндеу принциптерімен таныстыру.. |
|Сабақтың типі: |Практикум элементтері бар түсіндірмелі - |
| |көрнекілікті |
|Білім мен біліктілікке|Оқушы білуі тиіс: |
|қойылатын талаптар: |мәтіндік және графикалық ақпаратты кескіндеу |
| |принциптерін; |
| |графикалық редакторды, олардың міндетін, типтерін |
| |және негізгі мүмкіндіктерін; |
| |графикалық объектілер жасау және өңдеу |
| |технологиясын. |
| |Оқушы меңгеруі тиіс білігі: |
| |кез- келген графикалық объектіні жасауды және |
| |өңдеуді; |
| |тұтас суретпен және оның үзіндісімен әрекеттерді |
| |жүзеге асыруды; |
| |ақ – қара және түрлі түсті суреттердің, ақпараттық|
| |көлемін есептеуді. |
|№14 сабақ |
|Сабақтың тақырыбы: |Дыбыстық ақпаратты кескіндеу. Windows қосымшалары.|
| |Графикалық редактор. Компьютерлік графиканың |
| |қолданылу аймақтары. |
|Программалық- |Оқу есептеуіш техника кешені. |
|дидактикалық қамтылуы:|Оқулық. Жұмыс дәптері. |
|Сабақтың мақсаты: |Дыбыстық ақпаратты кескіндеу. Компьютерлік |
| |графиканың қолданылу аймақтарын анықтау. |
|Сабақтың типі: |Практикум элементтері бар түсіндірмелі - |
| |көрнекілікті |
|Білім мен біліктілікке|Оқушы білуі тиіс: |
|қойылатын талаптар: |компьютерде дыбыстық ақпаратты кескіндеуді; |
| |компьютерлік графиканың қолдану аймақтарын. |
| |Оқушы меңгеруі тиіс білігі: |
| |дыбыс жазуды және қалпына келтіруді, дыбыстық |
| |файлдарды өңдеуді; |
| |дыбыстық файлдарды жазуды, оқуды және |
| |модификациялау, графикалық бейнелерді жасау және |
| |өңдеуді. |
Тапсырмалар:
Мектеп оқулығы мен дидактикалық материалдар жинағын пайдалана отырып,
келесі тапсырмаларды орында.
1. «Компьютерлік графика» тақырыбы бойынша сабақ жоспарының үлгісін
дайында.
2. Көрнекі – дидактикалық материалдарын дайында.
3. Оқушының дайындық деңгейіне қойылатын талаптарды анықта.
Бақылау сұрақтары:
1. Компьютерлік графика тақырыбы мектептің қай сыныбында оқытылады?
2. Осы тақырыпқа бөлінген сағат көлемі қандай?
3. «Компьютерлік графика» тақырыбының мақсаты?
4. Осы сабақты қандай программалық және дидактикалық материалдармен
қамтамасыз етуге болады?
5. Сабақ қандай типте өтеді?
6. Оқушылардың білімі мен біліктіліктеріне қойылатын талаптар
№7 өздік жұмыс
Тақырыбы: «Мәтіндік редакторлар» тақырыбын оқыту әдістемесі
Мақсаты: Мәтіндік редакторлар тақырыбын оқытуды ұйымдастыру. Тақырыптық
үлгі жоспармен танысу. Оқушы біліміне қойылатын талаптарды
анықтау. Сабақ жоспарын жасау.
Теориялық түсініктеме
«Мәтіндік редакторлар» тақырыбы мектептегі информатиканың базалық
курсының 7-8 сыныптарында қарастырылады. Күнтізбелік жоспар бойынша 7
сыныпта 26-шы, 27-ші сабақ болып ІII оқу тоқсанында және 8-сынып бойынша
15-22 сабақ болып өтіледі.
WordPad мәтіндік редакторы
|№26-27 сабақ |
|Сабақтың тақырыбы: |Windows’98-дің WordPad қолданбасымен танысу |
|Программалық- |Оқу есептеуіш техника кешені. |
|дидактикалық қамтылуы:|Windows’98ОЖ |
| |Оқулық |
| |Жұмыс дәптері. |
|Сабақтың мақсаты: |Windows’98-дің қолданбаларымен, қарапайым WordPad |
| |мәтіндік процессорымен танысу. Құжаттың құрылымы, |
| |стилі, баспа бетінің геометриясы туралы түсінік |
| |беру. WordPad қолданбасының терезесі, менюі, |
| |пішімдеу және құрал-саймандар тақталары, сызғыш |
| |туралы түсінік алу. Мәтінмен жұмысқа дағдылану |
| |(теру, түзету, пішімдеу) Құжаттарды құруға, ашуға,|
| |сақтауға үйрету. |
|Сабақтың типі: |Практикум элементтері бар, көрсете түсіндіру. |
|Білім мен біліктілікке|Оқушы білуі тиіс: |
|қойылатын талаптар: |Мәтіндік процессор деген не және ол не үшін |
| |қолданылатынын; |
| |Берілген мәтіндік процессордың мүмкіншіліктерін; |
| |Процессорда жұмыс істеу әдісімен режимі; |
| |WordPad қолданбасы терезесінің құрылымын; |
| |Тақталар мен сызғыштарды қолдану әдістерін, |
| |мәтінді пішімдеу тәсілдерін. |
| |Оқушы меңгеруі тиіс білігі: |
| |Мәтіндік файлдарды құруды, редакциялауды, |
| |сақтауды, ашуды; |
| |Алмасу буферін қолдануды; |
| |Пішімдеу тақтасымен сызғышты қолдан отырып құжатты|
| |пішімдеу. |
Word мәтіндік процессоры
|16 сабақ |
|Сабақ тақырыбы |Word мәтіндік процессоры. Негізгі ұғымдары мен |
| |әрекеттері. Word-ты іске қосу. Мәтіндік құжаттарды жасау|
| |және сақтау. |
|Программалық |Оқулық, есептеуіш техника кешені, Word мәтіндік |
|дидактикалық |процессоры. Оқулық. |
|қамтылуы |Жұмыс дәптері. |
|Сабақ мақсаты |Оқушыларды Word мәтіндік процессорымен, Word мәтіндік |
| |процессорыда мәтіндік құжат жасаудың негізгі |
| |әрекеттерімен таныстыру.Құжаттарды сақтау. |
|Сабақ типі |Практикум элеметтері бар түсіндірмелі-көрнекілікті. |
| |Зертханалық жұмыс. |
|Білім мен білікке|Оқушы білуі тиіс: |
|қойылатын |Мәтіндік құжат жасау және өңдеу технологиясы. |
|талаптар |Оқушының меңгеру тиіс білігі: |
| |Мәтіндік құжат жасауды және мәтіндік құжатты сақтауды. |
Microsoft Word-ты іске қосу үшін мына әрекеттер тізбегін орындау керек:
Іске қосу—Прграммалар - Microsoft Word
[pic]
Аспаптардың стандарттық панелі
|Құру |Болдырмау |
|Ашу |Қайтару |
|Сақтау |Кестелер мен |
| |шекаралар |
|Басу |Кесте қосу |
|Алдын ала қарау |Excel кестесін қосу |
|Дұрыс жазу |Сурет салу |
|Қиып тастау | Құжат схемасы |
|Көшірмелеу |Басылмайтын символдар|
|кірістіру |бағандар |
Аспаптардың пішімдеу панелі
[pic]
|Стиль |Оң жақ шеті бойынша |
|Қаріп |Ені бойынша |
|Өлшем |Нөмірлеу |
|Қарайтылған |Маркерлер |
|Курсив |Сыртқы шекаралар |
|Астын сызу |Түспен ерекшелеу |
|Сол жақ шеті бойынша |Қаріп түсі |
|Центр бойынша | |
Мәтінді сақтау
|17 сабақ |
|Сабақ тақырыбы |Word мәтіндік процессоры.. Мәтіндік құжаттартты ашу. |
| |Құжатты өңдеу. Орфографияны тексеру. |
|Программалық |Оқулық, есептеуіш техника кешені, Word мәтіндік |
|дидактикалық |процессоры. Оқулық. |
|қамтылуы |Жұмыс дәптері. |
|Сабақ мақсаты |Word мәтіндік процессорыда мәтіндік құжатты ашу |
| |операторларымен оқушыларды таныстыру. Мәтіндік құжаттың |
| |орфографиясфн тексеру мүмкіндігін көрсетеді. |
|Сабақ типі |Практикум элеметтері бар түсіндірмелі-көрнекілікті. |
| |Зертханалық жұмыс. |
|Білім мен білікке|Оқушы білуі тиіс: |
|қойылатын |Мәтіндік құжат өңдеу операцияларын; |
|талаптар |Бұрын жасалған құжатты ашу тәсілдерін; |
| |Мәтіндік құжаттардың орфографиялық тексеру тәсілдерін. |
| |Оқушының меңгеру тиіс білігі: |
| |Бұрын жасалған құжатты; |
| |Мәтіндік құжат өңдеу; |
| |Мәтіндік құжаттардың орфографиялық тексеруді жүзеге |
| |асыру. |
Пішімдеу режимдері
|18 сабақ |
|Сабақ тақырыбы |Word мәтіндік процессоры. Мәтіндік құжатты пішімдеу |
| |Пішімдеу режимдері |
|Программалық |Оқулық, есептеуіш техника кешені, Word мәтіндік |
|дидактикалық |процессоры. Оқулық. |
|қамтылуы |Жұмыс дәптері. |
|Сабақ мақсаты |Оқушыларды Word мәтіндікдік құжаттарды пішімдеуге үйрету.|
| |бүкіл мәтінді немесе оның үзіндісін бөліп алу тәсілдерін |
| |көрсету. Пішімдеудің негізгі режимдері (символдарды |
| |абзацтық шегіністері; туралау; жоларалық интервалдар; |
| |тасымалдарды қою) қарастыру. |
|Сабақ типі |Практикум элеметтері бар түсіндірмелі-көрнекілікті. |
| |Зертханалық жұмыс. |
|Білім мен |Оқушы білуі тиіс: |
|білікке |Бүкіл мәтінді немесе оның үзіндісін бөлектеу тәсілдерін; |
|қойылатын |Пішімдеу режимдерін; |
|талаптар |Оқушының меңгеру тиіс білігі: |
| |Сөзді, символды, жолды, сөйлемді және бүкіл мәтінді |
| |ерекшелеу; |
| |Символдарды пішімдей алуды; |
| |Абзацтық шегіністерді тағайындауды; |
| |Мәтінді немесе оның үзіндісін сол жақ шеті немесе оң жақ |
| |шеті, центрі бойынша; |
| |Жоларалық интервалдар тағайындауды, тасымалдаулар қоюды. |
Құжаттарды басу
|19 сабақ |
|Сабақ тақырыбы |Word мәтіндік процессоры. Мәтіннің орнын ауыстыру және |
| |көшірмелеу. Беттерді нөмірлеу. Құжаттарды басу. |
|Программалық |Оқулық, есептеуіш техника кешені, Word мәтіндік |
|дидактикалық |процессоры. Оқулық. |
|қамтылуы |Жұмыс дәптері. |
|Сабақ мақсаты |Оқушыларды бүкіл мәтінді немесе оның үзіндісін орын |
| |ауыстыру және көшірмелеу операциялармен |
| |таныстыру.Мәтіндік құжат беттерін нөмірлеуге үйрету. |
| |Мәтіндік құжатты бпапаға шығаруға үйрету. |
|Сабақ типі |Практикум элеметтері бар түсіндірмелі-көрнекілікті. |
| |Зертханалық жұмыс. |
|Білім мен |Оқушы білуі тиіс: |
|білікке |Мәтіннің орнын ауыстыру мен көшірмелеу тәсілдерін; |
|қойылатын |Беттерді нөмірлеу операциясы; |
|талаптар |Мәтіндік құжаттарды басып шығару; |
| |Оқушының меңгеру тиіс білігі: |
| |Мәтінді немесе оның үзіндісін тарту және жіберу әдісімен |
| |орнын ауыстыру мен көшірмелеуді; |
| |Мәтіндік құжаттарды беттерін нөмірлеу; |
| |Баспаға дұрыс жіберуге үйрету; |
Тапсырмалар:
Мектеп оқулығы мен дидактикалық материалдар жинағын пайдалана отырып,
келесі тапсырмаларды орында.
1. «Мәтіндік редакторлар» тақырыбы бойынша сабақ жоспарының үлгісін
дайында.
2. Көрнекі – дидактикалық материалдарын дайында.
3. Оқушының дайындық деңгейіне қойылатын талаптарды анықта.
Бақылау сұрақтары:
1. Мәтіндік редакторлар тақырыбы мектептің қай сыныбында оқытылады?
2. Осы тақырыпқа бөлінген сағат көлемі қандай?
3. «Мәтіндік редакторлар» тақырыбының мақсаты?
4. Осы сабақты қандай программалық және дидактикалық материалдармен
қамтамасыз етуге болады?
5. Сабақ қандай типте өтеді?
6. Оқушылардың білімі мен біліктіліктеріне қойылатын талаптар
№8 өздік жұмыс
Тақырыбы: «Кестелік процессорлар» тақырыбын оқыту әдістемесі
Мақсаты: Кестелік процессорлар тақырыбын оқытуды ұйымдастыру.
Тақырыптық үлгі жоспармен танысу. Оқушы біліміне қойылатын
талаптарды анықтау. Сабақ жоспарын жасау.
Теориялық түсініктеме
«Кестелік процессорлар» тақырыбы мектептегі информатиканың базалық
курсының 8 сыныпта қарастырылады. Күнтізбелік жоспар бойынша 8 сыныпта 23-
30-шы сабақ болып ІII-IV оқу тоқсанында өтіледі.
Компьютердегі кестелік есептеулер
|23 – сабақ |
|Сабақ тақырыбы |Деректерді кескіндеудің кестелік түрі. Электрондық |
| |кестелерде деректерді өңдеу. Деректердің типтері. |
| |Формула жазу ережесі. Компьютерде кестелік есептеулерді|
| |өңдеу технологиясы. |
|Программалық- |Оқу есептеуіш техника кешені |
|дидактикалық |Оқулық. |
|қамтылуы |Жұмыс дәптері. |
|Сабақ мақсаты |Оқушылардың тіктөртбұрышты кестелер туралы түсінігін |
| |қалыптастыру. Оларды электрондық кесте ұғымымен |
| |таныстыру. Электрондық кесте ұяшығының, ұяшықтар |
| |диапазонының ұғымын беру. Оқушыларды электрондық |
| |кестедегі жолдарды, бағандарды және ұяшықтарды |
| |белгілеуге үйрету. Оларды электрондық кестелерде |
| |деректерді өңдеумен таныстыру. Дерек типтері туралы |
| |түсінік беру. Формула және оларды электрондық кестеде |
| |жазу ережесі ұғымдарын қалыптастыру. Компьютерде |
| |кестелік еспетеулерді өңдеу технологиясымен таныстыру. |
|Сабақтың типі |Практикум элементтері бар түсіндірмелі – көрнекілікті. |
|Білім мен білікке |Оқушы білуі тиіс: |
|қойылатын талаптар|кестенің не екенін; |
| |қандай кесте тіктөртбұрышты деп аталатынын; |
| |электрондық кестенің не екенін; |
| |электрондық кестелерді, олардың міндеттерін, типтері |
| |мен негізгі мүмкіндіктерін; |
| |электронды кестенің ұяшығы деп нені атайтынын; |
| |ұяшықтар диапазонының не екенін; |
| |электрондық кестелердегі формулалар деп нені атайтынын;|
| |формулада, электрондық кестеде, ұяшықтарға жазу |
| |ережелерін; |
| |абсолюттік және салыстырмалы адрес айырмашылықтарын |
| |Оқушының меңгеруі тиіс білігі: |
| |тіктөртбұрышты кестеге мысал келтіруді; |
| |көрсетілген ұяшықтардың адресін анықтауды; |
| |бөліп алынған ұяшықтар диапазоны адресін анықтауды; |
| |электрондық кестелерге мысал келтіруді; |
| |мәтіндік деректерді, сандық мәндерді, ормулаларды |
| |жазуға мысал келтіруді; |
| |мәтіндік деректерді, сандық мәндерді, формулаларды |
| |жазуға мысал келтіруді; |
| |күнді, уақытты жазуға мысал келтіруді; |
| |формуланы абсолюттік және салыстырмалы адрестерде |
| |жазуды. |
Электрондық кесте
Электрондық кесте дегеніміз – дерек жазылған ұяшықтардан тұратын
кәдімгі кестенің компьютерлік бейнесі.
Электрондық кестелердегі деректердің өңделуі
Электрондық кестелердегі мәтіндік жазбалар әріптердің, цифрлардың және
арнайы символдардың кез келген тізбегі түрінде болады.
Мәтіндік ақпарат енгізгенде мәтін ұяшықтың сол жақ шекарасына
тураланады.
Сандық дерек дегеніміз – бұл цифрдан, санның «+» немсе «-» таңбасынан,
ондық үтірден бастала латын цирлар тізбегі.
Сандық деректерді енгізгенде сандар ұяшықтың оң жақ шекарасына
тураланады.
Дата типті деректерді енгізгенде ғасырдың басынан бастап күнді
енгізгенге дейінгі күндердің реттік нөміріне түрлендіріледі.
Excel кестелік процессоры
|24 – сабақ |
|Сабақ тақырыбы | Excel кестелік процессоры. Негізгі ұғымдар мен |
| |амалдар. Excel – де деректермен жұмыс істеу. |
|Программалық |Оқу есептеуіш техника кешені, Excel кестелік |
|дидактикалық қамтылуы |процессоры. |
| |Оқулық |
| |Жұмыс дәптері. |
|Сабақ мақсаты |Оқушыларды Excel – дегі негізгі ұғымдармен және |
| |амалдармен таныстыру. Жұмыстық кесте |
| |элементтерімен таныстыру. Жұмыстық беттермен |
| |әрекет жүргізуге, жұмыстық кесте беттері бойынша,|
| |жұмыстық беттер қосуға, кесте таңбаларының |
| |аттарын өзгертуге, бағанның ені мен жолдың |
| |биіктігін өзгертуге үйрету. Excel – де |
| |деректермен жұмыс істеуге үйрету. Дерек енгізу, |
| |сақтау және қорғау операцияларымен таныстыру. |
| |Деректерді өңдеу ормулаларын қолдануды үйрету. |
|Сабақ типі |Практикум элементтері бар түсіндірмелі – |
| |көрнекілікті. |
|Білім мен білікке |Оқушы білуі тиіс: |
|қойылатын талаптар |Excel – дегі негізгі ұғымдар мен әрекеттерді; |
| |Жұмыстық кесте элементтерін; |
| |Дерек енгізу, сақтау және қорғау операцияларын; |
| |Оқушының меңгеруі тиіс білігі: |
| |жұмыстық беттермен әрекет жүргізуді; |
| |жұмыстық кестенің беті бойынша, жұмыстық кестенің|
| |беттері арасында орын ауыстыруды; |
| |жұмыстық беттер қосуды; |
| |кесте таңбаларының аттарын өзгертуді; |
| |дерек енгізуді, сақтауды және қорғауды; |
| |деректерді өңдеу үшін формулаларды қолдану. |
|25 – сабақ |
|Сабақ тақырыбы | Excel кестелік процессорында деректерді |
| |өңдеудің негізгі тәсілдерімен оқушыларды |
| |таныстыру.Деректердің орнын ауыстыруы және |
| |көшірмелеуді үйрету. Excel-дің графикалық |
| |мүмкіндіктерін көрсету. Диаграммалар салу. |
|Программалық |Оқу есептеуіш техника кешені, Excel кестелік |
|дидактикалық қамтылуы |процессоры. |
| |Оқулық |
| |Жұмыс дәптері. |
|Сабақ мақсаты |Оқушыларды Excel электрондық кестесінде |
| |деректерді өңдеудің негізгі әдістерімен |
| |таныстыру. Деректерді жылжытуға көшірмелеуге |
| |үйрету. Excel-дің графикалық мүмкіндіктерін |
| |көрсету, диаграмма құру. |
|Сабақ типі |Практикум элементтері бар түсіндірмелі – |
| |көрнекілікті. |
|Білім мен білікке |Оқушы білуі тиіс: |
|қойылатын талаптар |Excel – де деректерді өңдеудің негізгі |
| |тәсілдерін; |
| |Электрондық кестелер көмегімен деректердің орын |
| |ауыстыру және көшірмелеу технологиясы; |
| |Excel-дің графикалық мүмкіндіктерін; |
| |Оқушының меңгеруі тиіс білігі: |
| |Электрондық кестелерді құруды және толтыруды; |
| |Деректердің орнын ауыстыруды және көшірмелеуді; |
| |Диаграммалар сызуды. |
|26 – сабақ |
|Сабақ тақырыбы | Excel кестелік процессоры. Деректерді |
| |электрондық кестеде өңдеу. Деректерді өңдеу |
| |формулалары. Сызықтық функциялардың графиктерін |
| |салу. |
|Программалық |Оқу есептеуіш техника кешені, Excel кестелік |
|дидактикалық қамтылуы |процессоры. |
| |Оқулық |
| |Жұмыс дәптері. |
|Сабақ мақсаты |Деректерді Excel электрондық кестесінде өңдеудің|
| |негізгі тәсілдерімен таныстыру. Деректерді өңдеу |
| |формулаларын пайдалануды үйрету. Сызықтық |
| |функциялардың графиктерін салуды үйрету. |
|Сабақ типі |Практикум элементтері бар түсіндірмелі – |
| |көрнекілікті. |
|Білім мен білікке |Оқушы білуі тиіс: |
|қойылатын талаптар |Электрондық кестелермен сандық ақпаратты өңдеу |
| |технологияларын; |
| |Оқушының меңгеруі тиіс білігі: |
| |Электрондық кестелерді құруды және толтыруды; |
| |Дерек өңдеу үшін формулалар құруды; |
| |Сызықтық функция графиктерін салуды. |
|27 – сабақ |
|Сабақ тақырыбы | Excel кестелік процессоры. «Абсолютті сілтеме» |
| |ұғымын енгізу. |
|Программалық |Оқу есептеуіш техника кешені, Excel кестелік |
|дидактикалық қамтылуы |процессоры. |
| |Оқулық |
| |Жұмыс дәптері. |
|Сабақ мақсаты |Оқушыларды Excel электрондық кестесінде |
| |деректерді өңдеудің негізгі тәсілдерімен, |
| |«абсолютті сілтеме» ұғымымен таныстыру. |
| |Деректерді электрондық кестемен өңдеу кезінде |
| |абсолюттік сілтемені пайдалануды үйрету. |
|Сабақ типі |Практикум элементтері бар түсіндірмелі – |
| |көрнекілікті. |
|Білім мен білікке |Оқушы білуі тиіс: |
|қойылатын талаптар |Ақпаратты электрондық кестемен өңдеу |
| |технологиясын; |
| |«Абсолюттік сілтеме» ұғымын; |
| |Оқушының меңгеруі тиіс білігі: |
| |Электрондық кестелерді құруды және толтыруды; |
| |Электрондық кестелерде деректерді өңдеу үшін |
| |абсолюттік сілтемені қолдануды. |
|28 – сабақ |
|Сабақ тақырыбы | Excel кестелік процессоры. МИН, МАКС, Сумм, |
| |СРЗНАЧ функцияларын енгізу. |
|Программалық |Оқу есептеуіш техника кешені, Excel кестелік |
|дидактикалық қамтылуы |процессоры. |
| |Оқулық |
| |Жұмыс дәптері. |
|Сабақ мақсаты |Оқушыларды Excel электрондық кестесінде |
| |деректерді өңдеудің негізгі тәсілдерімен |
| |таныстыру. МИН, МАКС, Сумм, СРЗНАЧ функцияларымен|
| |таныстыру. Оларды деректерді өңдеу кезінде |
| |пайдалануға үйрету. |
|Сабақ типі |Практикум элементтері бар түсіндірмелі – |
| |көрнекілікті. |
|Білім мен білікке |Оқушы білуі тиіс: |
|қойылатын талаптар |Электрондық кестені пайдаланып, ақпаратты өңдеу |
| |технологиясын. |
| |Оқушының меңгеруі тиіс білігі: |
| |Электрондық кестелерді құруды және толтыруды; |
| |Деректерді өңдеу кезінде МИН, МАКС, Сумм, СРЗНАЧ |
| |функцияларын функцияларын пайдалануды. |
|29 – сабақ |
|Сабақ тақырыбы | Excel кестелік процессоры. Excel электрондық |
| |кестесіне салып автоматтандырылған тексеруі бар |
| |кроссворд құру. |
|Программалық |Оқу есептеуіш техника кешені, Excel кестелік |
|дидактикалық қамтылуы |процессоры. |
| |Оқулық |
| |Жұмыс дәптері. |
|Сабақ мақсаты |Оқушыларды Excel электрондық кестесінде |
| |деректерді өңдеудің негізгі тәсілдерімен |
| |таныстыру, Excel электрондық кестесіне салып |
| |автоматтандырылған тексеруі бар кроссворд құру |
| |бойынша практикалық шығармашылық жұмыс жүргізу. |
|Сабақ типі |Практикум элементтері бар түсіндірмелі – |
| |көрнекілікті. |
|Білім мен білікке |Оқушы білуі тиіс: |
|қойылатын талаптар |Электрондық кестені пайдаланып, ақпаратты өңдеу |
| |технологиясын. |
| |Оқушының меңгеруі тиіс білігі: |
| |Электрондық кестелерді құруды және толтыруды; |
| |Электрондық кестені ақпарат өңдеу үшін қолдануды.|
|30– сабақ |
|Сабақ тақырыбы | Excel кестелік процессоры. Оқушылардың |
| |электрондық кестелерде деректерді өңдеу бойынша |
| |практикалық жұмысы. |
|Программалық |Оқу есептеуіш техника кешені, Excel кестелік |
|дидактикалық қамтылуы |процессоры. |
| |Оқулық |
| |Жұмыс дәптері. |
|Сабақ мақсаты |Оқушыларды Excel электрондық кестесінде |
| |деректерді өңдеудің негізгі тәсілдерімен |
| |таныстыру. |
|Сабақ типі |Практикум элементтері бар түсіндірмелі – |
| |көрнекілікті. |
|Білім мен білікке |Оқушы білуі тиіс: |
|қойылатын талаптар |Электрондық кестені пайдаланып, сандық ақпарат |
| |өңдеу технологиясын. |
| |Оқушының меңгеруі тиіс білігі: |
| |Электрондық кестелерді құруды және толтыруды; |
| |Электрондық кестені ақпарат өңдеу үшін қолдануды.|
Тапсырмалар:
Мектеп оқулығы мен дидактикалық материалдар жинағын пайдалана отырып,
келесі тапсырмаларды орында.
1. «Кестелік процессорлар» тақырыбы бойынша сабақ жоспарының үлгісін
дайында.
2. Көрнекі – дидактикалық материалдарын дайында.
3. Оқушының дайындық деңгейіне қойылатын талаптарды анықта.
Бақылау сұрақтары:
1. Кестелік процессорлар тақырыбы мектептің қай сыныбында оқытылады?
2. Осы тақырыпқа бөлінген сағат көлемі қандай?
3. «Кестелік процессорлар» тақырыбының мақсаты?
4. Осы сабақты қандай программалық және дидактикалық материалдармен
қамтамасыз етуге болады?
5. Сабақ қандай типте өтеді?
6. Оқушылардың білімі мен біліктіліктеріне қойылатын талаптар
№9 өздік жұмыс
Тақырыбы: «Мәліметтер қоры» тақырыбын оқыту әдістемесі
Мақсаты: Мәліметтер қоры тақырыбын оқытуды ұйымдастыру. Тақырыптық үлгі
жоспармен танысу. Оқушы біліміне қойылатын талаптарды
анықтау. Сабақ жоспарын жасау.
Теориялық түсініктеме
«Мәліметтер қоры» тақырыбы мектептегі информатиканың базалық курсының
8 сыныпта қарастырылады. Күнтізбелік жоспар бойынша 8 сыныпта 31-ші, 32-ші,
33-ші және 34-ші сабақ болып ІV оқу тоқсанында өтіледі.
|31-сабақ |
|Сабақ тақырыбы |Деректер базасы. Деректер базасын басқару жүйелері. |
| |Деректер базасымен орындалатын амалдар. |
|Программалаық |Оқу есептеуіш техника кешені, Excel кестелік |
|дидактикалық |процессоры. Оқулық, Жұмыс дәптері. |
|қамтылуы | |
|Сабақтың мақсаты |Оқушыларды деректер базасы ұғымымен, деректер базасын |
| |басқару жүйелерімен таныстыру. Деректер базасын |
| |класстарға бөлуді түсіндіру. Оқушыларды реляциялық |
| |деректер базасы өрістерінің ұғымымен, құрылымымен және |
| |типтерімен таныстыру. Деректер базасындағы |
| |операциялармен, компьютерде деректер базасын өңдеу |
| |технологиясымен таныстыру. |
|Сабақ типі |Практикум элементтері бар түсіндірмелі-көрнекілік |
|Білім мен білікке|Оқушы білуі тиіс: |
|қойылатын |Деректер базаларын класстарға бөлуді; |
|талаптар |Реляциялық деректер базалары құрылысын; |
| |Реляциялық деректер базасы өрістерінің типтерін; |
| |Жоба, жазбалар өрісінің не екенін; |
| |Жазба түйінінің не екенін; |
| |Деректер базаларындағы операцияларды. |
| |Оқушының меңгеруі тиіс білігі: |
| |Деректер базасын жобалауды; |
| |Деректер базаларын өңдеу схемасын құруды. |
Деректер базасының ұғымы
Деректер базасы дегеніміз – қандай-да бір тасығышта (қағазда, кинотаспада,
магниттік дискіде) сақталатын, арнайы ұйымдастырылған деректер жиынтығы.
Реляциялық деректер базасының құрылымы
Реляциялық деректер базасы дегеніміз – құрамдас бөліктерінің өзара
қатынастарында құрылған деректер базасы. Олар көбінесе бір тіктөртбұрышты
кесте түрінде болады.
|32-сабақ |
|Сабақ тақырыбы |Excel-дегі деректер базасы. Деректер базасын өңдеу |
| |бойынша Excel мүмкіндіктері. Деректер базасындағы |
| |жазбалармен жұмыс істеу. Деректер базасын сұрыптау. |
|Программалаық |Оқу есептеуіш техника кешені, Excel кестелік процессоры.|
|дидактикалық |Оқулық. Жұмыс дәптер. |
|қамтылуы | |
|Сабақтың мақсаты |Оқушыларды Excel кестелік процессорында деректер |
| |базасымен жүргізілетін операциялармен таныстыру. |
| |Деректер базасындағы жазбалармен жұмыс істеуге үйрету. |
| |Біртүйіндік өріс бойынша деректер базасын сұрыптауға |
| |үйрету. |
|Сабақ типі |Практикум элементтері бар түсіндірмелі-көрнекілік |
|Білім мен білікке|Оқушы білуі тиіс: |
|қойылатын |Excel кестелік процессорында деректер базасымен |
|талаптар |жүргізуге болатын операцияларды; |
| |Деректер базасын жасау мен өңдеу технологиясын. |
| |Оқушының меңгеруі тиіс білігі: |
| |Деректер базасын жасау мен құрылымын өңдеуді; |
| |Деректер базасындағы жазбалармен жұмыс істеуді; |
| |Біртүйіндік өріс бойынша деректер базасын сұрыптауды. |
|33-сабақ |
|Сабақ тақырыбы |Excel-дегі деректер базасы. Деректер базасын бірнеше |
| |түйінді өрісі бойынша сұрыптау. |
|Программалаық |Оқу есептеуіш техника кешені, Excel кестелік процессоры.|
|дидактикалық |Оқулық. Жұмыс дәптер. |
|қамтылуы | |
|Сабақтың мақсаты |Деректер базасын бірнеше түйінді өрістері бойынша |
| |сұрыптауға үйрету. |
|Сабақ типі |Практикум элементтері бар түсіндірмелі-көрнекілік |
|Білім мен білікке|Оқушы білуі тиіс: |
|қойылатын |Деректер базасын жасау мен редакциялауды; |
|талаптар |Деректер базасын бірнеше түйінді өрістері бойынша |
| |сұрыптауды. |
| |Оқушының меңгеруі тиіс білігі: |
| |Деректер базасын құруді және құрылымды өңдеуді; |
| |Деректер базасын бірнеше түйінді өрісі бойынша |
| |сұрыптауды. |
|34-сабақ |
|Сабақ тақырыбы |Excel-дегі деректер базасы. Деректерді фильтрлеу. |
|Программалаық |Оқу есептеуіш техника кешені, Excel кестелік процессоры.|
|дидактикалық |Оқулық. Жұмыс дәптер. |
|қамтылуы | |
|Сабақтың мақсаты |Excel-де деректер базасын өңдеу. Деректердіә фильтрлеу. |
|Сабақ типі |Практикум элементтері бар түсіндірмелі-көрнекілік |
|Білім мен білікке|Оқушы білуі тиіс: |
|қойылатын |Деректер базасын жасауды және өңдеу технологиясын; |
|талаптар |Деректерді фильтрлеу операциясын; |
| |Оқушының меңгеруі тиіс білігі: |
| |Деректер базасын құруды және құрылымды өңдеуді; |
| |Берілген параметрлері немесе шарт бойынша деректерді |
| |фильтрлеуді жүргізуді. |
Тапсырмалар:
Мектеп оқулығы мен дидактикалық материалдар жинағын пайдалана отырып,
келесі тапсырмаларды орында.
1. «Мәліметтер қоры» тақырыбы бойынша сабақ жоспарының үлгісін дайында.
2. Көрнекі – дидактикалық материалдарын дайында.
3. Оқушының дайындық деңгейіне қойылатын талаптарды анықта.
Бақылау сұрақтары:
1. Мәліметтер қоры тақырыбы мектептің қай сыныбында оқытылады?
2. Осы тақырыпқа бөлінген сағат көлемі қандай?
3. «Мәліметтер қоры» тақырыбының мақсаты?
4. Осы сабақты қандай программалық және дидактикалық материалдармен
қамтамасыз етуге болады?
5. Сабақ қандай типте өтеді?
6. Оқушылардың білімі мен біліктіліктеріне қойылатын талаптар
№10 өздік жұмыс
Тақырыбы: «Программалау тілдері» тақырыбын оқыту әдістемесі
Мақсаты: Программалау тілдері тақырыбын оқытуды ұйымдастыру. Тақырыптық
үлгі жоспармен танысу. Оқушы біліміне қойылатын талаптарды
анықтау. Сабақ жоспарын жасау.
Теориялық түсініктеме
«Программалау тілдері» тақырыбы мектептегі информатиканың базалық
курсының 9 сыныпта қарастырылады. Күнтізбелік жоспар бойынша 9 сыныпта 6-18-
ші сабақ болып I -ІI-III оқу тоқсанында өтіледі.
1. Программалау тілдері. Тілдің алфавиті.
Мақсаты: Оқушыларды Паскаль программалау тілінің алфавитімен таныстыру және
алгоритмді программалау тілінде жазу ережелерін түсіндіру.
Оқушылардың біліміне қойылатын талаптар: Оқушылар Паскаль программалау
тілінің алфавитін және алгоритмді программалау тілінде жазу ережелерін
білуі тиіс.
Жоспар:
1. Тілдің алфавиті
2. Тілдің ерекшеліктеріне қарай символдардың жіктелуі
3. Символдарды жазу ережесі.
2. Паскаль программасы және оның құрылымы .
Мақсаты: Оқушыларды Паскаль прогаммалау тілінің құрылымымен және орындалу
ретімен таныстырып, программа бөліктерінде қолданылатын міндетті түрдегі
түйінді сөздердің орналасу ретін қатаң сақтауды үйрету.
Оқушылардың біліміне қойылатын талаптар: Оқушылар программаның құрылымын,
оның орындалу ретін және программада қолданылатын түйінді сөздердің дұрыс
жазылуын білуі қажет.
Жоспар:
1. Паскаль тіліндегі программаның құрылымы.
2. Паскаль программасының жазылу ерекшеліктері.
3. Бақылау сұрақтары.
3. Мәліметтердің типі. Мәліметтердің стандартты типі. Стандартты типтердің
сипатталуы. Шамаларды сипаттау.
Мақсаты: Оқушыларды мәліметтер типімен және стандартты типтермен
таныстыру, айнымалыларды сипаттау жолдарын үйрету.
Оқушылардың біліміне қойылатын талаптар: Оқушылар есеп шығару процесіндегі
мәліметтердің типтерін анықтап, оларды программада сипаттай алуы керек.
Жоспар:
1. Мәліметтердің типтері
2. Стандартты типтердің сипатталуы
3. Стандартты типтерге қолданылатын амалдарға сипаттама
4. Бақылау сұрақтары, жаттығулар
4. Өрнектер. Меншіктеу операторы. Стандартты функциялар. Арифметикалық
өрнектер. Логикалық өрнектер. Символдық өрнектер. Операторлар. Меңшіктеу
операторы. Стандартты функциялар.
Жаңа ұғым: Өрнектер, операторлар, меншіктеу операторы.
Мақсаты: Оқушыларға өрнектердің математикалық жазылуы мен программалау
тілінде жазылу ерекшелітерін терең ұғындырып, берілген өрнекті
программалау тілінде жазуды үйрету.
Оқушылардың біліміне қойылатын талаптар: Оқушылар кез келген математикалық
өрнекті программалау тіліне қажетті шарттарды сақтай отырып, жылдам
аударып, жаза білуі тиіс.
Жоспар:
1. Арифметикалық өрнектер
2. Логикалық өрнектер
3. Стандартты функциялар
4. Өрнектерді Паскаль тілінде жазу мысалдары.
5. Бақылау сұрақтары мен жаттығулар
5. Мәліметтерді енгізу және шығару операторлары. Сызықтық алгоритмді
программалау.
Мақсаты: Оқушыларға мәліметтерді енгізу және шығару операторларының жазылу
ережесін түсіндіріп, сызықтық алгоритмдерді программалауды үйрету.
Оқушылардың біліміне қойылатын талаптар: Оқушылар мәліметтерді енгізу және
шығару операторларының жазылуын біліп, сызықтық алгоритмге программа құра
алатындай дәрежеге жетуі қажет.
Жоспар:
1. Мәліметтерді енгізу, шығару операторлары
2. Сызықтық алгоритмді программалау.
6. Таңдау және шартты операторлар. Өту операторы. Бос оператор.Тармақталу
операторы.
Мақсаты: Оқушыларды таңдау және шартты операторлардың жазылу тәртібімен
таныстыру. Тармақталған алгоритмдеді программалауды түсіндіру.
Оқушылардың біліміне қойылатын талаптар: Оқушылар таңдау және шартты
операторлардың жазылу тәртібін біліп, тармақталған алгоритмдерге программа
құра білуі керек.
Жоспар:
1. Тармақталу операторы
2. Таңдау операторы
3. Өту операторы
7. Циклдік алгоритмді программалау. Циклдің түрлері. Циклдік операторлар.
While-Do. Repeat-Until. For –Do, For – Downto.Қайталау және тармақталу
операторларының сатылы орналасуы
Мақсаты: Оқушыларды циклдың түрімен таныстырып, оларды ұйымдастыруға
қолданылатын операторлардың жазылу ережесін түсіндіріп, циклдік
алгоритмдерді программалауды үйрету.
Оқушылардың біліміне қойылатын талаптар: Оқушылар берілген есептің
шартына қарай цикл ұйымдастырудың қандай операторын қолданған тиімді
екенін анықтап, оны программалай алуы керек.
Жоспар:
1. Циклдік алгоритмдерді пограммалау.
2. Циклдік операторлар
3. Циклдік операторлардың жазылу ережесі, мысалдар
8. Графиктік режим. Экранның координаталық жазықтығы.
Мақсаты: Оқушыларды Паскаль тілінде графиктік режимде сурет салу үшін
қолданылатын экранның координаталар жазықтығымен таныстыру.
Оқушылардың біліміне қойылатын талаптар: Оқушылар экранның координаталар
жазықтығын дұрыс ұғынып, графиктік суреттерді шығару үшін режимді
инициализациялауды меңгеруі қажет.
9. Графиктік редактор.
Мақсаты: Оқушыларды Паскаль тілінде графиктік режимде іске қосу
процедураларымен таныстыру.
Оқушылардың біліміне қойылатын талаптар: Графиктік режимді іске қосу
процедураларын және суреттерді координаталар жазықтығына сала білу.
10. Графиктік объектілерді программалау.
Мақсаты: Оқушыларды Паскаль тілінде графиктік режимде сурет салу үшін
қолданылатын операторлар мен таныстыру.
Оқушылардың біліміне қойылатын талаптар: Оқушылар Паскаль тілінде
графиктік редактор көмегімен қарапайым сурет сала білуі қажет.
11. Символдық шамалармен жұмыс жасау амалдары. Символдық мәліметтерді
енгізу.
Мақсаты: оқушыларды символдық шамалармен орындалатын амалдармен таныстыру.
Оқушылардың біліміне қойылатын талаптар: символдық ақпаратты пернетақтадан
енгізу, экранға шығару әрекетін орындауды меңгеру.
12. Паскаль тілінде мәтіндік ақпараттарды өңдеу. Тіркестік өрнектер. Сөз
тіркестерін өңдеуге арналған стандартты функциялар мен процедуралар.
Мақсаты:Мәтіндік ақпаратты өңдеу поцедураларымен таныстыру.
Оқушылардың біліміне қойылатын талаптар:Мәтіндік ақпарат өңдеу
процедураларын дұрыс қолдана білу.
13. Жиым. Элемент түрі, өлшемі, индекстер. Бірөлшемді жиыммен жұмыс істеу.
Мақсаты: «Жиым» ұғымы мен жиым элементтерін реттеу әрекеттерінің
орындалуын таныстыру. Жиым элементтерін енгізіп реттеуге программа құра
білуге үйрету.
Оқушылардың біліміне қойылатын талаптар: оқушылар жиымды сипаттау,
элементтері, индекстерін көрсете білуі, жиым элементтерін реттеу
программаларын жаза білуі қажет.
Тапсырмалар:
Мектеп оқулығы мен дидактикалық материалдар жинағын пайдалана отырып,
келесі тапсырмаларды орында.
1. «Программалау тілдері» тақырыбы бойынша сабақ жоспарының үлгісін
дайында.
2. Көрнекі – дидактикалық материалдарын дайында.
3. Оқушының дайындық деңгейіне қойылатын талаптарды анықта.
Бақылау сұрақтары:
1. Программалау тілдері тақырыбы мектептің қай сыныбында оқытылады?
2. Осы тақырыпқа бөлінген сағат көлемі қандай?
3. «Программалау тілдері» тақырыбының мақсаты?
4. Осы сабақты қандай программалық және дидактикалық материалдармен
қамтамасыз етуге болады?
5. Сабақ қандай типте өтеді?
6. Оқушылардың білімі мен біліктіліктеріне қойылатын
№11 өздік жұмыс
Тақырыбы: «Модельдеу» тақырыбын оқыту әдістемесі
Мақсаты: Модельдеу тақырыбын оқытуды ұйымдастыру. Тақырыптық үлгі
жоспармен танысу. Оқушы біліміне қойылатын талаптарды
анықтау. Сабақ жоспарын жасау.
Теориялық түсініктеме
«Модельдеу» тақырыбы мектептегі информатиканың базалық курсының 9
сыныпта қарастырылады. Күнтізбелік жоспар бойынша 9 сыныпта 19-22-ші сабақ
болып ІII-IV оқу тоқсанында өтіледі.
1. Модельдер, модельдеу түсінігі. Модельді анықтау.
Мақсаты: оқушыларды «модель» ұғымымен таныстыру, модельдедің қажеттілігін,
оның пайдасын түсіндіру.
Оқушы біліміне қойылатын талаптар: оқушылар қарапайым модельдеуге мысал
келтіре білуі тиіс.
Жоспары:
1. «Модель», «модельдеу» ұғымдарының анықтамасы. Мысал келтіру.
2. Модельдің берілу түрлері.
3. Түпнұсқа мен модельдің айырмашылықтары.
Қысқаша мазмұны:
Анықтама. Модель дегеніміз – нақты объектіні, процесті немесе
құбылысты ықшам әрі шағын түрде бейнелеп көрсету. Модельдеу – объектілерді,
процестерді немесе құбылыстарды зерттеу мақсатында олардың модельдерін
(макеттерін) құру.
Әрбір адамның күнделікті іс әрекетінде белгілі бір мәселені шешу
немесе кез келген жұмыс орындалмас бұрын оның сана - сезімінде алдын ала
орындалу моделі жасалады. Мысалы, жолдан өту немесе дүкенге бару, сабақ
оқу, т.с.с. әрекеттерді орындау алдында өз ойымызша жолдан қалай өту,
қандай жолмен бару, қай сабақтан бастап дайындалу сияқты іс - әрекеттер
тізбегінің моделі жасалады.
Модель көрнекі түрде жазбаша жоспар, сызба ретінде жасалуы мүмкін.
Мұндай модель барлық уақытта біздің ойымызда бейнелетін прототип пайда
болғанға дейін жасалады. Бір объект (процесс, құбылыс) үшін әр түрлі
модельдер жасалуы мүмкін. Модельдің жасалуы зерттеу мақсатына және прототип
жөнінде жинақталған мәліметтердің көлеміне тәуелді болады.
2. Модель түрлері.
Мақсаты: оқушыларды модель түрлерімен таныстыру. Статистикалық және
динамикалық модельдер жөнінде түсінік беру.
Оқушылардың біліміне қойылатын талаптар: оқушылар модельдің түрлерін
ажырата біліп, оларға мысал келтіре білуі қажет.
Жоспары:
1. Статистикалық және динамикалық модельдің анықтамаларын беру.
Мысал келтіру.
2. Модельдің түрлері.
3. Модельді ортақ қасиеттеріне қарай топтау.
4. Модельдің әр түріне анықтама беріп, мысал келтіру.
5. Модельді көрсету әдісіне қарай топтау.
6. Ақпараттық модель. Оның түрлері.
Анықтама. Модельді уақыт факторына байланысты динамикалық және
статистикалық деп екі топқа жіктеуге болады.Статистикалық модель деп объект
жөнінде алынған ақпараттың белгілі бір уақыт бөлігіндегі үзіндісін айтуға
болады. Динамикалық модель – уақыт барысындағы объектінің қасиеттерінің
өзгерісін көрсету мүмкіндігін береді. Модельдерді мынадай қасиеттеріне
қарай топтарға жіктейді: 1. Қолдану аймағы; 2. Модельде уақыт факторын
ескеру; 3. Білім саласына қарай топтау; 4. Модельді көрсету тәсіліне қарай
топтау;
Қолданылу аймағына қарай модель не үшін, қандай мақсатқа қолданылады
деген сұраққа жауап беру мақсатында: оқу, тәжірибелік, ғылыми – техникалық,
ойын, имитациялық (1-сурет) сияқты топтарға жіктеледі.
1-сурет. Модельдердің жіктелуі
Модель көрсету әдісіне қарай материалдық және ақпараттық болып екі топқа
жіктеледі (2-сурет).
2-сурет. Модельдерді көрсету әдісіне қарай топтау.
Материалдық модельді басқа сөзбен заттық немесе физикалық деп айтуға да
болады. Олар түпнұсқаның геометриялық және физикалық қасиеттерін көрсетеді.
Балалар ойыншығы материалдық модельдің қарапайым мысалы бола алады.
3. Ақпараттық модельдер.
Мақсаты: Оқушыларды ақпараттық модельдің түрлерімен таныстыру.
Копьютерлік және компьютерлік емес модельдер жөнінде түсінік беру.
Оқушы біліміне қойылатын талаптар: оқушылар ақпараттық модельдерді
ажыратып, оларға мысал келтіре білуі қажет.
Жоспары:
1. Ақпараттық модель. Мысал келтіру.
2. Компьютерлік және компьютерлік емес модельдер.
Қысқаша мазмұны:
Анықтама: Ақпараттық модель дегеніміз – объектінің, процестің,
құбылыстың қасиеттері мен күйін сипаттайтын ақпараттар жинағы және сыртқы
әлеммен өқзара байланыс болып табылады. Ақпаратық модельді қолмен ұстап,
көзбен көре алмаймыз. Себебі, олар тек ақпаратқа ғана құрылады. Мұндай
модель қоршаған ортаны ақпараттық жағынан зерттеуге мүмкіндік береді.
Ақпараттық модель вербальдық және таңбалық болып бөлінеді.
Вербальдық модель дегеніміз – ойша немесе әңгіме түрінде жасалған
ақпараттық модель.Таңбалық модель дегеніміз – арнайы таңбалармен, яғни кез
келген жасанды тіл құралымен көрсетілген ақпараттық модель.Тарату тәсіліне
қарай модельдер компьютерлік және компьютерлік емес болып
бөлінеді.Компьютерлік модель деп программалық орта көмегімен іске асатын
модельдерді айтады.
4. Модельдеу кезеңдері.
Мақсаты: Оқушыларды модельдеу кезеңдерімен таныстыру.
Оқушы біліміне қойылатын талаптар: оқушылар модель құру кезеңдерін,
құрылған модельді талдап, кезеңдерге бөліп, нәтижесін талқылай білуі қажет.
Оқушы білігі мен дағдысына қойылатын талаптар: модель құрудағы мақсатты
анықтап, нәтижесін талдау дағдысын қалыптастыру.
Жоспары:
1. Модельдеудің негізгі кезеңдері. Оларға сипаттама беру.
2. Модельдеудің жалпы кезеңдері.
3. Модельдеудің әрбір кезеңіне жеке-жеке тоқталып, мысал арқылы
түсіндіру.
Қысқаша мақзмұны:
Модельдеудің негізгі кезеңдері есептің қойылу шарты мен мақсатына қарай
анықталады (3-сурет).
3-сурет. Модельдеудің кезеңдері.
Модельдеудің жалпы кезеңдерін 4-суреттегідей көрсетуге болады. Бірақ,
модельдеу шығармашылық процесс болғандықтан, бұл кезеңдердің кейбір
блоктары болмауы немесе жақсартылуы, ал бірқатары толықтырылуы мүмкін.
4-сурет. Модельдеу кезеңдері.
Тапсырмалар:
Мектеп оқулығы мен дидактикалық материалдар жинағын пайдалана отырып,
келесі тапсырмаларды орында.
1. «Модельдеу» тақырыбы бойынша сабақ жоспарының үлгісін дайында.
2. Көрнекі – дидактикалық материалдарын дайында.
3. Оқушының дайындық деңгейіне қойылатын талаптарды анықта.
Бақылау сұрақтары:
1. Модельдеу қоры тақырыбы мектептің қай сыныбында оқытылады?
2. Осы тақырыпқа бөлінген сағат көлемі қандай?
3. «Модельдеу» тақырыбының мақсаты?
4. Осы сабақты қандай программалық және дидактикалық материалдармен
қамтамасыз етуге болады?
5. Сабақ қандай типте өтеді?
6. Оқушылардың білімі мен біліктіліктеріне қойылатын талаптар
№12 өздік жұмыс
Тақырыбы: «Желілер» тақырыбын оқыту әдістемесі
Мақсаты: Желілер тақырыбын оқытуды ұйымдастыру. Тақырыптық үлгі
жоспармен танысу. Оқушы біліміне қойылатын талаптарды
анықтау. Сабақ жоспарын жасау.
Теориялық түсініктеме
«Желілер» тақырыбы мектептегі информатиканың базалық курсының 9
сыныпта қарастырылады. Күнтізбелік жоспар бойынша 9 сыныпта 23-25-ші сабақ
болып IV оқу тоқсанында өтіледі.
КОМПЬЮТЕРЛІК ЖЕЛІЛЕР
|№33 сабақ |
|Сабақтың тақырыбы: |Компьютердің көмегімен хабарларды қабылдау |
| |және беру. Жергілікті желі. |
| |Электрондық пошта. Хабарлар құру және |
| |хаттармен жұмыс істеу. |
|Бағдарламалық-дидактикалық |ОЕТС, Windows 98 ОЖ. Оқулық. Жұмыс дәптері.|
|қамсыздандыру | |
|Сабақтың тақырыбы: |«Электрондық хабар», «Компьютерлік желі» |
| |ұғымдарымен танысу. Электрондық пошта мен |
| |электрондық хабарлар туралы түсінік беру. |
| |Электрондық адрес туралы түсінік беру. |
| |Internet mail бағдарламасынмен жұмыс |
| |іатеуді үйрету. |
|Сабақтың типі: |Көрсете түсіндіру. |
|Білім мен біліктілікке қойылатын|Оқушылар білуі тиіс: |
|талаптар |Компьютерлік желінің не екенін; |
| |Компьютерлік желінің арналуын; |
| |Компьютерлік желінің жіктелуі; |
| |Жергілікті және жалпы желі не екенін; |
| |Жергілікті желіні ұйымдастыруды; |
| |ДК және компьютерлік желің ресурстарын; |
| |Хаттама деген не және ол қалай |
| |қолданылатынын; |
| |Хабар деген не және қандай құралдардыңң |
| |көмегімен хабар жіберуге болды; |
| |Модем дегеніміз не және ол не үшін |
| |қолданылады; |
| |Жергілікті желі түрлерін; |
| |Электрондық адрес деген не екенін; |
| |Электрондық хабар деген не екенін; |
| |Хабарлар қалай жіберілетінін; |
| |Электрондық хабарлармен жұмыс істеу |
| |ережелерін. |
| |Оқушылар үйренуі тиіс: |
| |Жергілікті желіні қолдануды; |
| |Жергілікті желі мысалдарын келтіруді; |
| |«Желілік орта» қапшығымен жұмыс істеуді; |
| |хабарларды құруды, редакциялауды, сақтауды |
| |және ашуды; |
| |хабарларды жіберуді және қабылдауды. |
Жергілікті желі мен хабарлар және оларды жіберу/қабылдау туралы айтпас
бұрын, берілген тақырыпты түсінуге қажет негізгі ұғымдарды берейік.
ДК ресурстары – бұл құрал-жабдықтар (ақпараттық қамсыздандыру),
бағдарламалар (бағдарламалық қамсыздандыру) және ДК-да сақталатын және
оқылатын деректер.
Ортақ ресурс – бұл компьютердің немесе жергілікті желінің ресурсы, ол
бірнеше қолданбалар немесе пайдаланушылар пайдалана береді (бір уақытта
немесе әр уақытта).
Компьютерлік желі (Network) – деп ресурстарды бірге қолдану және
ақпараттарды алмасу үшін біріктірілген бірнеше компьютерлерді атайды.
Компьютерлерді тікелей қосу – бұл екі компьютердің параллель портқа
қосылған кабельдің қиындысымен қосылуы. Мұнда Windows98 ОЖ-дан басқа,
ешқандай қосымша аппараттық немесе бағдарламалық жабдықтаманың керегі жоқ.
Тікелей қосқанда бір ДК – жетекші, ал екінші ілесуші болып табылады.
Жергілікті желі LAN – Local Area NETwork – бұл географиялық бір жерде
орналасқан желі. Жергілікті желінің арналуы – ресурстарға бірігіп қатынау
(ақпараттар мен құрал-жабдықтарды бірге қолдану), сондай-ақ желідегі
жұмыстың барысын бақылау (әкімшілік функция). -
Бір рангты желі – бұл құқығы бірдей барлық компьютерлері бірдей
функциялар орындайтын жергілікті желі. Мұндай желілер арнайы бағдарламалық
жабдықтаманы қажет етпейді.
“Клиент-сервер” типті желі – бұл екіден артық ДК-ден тұратын желі, оның
бірі – файл сервер, ал қалғандары жұмыс стансасы болып табылады. Мұндай
желіге қосылу әр компьютерге желілік тақша орнатуды, компьютердің кабельді
жалғануын, олардың біріккен жұмысын басқаратын арнайы бағдарламалық
жабдықтаманы талап етеді. Бұл желі табысты жұмыс істеуі үшін жүйелік әкім
қажет.
Сервер – бұл компьютер немесе бағдарламалар дестесі, ол басқа
компьютерде орындалатын пайдаланушының дестесіне қызмет көрсетудің
спецификалық түрі. Бір компьютерде бірнеше сервер болуы мүмкін.
Файлдық сервер – бұл “Клиент-сервер” желісінде жұмысты басқаратын және
ақпаратты сақтайтын арнайы компьютер.
Жұмыс стансасы – бұл желідегі кез келген кәдімгі компьютер, оның ішінде
“Клиент-сервер” желісіндегі де (файлдық серверден басқа).
Жүйелік әкім – бұл пайдаланушыларға нұсқаулар жүргізетін және ортақ
деректерге қатынау режімін басқаратын желідегі жұмысқа жауапты тұлға.
Желілер топологиясы - бұл компьютерлерді бір желіге қосу схемасы (желі
конфигурациясы).
Торап – бұл желіге жалғанған кез келген жеке компьютер.
Модем – аналогтық телефон сымдарының көмегімен компьютерлердің арасында
цифрлық ақпарат беру құрылғысы. Ақпаратты қабылдау үшін желінің баса ұшында
да модем болуы керек.
Протокол – бұл техникалық құрылғылардың өзара қарым-қатынас жасауына
мүмкіндік беретін ережелер жиыны.
Желілік протокол – бұл желідегі жұмысты басқаратын бағдарламалар кешені
(желіде біріктірілген компьютерлердің қатынау тілі).
Хабар (Message) – компьютерде жазылған және түрінде құрылған, белгілі
құрылымы және кеңейтілуі бар, оны компьютерлік желі бойынша басқа
компьютерге жіберуге болатын хат.
Компьютерлік желілер және олардың жіктелуі.
Компьютерлік желілерді бірқатар белгілері бойынша жіктеуге болады,
мысалы, территориялық таралу дәрежесі бойынша, топологиясы бойынша,
қолданатын бағдарламалық жабдықтамасы бойынша (ОЖ немесе желілік қызмет),
құрылымы (архитектурасы) бойынша және т.б.
Желінің территориялық таралуының дәрежесі бойынша олар мыналарға
бөлінеді:
1. Жергілікті желі (ЭЕМ-дер арасы 10 км, көбінесе ЭЕМ жоғарғы жылдамдықты
деректер беру арнасы)
1. Жергілікті желі (ЭЕМ-дер арасы 10 км, көбінесе ЭЕМ жоғарғы жылдамдықты
деректер беру арнасы арқылы байланысады, атап айтқанда: шиырылған жұп,
коаксиальды кабель, оптикалық кабель және т.б. радио байланысы да
қолданылуы мүмкін);
2. Аймақтық желі (тораптар арасындағы қышықтық 10-1000км, байланыс арнасы
ретінде көбінесе телефон линиялары қолданылады);
3. Дүниежүзілік (жалпы) желі (тораптар арасындағы қашықтық 10-15 мың км,
көптеген басқалары мен қатар спутниктік байланыс арнасы қолданылады).
Жергілікті желі. Негізгі ұғымдары (түсіндіру).
Бұл желілер кең тараған, оларда ақпараттың 80-90% айналады және олардың
тек 10-20% сыртқы қатынастармен байланысты.
Жергілікті желіде жұмыс істеудің артықшылықтары:
1. Ортақ ресурстарды көп қолданушылық режимде қолданылуы;
2. Барлық пайдаланушылардың ортақ принтерде бір уақытта баспаға шығара
алуы;
3. Пайдаланушылардың өзара ақпарат алмасуы, электрондық пошта ұйымдастыру
мүмкіндігі;
4. Сыртқы жадты тиімді қолдануы;
5. Пайдаланушының кез келген компьютерден, жалпы желінің коммуникациялық
торабы болған жағдайда, жалпы желінің ресурстарына қатынауды
қамтамасыз етуі;
6. Оқу процесін әдістемелік жетілдіру үшін желілік ортаны пайдалану
мүмкіндігі (жетекші компьютерден ілесетін компьютерлерге жұмысты
көрсету және керісінше).
Топологиясы бойынша жергілікті желілерді мыналарға бөлуге болады:
1. Жекеарналы (шина). Мұндай желі арқылы бір торап берген деректерді,
барлық тораптар қабылдайды, бірақ тек оған арналған торап қана, оны
таниды және қабылдайды.
2. Сақиналық (тұйық). Мұндай желіде деректер бергенде маркерлер
қолданылады (белгілі тізбек бит).
3. Жұлдыз пішінді. Мұндай желінің барлық компьютерлерін біріктіретін
активті ортасы болады. Деректер бергенде мұнда да маркерлер қолданады.
4. Ақшақар. Жұлдыз тәрізді топологияның бір түрі.
5. Ағаш түрінде. Жұлдыз тәрізді топологияның бір түрі.
Жергілікті желілер, қосу және бағдарламалық жабдықтамасының құрылымы
бойынша мыналарға бөлінеді:
1. Бір рангылы;
2. Тікелей қосу желілері (екі компьютер);
3. Клиент-сервер (бір файлдық серверді қолданатын);
4. Бірнеше файлдық серверлерді қолданатын желілер;
Жергілікті желіде қолданылатын ОЖ немесе желі қызметі бірнеше негізгі
топқа бөлінеді:
1. NET WARE 4.1.
2. Windows NT
3. Vines 6.0.
4. OS 2Warp.
5. UNIX
Жергілікті желідегі жұмыс.
Жергілікті желідегі (мысалы, бір рангылы) барлық компьютерлерге
берілген желі үшін бірегей ат беріледі. Әрбір желіні пайдаланушының өз аты
мен паролі болады. Windows98-дің құрамдас желілік құралдарымен жұмыс
істегенде, ОЖ-ны жүктегеннен кейін бірден клиент терезе ұсынады,
пайдалануыш ол арқылы өзінің желілік аты мен паролін көрсетіп, желіде
тіркеледі. Жалпы ресурстарға қатынау жұмыс үстеліндегі арнайы «Желілік
орта» қапшығы арқылы жүзеге асады. «Желілік орта» серверлер (NET WARE 4.1.,
Windows NT) ресурстарын да, бір рангылы желінің компьютерлерінің
ресурстарын да көрсете алады. Бұл қапшық арқылы желінің басқа компьютерінің
ақпараттарына, егер ол компьютерде бұған алдын ала рұқсат берілсе,
қатынауға болады.
Компьютердің ресурстарын қолдануға рұқсат келесі жолдармен беріледі:
1. «Менің компьютерім» қапшығына кіру.
2. арнайы қапшықты – С, А, В, Д, Е дискілерін белгілеу.
3. Маустың оң жақ батырмасын басу арқылы контексті менюді шақыру.
4. «Қасиеттер» пунктіне кіру.
5. «Доступ» (Қатынау) бет белгісін таңдау.
6. «Ортақ ресурс» деген сөз тіркесінің жанына нүкте қою.
7. «Тек оқу үшін», «Толық», «Парольмен анықталады» пункттерніңі бірін
таңдау.
8. «Парольмен анықтау» пунктін таңдағанда, пароль енгізіледі.
9. берілген ресурстарды пайдаланбасын десеңдер, онда «жергілікті ресурс»
сөз тіркесін белгілеу керек.
Бұдан басқа, желілік ресурстарды бағыттаушы арқылы, қолданбалардағы
құжаттарды ашу мен жабу терезелерінде арнайы «Желілік орта» қапшығын
таңдап, ол арқылы компьютерді (аты бойынша) бұл компьютердің қатынауға
мүмкін ресурстарын (қапшықтар-дискілер), содан кейін қажет файлды қолдануға
болады.
Жергілікті желілер
Мақсаты: оқушыларды жергілікті желінің қызметімен таныстыру.
Оқушы біліміне қойылатын талаптар: оқушылар жергілікті желіні ұйымдастыру,
оның қызметін, түрлерін білуі тиіс.
Жоспары:
1. Кабельді тікелей жалғасу.
2. Жергілікті желі қызметі.
Жергілікті желі – саны шектеулі компьютерлерді біріктіру үшін
қолданылады. Компьютерлік желілер компьютерден басқа да желілік
құрылғылардан тұрады. Бұл құрылғы желі арқылы жіберуге арналған ақпаратты
түрлендіруге мүмкіндік береді.
Ақпарат – желі арқылы берілетін сигналдарға түрлендіріледі (кодтау
процесі), осыдан кейін сигнал қайта түрлендіріледі (декодтау процесі).
Компьютерлер, жергілікті желіге желілік тақша деп аталатын интерфейстік
блок – желілік адаптер арқылы қосылады.
Желілік адаптер – компьютердің байланыс желісімен сәйкестендірілуін
қамтамасыз ететін құрылғы.
Ақпарат байланыс тораптары арқылы сандық түрде беріледі. Байланыс
желісінің сымды және сымсыз түрлері бар.
Желілік құрылғыларға – концентратор мен коммутаторлар жатады. Олар
дерек алмасу сапасын жақсартады және деректерді таратудың әр түрлі
бөліктерін біріктіреді.
Кабельдік тікелей жалғау. Екі компьютерді желіге қосудың Direk Cable
Connection (DCC) – тікелей кабельдік жалғау деп аталатын қарапайым әрі
тиімді тәсілі бар. Бұл жағдайда қосымша желілік құрылғылардың қажеті жоқ:
компьютерлер бір-біріне порттары арқылы параллель немесе тізбекті қосылады.
Тікелей жалғауда комьпютерлердің бірі- жетекші,екіншісі жетекте болады.
Жетекшікомьютерден жетектегі компьютердің бумаларына, дискісңне,
принтеріне қатынасы қамтамасыз етіледі. Жетектегі комьютердің дискілерімен
оған қосылған принтері жетекші компьютерде қатысты жетілік болып қалады.
Жетекші компьютерден деректерді бір компьютерден екінші компьютерге
жіберуді басқаруға болады.
Тікелей кабельтік жалғаудың кемшілігі – дерек тасымалдау жылдамдығының
баяулығы. Сол себепті тікелей жалғау мекемелерде сирек қолданылғанымен,
тұрмұстық жағдайда қолдануға ыңғайлы. Тікелей жалғау арқылы бірнеше адам
қатысып ойнайтын көптеген компьютерлік ойындар жұмыс істейді.
Екіден көп бірнеше компьютерді Бір-бірімен байланыстыру үшін тікелей
жалғау жеткіліксіз. Бұл жағдайда әрбір компьютерге Желілік тақташа
орнатылуы қажет, оларды бір-бірімен кабель арқылыбайланыстырып,
компьютердің бірлескен жұмысын басқаруға арналған арнайы програмаларды іске
қосу керек. Егер компьютерлер бір-бірінен алшақ орналаспаса, олар үшін
ортақ желілік жабдық пайдаланылады да, олар бір программалық қамтамасыз ету
дестемесімен басқарыла береді. Осындай желіні жергілікті желі деп атайды.
Жергілікті желінің екі түрі бар: клиент- сервер және бір деңгейлі (бір
рангілі), яғни тең дәрежелі желі. Егер желіде оны басқаруға арнайы бөлінген
арнайы файылдық сервер деп аталатын қуатты компьютерлер бар болса, онда
олар клиент-сервер түріне жатады. Клиент- сервер желісіндегі басқа
компьютерлер – жұмыс станциялары немесе клиенттер, яғни тұтынушылар деп
аталады.
Сервер – ортақ пайдалануға арналған барлық ресурстарды пайдалану үшін
сервер қосылулы болуы керек. Серверге принтерлер, модем, ортақ программалар
( мысалы, электрондық пошта), факстар және т.б. қосылады. Желідегі жұмыстың
көп бөлігін сервер атқарады. Клиент-сервер типіндегі желілер қамтылған
ресурстарды толығынан қолдануға мүмкіндік береді. Әдетте, сервер жұмыс
өнімділігімен және қатты дискідегі ақпарат көлемінің үлкендігі ьен
ерекшеленеді. Мұндай желіде барлық ресурстар – дерек жинақтаушы дискілер
(накопители),принтер6 модем, CD-ROM (компакт-диск) дискілері серверге
қосылады. Сол себепті ортақ ресурстармен жұмыс жасау үшін алдымен сервермен
байланысу қажет.
Бір деңгейлі желіде барлық жұмыс станциясы қайсы бір мағынасында
басқалары үшін сервер қызметін атқарады. Олар ортақтастырылған желі
ресурстарын бірдей қолдана алады және ресурстарды бөлуді бақылап қуатты
ортақ сервер компьютер болмайды. Бір деңгейлі желілердің маңызды ерекшелігі
– онымен жұмыс істеу үшін арнайы программалық жабдықтың қажеті жоқ.
Деңгейлерді бірдей жергілікті желілерге әрбір жұмыс станциясы басқалары
үшін сервердің қызметін атқара береді. Мысалы, бір компьютерге принтер,
басқасына компакт-диск орналастыруға арналған дискжетек ( дискіні
айналдырып мәләмет алатын құрылғы) қосылуы мүмкін. Егер мұндай желі Windows
2000 операциялық жүйесі арқылы басқарылса және шалғай құрылғы ортақ ресурс
ретінде анықталса, онда желідегі әрбір тұтынушы осы ресурстардың барлығын
пайдалана береді. Бірақ принтер қосылған компьютер іске қосылмай тұрса,
онда желі арқылы басуға мәлімет шығара алмаймыз. Бірдей деңгейлі жергілікті
желіні құру өте жеңіл және осындай тәсілмен байланысқан компьютерлер кез
келген мәселені тиімді түрде шеше алады.
Windows 2000 операциялық жүйесі ортақ пайдалануға арналған деректерді
кез келген компьютердің пайдалануына толық мүмкіндік береді. Мұндай
басқаруды – жүйелік саясат немесе жүйелік ереже деп те атайды. Жергілікті
желідегі жұмысты басқаруға жауапты және жүйелік саясатты реттейтін маманды
– жүйе басқарушысы немесе жүйелік әкім (администраторы) деп атайды.
2. Жергілікті желі қызметі. Егер мекемеде Windows 9x, Windows 2000
Professional және Windows NT Workstation операциялық жүйелері
орналасқан болса, оларды жергілікті желіге қосқан орынды.
Жергілікті желіннің қаматамасыз ету мүмкіндіктері:
❖ ақпараттың арнайы серверлерде сақталуы, бірнеше пайдаланушының
қандай да бір дерекпен жұмыс істеуі;
❖ бірнеше пайдаланушы қолданатын программалық жабдықтарды
файлдық дискілердің серверлерінде бір ғана данадан сақтау;
❖ электрондық почтамен топтық жоспарлауды пайдаланатын
пайдаланушылардың ұжымдық жұмыс істеуі мен құжат айналымы;
❖ желілік принтерлерді бірлесіп пайдалану;
❖ интернетке қосылу мүмкіндігі;
Желідегі компьютер санның артуына (он артық) қарай мәліметтерді
тасымалдау қиындай түседі. Мұндай жағдайда сервері бар желі құрып,
компьютерге ресурстар мен тұтынушыларды орталықтан басқару мүмкіндігін
беретін қуатты Windows 2000 Server операциялық жүйесін орнатқан абзал.
Ортақ деректер базасынның каталогы желілік ресурстар мен бірыңғай қорғаныс
саясатын бөлісудің орталықтандырылған тәсілі бар компьютерлер тобының домен
атауы болады. Әрбір доменге жеке ат беріледі. Доменннің деректер базасы
каталогы домен бақылаушысында (контролер) сақталады. Әрбір доменде тек бір
ғана негізгі бақылаушы болады. Мүмкіндігінше бір немесе бірнеше резервттік
домен бақылаушы болғаны дұрыс.
-----------------------
Модель
оқу
тәжірибелік
Ғылыми-техникалық
ойын
Имитациялық
Модель
Материалдық
Ақпараттық
Таңбалық
Вербальдік
Компьютерлік
Компьютерлік
емес
Прототип
Модельдеу
Шешім қабылдау
1-кезең. Есептің қойылымы.
Есептің берілгені.
Модельдеу мақсаты.
Объектіні талдау.
2-кезең. Модель құру.
Ақпараттық модель.
Таңбалық модель.
Компьютерлік
3-кезең. Компьютерлік эксперимент.
Модельдеу жоспары.
Модельдеу технологиясы.
4-кезең. Модельдеу нәтижесін талдау.
Нәтиже мақсатқа сай келеді.
Нәтиже мақсатқа сай келмейді.
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz