УМКД

Қазақстан тарихын оқыту әдістемесі

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ атындағы МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
ГУМАНИТАРЛЫҚ-ЗАҢ ФАКУЛЬТЕТІ
ТАРИХ КАФЕДРАСЫ

«Тарихты оқыту әдістемесі» пәні бойынша
ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕН

05В0114 «Тарих» мамандығы 4 курс студенттеріне арналған

Семей - 2013 ж.
Құрастырушы: Тарих кафедрасының т.ғ.к., доцент Мұқатаева З.Қ.

Кафедра отырысында бекітілді.

«_____» ______________ 2009 ж. Хаттама № _____

Кафедра меңгерушісі: т.ғ.к._________________ Мұхамеджанова Н.А.

Гуманитарлық-заң факультетінің оқу-әдістемелік кеңес отырысында талқыланды.

«_____» ______________ 2009 ж. Хаттама № _________

Оқу-әдістемелік кеңес төрайымы, п.ғ.к. _________ Тохметова Г.М.

Гуманитарлық-заң факультетінің Ғылыми кеңесінде бекітілді.

«_____» ______________ 2009 ж. Хаттама № _________

Гуманитарлық-заң факультетінің деканы т.ғ.к., _________ Мамырбеков
А.М.

МАЗМҰНЫ

1.Пән бойынша
глоссарий...................................................................
......... 4-14

2 Жұмыс
бағдарламасы................................................................
..........

5. Дәріс сабақтарының
тезистері..........................................................

6. Іс-тәжірибелік сабақтарға арналған әдістемелік нұсқаулар ..........

7. ОСӨЖ орындауға әдістемелік
нұсқау..............................................

8. СӨЖ орындауға әдістемелік
нұсқау................................................
9. Бақылау
құралдары...................................................................
......
10. Әдебиеттер
............................................................................
........

ГЛОССАРИЙ

Әдіс - деген гректің «metodos» деген сөзінен шыққан. Метод деген ұғым
белгілі ақиқатқа, шындыққа, мақсатқа жетудің жолдары деген мағынаны
білдіреді.

Оқыту әдістері – мұғалім мен оқушылардың өзара әрекетінің негізінде білім,
тәрбие және таным процесін жетілдіру.

Оқыту –біртұтас педагогикалық үрдістің құрамды бөлігі.

Оқулықпен және кітаппен жұмыс істеу әдісі- оқушылардың өздігінен жаңа
білімдерді қабылдау, сыныпта алған білімдерін бекіту, біліктілік пен дағды
қалыптастыруда тиімді әдіс болып табылады

Түсіндіру- оқу материалын мұғалімнің логикалық тұрғыдан дәйекті де сындарлы
баяндауы.

Әңгімелесу- мұғалім мен оқушылар арасында жаңа білімдерді хабарлау,
пысықтау, қорытындалауды дұрыс ұйымдастырылған сұрақ – жауап тәсілінде
қолданылады.

Дәрісбаян- сөзге негізделген оқыту әдісі ретінде ол өзінің құрылымы,
баяндалатын оқу матреиалының дәлдігі және сабақтың өн бойында
тыңдаушылардың ойлау қабілетін белсенді етуі тиімділігін арттырудың кепілі.

Көрнекілік әдістер- оқу материалын оқушылардың көзімен көріп, нақтылы
түсінулерінде мүмкіндік береді. бұған демонстарция, иллюстрация және
бақылау тәсілдері жатады.

Жазба кескіндемелік тәсілдер- мыналар жатады: оқиғалардың күнтізбесін
жасау, таблица, жаңа сөздер сөздігі, жоспарлар, логикалық сұлбалар, сурет
салу, кескін карта толтыру.

Мазмұндық әңгімелеу және ақпараттық хабарлама- мұғалім сабақ барысында
елеусіз фактілерді баяндағанда қолданады.

Пікір (пікір білдіре отырып мазмұндау)- себеп – салдарлы байланыс пен
ұғымның негізгі белгісін анықтауда қолданылатын түсіндірудің нұсқасы.

Термин (түсінік) - латынның аяғы, шегі деген мағына береді, яғни нақтылы
және үстірт заттар. Терминология - білім саласының қайсысында болмасын
қолданылатын терминдер жиынтығы.
Дәстүрлі емес сабақтар- соңғы шығармашылық ізденістен туындаған дәстүрден
тыс әдіс-тәсілдердің жүйелі бірлігі, жоғары белсенділікті туғызу әдістері
болып табылады.

Педагогикалық технология – педагогикалық мақсатқа жету үшін қолданылатын
барлық жеке тұлғалақ, құралдық, әдістемелік тәсілдердің жүйелі жиытығы
ретінде жұмыс істеу (М.В. Кларин);
Оқыту технологиясы – дидактикалық жүйесінің құрамдас бөлігі
Педагогикалық технология - әлеуметтендіру мен оқытудың түрлерін, тәрбиелеу
амалдарын анықтайтын психо – педагогикалық құрлымдардың жиынтығы; ол
педагогикалық барыстың құралы болып табылады (Б.Т. Лихачев);
Педагогикалық технология – оқу процесін іске асырудың мағыналы технологиясы
(В.П. Беспалько)
Педагогикалық технология – оқытудың жоспарлы нәтижесі процесін суреттеу
(И.П. Волков);
Педагогикалық технология – оқушы мен мұғалімнің толық жабдықталған
шарттарын қамтамасыз ететін оқу процесін жобалау, ұйымдастыру және іс –
қимылдарының жан – жақты ойластырылған моделі (В.М. Монфьев);

Педагогикалық технология – білім беру түрлерін оңтайландыруды өзінің
тапсырмасы ретінде қарастыратын техникалық және адамның қорларды есепке ала
отырып өзара бірлескен білімді меңгеру мен оқытудың барлық процесін
анықтау, қолдану, құру тәсілдеріні жүйесі.

Проблемалық оқыту әдісі- мұның мәнісі мұғалім жаңа тақырыпты баяадар
алдында, немесе оның белгілі бір маңызды мәселесін түсіндіруге кіріскенде
оқушылардың алдына проблема қояды, оның шешілуі туралыт ғылыми болжам
жасайды, соған жетудің әртүрлі жолдарын, нұсқаларын ұсынады.

Зерттеу әдісі-шығармашылықпен жұмыс істеу тәсілін және білім мен білітерді
толық үйретіп, меңгертуді мақсат етеді.
Информациялы –рецептивті – (І) - әдіс әңгіме, лекция, экскурсия түрінде,
оқулықтың, натуралды немесе жазбаша тарихи құжаттың, тарихи объектінің
көшірмесі не суреттің көмегімен жүзеге асырылады.

Репродуктивті (қайта еске түсіру) (2) – тарихты оқыту барысында мұғалім
берген тапсырма бойына оқушылардың белгілі бір мәтінімен ауызша, жазбаша
жаттығуларды, басқа да оқу қызметтерін өздігінше орындауы арқылы жүзеге
асады.

Ішінара іздену және эвристикалық әдіс- оқушыларды бірте – бірте белгіді бір
проблемаларды өздігінше шеше алу дәрежесіне дейін жеткізуді көздейді,
осыған қажетті біліктерді біртіндеп қалыптастырады.

Модуль - қандай да бір жүйенің ұйымның анықталатын, біршама дербес бөлігі.

«Инновация»- жаңалық, жаңашылдық өзгеріс деген ұғымды білдіреді.

«Тарихты оқыту әдістемесі» пәні бойынша оқу жұмыс бағдарламасы

Түсініктеме
Бұл оқу жұмыс бағдарламасы мектептерде тарихты оқытудың негізгі
мәселелерін қамтиды.Тарих ғылым, пән ретінде аса маңызды білім саласына
жатады.
Тарихи білімді адам ғана өзі өмір сүрген қоғамдағы орнын атқаратын
қызметін дұрыс анықтай алады. Әбу Насыр әл-Фараби "Тарихты білмей өткенді,
қазіргі жағдайда, келешекті болжау қиын" десе, А.Байтұрсынұлы "Сөздің ең
ұлысы, ең сипаттысы- тарих" деп өте жоғары бағалаған. Тарих ойға
бағындырылған. Оның табиғаты да осында. Тарихи материал оқушылардың жан
дүниесінде орын табатындай болуы міндетті.
Кеңес еліндегі одақтас республикалардың көпшілігінің мектептерінде сол
республика аты берілген ұлттық тарихы жүртышылықтың талап етуімен 1958-
1959 оқу жылынан бастап қана оқытыла бастады. Оның өзінде арнайы сағат
бөлінбей КСРО тарихына бөлінген уақыт есебінен , соның құрамында оқытылды.
1990 жылдан бастап халық ағарту саласында болып жатқан үлкен өзгерістерге
және де Қазақстан тарихының мектептің оқу жоспарына дербес пән болып енуіне
байланысты ол құрамындағы көптеген әдістемелік ұсыныстардың қазіргі
талаптарга жауап бере алмайтыны түсінікті.
Қазақстан Республикасы "Білім" заңындағы талаптарды негізге алып,
тарих пәнін жүргізудегі үш мақсатты айқындаудағы бағдарлама- жарқын
болашақтың азаматын жан- жақты тәрбиелеудің басты мұраты.
Тарихи білім мазмүнынының күрделі өзгеріске түсуі оны оқытудың әдісі,
тәсілдерін де жаңартуды қажет етеді.

Курстың оқыту мақсаты:
«Тарихты оқыту әдістемесі» курсының негізгі мақсаты келешек
мамандардың тарихи танымын дәйекті түрде қалыптастыру және оларға орта
мектеп оқушыларының тарихи танымын қалай жүйелеп, нендей жолмен
өнегелілікке баулуды үйрету.

Курстың негізгі міндеттері:
▪ Келешек мамандарды тарих пәнін жүргізу әдістерінің қазіргі кезеңдегі ең
озық дерлік теориялық негіздермен қаруландыру;
▪ Оқушыларға биік өрелі тарих таным қалыптастырып, әрі олардың иманды да
инабатты ұрпақ боп өсіп қалыптасуын бағыттай алуы үшін болашақ ұстаздарға
тарихты оқытудың ең тиімді жолдарын нұсқаумен қатар, бұл мақсаттарды
жүзеге асыру әдістерін іс барысында бойына сіңіру;
▪ Студенттерді – болашақ мұғалімдерді алдын-ала өз оқушыларын тарихи
ілімі арқылы ізгі ниетке баули алуға бейімдеу, әрі тарихты оқытып үйрету
барысында өзі жүзеге асырған тәрбиелік жұмысын өз бетінше талдап-
тарқатып, өздігінше жетілдіре білуге бауулу;

Студенттердің іскерліктері, дағдылары мен оқу икемділіктері
- Білім, шеберлік, іскерлік пен дағдыларды педагогикалық қызметте және
оларды пайдаланудың дұрыс әдістерін рактикада пайдалана білу;
- Оқуды ұйымдастырудың қағидаларын, түрлері мен әдістерін және олардың
ерекшеліктерін білу;
- Ақпараттық және білім беру технологияларын үйренуге қабілетті болу;
- Тарихи пәндерді оқыту ерекшеліктері туралы білім-білік дағдыларының
болуы;
- Мектеп оқушыларын тәрбиелеу;
- Тарихты оқытудың белсенді және инновациялық әдіс-тәсілдерін меңгеру:

Дәрістер мен іс-тәжірибелер мазмұны

Дәрістер тақырыбы мен мазмұны

1. Қазақстан Республикасы мектептеріндегі тарихтан білім берудің қазіргі
құрылымы. 2сағат.
Жоспар:
1. Қазақстан Республикасы мектептеріндегі тарихтан білім беру мазмұны.
1. Тарих пәні бойынша оқу жоспары.
2. Тарих пәні бойынша оқытуды ізгілендіру.
3. 12 жылдық білім беруге көшу, тарихтан білім беру мазмұны.
2. Тарихты оқыту әдістемесінің жоспарлары мен бағдарламалары. 2 сағат.
Жоспар:
1. Тарих пәндері бойынша білім беру стандартының мазмұны мен құрылымы.
2. Бағдарлама жасаудың концентратты, хронологиялық принциптері.
3. Бағдарламалардың компоненттері.
4. 5-9,10-11 сыныптардың оқу бағдарламалары.

2- бөлім. Тарихты оқытудың тәсілдері
1. Тарихты оқытуда белсенді және инновациялық әдістерді қолдану. .2 сағат.
Жоспар:
1. Тарихты оқытудағы ойын сабақтың жоғарғы танымдық потенциалы/ іскерлік
ойындар, тарихи шайқастар, театрлік қойылымдар мен байқаулар/.
2. Сайыс-сабақтар, саяхат-сабақтар, өлкетанулық ойындар.
3. Оқыту процесінде ойын сабақты жүзеге асыру технологиясы.
4.Педагогтың іскерлік алгоритмі, оқушылардың іскерлік алгоритмі.
5.Тарихты оқытуда ойын сабақ өткізу- мектеп оқушыларының білімін көтеру
әдісі.
2. Тарихты оқытуда көрнекілік құралдарын пайдалану.2 сағат.
Жоспар:
1. Тарихты көрнекілік құралдармен оқытудың функциясы мен мәні.
2. Тарих сабақтарында оқу картинасымен жұмыс істеу тәсілдері.
3. Пәндік көрнекілік және оның танымдық, эстетикалық, шартты-графикалық,
қолданбалы құндылықтары.
4.Картамен жұмыс. Тарихи карта- оқушылардың тарихи процестер байланыстарын
ұғынудағы қажет әрі маңызды көрнекілік құрал.
3. Тарихты оқытуда көрнекті құралдарды және компьютерлік техниканы
пайдалану.2 сағат.
Жоспар:
1. Оқушылардың тарихи білім алуындағы компьютердің рөлі.
2. Оқытудың серпінділігі нақтылығы және эмоционалдығы, шығармашылық
ойлау қабілетін реттеу үшін үшін техникалық құралдары пайдалану.
3. Тарих бойынша компьютерлік бағдарламалар құрастыру.
4. Тарихи процестер алтернативасы проблемасына деген қызығушылықтың
артуына байланысты әлеуметтік процестерді модельдеу.
4.Тарих сабақтарында тарихи мәліметтер мен құжаттарды пайдалану. 2 сағат.
Жоспар:
1. Тарихты оқытудағы құжаттардың рөлі мен мәні.
2. Тарихта оқытуда қолданылатын құжаттық материалдың негізгі түрлері.
3. Оқушылардын тарихи қүжаттармен жұмыс істеу тәсілдері.
4. Құжаттық материалдың жіктелуі. Актілік қүжаттар, баяндауышы- сипаттаушы
қүжаттар, көркем сөз естеліктері.
5. Тарихи құжаттар мен мәліметтерді зерттеу методикасы.
6. Мәліметті конспектілеу. Тарихи мәліметтердің сипаты: авторы, жасалу
уақыты, жанры, негізгі идеялары, тақырыптары мен көркемдік ерекшеліктерін
анықтау.
5. Тарихты оқыту жұмыстарын ұйымдастыру формалары. 4 сағат.
Жоспар:
1. Тарихи тақырыптың мазмұны, бөлімі, курс жүйесіндегі сабақтың орыны.
Тарих бойынша сабақ түрін таңдауға шартты түрде өткізілетін сабақ түрлері
мсн факторлар.
2. Оқыту процесінде барлық сыньштарды камтитын, жан-жақты сабақты өткізу
ерекшеліктері мен сабақ түрлері.
3. Тарих сабағына мұғалімнің дайындалуы және сабақ жоспарлары.
4. Сабақты бағалау критериясы.
5. Тарихты сабақтан тыс оқытуды ұйымдастыру формалары-факультативтер,
тарихи үйірмелер, тарихи олимпиядалар "КВН", конференциялар,пікір
сайыстар. Жоғарғы сыныптардағы семинарлық жоне практикалық сабақтар.Оқу
саяхаттары, кеңестері, сынақтар.

3-бөлім. Тарих сабағы, оны дайындау және өткізу.
1. Тарихты оқыту әдістері мен әдістемелік тәсілдер. 2 сағат.
Жоспар:
1. Оқу әдістері туралы ұғым, тарихты оқыту әдістерінің жіктелісіне
деген түрлі көзқарастар.
2. Оқыту әдістерін таңдау критериясы. Оқытудың "әдісі"мен "тәсілдер"
ұғымдарының қатынастылғы.
3. Тарихты оқу процесіндегі әдістер мен тәсілдердің танымдық,
тәрбиелік, дамытушылық ролі.
4. Ауызша материал ролі: әңгіме, конспективті, образды, сюжетті
әңгімелеу, картиналық жөне аналитикалық сипатау, түсіндіру ,талдау.
2. Мектеп лекциясы. 2 сағат.
Жоспар:
1. Мазмұндаманың /дәрістің/ иллюстрациялық түсіндірмелік және
проблемалық сипаты.
2. Тарихты оқытудағы әңгімелесу рөлі. Әңгіме түрлері және оған
қойылатын талап.
3. Тарихта анықтама мен көркемдік әдебиеттің рөлі мен оларды оқу
процесінде қолдану мүмкіндігі.
4. Материалды баяндауды мүғалімнің түрлі білім деректерін пайдалануы.
Ауызша баяндау процесінде оқушылардың танымдық шығармашылығын
ұйымдастыру.
3.Антикалық және ежелгі дүние тарихын оқытудың ерекшеліктері.2 сағат.
Жоспар:
1. Ежелгі дүние тарихы курсының мазмүны. Оның хронологиялық шегі,
кезеңдері, негізгі үғымдары мен жетекші идеялары. Курс құрылымы.
Оқулықтың көрнекілік және деректік материалын пайдалану.
2. Ішкі пәндік жөне пәнаралық байланыстар.
3. Антикалық және ежелгі дүние тарихы курсының тақырыптары мен
бөлімдерінің құрылымындағы жалпылау сабақтарының орны.
4. Орта ғасырлар тарихын оқыту ерекшеліктері.2 сағат.
Жоспар:
1. Орта ғасырлар тарихын мектеп курсының мазмүны, хронологиялық шегі
мен кезеңдері. Қоғамның даму заңдылықтарын ашуға қолайлы курстың
негізгі ұғымдары мен жетекші идеялары.
2. Азия жөне Африка, Америка,Европа елдерінің ортағасырлық тарихындағы
негізгі оқиғалар мен процестерге дәйекті сипаттама.
3. Тарих сабақтарында және үй тапсырмасында орындауда оқулық
материалдарын пайдалану тұрмыс, салт- дәстүр, дін, мәдениет, тарихи
қайраткер түлғаларды зерттеуде қосымша материалдарға коңіл аудару.
5. Жаңа және қазіргі заман тарихын оқыту ерекшеліктері.2 сағат.
Жоспар:
1. Жаңа және қазіргі заман тарихын мектеп курсының мазмұны,
хронологиялық шегі мен кезеңдері. Қоғамның даму заңдылықтарын ашуға
қолайлы курстың негізгі ұғымдары мен жетекші идеялары.
2. Азия жөне Африка, Америка,Европа елдерінің жаңа және қазіргі заман
тарихындағы негізгі оқиғалар мен процестерге дәйекті сипаттама.
3. Жаңа және қазіргі заман тарихын мектепте оқыту ерекшеліктері.

4- бөлім. Қазақстан Республикасы тарихы оны оқыту әдістемесін қалыптастыру
1. Қазақстан тарихын оқыту барысында тарихи білімді қалыптастыру. 2 сағат.
Жоспар:
1. Әдіскерлік құрылымдық талдау - мектептегі Қазақстан тарихы курсының
мазмұны.
2. Тарихи білім мен фактілер. Оның Қазақстан тарихын оқыту процесінде
тарихи үғымды қалыптастыру. Окушылардын тарихи процесс үғымды
үғынуын қалыптастыру.
2. Қазақстан тарихын оқыту әдістемесі. 4 сағат.
Жоспар:
1. Қазақстан тарихын оқытудағы әдістемелік тәсілдер және олардың оқу
процесіндегі рөлі.
2. Қазақстан тарихын оқытуда ауызша баяндау.
3. Қазақстан тарихын оқытудың мөселелері. Қазақстан тарихы сабағындағы
танымдық міндеттері ситуация (оқиға), қақтығыс , қарама- қайшылық
турінде шешу.
4. Қазақстан тарихын оқытуға мектептердегі лекциялар.
5. Тарихи баспа мәтіндерімен жұмыс әдістемесі.
6. Қазақстан тарихы пәні бойынша көрнекілік құралдарды топтастыру.
3. Қазақстан тарихын оқыту әдістемесінің қалыптасуы және оның қазіргі
жағдайы.2 сағат.
Жоспар:
1. Қазақстан мектептерінде 20-50 жылдары тарихты оқыту жайлары.
2. 50 жылдардың соңы мен 60- жылдардыц басында Қазақ ҚСО тарихын
оқытудың өдістемесі мен мектепте тарихи білім берудің дамуы.
3. Қазақстан тарихын оқыту өдістемесінің ғылыми негізінде теориялық жөне
әдістемелік зерттеулерді енгізуде әдіскер- тарихшылар қосқан үлесі.
4. Қазақстан тарихы пәнінің жаңа бағдарламалары мен жаңа оқулықтары.
4. Қазақстан тарихын мектепте оқытудың қазіргі жүйесі.2 сағат.
Жоспар:
1. Мектепте Қазақстан тарихы курсыныц ғылыми негізіндегі құрылымы,
сипаттамасы.
2. Қазақстан тарихы курсын оқытуды әр жыл бойынша бөліп оқыту: әр
курсты оқытуға бөлетін уақыт.
3. Қазақстан тарихы курсының негізгі ұғымдармен дүниетанымдық идеялары.
4. Қазақстан тарихы курсының ұлтаралық қатынастар мәдениетін игерту,
адамгершілік және гуманистік мораль нормаларының мүмкіндіктері.
Өлкетану материалын зерттеуінде әдіскерлік жүйесі.
5. Қазақстанның ежелгі және ортағасырлық оқытудың ерекшеліктері.2 сағат.
Жоспар:
1. Пән және курс мақсаты. Негізгі оқу материалы. Негізгі проблематика.
Қазақ мемлекетінің құрылу тарихы.
2. Көшпепді дала цивилизациясының мәнін (маңызын) ашып көрсету.
3. Қазақстанның ежелгі және ортағасырлық тарихының хронологиялық шегі
(рамкасы).
4. Сабақ жүргізудің интерактивтік түрі. Қосымша мөліметтер.
Хрестоматиялар.
5. Мұражайлар мен көрмелердің мүмкіндіктерін пайдалану.
6. Қазақстанның жаңа және қазіргі заман тарихын оқытудың ерекшеліктері.2
сағат.
1. Негізгі идеялар мен түсініктер. Материал мазмұнын ашу әдістерінің
ерекшеліктері.
2. Курстың оқушыларды адамгершілікке тербиелеудегі ерекшеліктері.
Мектепте 8-9 және 10-11 сыныптардағы Қазақстан тарихы курсының
құрылымы мен білімдік тәрбиелік мәні, сипаттамасы, хронологиялық
рамкасы, құрылымы және кезендерге болінуі.
3. Қазақстан тарихын оқыту процесінде тарихи үғымдарды қалыптастыру.
7. Кино-фото құжаттарын, кезеңдік баспа материалдарын пайдалану.2 сағат.
Жоспар:
1. Кино, бейне таспа, Баспадағы тарихи мәліметтермен жұмыс әдістері.
2. Баспа мәтіндері Қазақстан тарихы бойынша білім (Қазақстан Республикасы
құжаттары, тарихи қүжаттар, мектептегі тарихи хрестоматиялар коркем
әдебиеті).
3. Қазақстан тарихы бойынша көрнекі құралдарды классификациялау
(топтастыру) пәндік көрнекілік, (бейнелеу) суретті көрнекілік, шартты-
графикалық (схемалық) көрнекілік.
8. Қазіргі таңдағы Қазақстан тарихы сабағы.3 сағат.
Жоспар:
1. Қазақстан тарихы сабағы- мектепте оқытуды ұйымдастырудың түрі.
2. Қазақстан тарихы сабағына қойылатын талаптар.
3. Ұғымдардың ара-қатынасы: сабақты ұйымдастыру жайы, сабақты ұйымдастыру
ережесі, Қазақстан тарихы сабағына қойылатын талаптар. Қазақстан
тарихын оқытудың дидиктикалық принциптері.
4. Қазақстан тарихы сабағыиың типтері. Сабақ жоспарын құру әдістсрі.
5. Қазақстан тарихын оқытудыц дәстүрлі емес түрлері.

Іс-тәжірибелер тақырыбы мен мазмұны

Іс-тәжірибе сабақтардың мақсаты:

Семинар студенттермен жұмыс істеудің дәстүрлі формасы, студенттердің кәсіби
біліктілігі мен дағдыларын дамытып, дерек көздерін жеткілікті меңгеруге
мұмкіндік туғызады. Ұсынылып отырған сабақтардың тақырыбы мен мазмұны білім
стандартына сай , жоғарғы оқу орындарындағы ҚТП курсының жұмыс бағдарламасы
сай келеді.

Бұл ұсыныстар проблемала\ық оқыту принциптерін жүзеге асыруға , ҚТН-ның
турлі әдістерін қолдана отырып тарихи деректерге сараптама жасау
қабілеттерін дамытуға бағытталған.
Іс-тәжірибе сабақтардың міндеттері:
• Пән бойынша лекцияларда алған білімдерін бекіту, тереңдету және
кеңейту
• Теориялық материалды тереңдетіп оқыту, пән бойынша алған білімдерді
жүйелеу
• Тұрлі тарихи деректерді саралай отырып жалпы теориялық білімді
нақтылай тусу
• Студенттердің тархи әдістермен , ғылыми мақалалармен өздігімен жұмыс
істеу қабілеттерін қалыптастыру , көпшілік алдында сөйлеу, өз
көзқарастарын қорғау, дағдылары қалыптасады

№ 1 Іс-тәжірибе сабағы. 1 сағат
1. Тарихты оқыту әдістемесінің жоспарлары мен бағдарламалары
Студенттердің жұмыс түрлері:
1. Тарих пәндері бойынша білім беру стандартының мазмұнымен танысу,
стандарт бойынша оқушылардың білім-білік дағдылары.
2. Типтік оқу, оқу жұмыс бағдарламаларымен танысу, тәжірибеде қолдану.

№ 2 Іс-тәжірибе сабағы. 1 сағат
2. Тарихты оқытуда белсенді және инновациялық әдістерді қолдану
Студенттердің жұмыс түрлері:
1. Тарих пәні бойынша сабақта ойын түрлерін қолдану әдістемесін көрсету/
іскер ойын,рөлді ойын, дебат, танымдық-шығармашылық ойындар т.б./

№ 3 Іс-тәжірибе сабағы. 1 сағат
3. Тарихты оқытуда көрнекілік құралдарын пайдалану
Студенттердің жұмыс түрлері:
1. Тарихты оқытуда көрнекілік құралдарын пайдалану әдістемесін меңгеру.
2. Тарих
кітаптарындағы иллюстарциямен жұмыс істеу тәсілдері.
3. "Картаны оқу" шеберлігі картамен жұмыс істеу методикасы.
4. Өз қолдарымен түрлі көрнекіліктер жасау.

№ 4 Іс-тәжірибе сабағы. 1 сағат
4. Тарихты оқытуда көрнекті құралдарды және компьютерлік техниканы
пайдалану
Студенттердің жұмыс түрлері:
1. Техникалық құралдарды тарих сабағында қолдану әдістемесін меңгеру.
2. Тарихты оқытуда компьютерлік техниканы пайдалану жолын меңгеру.
3. Электрондық оқулықтар, Он-лайн жүйесін оқу үрдісіне енгізу мәселелері.

№ 5 Іс-тәжірибе сабағы. 1 сағат.
5. Тарих сабақтарында тарихи мәліметтер мен құжаттарды пайдалану
Студенттердің жұмыс түрлері:
1.Тарихи құжаттар мен мәліметтерді зерттеу методикасын меңгеру..
2.Мәліметті конспектілеу. Тарихи мәліметтердің сипаты: авторы, жасалу
уақыты, жанры, негізгі идеялары, тақырыптары мен көркемдік
ерекшеліктерін анықтау.
3.Тарихи мәліметтермен, құжаттармен жұмыс істеу оқушылардың зерттеушілік
дағдысын калыптастырып, анализдеуге (сараптауға) үйретеді, ойлау
қабілетін жетілдіру.

№ 6 Іс-тәжірибе сабағы. 1 сағат
6. Тарихты оқыту жұмыстарын ұйымдастыру формалары
Студенттердің жұмыс түрлері:
1. Тақырыптық сабақты жоспарлау.
2. Сабақтың жұмыс жоспары мен оның негізгі компоненттері.
3. Тарих сабағының дидатикалық жабдықтары.
1. Сабақ жоспарларын әзірлеу:
• Мұғалім баяндаған жаңа материалды түсіну сабақтары.
• Дағды мен шеберлікті қалыптастыру білімділікті тексеру сабақтары.
Жалпылама немесе қайталама- жалпылау сабақтары.
• Білімділік пен шеберлікті тексеру сабақтары.
• Семинар сабақтар.
• Ықпалдастық сабақтар т.б.

№ 7 Іс-тәжірибе сабағы. 1 сағат
7. Тарихты оқыту әдістері мен әдістемелік тәсілдер
Студенттер кесте бойынша салыстыру жұмыстарын жүргізеді:
1. Ауызша оқу әдістері: жалпылама белгілер және айырмашылықтары.
2. Практикалық әдістер: жалпылама белгілер және айырмашылықтары.
3. Көрнекілік әдістер: жалпылама белгілер және айырмашылықтары.

№ 8 Іс-тәжірибе сабағы. 1 сағат
8. Антикалық және ежелгі дүние тарихын оқытудың ерекшеліктері
Жоспар:
1.Төмендегі ұсынылған тақырптар бойынша оқу әдістемесін құру:
Алғашқы деректі қолдану. Эгей әлемінің пайда болуы мен құлауы, крит,
треон және микен мәдениетінің гүлдену кезеңі, полистер әлемі мен оның
күйреуі, эллиндік дөуірдегі Жерорта теңізі. Ұлы Рим державасының
қалыптасуы, рим республикасының дағдырысы мен құлауы, принципат
дөуіріндегі императорлық Рим, 3-ші ғасыр дағдарысы мен доминат кезеңі.
Классикалық Рим қүқықтары. Императорлық Рим архитектурасы.
1. Тәрбиелеу мақсаттарында ежелгі Рим кейіпкерлерін үлгі ретінде
пайдалану.

№ 9 Іс-тәжірибе сабағы. 1 сағат
9. Орта ғасырлар тарихын оқыту ерекшеліктері
Жоспар:
1.Төмендегі ұсынылған тақырптар бойынша оқу әдістемесін құру:
Ерте ортағасыр, ортағасырлық гүлдену кезеңі. Орталықтанған мемлекеттердің
пайда болуы. Орталық Еуропадағы феодалдық күйреу. Батыс Еаропа мәдениеті.
Ұлы географиялық ашулар және отарлық шапқыншылық. Еуропа елдерінің кейінгі
ортағасыр тарихы. Еуропа елдерінің экономикалық , әлеуметтік және моделі
дамуындағы түбегейлі өзгерістер, ерте капиталистік қатынастардың пайда
болуы. Англия, Германия, Франция мемлекеттік құрылымындағы түбегейлі
озгерістер. Реформация, контрреформация, қайта өрлеу сияқты жалпы еуропалық
процестер. Еуропалық және Азиялық аймақтардағы экономикалық жөне саяси
дамуға географиялық және климаттық ерешеліктердің ықпалы.

№ 10 Іс-тәжірибе. 1сағат
10. Қазақстан тарихын оқыту әдістемесі
1. Мектепте және орта арнаулы оқу орындарында Қазақстан тарихын оқыту
әдістемесін меңгеру, оны тәжірибеде қолдану.

№ 11 Іс-тәжірибе. 1 сағат
11. Қазақстан тарихын оқыту әдістемесінің қалыптасуы және оның қазіргі
жағдайы
Дөңгелек-стол басында «Қазақстан тарихын оқыту әдістемесінің қазіргі
жағдайы» мәселесін талқылау.

№ 12 Іс-тәжірибе. 1 сағат
12. Қазақстанның ежелгі және ортағасырлық оқытудың ерекшеліктері
Жоспар:
1. Тақырып бойынша қалалық өлкетану мұражайына саяхат ұйымдастыру
әдістемелік- жоспарын әзірлеу.

№ 13 Іс-тәжірибе. 1 сағат
13. Қазақстанның жаңа және қазіргі заман тарихын оқытудың ерекшеліктері
Жоспар:
1. Қазақстанның жаңа және қазіргі заман тарихының негізгі оқиғалары
бойынша кездесу ұйымдастырудың әдістемелік- жоспарын әзірлеу.

№ 14.Іс-тәжірибе. 1 сағат
14. Кино-фото құжаттарын, кезеңдік баспа материалдарын пайдалану
Жоспар:
1. Кино, бейне таспа негізінде тарихты оқыту әдістемесі.
2. Фото құжаттарын қолдану әдістемесі.
3. Баспа материалдарын пайдалану әдістемесі.

№ 15. Іс-тәжірибе. 1 сағат
15. Қазіргі таңдағы Қазақстан тарихы сабағы
Жоспар:
1. Жаңа оқыту технологиясына сай Қазақстан тарихы сабағын өткізу
әдістемесі.
Сабақты талдау.

СОӨЖ
1. Қазақстан Республикасының нормативтік-құжаттарын білім берудің негізгі
көзі ретінде оқыту: 2сағ.
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы;
2. Қазақстан Республикасының Білім туралы заңы.
Қазақстан Республикасы президентінің жаңа ғасыр- жаңа ұрпақ тәрбиелеудегі
ой түйіндері, «Жаңа әлемдегі- жаңа Қазақстан».
2.Салыстырмалы талдау жасау:2 сағ.
1) Патшалы Ресей мектептеріндегі тарих пәнінің оқытылуы.
2) Кеңес елі мектептерінде тарих пәнінің оқытылуы.
3.Қазіргі білім беру үрдісіндегі негізгі жаңалықтарды басшылыққа ала
отырып, әдістемелік мәселелерді шешу:2 сағ.
1. Тарих пәнін оқытудағы түбірлі өзгерістердің қажеттігі.
2. Мектепте Отандық тарихты оқытудағы келелі мәселелерді оқытудағы
әдіснамалық мәселелер.
3. 20 ғасыр тарихын кезеңдерге бөлу.
4.Тарихи түсініктерді қалыптастыру.2 сағ.
5. Тарихи ұғымдарды қалыптастыру.3 сағ.
6. Жоғарғы сыныптарға сабақ жоспарын әзірлеу.2 сағ.
1. Мектептік семинары.
2.Мектептік лекция.
7. Жаңа педагогикалық ақпараттық технологиялардың ғылыми-әдістемелік
негіздері. 3 сағ.
8.Жаңашыл әдіскерлердің бағалау критерийлері бойынша оқушылардың білім-
білік дағдыларын есепке алу, бағалау әдістемесін меңгеру:2 сағ.
Тарих пәнінен стандарт талаптарының орындалуын бағалаудың жалпы тәсілдері.
9.Қазақстан тарихы пәні бойынша сабақ жоспарын әзірлеу:4 сағ.
Қазақстан тарихын оқытуды ұйымдастыру формалары.
10.Тарих пәнінен тәрбиелік іс-шараны ұйымдастыру:2 сағ.
Тарих пәнінің тәрбиелік мәні.
11. Қазақстан тарихы мазмұнының ұлттық дерек көздерін оқыту әдістемесі.2
12. Қазақстан тарихы пәні бойынша ҚР-ғы айтулы даталар бойынша сыныптан тыс
жұмыс өткізу. 2 сағ.
13.Қазақстан тарихы бойынша жүргізілетін өлкетану жұмыстары 2 сағ.

Әдебиеттер тізімі
Негізгі әдебиет:
1. Тұрсын Хазретәлі. Мектепте тарихты оқыту әдістемесі. А.,2004.
2. Оқу мектептеріне арналған тарих пәні бойынша типтік оқу
бағдарламалары.
3. Тарих оқулықтары. /5-11 сыныптар бойынша/.
4. Вагин А.А. Методика обучения истории. М.,1972.
Қосымша әдебиеттер:
1. Қазақстан Республикасы Білім беру Заңы.
2. Қазақстан Республикасы білім беру концепциясы.
3. Жалпыға міндетті білім беру стандарты.
4. Короткова М.В., М.Т. Студеникин. Методика обучения истории в
схемах, таблицах, описаниях. М.,1999.
5. Методика преподавания истории в средней школе. М.,1986.
6. Вяземский, О. Ю.Стрелова . Методические рекомендации учителя
истории. М.,2000.
7. Короткова М.В. Наглядность на уроках истории. М.,2000.
8. Бухвалов В.А. Технология работы учителя-мастера. М.,1995.
9. Актуальные вопросы методики обучения истории в среднй школе./ под
ред. А.Г. Колоскова . М.,1984.
10. Дайри Н.Г. Как подготовить урок истории? М.,1969.

Тарихты оқыту әдістемесі пәнінен дәріс сабақтарының тезистері

Дәріс тақырыбы: Қазақстан Республикасы мектептеріндегі тарихтан білім
берудің қазіргі құрылымы. 2сағат.
Дәріс сабағының мақсаты:Мектепте Қазақстан тарихын оқыту жолдары мен
мақсатын анықтау.
Жоспар:
1.Қазақстан Республикасы мектептеріндегі тарихтан білім беру мазмұны.
Тарих пәні бойынша оқу жоспары.
Тарих пәні бойынша оқытуды ізгілендіру.
12 жылдық білім беруге көшу, тарихтан білім беру мазмұны.
Қазіргі қоғам оқытушылардан үздіксіз, жүйелі де берік білім беруді
іске асыру міндетінің орындалуын талап етуде. Әр оқытушы осы бағытта оқу
үрдісінің жалпы мазмұнын білу, кәсіби терең білімнің болуы және білім беру
құжаттарымен жұмыс істей білу талаптарын орындап, іске асыра білуі шарт
Білім берудегі негізгі міндеттердің бірі – білім беруді жетілдіру, талапқа
сай оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру. Білім беру – оқушылардың ғылыми
білімдер жүйесін меңгеру, танымдық дағдысы мен ынтасын, дүниеге көзқарасын
қалыптастыру, шығармашылық қабілеті мен күшін, адамгершілік қасиеттерін
дамыту үрдісі.
Білім беру мазмұны – оқу іс әрекетінің нәтижесі, оқуды аяқтауда талап
етілетін нәтижелер. Ғылыми білімдер, дағды мен ынта, дүниеге көзқарас,
таным, шығармашылық іс тәжірибелердің оқушылардың оқу арқылы меңгеруі,
қоғамдың іс тәжірибенің ұрпаққа берілуі.
Білім беру мазмұнының бағыттары : білім, іскерлік, дағды.
Білім беру мазмұнына қойылатын талаптар :
Білім беру мазмұны қазіргі білім беру деңгейіне сай болу керек.
Білім беру мазмұны оқушылардың психологиялық мүмкіншілігі мен дамуына сай
болу керек.
Жеке адам білімді қажет етуі, таңдауы керек.
Білім беруді анықтайтын құжаттарға: білім стандарты, оқу жоспары, оқу
бағдарламалары, оқулықтар жатады. Оқу үрдісін ұйымдастыратын әрбір оқытушы
аталған құжаттармен жұмыс істей алуы керек. Себебі олар білім алудың
негізгі құралдары болып табылады.
Білім беру стандарты дегеніміз – Республикадағы білім саясатын
жүзеге асыруды қамтамасыз ететін стратегиялық мәнді құжат. Қазақстан
Республикасы Конституциясының 30 бабы, 4 тармағында Былай деп жазылған : «
Мемлекет білім берудің жалпыға міндетті қалыптарын ( стандарттарын )
белгілейді. Кез келген оқу орнының қызметі сол қалыптарға сай болу
керек.».Мемлекеттік білім стандартын енгізу « Білім туралы» Заңға да сәйкес
келеді.
Оқу жоспары дегеніміз – пәндер бірізді жүйелі құрылып, оны оқыту мерзімі,
әр пәннің сағат саны көрсетілетін нормативті құжат.
Оқу жоспары :
оқу жылының, тоқсандардың демалыс күндернің мерзімін,
оқытылуға тиісті оқу пәндерінің тізімін,
әрбір оқу жылы бойынша оқу тәртібін және ретін,
әр пәнге бүкіл оқу мерзімінде және апта сайын әр пәнге бөлінетін
сағаттардың мөлшерін көрсететін мемлекеттік құжат.
Оған сәйкестендіріліп:
-типті оқу жоспары,
- оның негізінде оқу жұмыс жоспарлары жасалады.
Оқу жоспары – білім стандартының ең басты межесі, ол білім беруде,
білім мазмұнының төменгі шегін ( min )
оқуға бөлінген уақыттың төменгі шегін
оқушы жүктемесінің жоғарғы шегін ( max ) анықтап береді.
Барлық пәндер мазмұнына ұлттық мәдениет пен педагогика тәжірибелерін
енгізуді,
Білімді ізгілендіруді,
әр пән бойынша оқытудың әдістемелік жүйесін жаңартуды,
әр пән немесе курс бойынша оқу-әдістемелік кешендер жасауды көздейді.
Оқу жоспары екі бөлімнен тұрады : инвариантты, вариативті. Инвариантты оқу
жүктемесінде міндетті оқитын білім мазмұнының бөлігі шоғырланған, яғни
негізгі міндетті оқитын оқу пәндері мен оған бөлінген сағат сандары
көрсетіледі. Вариативті оқу жүктемесінде оқу орнының мүмкіндіктері,
оқушылардың қараулары бойынша таңдау сабақтары қарастырылады.
Базистік оқу жоспары негізінде білім беру мекемелерінде оқу жұмыс
жоспарлары жасалады. Онда ағымдағы жағдайлар, әр топтардың ерекшеліктерін
ескере отырып жасалады. Оны оқу ісінің меңгерушісі, бөлім меңгерушілері
жасайды. Ол әр мамандыққа ондағы топтарға негізделіп жасалады. Онда,
оқылатын пәндер тізімі, сағат саны, оқу мерзімі, оқу апталары, теориялық,
практикалық сағаттар, курстық, бақылау жұмыстары, оларға бөлінген сағат
көлемі, бақылау түрлері, оларға бөлінген сағат мөлшері іс-тәжірибе көлемі,
уақыты, каникул уақыты көрсетіліп, қарастырылады. Оқу жоспары негізінде
білім мекемелерінің ішкі оқу-тәрбие жоспарлары жасалары.
12 жылдық білім беруге көшу, тарихтан білім беру мазмұны.
Тарихи білім беру қазіргі қазақ қоғамын демократияландыру басымдылық
маңызға ие болады, өйткені тарих ғылымы бүгінгі күннің ақиқатымен тығыз
байланысты. Мемлекеттік тэуелсіздіктің қалыптасуы кезеңінде қазақ қоғамын
демократияландыруды тереңдету меен ілгерлік өзгерістер тарихи білім
мазмүнын, оқу материалын іріктеудің негізгі принциптерін өзгертуді талап
етеді. . [11.4.] Тарих білім мазмүлын өзгертудің негізгі бағыттары мыналар:
тарих процесті оқып - үйренуге формациялық жэне өркениеттік
түрғыдан қүрауды оңтайлы үштастыратын тарихты оқып - үйренудің
негізгі эдіснамалық түжырымдамасын жасау;
Қазақстан тарихын жэне дүниежүзік тарихан қатар жүретін
пропедевтикалық курстарды енгізу;
мәдениет, дэстүрлер, этногенез, қоғамының рухани өмірінің тарихы
бойынша тарауларды кеңейту;
мектептік курстарға дүниежүзілік тарихи дамудың жэне отан
тарихының жалпы процестерін сипаттайтын тараулар енгізу;
Шығыс елдері тарихи бойынша тарауларды кеңейту;

Өзіндік бақылау сұрақтары: 1. Нормативтік құжаттарды атаңыздар?
2. Білім беру мазмұны дегеніміз не?
3. Тарих сабағы бойынша жоспар қалай жасалынады?

Дәріс тақырыбы: 2. Тарихты оқыту әдістемесінің жоспарлары мен
бағдарламалары. 2 сағат.
Дәріс сабағының мақсаты: Тарих пәнінен мектеп бағдарламалары және тарихи
білім беруді қалыптастыруға арналған мемлекеттік құжаттар мазмұнымен
студенттерді таныстыру.
Жоспар:
Тарих пәндері бойынша білім беру стандартының мазмұны мен құрылымы.
Бағдарлама жасаудың концентратты, хронологиялық принциптері.
Бағдарламалардың компоненттері.
5-9,10-11 сыныптардың оқу бағдарламалары.

Білім стандарты деп – білім мазмұнының міндетті минимумын, оқушының оқу
жүктеменің шегіне жеткен көлемін және оқушы дайындығына қойылар талап
деңгейін белгілеп береді. Мемлекеттік білім нормасы ретінде қабылданатын,
нақтылы тұлғалардың мүмкіндіктерін қоғамдық тұтынымға сай танытатын негізгі
параметрлер жүйесін айтады.
Стандарттың қызметі :
Критерилік-бағалау қызметі. Оқыту мазмұнын, оқу жүктемесінің көлемін, білім
нәтижесін, мұғалім мен білім беру мекемелерін аттестациялау барысында
стандарт білім жүйесіне бағдаршы норматив ретінде қызмет атқарады.
Толыққанды білім қызметін қамтамасыз ету қызметі. Стандарт негізінде білім
алуды қамтамасыз ететін, жеке тұлғаның толыққанды дамуына негіз болатын
кәсіптік жүйеде білім алуға мүмкіндік беретін жағдайды қамтамасыз етеді.
Республикада білім кеңестігінің тұтастығын сақтау қызметі. Білім
стандарттарының рольін орнықтырады, белгілеп береді. Кепілді білімді
қамтамасыз етеді.
Білім беруді гуманизациялау қызметі. Білімді саралап отыруға жол ашады,
әртүрлі деңгейдегі материалды игеруге, сол игергенін өз мүддесі мен
бейіміне жаратуға мүмкіндік береді.
Басқару қызметі. Білім беру жүйесін бақылайды, барлық деңгейде орнықты
шешім қабылдау үшін нақтылы дерек алап отыруды және білім нәтижесінің
сапасын анықтап отыруды қамтамасыз етеді.
Білім сапасын көтеру қызметі. Стандарт белгіленген базалық деңгейге әр
оқушының кепілді түрде қол жеткізуін қамтамасыз етеді.
Стандарт мынадай құрылымнан тұрады :
базистік оқу жоспары, яғни стандартты ұсынудың басты деңгейі.
Білім беру аясындағы базалқ стандарттар.
Бұл құрылымдар төменгі құжаттар арқылы жүзеге асады :
Түсініктеме.
Базистік оқу жоспары.
Базалық білім аясының стандарты.
Мемлекеттік стандартқа жетудің өлшеуіш жүйелерін саралауға қатысты жалпы
мәселе.
Түсініктеме жалпы стандарт идеялогиясының негізгі тұжырымдамалық жай-
жапсарын анықтап, оның құрылымы мен мазмұнын түсіндіреді.
Базистік оқу жоспары құрылым мен білім мазмұнына қатысты жиынтық дерек
береді. Білім мекемелерінің нақтылы жоспарларын жасауға сай келетін негізгі
кешендердің нормативтерін белгілейді:
білім стандартының республика мен оқу орыны арасындағы сәйкестігі.
Білімнің базалық және сараланған бөліктерінің арасындағы сәйкестік.
Білім берудің ұзақтығы.
Базалық білім аясындағы міндетті және факультативті сабақтардың апталық
жүктемесі.
Білім аясының стандарттары білімнің міндетті мазмұнын және оқушылардың сол
білімді игеру талабын анықтап береді.
Оқу жоспары дегеніміз – пәндер бірізді жүйелі құрылып, оны оқыту мерзімі,
әр пәннің сағат саны көрсетілетін нормативті құжат.
Оқу жоспары :
оқу жылының, тоқсандардың демалыс күндернің мерзімін,
оқытылуға тиісті оқу пәндерінің тізімін,
әрбір оқу жылы бойынша оқу тәртібін және ретін,
әр пәнге бүкіл оқу мерзімінде және апта сайын әр пәнге бөлінетін
сағаттардың мөлшерін көрсететін мемлекеттік құжат.
Оған сәйкестендіріліп:
-типті оқу жоспары,
- оның негізінде оқу жұмыс жоспарлары жасалады.
Оқу жоспары – білім стандартының ең басты межесі, ол білім беруде,
білім мазмұнының төменгі шегін ( min )
оқуға бөлінген уақыттың төменгі шегін
оқушы жүктемесінің жоғарғы шегін ( max ) анықтап береді.
Барлық пәндер мазмұнына ұлттық мәдениет пен педагогика тәжірибелерін
енгізуді,
Білімді ізгілендіруді,
әр пән бойынша оқытудың әдістемелік жүйесін жаңартуды,
әр пән немесе курс бойынша оқу-әдістемелік кешендер жасауды көздейді.
Оқу жоспары екі бөлімнен тұрады : инвариантты, вариативті. Инвариантты оқу
жүктемесінде міндетті оқитын білім мазмұнының бөлігі шоғырланған, яғни
негізгі міндетті оқитын оқу пәндері мен оған бөлінген сағат сандары
көрсетіледі. Вариативті оқу жүктемесінде оқу орнының мүмкіндіктері,
оқушылардың қараулары бойынша таңдау сабақтары қарастырылады.
Базистік оқу жоспары негізінде білім беру мекемелерінде оқу жұмыс
жоспарлары жасалады. Онда ағымдағы жағдайлар, әр топтардың ерекшеліктерін
ескере отырып жасалады. Оны оқу ісінің меңгерушісі, бөлім меңгерушілері
жасайды. Ол әр мамандыққа ондағы топтарға негізделіп жасалады. Онда,
оқылатын пәндер тізімі, сағат саны, оқу мерзімі, оқу апталары, теориялық,
практикалық сағаттар, курстық, бақылау жұмыстары, оларға бөлінген сағат
көлемі, бақылау түрлері, оларға бөлінген сағат мөлшері іс-тәжірибе көлемі,
уақыты, каникул уақыты көрсетіліп, қарастырылады. Оқу жоспары негізінде
білім мекемелерінің ішкі оқу-тәрбие жоспарлары жасалары.
Оқу бағдарламасы – оқу пәні бойынша білімнің, біліктер мен дағдының
көлемін, іс тәжірибелік және лабараториялық сабақтардың өтілу реттерін және
олардың бөлінуін, пәндердің мазмұнын анықтайтын тараулар мен тақырыптардың
оқытылу ретін анықтайтын, жеке оқу пәнін сипаттайтын мемлекеттік құжат.
Оқу бағдарламалары оқ жоспары негізінде құрастырылады.
Оқу бағдарламасының құрамы :
аталмыш пән бойынша оқытудың мақсатын, оқушылар білім, білік, дағдыларына
қойылатын талаптарды, олардың білімін бағалау жолдарын, оқытудың түрлері
мен әдістері туралы нұсқауларды, бағдарламаның басты ерекшеліктері мен
айырмашылықтарын анықтайтын түсінік хат, пәннің мазмұнын анықтайтын
тақырыптар мен тараулар, негізгі дүниетанымдық сұрақтар, басты ғылыми
проблемалар тізімі, әр тақырыпқа қажетті сағат мөлшері, әдістемелік оқу
құралдары мен көрнекіліктер тізімі, ұсынылған әдебиет.
Сонымен оқу жоспарының негізінде әрбір жеке пәндер бойынша оқу бағдарламасы
құрылады.Ол :
түсініктеме хат,
негізгі бөлім, мазмұны,
әдістемелік аппараттан тұрады ( әдістемелік нұсқаулар, пән аралық байланыс,
лабараториялық, іс тәжірибелік сабақтар, оқу-әдістемелік құралдар )
Оқу бағдарламасы бағытына қарай екіге бөлінеді : жалпы білім беру және
кәсіби білім беру бағдарламалары. Соның ішінде кәсіби білім беру
бағдарламалары – арнайы мамандық бойынша бағытты білім беру, қазіргі
технология, экономика, еңбек құралдарымен жұмыс істеу дағдыларын
қалыптастыру мәселелерін қарастырады.
Қоғамның дамып, жаңаруына, ғылыми жаңалықтардың өсуіне байланысты оқу
бағдарламасы қайта қаралады. Қазір орта кәсіби білім беру мекемелері 2002
жылы Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігінің бастауыш
және орта кәсіптік білім жөніндегі оқу-әдістемелік Кеңесінің шешімімен
бекітілген типтік оқу бағдарламалары бойынша жұмыс жасайды.
Типтік оқу бағдарламасы негізінде жекелеме пән оқытушылары оқу-
жұмыс бағдарламаларын және күнтізбелік-тақырыптық жоспарларды жасайды.
Оқу-жұмыс бағдарламасы – тақырыптар мен тараулар негізінде, білім
стандартына сай оқушылардың білім, білік дағдысы, әдістемелік аппараттан
тұрады. Оның құрылымы:
түсініктеме хат,
тақырыптық жоспар кестесі,
негізгі бөлім, мазмұны, онда тақырып аттары, рет саны, сағат саны, оның
ішінде
теориялық және іс тәжірибелік сағат, сабақ түрі, пән аралық байланыс,
қалыптастырылатын білім, білік дағдылар, оқушылардың дербес жұмыстары,
тақырып бойынша негізгі қарастырылатын мәселелер, негізгі ұғымдар, көрнекі
құралдар, үй тапсырмасы, пайдаланылған әдебиеттер тізімі көрсетіліп,
жасалады.
Оқу-жұмыс бағдарламалары арқылы білім беруді әр пән оқытушысы үздіксіз,
жүйелі, бірізді іске асырады.
Оқу бағдарламасы оқушыларға оқу әдебиеті арқылы жетеді. Оқу әдебиетіне
оқулықтар, анықтамалар, қосымша кітаптар, есептер мен жаттығулар жинақтары,
карталар, жұмыс дәптерлері жатады.
Оқулықтар –оқу бағдарламасы мен дидактика және әдістеме талаптарына сай,
ғылыми-әдістемелік жағынан дұрыс жасалған, оқу пәнінің мазмұнын жүйелі
баяндайтын оқу құралы, яғни білімнің жинақталған мазмұны.
Оқулық мынадай функцияларды атқарады:
информациялық функция – кітап мәліметтері мәтін түрінде ғана емес,
фотосурет, сызба т.б. арқылы беріледі.
Оқытушылық функция – оқулық арқылы оқушы қажетті білім алады.
Басқарушылық функция – оқулық арқылы оқушының танымдық іс әрекетін
басқаруға болады.
Орта кәсіптік білім беру жүйесінде оқушылардың негізгі оқу құралы оқулық
қана емес, қосымша ғылыми-әдістемелік оқу құралдары болып табылады.бұл
жүйеде оқушыдан қосымша іздену, өз бетімен жұмыс, ғылыми-зерттеу
жұмыстарымен шұғылдану т.б. талап етіледі. Сол арқылы кәсіптік баулу,
бағыттау іске асады.
Білім беру мазмұнын анықтайтын құжаттар көмегімен білім беру іске асады,
білім беру мазмұнының міндеттері орындалады. Ендеше білім беруде білім
саласындағы негізгі мемлекеттік құжаттармен жұмыс істей білу әр оқытушының
кәсіби міндеттерінің бірі. Олармен талапқа сай мақсатты жұмыс жасай алғанда
қазіргі қоғам талап етіп отырған білім берудің міндеттерін іске асыратын
боламыз.
Өзіндік бақылау сұрақтары:
1. Қазақстан тарихы сабағын өткізу үшін мұғалім қандай құжаттарды
басшылыққа алу қажет?
2. Оқу бағдарламасы дегеніміз не?

2- бөлім. Тарихты оқытудың тәсілдері
Дәріс тақырыбы- Тарихты оқытуда белсенді және инновациялық әдістерді
қолдану. 2 сағат.
Дәріс мақсаты- Тарихты оқытуда белсенді және инновациялық әдістерді қолдану
әдістемесін меңгерту.
Жоспар:
1. Тарихты оқытудағы ойын сабақтың жоғарғы танымдық потенциалы/ іскерлік
ойындар, тарихи шайқастар, театрлік қойылымдар мен байқаулар/.
2. Сайыс-сабақтар, саяхат-сабақтар, өлкетанулық ойындар.
3. Оқыту процесінде ойын сабақты жүзеге асыру технологиясы.
4.Педагогтың іскерлік алгоритмі, оқушылардың іскерлік алгоритмі.
5.Тарихты оқытуда ойын сабақ өткізу- мектеп оқушыларының білімін көтеру
әдісі.

Ойын - бала әрекетін дамытудың негізгі құралы. Ойын баланың мінез-қүлқын
қалыптастырып, ой-өрісін өсіріп, ортаға бейімдеп, өзін еркін сезуге
үйретеді. Ойын - балалардың бір-біріне деген қайырымдылық, мейірімділік,
жанашырлық, достық, жолдастық сезімдерін төрбиелейді. Балаларды коршаған
ортамен таныстыру, тілін дамыту, табиғатпен таныстыру, бейнелеу өнері
пәндері оларда табиғатқа деген сүйіспеншілік, үлкендердің еңбегіне қызығу
мен сыйластық сияқты адамгершілік сипатын қалыптастырады.
Ойын - мектеп балаларының негізгі іс-әрекеті. Сұлтанмахмұт Торайғыров
"Балалықтың қанына ойын азық" деп бекер айтпаған. Ойын үстінде баланың бір
затқа бейімділігі, мүмкіндігі және қызығуы анық байқалады. Ойын мазмүны мен
түріне қарай: мазмұнды-бейнелі, қимыл-қозғалыс, дидактикалық, құрылыс,
кейіптендіру ойындары болып бөлінеді. Мазмұнды-бейнелі ойында балалар ойын
мазмұнын түсінікті етіп жеткізуге тырысады, оған қажетті құрал-жабдықтарды
табуға талпынады, оларды дайындау үшін еңбектенеді. Бала алған рөлдеріне
сай кейіпкердің киімін киіп, қимылын, дауыс ырғағын мәнерлі жеткізуге
тырысады, көркемдік сабақтардан (ән-саз, бейнелеу өнері сабақтары) алған
білімдерін пайдаланады, қуыршақты ұйықтату үшін бесік жырын айтып
әлдилейді, бейнелеу өнері сабақтарында жасаған ыдыс, үй жиһаздарын,
кағаздан құрас-тырған заттарды пайдаланады. Мазмұнды-бейнелі ойынның
ерекшелігі: оны балалардың өздері жасауында, ойын қызметі айқын өнерпаздық
жөне шығармашылық сипатта болады. Бұл ойындар қысқа да, ұзақ та болуы
мүмкін.
Құрылыс ойынында бала сызық бойына әдемі үй құрылысын жасап, оның
бояуларының бір-бірімен келісімді болуын қадағалайды. Құрылыс материалдарын
пішіні, түсі бойынша симметриялы орналастырып, оларды көлемі (кең, тар),
биіктігі (биік, аласа) бойынша салыстырады. Ойын барысында шығармашылық
танытып, жаңа мазмұн ойластырып, белсенділік көрсетеді. Өзінің және
жолдастарының тұрғызған құрылыстарының сапасына баға береді. Дидактикалық
ойын барысында есту, көру, сезіну, қабылдау сияқты үрдістері дамып, балалар
музыкалық ойыншықтар мен әр түрлі саздық аспаптардың дыбыс шығару
ерекшелігін ажыратуға, заттарды пішініне, түсіне, көлеміне қарай іріктеуге,
әр түрлі қимылдарды орындауға үйренеді. Ауызша ойналатын дидактикалық
ойындарда сұрақ, өтініш, келісімді білдіретін дауыс ырғақтарына еліктеу
қабілеттері жетіледі. Ертегі немесе әңгіменің мазмұны бойынша бөлек-бөлек
суреттерді пайдаланғанда оларды белгілі бір тәртіппен жинау үшін
байқағыштық пен тапқырлық көрсетеді. Қимыл-қозғалыс ойынында балалар
санамақтар, өлеңдер, тақ-пақтар қолданады. Мұндай ойындарда балалардың
ептілігі, қимылдың әдемілігі дамып қалыптасады, кеңістікті, уақытты
бағдарлауға үйренеді, батылдық, тапқырлық, қайраттылық, достық, жолдастық
көмек, тәртіптілік, ойын ережесіне бағына білу сияқты адамгершілік
сапаларын қалыптастырады. Бала қоғамдық мәні бар іс-әрекетке деген
құштарлығын ойын арқылы қанағаттандыратындықтан, ойынның қай түрі болсын
балалардың адамгершілік тәрбиесінің дамуында маңызды рөл атқарады.
Тарих сабағында өлке тануды пайдалану бұл пәнді
нақтылы бай материалға сүйеніп оқытуға, тарихты оқытудың ғылыми
дәрежесін арттыруға көмектеседі. Туған өлкенің тарихын оқу
программасында көрсетілгендей оқу курсының құрамдас және міндетті
бөлігі болып саналады. Оқыту процесінде оқушыларда өз өлкесінің
тарихы туралы байланысты және тұтас түсінік және осы негізде
тұтасымен алғанда еліміздің тарихи дамуы туралы түсінік
қалыптасады. Сөйтіп, жергілікті фактілер мен құбылыстар негізгі
курсқа қажетті қосымша материал ретінде пайдаланылады.
Сыныптан тыс мектептен тыс өлке тану туристік жұмыстың
формалары мен методтары алуан түрлі болады. Бұл: экскурсиялар,
жорықтар, саяхаттар, үйірмелер, клутар, қоғамдар, туристік лагерьлер
музейлер, бұрыштар мен көрмелер, слеттер. Мектеп өлке тануының
негізгі, неғұрлым көп тараған және пәрменді формаларына:
табиғатқа, өндіріске, есте қаларлық тарихи орындарға, оқу және
программадан тыс экскурсиялар ұйымдастыру, туған өлке бойынша
жорықтар, алыс және жақын қашықтықтарға жасалатын жорықтар жатады.
Экскурсияларда мектеп оқушыларын өндіріс негіздерімен, құрал –
жабдықтарымен, технологиялық процеспен, жаңа техникамен, еңбектің
ұйымдастырылуымен, ғилыми – техникалық жетістіктермен таныстыру, өндіріс
озаттарымен кездесулер өткізу көзделеді.
Кез келген экскурсия мен саяхатқа алдын ала байсалды
дайындық жүргізеді. Ол ең алдымен өлке тану әдебиеттерімен,
анықтамалықтармен танысу, эскурсияға, саяхатқа қатысушылар арасында
міндеттер мен тапсырмаларды бөлу, орындалатын жұмыстың көлемін
жоспарлау, өлке тану жұмысына керекті құрал – жабдытарды дайындау.
Ғылымның жеке салаларынан емес, зертттелетін обьект ( қала, аудан,
кәсіпорындар т.с.с) туралы тұтас ұғым беруге көмектесетін комплексті
экскурсиялар неғұрлым тиімді болып табылады. Мысалы: кәсіпорнының
жұмысымен танысқанда, оқушылар оның тарихымен танысады, өндіріс
технологиясының, өндірістік байланыстар мен шоғырланудың схемаларына
жасайды, еңбек жағдайларымен және еңбек өнімділігімен, экономикалық
көрсеткіштерімен танысады, осы кәсіпорынның еліміздің, облыстық,
ауданның халық шаруашылығы жүйесіндегі ролін анықтайды.

Комплексті экскурсияның жоспары мен оған байланысты
оқушыларымен берілетін тапсырмалар оқу программаларына сәйкес және
оқушылардың жасын ескере отырып, түрлі пәндердің мұғалімдерінің
белсене қатысуымен жасалады. Сыныптан тыс өлке тану жұмысының аса
қызықты түрі – туған өлкені жан – жақты білуді сауықтыру спорттық
мақсаттарымен тығыз ұштастыратын туристік жорық болып табылады.
Саяхатты ойдағыдай өткізу үшін баратын ауданды алдын ала зерттеп
білу және егжей – тегжейлі маршрут жасау қажет. Саяхатқа
қатысушылардың барлығы туризм техникасын және кеңістікті бағдарлау
бойынша білімдерді меңгерулері керек, алдын ала жорықтың сметасы
мен жоспары жасалады, қажетті туристік жабдықтар әзірленеді.

Өзіндік бақылау сұрақтары:
1. Тарихты оқытудағы ойын сабақтың жоғарғы танымдық потенциалы қандай?
2. Сайыс-сабақтар, саяхат-сабақтар, өлкетанулық ойындар дегеніміз не?
3. Оқыту процесінде ойын сабақты жүзеге асыру технологиясының авторлары
кімдер?.

Дәріс сабағының тақырыбы: Тарихты оқытуда көрнекілік құралдарын пайдалану.
2 сағат
Мақсаты: Тарихты оқытуда көрнекілік құралдарын пайдалану әдістемесін
меңгерту.
Жоспар:
1. Тарихты көрнекілік құралдармен оқытудың функциясы мен мәні.
2. Тарих сабақтарында оқу картинасымен жұмыс істеу тәсілдері.
3. Пәндік көрнекілік және оның танымдық, эстетикалық, шартты-графикалық,
қолданбалы құндылықтары.
4.Картамен жұмыс. Тарихи карта- оқушылардың тарихи процестер байланыстарын
ұғынудағы қажет әрі маңызды көрнекілік құрал.

Дидактикалық оқыту құралдары – оқушы мен оқытушының жаңа білімді меңгеруде
қолданатын материальды және идеальды обьектісі. Оқыту құралдарын орындау
функцияларына байланысты бірнеше бағытқа бөлуге болады, олар: қасиетіне
қарай, қызметіне қарай, білім сапасына ықпалына қарай, түрлі қабілетке
әсеріне қарай. Оқыту құралдары құрылымына байланысты екіге бөлінеді. Олар
:
1. Материалдық құралдар : оған оқулықтар, сөздіктер, анықтамалар,
көмекші оқу құралдары, таблица, модельдер, макеттер, көрнекі
құралдар, ТСО, оқу-лабараториялық жабдықтар, жиһаз, оқу бөлмесінің
жабдықтары, микроклимат, оқу кестесі т.б. оқытудың материальдық-
техникалық жағдайлары жатады.
2. Оқытудың идеалдық құралдары : оқытушы мен оқушының меңгерген білім,
білік, дағдыларын жаңа білімді меңгеруде қолдануын айтамыз. Оған:
сөз, жазу, шартты белгілер, сызбалар, диаграммалар, сызу, өнер
туындылары т.б. жатады, яғни мәдени мұраны, жаңа мәдени құндылықтарды
меңгеру.
Коммуникациялық құралдардың үш түрі бар:
✓ Лингвистикалық ( ауызша және жазбаша сөз).
✓ Семиотикалық ( белгілер, графиктер т.б.).
✓ Паралингвистикалық ( жест, мимика).
1. Оқыту барысында материалдық және идеалдық оқыту құралдары қолданылады.
Ойлау іс әрекеті идеалдық оқыту құралдары арқылы іске асса, ал жаңа
тақырыпты түсіндіру барысында оқытушы құралдарды көрнекілікті қолданып
түсіндіреді, яғни материальдық оқыту құралдарын қолданады. Мысалы,
таблицалар, сызбалар, дидактикалық таратпа материалдары т.б. көбіне
жеке оқушымен жұмыста қолданылады.
Заттарды көріп қабылдау арқылы оқыту үрдісінде оқушыларда бейнелік ұғым
қалыптасады. Көрнекі құралдар оқушылардың сабақты қызығып тыңдауын
қамтамасыз етеді және материалды түсіну жолдарын оңайлатады. Көрнекі
құралдарды қолдануға байланысты былай бөлуге болады :
1. Табиғи көрнекі құралдар – бұл әлі өзгертілмеген табиғи түрдегі
көрнекі құралдар болып табылады, оған: түрлі өсімдіктер, жануарлар
мен жәндіктер, олардың коллекциялары, машина, оның детальдары
жатады.
2. Эксперименттік көрнекі құралдар – оған эксперименттік тәжірибелер,
лабараториялық жұмыстар жатады.
3. Көлемдік көрнекі құралдар – оған геометриялық фигуралар, макеттер,
тұлыптар жатады.
4. Бейнелеуші көрнекі құралдар – оған түрлі фотосуреттер, таблицалар
жатады.
5. Техникалық көрнекі құралдар – оған оқу фильмдері, диапозитивтер,
диафильмдер, фильмоскоп, эпидоскоптар арқылы көрсетілетін
көрнекіліктер жатады. Дыбысты көрнекі құралдардан әр тақырыпқа
байланысты, радио, теледидар, үнтаспаны пайдалануға болады.
Компьютер.
6. Символды көрнекі құралдар – географиялық, тарихи, зоологиялық
карталар, жоспарлар жатады. (экономикалық, саяси, физикалық,
схемалық, тақырыптық, мылқау карталар).
7. Графикалық көрнекі құралдар – оған, сызбалар, диаграммалар,
таблицалар, үлгілер, сызықпен түсірілген бейнелер жатады.
8. Ішкі көрнекілік – мұғалімнің сөзі арқылы құрылтын бейнелер.
Жалпы көрнекіліктерді қазіргі таңда сыртқы белгілеріне қарай:
- баспа, экранды, дыбыстық
Мазмұнына қарай:
- пәндік, бейнелеуші және шартты-графикалық деп бөледі.
Көрнекілік әдістер екі үлкен топқа бөлінеді. Олар : иллюстрация әдісі және
демонстрация әдістері.
Демонстрация әдісі (көрсету) - түрлі құбылыстар, процестер және
заттардың нысанасымен табиғи жағдайда таныстыру барысында қолданылады.
Нысананы көрсету оның сыртқы көрінісінен басталады (көлемі, түсі, формасы,
өзара байланысы). Келесі кезекте оның ішкі құрылысы немесе жекелеген құрамы
бөлініп көрсетіледі. Демонстрациялау көбінесе оқушылардың іс тәжірибелік
оқу әрекетімен ұштаса жүргізіледі. Оқытуды бұлай ұйымдастыру оқушылардың
оқу материалын жеңіл әрі терең ұғынуына мүмкіндік туғызады, олардың ойлау
әрекетін жандандырып, қосымша ақпараттар береді. Демонстрациялық көрнекі
құралдарға :
- Экранды және экранды дыбыстық : ( техникалық оқыту құралдары), оқу
киносы, диапозитив, диафильм, радио, үнтаспа, киноскоп, кинопроектор,
диапроектор, эпипроектор, графопроектор, эпидоскоп, теледидар,
видеофильм, компьютер (мультимедиа) секілді техника құралдары
қолданылады.
- Заттар мен құбылыстарды қажеттігіне сай табиғи ортада көрсетуге
болады, онда табиғат, оның құбылыстары, жан-жануарлар, өсімдіктер,
ауылшаруашылығы техникалары, өндіріс құралдары, заттардың муляждары,
макеттер, модальдер, экспонаттар қолданылады.
Оқытудың көрсету құралдарын қолдануға қойылатын талаптар :
- көрсету құралымен жұмыс жасай білу керек.
- көрсету құралдары, көрсетілетін заттар пайдалануға дайын болу керек.
- көрсетіліп отырған материал барлық оқушыға көрінетіндей болу керек.
- көрсету құралдарымен жұмыста техникалық қауіпсіздік ережесін сақтау
керек.
- көрсету құралын сабақ барысында қажетті уақытта ғана қолдану керек.
- сабақ барысында көрсету құралдарын 10-15 минут шамасында ғана қолдану
керек.
- Қолданылатын көрнекіліктер оқушының жас ерекшелігіне сай болу керек.
Иллюстрация әдісі – демонстрация әдісімен тығыз байланысты. Бұл әдісті
иллюстративті құралдарды көрсетуде қолданады. Бұл әдістің нәтижелі болуы
оның қолдану тәсілдерін оқытушының қаншалықты меңгергеніне байланысты болып
келеді. Ол арқылы оқу материалын табысты игеріп, ғылыми ұғымдарды жеңіл
меңгеруге септігін тигізеді. Иллюстративті құралдарға:
- Бейнелеушілік: картиналар, аппликациялар, суреттер, тақтаға жазу,
сызу, шиырмалар, плакаттар жатады.
- Шартты-графикалық: карталар, сызбалар, графиктер, таблицалар,
планшеттер, картасхемалар жатады.
- Таратпа материалдар: карточкалар, перфокарталар, оқу лотолары, суретті-
карточкалар, шығармашылық үлгідегі тапсырмалар.т.б жатады.
Картамен жұмыс
Оқушылардың кеңістік туралы түсінігін қалыптастыру. Картамен жүмыс
істеудің алғашқы дағдыларын оқушылар бастауыш сыныптарда меңгереді. Олар
көлбеу жазықтықта шартты түрде жөне масштабпен елді мексндер картаға
түсірілгенін біледі. Жер жағдайының рельефі, тау, озен, келдің шартты
белгілеріи жәме олармен жүмыс істеудіц бастапқы дагдыларын игсреді. Елді
мекендёрді көрсетім, мемлеійеттердщ шекарасын ажырата алгап
оқушыларда тарихи және географиялық карталардың айырмашылыіъі туралы
түсіиіктер қалыптаса бастайды. Сонымен бірге олар картамен бағдарлау
(оңтүстік, солтүстік, батыс, шығыс) дағдыларын да меңгеріп шығады. Негізгі
мектепте осы білімдерді одан әрі дамыту жэне терендету талап етіледі..
Негізгі мекгсптің алғашқы сабақтарында оқуілылардың картографиялық
ептілігі мен дағдылары, ең алдымен картаньщ шартты белгілерін (ол картаның
аңызы деп аталады) пайдалана алуы, нысандарды бағдарлай білуі анықталады.
Мүғалім картадан шартты бслгіні корсетіп, аңыз бойынша оньщ мазмүнын
анықтауды сүрайды. Немесе сабақты түсіндіру барысында картадағы шартты
белгілер жиынына оқушьілардьщ назарын аударады. Тарихи картаны оқу
барысында қабырғалық карта жэне үлестірме материал түріңдегі оның
кішірейтілген көшірмесі бір
мезгілде қолданылады.
Картографиялық білім тарихи біліммен тығыз бірлікте болады. Сондықтан
тарихи картаны пайдалануды меңгеру аясы тар мақсат емсс, тарихи оқиғалар
мен қүбылыстарды барынша терең үғынудың қүралы болуы керек. Ол үшін тарих
кабинетінде сонымен бірге дәлізде де тарихи картаньщ үнемі болуы шарт.
Сабақтан тыс уақытта да картаны пайдалана алу мүмкіндігі оқушылардың ондағы
белгілерді игеруіне көмектеседі. Сабақ үстіндегі мүғалімнің өңгімесі немесе
тарихи оқиғаны суреттеуі әркез картадан көрсетумен бірге жүруі тиіс.
тақырыбындағы мемлексттің Жер шары картасында орналасқан орны мен кеңістігі
туралы барынша ксң түсінік қалыптастыру үшін бір мезгілде тарихи және
географиялық (физикалық), тақырыптық жөне жалпы карталарды қолдануға
болады. Бір нысан олардыд өрқайсында өр түрлі масштабта бейнеленеді.
Осындай проблемалық ахуал оқушыны терең танымдық ізденістерге жетелейді.
Оқуілылардың кеңістік туралы үғымдарын дамытуда оқу карталары мен
каршналары бір мазгілде қодданылады. Картиналар . картадағы шартты
белгілердің мәнін ашып, белгілі бір жер мен кщістік туралы нақты үғым
қальштастыруға көмекгеседі. Мысапы, "Ежелгі Қазақстан" каргасы бойъшша
"Атасуқонысы" картииасын көрсету сол кезеңнің табиғатынан айқын керініс
береді.
Маңызды деректердің географиялық бағдарын есте сақтауға уйрету үшін
негізгі мектеп оқушыларына физикалық карта бойыиша басты тарихи оқигаларды
көрсстуге тапсырма бсругс болады. Бүл төсіл оқушылардың түрлі картадан бір
нысанды жанамалай табу дағдысын қалыптастырады. Осы жерде өскери
мамандардың картаны есте сақтау өдісімен таныстыру орынды (олар картаны
ойша шаршыларға бөліп, солдан оңға қарай әрбір шаршыны талдаудан өткізеді,
өсіресе шаршылардың қосылғап жерлеріне ерекше назар аударады).
Жоғары сыныптарда өзгермелі және түрақты үғымдардың арақатынасыи
ажырата білу оқушыларға бір маспгтаб, бір аумақта, бірақ әр түрлі тарихи
жағдайда берілген бірнеше тарихи картаны салыстыруьша мүмкіндік береді.
Оқушылардьщ тарихи оқиғаларды бейнелейтін картографиялық өдіс төсідцердің
болатындығына көзі жетуі керек. Карталар белгілі бір адамдар тобының немесе
түтас халықтардың, мемлекетгердің тарихқа деген көзқарасын білдіреді.
Оқу нысанын жақсы есте сақтап, тез тауып алу үшін ірі жер массивтерінің
географиялық кескінін үқсас бейнелермен салыстыру тиімді. Шындығында,
Апенин түбегі — етікті, Скандинавия — созылып жатқан арыстанды, Пириней —
күлпәрә киген бастың кескіні, Сицилия — үш бүрыш, Қара теңіз -бүршақты, ал
Қазақстан шекарасының кескіні — алтын балықты еске түсіреді.
Картографиялық білім және дағды. Негізгі мектепте мүғалім оқушылардың
масштаб туралы білімін кеңітеді. Масштаб — картадағы өлшем мен болмыстың
арақатынасы. Ол бөлшектүрінде беріледі, есептік өлшем бірге тең, ол бөлгіш
өлшемнің қаншалықты кішірейтілуінің деңгейін біддіреді (1 : 100 000).
Масштаб туралы оқушылардың білімін терендету үшін мынадай арнайы тапсырма
беруге болады. Мысалы, бірнеше қабырғалық картадан бір нысанды көрсету;
масштабты пайдаланып, Алматы-Астананың ара қашықтығьш айқындау; Қьггай мен
Үндістанның қайсысы үлкен? (Тапсырма бірдей масштабтағы карталармен
орындаяатынын
ескерту қажет)

Өзіндік бақылау сұрақтары:
Тарихты көрнекілік құралдармен оқытудың функциясы мен мәні қандай?
2. Тарих сабақтарында оқу картинасымен жұмыс істеу тәсілдерін атаңыздар?.
3. Пәндік көрнекілік және оның танымдық, эстетикалық, шартты-графикалық,
қолданбалы құндылықтары кандай?

Дәріс тақырыбы: Тарихты оқытуда көрнекті құралдарды және компьютерлік
техниканы пайдалану.2 сағат.
Мақсаты: Ақпараттық- коммуникациялық технологиясының әдістемесін меңгерту.

Жоспар:
5. Оқушылардың тарихи білім алуындағы компьютердің рөлі.
6. Оқытудың серпінділігі нақтылығы және эмоционалдығы, шығармашылық
ойлау қабілетін реттеу үшін үшін техникалық құралдары пайдалану.
7. Тарих бойынша компьютерлік бағдарламалар құрастыру.
8. Тарихи процестер алтернативасы проблемасына деген қызығушылықтың
артуына байланысты әлеуметтік процестерді модельдеу.

Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында еліміздің білім беру
жүйесінің басты міндеттері атап көрсетілген. Соның бірі-білім беру жүйесін
ақпараттандыру, оқытудың жаңа технологиясын енгізу, бүкіләлемдік
коммуникация желісіне шығу.
Білім беруді тез қарқынмен компьютерлендіру қажеттілігі мына
факторлармен түсіндіріледі.
1. Оқушыны қазіргі қоғам сұранысына сай өзінің өмірлік іс-әрекетінде
дербес компьютердің құралдарын қажетті деңгейде пайдалана алатындай
жан-жақты дамыған дара тұлға ретінде тәрбиелеу.
2. Жаппай компьютерлік сауаттылық мәселелерін шешу, яғни, оқушыларға
информатика мен коммуникациялық техниканың құралдарын пайдалану
дағдысын қалыптастыру.
3. Оқушының шығармашылық қабілетін, экспериментальды іскерлігін
дамыту.
4. Оқу-тәрбие үрдісінің барлық деңгейін жетілдіру, тиімділігі мен
сапасын жоғарылату мақсатында компьютерді жекелеген пәндерде оқыту
құралы ретінде пайдалану.
Білім беру үрдісін ақпараттандыру оқушыға білім берумен байланысты. Ал
білім беруде компьютерді және оның құралдарын пайдалана бастаған кезде
оқытудың жаңа ақпараттандыру технологиялары ұғымы пайда болды. Анықтамалық
сөздік бойынша: ЖАТ – компьютер құралдарымен оқытуда оны пайдалану
әдістері туралы білімдер, жиыны ғалым Н.Макарова бұл терминді қысқаша
компьютер негізіндегі технология деп тұжырымдайды. В.Извозчиковтың
анықтауынша, білім берудегі жаңа ақпараттық технология - оқытудың жаңа
электрондық құралдарын, ең алдымен, компьютерді оқу-тәрбие үрдісінде
пайдаланудың әдіснамасы мен технологиясы.
Сондықтан білім беруді ақпараттандыру және оқытуды компьютерлендіру
ұғымдарын бір-бірінен ажырата білу керек, соңғысы компьютерді тек оқытуда
пайдалану аумағын қамтиды. Бұл жағдайда компьютердің мүмкіндіктері өте кең:
электронды оқулықтардың көмегімен жаңа білім, жаттықтыру тапсырмаларын
беру, оқушылардың білімін тексеру, тест алу, әр түрлі ойындар т.б. оқыту
үрдесінде компьютер оқыту нысаны және құралы болуы мүмкін, яғни оқытуда
компьютердің екі бағыты болады. Біріншісі бойынша компьютердің
мүмкіндіктерін сезініп және оны әр түрлі жағдайларда пайдалана білуге
қажетті білім, дағды іскерліктермен қаруландырса, екіншісі, компьютер
оқытудың, тиімділігін жоғарылатып, сапасын көтеретін күшті құрал болып
есептеледі.
Қазіргі кезде сабаққа дайындалу барысында мұғалім сабақ мазмұны
оқушылар үшін танымалдығы жағынан қызықты әрі жаңаша өтуі үшін өзінің
бағалы уақытын қажетті материалды іздеу мен жүйелеуге жұмсайды. Ал
жекелеген курс мәселелік – бағдарлы оқу бағдарламалары пакетінің болуы
мұғалімге «мұғалім – оқушы» жүйесінде ақпаратты беруді, өңдеуді және
қайталауды жаңаша ұйымдастыруына мүмкіндік береді. Бірақ, мұның барлығы
жүзеге асуы үшін мұғалім компьютерлік оқыту технологиясы бойынша білім мен
іскерліктерді игеруі қажет. Бұл дайындық дифференциалды түрде болуы тиіс,
себебі, әрбір пән мұғалімдері үшін компьютерді оқыту үрдісінде пайдалану әр
түрлі сипатқа ие.
Ұлттық білім берудегі ақпараттандыру кеңістігін қалыптастыру
факторларының бірі-тарихи білім беру саласына ақпараттық және
телекомуникациялық технологияларды енгізуді кеңейту. Қазіргі заман талабына
сай жаңа ақпараттық технологияларды тарих сабағында қолданудың басты
мақсаты – оқушылардың сабаққа деген қызығуын, белсенділігін арттыру арқылы
интеллектуалдық қасиеттері, экономикалық құбылыстарды сезіну, оларды тануы,
тарихи теорияның түсініктерін игеруі және осыларды күнделікті өмірде бағдар
ұстана білуге үйрету. Осы мақсатты негізге ала отырып, арнайы компьютерлік
бағдарламалар арқылы тарих сабағын жандандырып өткізуге болады.
Жасыратыны жоқ, бүгін таңда компьютер оқытудың маңызды бір бөлшегіне
айналып келеді. Қазіргі кезде жекелеген пәндер үшін педагогикалық-
психологиялық талапқа сай ана тілінде электрондық оқулықтарды жасау
қажеттігі туды. Бұл оқулықтарды теориялық материал, жаттықтыру
тапсырмалары, тексеру тестері т.б. болуы тиіс. Бұл сөз жоқ, оқушылардың
пәнге деген танымдық қызығуын арттырады, тиянақты білім алуына жағдай
туғызады
Компьютерді пайдаланып оқуды ұйымдастыруда дидактикалық ұстанымдардың
басшылыққа алынатыны түсінікті. Оқытудың компьютерлік технологиясының
дидактикалық категорияларының өзіндік ерекшеліктері бар, тіпті кейбір
дәстүрлі ұстанымдардың аумағы кеңейіп, осы технология кезінде ғана шын
мәнінде іске асуға мүмкіндік алады.
Ендеше біз осы дидактикалық ұстанымдар және оларды компьютерді оқыту
құралы ретінде пайдаланғандығы сипатына тоқтала кетейік.
1.Жүйелілік және бірізділік ұстанымы.
Пәнді оқытудағы жүйелілік дегеніміз – пәнді өзінің құрлымы мен ішкі
логикасы сай белгілі бір тәртіппен оқыту және оның негізгі ұғымдары мен
қағидаларын біртіндеп игеру деген сөз. Бірізділіктің сипаты оқыту үрдісінде
мынаған саяды: қарапайымнан күрделіге; түсініктен ұғымға; белгіліден
белгісізге; білімнен іскерлікке.
Мұғалім оқу материалын бірізді жүйемен әрбір соңғы ғылыми қағиданы
кейінгі сабақтарда өрістетіп, екі материал мен жаңа материалдарды
сабақтастырып отырса, оқушылар білімді әрі саналы, әрі баянды меңгереді.
Егер оқу үрдісіндегі жүйелілік пен бірізділік бұзылса, онда оқушылардың
білім алуы екі талай.
Мұғалім оқу материалдарының ішінен өзекті мәселелерді іріктеп,
оқушылардың санасына сіңіре білуі керек. Оқушылардың алған білімін жүйелеу
үшін тараулар бойынша оқу материалын қайталап отыру қажет. Білімді жүйелі
меңгеру үшін оқушылар пәннің логикалық құрылымын түсінуі керек.
Пәншілік жүйелілік пен бірізділікті қамтамасыз етумен қатар пәнаралық
жүйелілік кеңейтуге, белсенділігін арттыруға ықпал етеді. Мұны пәншілік
және пәнаралық байланыста немесе білім мазмұнындағы керектіру мәселесін
шешу арқылы жүзеге асыруға болады. Бұл жағдайда компьютердің әмбебап
мүмкіндігі, яғни өз жанына орасан зор мәліметтер базасын сақтай білуі, оны
шапшаң, қажетті формада пайдалануға жағдай жасау сияқты мол мүмкіндіктері
бар.
Жүйелілік ұстанымы тек мазмұнға ғана емес, сонымен қатар оқу үрдісінің
жүру барысында да қатысты.
2.Көрнекілік ұстанымы немесе нақты мен абстрактының арасындағы бос
кеңістікті толтыру.
Кез келген нәрсені қабылдау бақылауға, ал бақылау ойлауға әкеледі.
Демек, нысанды бақылауда оқушылар өз тану жолында нақты мен абстракцияны
бірдей қабылдайды. Мәселен, тарих пәнінде карталар, диаграмма, плакаттарды
мазмұнды көрнекті түрде берсек те, шынайы шындықты жалпылама түрде шартты
белгілердің көмегімен сипаттайтынымыз белгілі.
Оқытудың дәстүрлі технологиясында көрнекіліктің табиғи, кескіндік және
символдық деп аталатын үш түрі бар.
Ал көрнекіліктің әр түрінің өзіне тән атқаратын міндеттері болады.
Сондықтан оқу үрдісінде көрнекілікті пайдаланғанда бірқатар әдістемелік
талаптарды орындаған жөн.
Көрнекі сабақ мақсатына сай іріктелуі тиіс, оларды пайдаланған
оқушылардың дұрыс қабылдауын қамтамасыз ету үшін құралдың неғұрлым маңызды
жақтарына назар аударған жөн, яғни сабақта көрнекі құралдар шамадан тыс көп
болмағаны, яғни мақсатқа жетуге қажеттілерін ғана пайдаланған маңызды. Егер
сабақ кезінде бірнеше көрнекі құрал көрестімді қажет болса, олардың бәрін
бір мезгілде емес, әрқайсысын қажетінше кезегімен пайдаланған орынды.
Сабақ кезінде мұғалімнің өзіеің баяндауы мен көрнекілікті
үйлестіруі елеулі рол атқарады. Дидактикалық үйлестірудің екі тәсілі бар.
Біріншісінде көрнекті құрал мұғалім түсіндіруінен бұрын көрсетілді. Бұл
жағдайда мұғалім оқушылардың іс-әрекетін, байқағаштығын бақылай отырып,
керегенше мағлұмат алуына жетекшілік етеді. Екіншісінде көрнекі құралды
көрсетуден бұрын мұғалім оқу материалын түсіндіреді.
Бұл екі тәсілдің біріншісі тиімді, себебі ол қажетті білімді
меңгерумен бірге оқушылардың байқағыштың қабілеттерінің өрістеуіне
көмектеседі.
Көрнекіліктің басты мақсаты-бақылау арқылы ой түю, оқуға, компьютерді
пайдаланғанда түрлі-түсті пеңдегі кесте, диаграммалармен қоса қозғалыстағы
денелерді сипаттауға, тіпті оның ағымын математикалық моделдеу арқылы дәл
әрі көрнекі сипаттауға, болады. Ендеше компьютерді пайдалану арқылы
көрнекілік ұстанымын соғұрлым кеңейтуге болады. Мысалы, көзге көрінбейтін
үрдістердің ағымын компьютерде дәл сипаттауға мүмкіндік бар. Мұндай
көрнекілікті компьютердегі сипатталған мультипликацияға интерактивті режим
арқасында оқушы әр уақыт әсер туғызып, оның болып жатқан үрдіске тигізетін
әсерін бақылай алады, бұдан өтіп жатқан үрдіс жөнінде ас түйеді.
3. Түсініктілік пен ғылымының ұстанымдары.
Түсініктілік ұстанымына мыналар кіреді:
-білім беруді баланың ақыл-ойы қалыптасып бітпей ерте жастан бастау керек;
-білім беруді қарапайымнан күрделіге қарай дамыту керек;
-белгіліден белгісізге қарай жүретін оқыту тиімді болмақ т.б.
Педагогикалық ережелер сақталмаған сабақтарда оңай материалдың өзі
қиындап кетуі мүмкін, ал керісінше дұрыс ұйымдастырылмаған сабақ үрдісінде
күрделінің өзі жеңілдейді.
Оқу материалының түсініктілігі оның күрделігіне, оқушылардың даму
ерекшеліктері мен дайындық деңгейіне, білімді сапалы меңгеруге көмектесетін
оқу әдістері мен құралдардың орынды шарттары қолданылуына байланысты.
Ғылымилық ұстанымның басты шарттары төмендегідей:
-білімнің мазмұны ғылымның қазіргі деңгейіне сай болуы;
-ғылыми танымның жалпы әдістері жайында оқушыларда дұрыс түсініктер
қалыптастыру;
-таным үрдісінің маңызды заңдылықтарын оқушыларға көрсету;
Бұл шарттар өзара тығыз байланысты.
Жалпы білім беретін орта және кәсіптік мектеп реформасының негізгі
бағыттарына сәйкес орта білім беруді қайта құрудың негізгі шарттарының бірі
– оқытуды компьютердіру.
Қазіргі кезде білім беруді компьютерлендірудің үш негізгі бағытын
көрсетуге болады.
1. Жалпы компьютерлік сауатттылықты қамтамассыз ету, мұнда компьютер
оқыту нысаны болып табылады.
2. Компьютердің оқыту тиімділігін оқытудың құралы ретінде пайдалану, яғни
компьютер мектептегі басқа пәндерді оқыту құралы болып саналады.
3. Компьютерді іс-қимыл міндеттерін шешу құралы ретінді пайдалану.
Осыған сәйкес оқытуды компьютермендірудің міндеттері қандай және олқалай
жүзеге аспақ деген сұраққа өзінен-өзі туындайды.
Оқытудың компьютерлендірудің негізгі міндеттері төмендегідей.
ғылым негіздерін терең меңгеруді қамтамасыз ету және келешектегі
тәжірбиелік іскерлікке даярлау мақсатында барлық жастардың
компьютерлік сауаттылығын көтеру.
Жаңа ақпараттың технологияларды, есептегіш техниканы мектептегі барлық
пәндерге және сыныптан тыс жұмыстарда кеңінен пайдалану
негізінде білім беру мен тәрбиелеу жүйесінің тиімділігін арттыру.
Қазіргі кезде өте жиі қолданылып жүрген «оқытудың жаңа ақпараттық
технологиясы» терминіне төмендегіне түсінік беріледі. «Есептеуіш
техникасы мен байланыс құралдары базасында» ұйымдастырылған ақпараттық
қамсыздандыру арқылы жеткізіледі және ол информатика курсының негізгі
әдістері мен құралына айналды», мұндағы жаңа ақпараттық технологияның
құралы ретінде компьютермен қатар теледидар, ғарыштық байланыс, телефон
желісі және т.б. қарастырды.
Электронды оқулықтың автоматтандырылған оқу үрдісі ашық
дамитын әдістемелік жүйе екендігі белгілі. Сонымен бірге электронды оқулық
ақпаратын тасымалдаудың жаңа құралы болып табылады. Онда оқу ақпараты
толық мазмұндалып, әр түрлі қосымшалар, анықтамалық материалдар, бақылау
тапсырмалары, ұсынылатын әдебиеттер тізімі және тақырыптың ресурстарға
сілтемелер беріледі.
Электронды оқулықтың жетістіктері мыналар болып табылады:
• шұғыл кері байланысты қамтамасыз етеді.
• Дәстүрлі оқулықта көп іздеуді қажет ететін тиісті ақпаратты тез
табуға көмектеседі;
• гипермәтінді түсіндірмелерді бірнеше рет қарап шығу барысында
уақытты анағұрлым үндемеуге мүмкіндік береді;
• қысқа мәтіндермен қатар көрсетеді әңгімелейді, жабалайды, т.с.с.
(мультимедиа-технологияның мүмкіндігі мен артықшылығы тура осы
жерде көрінеді);
• әрбір студентке дербестік тұрғыдан қатынас жасауға мүмкіндік
беріп, олардың өз бетінше білім алуын қамтамасыз етеді;
• белгілі бір бөлім бойынша білімді тексеруге мүмкіндік туады;

Өзіндік бақылау сұрақтары:
1. Технологияның ерекшелігі қандай?
2. Тарих сабағы бойынша қандай электрондық оқулықтар авторларын білесіздер?

Дәріс тақырыбы: Тарих сабақтарында тарихи мәліметтер мен құжаттарды
пайдалану. 2 сағат.
Мақсаты: Тарих сабақтарында тарихи мәліметтер мен құжаттарды пайдалану
әдістемесін меңгерту.
Жоспар:
1. Тарихты оқытудағы құжаттардың рөлі мен мәні.
2. Тарихта оқытуда қолданылатын құжаттық материалдың негізгі түрлері.
3. Оқушылардын тарихи қүжаттармен жұмыс істеу тәсілдері.
4. Құжаттық материалдың жіктелуі. Актілік қүжаттар, баяндауышы-
сипаттаушы қүжаттар, көркем сөз естеліктері.
5. Тарихи құжаттар мен мәліметтерді зерттеу методикасы.
6. Мәліметті конспектілеу. Тарихи мәліметтердің сипаты: авторы, жасалу
уақыты, жанры, негізгі идеялары, тақырыптары мен көркемдік
ерекшеліктерін анықтау.
Тарихты оқытуда жазбаша құжаттарды қолданудың маңызы. Тарихи дерек
көздеріне адам қолымен жасалған — оның қоршаған ортамен байланысының
нәтижесі, материалдық мәдениет, салт-дәстүр заттары, жазба ескерткіштер
жатады. Әдістеме пәнінде кең мағынада айтқанда, жазба ескерткіштерді тарихи
қүжаттар деп атайды.
Ресейлік әдіскер-ғалым, профессор М. М. Стасюлевич 1863 жылы оқушылардың
тарихи дамуы үшін оқулықпен жүмыс жасағаннан тікелей тарихи дерек
көздерімен (қужаттармен) танысудың маңызы зор екендігін айтқан еді. Ол
осылайша түпдеректермен жүмыс істеуге негізделген практикалык, әдіс бойынша
сабақ жүргізуді үсынады. Осы әдістемеге негіздеп "Жазушылар мен ғалымдардың
жазуындағы орта ғасырлар тарихы" деп аталатын үш томдық хрестоматия жазып,
жарыққа шығарды. Ал, кейбір ғалым, әдіскерлер (М. Н. Коваленский, А. Ф.
Гартвич, Н .А. Рожков) тарихи қүжаттар негізінде оқушылардың дербес жүмыс
істеуіне негізделген зертханалық сабақ өткізуді ұсынады.
Дегенмен, көптеген әдіскерлер мектептегі оқуды бірыңғай құжаттармен
жұмыс жасауға құруды негізсіз деп есептейді. Олардың пікірінше, тарихи
құжаттарды тек негізгі білім көзі болып табылатын мұғалім әңгімесі мен
оқулыққа қосымша ретінде қолдану тиімді болмақ. Қүжаттар оқушылардың
білімін терендетіп, нақтылап, сабақтың көрнекілігін арттырады.
Қүжаттың атқаратын роліне қарай оның сабақта қолданатын орны
белгіленеді. Зертханалық әдісті қолданарда құжатты оқып-үйрену оқулықпен
жүмыс жасаудан бүрын атқарылуы тиіс. Ал құжаттану өдістемесін қолдаушылар
оқулықтың тиісті параграфымен танысқаннан соң барып оқушылардың тиісті
кұжатпен танысқаны дүрыс деп есептейді.
Сонымен, тарихи қүжаттарды қолдаедын, маңызы неде? Қүжаттьщ сыртқы
түрімен тенысу арқьшы -арихты оқытудын. корнекілік қағидасы іске асады.
Қүжат Іүғалім әңгімесін жандандырады, соның негізінде жасалғантүжырым
сенімді ІІІығады. Қүжатіың маңыздылығының бір Іңры — ол тарихи материалды
нақтыландырып., өткен уақытты; жарқын бейнесі мен суретін көз ал дыңа
келтіріп, дөуір тынысышезуге көмектеседі. Қадырғали Қосшдүлының "Жамиғ-
атТауарих"эдбегінің бастапкы азатжолын мысалға келтіруге болады.
Есю.қүжаттар ежелгі автордың тілі, ойлау жүйесі, түрмыс-салт І^екшелігі
туралы
көрнекті безендірме береді.
Қүжаттармен жүмыс барысында оқушылірдьщ ойлау және .кдялдау процесінің
белсенділігі артып, олардщ тарихи білімді игеруі жене тарихи санасының
дамуы жемісті бола түседі. Оқушылардың мынадай дербес жүмыс йтеу дағдылары
қалыптасады; қүжатты оқу, талдау жөне қажетгі акдаратты теріп злу» бүрынғы
және қазіргі қүжаттардьщ маңызын бағалап, талқылау. Оқушылар сабақ
барысында қүжапарцын, тарих ғылымы үшін маңызын танып, олардан бір кездері
өмір сүрген адамдардьщ
ізін андай алады.
Тарихи қүжатгардың түрі жөнс оларцы сабаққа тандап алудың өлшемдері.
Тарихты оқытуда қолд,ані|Шапгын қүжаттарды топтастыру тәсілі тарих
ғылымьшда қолдаііиалаірш зертгеу төсілімен салыстырғанда өлдеқайда оңай. Ол
қүікат мәтінінің сипатына негізделеді. Ол сипат бойынша барлык қүжаттарды
екі топқа тЬптастырамыз. БІрінші - баяндау-сургттеу қүжаттары: екінші — өз
кезінде практикалық маңызы болған актылық сипаттағы қүжаттар. Бүл қүжаттар
бірін-бірі толықтырьш отырады. Ал көркемсөз ескерткіштері қү"ясаттардың
қосымша т)обын қүрайды. Ақтылық қүжаттар — заңдық, шаруащылық, саяси,
бағдарламалық қүжаттарды қүрайды (грамоталар, заң, жарлық, келісім-шарт,
статистикалық және тергеу қүжатгары, бағдар-ламалар, сөздер). Баяндау-
суретгеуқүжатгары— жылнама, шежіре, хроника, естелік, хат, саяхатжазбаларын
қүрайды. Көркемсөз ескерткіштері— ежелгі жөне ортағасырлар тарихыііцағы
халықтың ауызекі шығармашылығы (миф, мысал, шешендік сөздер, аңыздар,
жоқтау жырлары, эпос).Сабақта қолдану үшін, ғалымдардың пікірі бойынша,
қүжаттар мынадай болуы керек:

- тарихты оқытудың мақсаттары мен міндеттеріне сай болуы;
- сол дөуірдің негзгі, барынша турпаттық деректері меп
оқиғаларын қамтуыгаіс;
бағдарламалық Мтериалмен тығыз байланыста болып, тарихи
білімінің өзектіліги арттыруға ықпал жасауы керек;
мазмуны мен кещмі оқушыларға ауырлық түсірмеуі тиіс; тарихи
қубылыс, оқиға турлы оқушылардьщ білімін нақтылап терендете-
тіндей құжат мазлүнында түрмыстық және сюжетгік нақтылық
болуы; оқушыларв белгілі бір сезімдік ықпал жасауы тиіс.
Мүғагім мен оқушылардың тарихи қүжаттармен жүмысы
Қүжатты Оып-үйрену әдістемесі. Тарих сабағында қүжаттарды оқупылар да,
мүғалімдер де қолдануы мүмкін. Қүжат тым күрделі болсамүғалім оның мазмунын
оқушыларга түсіңдіріп береді; қүжатқа слтеме жасап, дәйексөз келтіреді
(өңгімелеудің дәлелділігін күШейту үшін); ез әңгімесін нақтылау жөне
қызықты ету үшін қүжаттак үзінділер пайдаланады. Әңгімені жандандыру үшін
қужат үзіңдцерін төл сез ретінде қолданып, тарихи түлғаға мінездеме
беріледіі
Оқушылардың қужатпен жүмыс жүргізуі оларды жасына, танымдық
мүмІ0здігіне жөне дайьшдық деңгейіне қарай күрделене береді. 5-6 сьшыптарда
баяндау-суретгеу сипатыңдағы қарапайым материалдар пайдаланыиады; оның
көлемі 10-15 жолдан аспауы тиіс; ал 7-8 сыныптарда талдау жасалатын заңцық
жене шаруашылық қүжатгардың саны арта түседі; 9-11 сыныптарда саяси
бағдарламалық қужаттар кеңінен қамтылады.
Қужаттармен жүмыс істеуге үйрету мынадай кезендерден турады: 1) муғалім
қүжатты талдаудың үлгісін береді;
оқушылар мұғалімнің көмегімен қужатты талдайды;
муғалімнің жетекшілігімен жеке, дербес жұмыс жүргізеді;
4) қүжапы өз бетінше сыныпта жөне үйде оқьш үйренеді. Мұғалім
сыныпта оқушыларды қужатпен таныстырып, тапсырманың
мазмүнымен хабардар етеді. Оқушылар үйде қүжат негізінде
қысқа хабарлама, суретгеме дайындап, оқулықтың мөтіні, безендіру
бойынша шығармашылық мазмүндама дайындайды. Әрине, дербес
жүмыс жасау үшін қүжат барлық оқушыға жеткшікгі болуы керек.
Қужаттармен жүмыс жургізу мынадай дағдыларды да меңгеруді талап етеді;
қүжатгы оқып өңгімелеу жөне ол бойынша жоспар қүру; қужапы Дербес таддап,
ол бойынша сүрактарға жауап 86 беру; бірін-бірі толықтыратын үқсас
қүжатгарды салыстыра талдау; қүжатқа сыни баға беру. Осы дағдылардьщ
барысында оқушыларға қүжаттағы қисындық түйінді, негізгі идеяны анықтап,
белгілі бір ережслерге дөлел тауып үйренеді. Мүғалім оқушыларға "бүл туралы
қүжатта не жазылғанын оқындар", "қүжат мәтіні негізінде... дөлелде", "өз
пікірінді қүжат негізінде тиянакта" деген мазмүнда тапсырма береді.
Жоғары сынып оқушыларының қүжаттармен жүргізетін жүмысы күрделене
түседі. Оларға ендігі кезекте күрделі тапсырмаларды орындауға тура келеді.
Ол тапсырмалар мыиа мазмүнда болуы мүмкін:
қүжат мазмүнының бастысын, екінші кезектісін танда; өз
тандауынды негізде;
оқьш үйренетін оқиғаның себебін, қай кезенге төн екендігін
анықта;
оқиганьщ іске асуына қаңцай тарихи алғышарт немесе идея,
бастама негіз болды;
жағдайларды салыстыр; қажетгі дереккөзінен меліметтерді
тандап ал;
саяси жөне мемлекетгік қайраткерлерге мінездеме бер;
түпдерек бойынша хабарлама дайында;
оқып үйренген қүжаттар қазіргі қоғамдық қүбылысты тани білуге қалай
көмекгескенін ойлап көр.
Мүғалімнің түпдеректі сабаққа пайдаланар алдында оны алдын ала електен
өткізіп, педагогикалық екшеу жасайды. Ол неғүрлым екшелген сайын оны
оқушылардың дербес игеруі, қабылдауы оңайлай түседі. Педагогикалық екшеу
дегеніміз — сабаққа пайдаланатын қүжаттың мазмүнын тандау дегенді
білдіреді. Қажет болған жағдайда мүғалім қүжат авторының стшгін озгертпей-
ақ қүжатгы еркін пайдалануы мүмкін. Одан өрі мүғалім оқушылар үшін жаңа
терминдер мен үғымдарды түсіндіріп, қүжатпен жүмыс істеудің тапсырмаларын
анықтайды.
Жинақталған өлкетану материалдарын жүйелі түрде қолдану мақсатын іске асыру
үшін мүғалім мынадай жүйеленген таблипаны қолдануына болады.
Тарихи дереккөздерінін конспектісі мен тезистерін дайындау
Дереккөздсрімен жүмыс жоғары сыныптарда үйымдас-тырылады. Мүвдай дерек
көздсріне тарихшылардың, экономистер мен саясатшылардың ғылыми еңбектері
мен қолбасылардың, мемлекет басшыларының, әдебиет пен өнер қайраткерлерінід
естеліктерін қосуға болады.
Мүғалім сабақтағы қысқаша кіріспе сөзінде бүндай еңбекпен жұмыс
жасаудың міңцетгеріне -юқталады. Онда қүжатгың жасалған уақыты, мақсаты мен
міндеттері, қысқаша сипаты айтылады. Одан әрі еңбеюің қүрылымы, негізгі
идеясы сөз больш, тарихи оқиғалар мен қүбылыстарға баға берудегі маңызына
тоқталады. Алғашқы кезде бүкіл сынып ғылыми еңбекгі термин, үғымдардың
сөздігін жасай отырып түсіндіру арқылы оқиды. Мүғалім мәтін бойынша
сүрақтар дайындайды. Кейін тек күрделі мәтіндер түсіндіріліп, өзгесі
оқушылардың өздігінен оқуына беріледі. Олар мәтіннен негізгі идеяны тауып,
оған сипаттама беруге тырысады.
Мұғалімнің тапсырмасымен оқушылар жай жоспардан күрделі жоспар жасауға,
одан әрі еңбектің қисындық күретамыры — зтажжасауға ауысады. Тезис — дерек
кезіне ешқандай сілтеме, түсіндірме, безендірме жасалмай баяндалған қысқаша
негізгі мазмұн. Тезисте жалпы ой желісі басым болады. Алғашқы кезде
оқушылар мүғалімнің көмегімен, кейін дербес жағдайда еңбектің тезисің
дайьшдайды. Бір қүжатгьщ негізінде олар тезис дайындап, конспект жасауға
үйренеді.
• Конспекгілеу- мәтіннің ең маңызды жағдайларын барынша қысқа етіп
жазбаша баяндау. Оқушылар құжаттың жоспары қалай жасалып, ол қалай тезиске
айналып, сонымен деректер және үлгілермен қалай толықтырылғанын
(коңспектіге айналғанын) жетік білуі тиіс. Конспектілеу арқылы жйнақталған
білім баяндама, реферат дайындаганда пайдаланылады.
Конспект дайындауға байланысты түрлі жаднама бар. Солардың бірі
мынадай:
1. Конспектілеу алдында шығарманы мүқият оқып, жоспарын қүру. 2.
Конспектілеуді бастағанда автордың (немесе жинақ редакторының) дөл аты-
жөнін, жүмыстың толық атын, шыққан жері мен уақытын корсету. 3. Ғылыми
еңбекгің тарау, легенде цитата қолданылуы ксрек. 6. Коңспекгілеу барысында
түрлі шартты белгілер жүйесін қолдану керек, олардьщ конспект бойынша жауап
бергенде көмегі көп. Окушылар осылайша қүжаттарды түтастай немесе фрагмент
түрінде конспектілеуді, сол бойынша тарихи түлғалар, оқиғалар
мен қүбылыстарға баға беріп, қүжатпен дербес, шығармашылық
жүмыс жасауға үйренеді.

Конспект— латынның «конспектус» — «шолу» деген сөзі, бұл кітап, мақала,
баяңдама не дәрістің қысқаша мазмұнын жазу, яғни оқығанның қысқаша
мазмұны.Конспект жасау үшін алдымен тақырыпты түгел оқып, оны ойша қорытып
алу керек. Содан кейін жоспар жасап, оған тезис жазып, оларды фактілермен,
дәлелдеулермен толықтырғанда конспект болып шыгады. Конспект жасау кезінде
қысқартып жазу қолданылады. Конспект оқыған мәтіннен 7-15 есе аз болу
керек. Мысалы, «австралиялық» сөзін «австрал» деп жазу керек, оны «австр»
деп жазуға болмайды, себебі оны «австриялық» деп оқып жіберуге болады.
«Революция» деген сөзді «рев» деп жазу керек. Конспект жасағанда автордың
аты-жені, еңбектің толық аты.

Өзіндік бақылау сұрақтары:
1. Тарихты оқытудағы құжаттардың рөлі мен мәні қандай?.
2. Тарихта оқытуда қолданылатын құжаттық материалдың негізгі түрлерін
атаңызда?.
3. Оқушылардын тарихи қүжаттармен жұмыс істеу тәсілдеріне мысал
келтіріңіздер.
4. Актілік қүжаттар, баяндауышы- сипаттаушы қүжаттар, көркем сөз
естеліктер дегеніміз не?

Дәріс тақырыбы: Тарихты оқыту жұмыстарын ұйымдастыру формалары. 4 сағат.
Мақсаты: Тарихи тақырыптың мазмұны, тарих сабағы оның түрлері, тарих
сабағына мұғалімнің дайындалуы және сабақ жоспарлары, тарихты сабақтан тыс
оқытуды ұйымдастыру формалары жайлы білімді меңгерту

Жоспар:
1. Тарихи тақырыптың мазмұны, бөлімі, курс жүйесіндегі сабақтың орыны.
Тарих бойынша сабақ түрін таңдауға шартты түрде өткізілетін сабақ түрлері
мсн факторлар.
2. Оқыту процесінде барлық сыньштарды камтитын, жан-жақты сабақты өткізу
ерекшеліктері мен сабақ түрлері.
3. Тарих сабағына мұғалімнің дайындалуы және сабақ жоспарлары.
4. Сабақты бағалау критериясы.
5. Тарихты сабақтан тыс оқытуды ұйымдастыру формалары-факультативтер,
тарихи үйірмелер, тарихи олимпиядалар "КВН", конференциялар,пікір
сайыстар. Жоғарғы сыныптардағы семинарлық және практикалық сабақтар.Оқу
саяхаттары, кеңестері, сынақтар.

Оқыту –біртұтас педагогикалық үрдістің құрамды бөлігі.
Оқыту үрдісі – оқытушы мен оқушының мақсатты бағытталған іс әрекеті, өзара
байланысты іс әрекеттері жеке бастың жан-жақты дамуы мен ақыл-ой
тәрбиесінің алдындағы тұрған міндеттерді шешуге бағытталған.
Мұғалім сабаққа әзірлену барысында осы үш сұрақты өзіне қойып, оны
шешудің оңтайлы жолдарын таба білуі керек. Сонда ғана сабақ өз мақсатына
жеткен болып саналады.
Оқытушы сабаққа дайындалу барысында алдымен сабақтың мақсат міндеттерін
тақырыпқа сай дұрыс анықтап, құра білуі керек, бұл жерде оқытушыға
конструктивті қабілет қажет.
Сабақтың мақсат, міндеттері анықтауға қойылатын талаптар:
Тақырыпқа сай болуы тиіс;
Мемлекеттік білім беру стандартының талаптарына сай болуы тиіс;
Оқу бағдарламасының тақырыптарына негізделген болуы тиіс;
Сабақ мазмұнын ашатындай, ғылымилық тұрғыдан ұйымдастырылған болуы
тиіс;
Оқытушының шығармашылық еңбегңне байланысты болуы тиіс т.б.
Мектептердегі оқытудың негізгі түрі –сынып-сабақ жүйесі. Сынып-сабақ жүйесі-
дәстүрлі жүйе, онда бірыңғай базалық білім алатын, жастары шамалас, құрамы
тұрақты оқушылар тобынан тұрады. Сабақ ұзаөтығы -45 минут. Әдіскер А.А.
Вагиннің пікірінше, оқыту үрдісінде оның негізгі бөлімдері, қысқаруы не
кеңеюі, бір немесе бірнеше сабақта іске асуы мүмкін.
Сабақ құрылымы дегеніміз - сабақ кезеңдерінің жүйелі құрылып, бөлімдерінің
үйлесуіп келуі.
Кейбір топтастыруда сабақты жүргізу әдісі (дөрістсабақ, пікірталас-сабақ,
кино-сабақ, зертханалық сабақ); оқушылардың әрекеті (жинақтау сабағы,
проблемалық); материал сипаты (жаңа деректі игеру) басшылыққа алынады.
Дағдылар мен іскерлікті қалыптастыратын сабақтарды ерекше типке жатқызуға
болады.
Сабақтарды топтастыру. Көптеген дидактиктер мен әдіскерлер сабақтарды
топтастырғанда оқыту процесінің болімдерін жонс сабақтағы басгы оқыту
міндетін негізге шіады. СошІ сәйкес сабақ кіріспе, жаңа материалды оқыту,
аралас, бақылау, білімді есепке алу және тексеру, жинақтау-қайталау сияқты
түрлерге жіктеледі.
Мүғалім сабақ типін таңдағанда, оның тақырыпта алатын орны, оның
мівдетгері, жаңа материал мазмүнындағы ерекшеліктер, педагогикалық ниет,
оқушылардың жасы, дағдылар мен ептіліктерін ескеруі тиіс. Сабақ типі
мектептегі оқу қүралдарын, мүғалімнің дайындығы жөне т.б. себепшартгар
ескеріп тандалады.
Бір типтегі сабақтар оны жүргізу әдісіне қарай бірнеше түрге енуі мүмкін.
Мысалы, кіріспе сабақты дәріс, саяхат, өңгіме түрінде өткізуге болады.
Тақырып, бөлім бойынша сабақ жүйесін айқындауда жаңа материалды игеру, оған
дейін игерілген білімге сүйенетіндігін, жаңаны оқып-үйренуде бүрын алған
білім бекітілетіндігін есте үстаған жөн.
Кіріспе және жаңа материалды игеру сабағы
Сабақтың міндеттері. Кіріспе сабақ оқушыларға алдыңғы курстарда алған
негізгі білімдерін жаңғыртып, тарихтың жаңа курсының негіздеріне жалпы
сипаттама беруі тиіс. Кіріспе сабақтың мазмүнында оқушылардың жаңа
тақырьшты игеруіне көмектесетін мақсаттардың болғаны дүрыс. Қажет болған
жағдайда мүғалім бүл сабақта оқушылардың базалық білімін, негізгі
дағдыларын айқындайды.
Жаңа материалды игеру типіндегі сабақтардың мынадай түрлерін атауга болады:
материалды мүғалімнің мазмүңцау сабағы; мектеп дәрісі; саяхат сабақ;
киносабақ; оқушылардың хабарламалары мен баяндамаларына арналған сабақ.
Жаңа материалды игеру сабагында оқу әрекетінің бүл түрлері басым болып
келеді және сабақтың едәуір бөлігін қамтиды. Ал бекіту, қайталау, оқушылар
білімін тексеруге аз уақыт, аз көлем бөлінеді. Көбіне мүндай сабақтар
алдыңгы сабақтармен байланысы жоқ тақырыптарды оқыи үйреыгенде немссе
күрделі үғымдары мен түсініктсрі мол тақырыптарды түсіндіргенде
колданылады.
Аралас сабақ және оның бөлімдері
Оқушылардың білімі мен дағдыларын тексеру. Аралас сабақга оқу процесінің
барлық негізгі бөлімдері қамтылатын болғандықтан оны қүрама дел те атайды.
Мүндай сабақ алдыңғы сабақтағы білім мсм дағдылардъщ бүгінгі сабақ
мазмүпымсп байланыстарын тексеру және есепке алу; жаңа материалды игеруге
өту; алдыңғы сабақта отілгенді қайталап, жаңа сабақты оқып-үйрену және
бекіту сияқты белімдерді қамтиды.
Үйымдастыру кезеңінің кейін білім мен дагдыларды тексеру жүзеге асырылады.
Бүл оқушыныц сабақта оқытатыл материалды игсру, үй тапсырмасьш орындау
әрекетін үйымдастыратын мүғалімнің жүмысы. Ол ауызша, жазбаша жөне ауызша-
жазбаша болады.
Білімді тексеру мынадай талаптардан түрады: 1) сүрақты негіздеу (еткен
білімдерсіз алға жылжу мүмкін емес); 2) барлық оқушыларды жүмысқа
жүмылдыру; 3) оқушылардың ерекшеліктерін ескеріп, тексеруді жекелеп
жүргізу; 4) тексеру мазмүнының жаңа сабақпен байланысы; 5) сабақ барысында
тексеру кезеңін айқындау; 6) білімді бағалауды негіздеу (таным дамуының
табысты болуы үшін не істеу керек).
Сүрақ жағдайында көп уақыт алатын тесілдерден бас тарту керек. Мысалы, бір
оқушыға көптеген сүрақ қойып, әңгімені созу, оқуигыньщ үзақ-сонар өңгімесі,
тақтаға үзақ, көлемді мәтін, кесте түсіру өзін ақтамайды.
Сабақ басындагы сүрақ оқушыларды жаңа материалды игеруге дайындап, алдыңғы
сабақ тақырыбындағы сүрақтар мен тапсырмалардың мазмүнын қамтуы тиіс. Сүрақ
әлдебір мәселенің дамуы сияқты тақырыптық сипатта болтаны жен. Мүгалім
тексеру үшін мазмүны жағынан маңызды, игерілуі жағынан күрделі материалды
тандайды. Негізгі сүраққа онымен іштей байланыстагы қосымша сүрақтарды
тіркейді. Сұрақтың құрылымы қарапайым және дәл, балаларға түсінікті болуы
тиіс.
Тәжірибелі мүғалім сабагьш сыныггга мынадай сүрақ коюдан бастайды; Қандай
тақырыпты өттік? Аддыңғы тақырыпта не туралы сөз болды? Материал
мазмүнындагы ең бастысы не? Одан әрі мүғалім басқа сүрақтарга ауысады.
Бірақ қай кезде де сүрақ қоюдың мақсаты тек қана білімді есепке алып,
түзегу емес, сонымен бірге оны дамыту, байыту жөне оқушылардың танымдық
кабілетін дамыту екендігін естен шығармау керек. Оқушы жауабы мен
тапсырманы орындауының сапасы мүгалімнің қоятын талабына байланысты.
Мысалы, жауаты қысқа, холық, қисынды етіп беру; жазуды дәптерге үқыпты,
грамматикалық қателерсіз түсіру; оңгімелеуді оқулықтағы қүжаттарға,
иллюстрацияларға сүйеніп баяндау.
Сүрақ кезіпде оқушылар сыныптастарының жауаптарына иікір айтады. Ауызша
жауапқа пікір айтуға қойылатын талагггардың жаднамасы мынадай:
1. Деректер, қорытындылар, оқиғаларды бөліктерге бөлудің дүрыстығы және
толықтығы.
2. Мазмүндаудьщ бірізділігі жөне дәлелділігі.
3. Жаңа тарихи терминдерді қолдануы және түсіндіруі.
4. Карта, хронология, сандық мөліметтерді қолдануы.
5. Жауаптағы сез қолдану қателері (қайталау, үзақтық, масыл создерді
қолдану, тіл жүтандығы).
6.Жауаптың дүрыс жақтарын бағалаудан бастап, кемшіліктерін тізумен аяқта.
Төменгі сынып оқушылары мүгалім әңгімесі мен оқулық мәтінін үштастыруды
қажет ететін күрделі сүрақтардың беріне бірдей жауап берс алмауы мүмкін.
Сондықтан оларды оқулық мазмұнына сай сұрақтарға жауап беруге үйрету керек.
Ол үшін оқушыларға қайтарар жауабының жоспарын түзуге көмектесеміз. Ол
көмек мынадай болады: Не туралы айтпақшысың? Әңгімені неден бастайсың? Одан
әрі қандай деректі айтасың? Әңгіме немен аяқталды? Қандай қорьпъінды
жасауға болады? Оны оқулықтан оқып бер.
Әңгіме оқушының ауызекі сөзін дамытып, білімді ауызша мазмұндау тәсілдерін
қолдану дағдысын қалыптастырады (конспектілеу немесе түсіндірме мазмүндау,
жалпы өңгіме және т.б.). Төменгі және орта буын сыныптарда тізбектей
әңгімеленеді де оқушылар тарихи себеп шарттардың байланысын жақсы аңғара
алады және өткен оқигаға деген өзінің қатынасы қалыптасады. Олар тарихи
материалдарды талдау, жинақтау, өзі үсынған түжырымды дәлелдеу арқылы
тарихи жүйеде ойлауға үйренеді. Оқушылар өз жауабын оқулық мазмүнымен
салыстыру арқылы жіберген қателіктерін аңғарады.
Сұрақ көлемі шағын жазбаша жене жазбаша-кескіндемелік тапсырмаларды
орындауды да қамтиды. Орта буын сыныптарда мынадай тапсырмалар қамтылуы
мүмкін; маңызды оқиғалардың күнтізбесін жасау, параграф мәтініне сүрақтар
ойластыру; терминдер жөне үғымдарды анықтамасымен көшіріп жазу, жоспар
түзу; еңбек қүралы мен қару-жарақтьщ суретін салу; кесте толтыру; тарихи
түлғаның портреттік бейнесін жасау; нысанды картадан кврсету.
Жоғары сыныптарда тапсырмалар күрделене түседі. Оқушылар қисындық сүлбапы
қүрастырып, күрделі жоспар түзеді; үғымдарга жазбаша анықтама береді;
партия, қозғалыс, тарихи түлғаларға сипаттама береді; түрлі кестелер
толтырады. Сүрау кезінде жаңаны игеру, деректі түсіндіру, оқиғаны
мазмүндауда теориялық білім түрақты түрде қолданылуы тиіс. Бүл білімдер
одан өрі нақтыланып және байи түседі.
Оқушылардың тарихқа қызыгушылығын дамытуда олардың алған білімдерін
багалаудың маңызы зор. Ол үшін түрлі төсілдер бар. Мысалы, жауап берер
алдында материалды оқулық бойынша қайталау; керсетілген жүмыс тәсілі,
үлгісі бойынша тапсырманы жазбаша орындау; сыныпта үйде дайындалған жоспар
бойынша өңгімелесу.
Жаңа материалды оқуга дайындау кезеңі дидакгикалық түргьщан алғанда өте
маңызды. Мүғалім жаңаны оқуға оқушылардың зейінін аударады, белгісізді
тануға деген қажетгі психологиялық көңіл күй қалыптастырады. Мүғалім бүл
кезенде сабақ тақырыбын хабарлап, оның алдыңгы сабакден байланысьш атап
көрсетіп, қажет болған жағдайда негізгі ұғымдар мен түсініктерді
қайталайды. Сосын барып, жаңа материалды оқып үйренудің міндеттерін
белгілеп, танымдық сүрақтар мен тапсырмалар қояды. Олардың арасында өзекгі
меселелік сипаттағы тапсырмалар болуы мүмкін.
Жаңа материалды оқып үйрену. Сабақтың негізгі бөлігін мүғалімнің өнгімесі
қүрайды. Егер мүғалім өнгімесіне басты орын берілсе, басқа жүмыстың бөрі де
соған бағындырылады. Әңгіме оқушылардың жастық, психологиялық
ерекшеліктерін ескеріп қүрылады. Төменгі сынып оқушылары бір нөрсеге
зейінін үзақ бағыттай алмайтыңцықтан, олардың зейінін бағыттап отыру үшін
өрекет түрін ауыстырып отыруға тура келеді.
Осы жағдаиларды ескере келе жаңаны оқып үйренудің мазмүны тек материалды
мүғалімнің баяндауы емес, сонымен бірге оқушылардьщ белсенді әрекетінен де
қүралатындығын аңгарамыз. Олар безендіру мен оқу картиналарын талдау,
оқытудын. техникалық қүралдарын қолдапу, оқулықты оқу жөне ондагы оқу
картинасы, қүжаттарды таіідау арқылы білім алады.
Жаңаны ауызша түсіндіргенде немесе оқулықтан оқығанда оқушылар көп
аспектілі мазмүннан бүрын бір желілі материалды жақсы игеретіндігі белгілі.
Мүгалім оқулықтьщ мазмүнына түзету жасай отырып, барыніпа маңызды, күрделі
бөлігін басты деректер, жарқын да бейнелі мәселелермеи толықтырып
түсіндіреді. Оқулык, мазмүнын игеруге жеңіл түстарын мүғалім оқушылардың
үйде өз бетгеріпше оқуыиа қаллырады. Басты пазар күрделі теориялық
материалга, базалық білімге аударылады.
Бекіту деп сабақта өтілген материалды екінші қайтара жаңғыртып, ой елегінен
еткізуді айтамыз. Бекіту мақсаты — сабақта өтілген материалды есте сақтап,
жаңа мен бүрынғы білімді байланыстырьш, оқушылардың зейінін үштап, сонымен
бірге жаңа білімдерді игеруін тексеру.
Базалық білімді бекіту мұғалім түсіндіруінен соң бірден басталады. Бүл
кезде өзінің дерексіздігімеп тез үмьпылатын түйінді оқиғалар; тарихи
оқигалардың сабақтастығы; олардың мазмүны, географиялық атаулар, даталар
мен есімдер қайталанады. Әңгімелесудің сүрақтары қысқа, нақты жауап беруді
талап ететіндей әрі шағын болуы тиіс. Жоғары сыныптарда мүндай сипаттағы
бекітуді мүғалім немесе оқушы жасайтын қорытынды түжырым немесе мүгалімнің
түйінді сезі алмастырады.
Ағымдағы қайталау. Түсіндіру барысында мүғалім агымдагы кайталау жүргізеді.
Ол бүрынгы өткен материглды жаңғырту, жаңа мен ескі арасында тығыз байланыс
орнату, тақырып бойынша немесе курс бойынша алған білімдерді жүйелеп,
жинақтау.
Демек, ағымдағы қайталауда өткен материалды жаңғырту жеткіліксіз. Бүл
қайталаудың міндеті бүрын оқып үйренген материалды үмытпай, білімді
тиянақтап, өткен материалдарды жүйелеу жөне тереңдету. Жақсы игеріліп, бір
рет дүрыс жаңгыртылған нәрсенің өзі қайталаусыз есте сақталмайтындыгын
үнемі назарда үстау керек. Стандартгалған тесттердің тапсырмалары ағымдағы
қайталау төсіліне нсгізделеді. Бүндай тапсырмаларда себеп-салдарлы
байланыстар тізбегіндегі нсгізгі буынды табу сияқты сүрақтар болады.
Мысалы,
1. ҮІ-Х ғ.ғ. Қазақстанда түрік жазуымен қатар а) Араб, в) Соғды, с) Грек,
д) Парсы, е) Қытай ... жазуы қолданылды.
2. Бос орындарды толтыр
Дешті қыпшақ жері Алтай тауының ... жағына орналасты. Ғүндар бүл лаланы ...
гасырларда мекендеді. Олар ... жасалған мекен жайларда өмір сүрді.
Үй тапсырмасы — аралас сабақтың маңызды бөлімдерінің бірі. Ол сабак
мақсатына жауап беретін, нақты қолдан келетін, оңай және оқушылардың жаңа
дағдыларын ескеретіндей болуы тиіс. Сонымен бірге оқушыларға жаңа жөне ескі
сабақтарда нені қайталау керектігі ескертіліп отырылады.
Мүғалім уйгс тапсырманы сабақтың басында немесе соңывда береді. Параграфты
атай отырып, не нөрсеге назар аудару, не нөрсені есте сақтау, қаңдай
безендірулерді жауап беруде қодцануға болады, параграф соңындағы сүрақтар
мен тапсырмаларды кім жөне қалай орындайтындығын түсіндіреді.
Осылайша үй тапсырмасы бүкіл сыныпқа берілген тапсырма ғана емес, ол
сонымен бірге әр оқушыға лайықтап қосымша берілген тапсырма болып шығады.
Ол тапсырмалардың арасында , салыстырмалы кесте қүрастыру, сүлба,
диаграмма, созтізбек түзу, ғылыми-кепшілік жене коркем өдебиет негізінде
хабарлама дайындап, андатпа жазуды атауға болады. Үзақ мерзімге созылатын
пракгикалық тапсырмалар да берілуі мүмкін. Мысалы, макет немесе үлгі жасау,
ескерткіштің, кеме нобайын жасау, мүрағаттық және статистикалық мөліметтер
жинау сияқты. Бүндай тапсырмалар бағаланып, оқушылардың тарихи танымдағы
табыстары атап өтілуі керек.
Мүғалім осындай әдістемелік жүйе бойынша үй тапсырмасын береді. Онда сабақ
мазмүны тапсырма келемінің оқушы мүмкіндігіне сай келуі, оқушылардың жөне
түтас сыныптың танымдық мүмкіндігіне байланысты нақты міндет белгілеп,
нүсқау берілуі керек. Келесі сабақта үй тапсырмасы оқушылардьвд басым
бөлігінен сұралуы керек. Үй тапсырмасын үнемі орындамаушылық білім
сапасының төмендігін немесе оның мүлдем болмауын танытады.
Білімді тексеру, есепке алу және бақылау сабагы
Бақылау сабағы тақырът немесе бөлім бойынша кезендік бақылау жүргізіп жөне
оқушылар біліміндегі ақаулықтарды анықтау үшін еткізіледі. Бүл жүмыс тарихи
диктант немесе тестілеу, синхронды салыстырмалы кесте қүрастыру, кескін
карта толтыру сияқты тәсілдерді қүрайды. Бақылау мақсатында мүғалім
түсіндірген немесе сабақ үстінде оқып үйренген материал бойынша жазбаига
сүрау жүргізгеп тиімді. Оқуіпыларга жазба жүмысты оқулық мәтінімен
салыстырып, өз қатесін анықтау қызықты болмақ. Мысал келтірейік; "1920-1930
жылдардағы біздің ел" тақырыбына екі сағат бөлінген. Бірінші сабақта
оқушылардың жартысы тапсырманы жазбаша, ал екінші бөлігі ауызша орындайдьі.
Екінші сабақта өрекет сипаты езгереді. Жазбаша тапсырма бірнеше нүсқада
беріліп, Қүжатпен жүмыс, тестілеу, кескін картамен жүмыс, үғымды түсіндіру
сияқты тапсырмаларды қүрайды.
Бұл жерде білімді жинақтау емес, оны анықтау жөне бағалау міндеті қойылады.
Бүл сабақ тақырып бойынша мүғалімнің кіріспе сөзімен басталады. Жан-жақты
әңгімелеу барысында оқушылардың жауабын жолдастары тольіқтырьт немесе
түзегіп отырады. Жазбаша жүмысты тексеруде мүғалім тесті талдайды немесе
тапсырма нүсқаларын белгілеп, үлгілердің жауабын ойластырады. Жазбаша
жүмысты мүғалім кейінгі сабақтарда тексеріп бағалайды немесе окушылар бір-
бірінің жүмысына пікір айтады.
Егер мүғалім оқушылардың тақырыпты қалай меңгергенін тексергісі келсе,
негізгі сүрақтардан бірнеше тақырыпты жазбаша жауап беру үшін оқушылардың
өздеріне таңдатады. Парталастар бір-бірінен көшірмес үшін оларға өртүрлі
нүсқадағы тапсырма беріледі. Жүмыс барысында оқушылардың қандай мәселелерді
ескермегендігі анықталады. Мүғалім ол олқылықтарды келесі сабақтарда жоюға
тырысады.
Әңгіме және өзара сүрақ. Жан-жақты әңгімелеуді үйымдастыру кезінде
сүрақтардың мазмүны мен өңгімені жүргізудің техникасына назар аудару керек.
Бүкіл сыныптағы оқушылардың жүмысқа белсенділігін арттыру үшін мүғалім
оларға сүрақ қойып, ойлануға аз гана уақыт береді. Содан соң оқушыны жауап
беруге шақырады. Оқушылардың ес, ойлау жөне зейін лроцестерін іске қосу
үшін мугалім "Қане, еске түсірсйік", "Сеіщср қалай ойлайсыңцар?" "Осылай
деген дүрыс па?" деген сүрақтар қояды.
Жауаптағы қателерді өңгімелесу барысында мүғалім немесс оқушылардың өздері
түзетіп отырады. Қажет болған жағдайда мүғалім қосымша сүрақтар қояды.
Жоспардың әрбір пункті бойынша мүғалім қорытынды жасайды. Әңгімелесу
сүрақтары мазмүны жағынан қысқа, ғылыми көзқарас түрғысынан дәл,
дидактикалық түргыдан одай жәнс корнекті болуы тиіс.
Әңгімелесу тарихи дсректерді салыстыруга, олардың өзара байланысын
анықтауға, басты мазмүнды анықтап, оқушылардын белгілі бір түжырым жасауына
көмектесуі тиіс. Әңгімелесу оқушылардың ойлауын ынталандырып, оларды алға
қойған міндетгерді шешуге үмтылдырады. Дайындығы жогары сыныптарда оқушылар
жинақтауды ез беттерінше жүргізе алады. Ал, дайьіндығы темен сьшьштарда
мүғалімнің өзі қысқаша қорьпынды жасап, баға қояды.
Сабақ барысында оқушылардың өзара сүрак, қою төсілі де қолданылуы мүмкін.
Ол үшін мүғалім тақырып бойынша сүрақтар мен тапсырмалар түзуге үй
тапсырмасын береді. Сабақ қарсаңьшда ол сүрақтар мен талсырмалар
тексеріліп, түзетіледі. Сүрақ беруші оқушы оның жауабын өзі білуі тиіс,
өйтпесе жауапты түзетіп, бағалай алмайды. Сабақта жақсы дайындалған бір
немесе бірнеше • оқушы тақтаға шақырылады (одарға ойлануға біршама уақыт
беріледі). Мүгалім атаған оқушылар кезегімен сүрақ қояды. Сол кезегімен
жауап беріледі. Тақтадағы бір оқушы жауап берсе, екінші оқушы жаңа сүраққа
дайындалып түрады. Бүндай езара сүрақ беру жарысын екі оқушының арасында
немесе бүкіл сынып оқушыларын қатыстырып өткізуге болады.
Білімді білік және дағдыларды қолдану сабағының құрылымы:
• сабактың басын үйымдастыр
- оқушыларға сабақтың тақырыбын және оның алдында тұрған міндеттерді айту;
• іскерлікті қалыптастыруға керекті жаңа білімдерді оқып-үйрену;
• біліктілікті бірнеше рет үйрету, жаттықтыру, үлгілер бойынша жүмыс
істету;
• білімді және біліктілікті шығармаіпылықпен қолдану;
• дағдыларды бекіту үшін жаттығулар беру;
• үйге тапсырма;
• оқушылардың жүмыстарына баға беру және сабақты қорытындалау.
Білім, іскерлік және дағдыларды дамыту сабақтарының құрылымы.
• оқу жұмысының маңсатын оңушыларға хабарлау;
• оқушылардың тапсырманы орындауға керекті білім, іскерлік, дағдыларын
естеріне түсіріп қолдануы;
• оқушылардың түрлі тапсырмалар мен жаттығуларды орындауы;
• олардың орындаған жүмыстарын тексеру;
• қателерді талдау және оларды түзету;
• қажет жағдайда үйге тапсырма беру;
Қайталау сабағы. Бүл сабақтардың максаты - оқушылардын, білімдерін еске
түсіру және кеңейту.
Түсіндіретін бөлік мүғалім нүсқауы, оқупіыларды оңу жү-мыстарына
психологиялық жағынан өзірлеп, есептер шығару, шығарма, диктант,
шығармашылық жүмыстар жазу. Негізгі бөлімде оқушылардың өз күшіне сенуіне
және бірқалыпты жү-мыс істеуіне мүғалім кеңес береді. Соңғы бөлімде өткелі
отырған жаңа бөлім, курс тақырыптарын оңу қай бағытта жүретіні айты-лады.
Кейде сабақтың осы типінің мынадай элементтері болады:
• мүғалімнің тапсырманы түсіндіруі;
• оқушылардың сүрақтарына жауап;
• оқушыларға тапсырма беру;
• тапсырманы тексеру;
• үйге тапсырма, сабақтың аяңталуы.
Жинақтап қайталау сабагы
Мақсаты, түрлері, мазмүны. Оқылған материалды қорытып жөне жинақтауға
мәселелер, тақырыптар, курстың бөлімдері және түтас курсты қорытып қайталау
үшін жинақтап қайталау сабақтары қызмет етеді. Оның мақсаты — білімді
жүйелеп, оқиғаның түтас картинасын жасау; оқып танысқан деректер мен
процестердің қатынастары мен жаңа байланыстарын ашу; оқушыларға жеке
деректен жинақтауға, маңызын анықтаудан себеп-салдарлы байланыстың мәнін
ашуға етуіне көмектесу.
Қайталау сабағының қүрылымы:
• ұйымдастыру бөлімі;
• білімдік, төрбиелік, дамыту міндеттерін қою;
• негізгі үғымдарды, онымен байланысты біліктілік, дағдыларды (тәжірибелік
және аңыл-ой) ңайталау үшін үйге берілген тапсырманы тексеру. Келесі
сабақтарда қайталанатын материалдарды анықтау, оларды үйге беру; •
тексерудің нәтижесін шығару, сабақ үстіндегі оқу жұмысының
нәтижелерін тексеру;
• үйге тапсырма.
Іскерлік және дағдыларды қалыптастыру сабағының құрылымы:
• сабақтың мақсатын ңою;
• жаңа іскерлік, дағдыларға керекті бүрынғы іскерлік, дағдыларды қайталау;
• бүрынғы іскерлік, дағдыларды тексеру үшін оқушыларға тапсырма беру;
• жаңа іскерлікпен таныстыру, жасап көрсету;
• жаңа іскерлікті меңгеру үшін оңушыларға түрлі жаттығулар жасату;
• іскерлікті шыңдап, бекіту үшін жаттықтыру жүмыстарын жүргізу;
• үлгі, алгоритмге, нүсқау бойынша машықтану;
• іскерлік пен дағдыны үқсас жағдайларда қолдануға жаттығу;
• шығармашылық жаттығулары;
• сабақтың қорытындысы;
• үйге тапсырма.

Мұғалімнің сабаққа дайындалуы.
1. Сабақты жоспарлау және оған әзірлену кезеңдері:
* Оқытатын пәннің оқу бағдарламасын, оқу материалын жақсы білу.
* бөлімдерді тақырыптарға бөлу, әр тақырыпқа бөлінетін сағат санын
белгілеу;
* бағдарлама, әдістемелік құрал, мектеп оқулығы және қосымша
әдебиеттерді оңып, әр сабақтың алдына білімдік, тәрбиелік, дамыту
міндеттерін қою;
* тақырыпты ашуға керекті мәліметтерді іріктеу, оқуға керекті тірек
білімдерді анықтау;
* негізгі материалды, дәлірек айтсақ сабақтан оқушы түсініп, есінде
қалу керек мәліметтерді анықтау;
* сабақтың құрылымын, типін, мақсатқа жеткізетін әдіс-тәсілдерін
белгілеу;
* тақырыптағы мәліметтердің басқа тақырыптағы мәліметтермен байланысын
ашу;
* сабақтың барлық кезеңінде мұғалім мен оқушылар атқаратын жұмыстарды,
әсіресе жаңа білімдер мен іскерліктерді меңгеру кезеңдегі жұмыстарды
жоспарлау. Оқушыларға өз білімдерін өзгерген жағдайларда қолдандыру;
* сабаққа керекті дидактикалық құралдарды, атап айтсаң, кино және
диафильмдерді, суреттерді, плакаттарды, карточкаларды, сызбаларды,
көмекші әдебиеттерді және басқаларды іріктеу;
* техникалық оқыту құралдарын тексеру;
* мұғалім тақтаға жазатындарын, салатын суреттерін жоспарлайды,
оқушыларға өзінің жұмысына ұқсас жұмыстар орындатады;
* сабақта орындалатын өздік жүмыстардың көлемін және түрін аныңтау;
* білім, іскерлік, дағдыларды бекіту түрлерін және тәсілдерін,
білімдерді талдап қорыту, жүйелеу жолдарын белгілеу;
* білім, іскерлік және дағдылары тексерілетін оқушылардың тізімін
жасау. Білімді тексеру түрлері мен әдістерін анықтап, іскерлікті
тексеруді жоспарлау;
• үй тапсырмасының мазмұнын, көлемін, формасын белгілеп, оны орындау
әдістемесін табу;
* сабақтың қорытындысын шығару әдіс-тәсілдерін білу;
* тақырып бойынша сыныптан тыс жұмысты жүргізуді жоспарлау;
* сабақтың барысын талапқа сай жоспарлау.
Сабақтың тиімділігіне бір-бірімен тығыз байланысты екі жағдай әсер етеді:
мұқият дайындалу және шеберлікпен өткізу. Дұрыс жоспарланбаған, оқушылардың
оқу мүмкіндігімен санаспайтын сабақтың сапасы болмайды.
Сабаққа дайындалу - нәтижеге жеткізетін шаралар жүйесін жасау, оқу-тәрбие
процесін дұрыс ұйымдастыру.
Мұғалімнің сабаққа әзірлігінің үш кезеңі бар:
1. диагностикалық,
2. болжау,
3. жобалау (жоспарлау).
Мұғалім мәліметтердегі фактілерді, оқыту әдістемесін жақсы білуі тиіс.
Сабаққа дайындық кезінде мұғалім оқу материалын сыныптың мүмкіндігіне
"икемдейді", жақсы нәтиже беретін танымдың еңбек және ұжымдық жұмыстарды
жоспарлайды. Сабақты өткізудің жақсы үлгісін жасау үшін модельдеу әдісі
қолданылып, оқу сағаттары есептеледі. Алгоритм бойынша сабаққа дайындалу
диагностикалаудан басталады. Диагностика арқылы сабақты өткізуге қажетті
барлық жағдайлар анықталады. Мұғалім балалардың мүмкіндіктерін, іс-
әрекетінің және мінез-құлқының себептерін, сұраныстарын, қызығушылықтарын,
қабілетін, оқушыдан талап етілетін білім, іскерлік, дағдылардың деңгейін,
оның ерекшелігін, тәжірибеге пайдалылығын анықтайды. Тірек білімдерді
қайталауға, жаңа материалды меңгеруге, оны бекітуге және жүйелеуге, білім,
іскерліктерді тексеруге және түзетуге кететін уаңытты мұңият талдайды.
Жобалау - бұл сабақтың қалай өтетіні туралы жорамалдар. Болашақ сабақтың
алуан түріне баға беріп, ішінен жақсысы таңдалады. Қазіргі жобалау
технологиясы сабақтың тиімділігін мына тәсілмен шығарады. Сабақ мақсатына
сай қалыптастырылатын білім, іскерлік 100% деп алынады. Бұл көрсеткішті
зиянды жағдайлар төмендетеді.
Мұғалім ең алдымен өз пәнінің оқу жоспары бағдарламасымен танысып, әр
жылға күнтізбелік жұмыс жоспарын жасайды, әр сабақтың тақырыптық жоспарын,
конспектісін дайындайды. Онда ол пән аралық байланысты, әр сабақтың мақсат-
міндеттерін, өздік жұмыстардың көлемін, оқыту әдістерін, көрнекі,
техникалық құралдарды анықтайды.
2. Сабаққа дайындық мазмұны:
Күнтізбелік-тақырыптық жоспар – белгілі бір пәнге қатысты оқытудың барлық
формаларының бірлігі мен байланысының көрінісі, оқу бағдарламасы, оқу
жоспары, оқу құралдары негізінде жарты немесе толық оқу жылына жасалады.
Онда әр тақырыпқа бөлінген сағат саны, сабақ түрі, күні, пән аралық
байланыс, тақырыптың қысқаша мазмұны, оқушы жұмысының түрі, қолданылған
әдебиеттер тізімі көрсетіледі.
Сабақ жоспары - әр сабаққа жасалады, ол оқу жұмысын жоспарлаудың негізгі
формасы, яғни мұғалімнің нақты сабаққа дайындалуы мен жұмыс түрлерін
анықтауды айтамыз. Сабаққа дайындық мазмұны:
1. Сабақты жоспарлау, жұмыс бағдарламасын жасау.
2. Жеке сабақтарды жоспарлау.
3. Сабақ тақырыбын, мақсатын анықтау.
4. Сабақтың типі мен құрылымын белгілеу.
5. Сабақ мазмұнын анықтау.
6. Білім беру әдістерін белгілеу.
7. Сабаққа керекті оқу құралдарымен көрнекі және техникалық құралдарды
дайындау.
8. Сабақ кезеңдерінің әрқайсысына жұмыс түрлерін, оны орындауға уақыт
бөлу.
9. Бекіту жаттығуларын дайындау.
10. Оқушылардың білімін тексеру және бағалау әдістерін анықтау.
11. Үй тапсырмасын түсіндіру.
12. Сабақтың жоспар конспектісін жасау.
Сабақ жоспарында жазылатындар:
Күні.
Айы, жылы.
Сыныбы.
Тақырыбы.
Мақсаты.
Сабақ типі, құрылысы.
Оқыту әдіс-тәсілдері.
Көрнекі құралдар.
Өздік жұмыстар.
10. Тексеріп, бағаланатын оқушылардың аты-жөні.
11. Қойылатын сұрақтар.
12. Үй тапсырмасы.
Мұғалім оқу жабдығатын жан-жақты білу үшін негізгі және қосымша оқу
құралдарын, ғылыми-педагогикалық әдістемелік, тарихи, көркем әдебиеттерді,
арнаулы басылымдарды оқып, қажеттілерін сұрыптап алады, сенімді мысалдарды,
қызықты тың мәліметтерді таңдап алуы керек, оқу жадығатын анықтап, сабақ
жоспарын конспектісін жазады.
Негізгісі - жаңа тақырыптың мазмұны. Мұғалімнің оқыту әрекеті саналы
болуы үшін ол педагогика ғылымының заңдылықтарын нақты білуі керек.
Жоспарлау - сабаққа әзірліктің соңғы кезеңі. Оның нәтижесі -сабақ
жоспары. Жас мұғалім сабақ жоспарын, конспектісін толық жазу керек.
Сабақ жоспарының үлгісі:
* сабақтың өтетін уақыты, тақырыптың жоспардағы нөмірі;
* сабақтың таңырыбы, сабақ өтетін сынып;
* оқушыларды оқыту, тәрбиелеу, дамыту міндеттері;
* сабақтың құрылымы, оның кезеңдері және әр кезеңге кететін уақытты
бөлу;
* оқу материалының мазмұны;
* әрбір сабақтың бөлігіндегі жұмыстың әдістері және тәсілдері;
* сабақ өткізуге керекті оқу жабдықтары;
* үйге тапсырма.
Классикалық сабақ процесін жобалау (Столяренко)
Нақты түжырымдалған тақырып.
Сабақ мақсаты:
а) дидактикалық;
ә) тәрбиелік;
б) дамытушылық.
Жабдықтары (кино, бейнефильм, кесте, оқу құралы):
Дыбыстық құралдар.
Сабақ барысы (сценарий жасалады, оқушыларға сабақ үстінде берілетін
сұрақтар,сабақтаноқушылар өздері қорытынды жасауы керек).
Сабақ қорытындысы.
Шығармашылық тапсырма.
Қорытынды. Оқушылардан не ұнағанын, не ұнамағанын сұрау, кім белсенді
болғанын сұрау.
Сабақтың жақсы өтуіне байланысты оқушыларға рахмет айту.
Сонымен сабаққа әзірленгенде мүғалім оқу бағдарламасын тағы да қарап, оқу
материалын оқиды, қосымша әдебиеттермен жұмыс істеп, оқушыларға тапсырма
беріп, оқыту құралдарын (кесте, сызба, модель, үлестірілетін материалды)
іріктейді және қарайды, әдіс және тәсілдерін таңдап, сабақтың типін және
қүрылымын анықтап, барлығын оқу жоспарына жазады.
Жаппай - жұмыста мұғалім тақырыпты барлық оқушыларға түсіндіреді.
Сонымен жаппай жұмысқа тән белгілер:
оқу жұмысын жүргізетін мұғалім сыныптағы барлық оқ-шылармен тікелей
іскерлік қарым-қатынас жасайды; әңгімелейді, түсіндіреді, оқушыларды
проблема талдауға қатыстырады, оқушылардың бәріне басшылық етіп, нұсқау
береді;
мұғалім оқушылардың идеялық жағына, сезіміне тікелей әсер етіп, оқушылар
мұғалімдердің қойған сұрақтарына жауап беріп, сезімдерін, ой-толғаныстарын
білдіреді;
әрбір оқушы мұғалім берген ақпаратты меңгеруге тырысады;
мақсатқа жетуге әрбір оқушы үлес қосады;
мұғалім оқу жобалап, сыныппен байланыс орнатып, олардың назарын сабаққа
аударып, білімді қабылдауға қызықтыру керек. Сабақтың соңында білім
тексеретін сұрақтар қояды. Тақырыпты проблемалық, түсіндірмелі -
иллюстративтік әдіспен ашуға болады, бірақ оқушылармен іскерлік байланыс
болуы қажет;
жаппай жұмыстың тиімділігі мұғалімнің барлық оқушыларды өз назарында
ұстауына, әрбір оқушыны белсенді жұмысқа тартуына, зейінді шоғырландыра
білуіне, тәртіпті ұстауына байланысты.
егер оқушыларға тек қана оқу ақпараттарын берсе, онда жаппай жүмыстың
кемшіліктері көрінеді;
нәтижелеріне жалпы баға беріледі.
Оқушымен жеке жұмыс.
Әр оқушыға тапсырма беріледі, оны басқа оқушылардың көмегінсіз өзі
орындауға тиісті. Тапсырмалардың түрлері: ана тілінен орыс және шетел
тілдерінен жаттығулар жазу, есептер шығару, кабинетте тәжірибе жасау, тірі
табиғат бұрышында, оқу-тәжірибе учаскесіндегі жұмыс, тау тастарын,
минералдарды зерттеу, т.б. Тапсырмалар әрбір оқушының жеке ерекшеліктеріне
сай беріледі, үлгерімдері төмендер білімдеріндегі кемшіліктерді жоюға,
жақсы оқитын оқушылар білімдерін тереңдетуге мүмкіндік алады.
Мұғалім әрбір баланың жұмысын, әсіресе сабаққа ынтасы төмен балаларды
бақылайды, керек болса көмек, ақыл-кеңес, жетекші сұрақ, қосымша жаттығу
береді. Егер барлық оқушылар тапсырманы орындаи алмаса, онда жеке жұмысты
тоқтатып, бүкіл сыныпқа тапсырманы қайта түсіндіреді.
Баспадан шыққан тапсырмалар, жұмыс дәптерлері өте пайдалы.
6. Сабақты бағалау критериясы.
Сабақ тиімділігі мен сапасы мұғалімнің өзінің жетістігі мен кемшілігін
талдауды білуге байланысты. Сондықтан педагогтың шығармашылық тиімділігінің
негізгі элементі – талдау болып табылады. Талдауды сабақ аяқталғаннан соң
жүргізеді.
Өз-өзіне талдау жасау – жоспар негізінде жүргізіледі, онда мұғалім осы
сабақта алдына қойған мақсатына жетті ма сол мәселелерге байланысты жалпы
өз әрекетіне баға береді. Сабақты талдаудың көп түрі бар. Мысалы, Т.А.
Ильинаның сабақ талдау үлгісі.
1. Сабақтың жалпы құрылымы
2. Сабақтың дидактикалық мақсатының орындалуы
3. Оқыту кезінде оқушыларды дамытудың іске асырылуы
4. Сабақтың тәрбиелік мәні
5. Дидактиканың негізгі ұстанымдарының сақталуы
6. Оқыту әдіс-тәсілдерін дұрыс таңдау
7. Сабақтағы мұғалімнің жұмысы (оқушымен байланыс техникасы, тактісі,
конспектіні пайдалану, пед. әдібі т.б.)
8. сабақтағы оқушының жұмысы
9. Сабақтың санитарлық-гигиеналық нормаларын тексеру
10. Арнайы тапсырмалар (зерттеу жұмыстары, пән аралық байланыс т.б.
Сабақты талдаудың мақсаты:
- Оқушылардың білім, іскерлік және дағдылардың сапасын баңылау.
• Мүғалімге нүсңаулар беру.
• Педагогикалың шеберлікке жетуге көмектесу.
• Мүғалімнің жетістігі мен кемшіліктерінің себептерін анықтау,
кемшіліктерді жоюға көмектесу.
• Мұғалімнің атқаратын жұмыстарын белгілеу.
Сабақты өткізу деңгейлері:
• Жақсы: Мұғалімнің сабаң мақсатына сай оқушылармен кері байланысы болып,
қиыншыльщтарды жеңуі.
• Өте жақсы: Мұғалімнің оқушыларды мәселені шешуге қатыстыруы және сол
арңылы тақырыпты меңгертуі.
• Орташа: Оңушылардың білімін және іскерліктерін анық-тауы және тақырыпты
сабақ маңсатына сәйкес ашуы.
•Төменгі: Оқушылардан өткен тақырыпты сүрау. Жаңа материалды жоспармен
түсіндіру. Оқушылардың танымдық іс-, әрекеті аз, белсенділіктері төмен.
Әр сабақты уақытында талдау болашақ жаңа сабақты дұрыс құрып, ұйымдастыруға
ықпал етеді. А.В. Сухомлинский. «Сабақта мұғалім оқушыларға білім әлемін
ашып қана қоймайды, өзін көрсетеді де,»- дейді
Сабақ жоспарының үлгісі.
1. Күні.----------------------------
2. Айы, жылы.-------------------------
3. Сыныбы.-------------------
4. Тақырыбы.----------------------
5. Мақсаты:
А) Білімділік--------------------
Б) Тәрбиелік міндеті------------------
В) Дамытушылық------------------
6. Сабақ типі, құрылысы.-----------------
7. Сабақ түрі---------------
8. Пән аралық байланыс ---------------------
9. Оқыту әдіс-тәсілдері.---------------------
10. Көрнекі құралдар.--------------------
11. Өздік жұмыстар.-------------------
12. Тексеріп, бағаланатын оқушылардың аты-жөні.---------------------
13. Қойылатын сұрақтар.----------------------
14. Үй тапсырмасы.---------------------

Сабақтың барысы:

Күнтізбелік-тақырыптық жоспар үлгісі

|№ |Мер |
| |зімі |
| | |
| | |

ОСӨЖ тақырыбы: Қазіргі білім беру үрдісіндегі негізгі жаңалықтарды
басшылыққа ала отырып, әдістемелік мәселелерді шешу:
Мақсаты: Тарих пәнін оқытудағы түбірлі өзгерістердің қажеттігі, мектепте
Отандық тарихты оқытудағы келелі мәселелерді оқытудағы әдіснамалық
мәселелер туралы білім-біліктерін қалыптастыру.
Түрі: Кешен әзірлеу
Әдістемелік нұсқау: Тарихи білім беру тенденциясының дамуы мен қазіргі
мәселелері тақырыбында эссе жазу.

ОСӨЖ тақырыбы: Тарихи түсініктерді қалыптастыру әдістемесі.

ОСӨЖ тақырыбы: Жоғарғы сыныптарға сабақ жоспарын әзірлеу:
Мектептік семинары.
Мектептік лекция.
Мақсаты: Студенттерге оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, сабақ
жоспарын әзірлеу тәсілін меңгерту.
Түрі: Жоспар жасау
Әдістемелік нұсқау: Семинар- оқушылардың диалогтық сөйлеуін дамытуға
көмектесіп, түп деректермен дербес жұмыс істей алуын қалыптастырады.
Семинар сабағының жоспарын төмендегі үлгі бойынша орындауға болады.
Үлгі: Қазақстан тарихы пәні бойынша семинар сабақ жоспары
Сабақтың түрі және типі : Тәжірибелік сабақ-Семинар
Семинар сабақтың мақсаты: Тәуелсіз Қазақстан Республикасының саяси-құқықтық
құрылымының қалыптасу үрдісі, даму ерекшеліктері, таңдау жолы туралы білім
беру.
2.Сабақты жабдықтау: ҚР рәміздері, ҚР Конституциясы, Президент портреттері,
«Қазақстан 2030», карточкалар.
3.Оқыту әдіс-тәсілдері: Репродуктивті, түсіндірмелі, иллюстративті, пікір
талас..
4.Пән аралық байланыс: Саясаттану, Әлеуметану, Мәдениеттану, Құқық
негіздері.
Сабақтың дидактикалық кезеңдері:
1. Ұйымдастыру кезеңі,оқушыларға сабақтың мақсат-міндеттерін түсіндіру.
Оларды сабаққа әзірлеу. Оқушылардың орындаған үй тапсырмалдарын тексеру.
2. Бұрын өтілген оқу материалдарын қайталау, пысықтау.
3. Жоспар бойынша семинар сұрақтарын талдау.
4. Оқушылардың өз бетінше жұмыс істеуі. Түрлі жаттығулар мен тәжірибелік
жұмыстарды атқаруы.
5. Қорытындылау
Сабақтың жүру барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі.
Семинар сұрақтары:
Оқушылардың семинар бойынша танымдық іс-әрекет түрлері:
1.Кестемен жұмыс:
ҚР мемлекеттік биліктің бөліну принциптері

Заң шығарушы орган Атқарушы
Сот

1. Пікір-талас: ҚР көп партиялы жүйе мен бір партиялы жүйенің қажеттігі.
2. Åëáàñûíûң õàëûººà æîëäàóû-²àçàºñòàí-2030 äàìó ñòðàòåãèÿëûº æîñïàðûн
талдау.
Оқушылардың іс-әректтерін бағалау.
Қорытынды.
Дәріс сабақтың жоспарын әзірлеуде төменде келтірілген мәліметті
басшылыққа ала отырып, құрастыруға болады:
Дәрісбаян- сөзге негізделген оқыту әдісі ретінде ол өзінің құрылымы,
баяндалатын оқу матреиалының дәлдігі және сабақтың өн бойында
тыңдаушылардың ойлау қабілетін белсенді етуі жағынан басқа әдістерге
қарағанда өзіндік ерекшеліктері бар. Дәрісбаян барысында оқушылар жаңа
оқу матреиалын тыңдайды, қабылдайды, ұғынады, мұғалім сөзіне зейін қоя
тыңдайды, мазмұнын қадағалап отырады. Дәрісбаянның басқа ауызша баяндау
әдістерінен тағы бір ерекшелігі, мұғалімене жаңа білімді баяндамас бұрын
оқушыларға оның жоспарымен, қажетті әдебиеттер тізімімен таныстыруын
қажет етеді. Оқушылардың лекция жоспарымен алдын –ала танысуы, оның
мазмұнын баяндауда мұғалімнің ойын жақсы ұғынуға көмектеседі. Дәрісбаян
барысында баяндалған оқу материалының мазмұнын оқушылардың қысқаша жазып
отыруы, оның өз беттерінше қайталап оқуы, дағдылануы да қажеттілік болып
табылады

Мұғалім дәрісбаянға дайындалу барысында оның мазмұнына, амал –
тәсілдеріне және құрылымына назар аударады. Дәрісбаянның мазмұнын ол оқу
бағдарламасы, оқулық және оқу құралдарына байлансты анықтайды. Сонымен,
лекцияның мазмұны баяндалу формасы, оқытушының шеберлігі лекцияның
тиімділігін арттырудың кепілі.

ОСӨЖ тақырыбы: Жаңа педагогикалық ақпараттық технологиялардың ғылыми-
әдістемелік негіздері.
Мақсаты: Қазіргі білім беру саласындағы оқытудың жаңа педагогикалық
технологияларды меңгеріп, сауатты, жан-жақты білгір маман дайындау.
Студенттің зейін-зерделік, кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық және
басқа да ұстаздық келбетіннің қалыптасуына игі әсерін тигізу, өзін-өзі
дамыту, оқу-тәрбие үрдісін жүйелі ұйымдастыру
Түрі: сынақ, Сұрақ-жауап

Әдістемелік нұсқау: Жаңа оқыту технологияларының бағыттарын білу.
Жаңа оқыту технологияларын, олардың мәні мен мазмұнын білу, оны оқыту
үрдісінде қолдана алуы бойынша төмендегі ЖПТ топтастырылуын білуі қажет:
Жаңа педагогикалық технологияларға сипаттама: дамыта оқыту, дербес
оқыту, модулдік оқыту, бағдарламап оқыту, тірек белгілері мен
конспектілері арқылы, ойын арқылы оқыту технолоогиясы, жобалап оқыту
технологиясы, өздігінен даму технологиясы.
Әдебиеттер:
1. Бұзаубақова К.Ж. Жаңа педагогикалық технология. Тараз. 2003
2. Баженова И.Н. Педагогикалық ізденіс. Алматы.1990
3. Дьяченко В.К. Новая педагогическая технология учебно-воспитательного
процесса. Усть-каменогорск,1982
4. Беспалько В.П. Слагаемые педагогической технологии М., Педагогика, 1990

5. Селевко Г.К. Современные образовательные технологии М., 1998
6. Педагогические технология/Под.ред. Кукушина В.С.
7. Загрекова Л.В: Николина В.В. Теория и технология обучения. М., 2004

ОСӨЖ тақырыбы: Жаңашыл әдіскерлердің бағалау критерийлері бойынша
оқушылардың білім-білік дағдыларын есепке алу, бағалау әдістемесін меңгеру:
Мақсаты: Тарих пәнінен стандарт талаптарының орындалуын бағалаудың жалпы
тәсілдерін білу.
Түрі: Мониторинг
Әдістемелік нұсқау: Тарих пәні бойынша оқушылардың тоқсандық оқу
үлгерімін мәлімет ретінде алып, мониторинг әзірлеу.
Мониторинг- /ағылш.”monitoring”және латынның “monitor” /бақылау/ деген
сөздерінен шыққан./ Қандай да бір жүйе, немесе оның элементтері туралы
хабарламалардың жинағы, сақталуы, таратылуы, және ол кез-келген уақытта ол
жүйенің жағдайы, оның болашақ дамуына болжам жасап, осы жүйені басқарып
отыруға бағытталған.
Мониторингтің мақсаты - өз уақытында қажетті мәліметті беру.
Білім беру Мониторингі- педагогикалық үрдістің жағдайына баға беру,
болжау диагностикасы, оның даму барысы, нәтижесі, даму перспективасын
қадағалайды.
Оқушылардың үлгерім көрсеткіші 2 бағытта жүргізіледі:
▪ Үлгерім көрсеткіші сандық есеппен алынады.(аттестация сайын 2 айда
бір рет, немесе семестр сайын) «Үлгерім картасы»
▪ Бұл картамен жұмыс арнайы жерлерде: мұғалімдер жиналысы, оқушылар
жиналысы т.б. талқыланып, іске асыруы тиіс.
▪ Оқушы білімінде кездесетін ақтаңдақтардың себебін анықтау. Бұл
зерттеу пед. консилиум, ата-аналар жиналысы, оқушымен жеке жұмыста көп
мәлімет жинақтауға да көмектеседі. Бұнда сауалнама жүргізіледі.
Оқушының шешуші компентенциясының сапасы мен деңгейін анықтау
мониторингінің әдістемесі.

/ЕС “СОЕ-Европадағы орта білім/ бағдарламасы бойынша П.И.Третьяков
құрастырған./
Мақсаты: Түрлі пәндер бойынша оқушылардың шешуші компентенциясының
қалыптасу үрдісін бақылау.

Пән ---------------------- Топ --------------

Оқытушы --------------------------------------------------------------
-----

1.Осы көрсеткіштер бойынша мынадай жүйеде бағалауды жүргізу:
0 балл – ең төменгі деңгей /критический/;
1 балл – төмен деңгей;
2 балл – қолайлы деңгей;
3 балл – оптимальды деңгей;
2.Алты негізгі блоктың әрбіреуі бойынша орта баллды анықтау:
-----------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------
3.Ауытқуларды анықтау:
-----------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------
----------------------------------------------------------------------------
---------------------------------------------------------------------
4.Оны түзету жұмыстарын жүргізу:

Оқушылардың таным белсенділіктерінің сапасын бағалау мониторингі

Топ -------- Пән ---------------------- Оқытушы ----------------
--------------
Бақылау картасы.
Зерттеу мақсаты: Оқушылардың таным белсенділіктерінің сапасын анықтау,
сол арқылы осы бағытта оқушыларды түзеудің дербес бағдарламасын құру.
1.Бақылау картасында мынадай баллдарды белгілеу
▪ Меңгереді – 2 балл;
▪ Соншалықты меңгермейді – 1 балл;
▪ Меңгермейді – 0 балл,
1. График құру және мәселелік-бағыттылық талдау жасау.
2. Іс әрекетті түзеу бойынша шешім қабылдау.
3. Зерттеу нәтижесін арнайы жиылыстарда талдау. /педконсилиум т.б.
Әдебиеттер:

1. Строкова Т.А. Мониторинг качества образования школьников. // Педагогика
.2003, *7. стр. 61.

2. Алферов Ю.С. Мониторинг развития образования в мире. //
Педагогика.,2002.*7 . стр.88.
3. Педагогический мониторинг как средство создания школы гуманных
демократических отношений. // Завуч., 2001. *5, стр.28.
4 .Башарина Л.А. Мониторинг учебного процесса в средней школы. // Завуч.,
2001. *5, стр. 42.
5 .Бенькович Т.М. Мониторинг эффективности обучения. 2002, * 4, стр.216.
6. Митина О.А. Сравнительный обзор систем мониторинга в образовании. //
Школьные технологии., 2002, *-4. стр. 69-75.
7. Жанпейісова М.М. Модульдік оқыту технологиясы оқушыны дамыту құралы
ретінде. - Алматы, 2002 .
8.Третьяков П.И. Оперативное управление качеством образования в школе.
М.,2004.
9.Технологии обучения в системе повышения квалификации./Под.ред.Жайтаповой
А.А.; А.,2004.
10. Дүйсембекова Ш.Д. Педагогика. Семей, 2004.
11. Таңатарова П. Педагогикалық мониторинг. // Қазақстан мектебі, 2004.*4,
26- 30 беттер.

ОСӨЖ тақырыбы: Қазақстан тарихы пәні бойынша сабақ жоспарын әзірлеу:
Мақсаты: Қазақстан тарихын оқытуды ұйымдастыру формалары бойынша сабақ
жоспарын әзірлеу дағдыларын тексеру.
Түрі: Сабақ жоспарын әзірлеу
Әдістемелік нұсқау: Қазіргі кезде білім беру үрдісінде оқу іс-
әрекетінің жаңа түрлері , дәстүрлі емес сабақтар қолданылуда. Дәстүрлі емес
сабақтар арқылы педагогикалық ойлардың дамуын, мектептегі демократияландыру
бағыттарын анықтауға болады. Дәстүрлі емес сабақтарлдың көптеген типтері ,
түрлері, өзіндік мақсаты, міндеті, әдістемесі болады. Олар оқушының
қызығушылығы мен еріктеріне сай құрылады. Осындай сабақтар арқылы оқушы
танымын жаңаша ашып, тұлғалық дамуын қалыптастыруға , ой –толғамдарын ашу ,
ізденістерін дамыту шараларын да дәстүрлі емес сабақтар арқылы жүргізуге
болады.
Дәстүрлі емес сабақтар қайталау, қорытындылауға арналған тренингтер,
оқу процесін бақылау сабағы, кіші мектеп оқушыларының дамуын
диагностикалау , балалардың логикалық ойлауын дамытуға арналған сабақтар
т.б. Таңдалған тақырып бойынша 1 сабақтың толық тақырыптық жоспарын
жасауда төмендегі критерийлерді негізге алу:
А) Оқушылардың таным белсенділігін көтеру . Оқу сабақтарына
қызығушылығын арттыру.
Б) Оқушылардың белсенділігін, шығармашалығын дамыту.
В) Оқушының үнемі ізденуіне жол беріп , шығармашылық әрекетін
қалыптастыру.
Г) Оқушылардың шаршауын болдырмай, оқу –тәрбие үрдісінде оларға
қолайлы жағдай жасау.
Д) Іскерлік дағдыларының қалыптасуына жағдай жасау, саналылық
ұстамының талаптарына сай, білімге деген саналы көзқарасты дамыту,
қабілеттерін ашу.
Әдебиеттер:
1. Оқу мектептеріне арналған тарих пәні бойынша типтік оқу
бағдарламалары.
2. Тарих оқулықтары. /5-11 сыныптар бойынша/.

ОСӨЖ тақырыбы: Тарих пәнінен тәрбиелік іс-шараны ұйымдастыру:
Мақсаты: Тарих пәнінің тәрбиелік мәнін анықтау, тәрбиелік шараны
ұйымдастыру қабілеттерін тексеру.
Түрі: Тәрбиелік жоспар
Әдістемелік нұсқау: Тарих сабағынан ҚР айтулы мерекелері немесе тарихи кеш,
конференция, тарихи қойылым т.б. тәрбиелік мәні бар өнегелік сағаттар
немесе тәрбиелік іс-шараларды ұйымдастырудың өзіндік жоспарын әзірлейді.

Оқушылардың білімі мен іскерліктерін тексеру
15. Қазақстан тарихы мазмұнының ұлттық дерек көздерін оқыту әдістемесі.

ОСӨЖ тақырыбы: Қазақстан тарихы пәні бойынша ҚР-ғы айтулы даталар бойынша
сыныптан тыс жұмыс өткізу
Мақсаты: Сыныптан тыс тәрбие жұмысы іс тәжірибесін ұйымдастыру жұмыстарының
мазмұны, жүйесі және ұйымдастыру ерекшеліктері мен жолдарын қарастыру,
әдістемелік кеңестер беру.
Түрі: Әдістемелік жоспар
Әдістемелік нұсқау: Сыныптан тыс іс тәжірибе арқылы оқушылардың кәсіби
танымы дамиды, іскерлігі, белсенділігі, дағдысы қалыптасады. Тәрбие үрдісін
ұйымдастыруға және теориялық білімін іс тәжірибеде қолдана білуге үйренеді.
Түрлі сынып ішілік, сыныптан тыс, мектептен тыс тәрбиелік шараларды
ұйымдастыру.( байқаулар, сайыстар, пікірталастар, кездесулер,
интеллектуальдық бағдарламалар, кештер, ойындар, оқырмандар конференциясы,
тақырыптық конференция, баспасөз конференциялары, тәрбие сағаттары,
жарыстар т.б. )
ОСӨЖ тақырыбы: Қазақстан тарихы бойынша жүргізілетін өлкетану жұмыстары
Мақсаты: Өлкелік материалдар негізінде туған жер, туған ел тарихын оқушылар
бойына сіңіру, дәріптеуі бойынша студенттердің білік-дағдыларын дамыту.
Түрі: Үйірме ұйымдастыру
Әдістемелік нұсқау: СӨЖ барысында орындаған үйірме жоспары негізінде,
топта студенттер 3 топ бойынша таңдаулары бойынша үйірме жұмысын-отырыс
негізінде презентациясын жасайды.

«Тарихты оқыту әдістемесі» пәні бойынша СӨЖ орындауға әдістемелік
нұсқау

СӨЖ тақырыбы: Оқушылардың таным-ойлау қызметін дамыту
Мақсаты: Студенттер оқушылардың таным-ойлау қызметін дамыту мақсатында
кездесу жоспарын әзірлеу дағдыларын дамыту.
Әдістемелік нұсқау: Кездесу жоспары төмендегідей ұйымдастырылуы шарт:
– Кездесу тақырыбы;
– Кездесу мақсаты;
– Өтілетін жері;
– Көрнекіліктер.
– Кездесу жоспары.
– Кездесу барысы.
– Қорытынды.
Әдебиеттер:
1. Тұрсын Хазретәлі. Мектепте тарихты оқыту әдістемесі. А.,2004
2. Бухвалов В.А. Технология работы учителя-мастера. М.,1995.

СӨЖ тақырыбы: Проблемалық оқыту әдісі, Курсаралық, пәнаралық
байланыстарды жүзеге асыру, Иллюстарциямен түсіндіру әдісі, 0қушылардың
картамен жұмыс істеудегі әдіс- тәсілдсрді қолдану
әдістемелік жоспар
Мақсаты: Тақырып бойынша студенттердің білім-білік дағдыларын қалыптастыру.

Әдістемелік нұсқау: Студенттерге кесте бойынша ұсынылған 2,3,4,5 СӨЖ
таңдалған тақырып бойынша тақырыптық жоспарды әзірлеу барысында
жүргізілінеді. Төмендегі сызбаны басшылыққа ала отырып, СӨЖ орындаңыз.
Сабақтың тақырыбы:_________________________________________
Сабақтың мақсаты:___________________________________________
Білімділік міндеті____________________________________
Тәрбиелік міндеті____________________________________
Дамытушылық міндеті____________________________________
Сабақтың түрі және типі :_____________________________________
Сабақты жабдықтау: ____________________________________
Оқыту әдіс-тәсілдері: ____________________________________
Пән аралық байланыс: ____________________________________
Курс аралық, курс ішілік байланыс_______________________________

СӨЖ тақырыбы: Тарих пәні кабинетін жабдықтау тәртібі
Мақсаты: Мектепте тарих пәні бойынша кабинетті жабдықтау әдіс-тәсілдерін
меңгеру;
Түрі: жабдықтау жобасын әзірлеу
Әдістемелік нұсқау: Қазақстан тарихы немес Жалпы тарих бойынша кабинетті
жабдықтау жобасын А3 форматқа әзірлеп, қорғау.
– Оқу жұмысы;
– Сыны бұрышы;
– Оқу-әдістемелік жұмыстар;
– Ғылыми-ізденіс жұмыстар;
– Өлкетану матеиалдары т.б.

СӨЖ тақырыбы: Тарих пәнінің мұғалімі, келбеті ұстанымы
Мақсаты: тарих пәнінің мұғалімдік мамандығы, оныњ ерекшеліктері мен мєні,
тарих мұѓалімніњ оќу-тєрбие үрдісін ұйымдастырушы тұлѓа екенін жєне соѓан
сай ќазіргі ќоѓам мұѓалімініњ бейнесін сомдау.
Түрі: пікр-алмасу, ой толғаныс ұйымдастыру
Әдістемелік нұсқау: пікір барысында студенттерге төмендегі мәселелерге өз
көзқарастарын ортаға салу көзделеді.
– Тарих пәнінің мұғалімінің бейнесі

– Мұѓалім – мєртебелі мамандыќ.
– Тарих мұѓалімніњ ќұќыќтары мен міндеттері
– Кєсіби-тарихи педагогикалыќ ќабілет: мєні, ерекшеліктері,
– түрлері, талаптары.

– Ќазіргі ќоѓамныњ даму үрдісіндегі тарих мұѓалімінің
– беделініњ орны.

– Ќазіргі ќоѓам мұѓалімініњ бейнесі
– “ Ұстазы жаќсының – ұстамы жаќсы.”
Әдебиеттер:
1. Григорьева Т.Г., Линская Л.В. Основы конструктивного общения. Н.:
Новосибирский институт ,1999г.
2. Решетников П.Е. Нетрадиционная технологическая система подготовки
учителей.М.:ВЛАДОС, 2000г
3. Станкин М.И. Профессиональные способности педагога. М.: Флинта, 1998г.
4. Основы педагогического мастерства. / под ред. И.А.Зязюна / Киев.: 1997
5. Чернявская А.П. Педагогическая техника в работе учителя.-
М.:Педагогический пойск, 2001г.
6. Єбдіманапов С. М±ѓалім беделі ќайтсе кµтеріледі .- Егемен Ќазаќстан, 4
ќазан, 2003 жыл.
7. Ж‰нісова А. Педагогикалыќ ќарым-ќатынастар.// Ќазаќстан мектебі., 1999,
*9., 18-19 беттер.

СӨЖ тақырыбы: Пән үйірмелерін ұйымдастыру.
Мақсаты: Тарих пәні бойынша мектепте пән үйірмесін ұйымдастыруға шыңдау.
Түрі:Үйірме жоспарын әзірлеу
Әдістемелік нұсқау: Үйірме жоспары төмендегідей ұйымдастырылуы шарт:
a. Пәндік үйірме атауы, бағыты.
b. Үйірмені ұйымдастырудағы мақсаты мен міндеттері.
c. Үйірме мүшелері.
d. Үйірме отырыстары
|р/с |Іс-шара мазмұны |Мерзімі |Жауаптылар |
| | | | |

Әдебиеттер:
3. Тұрсын Хазретәлі. Мектепте тарихты оқыту әдістемесі. А.,2004
4. Бухвалов В.А. Технология работы учителя-мастера. М.,1995.

СӨЖ тақырыбы: Тарих пөнін оқытуда Рәміздерді қолдану тәсілдері
Мақсаты: Төменгі буын сыныптарында ҚР рәміздерді тарих сабақтарында
қолдануы туралы әдістемелік шеберліктерін дамыту.
Түрі:Сабақ жоспары
Әдістемелік нұсқау: Қазақстан: Туымен тұғырлы,Елтаңбасымен
еңселі,Әнұранымен айбатты” тақырыбында тәрбиелік шараның жоспарын әзірлеу.
Әдебиеттер:
1. Қазақстан Республикасы Президентінің “Қазақстан Республикасының
мемлекеттік нышандары туралы” 2006 жылғы 7 қаңтардағы №112-ІІІ ҚРЗ
Конституциялық заңы.

Тарихты оқыту әдістемесі пәні бойынша ұсынылатын
курстық жұмыс тақырыптары

1. «Тарих пәнінде модульдік оқыту технологиясын қолданудың
ерекшеліктері мен тиімділігі.»
2. «Рухы мықты, сапалы білім мен патриоттық қасиеттерді сіңірген
болашақ азаматты тәрбиелеудегі тарих мұғалімінің шығармашылық рөлі
мен еңбегі»
3. «Тарих пәнінде оқушылардың танымдық және ойлау іскерліктерін
белсендіру».
4. Тарихи тұлғаларды таныту және оқытудың әдіс-тәсілдері
5. «Тарих сабағында өлкетану материалдарын қолдану».
6. «Мектептегі тарих кабинеті: мақсаты мен қызметі»
7. «Тарих пәні бойынша сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастырудың әдіс-
тәсілдері»
8. «Тарих сабағында оқушылардың дербес шығармашылқ жұмыстарын
ұйымдастыру жолдары»
9. «Тарихты оқытуда көркем шығармаларды қолдану»
10. «Тарих пәнін дидактикалық-көрнекілік жағынан қамтамасыз ету
жолдары».
11. «Қазақстан Республикасында тарихи білім беру мазмұнының қалыптасуы»
12. «Компьютерлік технологияны тарих сабағында қолданудың тиімділігі».
13. «Тарих пәнінде оқытудың интерактивтік әдіс-тәсілдерін қолдану»
14. «Тарих сабағында проблемалық оқыту технологиясын қолдану»
15. «Тарих сабақтарында оқытудың әдіс-тәсілдерін қолдану – оқыту
мақсатына жетудің негізгі шарты»
16. «Тарих сабағында дәстүрлі емес сабақтарды қолдану ерекшеліктері».
17. «Жања қоғам мұғалімінің бейнесі, оның педагогикалық үрдісті
ұйымдастырудағы орны».
18. «Тарихты оқытудағы инновацияның сипаты»
19. «Тарих сабақтарында дамыта оқыту технологиясын қолдану
/И.С.Выготский, Л.З.Занков, Д.Б.Эльконин, В.В.Давыдов/»
20. «Тарих сабақтарында оқытудың проблемалық технологиясын қолдану»
21. «Тарих сабақтарындағы ойын технологиясы»
22. «Тарих сабақтарындағы деңгейлеп оқыту технологиясы»
23. «Тарих сабақтарындағы ұжымдық оқыту технологиясы»
24. Тарих сабақтарында дебат технологиясын қолдану»
25. «Тарих сабақтарында тірек-сызбаларды қолдану»
26. «Тарих сабақтарындағы сын тұрғысынан ойлау технологиясы»
27. «Жаңашыл мұғалімдер идеясын тарих сабақтарында қолдану»
28. Тарих сабақтарында курсаралық, пәнаралық байланыстарды жүзеге
асыру.
29. Қазақстан Республикасы мектептеріндегі тарихтан білім берудің
қазіргі құрылымы.
30. Тарихты оқыту әдістемесінің жоспарлары мен бағдарламалары.
31. Тарих сабақтарында тарихи мәліметтер мен құжаттарды пайдалану.
32. Тарихты оқыту жұмыстарын ұйымдастыру формалары.
33. Антикалық және ежелгі дүние тарихын оқытудың ерекшеліктері.
34. Орта ғасырлар тарихын оқыту ерекшеліктері.
35. Жаңа және қазіргі заман тарихын оқыту ерекшеліктері.
36. Қазақстан тарихын оқыту барысында тарихи білімді қалыптастыру.
37. Қазақстан тарихын оқыту әдістемесінің қалыптасуы және оның қазіргі
жағдайы.
38. Қазақстан тарихын мектепте оқытудың қазіргі жүйесі.
39. Қазақстанның ежелгі және ортағасырлық оқытудың ерекшеліктері.
40. Қазақстанның жаңа және қазіргі заман тарихын оқытудың
ерекшеліктері.
41. Кино-фото құжаттарын, кезеңдік баспа материалдарын пайдалану.
42. Қазіргі таңдағы Қазақстан тарихы сабағы.

Студенттердің білімін тексеруге арналған тест тапсырмалары

1-нұсқа
1.Тарихты оқыту әдістемесінің пәні:
а) Жалпы оқыту процесінің зандылықтарын мен құбылыстарын зерттеу
б) Мектепте тарихты оқыту әдістерін, ұйымдастыру жолдарын, мазмұның
талдау
в) Методткалық шеберлікті қамтамасыз ету
г) Тарихтың методикасы мен тарихи білім беру
д) мектепте қоғамдық ғылымдарды оқыту

2.Тарихша бойынша бірінші тұрақты оқулық және оқу құралдары, тарихтан
жүйелі білім беру қай жылы енгізілді?
а) 50-60жж
б) 40-50 жж
в) 30-50жылдардың алғашқы жартысы
г) 60-80 жж
д) 20-30 жж соңы

3. Кеңес елі мектептерінде ұлттық республика тарихын оқыту қажеттігін ең
алғаш ұсынған тарихшы ғалым
а) М.Острогорский
б) Т. Тұрлығылов
в) А.М.Панкратов
г) А.Кредер
д) А. Вагин
4. Ғылым-методистердің мектепте тарихтан білім берудің негізгі мақсатың
анықтауы
а) оқулық
б) оқу жоспары
в) мектептік құжат
г) мектептегі тарих бойынша бағдарлама
д) методикалық кеңестің шешімі
5.Мұғалым сабақ жоспарында үш міндетті анықтайды: соларды ата
а) Білімдік, танымдық, эстетикалық
б)Тәрбиелік, патриоттық, логикалық ойлау
в) Дамушылық, тәрбиелік, атеистік
г) Білімдік, тәрбиелік, дамушылық
д) Дұрыс жауабы жоқ

6.Фараон, турнир қандай ұғым
а) жеке тарихи
б) экономикалық
в) әлеуметтік
г) жалпы тарихи
д) саяси

7.Адамзат тәжирибесін жүйелі түрде қорытындылап балаларға жеткізудің
дәстүрлі тиімді жолы
а) көрнелік арқылы
б) Ауызша баяндау
в) Картина бойынша суреттеу
г) кесте бойынша талдау
д) дұрыс жауабы жоқ

8.Белгілі бір тарихи оқиға немесе құбылысты кеңістікте көрсететін
көрнекілік
а) Апликация
б) таблица
в) карта-схема
г) карточка
д) дұрыс жауабы жоқ

9.Хаммураппи заңын оқыған кезде төмендегілердің қайсысын қолдаған тиімді
а) Оқушылардың өздік жұмысы
б) түсіндіру
в) оқып түсінік беру
г) жазбаша түсіндіру
д) кесте сызғызу

10.Жаңа материалды оқып үйрену сабағы келесібөліктерден тұрады. Артығын
алып таста
а) Үй тапсырмасын сұрау
б) жаңа материалды талдау
в) жаңа материалды бекіту
г) үйге тапсырма
д) Сұрақтар мен тапсырмалар мен жұмыс

11.Оқушылар білімін тексеру және бағалау көп салалы қызмет атқарады.
Артығын алып таста
а) Оқушылар білімін толықтырады
б) тереңдетеді
в) бекітеді
г) Оқушылар білім дәрежесін анықтайды
д) Таным мүмкіндігін төмендетеді

12. Тарих кабинетініңоқытудағы рөлі
а) Тәрбие жұмысының орталығы
б) Білім беру, тәрбие және оқушыларды дамыту орталығы
в) Көрнекілікерді сақтау орталығы
г) тарихтан кластан тыс жұмыс орталығы
д) барлығы да жатады

13.Ойын элементтері енетін тарихтан кластан тыс жұмыс
а) Олимпиада, тарих кештері
б) экскурсия
в) тарих үірмесі
г) саяси информация
д) тарих сабағы

14.Мұғалім үшін шығатын әдістемелік журнал
а) Қазақстан мұғалімі
б) Қазақстан мектебі
в) Егеменді Қазақстан
г) Қазақ тарих
д) Заман Қазақстан

15.Жалпы білім беретін орта мектептік класс жаңа заман тарихына қанша саға
бөлінген
а) 34 сағ
б) 17сағ
в) 68сағ
г) 51сағ
д) 57сағ

16.І-ші дүние жүзілік соғыс мәселесі қай сыныпта оқытылады
а) ҮІІІ б) ІХ в) Х г) ХІ д) ҮІІ

17.Жалпы білім беретін орта мектепте тарихты оқып үйренуге аптасына неше
сағат бөлінеді
а) 16 б) 18 в) 19 г) 20 д) 21

18.ҮІІІ кластағы орта ғасырлардағы дүние тарихы қай кезенді қамтиды
а) б.з.Ү ғ.-ХҮ ғ дейін
б) ХҮІІІ-1914ж
в) 1914-1945жж
г) ХҮ-ХҮІІ ғ соңына дейін
д) 1945ж қазіргі уақытқа дейін

19.Орта ғасырлар тарихи курсының негізгі мазмұны және міндеті
а) Үғ соңынан ХҮІІ ғ ортасына дейінгі Азия Америка Африка елдерінің даму
ерекшеліктерін оқыту
б) алғашқы қауымдық құрылыс және құл иеленущілік қоғам тарихын оқыту
в) Еуропа мен солтүстік Америкада капитализмнің орнауын оқыту
г) Киев Русінің. Ресей империясының тарихын оқытады
д) ІІ дүние жүзілік соғыстан кейінгі шет елдерінің дамуындағыөзгерістерді
оқытады

20.Оқытудың негізгі құралы және білімнің негізгі көзі
а) бағдарлама
б) оқулық
в) методикалық нұсқаулар
г) карта
д) барлығы да жатады

21.Белгілі бір тарихи кезен немесе дәірде тән белгі
а) Тарихи құбылыстар
б) оқиға
в) түсінік
г) уақыт
д) кеңістік

22.Белгілі бір дәірдің бейнесін жалауға қажетті көрнеліктер. Артығын алып
таста
а) иллюстрация
б) схема
в) апликациялар
г) оқу суреттері
д) мұғалім сөзі

23.Кеңістікке байланысын не арқылы оқытылады
а) синхрондық таблица
б) уақыт сызығы
в) хронологиялық таблица
г) оқу карталары
д) дұрыс жауабы жоқ

24.Империя, республика, буржуазиялық демократия мазмұны жағынан қай
түсінікке жатады
а) әлеумметік-саяси
б) экономикалық
в) тарихи-мәдени
г) идеологиялық
д) әлеуметтік

25. 60-шы жылдардағы ұсынылған оқыту ідістерінің түрлері (артығын алып
таста)
а) иллюстрация түсіндіру
б) репродуктивтік
в) проблеманың баяндау
г) зерттеу
д) сұрақ-жауап

26. Тарихи оқиғаны қысқа түрде беру
а) әңгіме б) баяндау в)сиппатау г) мектеп лекциясы
д)түсіндіру

27. Әңгіменің түрлері. Артығын алып таста
а) Кіріспе әңгіме
б) Аналитикалық әңгіме
в) Эвристикалық әңгіме
г) Қортынды әңгіме
д) Баяндау әңгіме

28.Техникалық оқу әдістеріне жататындар. Артығын алып тастаныз
а) диафильмдер
б) кинофильмдер
в) телехабарлар
г) видио, аудио жазбалар
д) карта-схемалар

29. Оқу прцессін неғұрлым тиімді әдістері мен жүзеге асыруда аңықтай
отырып, әдістеме қандай сұраққа жауап береді
а) нені оқыту
б) не үшін оқыту
в) қалай оқыту
г) неге оқыту
д) барлық жауабы дұрыс

30. Оқыту процессін ұйымдастыру мәселелерін айта отырып, әдістеме мына
төмендегі мәселелерді қарастырады
а) оқыту түрі
б) оқыту әдістері
в) оқыту амалдары
г) оқытуға қажетті көрнеліктер
д) барлық жауабы дұрыс

31. Педагогикалық процессті қайта құру негізінде жүргізілетін ғылыми
тәжирибе
а) бақылау
б) тәжирибелік жұмыс
в) эксперимент
г) барлық жауабы дұрыс
д) Дұрыс жауабы жоқ

32. ХІХ ғ аяғы ХХғ басындағы мектептегі тарихи білім беру ісінің негізгі
бағыттары
а) дворяндық және либералдық
б) дворяндық және радикалдық
в) дворяндық және революциялық-демократиялық
г) либералдық және радикалдық
д) революциялық- демократиялық, радикалдық

33. Тароихи білім беру ісін ізгілендіру:
а) құбылыстарды баяндаудың белгілі бір түрі
б) тарих курсының негізгі идеяларын баяндау
в) жеке тұлғаны дамытудағы тарихи білімдердің маңызын арттыру
г) Адамзат құндылықтарын тану
д) Барлық жауабы дұрыс

34. Сабақтар бойынша методикалық нұскаулар
а) Годер Г.Т. Ү сыныпта тарихты оқыту
б) Коровнин Ф.П. Ежелгі дүние тарихы
в) Ежелгі дүние тарихының хрестоматиясы
г) Никифоров Д.Н. Скляренко С.Ф. тарихты оқытудағы көрнекілік
д)Вагин А.Л. Мектепте тарихты оқыту

35. Сабақтың білімдік мқсат дегеңіміз
а) сабақта меңгеруге қажетті нақты тарихи білімді аңықтау
б) оқылып отырған фактіге баға беру
в) тарихи материал мен жұмысқа қажетті іскерліктер мен дағдыларды аңықтау
г)Түсініктерді аңықтау
д) дұрыс жауабы жоқ

36. Білімдік мақсатты анықтаудағы артық буынды алып тастаңыз
а) мектепте қоғамның әлеуметтік сұранысы
б) оқытудың жалпы дидактикалық мақсаттарын құрастыру
в) Педагогтардың оқутудың жалпы педагогикалық мақсаттарын құрастыруы
г) Методистерінің тарихи білім берудің мақсаттарын құрастыруы
д) Мұғалімнің сабақтың нақты мақсаттарын тұжырымдауы.

37. Адамзат қоғамның дамуында құндылықтар дүниеге көзқарастар де
материалдық фактордан кем роль атқармайды – қай көзқарастың принципі
а) тарихты оқытудағы формациялық көзқарас
б) тарихты оқытудағы өркениеттілік көзқарас
в) тарихты оқытудағы аймақтық көзқарас
г) тарихты оқытудағы діни көзқарас
д) бұндай принцип жоқ

38. Іс әрекетті жүзеге асыру тәжірибелі – бұл
а) Оқушылардың іс-әрекет нормалары ережелерін орындауға дайын болуы
б) Адамзаттын дүние туралы жинақталған соның ішінде іс-әрекет туралы
информациясы
в) Бұған дейін қабылданған білім және икемділіктерді жаңа жағдайға бейімдеу
г) Оқушының эмоциялық көңіл күйін нақты обьективті гі бағыттауы
д) барлық жауап дұрыс

39. Тарихи түсінік:
а) құбылыс оқиға процесстердің маңызды белглерінтанып білетін
б) Нақты кеңістікте және уақыттағы оқиға және процесстер туралы нақты білім
в) тарих саласындағы негізгі идеялар жүйесі
г) оқиға және құбылыстардың өзара байланыстар тізбегі
д) барлық жауап дұрыс

40. Белгілі бір дәүірдің ,кезеңнің өзіне тән белгілерін көрсететін фактілер
а) құбылыс
б) оқиға
в) процесс
г) уақыттық байланыстар
д) аймақтық байланыстар

41. Фактілік оқиғаға қайсысы жатады
а) Орта ғасырлық қалалардың пайда болуы
б) Жалпы орыс раногінің пайда болуы
в) Куликова шайқасы
г) Англияда оброк жинау
д) Барщиналық міндетткерлікті өтеу

42. Аталғандардың ішіндегі күрделі фактілер
а) Марафон шайқасы
б) Грек-парсы соғысы
в) Мильтиад-афендер қолбасшысы
г) Парсылардың шегінуі
д) “Афиндіктер қуаңындар.Біз жеңдік !”деген жеңіс туралы хабар

43. Методистердің жаңа ұрпақтарына жататындар
а) Н.В. Андревская
б) П.С. Лейбенгруб
в) Н.Г. Дайри
г) Ю.Л . Троцкий
д) Н.И. Запорожец

44. Тарихты жеке пән ретінде берудің қайтадан қалпына келуі
а) 1917-1920 жж
б) 1920-1930 жж
в) 1930-1950 жж
г) 1960-1980 жж
д) 1985 ж кейін

45. Оқыту әдістерін қолданылған материалдың сипатына қарай топқа бөлуі
а) Есту және көзбен көру
б) Магнитофондық жазбаларгрампластинкалар
в) құжаттын ,есту және көзбен көру
г) құжаттық және көркемөнер
д) статистикалық

46. Өткен өмірдің заттық ескерткіштері төмендегінің қайсысына жатады
а) көркем сурет көрнекілікке
б) заттық көрнекілікке
в) Сызба-шарттылық көрнекілікке
г) есту-көру көрнекілікке
д) аудио,видео көрнекілікке

47. Ғылыми түрде өңделенген тарихи білімдер беретін текстер:
а) тарихи құжаттар
б) көркем әдебиет
в) оқулықтар
г) карталар
д) суреттер

48. Мұғалімнің оқу материалын түсіндіруі
а) Көркемдеп баяндау әдісі
б) жекеше зерттеу әдісі
в) Баспа материалдарымен жұмыс
г) Ауызша баяндау әдісі
д) Проблемалық әдісі

49. Баяндау әдісі
а) Тарихты іс-әрекеттің жарқын бейнесін жолау
б) тарихи оқиға құбылыстарды қысқаша беру
в) тарихи оқиға құбылыстардың толық бейнесін көрсету
г) тарихи оқиға құбылыстардың өзіне тән белгілерін көрсету
д) тарихи фактілердің белгілерің байланыстыру, терең ашу

50. Әртүрлі ғылымдардың мазмұны және мақсатының сәйкестігі және де
оқушылардың таңымдық қабілеті дамытуды ұйлестіру
а) Курс аралық байланыстар
б) Пән аралық байланыстар
в) Ішкі курс аралық байланыстар
г) Сабақтың байланыстар
д) Дұрыс жауабы жоқ

ІI-нұсқа
1.Тарихты оқыту әдістемесі:
А) тарихи ғылым
Б) педагогикалық ғылым
В) психологиялық
Г) жаратылыс тану
Д) дұрыс жауабы жоқ

2. Тарихты оқыту әдістемесі пәні
А) Жалпы оқыту процесінің зандылықтары мен құбылыстарын зерттеу
Б) мектепте тарихты оқыту әдістерін, ұйымдастыру жолдарын, мазмұның талдау
В) методикалық шеберлікті қамтамассыз ету
Г) тарихтың методологиясы мен тарихи білім беру
Д) Мектепте қоғамдық ғылымдарды оқыту

3. Методика ғылым ретінде төмендегі қай мәселеге жауап бермейді ?
А) оқу қызметін қандай тәсілмен барынша тиімді өткізуге болады
Б) мектеп курстарының нақтылы мүмкіндігіне сай және оқушылардың жас
ерекшелік терін есепке алып,қандай мақсат қоюға болады және қою керек
В) Адамзат қоғамының дамуының негізгі заңдылықтарының оқытуды
Г) мазмұның ең жақсы тиімділігі және оның құрылымына сай бөлуі
Д) мектепке тарихтан тағы басқа пәндерден кластан тыс жұмыстарды
ұйымдастыру

4. Тарихты оқыту методикасының практикалық көмегі:
А) тарихи білімді беруді жетілдіру
Б) Адамзат қоғамының дамуының заңдылықтарымен таныстыру
В) методикалық шеберлікті қамтамассыз ету
Д) дұрыс жауабы жоқ

5. БК/б/ П Орталық Комитетінің және КСРО Халық комисарлары кеңесінің “КСРО
мектептерінде азаматтық тарихты оқыту туралы қаулысы” қашан қабылданды
А) 1934ж
Б) 1945ж
В) 1959 ж
Г) 1982ж
Д) 1985ж

6.Оқыту процесіндегі мұғалім мен оқушының негізгі мақсатқа жету жолындағы
бірлескен іс-әрекеті
А) оқыту
Б) оқу
В) эксперимент
Г) оқыту әдісі
Д) пікір сайыс

7. Тарих білімінің негізгі компонентрін атаныз
А) тарихи фактілер
Б) тарихи процесс
В) тарихи байланыс
Г) тарихи уақыт
Д) барлығы да негізгі компоненттері болып табылады

8. Тарих сабағының тәрбиелік мақсатына төмендегінің қайсысы жатады
А) азаматтық
Б) эстетикалық
В) интернационалдық
Г) патриоттық
Д) барлығы да жатады

9. Тарихи түсінікті қалыптастыру жолдары.артығын алып таста
А) тарихи құбылыстын біртұтас картинасын жасау
Б) түсініктің анықтамасы
В) өзіне тән ерекшелік көрсету
Г) себеп-салдар байланысын ашу
Д) оған тән белгілерін талдау

10. Сабақта оқыған немесе бірнеше сабақта оқыған материал бойынша қорытынды
жолаған кезде әңгіменің қай түрі қолданылады
А) кіріспе әңгіме
Б) талдау
В) тексеру
Г) қорытынды әңгіме
Д) сұрақ жауап

11. Геродоттың “тарих“ деген еңбегі тарихи құжаттың қай түріне жатады
А) Мемлекеттік құқық құжаты
Б) Сыртқы сипаттағы саясат
В) әңгіме –зерттеу түріндегі шығарма
Г) шаруашылық құжаты
Д) дипломатиялық құжаты

12. Оқу процессінің барлық түрі енетін сабақты не деп атайды?
А) жаңа материалда оқу
Б) аралық сабақ
В) Қорытынды қайталау
Г) үй тапсырмасын сұрау
Д) семинар сабағы

13. Жас мұғалімнің тприхтан білім беру оқутыдығы осал буыны
А) жаңа сабақты түсіндіру
Б) сабақты бекіту
В) ұйымдастыру
Г) оқушылардың білімін тексеру және бағалау
Д) Үй тапсырмасын беру

14. Сұрақ беріп тексеру барысында нені білу керек ?
А) Тек тарихтан білімін тексеру
Б) білімін іскерлігін тәрбиелік
В) іскерлігін
Г) тәрбиелік маңызын
Д) дұрыс жауабы жоқ

15. Қала,ауыл,мектеп тарихын оқып үйренудің бағыты :
А) тарих кеші
Б) өлке тану жұмысы
В) олимпиада
Г) экскурсия
Д) тарих үйірмесі

16. Тарих мұғалімінің жұмысына үлкен көмегі тиетін газет:
А) Қазақстан мұғалімі
Б) Қазақстан мектебі Қазақстан
В) Егеменді Қазақстан
Г) Қазақ тарихы
Д) Заман Қазақстан

17. Өте жақсы тарих мұғалімінің :
А) тарихтан өте жақсы білімінің болуы
Б) оқу методикасын білуі
В) тарихтан жақсы білім және қазіргі оқыту технологиясы
Г) Мұның барлығы да маңызды
Д) Жан-жақты білімінің терең болуы
18. Жоғарғы сынып оқушылырана қажетті негізгі икемдіктер :
А) тарихта жыл санауы қолдана білу
Б) тарихи қағидаларға қарапайым талдау
В) Күрделі емес карталар мен карта сызбаларды оқи білу
Г) Конспект,тезис,рефераттар дайындау
Д) барлығы да қажет

19. “Әдістеме“сөзінің мағынасы
А) оқу процессі
Б) педогогикалық құбылыс
В) тақым ,зерттеу жолдары
Г) оқытудың мазмұны
Д) оқышыларды оқыту

20. Ежелгі дүние тарихы қай сыныпқа оқытылады ?
А) V
Б) VI
В) VII
Г) VIII
Д) IX

21. Ежелгі дүние тарихы курсының негізгі мазмұны және міндеті
А) V ғ сонынан ХVII ғ ортасына дейінгі Азия,Америка,Африка елдерінің даму
ерекшеліктерін
Б) Алғашқы қауымдық құрылыс және құл иелінушілік қоғам тарихын оқыту
В) Еуропа мен солтүстік Америкада капитализмнің орнауын оқыту
Г) Киев Русінің .Ресей империасының тарихын оқытады
Д) II-ші дүниежүзілік соғымтан кейінгі шет елдің дамуындағы өзгерістер
оқытады

22. 10 кластағы Шет елдердің қазіргі заман тарихын хронологиялық шегі
А) Vғ-ХVIIғ
Б) ХVIII –1914ж
В) 1914-1945жж
Г)1945-1999 жж
Д) 1918-1939 жж

23. Тарихи білімнің негізгі компонентінің бірі
А) тарихи түсінік
Б) оқыту әдістемесі
В) көрнеклік
Г) карта-сызба
Д) сұрақ-жауап

24. Еңбек құралдары әркелкі тарихи кезеңдерге шаруашылық өмір
экономикалық процесстер түсініктің қай түріне жатады
А) Әлеуметтік-саяси
Б) экономикалық
В) тарихи-мәдени
Г) идеологиялық
Д) әлеуметтік
25. Мұғалім мен оқушының оқыту процессінде негізгі мақсатқа жету жолындағы
іс-әрекеті
А) пән аралық байланыс
Б) оқыту әдісі
В) оқиғаны кеңістікке локалдау
Г) оқиғаны уақытта локалдау
Д) дұрыс жауабы жатады

26.Ауызша баяндаудың түрлері
А) әңгіме
Б) түсіндіру
В) сипаттану
Г) мектеп лекция
Д) барлығы да жатады

27. Диалогқа негізделген ауызша баяндаудын түрі
А) әңгіме
Б) баяндау
В) лекция
Г) сипаттау
Д) көрнекілік арқылы

28. Көрнекілік арқылы оқытудың маңызы –керексізін алып таста
А) тарихи құбылыстар негізгі тархихи түсініктерді қалыптастыруда негізгі
тірек ретінде қолданылады
Б) оқушыларға эмоциылық әсер етеді
В) оқушылылардың эстетикалық көзқарасын қалыптастыру
Г) оқушылылардың бақылау есте сақтау қабілетін дамытады
Д) Саяси-идеологиялық тәрбиені жүзеге асырады

29. Оқушыларға қолдануға ең тиімдітез табуға болатын көрнелік
А) макет модельдер
Б) тарихи ескерткіштер
В) оқулықтар иллюстрациялар
Г) еңбек құралдары
Д) картиналар

30. Үй тапсырмасын сұрау жаңа сабақты түсіндіру үй тапсырмасын беру
сабаұтын қандай элементіне жатады
А) мазмұнына
Б) мақсатына
В) құрылымына
Г) нәтижесіне
Д) дұрыс жауабы жоқ

31. Жоғарғы санып оқушыларының өздік жұмысын жандандыруға байланысты
қолданылатынсабақ түрі
А) жаңа сабақты түсіндіру
Б) семинар сабағы
В) қорытынды қайталау
Г) лекция сабағы
Д) аралас

32. Оқыту нәтижесі –бұл
А) тарихи білімдер жүйесі
Б) шығармашылық іс-әрекет
В) Оқыту процесі
Г) оқушы және білімнің іс-әрекеті
Д) интелектуалдық дамуы

33. Тарихты оқытудың тиімді мазмұны менқұрылымын анықтай отырып әдістеме
қай сұраққа жауап береді
А) ненеі оқыту
Б) не үшін оқыту
В) қалай оқыту
Г) неге оқыту
Д) барлық жауабы дұрыс

34. Методикалық зерттеудің негізгі негізгі әдісін таңдап алыңыз
А) Бақылау және анкета арқылы зерттеу
Б) Әдебиеттерді оқу және эксперимент
В) тәжербиені талдау және бақылау
Г)Бақылау және эксперимент
Д) эксперимент

35. ХІХғ тарихи білім беру ісіндегі екі бағыт
А) дворяндық және либералдық
Б) дворяндық және радикалдық
В) дворяндық және революциялық-демократиялық
Г) либералдық және радикалдық
Д) революциялық-демократиялық радикалдық

36. Мектептегі тарихи білім берудің түбегейлі жаңарту мәселелері –артығын
алып таста
А) тарихи курстарды идеологизациялау
Б) мазмұның жаңарту
В) мазмұның ізгілендіру
Г) тарихтағы адам мәселесіне көңіл бөлу
Д) баламалдық негізіңде бағдарламалар жасау

37. Тақырыптың методикалық нұсқау
А) Годер Г.И V класта тарихты оқыту
Б) Корочин Ф.П.Ежелгі дүние тарихы
В) Ежелгі дүние тарихының хрестоматиясы
Г) Никифоров Д .Н . Скляренко С .Ф . Тарихты оқытудағы көрнекілік
Д) Вагин А .Л .Мектепте тарихты оқыту

38. Оқу бағдарламасы бұл –
А) мектеп үшін нормативтік құжат
Б) пәннің мазмұнын анықтайтын құжат
В) Белгілі бір құбылысты баяндайтын құжат
Г) барлық жауабы дұрыс
Д) дұрыс жауабы жоқ

39. Сабақтың дамытушылық мақсаты дегеніміз-
А) Сабақта меңгеруге қажетті нақты тарихи білімді анықтау
Б) Оқылып отырған фактіге баға беру
В) тарихи материал жұмысқа қажетті іскерліктер мен дағдыларды анықтау
Г) түсініктерді анықтау
Д) дұрыс жауабы жоқ

40. Материалдық экономикалық фактор-қоғам даьуындағы негізгі роль атқарады
деген принцип қай көзқарасқа жатады
А) тарихты оқытудағы формациялық көзқарас
Б) тарихты оқытудағы көзқарас аймақтық көзқарас
В) тарихты оқытудағы өркениеттілік
Г) тарихты оқытудағы діни көзқарас
Д) бұндай принцип жоқ

41. Әр цивилизация қайталанбайды Өзіне тән ерекшелігі болады принципі қай
көзқарасқа жатады
А)Тарихты оқытудағы формациялық көзқарас
Б)Тар.оқ. аймақтық көзқарас
В)Тар.оқ. өркениеттілік көзқарас
Г)Тар.оқ. діни көзқарас
Д)Бұндай принцип жоқ

42. Тарихи процестер бұл:
А)құбылыс, оқиға, процестердің маңызды белгілерін танып білетін адамзат
ойының түрі
Б)нақты кеңістікте және уақыттағы оқиға және процестер туралы нақты білім
В)тарих саласындағы негізгі идеялар жүйесі
Д)барлық жауап дұрыс
Г)фактілердің өз ара уақытта себеп-салдар байланыстар тізбегі

43. Тарихта бір рет болған, белгілі бір жағдайда, белгілі бір адамдар
қатысқан, уақыт және кеңістікте шектелген фактілер:
А)құбылыс
Б)оқиға
В)процесс
Г)уақытта байланыстар
Д)аймақтық байланыстар

44. Хронологиялық жағынан байланысты фактілердің өз ара байланысын не
көрсетеді
А) құбылыс
Б)оқиға
В)процесс
Г)уақытта байланыстар
Д)аймақтық байланыстар

45. Фактілік процесс:
А)феодалдардың оброк жинауы
Б)сословиялық монархияның пайда болуы
В)1860-70 жж реформалар
Г)С.Разин бастаған көтеріліс
Д)барлық жауабы дұрыс

46. Түсініктердің қалыптасуының индуктивтік жолдары:
А)маңызды белгілерін көрсету
Б)тарихи құбылыстың толық бейнесін жасау
В)белгілерін қортындылау
Г)түсініктің анықтамасы
Д)түсініктерге сүйене білу дағдыларының қалыптастыру

47. Ұзақ уақыт бойы жаттығулар нәтижесінде әбден жетілген, қажетті іс-
әрекет жағдайында көрінетін іс-әрекеттің компонетті
А)дағды
Б)іскерлік
В)амал
Г)білім
Д)дұрыс жауабы жоқ

48. Мазмұндық-информациялық пән аралық байланысқа жататыңдар: артығын алып
тастаңыз
Атаным туралы білім
Б)ғылыми білім құрамы
В)құндылық туралы білім бағдары
Г)тәжірибиелік іс-әрекет
Д)артық жауабы жоқ

49. А.И.Стражев , В.Г.Карцов, В.Н.Бернадский лер қай жылдардың методистері
А)30-50ші жж
Б)60-70ші жж
В)70-80ші жж
Г)80-85ші жж
Д)90шы жж

50. Қоғам тану курстарының оқу пәні ретінде тарихты алмастыруы қай жылдары
жүрді
А)1917-1920ж
Б)20-30жж
В)30-50жж
Г)60-80жж
Д)1985ж кейін

ІІІ-нұсқа
1. Оқушы мен мұғалім үшін білімнің қайнар көзі не болып табылады?
а) Оқулық
в) Бұқаралық ақпарат құралдары
с) Компьтер
д) Дәрістік материалдар
е) Әдістемелік нұсқаулар

2. 5-ші сыныпқа арналған Қазақстан тарихы оқулығының авторлары.
а) С. Алдабек, Р. Бекіш, К. Қожахметұлы
в) Т. Тұрлығұл, Ж. Таймағамбетов, Б. Адырбек
с) Т. Тұрлығұл, Ә. Төлеубаев, Қ. Құнапина
д) Ж.Қ. Қасымбаев
е) М.Қ. Қозыбаев, И.М. Қозыбаев

3. 5-ші сыныпқа арналған Ежелгі Дүние тарихы неше бөлімнен тұрады:
а) ІІІ – бөлім
в) IV - бөлім
с) II - бөлім
д) V - бөлім
е) I - бөлім

4. 7-сыныпқа арналған оқулықта не туралы баяндалады:
а) Таптық қоғамдар мен мемлекеттер тарихы.
в) Европа және Азия елдеріндегі феодалдық қатынастардың қалыптасуы мен
дамуы, ыдырай бастау себептері.
с) қазақ халқының этникалық қалыптасуы, мемлекеттік құрылысы.
д) Батыс Европадағы буржуазиялық қатынастардың орнауы.
е) Шығыс қоғамының саяси - әлеуметтік, экономикалық даму тарихы.

5. 11-сыныптың Қазақстан тарихы оқулығы қай жылы және қай баспадан шықты:
а) 1990ж. «Рауан»
в) 1988ж. «Рауан»
с) 2000ж. «мектеп»
д) 1997ж. «Рауан»
е) 2002ж. «Атамура»

6. Төменде көрсетілгендердің қайсысы 11-сыныпта оқытылады:
а) XX ғасырдың басындағы қазақ мәдениеті
в) Ұлы Отан соғысы
с)1986 жылғы желтоқсан оқиғатары
д) Жаңа экономикалық саясаттың қиыншылықтары
е) Қазақ АКСР-нің құрылуы

7. Қушан патшалығы тақырыбын қай сыныпта оқытады:
а) 5-сыныпта
в) 7-сыныпта
с) 6-сыныпта
д) 8-сыныпта
е) 9-сыныпта

8. Орта ғасырлар тарихын нешінші сыныпта оқиды?
а) 6-сыныпта
в) 7-сыныпта
с) 8-сыныпта
д) 5-сыныпта
е) 9-сыныпта

9. Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихыоқулығы хронологиялық мерзімі жағынан
қай уақытты қамтиды?
а) VI-XVII ғасырдың аяғына дейін
в) VI-XIV ғ.ғ. ортасына дейін
с) X-XVII ғ.ғ. аяғына дейін
д) VI-XII ғ.ғ.
е) VI-IX ғ.ғ. аяғына дейін

10. Мына авторлардың қайсысы 9 – сыныптың Қазақстан тарихын жазды:
а) Д. Бабаев
в) М.Қ. Қозыбаев
с) Ж.К. Қасымбаев
д) К. Нурпеисов
е) К.М. Байпақов

11. Тарих пәнінің негіздерін қай сыныптан бастап оқиды?
а) 5-сынып
в) 6-сынып
с) 8-сынып
д) 9-сынып
е) 10-сынып

12. 6-шы сыныпқа арналған «Ежелгі Қазақстан тарихы» оқулығы қай кезеңді
қамтиды:
а) Тас және қола дәуірі
в) Тас дәуірінен тайпалық одақтардың өркендеуі
с) Ерте Темір дәуірі – тайпалық одақтардың өркендеуі
д) Қазақ халқының этникалық құрылысы
е) дұрыс жауабы жоқ

13. Төшендегілердің қайсысы 7-ші сыныпта оқытылады?
а) Сақтардың тұрмысы және шаруашылығы
в) Ұлы Жібек жолының пайда бөлуі тарихы
с) XVII ғасырдағы Ресей
д) Осман империясы
е) Тарихқа саяхат

14. Бір-бірінен жалғасты үш кезеңнен тұратын тарих:
а) Орта ғасырдағы Қазақстан тарихы
в) Ежелгі Дүние тарихы
с) Ежелгі Қазақстан тарихы
д) Қазақстан тарихы
е) Тарихнама

15. Авеста қай тарихтың термині болып табылады:
а) Орта ғасырдағы Қазақстан тарихы
в) Ежелгі Дүние тарихы
с) Қазақстан тарихы
д) Ежелгі Қазақстан тарихы
е) Тарихнама

16. 5-ші сыныпқа арналған «Ежелгі» Қазақстан тарихы оқулығының алғашқы
бетінде не жазылған:
а) Кіріспе
в) Қ.Р. картасы
с) Мазмұны
д) Жұран, Ел басының сөзі
е) қысқартылған сөздер

17. 10-шы сыныптың Қазақстан тарихы оқулығының екінші бөлімі қалай аталады.

а) Қазақстан қазармалық социализм жүйесінде
в) Қиын қыстау кезінде
с) Жол басында
д) Қазақстан адамзаттық қарама қарсылық кезеңінде
е) Қазақстан және Ресей

18. 11-сыныпқа аранлған Қазақстан тарихы оқулығының авторлары:
а) К. Нурпеисов, Б. Аяғанов, Н. Жақсылықов
в) М.К. Қозыбаев, Б. Аяғанов
с) К.М. Байпақов, Б.Е. Күмеков
д) М.К. Қозыбаев, И.М. Қозыбаев
е) К. Нурпеисов, Д. Бабаев

19. 8-ші сыныпқа арналған Қазақстан тарихы оқулығының авторы:
а) Д. Бабаев
в) К.М. Байпақов
с) Б.Е. Күмеков
д) К.Н, Нурпеисов
е) М.К. Қозыбаев

20. 6-шы сынып оқулығы қиындыққа келтіреді. Оның себебі:
а) Ежелгі дәуір тарихын баяндайтын жазбаша деректер аз
в) Мәтіннің тілі ауыр
с) ұғынықсыз жаңа сөздер оқшау шығарылмаған
д) а, в
е) дұрыс жауабы жоқ

21. 8-ші сыныпқа арналған Қазақстан тарихы әдістемелік нұсқау авторларын
көрсетіңіз:
а) С. Тортаев, Ә. Көпекбай
в) Ә Көпекбай, О. Ворнянская
с) С. Мәшімбаев, О. Ворнянская
д) С. Тортаев, С. Мәшімбаев
е) С. Жолдасбаев, Қ. Адамбосынов

22. 6-сыныпқа арналған оқулық қай баспада жарық көрді?
а) 2002ж. «Мектеп»
в) 2002ж. «Атамұра»
с) 2003ж. «Атамұра»
д) 2002ж. «Ғылым»
е) 2000ж. «Рауан»

23. Мұғалімге күнделікті сабақ бергенде қажетті оқулық құралы:
а) Оқу әдістемелік кешені
в) Қазақстан тарихы очерк
с) Ұлттық энциклопедия
д) Қазақ Совет энциклопедиясы
е) Өзіндік жұмыс дәптері

24. 6-ші сыныптың Ежелгі Қазақстан тарихы оқулығының соңғы тақырыбы:
а) Қаңлылар
в) Үйсіндер
с) Гұндар
д) Ежелгі адамдардың бейнесі
е) Сарматтар

25. Қазақ жерінің Ресей империясының қол астына өтуі қай сыныпта оқытлады.
а) 5-сынып
в) 7-сынып
с) 9-сынып
д) 11-сынып
е) 6-сынып

26. Төмендегі бөлімдердің қайсысы 9-сынып оқулығы бойынша VI-тарауды
қамтиды?
а) XX ғасырдың басындағы Қазақстан
в) XIX ғасырдың І жартысындағы Қазақстан мәдениеті
с) XIX ғасырдың жартысындағы Қазақстан мәдениеті
д) XIX ғасырдың жартысындағы Қазақстанның саяси жағдайы
е) XIX ғасырдың жартысындағы капиталистік қатынастардың дамуы

27. XVIII-XX ғасыр (1711-1914 жылдар) аралығындағы кезеңді қамтиды:
а) 10-сынып оқулығы
в) 9-сынып оқулығы
с) 8-сынып оқулығы
д) 7-сынып оқулығы
е) 6-сынып оқулығы

28. «Бұл-әрбір азамат туған елінің, туған халқының тарихы ешкімнен де алқы
еместігін түсінсін деген сөз» не туралы айтылған?
а) адамзат тарихының оқиғаларын болған ретімен үзбей баяндау.
в) Қазақстан тарихын оқып үйрену
с) Әлем халқының тарихын үйрену
д) тарихты жүйелі түрде оқыту
е) барлығы дұрыс

29. 5-ші сынып Ежелгі Қазақстан тарихы қандай бөлімді қаштиды:
а) Ежелгі Қазақстан және тарихқа саяхат
в) Ерте орта ғасырдағы Қазақстан
с) Тарих пәнінің негіздері және алғашқы қауымдық қоғым тарихы.
д) Қазақстан Ерте Темір дәуірінде және тайпалық одақтардың өркендеуі
е) Қазақ халқының қалыптасуы қазақ мемлекетінің құрылуы

30. 5-ші сыныпқа араналған Ежелгі Қазақстан тарихы оқулығының екінші бөлімі
қалай аталады?
а) Тас дәуіріндегі Қазақстан
в) Ежелгі Қазақстан
с) Қола дәуіріндегі Қазақстан
д) Тарихқа саяхат
е) Жаңа тас ғасырдағы Қазақстан

31. Андронов мәдениеті қай сыныпта оқытылады?
а) 8-сынып
в) 6-сынып
с) 9-сынып
д) 7-сынып
е) 5-сынып

32. Жалпы білім беретін мектептің 8-сыныбына арналған оқулық авторы:
а) С. Мәшімбаев
в) М. Дәкенов
с) Т. Төлебаев
д) Ж. Қасымбаев
е) М.Қ. Қозыбаев

33. Орта ғасырлар кезеңіндегі дүние жүзі тарихы қай баспадан шыққан?
а) «Мектеп»
в) «Рауан»
с) «Ғылым»
д) «Просвещение»
е) «Атамұра»

34. 10-сыныптың Қазақстан тарихы оқулығы алғаш рет қай баспадан жарыққа
шықты:
а) «Рауан» 1993ж.
в) «Рауан» 1995ж.
с) «Мектеп» 1995ж.
д) «Атамұра» 1995ж.
е) «Атамұра» 1993ж.

35. 10-сыныптағы Қазақстан тарихы қандай оқиғадан басталады?
а) 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс
в) Ұақытша үкімет органдарының құрылуы
с) 1867-1868 жылдардағы реформа
д) 1917 жылғы қазан төңкерісі
е) 1986 жылғы желтоқсан оқиғасы

36. XVIII-1914ж. уақыт аралығындағы оқиғаларды сыныпта оқытады.
а) 8-сынып
в) 10-сынып
с) 11-сынып
д) 7-сынып
е) 6-сынып

37. Ж. Қасымбаевтың 8-сыныпқа арналған оқулығының 9-сыныпқа арналған
оқулығынан айырмашылығы неде?
а) бөлім мен тарау санына бойланысты
в) оқулық мазмұнына байланысты
с) автор бойынша
д) құжат материалдарының болуына байланысты
е) айырмашылығы жоқ.

38. «Адам және қоғам» оқушығының авторы:
а) Ж. Қосымбаев
в) Д. Бабаев
с) Т. Тұрлығұл
д) Н. Күнқонаев
е) М. Қозыбаев

39. «Адам және қоғам» оқулығы қай жылы шықты:
а) 1997ж. «Мектеп»
в) 1998ж. «Рауан»
с) 1997ж. «Рауан»
д) 1999ж. «Ғылым»
е) 1998ж. «Атамұра»

40. Қырғи қабақ соғыс тақырыбын қай сыныпта қарастырады?
а) 10-сынып
в) 9-сынып
с) 8-сынып
д) 7-сынып
е) 11-сынып

41. Қазіргі заман тарихы мына сыныпта оқытылады.
а) 11-сынып
в) 10-сынып
с) 8-сынып
д) 7-сынып
е) 9-сынып

42. Ежелгі дүние тарихы (6-сынып) оқулығы неше тараудан тұрады?
а) V
в) VI
с) VII
д) III
е) II

43. Жалпы білім беретін мектептің 8 сыныбына арналған оқулық авторы:
а) С. Мәшімбаев
в) М. Дәкенов
с) Т. Төлебаев
д) Ж. Қасымбаев
е) М.Қ. Қозыбаев

44. Орта мектептің 10-сыныбына аранлған оқулық авторы:
а) М.Қ Қозыбаев, Ү.М. Қозыбаев
в) Н. Алдабек, Р. Бекіш
с) Т. Тұрлығұл, Қ. Құнапина
д) Б. Адырбек
е) Ү.М. Қозыбаев

45. 7-сыныптың орта ғасырлардағы дүние жүзі тарихының авторы:
а) С. Мәшімбаев
в) С. Тортаев
с) М. Мәженов
д) А. Құсайнова
е) Т. Төлебаев

46. Аталған тақырыптардың қайсысын 8-сыныпта оқытады.
а) XVIII ғасырдағы Сонтүстік Америка
в) XVII ғасырдағы Ресей
с) Моңгол – татар шапқыншылығы
д) крест жорықтары
е) Ұлы географиялық ашылулар

47. Жаңа заман тарихы қай кезеңді қамтиды.
а) XVII-XX ғ.ғ. басы
в) XVI-XIX ғ.ғ.
с) XVII-XIX ғ.ғ. соңы
д) XVIII-XX ғ.ғ. басы
е) XVII-XVIII ғ.ғ.

48. Орта ғасырлар тарихы оқулығы шықты:
а) 2001ж.
в) 2003ж.
с) 2002ж.
д) 2004ж.
е) 2000ж.

49. 6-сыныпқа арналған ежелгі дүние тарихы оқулығы қай жылы басылды:
а) 2002ж.
в) 2003ж.
с) 2001ж.
д) 2000ж.
е) 2004ж.

50. 5-сыныпқа аранлған ежелгі дүние тарихы оқулығы қашан жарыққа шақты.
а) 2001ж.
в) 2002ж.
с) 2003ж.
д) 2004ж.
е) 2000ж.

Тарихты оқыту әдістемесі пәні бойынша емтихан сұрақтары

1. Тарихтан мектеп /орта оқу орындарының бағдарламаларына сипаттама.
2. Сабақтың негізіг мақсатын анықтау.
3. Тарихты оқытуда жаңа педагогикалық, ақпараттық технологияларды қолдану
жолдары.
4. Әдістеме және әдістемелік амалдар және олардың классификациясы.
5. Қазіргі заманғы технологияларды тарих сабағында қолдану.
6. Мектеп оқулықтарына сипаттама.
7. Тарихи білім беру ісін өазіргі кезеңде түбегейлі қайта құру
мәселелері..
8. Тестеу әдістері оынша балалар білімін тексеру.
9. Тірек конспектілері, оны тарихты оқытуда қолдану әдістері.
10. Оқушылардың білімін, іскерлігін, дағдысын тексеру жүйесі.
11. Баспа материалдарын сабақта қолдану.
12. Өлкетану материалдарын сабақта қолдану.
13. Тарих сабақтарының түрлері және олардың құрылым
14. Мектептік лекция.
15. Заттың көрнекілік әдісі қолданылған сабақ үлгісін талдау.
16. Тарихтан мемлекеттік стандарт талаптары.
17. Тарихи фактілерді қалыптастыру жолдары.
18. Тарих оқулықтарына сипаттама.
19. Тарих мұғалімі
20. Фактілерді уақытта локалдау әдістері.
21. «Мектепте тарихты оқыту әдістемесі» пәнінің құрлымы мен мазмұны.
22. Тарихты оқыту әдістемесінен негізгі оқулықтар және әдістемелік
әдебиеттер.
23. Оқушылардың білімін, іскерлігін тексеру әдістері.
24. Ежелгі дүние тарихының оқу-әдістемелік кешені.
25. Тарихты оқыту әдістемесінің пәні мен міндеттері.
26. Шартты-графикалық көрнекілікпен жұмыс түрлері.
27. Мектептік семинар.
28. Тарих сабағына қазіргі заманғы талаптар.
29. Сабақта оқулықпен жұмыс істеу.
30. Оқушылардың таным-ойлау қызметін дамыту әдістері.
31. Мектептегі тарихи білім беру ісінің жалпы сипаттамасы.
32. Тарих сабақтарында оқушылардың іскерлігі мен дағдысын қалыптастыру.
33. Орта ғасырлар тарихының оқу әдістемелік кешені.
34. Тарихтағы оқытудағы өркениеттілік әдіс.
35. Тарихи материалдың мазмұнының негізгі компоненттері.
36. Тарих сабағында оқушыларды тәрбиел.
37. Тарихи білім беру ісі және тарихты оқыту әдістемесінің ХХ ғасырдағы
даму кезеңдері.
38. Оқу материалын ауызша баяндау әдістері.
39. Тарихи материалды қайталау әдістері.
40. Тарихи білімдердің негізгі компоненттері.
41. Фактілерді кеңістікте локалдау әдістері
42. Тарихтан мектептік кабинеті және оған қойылатын талаптар.
43. Оқытудың сөздік әдістері оған қойылатын талаптар.
44. Календарлық және тақырыптық жоспар.
45. Қазақстан тарихы мазмұнының ұлттық (халықтық) дерек көздері.
46. Қазақстан Республикасындағы тарихи білім берудің қазіргі заманғы
құрылымы.
47. Тарихи түсініктерді қалыптастыру жолдары.
48. Жеке тұлғаларды оқытудың әдіс-тәсілдері.
49. Пән аралық, курс аралық, ішкі курс аралық байланыстар.
50. Сабақтың тәрбиелік мақсаттарын жүзеге асыру.
51. Тарих сабағындағы интерактивтік әдістер.
52. Оқушылардың іскерлігі мен дағдысы: жалпы сипаттама.
53. Тарихи түсініктерді қалыптастыру жолдары.
54. Тарихтан сыныптан тыс жұмыстар.
55. Педагогикалық зерттеулердің әдістері.
56. Ауызша баяндаудың әдіс-амалдары.
57. Жаңа заман тарихының оқу-әдістемелік кешені.
58. Қазақстан тарихын мектепте оқыту мәселелері.
59. Көркем өнер көрнекілігі онымен жұмыс істеу әдістері.
60. Тарихтан жұмыс конспектісі және оның негізгі компоненттері.
61. Сабақ-оқу үрдісінің негізгі түрі.
62. Қазақстан тарихының тәрбиеленушілік мүмкіндігін жүзеге асыру жолдары.
63. Нақты мысал арқылы оқулықпен жұмыс әдісін көрсету.
64. Курс ішілік, курс аралық, пәнаралық байланыстар.
65. Сабақтың білімділік, тәрбиелілік, дамытушылық мақсаттары.
66. Сюжетті баяндау: нақты мысал келтіру.
67. Тарихты оқыту әдістерінің жалпы сипаттамасы
68. Тарихи құжаттармен жұмыс істеу әдістері.
69. Қазіргі заман тарихын оқытуға қойылатын талаптар.
70. Тарихты оқыту әдістемесінің басқа пәндерменбайланысы.
71. Заттың көрнекіліктерімен жұмыс істеу.
72. Тарихты оқытудағы инновациялық әдістер оны қолдану жолдары.
73. Тарихты оқытудағы көрнекіліктер және оның классификациясы.
74. Мұғалімнің сабаққа дайындығы.
75. Көркем әдебиетті тарихты оқытуда қолдану.

Әдебиеттер тізімі
І. Деректік құжат материалы
1. Қазақстан Республикасының Конституциясы А.,2001.
2. «Білім туралы», Қазақстан Республикасының заңы. Астан- 2004.
Назарбаев Н.Ә. «Еркін елдің ертеңі- кем ел білім мен кенен ғылымда».
2. Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан 2030», «Ел Президентінің Қазақстан халқына
жолдауы», Алматы «Кітап», 1998ж.
3. Қазақстан Республикасының 2015 жылңға дейінгі білім беруді дамыту
тұжырымдамасы Егемен Қазақстан 28 желтоқсан 2003ж.
1. Қазақстан Республикасы жалпы орта білім берудің мемлекеттік жалпыға
міндетті стандарты А-2002.
ІІ. Ғылыми монографиялық әдебиеттер.
1. Т. Хазыретәлі «Мектепте тарихты оқыту әдістемесі», А-2004.
2. Т. Тұрлығұлов «Мектепте Қазақсатан тарихын оқытудың теориясы мен
әдістемесі», А-2003.
3. Е.Е. Взяемский, О.Ю. Стрелова «Методические рекомендации учителю
истории» М-2000.
4. М.М. жанпейісова «Модульдік оқыту технологиясы оқушыны дамыту құралы
ретінде» А-2002 ж.
5. М.В. Короткова, М.Т. Студенчикин «Методика обучения истории в схемах,
таблицах, описаниях», М-1999.
6. Б.А. Әлмұхамбетов, Я.С. Бенцион «Педагогикалық кадрлармен әдістемелік
жұмыс», А-1998.
7. В.П. Бесполько «Слагаемые педагогической технологий», М-1989 г.
8. Н.Р. Юсуфбекова «Общие основы педагогической инноватики» М-1991.
9. В.Монохов «Проектирование и внедрение новых технологий обучения» М-1990
г.
10. М.В.Кларин «Педагогическая технология в учебном процессе», М-1989.
ІІІ. Мерзімді басылымдар.
1. 1 Андюсев Б.Е. Оппорные конспекты по истории древнего мира.: 5 кл.
Пособие для учителя. М.: Гум. Изд. Центр ВЛАДОС, 1999 г. 45б.
2. Аппарович Н.И., Борзова Л.Г., Драхлер А.Б. Из рабочей тетради по
истории древнего мира. //История. 1997 г. № 39 с-6.
3. Аппарович Н.И. Изучение истории древнего мира в VІ-ом классе.
//История. 1998г. № 47. с-1-5.
4. Атлас по истории культуры и искусства древнего Востока. М.,1974.37б.
5. Әбдуали Төлебиев. Өнер өрісі. А.: Өнер, 1996 ж.16, 19,21-24б.
6. Белова А. Тесты по истории на уроках в VІ-ом классе. //История.
1997г. № 39; 40. с-16.
7. Биберина А.В. Тестовые задания для проверки задании учащихся по
истории древнего мира. М.: Просвещение, 2000 г.18б.
8. «Білім туралы Заң». //Заң газеті. 1999 жыл 14 шілде.
9. Бузескул В. И. Открытия XIX и начала XX века в области истории
древнего мира, т. I, «Восток», Пг. 1983. 142б.
10. Вагин А.А. Методика преподавания истории в средней школе. Учение о
методах. М.:Просвещение, 1968 г.49б.
11. Вигасин А.А., Годер Г.И., Свенцицкая И.С. История древнего мира. А.:
Рауан, 1998 г. 42-44б.
12. Вяземский Е.Е., Стрелова О.Ю. Методика преподавания истории в школе:
Практическое пособие. М.: Гум. изд. Центр ВЛАДОС, 2000 г. 276с.15б.
13. В а и м а н А. А. Шумеро-вавилонская математика. М., 1961.
14. Годер Г.И. Ежелгі дүние тарихына арналған методикалық құрал. А.:
Мектеп, 1980 ж.13,1819б.
15. Годер Г.И. Рабочая тетрадь по истории древнего мира. М.:
Просвещение, 2000 г.3б.
2.
4. Қ. Нағымжанова. Қазіргі педагогикалық технологиялар- объективті
қажеттілік. |Бастауыш мектеп №7, 2005ж|.
5. Қ. Ыбараимжанов. Педагогикалық технология |Бастауыш мектеп №8, 2005ж|.
6. Байғазиева Гүлнұр «Педагогикалық технологияларды меңгеру- міндет»
|Қазақстан мектебі №1, 2006ж|.
7. Мусина Сапура “Оқыту технологияларын енгізу жлдары”, Қазақстан мектебі
№86 2002ж|.
8. Бұзаубақова Клара «Жаңа педагогикалық технолиялар», ||Қазақстан мектебі
№4, 2005 ж.
9. Шадинова Кунсұлу. Дамыта оқыту негізінде. ||Қазақстан мектебі №1, 2005ж.
10. Құлиманова маржан. Оқытудың психологиялық ерекшеліктері. ||Қазақстан
мектебі №10, 2002ж.
11. Қажығалиева Ажар «Модулмен оқытуды ұйымдастыру», ||Қазақсьан мектебі
№26 2006ж.
12. Ережепова Гүлжамал Модульдік технология хақында ||Қазақстан тарихы №5,
2001ж.
13. Құрмансейтова Г. «Жаңа технологияны жандандыру жолында», ||Қазақ тарихы
№56 2004ж.
14. Төлебаева Т. Тарихи білім беру – жаңа кезеңде. ||Қазақ тарихы №4,
1995ж.
15. Тұрлығұл Т. «Тарихи таным және тәрбие», ||Қазақ тарихы №3, 2002ж.
16. Жұмабеков Л. «Тереңдетіп оқыту хақында», ||Қазақ тарихы 2001ж, №3.
17. Құрманбекова С. «Конференция сабақ», ||Қазақ тарихы №3, 1995 ж.
18. Қапарқызы Б. Қазақстан тарихын оқытудың танымдық- тәрбиелік мәні.
||Ұлағат №2, 2003ж.
19. Әзішбаева Г. «Тарих сабағын жетілдірудің кейбір жолдары», ||Қазақ
тарихы №2, 2003ж.
20. Темірова К. «Дәстүрлі емес сабақтар», ||Қазақ тарихы №36 2000ж7
21. Әбділғұлова Б. «Қазақстан тарихы сабақтарындағы танымдық тапсырмалар»,
||Білім берудегі менеджмент №1, 2002ж.
22. Өмірзақова Г. «Қазақстан тарихын оқытуда оқушылардың дүниетанымы мен
дағдысын қалыптастыру», ||Қазақстан мұғалімі №1, 2003ж.
23. Ахметова С. «Оқытудың ұлттық үлгісі», ||Қазақ тарихы №1, 2002ж.
24. Нығымжанова Қ. «Педагогикалық инновацияның зерттелуі», ||Бастауыш
мектеп №3, 1999ж.
25. Адамбасынов К. «Разработки уроков по инновационным технологиям»,
||История Казахстана №1, 2004г.
26. Нысанбаева Н. «Тарих сабағаындағы әңгімелесу методы», ||Қазақ тарихы №
9, 1991ж.
27. Г. Сайшыбаева «Модульдік сабақ», ||Бастауыш мектеп №5, 2005ж.
28. Әбілдаев Е. Педагогикалық практиканың рөлі. ||Қазақстан мектебі №11,№12
2005ж
29. Т. Қариева «Жаңашылдық керек», ||Қазақстан мектебі №12. 2003ж.
30. Ғ.Кертаева «Дамыта оқыту идеясын жүзеге асыру», ||Қазақстан мектебі №6,
2002ж.
31. Дүйсембінова Райфа «Жаңашылдық талапыныстары», ||Қазақстан мектебі №7.
2002ж.
32. Г.Жақыпбекова «Оқыту үрдісінің кейбір мәселелері», ||Қазақстан мектебі
№10, 2003ж.
33. Батталханова Е. «Инновациялық іс-әрекетке мұғалім даярлау жолдары»,
||Қазақстан мектебі №3, 2002ж.
34. Т. Тұрлығұл «Жаңа оқу жылындағы жаңашыл қандай?», ||Қазақ тарихы №3,
2005ж.
35. Жусанбаева Г. «Траих пәнін оқыту сапасы» ||Қазақ тарихы №4, 2005 ж.
36. Бекебаева Н. «Қайталау сабағы», ||Қазақ тарихы №1, 2005ж.
37. Шәкенова З. «Модульдік технология сабақта» ||Қазақ тарихы №1, 2005 ж.
38. Т. Тұрлығұл «Жаңа педагогикалық ақпараттық технологияларға бет
-бұрсақ», ||Қазақ тарихы №4, 2003ж.
39. Б. Әбділғұловп «Қазақстан тарихын оқытудың кейбір мәселелері», ||Қазақ
тарихы №2, 2005ж.
40. А. Қайдарова «Инновациялық ьәжірибе ерекшеліктері», ||Қазақстан мектебі
№1, 2005ж.
41. Б. Ағатаева «Жаңа қазақ педагогикасы қазіргі өмір талабы» ||Ұлағат №6,
2004ж.
42.А.Қайырбекова «Модульдік технология негізінде», №4, 2003ж.
43. А.Рыштайқызы «Тренинг сабқ», ||Ұлағат №6, 2003ж.
44. Кобдикова Ж.У. «Педагогикалық технологиясын білім берудегі оқу –тәрбие
үрдісіне пайдалану шарттары», ||Менеджмент №4, 2004ж.
45. Малынбаева Б. «Бастауыш мектеп мұғалімінің инновациялық іс-әрекеті»,
|| Қазақ тарихы №7, 2001ж.
46. Төленова Ұ. «Сын тұрғысынан ойлауды дамыту», || Қазақстан мектебі №12,
2001ж.
47. Смағұлова Д. «Инновациялық тәсілмен оқыту», || Қазақстан мектебі №11,
2003ж.
48. З. Рахзбекова «Оқу тәрбие процесіне модульдік оқыту технологиясын
енгізу тиімділігі», ||Бастауыш мектеп №4, 2005ж.
49. З. Смаилова «Дамыта оқыту технологиясының жеке тұлғаның дамуына әсері»,
|| Ұлағат №9, 2004ж.
50. Ж.Сардарова «Жаңа ақпараттық технолгияның шығармашылық қабілет
дамытудағы рөлі», || Қазақстан мектебі №5, 2003ж.

Студенттерге пәні бойынша әдістемелік дағдыларын тексеру және таратпа
материалдармен жұмыс істеу әдістемесі

Бағдарламалап оқыту

| Мұғалімнің іс-әрекеті | Оқушының іс-әрекеті |
| | |
|1. |1. Ақпаратты қабылдайды. |
|---------------------------------| |
|---------------------------------| |
|---------------------------------| |
|---------------------------------| |
|---------------------------------| |
|---------------------------------| |
|---------------------------------| |
|---------------------------------| |
|-------- | |
| | |
|2. Материалдың бірінші бөлімін |2. |
|түсіндіреді / 1-ші қадам/ және |---------------------------------------------------------------------|
|ондағы іс-әрекеті. |---------------------------------------------------------------------|
| |---------------------------------------------------------------------|
| |---------------------------------------------------------------------|
| |-------------------------------------------------- |
| | |
|3. |3. Бақылау сұрақтарына жауап береді. |
|---------------------------------| |
|---------------------------------| |
|---------------------------------| |
|---------------------------------| |
|---------------------------------| |
|---------------------------------| |
|---------------------------------| |
|---------------------------------| |
|-------- | |
| | |
|4. Жауап дұрыс болса, онда екінші|4.-------------------------------------------------------------------|
|кезеңге өтеді. Егер жауап дұрыс |---------------------------------------------------------------------|
|болмаса, онда 1-ші кезеңге |---------------------------------------------------------------------|
|қайтарылады. |---------------------------------------------------------------------|
| |----------------------------------------------------- |

Оқыту түрлеріне салыстырмалы талдау жасаңыз.

|Оқыту түрі |Ортақ ұқсастықтары |Ерекшеліктері |
| | | |
|Түсіндірме-иллюстр|-------------------------------------------|------------------|
|ативті оқыту |-------------------------------------------|------------------|
| |-------------------------------------------|------------------|
| |-------------------------------------------|------------------|
| |-------------------------------------------|------------------|
| |-------------------------------------------|------------------|
| |-------------------------------------------|------------------|
| |-------------------------------------------|------------------|
| |------------------------------------------ |------------------|
| | |------------------|
| | |------------------|
| | |------------------|
| | |------------------|
| | |------------------|
| | |------------------|
| | |------------------|
| | |------------------|
| | |------------------|
| | |------------------|
| | |------------------|
| | |------------------|
| | |--------- |
|Бағдарламалық |-------------------------------------------|------------------|
|оқыту |-------------------------------------------|------------------|
| |-------------------------------------------|------------------|
| |-------------------------------------------|------------------|
| |-------------------------------------------|------------------|
| |-------------------------------------------|------------------|
| |-------------------------------------------|------------------|
| |-------------------------------------------|------------------|
| |-------------------------------------------|------------------|
| |------------------------------------------ |------------------|
| | |------------------|
| | |------------------|
| | |------------------|
| | |------------------|
| | |------------------|
| | |------------------|
| | |------------------|
| | |------------------|
| | |------------------|
| | |------------------|
| | |------------------|
| | |------------------|
| | |------------------|
| | |---------------- |

Проблемалық оқыту

|Мұғалімнің іс әрекеті |Оқушының іс әрекеті |
| | |
|1. |1.Берілген жағдаяттағы қайшылықтарды сезіне, түсіне |
|-------------------------------------------------------------|біледі. |
|-------------------------------------------------------------| |
|-------------------------------------------------------------| |
|-------------------------------------------------------------| |
|---------------------------- | |
| | |
|2. Мәселе бойынша ойлауды ұйымдастырады. |----------------------------------------------------|
| |----------------------------------------------------|
| |----------------------------------------------------|
| |----------------------------------------------------|
| |----------------------------------------------------|
| |--------------- |
| | |
|3. |3. Гипотезаны шығарып, оған талдау жасайды. |
|-------------------------------------------------------------| |
|-------------------------------------------------------------| |
|-------------------------------------------------------------| |
|-------------------------------------------------------------| |
|---------------------------- | |
| | |
|4. Гипотезаны тексеруді ұйымдастырады. |4. |
| |----------------------------------------------------|
| |----------------------------------------------------|
| |----------------------------------------------------|
| |----------------------------------------------------|
| |----------------------------------------------------|
| |------------ |

Оқыту түрлеріне салыстырмалы талдау жасаңыз

Түсіндірме-иллюстративті оқыту

|Мұғалімнің іс әрекеті |Оқушының іс әрекеті |
| | |
|1.Жаңа білімді хабарлайды, |1. |
|түсініктеме береді. |-------------------------------------------------------------------|
| |-------------------------------------------------------------------|
| |-------------------------------------------------------------------|
| |---------------- |
| | |
|2. |2. Оқу материалын ой елегінен өткізеді, |
|------------------------------|түсінеді. |
|------------------------------| |
|------------------------------| |
|------------------------------| |
|------------------------------| |
|------------------------------| |
|------------------------------| |
|------- | |
| | |
|3. Қайталауды ұйымдастырады. |3. |
| |-------------------------------------------------------------------|
| |-------------------------------------------------------------------|
| |-------------------------------------------------------------------|
| |-------------------------------------------------------------------|
| |---- |
| | |
|4. |4. Оқығанды қайталайды және бекітеді. |
|------------------------------| |
|------------------------------| |
|------------------------------| |
|------------------------------| |
|------------------------------| |
|------------------------------| |
|------------------------------| |
|------- | |
| | |
|5. Алған білімді іс тәжірибеде|5. |
|қолдана білуді ұйымдастырады. |-------------------------------------------------------------------|
| |-------------------------------------------------------------------|
| |-------------------------------------------------------------------|
| |-------------------------------------------------------------------|
| |---- |

Оқыту түрлеріне салыстырмалы талдау жасаңыз.

|Оқыту түрі |Ортақ ұқсастықтары |Ерекшеліктері |
| | | |
|Бағдарламалы|---------------------------|-------------------------------------------------------------------------------------------------------------|
|қ оқыту |---------------------------|-------------------------------------------------------------------------------------------------------------|
| |---------------------------|---------------------------( |
| |---------------------------| |
| |---------------------------| |
| |---------------------------| |
| |---------------------------| |
| |---------------------------| |
| |---------------------------| |
| |-- | |
| | | |
|Проблемалық |---------------------------|-------------------------------------------------------------------------------------------------------------|
|оқыту |---------------------------|-------------------------------------------------------------------------------------------------------------|
| |---------------------------|-------------------------------------------------------------- |
| |---------------------------| |
| |---------------------------| |
| |---------------------------| |
| |---------------------------| |
| |---------------------------| |
| |---------------------------| |
| |---------------------------| |
| |---------- | |

Оқыту үрдісінде мұғалімнің іс әрекетінің қандай кезеңдері, оқушы іс
әрекетінің кезеңдеріне сай келеді.

|Мұғалімнің іс әрекетінің кезеңдері |Оқушының іс |
| |әрекетінің |
| |кезеңдері |
| | |
|----------------------------------------------------------------------------|Оқуға |
|-------------------------------------------------------------------------- |қызығушылығының |
| |тууы. |
| | |
|----------------------------------------------------------------------------|Білімді меңгеру. |
|-------------------------------------------------------------------------- | |
| | |
|----------------------------------------------------------------------------|Жалпы ұғымдарды |
|-------------------------------------------------------------------------- |меңгеру және |
| |мәселелерді шешу.|
| | |
|----------------------------------------------------------------------------|Есте сақтау |
|-------------------------------------------------------------------------- |үрдісі. |
| | |
|----------------------------------------------------------------------------|Жаттығу. |
|------------------------ | |
| | |
|----------------------------------------------------------------------------|Өзін - өзі |
|---------------------- |бақылау. |

“ Оқыту үрдісі “ ұғымына берілген анықтамаларды қарастырып, талдау жасаңыз.

| |Неге ерекше мән берілген | | |
|“Оқыту үрдісі” ұғымына анықтама | |Ұқсастықтары |Өзгешеліктері |
| |---------------------------------------------------------|---------------------------------------------------------------------|------------------------------------------------------------------|
|“Ғылыми білімдерді меңгеруде |--------- |--------------------------------------------------- |------------------------------------------------ |
|оқушылардың белсенді оқу іс | | | |
|әрекетін мақсатты бағыттап, | | | |
|ұйымдастыратын педагогикалық | | | |
|үрдіс.” /Харламов | | | |
|И.Ф.Педагогика.-Минск, 1979. / | | | |
| |---------------------------------------------------------|---------------------------------------------------------------------|------------------------------------------------------------------|
|“Оқушыларға білім беру міндеті |-------------------- |---------------------------------------------------------------------|------------------------------------------------------------------|
|шешілетін оқытушылар мен | |-- |- |
|оқытушылардың мақсатты өзара | | | |
|әрекет | | | |
|етуі.”Педагогика./Под.ред.Ю.К.Баба| | | |
|нского.-М.: Просвещение, 1988. / | | | |
| |---------------------------------------------------------|---------------------------------------------------------------------|------------------------------------------------------------------|
|“Оқытушылар мен оқушылардың |------------------------------------------ |---------------------------------------------------------------------|------------------------------------------------------------------|
|мақсатты түрде, белсенді өзара | |------------------------------------------ |--------------------------------------- |
|әрекет ету үрдісі, нәтижесінде | | | |
|оқушыларда белгілі бір білім, | | | |
|дағды, іскерлік, іс әрекет пен | | | |
|тәртіп тәжірибесі және тұлғалық | | | |
|қасиеттері қалыптасады.” / | | | |
|Педагогика./Под.ред.П.И.Пидкасисто| | | |
|го.- | | | |
|М., 1996. / | | | |

Төмендегі сызбаның қайсысы оқыту үрдісінің құрылымын дұрыс көрсетеді
/түсініктеме беріңіз/

А. Б.

Оқыту үрдісі
Оқыту үрдісі

|Мұғалімнің іс |
|әрекеті |

|Оқушының іс |
|әрекеті |

Осы сызбада оқыту үрдісінің функциялары қай жерде орналасуы мүмкін.
Көрсетіңіз.

Есеп формасы : түсіндірме сызба.

МамамамаммаппппппаоқырррггпариарвокгнкнкнкнннформыррраннкннкннннждолоопнгаАВ
ААААПЛША526655000015465гооо320ООРРРПППАППРщ

Төмендегі сызбаны түсіндіріп, дәлелде.

Құрылымдық сызбалар.
Сызба 1.

ОҚУ САБАҒЫН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ФОРМАСЫ

ЛЕКЦИЯ

СЕМИНАР

С
Ы
Н
А
Қ

САБАҚ 45 ҮЙ ТАПСЫРМАСЫ

СЫНЫПТАН ТЫС ЖҰМЫС

САЯХАТТАР

ФАКУЛЬТАТИВТЕР
САБАҚ 35
К
Е
Ң
Е
С

Б
Е
Р
У

І
С
-
Т
Ә
Ж
І
Р
И
Б
Е
Л
І
К

С
А
Б
А
Қ

Е
М
Т
И
Х
А
Н

1.Төмендегі ұлы ғұламалардың еңбектерін сәйкестендір:

Әбу-Насыр Әл –Фараби «Құтты
Білік»
Жүсіп Баласағұн
«Кемеңгерлік меруерті»
Махмұд Қашқари
«Даналық сөздер»
Ахмет Яссауи
«Түрік сөздерінің жинағы»

2. Қазақ хандарының билік еткен уақытын бір ізді хронологиялық ретпен жаз.

3. Қазақ хандығындағы саяси биліктің ұйымдасуы

1867-1868 ж.ж. ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ӘКІМШІЛІК ҚҰРЫЛЫМ МЕН БАСҚАРМА

БАСҚАРМА

ҚҰРАМЫ

Кестені толтырыңыз:

«АЛАШ» ПАРТИЯ БАҒДАРЛАМАСЫ ЖОБАСЫНЫҢ МЕМЛЕКЕТТІК БИЛІКТІҢ ҰЙЫМДАСУЫ
1917ж.желтоқсан – 1920ж. наурыз.

ҚАКСР- нің ӘКІМШІЛІК ҚҰРЫЛЫМЫ

Кестені толтыр: Төмендегі саясаттарды салыстыр

Кестені толтыр:

Аргументтер келтіріп, мәселені шеш:

Тың игерудің салдары

Жетістіктері
Кемшіліктері

НӘТИЖЕСІ

50 жылдығы
/1954-2004ж.ж./

Тірек-сызба
Қоғамдық-экономикалық өмірді демократияландыруға бағыт

Қазақтың жүздері» атты сөзжұмбақ
1. Орта жүз руы
2. Орта жүз руы
3. Орта жүз руы
4. Ұлы жүз руы
5. Орта жүз руы
6. Ұлы жүз руы
7. Орта жүз руы
8. Орта жүз руы
9. Кіші жүз руы
10. Орта жүз руы
11. Орта жүз руы
12. Кіші жүз руы
13. Кіші жүз биі
14. Орта жүз руы
15. орта жүз руы

| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |Қ |А |З |А |Қ |Т |Ы |Ң
| |Ж |Ү |З |Д |Е |Р |І | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | |
« Қазақтың жүздері» атты сөзжұмбақ /жауабы/

Т | |Ы | | | | | | | | | | | | | |О | |Р | | | |А | | | | | | Ә | | |
|Б | |Ғ | |У |Ы |Р |Қ | | |Т | | Й |К | | |Ы |Н |Ы |Қ |А |С |Ғ |О | | |А
|А |Т |Е |Т | |Қ |А |З |А |Қ |Т |Ы |Ң | |Ж |Ү |З |Д |Е |Р |І | |Т |Й |Б |Ң
| |Ы |Н |Ы | |Е |С |Ы |А |К |Е |Л | |Ы |М |А |Л | | |Р | |Т |Е | |Й |Е |Й
|Е | | |А |Й |Ы | | |А | |І |Н | | |Н | | |Н | | | |Т | |Р | | | |Ш | | | |
| | | | |У | | | |І | |

-----------------------

Нәтиже

мазмұны

әдістері

формалары

оқытушылар

құралдары

Оқу-материалдық база

мақсат

оқушылар

Оқыту

Оқу

Оқушының іс әрекеті

Оқыту

Мұғалімнің іс әрекеті

Оқыту үрдісі

Оқыту әдістері

Көрнекілік әдістер

Сөздік әдістер

Іс тәжірибелік әдістер

▪ Әңгіме
▪ Әңгімелесу
▪ Дәріс
▪ Түсіндіру
▪ Пікірталас
▪ Кітаппен жұмыс
4.

▪ Иллюстрация
▪ Демонстрация
▪ Бақылау
▪ (оқушының жеке бақылауы
6.

▪ Жаттығу
▪ Лабараториялық жұмыстар
▪ Іс тәжірибелік жұмыстар
5.
ЛЕКЦИЯ-СЕМИНАРЛЫҚ ЖҮЙЕ

СЫНЫП САБАҚ ЖҮЙЕСІ

ДӘСТҮРЛІ ФОРМА

НЕГІЗГІ ФОРМА

ХАН

ХАН КЕҢЕСІ- чингизидтер, ру-тайпалардың көсемдері

ХАЛЫҚ КЕҢЕСІ

ӘСКЕРИ БАСШЫЛАР

ХАЛЫҚ ЖИЫЛЫСЫ

ЖАСАҚТАР

ҰЛЫСТАР МЕН АЙМАҚ ИЕЛЕРІ

РУ МЕН ТАЙПА КӨСЕМДЕРІ

БИЛЕР,АУЫЛ МЕН РУ БӨЛІНІСТЕРІНІҢ БАСЫЛАРЫ

ҚАЗАҚСТАН

ТҮРКІСТАН ГЕНАРАЛ-ГУБЕРНАТОРЛЫҒЫ

ОРЫНБОР ГЕНЕРАЛ-ГУБЕРНАТОРЛЫҒЫ

БАТЫС-СІБІР ГЕН. ГУБЕРНАТОРЛЫҒЫ

СЫРДАРИЯ ОБЛ.

ТОРҒАЙ ОБЛЫСЫ

СЕМЕЙ ОБЛЫСЫ

АҚМОЛА ОБЛЫСЫ

ОРАЛ ОБЛЫСЫ

ЖЕТІСУ ОБЛЫСЫ

УЕЗДЕР
Сергиополь
Қапал
Вернен
Тоқмақ
Жаркент
Ыстық –көл

УЕЗДЕР
Ақмола
Көкшетау
Омбы
Петропавловск
Сырысу
/1869ж/

УЕЗДЕР
Семей
Көкпекті
Зайсан
Баянауыл
Карқаралы

УЕЗДЕР
Іле
Николаевский
Ырғыз
Торғай

УЕЗДЕР
Орал
Гурьев
Темір
Калмыковский

УЕЗДЕР
Қазалы
Перовск
Түркістан
Шымкент
Әулие – ата
Ташкент
Ходжент
Жизақ

БОЛЫС

1000 нан 3000 түтіндік

Болыс басқармасы

100-200 түтіндік

Ауыл старшинасы

АУЫЛ

ПРЕЗИДЕНТ

ҮКІМЕТ

МЕМЛЕКЕТТІК ДУМА

ТАҒАЙЫНДАУ ЖИНАЛЫСЫ

САЙЛАУШЫЛАР

ҚАЗАҚ АВТОНОМИЛЫ КЕҢЕС СОЦИАЛИСТІК РЕСПУБЛИКАСЫ

ОРАЛ ОБЛЫСЫ

ТОРҒАЙ ОБЛЫСЫ

АҚМОЛА ОБЛЫСЫ

СЕМЕЙ ОБЛЫСЫ

УЕЗДЕР
Орал
Лбищенск
Темір
Гурьев

УЕЗДЕР
Павлодар
Семей
Өскемен
Зайсан
Қарқаралы

УЕЗДЕР
Қостанай
Ақтөбе
Ырғыз
Торғай

УЕЗДЕР
Атбасар
Ақмола
Көкшетау
Петропавловск
Омбы уезінің бір бөлігі

Болыстар

Ауылдар

1985ж. 10.03. Коммунистік партия бас хатшысы М.Горбачев сайланды

Ұлт мәселесі шиеленісті

«Қайта құру» саясаты

Сыртқы саясатта 1985ж. ядролық сынақтан бас тартты.

1989ж. Қазақ КСР –де тіл тур. Заң қабылданды.

Д.А.Қонаеты орынан алып, Г.В. Колбинді ҚКПОК 1 хатшы қыз.орн.

1989ж.шілдеде ҚКРК Н.Ә.Назарбаев сайланды

Жеделдету концепциясы жүзеге асты

1986ж.қазақ жастарының бейбіт шеруі

Жаңа қоғамдық ұйымдар, саяси қозғалыстар құрылды

маскүнемдікпен, тәртіпсіздікпен күрес

Жазалау шаралары жүргізілінді:
8,5мыңнан астам адам ұсталды.
103 сотталды.
270 студент оқудан шығарылды.
758 комсомолдан шығ.
52 адам партиядан шығ.

1990ж. 25.10.ҚКСР егемендігі тур. Декларация

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz