УМКД

Астрономияның бөлімдері







                        ПӘННІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

                            5В060400  - «Физика»
                               мамандығы үшін
                                «Астрономия»

                        ПӘНІНІҢ  ОҚЫТУШЫҒА  АРНАЛҒАН
                                БАҒДАРЛАМАСЫ




















                                 Семей 2014







                                  Алғы сөз
   1 ҚҰРАСТЫРЫЛДЫ
   Құрастырушы – 25.06.2014 ж. Рахимбердина Анаргуль Турысбековна
   аға оқытушысы


   2 ТАЛҚЫЛАНДЫ
   2.1 «Физика» кафедрасының отырысында
   №  10   хаттама, 25.06. 2014 ж.
   Кафедра   меңгерушісі,   п.ғ.д.,    профессор                        С.С.
   Маусымбаев


   2.2. Физика-математика факультетінің оқу-әдістемелік бюросының отырысында


   №  6  хаттама, 26.06. 2014 ж.
   Төрайымы
       К.А. Батырова


   3 БЕКІТІЛДІ
   Университеттің  Оқу-әдістемелік  Кеңесінің  отырысында  мақұлданып   және
   баспаға ұсынылды


   № 1  хаттама,11.09. 2014 ж.


   ОӘК                                                              төрағасы
    Г.К. Искакова


   4 11.09.2013ж.  № 1 баспаның орнына енгізілген.


























                                   МАЗМҰНЫ

   1. Қолданылу аумағы
   2. Нормативтік сілтемелер
   3. Жалпы мағлұматтар
   4. Оқу пәнінің  мазмұны (модуль бойынша)
   5. Студенттердің өздік жұмысына арналған тақырыптар тізімі
   6. Оқу-әдістемелік әдебиетпен қамтылу картасы
   7. Әдебиеттер

















































    1. ҚОЛДАНУ АЙМАҒЫ

    Пәннің оқу-әдістемелік кешені құрамына  кіретін  «Астрономия»   пәнінің
   бағдарламасы 5В060400  -  «Физика»  мамандығы  үшін  оқитын  студенттерге
   арналған.

    2. НОРМАТИВТІК СІЛТЕМЕЛЕР

    Аталған   «Астрономия»    пәнінің   оқытушыға   арналған   бағдарламасы
   төмендегі  құжаттарға сүйене  отырып  жасалынып,   осы  пән  бойынша  оқу
   процесін ұйымдастыру талаптарын тағайындайды:
    - 5В060400 –«Физика» мамандығының мемлекеттік жалпы міндетті стандарты,
    ҚР МЖМБС 3.08.319 – 2006  Қазақстан  білім  және  ғылым   министрлігінің
   бұйрығымен бекітілген.
    - Мамандықтың типтік оқу жоспары  - 5В060400 – «Физика»;
    -  СТУ  042-ГУ-4-2013  университет  стандарты  «Пәннің  оқу-әдістемелік
   кешендерін  әзірлеуге және рәсімдеуге қойылатын жалпы талаптар»
    - ДП 042-1.01-2013  «Пәннің оқу-әдістемелік кешенінің құрылымы мен
   мазмұны»



                            3. ЖАЛПЫ МАҒЛҰМАТТАР

            3.1 Пәннің қысқаша мазмұны:
   Кіріспе. Астрономия пәні және оның мақсаттары  дамуының  қысқаша  тарихы.
   Астрономияның бөлімдері. Қазақстандағы астрономия. Астрономияның   табиғи
   ғылымдар жүйесіндегі алатын орны практикалық және  дүние  танудағы  мәні.
   Жер-планета. Жердің пішіні мен ішкі  құрылысын  зерттеудің  әдістері  мен
   негізгі    нәтижелері.     Атмосфера.     Географиялық     координаталар.
   Координаталардың    өзгеретіндігі.    Магнитосфера.    ҚРҒА     ионосфера
   институтының жұмыстары.
    Сфералық  астрономия  элементтері.   Аспан   механикасының   негіздері.
   Астрофизиканың әдістері мен приборлары. Күн. Планетарлық жүйе. Жұлдыздар.
   Галактика.  Галактикадан  тыс  астрономия.  Космология  туралы   түсінік.
   Реликті  сәуле   шығару.   Қара   құрдымдар.   Жерден   тыс   цивилизация
   (өркениеттілік) туралы.
       3.2  Курстын  мақсаты:  әлемдегі  объектілер  мен   электромагниттік
   толқывдар  шкаласының  барлық   диапазонында   зерттелетін   процестердің
   физикалық   мәнін   оқып-үйрену,    қазіргі    замандағы    астрономиялық
   жаңалықтармен танысу, табиғат заңдарының бірлігін ұғыну.
      3.3 Курстың міндеті: пәнді  оқытудың  негізгі  міндеті-  стеденттерді
   диалектиқалық-материалистік    көзғарасты    тұжырымдау;     студенттерде
   астрономияның теориялық негіздері мен негізгі тәсілдері  туралы  білімді,
   астрономияның қазіргі жетістіктері мен ғылымның әр  турлі  облыстарындағы
   мәні туралы білімдерді тұжырымдау
             3.4. Пәнді оқу нәтижесінде студенттер мынаны білуге тиісті:
 • астрономияның ғылым ретіндегі пәні мен  әдестерін,  ғарыштық  кеністіктің
   қурамы  мен  қасиеттерін,  жұлдыздардың  негізгі  топтары  мен  ең  жарық
   жұлдыздарды, планеталарды;
    •  арақашықтарды,  аспан  денелердiң  өлшемдерің   анықтау   тәселдерін,
      ғарыштағы өлшемдерді және ара қашықтықтарды анықтауға арналған негізгі
      формулаларды пайдалану амылдарын менгері алу керек;
    • Әлемнің жеке мысандарының және оның тұтас пайда болуының, қазғалысының
      және дамуының негізгі заңдарын;
    • қозғалмалы жұлдыз картасымен,  телескоптармен,  қарапайым  геодезиялық
      приборлармен жұмыс жасауды, сфералық астромияның есептерін шығаруды;
    •  казіргі  адамның   көзқарасындағы   астрономиялық   білімнің   рөлін,
      астрономиялық білімнің қолдамбалы мәнін;
    • студенттердің астрономияның ғылым ретімдегі проблемалары  және  оларды
      шешу жолдары тұралы корімсі болу керек;
    • студенттер астрономиялық саймандармен,  әдебиет  көздерімен,  жұлдызды
      аспан карталар және атластарымен, қажетті есептеулер өткізу дағдыларын
      алу керек.
      3.5. Курстык пререквизиттері:
    • Механика;
    • Электр және магнетизм;
    • Оптика;
    • Атомдық физика;
    • Ядролық физика
      3.6  Курстың постреквизиттері:
    • Мектептегі  педагогиқалық  практика  астрономиядан  сабақтар  беруімен
      бірге.

Оқу                 жұмыс                 жоспарынан                 көшірме
     1-кесте



    |Курс                                                                 |Семестр  |
|1                                                                    |2        |
|Дәріс сабақтары                                                      |         |
|Модуль I. «кіріспе. Сфералық астрономия элементтері. Аспан           |         |
|механикасының негіздері»                                             |         |
|1. Кіріспе. Астрономия пәні және оның мақсаттары дамуының қысқаша    |1        |
|тарихы. Астрономияның бөлімдері. Қазақстандағы астрономия.           |         |
|Астрономияның  табиғи ғылымдар жүйесіндегі алатын орны практикалық   |         |
|және дүние танудағы мәні. Жер-планета. Жердің пішіні мен ішкі        |         |
|құрылысын зерттеудің әдістері мен негізгі нәтижелері. Атмосфера.     |         |
|Географиялық координаталар. Координаталардың өзгеретіндігі.          |         |
|Магнитосфера.                                                        |         |
|2. Сфералық астрономия элементтері. Аспан сферасы. Аспан сферасының  |2        |
|негізгі дөңгелектері мен нүктелері. Жұлдыздардың,  Күннің, Айдың және|         |
|планеталардың көрінетін қозғалыстары. Эклиптика. Аспан               |         |
|координаталарының жүйелері.                                          |         |
|3.Уақытты өлшеу. Жұлдыздық және күндік уақыт. Уақыт теңдеуі.         |1        |
|Дүниежүзілік белдеулік жергілікті декретті жаздық уақыт. Жер         |         |
|айналуының бірқалыпты еместігі. Эфемеридті уақыт. Күнтізбе.          |         |
|Шырақтардың аспандағы орнын өзгертетін факторлар. Рефракция.         |         |
|Аберрация. Параллакс. Іңір.                                          |         |
|4. Аспан механикасының негіздері. Айдың және планеталардың көрінетін |1        |
|және шын қозғалыстары. Птоломей және Коперник дүние жүйелері.        |         |
|Синодтық теңдеу. Кеплер заңдары. Аспан денелерінің массасын анықтау. |         |
|5. Үш дене есебі туралы түсінік. Орбиталардың ұйытқуы. Нептунның     |1        |
|ашылуы. Тасулар мен қайтулар. Күн жүйесінің тұрақтылығы. Жасанды     |         |
|аспан денелерінің қозғалысы. Космосты зерттеуді дамытудағы отандас   |         |
|ғалымдардың ролі.                                                    |         |
|Модуль II. «Күн. Планетарлық жүйе. Жұлдыздар. Галактика»             |         |
|6 Күн. Күн-жұлдыз. Оның спектрі, мөлшері, массасы, химиялық құрамы.  |1        |
|Күннің айналысы. Күннің ішкі құрылысы. Күн атмосферасы. Күннің       |         |
|радиосәуле шығаруы.                                                  |         |
|7. Күндегі белсенді түзілістер, олардың магнит өрісімен байланысы.   |1        |
|Күн белсенділігінің индекстері. Циклдік өзгерістер. Күн              |         |
|белсенділігінің жердегі құбылыстармен байланысы. Күн желі және жердің|         |
|магнитосферасы.                                                      |         |
|8. Планетарлық жүйе. Жер тобының планеталары. Асмосфералар. Климат.  |1        |
|Беттік қабат. Ішкі құрылыс. Теңестірмелі планетология.               |         |
|9. Алып планеталар. Атмосфералар. Ішкі құрылысы. Магнетизм.          |1        |
|Радиациялық белдеулер. Радиосәуле шығару.  Алып планеталардың        |         |
|серіктері. Плутон.                                                   |         |
|10.Күн жүйесіндегі кіші денелер. Кометалар. Астероидтар. Метеорлар.  |1        |
|Метеориттер. Планетаралық тозаң.                                     |         |
|11. Жұлдыздар. Жұлдыздардың сипаттамалары: температура, химиялық     |1        |
|құрамы. Спектрлік классификация. «Спектр-жарықталыну» программасы.   |         |
|Жұлдыздардың эволюциясы.                                             |         |
|12. Қос және еселі жұлдыздар. Айнымалы жұлдыздар.  Үлпілдек          |1        |
|(пульсацияланатын) айнымалы жұлдыздар.  Ең жаңа жұлдыздар және       |         |
|пульсарлар.                                                          |         |
|13 Галактика. Галактиканың құрылысы. Жұлдыздардың қозғалысы және     |1        |
|Галактиканың айналуы.  Жұлдызаралық орта. Космостық сәулелер.        |         |
|14 Галактикадан тыс астрономия. Спиральдық, эллипстік және қисық     |1        |
|галактикалардың негізгі ерекшеліктері. Галактикаларға дейінгі        |         |
|арақашықтықты анықтау. Галактикалардың ядролары.                     |         |
|Космология туралы түсінік. Реликті сәуле шығару. Қара құрдымдар.     |         |
|Практикалық сабақтар                                                           |
|1. Аспан координаталар жүйелері.                                     |1        |
|2. Уақытты өлшеу жүйелері.                                           |1        |
|3. Күн тізбелер.                                                     |1        |
|4. Планеталардың қозғалысы.                                          |1        |
|5. Ғарыштық аппараттардың қозғалысы                                  |1        |
|6. Күн жүйесіндегі планеталардың массаларын анықтау                  |1        |
|7. Күн жүйесіндегі планеталардың өлшемдерін анықтау                  |1        |
|8. Үш және одан көп денелер есебі                                    |1        |
|9. Бақылаулардан тәулік және жылдық параллакстарды анықтау           |1        |
|10. Жердегі нәрсенің азимутын анықтау                                |1        |
|11. Тәжерибелік астрономияның есептері                               |1        |
|12. Жұлдыз карталарымен жұмыс жасау                                  |1        |
|13. Тәжерибелік астрофизика                                          |1        |
|14. Күннің сыртқы қабаттарының температурасын анықтау                |1        |
|15. Жұлдыздардың жарқырауы мен жұлдыз шамасын анықтау                |1        |
|Зертханалық сабақтар                                                           |
|№1 зертханалық сабақ «Жұлдызды аспанның жылжымайтын картасымен жұмыс»|3        |
|№2 зертханалық сабақ «Аспан сферасы моделімен  жұмыс»                |3        |
|№3 зертханалық сабақ «Жұлдызды аспанның жылжымалы картасымен жұмыс»  |3        |
|№4 зертханалық сабақ «Көру трубасының жұмыс принципімен танысу»      |3        |
|№5 зертханалық сабақ «Оптикалық телескоппен жұмыс істеу»             |3        |



                 БІЛІМ АЛУШЫЛАРДЫҢ  ӨЗДІК ЖҰМЫС ТАПСЫРМАЛАРЫ


    5.1. ҚРҒА ионосфера  институтының жұмыстары.
    5.2. Аспан сферасының тәуліктік айналысына  байланысты құбылыстар.
    5.3. Аспан сферасының тәуліктік айналысына  байланысты құбылыстар.
    5.4. Шырақтарға дейінгі арақашықтықты анықтау. Прецессия және нутация.
    5.5. Космостық зерттеулердің болашағы.
    5.6. Планеталардағы климаттың астрономиялық факторлары.
    5.7. Планеталар мен Айдың табиғаты туралы ең жаңа деректер.
    5.8. Күн жүйесінің пайда болуы туралы гипотезалар.
    5.9.Космостық зат эволюциясының проблемасы.
    5.10 Жерден тыс цивилизация (өркениеттілік) туралы.



   6. ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК ӘДЕБИЕТПЕН ҚАМТЫЛУ КАРТАСЫ
                                                                     3-кесте


|Оқулықтардың, оқу-әдістемелік          |Экзем-п|Студент   |Қамтамасыз-д|
|құралдардың атаулары                   |ляр    |тер саны  |андыру      |
|                                       |саны   |          |пайызы      |
|1                                      |2      |3         |4           |
|Кононович Э.В., Мороз В.И. Общий курс  |1      |5         |20          |
|астрономии. - М.: УРСС,2001.-544с.     |       |          |            |
|Монтенбрук О.,Пфлегер Т. Астрономия на |1      |5         |20          |
|персональном компьютере. - СПб.:       |       |          |            |
|Питер,2002.-320с.                      |       |          |            |
|Жаров В.Е. Сферическая астрономия. -   |1      |5         |20          |
|М.: Наука.2002.-256с.                  |       |          |            |
|Иванов В.В., Кривов А.В., Денисенков   |1      |5         |20          |
|И.А. Парадоксальная Вселенная. – СПб.: |       |          |            |
|Изд-во СПбГУ, 1997.                    |       |          |            |
|Ранцини Ж. Космос. Сверхновый атлас    |1      |5         |20          |
|Вселенной./ Пер. с англ. Г. Семеновой. |       |          |            |
|– М.: Эксмо. 2005. -216с.              |       |          |            |
|Бакулин П. И., Кононович Э. В., Мороз  |2      |5         |40          |
|В. И. Курс общей астрономии.- М.:      |       |          |            |
|Наука,1974.-512 с.                     |       |          |            |
|Хлопов  М.Ю. Космомикрофизика. – М.,   |1      |5         |20          |
|2003                                   |       |          |            |

    7 ӘДЕБИЕТТЕР
    7.1. Негізгі  әдебиеттер
7.1.1 Кононович Э.В., Мороз В.И. Общий курс астрономии. - М.: УРСС,2001.-
544с.
7.1.2 Монтенбрук О.,Пфлегер Т. Астрономия на персональном компьютере. -
СПб.: Питер,2002.-320с.
7.1.3 Жаров В.Е. Сферическая астрономия. -  М.: Наука.2002.-256с.
7.1.4 Иванов В.В., Кривов А.В., Денисенков И.А. Парадоксальная Вселенная. –
СПб.: Изд-во СПбГУ, 1997.
7.1.5 Ранцини Ж. Космос. Сверхновый атлас Вселенной./ Пер. с англ. Г.
Семеновой. – М.: Эксмо. 2005. -216с.
7.1.6 Бакулин П. И., Кононович Э. В., Мороз В. И. Курс общей астрономии.-
М.: Наука,1974.-512 с.
7.1.7 Хлопов  М.Ю. Космомикрофизика. – М., 2003


7.2. Қосымша әдебиеттер
7.2.1  Бакулин П.И., Кононович Э.И., Мороз В.И. Курс общей астрономии.-
М.: Наука, 1983.
7.2.2  Дагаев М.М., Демин В.Г., Климишин И.А., Чаругин В.А. Астрономия.
(уч. пос.)- М.: Просвещение, 1983.
7.2.3 Климишин И.А. Астрономия наших дней.-М.: Наука, 1986.
 7.2.4  Воронцов-Вельяминов Б.А. Сборник задач и практических
упражнений по астрономии. - М.: Наука, 1972
7.2.5  Шкловский И.С.Звезды. Их рождение, жизнь и смерть.- М.: Наука,1977
7.2.6  Гинзбург В.Л. О физике и астрофизике. – М.: Наука, 1980.
7.2.7  Хойл Ф. Галактики, ядра и квазары.- М.: Мир, 1968.
7.2.8  Гинзбург В.Л. Современная астрофизика.- М.: Наука.1970.
7.2.9  Новиков И.Д. Эволюция Вселенной.- М.: Наука. 1983.
7.2.10  Росси Б. Космические лучи.- М.: Атомиздат
7.2.11 Ысқақов М. Халық календары. -  Алматы , 2009
7.2.12 Әбишев Х. Аспан сыры. – Алматы, 2009
7.2.13 Көшеров Т. Электронды есептеуіш машина физика мен астрономияда. –
Алматы., 2000
Пәндер
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz