УМКД

Түстік графика

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі
Семей мемлекеттік педагогикалық институты
Психология-педагогика факультеті
Бейнелеу өнері және сызу кафедрасы

Оқу-әдістемелік кешені

Пән: ОШП «Интерьер дизайны»
3 курс студенттеріне арналған
Мамандық: «Бейнелеу өнері және сызу»,
Шифр 050107

Семей қаласы
2011

Құрастырған: аға оқытушы Берікбол Р.Р. ________

«Бейнелеу өнері және сызу» кафедрасында бекітілді

Хаттама № ____ « ____» _________ 2011ж.

Кафедра меңгерушісі, п.ғ.к. _____________ Мырзаканов М.С.

Психология-педагогика факультетінің оқу -әдістемелік кеңесінде мақұлданған.

Хаттама № ______ «______» ________ 2011ж.

Психология-педагогика факультетінің Ғылыми кеңесінде мақұлданған.
Хаттама № ______ «______» ________ 2011ж.

Психология-педагогика факультетінің деканы, ф.ғ.д., _____________
Ердембеков Б.А.

ПӘННІҢ ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ – (SYLABUS)
• Оқытушы туралы дерек: Берікбол Рахат Рахметоллаұлы
• Телефондар: 53-29-83, мобильный 8 777 764 27 36
• Пән туралы дерек
Аты: Интерьер дизайны
Кредит саны – 2 90сағат
Өткізу орны: № 4 корпус ауд. 14
Оқу жоспарынан көшірме:

Курс |Семестр |Кредит тер |Дәріс, сағат |Практикалық |ОБСӨЖ |СӨЖ
|Барлығы |Бақылау түрі | |3 |5 | | |30 |15 |45 |90 |Аралық аттестация,
емтихан | |
Мазмұны

1 Глоссарий /пән бойынша/
2 Практикалық сабақтар
3 Практикалық сабақтар әдістемелік нұсқалары мен ұсыныстары
№1 тақырып: Интерерді көркем безендіру пәнінің курсының тапсырмалары мен
әдістері.(Интерерді безендіру жұмысында бұрыннан қалыптасқан және жаңа
матиралдармен жаттығулар)
№2 тақырып: Интерер өлшемдерін шешу және оны қағаз бетіне түсіру.
№3 тақырып: : Интерердің планын сызу және өзгерістер енегізу.
№4 тақырып: Графикалық жобаның негізі. Франталдық бұрыштық жобалау
тәсілдері
№5тақырып: Отмывканы қолдану арқылы сызықтық кеңістіктік графикалық
жаттығулар орындау.
№6тақырып: Түстік графика. Интерердің франталдық жобасын отмывка әдісімен
орындау
№7тақырып: Кеңістіктік көлемді компазиция интерер жыйһазының макеті.
4 Әдебиеттер тізімі
5 ОБСӨЖ-на әдістемелік нұсқалар
6 СӨЖ-на әдістемелік нұсқалар
Қосымшалар

1 Глоссарий

Абрис – сұлба, тұрпат (бір нәрсенің сыртқы сұлбасы), бір нәрсенің сыртқы
тұрпаты, сыртқы жобалық пішіні , бейнеленген бір заттың контуры, сызықтың
тұрпаты.

Абстракционизм – абстракционизм ХХ ғасырдағы живопись, скульптура мен
графикадағы өнердегі бағыт: мұның өкілдері көркем сурет практикасын
түбірімен өзгертуге, оның қалыптасқан принциптері мен дәстүрлерінен-
-оның ішінде реализмнен де қол үзуге, жаңа, әдеттен тыс мазмұн іздеуге
ұмтылды.

Авангардизм (ХХ ғасырдағы көркемсуреттегі қозғалыстың шартты аталуы;
мұның өкілдері көркемсурет практикасын түбірімен өзгертуге, оның
қалыптасқан принциптері мен дәстүрлері кеп оның ішінде реализмнен де –қол
үзуге, жаңа, әдеттен тыс мазмұн іздеуге ұмтылады).

Автолитография – Суретшінің көркем литографияны орындау тәсілінің түрі;
мұнда суретші өз шығармасын литографияға арналған тасқа өзі түсіреді

Автопортрет - өз портреті. Суретшінің өзін өзі салған портрет не сурет.
Автопортрет көбнесе айнаға қарап салынады, сонымен бірге шебер суретшінің
өз пішінін санада сақтап, елес әдісін қолдануы мүмкін.

Академиялық сурет - көркем сурет өнерінің жоғары оқу түрі. Мұндай оқу түрі
XV ғасырда қалыптасқан. Академиялық сурет - натураны ұзақ мерзім бойы
оқытатын, өнердің қыр- сырына терең ұңіліп жоғары дәрежеде үйрететін ілім.

Акварель - суға езілетін мөлдір бояу бояулар өсімдік майларымен
біріктірілген және осы бояулармен жасалған живописті айтады.

Акватинта - металды қышқылмен өңдеуге негізделген гравюраның бір түрі.

Акт -акт бейнелеу өнерінде жалаңаш адам денесін бейнелеу

"Алла прима" - дымқыл қағаз бетіндегі живопись, сонымен қатар шығарманы
бір отырыста салып бітіру.

Альсекко - фресканың бір түрі: кепкен сылақ бетіне салынған живопись.

Альфреско - фресканың бір түрі: кепкен сылақ бетіне салынған живопись.

Анфас - қасбет қарсы алдынан дегн мағнада. Адамның суретін қарсы алдынан
бетпе-бет бейнелеу.

Антикалық (античный лат. Antiguus) -арғы, көне Грек, көне Рим онері
сонымен қатар ерте дүние әлемінің халықтарының өнері.

Талдау - бір нәрсені не құбылысты ойша детельдарға, құрама бөліктер мен
белгілерге бөлу. Мысалы: адам басының суретін салмастан бұрын, пішінді ой
елегінен өткізіп, ойша тандау әрекетінжасап, оның детальдарының бейне
бір заттарға, көбнесе геометриялық денелерге ұқсатып, ойша салыстыра
отырып соңында үлкен формаға жыйнақтау.

Акцент (бейнелеу өнерде көрерменнің назарын ерекше аудару үшін қайсы
бір тұлғаны, затты, бейненің бөліктерін түспен, жарықпен, сызықпен
немесе неңістікте орналастырумен ерекшелеп көрсету тәсілі)

Анимализм бейнелеу өнерінде хайуанаттарды бейнелеу.

Багет - жақтауша картиналарға, портреттерге рама жасауға немесе
қабырғаларды әшекейлеуге арналған боялған, алтын жалатылған және т.б. ағаш
жақтауша.

Батальдық жанр (француз тілі Bataille) - бейнелеу өнерінің кескіндеме,
графика және мүсіндеуінде соғыс көріністері бейнеленген жанр.

Батик – түрлі-түсті мата, оған сурет қолмен түсіріледі. Алғаш Индонезия
халықтарында пайда болды, сурет онда балауыздың көмегімен салынады, содан
кейін матаны бояғыштарға салынады, оның балауызбен көмкерілмеген жерлері
боялып шығады.

Блик – ақтаңдақ жарық пен көлеңке элементі, заттың бетіндегі ең жарық
нүкте.

Бюст (франц. Buste, итальян. Busto) – адамның кеуде бөлігінің бейне суреті,
құйылған тұрпат. Бюст мүсін өнерінде жиі кездеседі, сондай-ақ суретте де
қолданылады. Оқыту барысында гипстен құйылған бюст суреттерін салып үйрену
бағдарламаға енген.

Ватман – қағаз фабрикасының иесі ағылшын Ватманның есімінен алынған. Сызу
және сурет салуға арналған жоғарғы сапалы қағаз.

Вернисаж – арнайы шақырылған адамдардың қатысуымен көркемсурет көрмелерін
салтанатты түрде ашу. Көрмедегі жұмыстарға (экспозиция) суретшілер,
сыншылар, қоғам өкілдері, өнермен байланысты мекемелер өз сөздерінде
алғашқы бағалары мен сындарын айтып талдау жасайды.

Витраж (франц. Vitrage – шынылау, латынша Vitrum – шыны) – зершыны, мөлдір
бояулармен шыны бетіне салынған сәндік қолданбалы өнер, түрлі-түсті шыны
сынықтарынан салынған немесе жарық өткізетін материалдардан құралған көркем
оюланған композиция.

Виньетка - кітапша немесе қолжазбада текстің басы мен аяғын шағын сурет
немесе ою-өрнек түрінде әшекейлеу

Виртуоз (итальян. Virtuoso) – асқан шебер, үздік шыққан, өнерлі. Өнерде
шеберлік шыңына шыққандарды осылай атайды. Мысалы, қайта өрлеу дәуірінің
асқан шеберлері: Леонардо да Винчи, Микеланджело, Рафаэль т.с.с. орыс
өнерінде үздік шыққан шеберлер: И.Е.Репин, В.А.Серов, М.А.Врубель т.б.

Балауызды кескіндеме (ағыл. wax painting, франц. peintur a la cire, нем.
Wachsmalerei) – кескіндеме техникасы. Бұл техникада байланыстырушы зат
ретінде балауыз пайдаланылады. Балауыздың химиялық белсенділігі мен дымға
төзімділігінен. Балауызды кескіндеме бірнеше ғасырлар бойы өзінің алғашқы
қалпында түстерінің балаусалығын, өңінің қабаттарының әсемдігін сақтап
қалады.

Көрме (ағыл. Exhibition,франц. exposition,нем. ausstellung) – көркем
шығармаларды уақытша көпшілікке ашық көрсету.

Галерея (франц.galle) – 1. жаңа заман өнерінің көрмесін өткізуге арналған
ғимарат;
2. жекелеген немесе топтасқан ауысып отыратын көрмелер өткізетін орын .

Гамма (грекше gamma) түрлі бояулар. Бейнелеу және сәндік өнердегі түстердің
реңдерінің байланысы (бір түстің басымдылығы жоғары болады). Көркем шығарма
жасау кезінде түстердің реңдерінің тұтастығын сақтай отыра, қараңғы және
жарық, суық және жылы, анық және басыңқы әлсіздікті айырып көрсету керек.

Түр-түс гаммасы – бояулар гаммасы (көркем шығарманы салу кезінде бірнеше
түспен қатар келуін білдіретін атау)

Түрлі-түсті гамма – шығармада көп қолданылған және ондағы живописьтің
шешімінің сипатын анықтайтын түрлі-түсті өңдердің негізгі қарым-қатынастары

Геометриялық ою-өрнек – ою-өрнектер түрлерінің бірі. Геометриялық
элементтермен шектелген. Бейнелік көрнекілік нышаны заңды түрде жоқ.
Бейнелік себебі геометриялық ою-өрнектердің геометриялық фигураларға
ұқсатылуы және стилдеу.

Контрастарды үйлестіру (реалистік композицияның негізі)

Үйлесім - өнерде көркем туындының бөліктерінің өзара ұнасымды байланысуы,
үйлесе жарасуы.

Өнердің гедонистік қызметі қызметі - өнердің адамға ләзат, қуаныш әкелу
қызметі

Өнер генезисі - өнердің шығу тегі

Герат миниатюра мектебі – миниатюралық живопись мектептерінің бірі

Гиперреализм – қазіргі модернизм ағымдарының бірі. Оның өнімдері шындықты
шындықтан да жоғары бейнелеуге шақырады

Гохуа (қытайша чжунгохуа) – қытайдың ұлттық кескіндеме өнері. Әр түрлі
минералдың және өсімдіктің суға езілетін бояулар мен қара тушьпен жібек
және қағаз беттеріне салынады.

Гравюра (франц.gravure, om graver – бедерлеу) – бедер сурет, графиканың бір
түрі. Гравюра бетіне бедер түсірілген пластина, гравюра бедерленген
пластинадан алынған басылым.

“Бэннэ” гравюрасы – екі: қызыл күрең және жасыл түспен басылатын жапон
гравюрасы.

Шығыңқы баспа гравюрасы – бұған ксилография мен линогравюра жатады.

Тастағы гравюра – литография техникасының бір түрі, литографиялы тас бетіне
әр түрлі металл инелермен жұмыс жасалынады.

Графика (грекше graphike (сөздің түбірі) grapho – жазамын, суретке саламын)
– бейнелеу өнерінің бір түрі. Ол сурет салу өнері. Графика графикалық өнер
– бейнелейтін басып шығаратын өнер тобы. Графикада
бейне түсіретін жазықтық әр түрлі қағаз беттері болып табылады.

Кітап графикасы – бұл кітаптың жалпы конструкциясы. Кітап жасаудағы оған
қажетті кітап сыртының мұқабасы, оның бетіндегі иллюстрациялар, тексттердің
орналасуы, кітапқа қажетті барлық безендіру жұмыстары кітап графикасында
қарастырылады.

Графит (нем.-гр. жазамын) – қарындаш жасалатын түрлі-түсті минерал. Графит
қара түстің табиғи жолмен пайда болуының нәтижесі – кристалдық көміртегінің
басқа заттармен қосындысынан құралады.

Графичность – пластика өнерінде көркемдік сапа. Пластика өнерінің көркемдік
сапасы графиканың ерекше мүмкіншілігімен байланысты.

Гризайль (франц. Grisaille сөзінің түбірі gris – сұр) – живопистегі бір
түстілік,

Гуашь (франц. Gouache, итальян. Guazzo – суға езілген бояу) – суғаезілетін
живопиське арналған бояу. Гуашь технологиялық жағынан акварельге жақын.
Акварельден өзгешелігі ішіне ақ сыр қосылған, күңгірт қою жағылатын сулы
желімді бояулар. Гуашь кебу кезінде түстері жарықтанып ағара түседі.

Декор (франц. Décor, латын. Dekorare –безендіру) – архитектурада
декорация, бейнелік немесе ою-өрнек элементтері жиынтық жүйесінің жалпы
атауы.

Диптих (грекше Diptychos) – бір мазмұнға байланыстырылған екі бөліктен –
екі картинадан тұратын бейнелеу өнері шығармасы.

Дизайн – заттарды көркем конструкциялау және жобалау. Жобалау кезінде
объектінің мақсатынан басқа оған сапалы әсемдік, үнемділік, жоғары
функциялы етіп ,сонымен қатар физиологиялых және психологиялых ыңғайлықты
ескеру қажет.

Драпировка (франц. Draper – бұл қыртыстарын шаршалау, перделеп жатқызу).
Шаршалау, перделеу – бейнелеу өнерінде көріністі, натюрмортты әсерлеу не
жинақтау үшін матамен көркемдеу. Сурет жұмысында натюрморт, адам суретін
салғанда перделеу жиі қолданылады. Суретке оқыту бағдарламасында перделеу
(драпировка) жеке тақырып болып енген.

Жанр (франц. Genre – тегі, түрі) – бейнелеу өнері теориясында өнер түрі.
өзінің тақырыбына бейнелік көрініске байланысты мынадай түрлерге бөлінеді:
тарихи жанр, тұрмыстық жанр, портреттік жанр т.б.

Живопись (ағылшынша Painting, франц. Painture, нем. Malerei) – кескіндеме.
Кескіндеме бейнелеу өнерінің түрі. Кескіндеме сурет сияқты айнала қоршаған
болмысты шындықты танып білу құралы. Көркемдік образ (тұлға) жасауда
кескіндеме түстердің көмегімен жасалады.

Жанрлық живопись – тұрмыстық тақырыпқа салынған живопись.

Альфейлік живопись – кеппеген сылақ бетіне сулы бояулармен салынған
живопись.

Жухлость – оңу. Майлы бояу живописіндегі кебу кезіндегі бояу қабатындағы
өзгеріс, осының салдарынан картинаның немесе этюдтің беткі қабаты
күңгірттеніп, бояулардың әдемілігі мен әуезділігі жоғалады.

Кенепті тегістеп сылау – картина салар алдында кенеп бетін тегістеп сылап
шығу.
композиция заңдары:
Басымдылық заңы – ою-өрнек композициясында бір немесе бірнеше мотивтерді
басым ерекшелеп көрсету.

Өміршеңдік заңы.

Ою-өрнек контрапункті заңы.

Жарық пен көлеңкенің бөліну заңы

Үш компоненттілік заңы – ою-өрнек мотивтерінде күрделі және алуан түрлі
қимылды беру үшін композицияда осы
қимылдың үш фазасын көрсету.

Тұтастық заңы – сурет өнерінде сурет салғанда жалпыдан жалқыға қарай көшу,
яғни бейненің жалпы пішінін нобайлап алып содан кейін нақтылауға көшу.

Бүтіндік заңы – композицияның негізгі заңдарының бірі.

Ауа перспективасының заңдылықтары – бізден қашықтай отырып заттар көзбен
көргенде көлемі жағынан кішіреймейді. Қашықтау дәрежесіне қарай олардың
қара-қошқыл және бозғылт жерлерінің қарама-қарсылығы барған сайын біртіндеп
жұмсарады, заттар неғұрлым түскендей болады да, ақырында көкжиекте зорға
ажыратылатын силуэттерден тұратын бір реңкті мұнарға айналады. Сонымен бір
мезгілде олардың түс бояуы да өзгереді. Осы құбылыс ауа перпективасы деп
аталады.

Форманың конструкциялық құрылыс заңдылықтары.

Жаңашылдық заңы - өнердің жалпы заңы. Бұл заңды өнердегі ізденіс, аталмыш
заңдардың басын құрайтын заң деп те айтуымызға болады. Өйткені көркем бейне
(образ) қашанда өнерде жаңа мазмұн мен жаңа форма.

Суреттеме – суреттемеде айқын көрініс, композициялық құрылым, өңдер мен
реңдер шешімі де орын алады. Суретші табиғаттың өзіне ұнаған көрікті
көрінісін бейнелеу кезінде ондағы барлық детальдарды есіне сақтап қалу
мүмкіндігі жоқ болса, ол оны толық бейнеге келтіріп салып алуды көздейді.
Бұл жұмыс арнайы уақытты талап етеді, қарағанда күрделірек.

Әлөрнек – кітап тарауының басын ерекшелеп әрі безендіріп тұратын шағын ою-
өрнек немесе бейнелік кейде сюжеттік композиция.

Білгірлік - өнертануда XIX ғасырдың соңында пайда болған бағыт; оның
негізгі мақсаты әйгілі немесе жаңа табылған өнер шығармаларының құндылығын
анықтау.

Гравюра инесі – гравюраға бедер салуға арналған аспап.

Литография инесі –(тасқа сызуға арналған үш немесе төрт қырлы пирамида,
корпус т.б. түріндегі, жүзі өткір болат стержень.

Өнердегі дәріптеушілік (суретшінің беинелеу обектісін әдейі немесе еріксіз
боямалап көрсету салдарынан өмір шындығынан алшақтау )

Эстетикадағы идеализм (матерализмге қарама- қарсы , эстетикалық сананы ,
идеяны мұратты бірінші деп танитын бағыт.)

Көркемдік мұрат (суреткердің көркем түйіндеуі арқылы жасалатын бейне)

Көркем идея (суретшінің адамға және әлемге қатынасын ,оның идеялық
шығармашылық концепциясын білдіріуі , суретші өз ойын өнер туындысына
айналдыруы)

Сынтас құдай немесе құдайды алмастырушы материалды дене ,діни саяси
жаппай табыну нысаны .

Идиллик (көркем шығармада идиллияны , тамаша , рахат өмірді суреттеу )

Мүсін тастан қашап жасалған өнер туындысы

Бейне , бейнелеу – шыншылдықты айнала қоршаған құбылысты нақты
сезімталдықты , өнер әдіс- тәсілдерімен көрсету . Бейнелеу өнеріндегі
көркемдік образдың негізі болып табылады. Өнер туындысының идеялық мән
мағынасы және эмоциялық қанықтылығы бейнелеу кезінде пайда болады.

Бейнелеу өнері – пластика өнерінің бір бөлігі кеңістікте және жазықтықта
әлем бейнесін жасаушы , көз жанары арқылы қабылданып өскен (жетілген). Олар
живопись , скулптура , графика. Кей жағдайларда бейнелеу өнеріне сәулет
және қолданбалы өнер жатады , қаншалықты олардың шығармалары кеңістіктік
және көз жанарымен қабылданатындығына байланысты.

Изокефалия ( грек тілінде isos – тең, біркелкі және kephflt – бас) ,
исокефалия – ертеде кең тараған көп фигуралы композицияның әдісі , бұл
жағдайларда фигуралардың бастарын бір деңгейде орналастырылады. (
көлденең бір қатарда) И. термині антика өнеріне қатысты жиі қолданылады .

Иконография (бейнелеу өнерінде – діни кейіпкерді немесе сюжетті көрністі
бейнелеудің қатаң белгіленген жүйесі )

Иконология (XX ғасырдағы өнертанудағы бағыт ; көркем шығармалардағы
сюжеттер мен бейнелу мативтерін оның тарихи – мәдени мағнасын және онда
білдірілген дүниетанымды анықтау үшін зертеиді )

Икебана ( жапон сөзінен алынған атау ; гүлдер өмірі ) дәстүрлі жапон өнері
. Мезгілге, аталып өтетін оқиғаға , иесінің көңіл күиіне , байланысты
гүлдерден , бұталардан , жемістерден құрастырылған композиция.

Көру иллюзиясы (объектінің кеңістік қасиетін азды – көпті бұрмалап )

Иллюзионизм (лат. тілінде illusion – алдамшы) бейнелеу өнері шығармаларында
заттарды оның бейнесі емес , нақты өзі деп қабылдайтындай етіп бейнелеу ,
және көзді алдау , иллюзиямен шекаралас шындыққа үқсас шынайылыққа үқсастық
жасау .

Иллюминациялау ( гравюраларды немесе суреттерді қолмен бояу; сондай – ақ
орта ғасырдағы қолжазба кітаптарға түрлі – түсті миниатюралар мен ою -
өрнек салу процесін де осылай атаған)

Иллюстрация (өнер түрлерінің бірі , негізінен көркем графикаға жатады , бұл
өнердің мақсаты; суреттер арқылы басылымдағы тексті толықтырып ,
түсіндіріп немесе әшекейлеп тұру.

Импрессионизм (XIX ғасырдың 2- жартысы мен XX ғасырдың басында өнерде пайда
болған үшінші соңғы ағым; бұл ағым өкілдері айнала қоршаған әлемді және
күнделікті өмірді оның құбылысымен өзгерістерін ,алдынала ойластырусыз және
бар шындығымен ,сол мезетте өмірден алған өткінші әсері мен бір сәттік
көңіл күйін өз туындыларында білдірді.
Интерьер - өндірістік , қоғамдық , тұрмысқа арналған ғимараттардың ішкі
кеңістігі .

Интарсия ( ағаш заттарға жасалған инкрустация түрі ; мүнда ағаш бетіндегі
ойықтарға түсі мен текстурасы өзгеше ағаштардың қиықтарын жабыстырады.

Каллиграфия, көркем жазу өнері.

Калокагатия (антик эстетикасының басты ұғымдарының бірі; адам сұлулығының
шарты болып табылатын сыртқы және ішкі үйлесімді білдіреді)

Калькалау сурет немесе өрнектерді көшіруге арналған жылтыр қағаз неселдір
матаны бетіне қойып қарындашпен немесе тушпен сызу арқылы көшіру. К.
негізінен композициялық долбар , эскиз немесе монументалды кескіндеме ,
гравюраларды т. б . жасағанда қолданылады.

Гипс тас (құрамында 85 – 90% гипс минералы бар тас)

Капитель колоннаның үстінгі бөлігі. К. мынадай түрлерге бөлінеді: дорлық,
иониялық, каринфтік, тоскандық және композиттік.

Қарындаш – суретке және жазуға арналған стержень, таяқша тәріздес құрал.

Литографиялық қарындаш (литографиялық тасқа, мырш және аллюмин
пластикаларына сурет салуға арналған қарындаш; дайын литографиялық тушьтан
қүйылады).

«Ретушь» қарындашы (итальян қарындашына ұқсас қарындаш).

Итальян қарындашы (күйдірілген сүйектен жасалып, өсімдік майымен
ұстатылған қарындаш).

Кариатидалар («қыздар» деген ұғымды білдіреді; ғимарат сыртында немесе
ішінде арқалықты басымен көтеріп тұрған әйел бейнесіндегі тіреулер).

Карикатура, сайқымазақ (бет бейнені немесе бір оқиғаны әсерлеп, күлкілі
етіп бейнелеу).

Классицизм (17- 19 ғасырдағы Европа көркем өнеріндегі бағыт және стиль,
Европадағы мықты орталық ұлттық монархияның қосылу дәуірінде пайда болды.

Коллаж «жабыстыру» деген ұғымды білдіреді ; өнерде – техникалық тәсіл ,
бейнелеу өнері туындысына түсі мен фактурасы жағынан одан өзгеше
материалдарды (газет , жарнама , түрлі түсті қағаз ) немесе көлемді
материалдар ( сым темірлер , ағаш , жіп, ) осындай тәсілмен жасалған
шығармалар да «коллаж» аталады.

Коллекция «жинақ , жинақтау» , заттар немесе өнер туындыларының жинағы.
(кітәп , қолжазба , картина , гравюра , керамика , шыны , метал ,марка ,
манеталар және т. б. ) жалпы тақырыпқа байланысты немесе бір тектес
бұйымдар

Колонна , ұстын (архитектураның композициясының элементі , тік түсетін
ауырлықты тірейтін діңгек ) Діңгек кезкелген материалдардан жасалады темір
бетоннан және каркасты құрлыстарда метал тордан . Дөңгелек тәрізді
діңгектердің жоғарғы бөлігі капитель ал төменгі жағы көп жағдайларда база
орналастырылады.

Колорит , бояу, түс (түстердің өңдік жүйесі , өнер туындысында олардың
үйлесімділігі мен байлйнысы , эстетикалых түтастық құруы)

Композиция (көркем шығарманы құру , өнер түрінің өзіндік келісілген
ерекшелігіне , суретшінің ойы және өнер туындысының орны, мазмұнына
байланысты.

2 Практикалық сабақтар 30 сағат
№1 тақырып: Интерерді көркем безендіру пәнінің курсының тапсырмалары мен
әдістері.(Интерерді безендіру жұмысында бұрыннан қалыптасқан және жаңа
матиралдармен жаттығулар)
№2 тақырып: Интерер өлшемдерін шешу және оны қағаз бетіне түсіру.
№3 тақырып: : Интерердің планын сызу және өзгерістер енегізу.
№4 тақырып: Графикалық жобаның негізі. Франталдық бұрыштық жобалау
тәсілдері
№5тақырып: Отмывканы қолдану арқылы сызықтық кеңістіктік графикалық
жаттығулар орындау.
№6тақырып: Түстік графика. Интерердің франталдық жобасын отмывка әдісімен
орындау
№7тақырып: Кеңістіктік көлемді компазиция интерер жыйһазының макеті.
4 Әдебиеттер тізімі
5 ОБСӨЖ-на әдістемелік нұсқалар
6 СӨЖ-на әдістемелік нұсқалар
Қосымшалар
3 Практикалық сабақтар әдістемелік нұсқалары мен ұсыныстары

№1 тақырып: Интерерді көркем безендіру пәнінің курсының тапсырмалары мен
әдістері.(Безендіру жұмысында бұрыннан қалыптасқан және жаңа матиралдармен
жаттығулар)

Мақсаты: Интерерді көркем безендіру пәнінің жалпы тапсырмалары олардың
әдіс тәсілдері таныстыру. Интерерді безендіру жұмысында бұрыннан
қалыптасқан және жаңа матиралдармен жаттығулар арқылы үйрету.

Әдістемелік ұсыныстар:
Әр бір оқытушы алдында үш сүрақ тұрады: неге оқыту, не үшін оқыту және
қалайша оқыту. Бұл сұраққа жалпы осы пәннің бағдарламасы жауап береді.
Бұл курстың алдына қоятын мақсаты студентерді Интерерді көркем безендіру
әдістерімен таныстырып үйрету. Студентер дәстүрлі безендіру құралдарын
меңгеруге үйрету.
Қазіргі таңда техниканың дамыған уақытында дизайн жұмыстары әр түрлі
жаңа заман матиралдары мен техникаларының көмегімен орындалады.
Бұл жаңа заман материалдары мен техникалық құралдары студентердің болашақ
суретші безендіруші ретінде жұмысын жеңілдеткенімен ойлау машықтылығымен
қолмен орындау шеберліктерінің дамуына кедергі болады.
Сондықтан осы пәнді оқытуда дәстүрлі аспаптармен материалдармен қатар жаңа
заман материалдарымен жұмыс жасау қарастырылған.
Дәстүрлі материалдар қағаз, қарандаш, миллиметровка, қаламүш, қыл
қаламдармен жұмыс жасай білу талаптары қойылады. Студентер планшетке
қағазды тарта және желімдей білу, миллиметровкаға және планшеттегі қағазға
эскиз жасай білу. Шрифтарды меңгеру, Қаламүш және қылқаламен плакатта
жаза білу. Трафареттер оя білулері қажет.
Дизайн негізі пәнінде студентер жаңа заман материалдары оракал,
жыйнақтау қағазы, пллотр апараттарында, ПВХ пластиктарымен жұмыс жасай
білу.
Осы матиралдармен жұмыс жасай білген жағдайда студентер бұл курстың
материалдарын меңгерген болып табылады.
Бірінші сабақта студентерді дәстүрлі және жаңа заман матиралдарымен
таныстыра отырып олармен жұмыс жасау тәсілдерін оқытушы практика жүзінде
көрсету арқылы үйрету.

№2 тақырып:Интерер өлшемдерін шешу және оны қағаз бетіне түсіру

Мақсаты: Интерер өлшемдерін анықту оларды қағаз бетіне түсүру
ерекшеліктеріне үйрету.
Әдістемелік ұсыныстар:
Студентер өздеріне берілген интерердің өлшемін шеше білулері қажет
себебі неғұрлым өлшемдері дәл болса эскиз жобалары дәлірек болып шығады.
Студентер өлшеген өлшемдерін фарматқа түсіру үшін оны метірден миллиметірге
айналдырады.
Фарматқа масштабта кішірейтіп көшіріледі студентің масштабты білу
үлкен орн алады. Фарматқа бірінші интерердің планы орындалады. Планда
өзгерістер енгізіліп, содан кейін франталды нмесе бұрыштық жобасы
орындалады.
№3 тақырып: Интерердің планын сызу және өзгерістер енегізу.
Студентерге бұл тақырып аясында әр түрлі интерерлердің пландарын
беріп оарды өзгерту тапсырмалары беріледі. Өзгерістер енгізу ұшін студент
біріншіден қай қабырғаларды біз алып тастай аламыз егер қбырғ төбені
көтеруші болса ол қабырғаны қозғауға болмайды. Интерердің бөлмелерін бөліп
тұрған төбені көтеріп тұрмаған қабырғаны өзгерте аламыз осыжағдайларды
студенттер есінде сқтаулары қажет. Интерер қабырғаларының айырмашылығын
пландағы қабырға қалыңдығынан көреміз.
Планда өзгерістер енгізіп қайта көшіріп сызғаннан кейін интерердің
пландағы өзгерістер негізінде жобасы жасалынады.

№4 тақырып: Графикалық жобаның негізі. Франталдық бұрыштық жобалау
тәсілдері.
Мақсаты: Студентерге интерерді жобалау интерердің ішін көркем
безендіру эскиздерін жасап үйрену.
Әдістемелік ұсыныстар:
Бұл тақырыпта жобалау тәсілдерін қарастырады жобалаудың франталды
жобалау тәсілімен миллиметровкаға одан кейін планшетке интерер жобасының
эскизін орындайды.
Студентерге миллиметровкада франталды жобалау тәсілін қарастырамыз. Белгілі
бір пәтердің жоспары ұсынылады осы жоспар бойынша қалаған бөлменің жобасы
орындалады. Франталды жобалау әдісі, таңдап алынған бөлменің планы бойынша
жобалаушының қарау нүктесін анықтаймыз. Келесі интерердің ені, ұзындығы,
биіктігі анықталып А2 фармат өлшеміне сәйкес масштабы картинаны сызамыз,
картинаның диоганал сызықтары сызылады.Диоганал сызықтарының қыйлысқан
нүктесі арқылы картинаны екіге бөлетін ортанғы сызық жүргізіледі осы
ортанғы сызық жүргізілген нүкте қарау нүктесі О деп белгілейміз.О
нүктесінен картина бұрышына дейінгі диоганал сызықты өлшеп алып ортанғы
сызық бойына саламыз, екі жаққа да осы әрекетті орындаймыз. Оларды F1
және F2 деп белгілейміз. Келесі интерердің ұзындығ немесе тереңдігін
анықтаймыз, картина астынғы сызығы интерер енінің өлшеміне сәйкес тең 5ке
бөлеміз биіктігі 3ке бөлеміз.
Сонд интерердің ені 5м- ге биіктігі 3м- ге теңді білдіреді. Ал интерер
ұзындығы 7м- ге тең болады, осы ұзындығын перспективада картинаға түсіру
үшін картинадағы интерер ені беске бөлінген оңнан солға қарай рим сандық
көрсеткішімен белгіленеді. Клесі осы бөлінген бес бөліктің әр қайсын
ортасынан тең бөліп шығамызда оңнан солға қарай араб санымен белгілейміз.
Рим сандарымен белгіленген нүктелерге F1 және F2 нүктелерінен проекцлаушы
түзулер жүргіземіз жетінші нүктеге дейін жетінші нүктемен қыйлысқан
проекциялаушы түзу диоганл сызығын қыйып өткен жерден картина тереңдігін
немесе интерер үзындығын саламыз. О, F1 және F2 нүктелерінен проекцылаушы
түзулер жүргізу арқылы интерерге қажетті есік, терезе және басқада
элементерді тұрғызамыз.
Оқытушы тақтада сызп жұмыс жасағанда студенттер қтарласып
миллиметровкада орындайды. Миллиметровакдағы жобаны №9 сабағында отмывкамен
жатығу кезінде планшетке көшіріп акварель бояуымен отмывка әдісімен
аяқтайды.

№5 тақырып: Отмывканы қолдану арқылы сызықтық кеңістіктік графикалық
жаттығулар орындау.

Мақсаты: Отмывканы қолдану арқылы сызықтық кеңістіктік графикалық
жаттығулар орындауға ұйрету интерерді және басқада элементерді отмывка
әдісімен көрсете білуді меңгеру.

Әдістемелік ұсыныстар:
Бұл тақырыпта әртүрлі сызықтық кеңістіктік графикалық жаттығулар орындау
Өткен сабақта орындалған интерердің франтальды жобасының эскизін отмывка
әдісімен орындау.
Планшетке көшірілген интерер жобасын акварелмен отмывка арқылы орындау.
Отмывканы екі әдіспен орындауға болады бірінші калканы қолданбай екінші
калканы жапсыру арқылы.Екі әдістеде акварелмен оындалады калкасыз отмывка
интерер жоғарыдан төмен қарай қылқаламмен орындалады. Осы әдіспе кез келген
элементің көлемін шығарып көгсетуге болады. Кейбір жағдайда акварел
қарандашымен немесе түрлі-түсті карандашпен өңдеуге болады.
Екінші әдіс калка жапсыру арқылы орындау онда қағаз тартылған планшет
бетіне жобаны көшіріп алғанан кейін ризина желімімен калканы планшет бетіне
жапсырамыз. Калканы жапсырып алғанан кейін бояитын жерді пышақпен калканы
кесіп планшет бетінен аламызда желімді өшіргішпен тазалаймыз. Тазаланған
жерді акварелмен отмывка әдісімен бояимыз. Барлық жерлер осындай әдіспен
орындалады.
Студентерге болашақ Дизайн негізі жұмыстарында қжетті әртүрлі
елементерден , геометриялық формалардан тұратын копазициялар құрастыруға
үйрету және түстік үйлесімін табу.
Бұл тақырыпта әртүрлі геометриялық формаларды пайдалана отырып
копазициялар құрастырып, түстік шешімін тауып орындау.
Дизаин негізі жұмыстарында суретші безендірушінің компазициялық шешімінен
түстерді көре білуінен және оның қандайда бір элементерінен безендіруде
маңызды рол атқарады. Болашақ суретші безендірушінің өзіндік қол таңбасы
қалыптасады. Студент қандайда бір шешім қабылдарда ол өзіне қойылған
талапқа және тақырып аяасында жұмыс жасауы қжет.Барлық жаттығулар
графикалық матиралдармен орындалады. Акварель, тушь, гуаш және тағы басқа
матиралдар. Мұнда компазициа заңдылықтарына сүйене отырып жұмыс жасау.
Төменде көрсетілген.
Композиция (көркем шығарманы құру , өнер түрінің өзіндік келісілген
ерекшелігіне , суретшінің ойы және өнер туындысының орны, мазмұнына
байланысты.
композиция заңдары:
Басымдылық заңы – ою-өрнек композициясында бір немесе бірнеше мотивтерді
басым ерекшелеп көрсету.
Өміршеңдік заңы.
Ою-өрнек контрапункті заңы.
Жарық пен көлеңкенің бөліну заңы
Үш компоненттілік заңы – ою-өрнек мотивтерінде күрделі және алуан түрлі
қимылды беру үшін композицияда осы
қимылдың үш фазасын көрсету. Тұтастық заңы – сурет өнерінде сурет салғанда
жалпыдан жалқыға қарай көшу, яғни бейненің жалпы пішінін нобайлап алып
содан кейін нақтылауға көшу. Бүтіндік заңы – композицияның негізгі
заңдарының бірі. Ауа перспективасының заңдылықтары – бізден қашықтай отырып
заттар көзбен көргенде көлемі жағынан кішіреймейді. Қашықтау дәрежесіне
қарай олардың қара-қошқыл және бозғылт жерлерінің қарама-қарсылығы барған
сайын біртіндеп жұмсарады, заттар неғұрлым түскендей болады да, ақырында
көкжиекте зорға ажыратылатын силуэттерден тұратын бір реңкті мұнарға
айналады. Сонымен бір мезгілде олардың түс бояуы да өзгереді. Осы құбылыс
ауа перпективасы деп аталады.
Форманың конструкциялық құрылыс заңдылықтары.
Жаңашылдық заңы - өнердің жалпы заңы. Бұл заңды өнердегі ізденіс, аталмыш
заңдардың басын құрайтын заң деп те айтуымызға болады. Өйткені көркем бейне
(образ) қашанда өнерде жаңа мазмұн мен жаңа форма.

№6 тақырып: Интерердің франталдық жобасын отмывка әдісімен орындау.
Мақсаты: Студентерге интерерді отмывка және гушпен орындау
әдістерімен түстік шешімдерін тауып көрсету. Эскизді франталды
перспективада көрсету.
Әдістемелік ұсыныстар:
Планшетке көшірілген интерер жобасын акварелмен отмывка арқылы
орындау. Отмывканы екі әдіспен орындауға болады бірінші калканы қолданбай
екінші калканы жапсыру арқылы.Екі әдістеде акварелмен оындалады калкасыз
отмывка интерер жоғарыдан төмен қарай қылқаламмен орындалады. Осы әдіспе
кез келген элементің көлемін шығарып көгсетуге болады. Кейбір жағдайда
акварел қарандашымен немесе түрлі-түсті карандашпен өңдеуге болады.
Екінші әдіс калка жапсыру арқылы орындау онда қағаз тартылған планшет
бетіне жобаны көшіріп алғанан кейін ризина желімімен калканы планшет бетіне
жапсырамыз. Калканы жапсырып алғанан кейін бояитын жерді пышақпен калканы
кесіп планшет бетінен аламызда желімді өшіргішпен тазалаймыз. Тазаланған
жерді акварелмен отмывка әдісімен бояимыз. Барлық жерлер осындай әдіспен
жасалады Эскиз 55 х 75 өлшемде планшетте орындалады
Студентерге мектептегі бейнелеу өнері класын көркем безендіру эскизін
орындау арқылы көркем безендіру әдістеріне үйрету.
Бұл тақырыпта жобалау тәсілдерін қарастырады жобалаудың франталды жобалау
тәсілімен миллиметровкаға одан кейін планшетке интерер жобасының эскизін
орындайды.
Студентерге миллиметровкада франталды жобалау тәсілін қарастырамыз. Белгілі
бір пәтердің жоспары ұсынылады осы жоспар бойынша қалаған бөлменің жобасы
орындалады. Франталды жобалау әдісі, таңдап алынған бөлменің планы бойынша
жобалаушының қарау нүктесін анықтаймыз. Келесі интерердің ені, ұзындығы,
биіктігі анықталып А2 фармат өлшеміне сәйкес масштабы картинаны сызамыз,
картинаның диоганал сызықтары сызылады.Диоганал сызықтарының қыйлысқан
нүктесі арқылы картинаны екіге бөлетін ортанғы сызық жүргізіледі осы
ортанғы сызық жүргізілген нүкте қарау нүктесі О деп белгілейміз.О
нүктесінен картина бұрышына дейінгі диоганал сызықты өлшеп алып ортанғы
сызық бойына саламыз, екі жаққа да осы әрекетті орындаймыз. Оларды F1
және F2 деп белгілейміз. Келесі интерердің ұзындығ немесе тереңдігін
анықтаймыз, картина астынғы сызығы интерер енінің өлшеміне сәйкес тең 5ке
бөлеміз биіктігі 3ке бөлеміз.
Сонд интерердің ені 5м- ге биіктігі 3м- ге теңді білдіреді. Ал интерер
ұзындығы 7м- ге тең болады, осы ұзындығын перспективада картинаға түсіру
үшін картинадағы интерер ені беске бөлінген оңнан солға қарай рим сандық
көрсеткішімен белгіленеді. Клесі осы бөлінген бес бөліктің әр қайсын
ортасынан тең бөліп шығамызда оңнан солға қарай араб санымен белгілейміз.
Рим сандарымен белгіленген нүктелерге F1 және F2 нүктелерінен проекцлаушы
түзулер жүргіземіз жетінші нүктеге дейін жетінші нүктемен қыйлысқан
проекциялаушы түзу диоганл сызығын қыйып өткен жерден картина тереңдігін
немесе интерер үзындығын саламыз. О, F1 және F2 нүктелерінен проекцылаушы
түзулер жүргізу арқылы интерерге қажетті есік, терезе және басқада
элементерді тұрғызамыз.
Класс интерерінің ішкі безендірілуі сол пәннің күнтізбелік жоспарына
сәйкес жүргізіледі. Қабырғаға ілінетін стентардың саны күнтізбелік жоспарда
қарастыратын тақырып санына және интерер көлеміне байланысты. Эскиз
орындағанда стентер интерерде көрсетіледі және жееклеп әр планшет
елементерімен көрсетіледі.
Жобаның жазбасының эскизі. ( Эскиз 55 х 75 өлшемде планшетте орындалады)
Эскизді перспективада көрсеткеннен кейін безендіру элементерін ашып
көрсету мақсатында жобаның жазбасын орындауға үйрету.
Эскиз жобасын перспективадағ көрінісі негізінде және итерер өлшеміне
сүйене отырып масштабта жобаның жазбасын орындау 55 х 75 өлшемде планшетте.
Планшет бетіне эскизді дұрыс орналастырып, перспектива қандай материалмен
орындалса 55 х 75 өлшемде планшетте жазбада сондай материалмен орындалады.
Олмына әдістер орындалады Планшетке көшірілген интерер жазбасын акварелмен
отмывка арқылы орындау. Отмывканы екі әдіспен орындауға болады бірінші
калканы қолданбай екінші калканы жапсыру арқылы.Екі әдістеде акварелмен
оындалады калкасыз отмывка интерер жоғарыдан төмен қарай қылқаламмен
орындалады. Осы әдіспе кез келген элементің көлемін шығарып көгсетуге
болады. Кейбір жағдайда акварел қарандашымен немесе түрлі-түсті карандашпен
өңдеуге болады.
Екінші әдіс калка жапсыру арқылы орындау онда қағаз тартылған планшет
бетіне жобаны көшіріп алғанан кейін ризина желімімен калканы планшет бетіне
жапсырамыз. Калканы жапсырып алғанан кейін бояитын жерді пышақпен калканы
кесіп планшет бетінен аламызда желімді өшіргішпен тазалаймыз. Тазаланған
жерді акварелмен отмывка әдісіменнемесе гуашпен орындаймыз.
Жоба эскиздері эстетикалық талғаммен орындалуы керек .

№7 тақырып: Кеңістіктік көлемді компазиция интерер жыйһазының макеті.

Мақсаты: Интерер және интерер ішіндегі жиһаздардың макетін орындау арқылы
жаңа заман материлдарымен жұмыс жасау әдістерімен танысып үйрену.
Әдістемелік ұсыныстар:
Студентер алдын ала жасалған эскиздері бойынша макет сызбасын
орындайды. Сызбаны макет орындайтын материалға көшіреді (ПВХ) . Матиралға
көшірілгеннен кейін оны қыйып дайындап бір бірімен желімдейді. Жұмыс
барысында мынаны ескеру керек ПВХ кескенде өте дәлдікті қажет етеді, егер
матиралды ксу кезінде кемшіліктер болса оны желімдеуде қыйындықтар туады.
Макет масштабта орындалады масштабты сақтау студенттерге талап
қойылады. Макетті желімдеп жыйнап блоғаннан кейін қажет болған жағдайда
бояуға болады. Макетті қағаздан да орындауға болады.

ОБСӨЖ және СӨЖ тақырыптары практаикалық сабақтардың тақырыптарына
сәйкестендірілген, олар сабақта басталған жұмыстарды жалғастыру және аяқтау
кезеңі болып табылады.

• Әдебиеттер тізімі.
Негізгі әдебиеттер:
1. Быков В.В. Материалы и техника художественно – оформителских работ.
–М,:Плакат, 1986
2. Ерошкина В.Ф. Промышленная графика,: Омск: ОГИЗ, 1998.
3. Искусство ансамбля. Художественный предмет– интерьер– архитектура
-среда / сост.А. К. Василевский. –М,: Просвещение, 1981.
4.Капр А. Эстетика искусства шрифта. –М,: Книга, 1979.
5.Кикушин Г.Ф. Шрифт: Для художников офармителей . – Минск, 1980.
6.Кудин П.А., Ломов Б.Ф. Митькин А.А. Психология восприятия и искусство
плаката. – М,: Плакат, 1987.
7.Рунге В.Ф., Сеньковский В.В. Основы теории и методологии дизайна. –М.,
2001.
8.Художественное проектирование / Под. Ред. Б.В. Нешумова, Е.Д. Щедрина.
–М., 1979
9.АникетМ., и др. Русский графический дизайн. –М., 1992.
10.Серов С. И. Стиль в графическом дизайне. –М., 1991.
11.Холмянскиий Л.М., Щипенов А.С. Дизайн.-М., 1985
12.Сапего И.Г. Предмет иформа. Рол восприятия матиральной среды хдожника в
создании пластической формы. –М., 1984.
13.Пезе М.Э. Очерки истори художественого конструирования в России 18
начала 20 веков. –Л., 1978.
14. Черейская М. Г. Художественные изделия из новых материалов. М., 1975.
15Соловьев С.А. Декоративное офармление. –М., 1987.
Функции художественно- графического офармления учебников: 16.Современная
учебная книга / Подред. Донского Г.М. – М., 1986.
17.Рыжков И.Я. Международное рекламное дело. М., 1984.
18.Смирнов С.И. Шрифт и шрифтовой плакат. –М., 1981.
Волкова В.В. Дизайн рекламы: Учеб.Пособие. –М.,1999.
Қосымша әдебиеттер:
19.Джугенхацмер Д.У., Уайт Г.Н. Основы рекламного дела. Самара, 1991.
20.Одноралов Н. В. Материалы, инструменты и оборудование в изобразителном
искусстве. -М,:Просвещение, 1988.
21.Серов С.И. Стиль в графическом дизайне. –М., 1996.
22. Смирнов С.И. Шрифт в наглядной агитации. –М,: Плакат, 1990.
23. Фрилинг Г., Ауэе К. Человек- цвет- пространство. –М,: 1973.
Художественное проектирование / Под. Ред. Б.В. Нешумова, Е.Д. Щедрина. –М.,
1979
24.Квасов А.С. Художественное конструирование изделлий из пластмассы. –М
1989.
25.Рунге В.Ф., Сеньковкий В.В. Основы терии и методологии дизайна. –М.,
1989
26.Аронов В.Р. Художник и предметное творчество. –М., 1986.
27.Художественное констирование /Под ред. Б.В. Нешумова, Е.Д. Щедрина.
–М.,1979

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz