Файл қосу

Кәсіптік оқыту жүйесіндегі педагогикалық менеджмент




|ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ                          |
|СЕМЕЙ ҚАЛАСЫНЫҢ ШӘКӘРІМ АТЫНДАҒЫ МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ                    |
|ПЕДАГОГИКА ФАКУЛЬТЕТІ                                                        |
|ПЕДАГОГИКА КАФЕДРАСЫ                                                         |
|СМЖ 3 - деңгейдегі құжаты |ПОӘК                   |                         |
|                          |                       |УМКД 042-18.19/08-2013   |
|«Педагогикалық менеджмент»|                       |                         |
|пәнінің оқу-әдістемелік   |№ 1-басылым            |                         |
|кешені (студенттер үшін)  |                       |                         |











            «Кәсіптік оқыту жүйесіндегі педагогикалық менеджмент»

                      ПӘНІНІҢ ОҚУ - ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

                        5В012000 -" Кәсіптік оқыту "

                         МАМАНДЫҚ СТУДЕНТТЕРІ  ҮШІН


                          ПӘННІҢ ЖҰМЫС БАҒДАРЛАМАСЫ



























                                 Семей 2013


1. Құрастырған
Құрастырған:  ____________Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік
университеті. «Педагогика» кафедрасының оқытушысы, Карипбаева Ш.Т.

 «25» тамыз 2013  ж.

2. Талқыланды
2.1. Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің
 «Педагогика» кафедрасы отырысында қарастырылды.


Хаттама № 1 «03» қыркүйек 2013 ж.


Кафедра меңгерушісі __________  Джанбубекова М.З.


2.2. Факультеттің оқу-әдістемелік бюросы отырысында қарастырылды.


Хаттама № 1 «05» қыркүйек 2013 ж.


Төрағасы __________ Ахметова Ш.Т.

3. бекітілді
Университеттің Оқу-әдістемелік  кеңесі отырысында баспаға жіберуге ұсынылды
және  мақұлданды.


Хаттама № 1 «18» қыркүйек 2013 ж.


ОӘК төрағасы    _______________ Искакова Г.К.





































                                   Мазмұны



   1. Жалпы ережелер
   2. Пәннің мазмұны және сабақ түрлері бойынша сағаттарды бөлу
   3. Пәнді оқытудың әдістемелік нұсқаулары
   4. Курс форматы
     5. Курс саясаты
     6. Баға қою саясаты
   7. Әдебиеттер



















































































        1. Жалпы ережелер
        1.1 Пән және оқытушы туралы жалпы ережелер
    – п.ғ.м., аға оқытушы Карипбаева Шынар Токтаровна
    – Байланыс ақпараты – тел. 42-25-33, Таңірбергенов 2 ғимарат, Сабақ
      өткізу орны – №2,№8
    – Пән аты – «Кәсіптік оқыту жүйесіндегі педагогикалық менеджмент»
    – Кредит саны - 2
1.2. Курстың қысқаша мазмұны: Қазіргі таңдағы жаңа оқыту технологиясы өз
алдына білім беру үлгісін оңтайландыру, бір жүйеге келтіру мақсатын қойып,
техникалық және адам ресурстарын есепке ала отырып оқытудың жалпы процесін
құрудағы, қолданудағы және анықтаудағы жүйелік әдіс ретінде қарастырылады.
      Бір  жағынан,  оқыту  технологиясы   –   оқыту   ақпаратын   өңдеудің,
көрсетудің,  өзгертудің  және  ұсынудың  әдістері  мен  құралдары  жиынтығы.
Екінші жағынан оқыту процесінде қажетті техникалық және ақпараттық  құралдар
пайдалану арқылы оқушыға әсер ету әдістері туралы ғылым.
      Осы пәнді менгеру нәтижесінде студенттердің:
      - Жаңа ғылыми мәліметтерге сәйкес,  адаммен  қабылданатын  кез  келген
ақпарат жедел жадыда аталмыш 15-20 минут ағымында айналып, одан  соң  сақтау
үшін ұзақ мерзімді жадыға барады. Сондықтан адам  аз  ғана  уақытта  негізін
қалаушы және әрекет етуші білім мен біліктілікті үлкен аумағын игеру;
      - Оқытудың техникалық жүйелерінің бөлігі бойынша  курсты  оқып  үйрену
мақсаты  болашақ  мамандардың  оқытудың  жаңа  техникалық  құралдарын  игере
білумен оларды оқыту –  тәрбиелік,  мәдени  –  демалыс  шараларында  қолдана
білуі;
1.3. Пәннің мақсаты және тапсырмасы
 - кәсіптік  оқыту  жүйесіндегі  педагогикалық  менеджмент,  сонымен  қатар,
педагогикалық  құрылым  мен  тәжірибеге  қол  жеткізу,  бұрынғы  тәжірибемен
қоғамды   гумандандыру   мен   демократияландыру   пайда   болған   әдеттегі
элементтерді үйлестіру болып табылады.
 міндеттері - Қазіргі таңдағы жаңа оқыту технологиясы өз алдына  білім  беру
үлгісін оңтайландыру, бір жүйеге келтіру  мақсатын  қойып,  техникалық  және
адам  ресурстарын  есепке  ала  отырып  оқытудың  жалпы  процесін  құрудағы,
қолданудағы және анықтаудағы жүйелік әдіс ретінде қарастырылады.
1.4.Білімге,икемділікке және машықтарға қойылатын талаптар
      Бір  жағынан,  оқыту  технологиясы   –   оқыту   ақпаратын   өңдеудің,
көрсетудің,  өзгертудің  және  ұсынудың  әдістері  мен  құралдары  жиынтығы.
Екінші жағынан оқыту процесінде қажетті техникалық және ақпараттық  құралдар
пайдалану арқылы оқушыға әсер ету әдістері туралы ғылым.
1.5.Пәніді игеруде студенттер істей білуге тиісті
Осы пәнді менгеру нәтижесінде студенттердің:
- Жаңа ғылыми мәліметтерге сәйкес, адаммен қабылданатын кез  келген  ақпарат
жедел жадыда аталмыш 15-20 минут ағымында  айналып,  одан  соң  сақтау  үшін
ұзақ мерзімді жадыға барады. Сондықтан адам аз ғана уақытта негізін  қалаушы
және әрекет етуші білім мен біліктілікті үлкен аумағын игеру;
- Оқытудың техникалық жүйелерінің бөлігі бойынша курсты оқып үйрену  мақсаты
болашақ  мамандардың  оқытудың  жаңа  техникалық  құралдарын  игере  білумен
оларды оқыту – тәрбиелік, мәдени – демалыс шараларында қолдана білуі;
1.6. Пререквизиттер
Осы пәнді менгеру үшін төмендегі пәндерді  менгеру  кезінде  алынған  білім,
икемділік  және  дағды-машықтар  қажет:  «Педагогика»,  «Даму   психология»,
«Педагогикалық психология», «Әлеуметтік психология».
1.7. Постреквизиттер
Пәнді менгеру кезінде алынған білім, икемділік  және  дағды-машықтар  келесі
пәндерді   менгеруі   үшін   қажет:   «Психологиялық    оқыту   әдістемесі»,
«Педагогикалық шеберлік», «Этнопедагогика».

      Пәннің мазмұны және сабақ түрлері бойынша сағаттарды бөлу

    Кесте 1.
|№  |Тақырыптары                           |Аудиториялық сағаттардың        |
|   |                                      |бөліну                          |
|   |                                      |Дәріс |Сарама|СӨОЖ     |СӨЖ     |
|   |                                      |      |н     |         |        |
|1  |1-Тақырып: Менеджменттің маңызы, оның |3     |3     |3        |10      |
|   |кәсіби білім беру жүйесіндегі рөлі мен|      |      |         |        |
|   |орыны.                                |      |      |         |        |
|2  |2-Тақырып:  Кәсіби білім беру         |2     |2     |2        |        |
|   |мекемелеріндегі басқаруға жүйелі      |      |      |         |        |
|   |қөзқарастар.                          |      |      |         |        |
|3  |3-Тақырып:  Жүйе және басқару.        |2     |2     |2        |10      |
|4  |4-Тақырып:  Нарықтық экономика        |2     |2     |2        |        |
|   |жағдайындағы оқу орындарының даму     |      |      |         |        |
|   |стратегиясы.                          |      |      |         |        |
|5  |5-Тақырып:  Педагогикалық менеджментте|2     |2     |2        |10      |
|   |білім беру сапасын басқару.           |      |      |         |        |
|6  |6-Тақырып:  Педагогикалық менеджментті|2     |2     |2        |        |
|   |ақпараттық қамтамасыз ету.            |      |      |         |        |
|7  |7-Тақырып:  Педагогикалық ұжымдағы    |2     |2     |2        |15      |
|   |тұлғааралық қатынастар.               |      |      |         |        |
|Барлығы                                   |15    |15    |15       |45      |


       Пәнді оқытудың әдістемелік нұсқаулары

Дәрісті тыңдап, жазуға әдістемлік нұсқау.
Мақсаты:  студенттерді курс бойынша тиісті теориялық біліммен қаруландыру.
Міндеттері:  әр  тақырыпты  меңгеру  мақсатымен  жүйелі  білім  беру;  пәнге
қызығушылығын тудыру және өздігінен жұмыс істей білуге үйрету;  Жоғарғы  оқу
орындарындағы  оқытуды  ұйымдастырудың  негізгі  формасы   –   дәріс   болып
табылады. Дәріс студенттерге пәнге деген қызығушылығын тудырады.
Дәріс – студенттерде өздігінен терең білім алуға ізденіс туғызады.
Лекция сабағын тыңдау және жазуға даялық:
сабаққа кешікпеңіз;
дәріс дәптеріңізді және қаламыңызды ұмытпаңыз;
дәріс барысында мәтінді қалмай жазып отыруға талпыныңыз.
Семинарлық сабақтың мақсаты:
• теориялық материалдарды тереңдетіп зерттеу;
• ғылыми мәтіндерді сұрыптау,  материалды  жалпылау  дағдысын  қалыптастыру,
ойлау сынын дамыту және т.б.;
•  білімді  меңгеруде  өзбеттілік,  шығармашылық  инициатива,   шығармашылық
қабілеттерін дамыту;
• көпшіліктің алдында сөйлеу, пікірін  білдіру  және  өз  көзқарасын  қорғау
дағдысын қалыптастыру.
Мақсаты: пән  бойынша  лекцияда  алған  білімдерін  бекіту,  тереңдету  және
кеңейту.
Міндеттері:
- Пән бойынша алған теориялық материалдарын тереңдету және жүйелеу;
- Библиографиямен өздігінен жұмыс істеу іскерлігін қалыптастыру;
- Аудиторияда өз ойын білдіруге, басқаны  тыңдай  білуге,өз  пікірін  қорғай
білуге және талқылауға қатысуға үйрету.

       Курс форматы

   Аудиториялық сабақтар келесi түрлерден: дәрiстер  (Д),  практикалық  (Пр)
сабақтардан, СОӨЖ , СӨЖ  тұрады.
   Тақырыптардың барлығы дәрістік, практикалық сабақтарда берілген,  қалғаны
өздiгiнен орындалады.
   Дәрiстiк, практикалық  сабақтарды орындау  мiндеттi.
   Аралық  аттестация  қортындылары  студенттiң  сабаққа   қатысуын,   өздiк
жұмыстарын өз  уақытында  орындауын,  сабақ  үстiнде  жауап  беруiн,  аралық
бақылау нәтижелерiн ескере отырып қойылады.
   Олар мiндеттi түрде айтылған уақытында тапсырылуы тиiс. Өз уақытынан  кеш
тапсырылған бақылау жұмыстарына автоматты түрде төмен баға қойылады.
   Студенттердiң бiр-бiрiнен  көшiргенi  немесе  плагиат  (дайын  тапсырманы
көшiру) үшiн оған курс бойынша “қанағаттандырарлықсыз” деген баға қойылады.
      Курс саясаты.
   Сабаққа қатысу: Дәріс және тәжірибелік сабақтарға міндетті түрде  қатысу,
әрбір тақырыпқа  конспект  жазу.  Оқулық  материалдары  бойынша  өз  бетімен
практикалық үй жұмыстарын көрсетілген уақытта орындау. Егер студент  белгілі
бір себептермен сабаққа қатыса  алмаса,  барлық  өткен  материалдар  бойынша
жауап беру тиіс.
      Тәртіп:  Сабақ  үстінде  үнемі  тәртіп  бұзған  студент   аудиториядан
шығарылып жіберіледі  және  барлық  курс  бойынша  «қанағаттанғысыз»  бағасы
қойылады.
      Бақылау жұмыстары:  Межелік  бақылау  қорытындысы  студенттің  сабаққа
қатысуын, өздік жұмысты уақытында орындауын,  сабақта  ауызша  және  жазбаша
түрде жауап беруін ескере отырып қойылады.
      Көшіріп алу: Кез-келген көшіріп алу  үшін  қатаң  жазалап  аудиторядан
шығарумен қоса, жалпы курс үшін «F» бағасын қоюмен қамтылады.
      Ұялық телефон:  Сабақ кезінде ұялық телефондар өшірілуі керек.
      Емтихан: Қорытынды емтихан  оған  босатылған  барлық  студенттер  үшін
компьютерлық тест жүйе негізінде жүргізіледі.  Емтиханның  қорытынды  бағасы
қорытынды аттестациямен емтиханның орташа проценті арқылы есептеледі.
   6. Баға қою саясаты
      «Педагогикалық менеджмент» пәнін оқытуда екі рет аттестация  қойылады.
Әр аттестацияны есептеу үшін келесідей критерийлер қарастырылады:
 • Дәріс сабағына қатысу төмендегідей бағаланады:
 • дәріс сабағы – 0 баллға тең.
 • Тәжірибелік сабақтың жауабы – 5,6,7 аптада 20 баллмен бағаланады, ал
   қалған апталарда 15 баллмен бағаланада.
 • ОСӨЖ бірінші және екінші аттестацияда үш реттен тапсырылады –   10
   баллдан.
 • СӨЖ-де бірінші және екінші аттестацияда үшке бөліп  тапсырылады  – 25
   баллдан.
      Осы критерийлерге қарап студенттің аттестациясы қойылады.
Кесте 2.
|Оқу       |Апта                                                       |Барл|
|сағатының |                                                           |ығы |
|түрі      |                                                           |    |
|                                                                             |
|1 |өте жақсы бағасын қою барысында тәлімгер тақырып бойыншы берілген ауысша,|
|  |жазбаша, тәжірибелік жұмысты толығымен орындаған жағдай ескеріледі; егер |
|  |нақтылау үшін берілген сұраққа жауап берілмеген жағдайда бір кемшілігі   |
|  |ескеріліп   1-4% алынып койылады                                         |
|2 |жақсы бағасы ауысша, жазбаша, тәжірибелік жұмыс, оның нәтижелері жалпы   |
|  |түрде оқу жоспарына сай, бірақ бір немесе екі өрескел қатесі немесе үш   |
|  |кемшілігі жалпы пайыздан 1 шегеріліп отырылады (дұрыс, бірақ жетілген дәл|
|  |жауап емес).                                                             |
|3 |қанағаттанарлық  бағасы егер де ауысша, жазбаша, тәжірибелік жұмыс  оның |
|  |нәтижелері негізінен бағдарламаның талаптарына сай келіп, бірақ 1 өрескел|
|  |қатесі және 2 кемшілігі болса, немесе 1 өрескел қатесі және 1 өрескел    |
|  |емес қатесі, немесе 2 – 3 өрескел қатесі, немесе 1 өрескел емес және 3   |
|  |кемшілігі болса, немесе 4 – 5 кемшілігі болса  қойылады.                 |
|4 |Негізінен  қанағаттанарлықсыз  бағасы жұмыстың жоқтығын көрсетеді, және  |
|  |оқушыға оны қайта жасауды ұсынуға болады.                                |


       Дәріс тақырыптары:

1-Тақырып: Менеджменттің маңызы, оның кәсіби  білім  беру  жүйесіндегі  рөлі
мен орыны.
Мақсаты:  Басқарудың  тарихын  көрсету,  пәнің,  мендетін  және  әдіснамасын
анықтау
Негізгі  ұғымдар :   басқару, менеджмент, даму тарихы
Жоспары: Менеджменттің ғылым ретінде пайда болуы, дамуы  және  тарихы,  оның
кәсіби  білім  беру  жүйесіндегі  түрленуі.  Ғылыми  менеджмент  мектептері.
Пәннің ұғымдық аппараты. «Менеджмент»  ұғымына  берілген  анықтама  түрлері.
Менеджмент кәсіби білім беру жүйесіндегі интеграциялау үрдісі петінде.
Әдебиеттері:
1. Баймолдаев Т.М. Педагогический менеджмент и современное управление
   школой.-А:2001г
2. Менеджмент в управлениии школой. Уч.пос / под.ред Т.И.Шамовой – М:2000г
3. Бердалиев К.Б., Өмірзаков С.П., Есенгазиев Б.К., Ерғалиев Қ.Р. Басқару
   негіздері.-Алматы, 1997
4. Бердалиева Н., Байболенова Л.А., Балошо Қ.Т. Ақпараттық менеджмент
   негіздері.-Алматы,2000
5. Рахымбаев А. Б., Сабатаева Б.О. Меенджмент. Алматы,2006
6. Бабаев С.Б, Оңалбек Ж.К. «Жалпы педагогика» Алматы 2006.
7. С.Ш. Әбенбаев, А.М. Құдиярова, Ж.Ә. Әбиев «Педагогика» Астана 2003.
8. История менеджмента / Под ред. Д. В. Валового. М., 1997.
9. Американские буржуазные теории управления (критический анализ) / Под
   ред. Б. З. Мильнера, Е. А. Чижова. М., 1978.

2-Тақырып:  Кәсіби білім беру мекемелеріндегі басқаруға жүйелі қөзқарастар.
Мақсаты:  Педагогикалық  жүйелердің,  ұғымдардың  және  олардың   түрлерінің
мазмұнымен таныстыру. Кәсіби білім  беру  мекемелеріндегі  басқаруға  жүйелі
қөзқарастардың  маңыздылығын  анықтау.  Жүйелердің  табиғаты   мен   маңызын
анықтау. Жүйе түрлері және даму заңдылықтарымен таныстыру.
Негізгі  ұғымдар:  Жүйе,  әлеументтік  жүйе,  педагогикалық  үрдіс,   ғылыми
басқару.
Жоспары:   Әлеуметтік   педагогикалық   жүйелер,   ұғымдар   және   түрлері.
Жүйелердің табиғаты және маңызы, олардың  түрлері  және  даму  заңдылықтары.
Педагогикалық   жүйе  әлеуметтік  жүйенің  түрі   ретінде,   оның   атқарушы
құрамдастары: мақсаты,  мазмұны,  қызметі,  талдау-нәтижелік.  Педагогикалық
үрдіс динамикалық жүйе ретінде, педагогикалық  үрдістің қозғаушы күштері.
Әдебиеттері:
1. Менеджмент в управлениии школой. Уч.пос / под.ред Т.И.Шамовой – М:2000г
2. Бердалиев К.Б., Өмірзаков С.П., Есенгазиев Б.К., Ерғалиев Қ.Р. Басқару
   негіздері.-Алматы, 1997
3. Бердалиева Н., Байболенова Л.А., Балошо Қ.Т. Ақпараттық менеджмент
   негіздері.-Алматы,2000
4. Рахымбаев А. Б., Сабатаева Б.О. Меенджмент. Алматы,2006
5. Бабаев С.Б, Оңалбек Ж.К. «Жалпы педагогика» Алматы 2006.
6. С.Ш. Әбенбаев, А.М. Құдиярова, Ж.Ә. Әбиев «Педагогика» Астана 2003.

3-Тақырып:  Жүйе және басқару.
Мақсаты:   Білім беру жүйелерін басқару қызметімен таныстыру. Басқару  ұғымы
және  маңызын  анықтау.  Білім  беру   мекемелерін   басқару   қағидаларының
мазмұнымен  таныстыру.  Білім  бері  мекемелерін  басқару  функциялары   мен
таныстыру. Басқару әдістерімен таныстыру. Білім беру мекемелерін  басқарудың
құрылымымен танысу.
Негізгі  ұғымдар:    Жүйе басқару, басқару қағидалары,  жоспарлау,  басқару,
бақылау, талдау, басқару әдістері.
Жоспары: Білім беру жүйелерін басқару. Басқару қызметі  ұғымы  және  маңызы.
Басқарудың  негізгі  мақсаты  және  міндеттері.  Басқару  үрдісінің   циклді
сипаты.
   Білім беру мекемелерін басқару қағидалары. Білім бері мекемелерін басқару
функциялары (мақсаттылығы және жоспарлау, үйлестіру және  реттеу,  мекеменің
жұмысын есепке алу, жұмысыты бақылау және талдау жасау).  Басқару  әдістері:
психологиялық- педагогикалық, ұйымдастыру-ұйғарымдық, экономикалық.
   Білім беру мекемелерін басқарудың құрылымы. Басқару құрылымын  модельдеу.
Білім бері мекемелерін басқару құрылымын анықтайтын факторлар.
Әдебиеттері:
1. Баймолдаев Т.М. Педагогический менеджмент и современное управление
   школой.-А:2001г
2. Бердалиев К.Б., Өмірзаков С.П., Есенгазиев Б.К., Ерғалиев Қ.Р. Басқару
   негіздері.-Алматы, 1997
3. Бердалиева Н., Байболенова Л.А., Балошо Қ.Т. Ақпараттық менеджмент
   негіздері.-Алматы,2000
4. Рахымбаев А. Б., Сабатаева Б.О. Меенджмент. Алматы,2006
5. Бабаев С.Б, Оңалбек Ж.К. «Жалпы педагогика» Алматы 2006.
6. С.Ш. Әбенбаев, А.М. Құдиярова, Ж.Ә. Әбиев «Педагогика» Астана 2003.

4-Тақырып:    Нарықтық   экономика   жағдайындағы   оқу   орындарының   даму
стратегиясы.
Мақсаты:   Білім беру мекемелері  қызметін таңдау жолдарымен  танысу.  Білім
беру  мекемелерінің  стратегиялық  даму   жоспарларымен   танысу.   Нарықтық
экономика жағдайындағы оқу орындарының даму стратегиясымен таныстыру.
Негізгі  ұғымдар:    Стратегия,  даму жоспарлары, маркетингтік зерттеулер.
Жоспары: Білім  беру  мекемелері   қызметінің  басымдық  бағыттарын  таңдау.
Білім  беру  мекемелерінің  стратегиялық   даму   жоспарларын   жасау.   Оқу
орындарының  стратегиялық  дамуына  сыртқы  ортаның   әсері.    Білім   беру
мекемелерінің   стратегиялық   даму   жоспарын   айқындаудағы   маркетингтік
зерттеулердің рөлі.
Әдебиеттері:
1. Баймолдаев Т.М. Педагогический менеджмент и современное управление
   школой.-А:2001г
2. Менеджмент в управлениии школой. Уч.пос / под.ред Т.И.Шамовой – М:2000г
3. Бердалиев К.Б., Өмірзаков С.П., Есенгазиев Б.К., Ерғалиев Қ.Р. Басқару
   негіздері.-Алматы, 1997
4. Бердалиева Н., Байболенова Л.А., Балошо Қ.Т. Ақпараттық менеджмент
   негіздері.-Алматы,2000
5. Бабаев С.Б, Оңалбек Ж.К. «Жалпы педагогика» Алматы 2006.

5-Тақырып:  Педагогикалық менеджментте білім беру сапасын басқару.
Мақсаты:   Сапа менеджменті жүйесінің  мақсатымен  таныстыру.  Педагогикалық
кадрларды  аттестациялау  мақсатымен  таныстыру.  Ұстаз  еңбегін   бақылауға
қойылатын жалпы талаптардық қажеттілігін  анықтау.  Педагогикалық  кадрларды
аттестациялау технологияларынің мақсатымен танысытыру.
Негізгі    ұғымдар:      Сапа   менеджменті,    аттестациялау,   технология,
біліктілігін арттыру.
Жоспары: Білім беру мекемелерін басқарудың ғылыми-теориялық  негіздері  және
басқарудың әдіснамасы. Сапа менеджменті жүйесі (СМЖ), оны білім беруді  және
білім беру үрдісін жоспарлауға, басқаруға, білім бері нәтижелерінің  сапасын
бағалауға ендіру.
   Педагогикалық кадрларды аттестациялау. Ұстаз еңбегін бақылауға  қойылатын
жалпы  талаптар.  Ұстаз  еңбегі  бағалаудың  дараландырылған  көрсеткіштері.
Педагогикалық кадрларды аттестациялау технологиялары.
   Педагогикалық кадрлардың  біліктілігін  арттыру  және  өздігінен  білімін
жетілдіру.
Әдебиеттері:
1. Баймолдаев Т.М. Педагогический менеджмент и современное управление
   школой.-А:2001г
2. Менеджмент в управлениии школой. Уч.пос / под.ред Т.И.Шамовой – М:2000г
3. Бердалиева Н., Байболенова Л.А., Балошо Қ.Т. Ақпараттық менеджмент
   негіздері.-Алматы,2000
4. Рахымбаев А. Б., Сабатаева Б.О. Меенджмент. Алматы,2006
5. Бабаев С.Б, Оңалбек Ж.К. «Жалпы педагогика» Алматы 2006.

6-Тақырып:  Педагогикалық менеджментті ақпараттық қамтамасыз ету.
Мақсаты:   Педагогикалық менеджментегі ақпарат ұғымы маңызын анықтау.  Білім
беру саласы басқарушыларының ақпататтық  қажеттілігін  анықтау.  Менедментті
ақпараттық қамтамасыз етудің тиімділігін түсіндіру.
Негізгі   ұғымдар:     Ақпарат,  ақпараттық  қамтамасыз   ету,    ақпараттық
технология, ақпараттандыру үрдісі, ақпататтық  қажеттілік.
Жоспары: Ақпарат ұғымы оның педагогикалық менеджментегі   рөлі  мен  маңызы.
Басқарушылық  ақпарат.  Білім  беру   саласы   басқарушыларының   ақпататтық
қажеттілігі. Ақпараттық қажеттілікті қалыптастыруға әсер  ететін  объективті
және  субъективті  факторлар.  Менедментті  ақпараттық   қамтамасыз   етудің
тиімділігі.  Жаңа   ақпараттық   технологияла,   оларды   басқару   қызметін
ақпараттандыру үрдісінде қолдану.
Әдебиеттері:
1. Баймолдаев Т.М. Педагогический менеджмент и современное управление
   школой.-А:2001г
2. Бердалиев К.Б., Өмірзаков С.П., Есенгазиев Б.К., Ерғалиев Қ.Р. Басқару
   негіздері.-Алматы, 1997
3. Бердалиева Н., Байболенова Л.А., Балошо Қ.Т. Ақпараттық менеджмент
   негіздері.-Алматы,2000
4. Рахымбаев А. Б., Сабатаева Б.О. Меенджмент. Алматы,2006
5. Бабаев С.Б, Оңалбек Ж.К. «Жалпы педагогика» Алматы 2006.

7-Тақырып:  Педагогикалық ұжымдағы тұлғааралық қатынастар.
Мақсаты:   Ұжымдағы    әлеуметтік-психологиялық    климаттың    қажеттілігін
түсіндіру.  Педагогикалық   ұжым  қызметіндегі  ерекшеліктердің  мәнәі  ашу.
«Тұлғалараралық қатынастар»  ұғымы  анықтамасымен  таныстыру.  Педагогикалық
ұжымдағы түсініспеушіліктер және оны шешу жолдарымен қаруландыру.
Негізгі  ұғымдар:    әлеуметтік- психологиялық климат,  педагогикалық  ұжым,
тұлғалараралық қатынастар.
Жоспары: Педагогикалық  ұжымдағы  әлеуметтік-  психологиялық  климат.  Білім
бері мекемелеріндегі  педагогикалық  ұжым,  оның  қызметіндегі  ерекшеліктер
«Тұлғалараралық қатынастар» ұғымы. Тұлғалараралық  қатынастардың  оқытушылар
қызметіне, оқу –тәрбие үрдісіне әсері.  Тұлғалараралық  қатынастар  ұжымдағы
әлеуметтік-психологиялық   реңкті   қалыптастыру   негізі    ретінде    оның
функциялары. Педагогикалық ұжымдағы түсініспеушіліктер және оны шешу.
Әдебиеттері:
6. Баймолдаев Т.М. Педагогический менеджмент и современное управление
   школой.-А:2001г
7. Бердалиев К.Б., Өмірзаков С.П., Есенгазиев Б.К., Ерғалиев Қ.Р. Басқару
   негіздері.-Алматы, 1997
8. Бердалиева Н., Байболенова Л.А., Балошо Қ.Т. Ақпараттық менеджмент
   негіздері.-Алматы,2000
9. Рахымбаев А. Б., Сабатаева Б.О. Меенджмент. Алматы,2006
10. Бабаев С.Б, Оңалбек Ж.К. «Жалпы педагогика» Алматы 2006.

Практикалық сабақ

1-Тақырып: Менеджменттің маңызы, оның кәсіби  білім  беру  жүйесіндегі  рөлі
мен орыны.
Мақсаты:  Басқарудың  тарихын  көрсету,  пәнің,  мендетін  және  әдіснамасын
анықтау
Негізгі  ұғымдар :   басқару, менеджмент, даму тарихы
Жоспары: Менеджменттің ғылым ретінде пайда болуы, дамуы  және  тарихы,  оның
кәсіби  білім  беру  жүйесіндегі  түрленуі.  Ғылыми  менеджмент  мектептері.
Пәннің ұғымдық аппараты. «Менеджмент»  ұғымына  берілген  анықтама  түрлері.
Менеджмент кәсіби білім беру жүйесіндегі интеграциялау үрдісі петінде.
Сұрақтар мен тапсырмалар
1. Менеджмент ғылымы қашан пайда болды?
2. Ғылыми менеджмент мектептерін атаңыз.
3. «Менеджмент» ұғымына берілген анықтама түрлерін жинақтаңыз.
4. Пән бойынша глоссарий жасаңыз.
Әдебиеттер:
1. Бердалиев К.Б., Өмірзаков С.П., Есенгазиев Б.К.,  Ерғалиев  Қ.Р.  Басқару
   негіздері.-Алматы, 1997
2. Бабаев С.Б, Оңалбек Ж.К. «Жалпы педагогика» Алматы 2006.
3. С.Ш. Әбенбаев, А.М. Құдиярова, Ж.Ә. Әбиев «Педагогика» Астана 2003.
4. История менеджмента / Под ред. Д. В. Валового. М., 1997.
5. Американские буржуазные теории управления (критический анализ) / Под
   ред. Б. З. Мильнера, Е. А. Чижова. М., 1978.

2-Тақырып:  Кәсіби білім беру мекемелеріндегі басқаруға жүйелі қөзқарастар.
Мақсаты:  Педагогикалық  жүйелердің,  ұғымдардың  және  олардың   түрлерінің
мазмұнымен таныстыру. Кәсіби білім  беру  мекемелеріндегі  басқаруға  жүйелі
қөзқарастардың  маңыздылығын  анықтау.  Жүйелердің  табиғаты   мен   маңызын
анықтау. Жүйе түрлері және даму заңдылықтарымен таныстыру.
Негізгі  ұғымдар:  Жүйе,  әлеументтік  жүйе,  педагогикалық  үрдіс,   ғылыми
басқару.
Жоспары:   Әлеуметтік   педагогикалық   жүйелер,   ұғымдар   және   түрлері.
Жүйелердің табиғаты және маңызы, олардың  түрлері  және  даму  заңдылықтары.
Педагогикалық   жүйе  әлеуметтік  жүйенің  түрі   ретінде,   оның   атқарушы
құрамдастары: мақсаты,  мазмұны,  қызметі,  талдау-нәтижелік.  Педагогикалық
үрдіс динамикалық жүйе ретінде, педагогикалық  үрдістің қозғаушы күштері.
Сұрақтар мен тапсырмалар
1.«Педагогикалық жүйе» түсінігінің мəнін ашып беріңіз.
2.Педагогикалық жүйелерді басқарудың ерекшеліктері неде?
3.Білім беру жүйелерін басқарудың негізгі принциптерін атап беріңіз.
4.Білім   беру   мекемесін   басқарудағы   жүйелілік   бағыт   мəнін   қалай
түсіндіресіз.
Әдебиеттер:
1. Бердалиев К.Б., Өмірзаков С.П., Есенгазиев Б.К.,  Ерғалиев  Қ.Р.  Басқару
   негіздері.-Алматы, 1997
2. Бердалиева  Н.,  Байболенова  Л.А.,  Балошо  Қ.Т.  Ақпараттық  менеджмент
   негіздері.-Алматы,2000
3. Рахымбаев А. Б., Сабатаева Б.О. Меенджмент. Алматы,2006
4. Бабаев С.Б, Оңалбек Ж.К. «Жалпы педагогика» Алматы 2006.
5. С.Ш. Әбенбаев, А.М. Құдиярова, Ж.Ә. Әбиев «Педагогика» Астана 2003.

3-Тақырып:  Жүйе және басқару.
Мақсаты:   Білім беру жүйелерін басқару қызметімен таныстыру. Басқару  ұғымы
және  маңызын  анықтау.  Білім  беру   мекемелерін   басқару   қағидаларының
мазмұнымен  таныстыру.  Білім  бері  мекемелерін  басқару  функциялары   мен
таныстыру. Басқару әдістерімен таныстыру. Білім беру мекемелерін  басқарудың
құрылымымен танысу.
Негізгі  ұғымдар:    Жүйе басқару, басқару қағидалары,  жоспарлау,  басқару,
бақылау, талдау, басқару әдістері.
Жоспары: Білім беру жүйелерін басқару. Басқару қызметі  ұғымы  және  маңызы.
Басқарудың  негізгі  мақсаты  және  міндеттері.  Басқару  үрдісінің   циклді
сипаты.
   Білім беру мекемелерін басқару қағидалары. Білім бері мекемелерін басқару
функциялары (мақсаттылығы және жоспарлау, үйлестіру және  реттеу,  мекеменің
жұмысын есепке алу, жұмысыты бақылау және талдау жасау).  Басқару  әдістері:
психологиялық- педагогикалық, ұйымдастыру-ұйғарымдық, экономикалық.
   Білім беру мекемелерін басқарудың құрылымы. Басқару құрылымын  модельдеу.
Білім бері мекемелерін басқару құрылымын анықтайтын факторлар.
Сұрақтар мен тапсырмалар
1.Педагогикалық жүйе сипатындағы мектептің негізгі белгілерін атаңыз.
2.Осы заманғы мектепті ғылыми тұрғыдан басқарудың мəні неде?
3.Мектептің педагогикалық жүйесін басқарудың  негізгі  əдістеріне  сипаттама
беріңіз.
4. Басқару қызметтерінің түрлері қандай?
5. Мектеп педагогикалық жүйесін басқару принциптерін атаңыз.

4-Тақырып:    Нарықтық   экономика   жағдайындағы   оқу   орындарының   даму
стратегиясы.
Мақсаты:   Білім беру мекемелері  қызметін таңдау жолдарымен  танысу.  Білім
беру  мекемелерінің  стратегиялық  даму   жоспарларымен   танысу.   Нарықтық
экономика жағдайындағы оқу орындарының даму стратегиясымен таныстыру.
Негізгі  ұғымдар:    Стратегия,  даму жоспарлары, маркетингтік зерттеулер.
Жоспары: Білім  беру  мекемелері   қызметінің  басымдық  бағыттарын  таңдау.
Білім  беру  мекемелерінің  стратегиялық   даму   жоспарларын   жасау.   Оқу
орындарының  стратегиялық  дамуына  сыртқы  ортаның   әсері.    Білім   беру
мекемелерінің   стратегиялық   даму   жоспарын   айқындаудағы   маркетингтік
зерттеулердің рөлі.
Сұрақтар мен тапсырмалар:
   1.Білім беру мекемелерінің стратегиялық даму жоспарларын  жасау  мақсатын
   түсіндіріңіз.
   2. Оқу орындарының стратегиялық дамуына сыртқы ортаның әсерін длелдеңіз.
   3. Маркетингтік зерттеулердің рөлі қандай?


5-Тақырып:  Педагогикалық менеджментте білім беру сапасын басқару.
Мақсаты:   Сапа менеджменті жүйесінің  мақсатымен  таныстыру.  Педагогикалық
кадрларды  аттестациялау  мақсатымен  таныстыру.  Ұстаз  еңбегін   бақылауға
қойылатын жалпы талаптардық қажеттілігін  анықтау.  Педагогикалық  кадрларды
аттестациялау технологияларынің мақсатымен танысытыру.
Негізгі    ұғымдар:      Сапа   менеджменті,    аттестациялау,   технология,
біліктілігін арттыру.
Жоспары: Білім беру мекемелерін басқарудың ғылыми-теориялық  негіздері  және
басқарудың әдіснамасы. Сапа менеджменті жүйесі (СМЖ), оны білім беруді  және
білім беру үрдісін жоспарлауға, басқаруға, білім бері нәтижелерінің  сапасын
бағалауға ендіру.
   Педагогикалық кадрларды аттестациялау. Ұстаз еңбегін бақылауға  қойылатын
жалпы  талаптар.  Ұстаз  еңбегі  бағалаудың  дараландырылған  көрсеткіштері.
Педагогикалық кадрларды аттестациялау технологиялары.
   Педагогикалық кадрлардың  біліктілігін  арттыру  және  өздігінен  білімін
жетілдіру.
Сұрақтар мен тапсырмалар
   1. Басқарудың ғылыми-теориялық негіздері және басқарудың әдіснамасы.
   2. Сапа менеджменті жүйесі дегеніміз....
   3.  СМЖ ны  жоспарлауға,  басқаруға,  білім  бері  нәтижелерінің  сапасын
      бағалауға ендіру қажеттілігін  түсіндіріңіз.
   4. Педагогикалық кадрларды аттестациялау қалай жүзеге асады?
   5. Ұстаз еңбегін бақылауға қойылатын жалпы талаптарды анақтаңыз.
   6. Біліктілік  арттыру және өздігінен білімін жетілдіру жрлдарын атаңыз.
Әдебиеттер:
1. Менеджмент в управлениии школой. Уч.пос / под.ред Т.И.Шамовой – М:2000г
2. Бердалиев К.Б., Өмірзаков С.П., Есенгазиев Б.К.,  Ерғалиев  Қ.Р.  Басқару
   негіздері.-Алматы, 1997
3. Бердалиева  Н.,  Байболенова  Л.А.,  Балошо  Қ.Т.  Ақпараттық  менеджмент
   негіздері.-Алматы,2000
4. С.Ш. Әбенбаев, А.М. Құдиярова, Ж.Ә. Әбиев «Педагогика» Астана 2003.

6-Тақырып:  Педагогикалық менеджментті ақпараттық қамтамасыз ету.
Мақсаты:   Педагогикалық менеджментегі ақпарат ұғымы маңызын анықтау.  Білім
беру саласы басқарушыларының ақпататтық  қажеттілігін  анықтау.  Менедментті
ақпараттық қамтамасыз етудің тиімділігін түсіндіру.
Негізгі   ұғымдар:     Ақпарат,  ақпараттық  қамтамасыз   ету,    ақпараттық
технология, ақпараттандыру үрдісі, ақпататтық  қажеттілік.
Жоспары: Ақпарат ұғымы оның педагогикалық менеджментегі   рөлі  мен  маңызы.
Басқарушылық  ақпарат.  Білім  беру   саласы   басқарушыларының   ақпататтық
қажеттілігі. Ақпараттық қажеттілікті қалыптастыруға әсер  ететін  объективті
және  субъективті  факторлар.  Менедментті  ақпараттық   қамтамасыз   етудің
тиімділігі.  Жаңа   ақпараттық   технологияла,   оларды   басқару   қызметін
ақпараттандыру үрдісінде қолдану.
      Сұрақтар мен тапсырмалар:
1. Ақпараттық қамтамасыз етудің мақсатын түсіндіріңіз.
2. Педагогикалық менеджментегі ақпарат ұғымын анықтаңыз.
3. Ақпататтық  қажеттілік дегеніміз…...
4. Ақпараттық қамтамасыз етудің тиімділігін түсіндіріңіз.
Әдебиеттер:
1. Бердалиев К.Б., Өмірзаков С.П., Есенгазиев Б.К.,  Ерғалиев  Қ.Р.  Басқару
   негіздері.-Алматы, 1997
2. Бердалиева  Н.,  Байболенова  Л.А.,  Балошо  Қ.Т.  Ақпараттық  менеджмент
   негіздері.-Алматы,2000
3. Бабаев С.Б, Оңалбек Ж.К. «Жалпы педагогика» Алматы 2006.
4. С.Ш. Әбенбаев, А.М. Құдиярова, Ж.Ә. Әбиев «Педагогика» Астана 2003.

7-Тақырып:  Педагогикалық ұжымдағы тұлғааралық қатынастар.
Мақсаты:   Ұжымдағы    әлеуметтік-психологиялық    климаттың    қажеттілігін
түсіндіру.  Педагогикалық   ұжым  қызметіндегі  ерекшеліктердің  мәнәі  ашу.
«Тұлғалараралық қатынастар»  ұғымы  анықтамасымен  таныстыру.  Педагогикалық
ұжымдағы түсініспеушіліктер және оны шешу жолдарымен қаруландыру.
Негізгі  ұғымдар:    әлеуметтік- психологиялық климат,  педагогикалық  ұжым,
тұлғалараралық қатынастар.
Жоспары: Педагогикалық  ұжымдағы  әлеуметтік-  психологиялық  климат.  Білім
бері мекемелеріндегі  педагогикалық  ұжым,  оның  қызметіндегі  ерекшеліктер
«Тұлғалараралық қатынастар» ұғымы. Тұлғалараралық  қатынастардың  оқытушылар
қызметіне, оқу –тәрбие үрдісіне әсері.  Тұлғалараралық  қатынастар  ұжымдағы
әлеуметтік-психологиялық   реңкті   қалыптастыру   негізі    ретінде    оның
функциялары. Педагогикалық ұжымдағы түсініспеушіліктер және оны шешу.
Сұрақтар мен тапсырмалар:
1. Әлеуметтік- психологиялық климат дегеніміз…...
2. Педагогикалық ұжым анықтамасын жасаңыз.
3. Тұлғалараралық қатынастардың оқытушылар қызметіне, оқу  –тәрбие  үрдісіне
   әсері дегенді түсіндіріңіз.
4. Педагогикалық ұжымдағы түсініспеушіліктер және оны шешу жолдарын атаңыз.
Әдебиеттер:
1.  Баймолдаев  Т.М.  Педагогический  менеджмент  и  современное  управление
   школой.-А:2001г
2. Менеджмент в управлениии школой. Уч.пос / под.ред Т.И.Шамовой – М:2000г
3. Бердалиев К.Б., Өмірзаков С.П., Есенгазиев Б.К.,  Ерғалиев  Қ.Р.  Басқару
   негіздері.-Алматы, 1997
4. Рахымбаев А. Б., Сабатаева Б.О. Менеджмент. Алматы,2006
5. Бабаев С.Б, Оңалбек Ж.К. «Жалпы педагогика» Алматы 2006.

Кесте 4.
|Апта  |СӨЖ тапсырмаларының кестесі                      |Ұпай  |Формасы      |
|      |Тапсырма мазмұны                                 |саны  |             |
|1     |2                                                |3     |4            |
|7 апта|Адам қызметін басқару және топтастыру            |75    |Конспект Кете|
|      |                                                 |      |құру         |
|12    |Басқарушылық этика мен мәдениет                  |75    |Схема        |
|апта  |                                                 |      |             |

Кесте 5
|Апта  |СОӨЖ тапсырмаларының кестесі                     |Ұпай  |Формасы      |
|      |Тапсырма мазмұны                                 |саны  |             |
|1     |2                                                |3     |4            |
|2 апта|Білім беру  мекемелерінің имиджі                 |10    |Жоба жасаңыз |
|3 апта|Білім беру үрдісін басқаруды құжаттармен         |10    |Баяндама.    |
|      |қамтамасыз ету                                   |      |Схема        |
|      |                                                 |      |құрастырыңыз |
|4 апта|Ғылыми менеджмент мектептері                     |10    |Ақпарат      |
|      |                                                 |      |жинақтаңыз   |
|5 апта|                                                 |30    |             |
|7 апта|Педагогикалық менеджментті ақпараттық қамтамасыз |10    |Реферат      |
|      |ету                                              |      |             |
|8 апта|Білім беру мекемелерінің  стратегиялық даму      |10    |Жоспар       |
|      |жоспарларын жасау                                |      |жасаңыз      |
|9 апта|Педагогикалық кадрлардың біліктілігін арттыру    |10    |Реферат      |
|      |және өздігінен білімін жетілдіру.                |      |             |
|10-апт|                                                 |30    |             |
|а     |                                                 |      |             |

 Әдебиеттер:
Негізгі әдебиеттер:
1. Баймолдаев Т.М. Педагогический менеджмент и современное управление
школой. – Алматы. 2001.
2. Вазина К.Я., Петров Ю.Н., Белиловский В.Д. Педаго-гический менеджмент. —
М., 1991. 
3. Конаржевский Ю.А. Менеджмент и внутришкольное управление. – М., 2000.
4. Менеджмент в управлении школой: Учебное посо¬бие. / Научн. ред. Т.Н.
Шамова. — М., 1992.
5. Симонов В.П. Педагогический менеджмент. – М., 1999.
6. Управление развитием школы. / Под ред. ММ. Поташника и В.С.Лазарева. —
,М., 1995. 
7. Митина О.А. Сравнительный обзор систем мониторинга в образовании. //
Школьные технологии. - № 4. – 2002. – С.69-75.
8. Бенькович Т.М. Мониторинг эффективности обучения. // Школьные
технологии. – 2002. - № 4. – С.216-223.
Қосымша әдебиеттер:
1. Акофф Р. Планирование в больших экономических системах. М., 1964.
2. Вир С. Кибернетика и управление производством. М.: Советское радио,
1963.
3. Болтышев Ю.П. Управляем ли мы учебным процессом// Учительская газета, 26
марта 1974.
4. Болтышев Ю.П. Сетевое планирование в школе. М., Просвещение, 1980.
5. Витке Н.А. Научная организация управления //Научная организация техни¬ки
управления. М., 1924.
6. Витке Н.А. Организация управления и индустриальное развитие. М., 1925.
7. Галеева А.М. Применение методов сетевого планирования при организации
учебно-воспитательного процесса в вечерней школе// О некоторых вопро¬сах
НОТ в школе. Белгород, 1970.
8. Гойхин А.Н. Основы промышленного менеджмента. Менеджер-курс. Пермь,
1990.
9. Грейсон Джексон, младший, К. О'Делл. Американский менеджмент на пороге
XX века. М.: Экономика, 1991.
10. Захаров М.Г. Проблемы управления школой// Народное образование в
Курганской области за 50 лет Советской власти. Курган, 1967.
11. Исикава Каору. Японские методы управления качеством. М.: Экономика,
1988.
12. Как работают японские предприятия. М.: Экономика, 1989.
13. Карнеги Д. Как завоевать друзей и оказывать влияние на людей. Рязань,
1991. Керженцев П.М. Принципы организации. М., 1968.
14. Койшибаев Б. А. Педагогический мониторинг комплексного образования
(тезаурус и модели). - Алматы, 1998 – 207 с. 
15. Клиланд Д., Кинг В. Системный анализ и целевое управление. М., 1974.
16. Конаржевский Ю.А. Концепция внутришкольного управления. Алма-Ата, 1991.
17. Конаржевский Ю.А. Некоторые вопросы перестройки внутришкольного
управления. Курган, 1989.
18. Куртиков Н.С. Социальный объект управления - коллектив. М., 1974.
19. Месарович М., Тако Д., Такахаро И. Теория иерархических многоуровневых
систем. М.: Мир, 1973.
20. Овчинников А.А., Кучинский В.С., Петров Г.Ф. Сетевые методы
планиро¬вания и организации учебного плана. М.: Высшая школа, 1972.
21. Панасюк А.Ю. Управленческое общение. М., 1990.
22. Питере Т., Уотермен Р. В поисках эффективного управления. М.: Прогресс,
1986.
23. Поташник М.М. Демократизация управления школой. М.: Знание, 1990. Ребус
Б.М. Психологические основы управления школой. Ставрополь, 1990. Риггс Д.
Производственные системы: планирование, анализ, контроль. М.: Прогресс,
1972.
24. Сырымбетова Л.С. Модель казахской женской гимназии. - Алматы, 1998. –
44 с.
25. Татьянченко В.С. Методические указания по формированию управленче¬ских
информационных систем в условиях общеобразовательной школы. Че¬лябинск,
1985.
26. Тезарус менеджера социалистического предприятия. М., 1989.
27. Черкасов Б.И. В чем преимущества сетевого планирования // Вестник
высшей школы, 1968, № 1.
28. Чепцов А.А. Использование сетевых графиков при планировании учебной
деятельности // Советская педагогика, 1971, № 4.
29. Шамова Т.Н., Чекмарева Т.К. Совершенствование системы внутришкольной
педагогической информации как важнейшее условие реализации школьной
реформы. М.: МТПИ, 1989.
 

Пәндер