УМКД

Құрылыс өнімі

5В071100 - “ГЕОДЕЗИЯ және КАРТОГРАФИЯ” мамандығына арналған

“ ҚҰРЫЛЫС ӨНДІРІСІНІҢ ТЕХНОЛОГИЯСЫ ”

ПӘНІНІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАР

Семей 2013

Мазмұны

|1 |Дәрістер | |
|2 |Практикалық және зертханалық сабақтар | |
|3 |Студенттің өздік жұмысы | |

1 ДӘРІСТЕР

Дәріс №1
1- тақырып. Негізгі түсініктер мен реттеуіш ережелер - 2 сағ.

Дәріс жоспары:
1. Құрылыс комплексінің негізгі бағыттары мен өркендеу тенденциялдары.
2. Құрылыс өнімі. Құрылыс объектілерінің сипаттамалары бойынша
сарапталуы.
3. Құрылыс процесстері мен жұмыстары, олардың мазмұны мен құрылымы.
4. Техникалық мөлшерлеу: сущщөөөөө мен мазмұны.
5. Құрылыс процесстерінің кеңістік және уақытша параметрлері
6. Құрылыс өндірісінің мөлшерлі құжаттары.
7. Құрылыс - жинақтау жұмыстарының сапасые басқылаудың негізгі
жүйелері.

Күрделі құрылыс –материалдық өндірістің маңызды саласының бірі, оның
негізгі міндеті – ғылыми техникалық прогресс арқылы негізгі қордың
ұлғаймалыы ұдайы өндірісін қамтамасыз ету.
Күрделі құрылысқа жаңа құрылыс, кеңейту, жаңғырту және техникамен қайта
жабдықтау, жұмыс істеп тұрған мекемелерді, үймереттер мен ғимараттарды
күрделі жөндеу жатады.
Құрылыс өндірісі күрделі құрылыс жүйесінің бірі – дайындық және негізгі
кезеңдегі құрылыс –жинақтау және арнайы процестерді қоса отырып тікелей
құрылыс алаңында жүзеге асырылатын құрылыс процестернің жиынтығы
Құрылыс өндірісінің технологиясы бұйымдар мен түзілістерді дайындау
бойынша құрылыс процестерін орындау саласындағы және оларды дайын құрылыс
өніміне – үймереттер мен ғимараттарға айналдыру жөніндегі білім жиынтығы.
Жаратын әдіспен негізінде механикалық және гидромеханикалық тәсілмен
өндеуге берілмейтін тасты топырақтарды өндейді және кейде қатқан топырақты
қопсытуүшін қолданады.
Бұл әдістің мәні сілемнен топырақты бөлуден тұрады, ал кейде оны
топырақты алдын ала жасалған шпур, скважина, саңылау, шурфтарда
орналастырылған жарылғыш заттар зарядтарының жарылу энергиясы арқылы аз
аралыққа ауыстыру.
Жаратын әдіспен топырақты өндеудің кешенді процесі:зарядтарды орнату
орындарын жасау, жару құралдарымен жабдықталған жарылғыш заттарды дайындау
және орнату, зарядтарды атқызу және қопарылған топырақты артудан тұрады.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1,2,3]
СӨЖ бойынша бақылау тапсырмалары: [1,2,3,4,5,6,] – 3 сағ.

Дәріс №2
1 - тақырып. Құрылыс процестерінің технологиялық жобалануы -
2 сағ.

Дәріс жоспары:

1. Құрылыс процестерін жобалаудың негізігі ережелері
2. Құрылыс процестерін вариантты жобалау
3. Технологиялық карта – құрылыс процестері технологиясының негізгі
ережелері, мазмұны мен құрылымы.
4. Технологиялық картаны жасау принциптері.

Құрылыс процестерінің технологиялық жобалау оларды әр түрлі
технологиялық варианттармен орындауды жасауды, технологиялық сенімділігін
есептейді және оны құжаттауды қарайды \ ҚМ мен Е 3.01.01.-85\
Технологиялық жобалаудың мұндай қорытынды құжаттарына жұмыс
өндірісінің жобасы, технологиялық карталар және құрылыс өндірісінің еңбек
процестерінің карталары жатады.
Жұмыс өндірісінің жобасы ЖӨЖ –технологияны, орындау мерзімін және
құрылыс жинақтау жұмыстарын қамтамасыз ету тәртібін анықтайтын және
үймереттер мен ғимараттардың бөліктерін бойыеша өндірістік процестерді
ұйымдастырудың негізгі жетекші құжат ретінде пайдаланатын жоба.
Құрылысты ұйымдастыру жобасы (ҚҰЖ) техникалық жобаның құрамында
жобалық мекемесінде жасалады.
ЖӨЖ – де құрылыстық бас жоспардың, құрылыс мерзімінің шешімдерін
дәлдейді, құрылыс – жинақтау процестерніңі орындау әдістерін, материалдық,
энгергетикалық, техникалық және еңбек қаржылары қажеттілігін, еңбек қорғау
шарттарын анықтайды.
Технлолгиялық карта (ТК) – құрылыс жинақтау жұмыстарының жиі
қайталанатын түрі, өндірістің ұтымды және тұрақты технологиясын іске
асыратын және жұмыс өндірісінің жобасы орнына немесе оған қосымша ретінде
пайдаланатын құжат.
Еңбек процестерінің картасы (ЕПК) - жиі қайталанатын өндірісітік
операциялары бар қандай да болса да өндірісітік процестің ұтымды және
тұрақты технологиясы іске асыратын және әдістерін, орындау жағдайларын және
осы операцияларды материалдық-техникалық қаржылармен қамтамасыз етін
анықтайтын құжат.
Құрылыстық бас жоспар деп құрылыс мерзімінде тұрғызылатын және
пайдаланатын негізгі жинақтау және жүк көтеретін механизмдер, уақытша
үймереттер, ғимараттар және қондырғылар орналастыруды көрсетілген алаңнана
бас планын айтады.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1,2,3]
СӨЖ бойынша бақылау тапсырмалары: [1,2,3,4,5,6,] – 3 сағ.
Дәріс №3
1- тақырып. - Құрылыс алаңын инженерлік дайындау

Дәріс жоспары:

1. Құрылыс алаңын инженерлік қамтамасыздандыру
2. геодезиялық бөлу негіздерін жасау
3. Алаңды тазалау кезіндегі жер бетіндегі және топырнақ суларын ағызу
кезіндегі табиғатты қорғау шаралары

Оймалар мен үйінділерді өңдеумен байланысты дайындық процестері
топырақты өңдеуге дейін орындалады. Оларға территорияны тазалау, ғтмаратты
геодезиялық бөлу, жерді қайта өңдеу үшін топырақтың құнарлы қабатын алу,
тығыз топырақтарды қопсыту, территорияны құрғату, үстіңгі су бұруды жасау
кіреді.

Территорияны тазалау ағаштар мен тал шіліктерді, ағаш түбірлерін жұлу,
ірі тастарды-валундарды жиыстыру, құрылыстарды бұзып көшіруден тұрады.
Ағаштар мен тал шіліктер тамырларымен бірге қазып алынады және жаңа
орындарға көшіріп отырғызылады.

Жер ғимараттарын геодезиялық бөлу олардың жердегі орныын белгілеуден
тұрады. Бөлуді екі жазықтықта жүргізеді: көлденең және тік.

Көлденең бөлуде салынатын объектілер өстері жерде, ал тік бөлуде
оймалар тереңдігі мен үйінділер биіктігі анықталынып бекітіледі.

Топырақтың құнарлы қабатын алу.Топырақтың құнарлы қабатының
қалыңдығына байланысты оны кесу төбе-төбе етумен бульдозер немесе
скреперлермен және онан арға ауыспалылық үйінділерден өздігінен түсіретін
автомобиль немесе көлік құралдарына артумен бір шөмішті экскаваторлармен
жасалады.

Территорияны құрғату құрғататын орлар және дренаждар жасау
арқылы жүзеге асырылады. Негізгі құрғататын магистраль ең төмен жерге
салынады. Оған құрылыс алаңынан суды бұру үшін жоба бойынша қажетті
бойлай еңісті бұзбай көлденең орлар салады. Үстіңгі суды бұру өңделген
оймаларды жауын-шашын суларынан қорғауға арналған. Бұл үшін жер
жұмыстарын бастауға дейін су бұратын орлар жасалынады, олар арқылы
жауын-шашын сулары өздігінен ағып, құрылыс алаңының сыртына
шығарылады. Жер ғимараттарының дайындық жұмыстарына белгіленген тәртіп
бойынша жер бөліп берген соң кіріседі.
Ұсынылатын әдебиеттер: [1,2,3]
СӨЖ бойынша бақылау тапсырмалары: [1,2,3,4,5,6,] – 3
сағ.

Дәріс №4
1 - тақырып. Құрылыс жүктері және оларды тасымалдау

Дәріс жоспары:

1. Құрылыс жүктерінің міндеті және олардың жіктелуі.
2. Құрылыста пайдаланатын көлік құралдарының түрлері.
3. Арту – түсіру жұмыстарын орындауда механикаландыру тәсілдері және
құралдары.

Құрылыс жүктері олардың ерекшеліктерін және физикалық күйін еске
алумен келесі түрлерге бөлінеді:

сусымалы – құм, малта тас, қиыршық тас, топырақ;

ұнтақ тәрізді – цемент, гипс, минералды ұнтақ;

қамыр тәрізді- бетон және асфальт қоспалары, ерітінді, ізбес қамыры:;

ұсақ даналы – кірпіш, керамикалық тастар, шой тас, т.б;

аналы темір – бетон тақталар, панельдер, блоктар, ағаш шеберлігі бұйымдары;

ауыр салмақты – едәуір салмақты темір – бетонды элементтер, ауыр жабдықтар;

өлшемі ұзындары – бағаналар, қадалар, фермалар, арқалықтар, құбырлар, ағаш
материалдар;

шаршы көлемді – тазалық техникалық кабиналар, блок бөлмелер, ірі габаритті
контейнерлер, резервуарлар және басқа да сыйымдылықтар;
Жер қазып – тасылмайтын машиналармен топырақты өңдеудің технологиялық
процесі топырақты қазу, түсіру және оны үйіндегі тегістеуден тұрады. Жер
қазып – тасымалдайтын машиналардың негізгі түрлері бульдозерлер, скреперлер
және грейдерлер болады.
Жер қазып – тасымалдайтын машиналар тегістеу жұмыстарында,
карьерлерді қайта өндегенде және үйінділер салғанда, яғни топырақты
өндеумен қатар үйіндіге қабаттап салу керек болғанда, кеңінен қолданылады.
Топырақты бульдозермен өңдеу. Бульдозермен топырақ өндеу процесі үш
негізгі операциялардан тұрады: топырақты алу, тасымалдау және үю.
Бульдозерлерді топырақты атжалға немесе биіктігі 1,5 м-ге дейін
үйінділерге тікелей ауыстырып терең емес (2 м-ге дейін) оймалар өндеу;
алаңшалар оймалар мен үйінділер құламасын тегістеу; ұзын орлар және
қазаншұңқырлар қуыстарын қайта көму; жүк тиеушілер алаңында өнделген
топырақты домбықтау үшін қолданады. Бульдозерлер сонымен қатар қосалқы
жұмыстарда және дайындық жұмыстарын жүргізгенде ( учаскені бұталардан,
ағаштардан, түбірлерден, тастардан тазартқанда, өсімдік қабатын алғанда)
кең пайдаланады.
Алаңшаларды бульдозерлермен тегістеу көбінесе екі тәсілмен
орындалады: ормен және қабатпен (2.18 – сурет).
Ор тәсілімен өндеу қашықтығы 50 м дейін ауыстырғанда топырақтың
шығынын азайту үшін қолданады. Тереңдігі 0,4 – 0,6 м қатар тілім – орларды
бір ізбен біренше өту арқылы жасайды. Орлар енін бульдозер күрегінің еніне
тең алады, ал орлар арасында қалдырылған қоспалар ені байланысқан
топырақтарда 0,4 және шамалы байланысқанда 0,6 м-ге тең етіп алынады.
Қоспалар әр ордан өткеннен кейін өнделеді.
Ауыстыру қашықтығы 50 м-ден көп болса әр 25-30 м-ден кейін аралық
үймелер жасалады, олар сонан соң екі немесе үшпарланған бульдозерлермен
ауыстырылады.
Топырақты қабат үлгісімен өндеу қатар тілімдермен жасалады және де әр
алдыңғы тілім келісімен 0,3-0,5 м асыра жабылып отырады. Қуатына байланысты
бульдозер жер қазып – тасымалдау машина ретінде топырақты 150 м қашықтыққа
дейін ауыстырған жағдайда нәтижелі.
Топырақты төгу екі тәсілмен жасалады: бір мезетте қатар тығыздап
қабаттап тығыздау және қабаттап тығыздаусыз үйінді жасау. Көлденең
арматуралау кірпіштің бес қатарынан көп емес биіктіктен соң дәнекерленген,
немесе «ирек» торларды төсеп орындалады (5.10 – сурет). Көлденең
арматураны төсегенде жік қалыңдығы оның қимасынан 4 мм – ден кем емес артып
тұру керек. Ирек торларды қалауға өзара перпендикуляр орналасқан
шыбықтардан төсейді.
Бойлай арматуралау қалауға немесе оған жанасатынға салынған және
диаметрі 3 – 6 мм қамыттармен қалауға бекітілген болат шыбықтармен жүзеге
асырылады. Шыбықтар ұзындығы бойынша өзара дәнекерленіп немесе асыра
салынып қосылады. Соңғы жағдайда шыбықтардың ұшында сыммен байлайтын
ілмектер жасалады.Кірпіш діңгіктерді арматуралау есеп бойынша жасалады,
бірақ аралығы бес қатардан, ал қалыңдатылған кірпіштен қалағанда төрт
қатардан сирек болмау керек. Арматуралау үшін тік бұрышты дәнекерленген
немесе «ирек» торларды өзара перпендикуляр бағыттағы шектес қатарларға
төсейді. Торлармен арматураланған жіктердің қалыңдығы әр жағынан
көбейтілген қиылысқан шыбықтардың диаметр қосындысына тең болу керек.
Қабырғаларды шыбықтармен бойлай арматуралағанда шыбықтарды ұзартады
немесе 20 диаметрге тең ұзындыққа асыра салып байлайды және ұштарын бүгеді.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1,2,3]
СӨЖ бойынша бақылау тапсырмалары: [1,2,3,4,5,6,] – 3 сағ.

Дәріс №5
Жер жұмыстары-6 сағ.
1 - тақырып. Жер ғимараттарының түрлері, өңдеу әдістері мен жұмысты
механикаландыру- 2 сағ.

Дәріс жоспары:

1. Жер ғимараттарының түрлері, топырақты өңдеу күрделілігіне байланысты
жіктелуі.
2. Жер ғимараттарын жергілікке бөлу.
3. Дайындық және қосымша процестер.
4. Топырақты механикалық әдіспен өңдеу.

Жер ғимараттары атқару міндетіне және пайдалану ұзақтылығына байланысты
тұрақты немесе уақытша болуы мүмкін. Тұрақты ғимараттар салынып
жатқанобьектілердің құрама элементтері болады және олардың дұрыс
пайдалануға арналады. Оларға бөгет, канал, автомобиль және темір жолдардың
оймалары мен үйінділері және т.б. жатады.
Уақытша жер ғимараттары тек құрылыс кезеңінде жасалады және
үймереттердің жерасты бөліктерінің іргетастарын, технологиялық жабдықтарын,
инженерлік коммуникацияларын және т.б. орнату үшін арналады.
Оймалардың өлшемдерін салыстырғанда оның ені ұзындығынан 1/10 кем
болмаса, оны қазаншұңқыр, ал ені 1/10-нан кем болса ұзын ор деп аталады.
Қазаншұңқұрлар әдетте көлемді ғимараттардың терең орналасатын бөлігінде,
мәселен, іргетастарда үйасты қабаттарында жасалады. Ұзын орлар ұзыннан
созылыңқы коммуникациялар, су, газ, жылумен жабдықтау, канализацияның
сыртқы жүйелерін салғанда қазылады.
Оймалар мен үймелердің бүйір еңкіш бетін құлма, ал оларды айнала
көлденең беттерді – бермалар деп атайды. Жер ғимараттарының басқа
элементтері: ойма түбі – төменгі көлденең жер оймасы; бровка – құламаның
жоғарғы жиегі; қорлар – үйінді жасау үшін топырақ алатын оймалар; кавальер
– артық топырақты үйіп төгетін жер.

Жер жұмыстарын кешенді механикаландыру және автоматтандыру

Жер жұмыстарын кешенді механикаландыру деп технологиялық міндеті,
техникалық деңгейі және өнімділігі бойынша өзара үйлестірілген ұтымды
машиналар звеносы көмегімен негізгі және қосалқы процестерді орындауды
атайды. Звенолар және жинақтың бөлек машиналары операцияларды жүйелі
тәртіппен үздіксіз тасқынмен орындап біріңғай агрегат ретінде істейді.
Жинақты топырақты өңдеуге және тасымалдауға арналған бір немесе бірнеше
жетекші машиналар және топырақты алдын ала қопсыту, тегістеу және тығыздау,
жер бетін пішіндеу үшін қосалқы машиналар болады. Кейбір жағдайда бір
машинамен бірнеше процестер орындалады: топырақты өндейді, ауыстырады,
тегістейді және т.б.
Жетекші машина – экскаватор, скрепер, бульдозер және т.б. – жинақтың
өнімділігін және белгілі шамада оның құрамын және жұмысты ұйымдастыруын
анықтайды. Барлық машиналарды, ең алдымен жетекшіні, әбден толық пайдалану
үшін қабылданған машиналардың негізгі параметрлері үйлестіріледі.
Машиналар жинағының құрамы жер ғимараттарының түріне, жұмыстың көлеміне,
топырақтың сипаттамасына, деректі мерзімге және жұмыс өндірісінің жағдайына
байланысты, соңғыға жататындар: өңдеу учаскелеріндегі жер массасын
үйлестіру, топырақты тасымалдау қашықтығы, жер бедері, жыл мезгілі және
басқалар.
Жинақ үшін машиналарды таңдағанда олардың қайсысын қайда тиімді
пайдалануға сүйенеді. Мысалы, қазаншұңқыр және ұзын орлар өндегенде алдымен
ойманың берілген енің және тереңдігін, топырақты түсіру тәсілін және жұмыс
көлеміне сәйкес келетін өнімділіг қамтамасыз ететін машинаның негізгі
техникалық параметрлерін есепке алады.
Тасқынның берілген өсімталдығы бойынша машиналар жинағының саны мына
формуламен анықтауға болады
NЖ = J/ӨП
Мұндағы NЖ – машиналар жинағының саны; J – тасқынның өсімталдылығы; ӨП –
машиналар жинағының пайдалану өнімділігі (жетекші машина бойынша).
Жер жұмыстарын орындаудың бірнеше мүмкін варианттары болған жағдайда
машиналар жинағының ең тиімді вариантын таңдау үшін техника – экономикалық
көрсеткіштерін салыстырады, атап айтқанда: 1 м3 жер жұмыстарына келтірілген
үлес шығындар; 1 м3 топырақты өңдеу еңбек сыйымдылығы және жұмыстың
ұзақтылығы.
Құрылыстың жалпы алғанда және соның ішінде жер жұмыстарын орындау
тиімділігін көтерген фактор процестерді автоматтандыру болады.
Автоматтандырылған машиналарды (бульдозерлер, скреперлер, автогрейдерлер,
тығыздағыш қондырғылар, тегістегіштер, көп шөмішті экскаваторлар және т.б.)
қолдану тәжірибе көрсеткендей жұмыстың құны арзандайды, еңбек өнімділігі
артады және ең маңыздысы жұмыс сапасы елеулі жақсарады. Дегенмен автоматтық
жүйелер жер жұмыстарын өңдеуге әзірше олардың жоғары күрделілігіне және
жердің бедеріне, топырақтың физика – механикалық сипаттамаларына,
гидрогеологиялық жағдайларға және т.б. қатысы бар кіргізетінхабардың көп
құбылмалығына байланысты ойдағыдай даму алған жоқ.
Ұсынылатын әдебиеттер: [1,2,3]
СӨЖ бойынша бақылау тапсырмалары: [1,2,3,4,5,6,] – 3
сағ.

Дәріс №6
1 - тақырып. Қадаларды батыру және құру процестерінің
технологиясы- 2 сағ.

Дәріс жоспары:

1. Құрылыста қолданылатын қадалы іргетастар түрлері мен қолдану аумағы.
2. Қадаларды батыру әдістері, батыру механизмдері.
3. Қадаларды қағудың технологиялық сұлбалары, батыруды бақылау.
4. Толтырмалы қада түрлері мен жасалу тәсілдері. Бұрғылап толтырмалы,
пневматика толтырмалы, жиі тығыздағыш топырақ қадаларын жасау
технологиясы. Жұмыс өндірісіне қажетті құрал – жабдықтар.
5. Қадалы ростверкінің құрылымы.

Қада жұмыстары өнеркәсіптік және азаматтық, ауыл шаруашылық және көлік
құрылыстарының үймереттері мен ғимараттарының қадалы фундаменттерін
құрғанда орындалады және кешенді- механикаландырылған технологиялық
процестердің жиынтығы болып табылады.
Қадалар үймерет немесе ғимарат жүгін топыраққа беру және әлсіз
топырақтардың көтергіш қабілетін арттыру үшін және су кіруді, жер асты және
жер үсті откелдер салғанда топырақтың құйылуын немесе мүжілік құлауын
болдырмау үшін жағалар қабырғаларын қоршау және басқа жағдайларға арналады.
Қада жұмыстарының кешенді процестерінің құрамына кіретіндер: дайындық
процестері (жартылай фабрикаттар дайындау, қадаларды әзірлеу немесе оларды
дайындау және қадаларды батыруға даярлау); көлік процестері (қадалар мен
жартылай фабрикаттарды жеткізу) және негізгі процестер (дайын қадаларды
батыру немесе толтыратын қадалар жасау). Қада қағу жұмыстары орындалған соң
әдетте қадалы роствектер жасалады.
Қада және қадалы фундаменттер түрлері
Қадалар топыраққа батыру тәсілі бойынша: дайын түрінде топыраққа
әр түрлі тәсілмен қағылатын – қағылмалы және тікелей топыраққта жобалық
жағдайда дайындалатын – толтырмалы болуы мүмкін.
Жұмыс өзгешілігі бойынша діңгек-қада және аспалы қадаға бөлінеді.
Діңгек-қадалар ғимарат жүгін өздерінің төменгі ұштарымын тікелей тығыз
топырақтарға береді,ал аспалылар – ғимараттың жүгін ең алдымен топырақта
өздерінің бүйір жақ беттерінің үйкелеу кедергісімен береді.
Қадалар материалдар түрі бойынша: ағаш, бетон, темірбетон, металл
және қиыстырылған болады.
Көлденең қима пішіні бойынша шаршы, тік бұрышты, көп қырлы,
дөңгелек, жаппай қималы және қуыс құбырлы, қабықша-қада, ұзындығы бойынша
бір қалыпты және ауыспалы (пирамида тәрізді) қималыға бөлінеді.
Ростверк – қадаларды біріктіретін түзіліс және топырақ
негізіне ғимарат жүгін біркелкі беру үшін қызмет етеді. Ростверктер
құрамалы, құрамалы-құймалы және тұтас құймалы арқалық және тақта түрінде
болады.
Қадалар батыру әдісін, машиналар түрін және жабдықтарды таңдау.
Алдын ала дайындалған қадаларды батыру әдісін таңдау топырақ
жағдайларына, қаданың конструкциясына, ұзындығы және массасына
байланысты.
Қада қағу кең тараған әдісінің бірі механикалық және дизель-
балға, сирегірек ауа-бу балғасы көмегімен соқпа батыру болады . Бұл
әдісті барлық топырақ жағдайларында қолдануға мүмкіншілік бар. Оның
құндылығына әмбебаптылығы, әр түрлі энергиялар пайдалануға болатын
қада қағу механизмдерінің (қада балғаларының) салыстырмалы оңайлықтары
жатады. Қада батыру кемшіліктері: қада басының қирауы, үлкен диаметрлі
қабықша-қадаларды батыру қиыншылығы, тұрған үймереттер мен ғимараттар
маңындағы қада балғалары жұмысынан топырақтың теңселуі құрылыс
түзілістеріне зиянды әсер етуі.
Дірілдетіп батыру борпылдақ құмды және құмайт суға
шылыққан топырақтпрды тиімді.
Дірілдетіп басып енгізу жұмсақ созымды, аққыш созымды
және аққыш саздық топырақтарда және саз балшықтарда қолданылады.
Статикалық күшпен басып енгізу аққыш консистенциялы
саз балшықты топырақтармен шектеледі.
Жаратын әдіспен негізінде механикалық және гидромеханикалық тәсілмен
өндеуге берілмейтін тасты топырақтарды өндейді және кейде қатқан топырақты
қопсытуүшін қолданады.
Бұл әдістің мәні сілемнен топырақты бөлуден тұрады, ал кейде оны
топырақты алдын ала жасалған шпур, скважина, саңылау, шурфтарда
орналастырылған жарылғыш заттар зарядтарының жарылу энергиясы арқылы аз
аралыққа ауыстыру.
Жаратын әдіспен топырақты өндеудің кешенді процесі:зарядтарды орнату
орындарын жасау, жару құралдарымен жабдықталған жарылғыш заттарды дайындау
және орнату, зарядтарды атқызу және қопарылған топырақты артудан тұрады.
Жарылғыш зарядтардың бәрі энергия шығу жылдамдығыбойынша бризанттыға
(жоғары жылдамлықта) және лақтыратынға (шамалы жылдамдықты) бөлінеді.
Бірінші тьопқа динамит, тол, тротил, ал екіншісіне оқ дәрінің көп түрлері
жатады.
Жарылғыш заттар агрегаттың күйі бойынша ұнтақ тәрізді, тапталған және
құйылғанға бөлінеді. Нақты мақсатқа жету үшін жаруға дайындалған жарылғыш
заттардың айқынды санын заряд деп атайды. Зарядтар шғырланған және
ұзартылған болуы мүмкін. Жарылғыш заттардың жарылуы ұшқынныан, соқпа
толқынының электр разряды әрекетінен болады.
Ұсынылатын әдебиеттер: [1,2,3]
СӨЖ бойынша бақылау тапсырмалары: [1,2,3,4,5,6,] – 3 сағ.
Дәріс №7
Тұтас құймалы бетон және темірбетон процестерінің технологиясы - 4 сағ.

1 - тақырып. Құймалы конструкцияларды жасаудағы кешенді құрамы. Қалып
жұмыстары – 2 сағ.

Дәріс жоспары:
1. Жинақ темірбетонының қазіргі заманғы құрылыстағы рөлі.
2. Дайындық және негізгі процесстер.
3. Қалып міндеті мен түрлері, пайдалану аумағы.
4. Әр түрлі конструкциялар үшін қалыпты құрылымдау.
5. Қалып майлау құрамдары.

Бетон көбінесе өнеркәсіптік, азаматтық және ауыл ша-руашылық
үймереттерді турғызғанда және тағы басқа са-лаларда кең колдануда. Темір-
бетонның әмбебаптыльтғы және үнемділігі түзілістер женіндегі жобаның есебі
және технологиялык тәсілдері әбден жетілдіру, жоғары берікті және жеңіл
бетондар, әр түрлі қосымшалары бар бетон-дарды қолдану әдістерін жетілдіру,
бетон қүрылымы пайда болу теориясьг даму мүмкіндігінше жоғарылайдьг. Бетон
және темір-бетон қолдану саласын кеңейту көп қүрастыр-малы түзілістер
шьтғаруды қамтамасыз ететін процестер мен жүмыстарды мүнан ары озат техника
негізінде кең жайылған механикаландыру және автоматтандьтру мүмкіндіғін
туғызады. Зауыттар тек кана дайын қүрастыр-малы темір-бетон түзілістерді
ғана емес, калыптар жинағы, арматура каңқасьг мен торлар, тауарлы бетон
қоспасы, бетон және ерітінділер үшін қүрғақ коспа, физика-механи-калык.
және технологияльтк. касиеттерін меңгеруге мүмкіндік беретін бетон
қоспалары мен ерітінділеріне әр түрлі қосъшшалар шығарады.
Бетон жүмьтстары үқыпты «жасалған жүмыс өндірісінің жобасы негізінде
жүргізіледі, онда бетон -қоспасы және бетонда өтетін физика-химиялық
процестер бетон жүмыс-тары технологиялық процестермен, үймереттер мен ғима-
раттардың салынатын түзілістер ерекшеліктерімен, жергілікті жағдайларды
ескере отырып үйлестіріледі.

Тұтас қүймалы бетон жөне темір-бетон процестерінің технологиясы бойынша
жалпы ережелер

Бетоннан және темір-бетоннан жасалған түзілістер жұмыс өндіру тәсілі
бойынша: ширатылған және шира-ылмаған арматурасы бар құрастырмалы, тұтас
құймалы
және құрастырмалы-тұтас құймалы болады.
Құрастырмалы түзілістер арнайы зауыдтарда және полигондарда
жасалады,сонан-соң көлікпен салынатын объектіге жеткізіліп, жинақтау
механизмдерімен жобалық қалпына орнатылады.

|Қалып жасау |

|Қалыпты орнату |

|Арматура жасау |

|Арматураны жинақтау |

Көлік байланыстары

сыртқы
|Бетонды сақтап күту |

алаңша ішіндегі
|Қалыпты ажырату |

Темір-бетон жұмыстарын өедірудің технологиялық жүйелілігі

Құрастырмалы-тұтас құймалы түзілістер зауытта жасалған құрастырмалы
элементтерден және оларды бір бүтінге біріктіретін тұтас құймалы бөлігінен
тұрады.
Тұтас құймалы түзілістер алдын ала дайындалған қалыпқа арматура мен
бетон қоспасын салу арқылы тікелей тұрғызылатын объектіде жасалады. Бүл
жағдайда құрылыс алаңына қалып, арматура және бетон қоспасы жеткізіледі.
Кей жағдайларда құрастырмалы темір-бетонмен салыстырғанда тұтас
құймалы бетон мен темір-бетон қолдану тым ұтымды, әсіресе сейсмикалық
аймақтарда, энергетикалық және су шаруашылық құрылысында, биік үймереттер
мен ғимараттар тұрғызғанда.

_______________ Жұмыс бағыты _______________________

Тұтас құймалы темір-бетонды өндірудің тасқынды әдісінің үлгісі
I-IV— алымдар

Бетондаудың кешенді процесінің мағынасы мен қурылымы

Тұтас құймалы бетон және темір-бетоннан жасалған үймереггер мен
ғимараттарды түрғызудың кешенді технологиялық процесін дайындау жөне
қүрылыс процестері түрінде көрсетуге болады Бұлардың біріншісі қурылыс
алаңы маңынан тыс, зауыттарда орындалады, ал екіншісі, қүрылыс процестері,
белгілІ технологиялық жүйемен аяқталған өндірістік циклін жасап тікелей
объектілерде өндіріледі, оиың нөтижесінде түтас күймалы бетон әлде
темірбетон түзілісі немесе ғимарат шығарылады (3.1-сурет),
Тұтас қүймалы бетон және темір-бетон жүмыстарын өндіру кешенді процесі
шапшаң-тасқынды әдісі бойынша жүмыстардын. барлық процестерііі өзара
үйлестіріп орын-даудан түрады және өзіне келесі процестерді енгізеді:
қалыпты тасымалдау және орнату, сонынан оны ажырату; арматураны тасьшалдау
және орналастыру; бетон қоспа-сын тасымалдау, тесеу және тығыздау; түрғызу
процестерінде және қату процесінде бетон коспасыныц сапасын бақылау.
Жетекші процесс бетон қоспасын төсеу болады, оғаи барлық қалған
процестер бағынады.
Жүмыс өндірісінің таскынды әдісі жеке алымдарға бөлінген жүмыстардық
барлық кешенін орындаудың кең ырғағьш қамтамасыз етеді. Сонымен әр алымда
темір-бе-тон жүмыстарылың. барлық кешенінің тиісті қүрама процестері
орындалады (3.2-сурет).
Жүмыс I алымда қалыпты орнатудан басталады, сонан-соң П алымға көшеді,
ал I арматурашыларға босатылады. Бір алымнан жүмыс орындау шамасымен
жүмысшылар келесі алымға ауысады, ал босаған алымға басқа маман-дық
жүмысшылары келеді.
Ұсынылатын әдебиеттер: [1,2,3]
СӨЖ бойынша бақылау тапсырмалары: [1,2,3,4,5,6,] – 3 сағ.

Дәріс №8
Жинақтау жұмыстары – 4сағ.
1- тақырып. Жинақтау тәсілдерінің классификациясы. Құрылыс конструкцияларын
дайындау, дәлдеу және уақытша бекіту – 2 сағ.

Түзілістерді жинақтау – үймереттер мен ғимараттарды дайын
түзілістерден немесе олардың зауытта жасалған элементтерінен механикаланған
құрастырудың индустриалды кешенді процесі.
Түзілістер жинақтау жәй процестер мен операциялардан тұратын кешенді
процесс болады, олар өз кезегімен үш топқа бөлінеді: тасымалдау, дайындау
және жинақтаудың өзі.
Жинақтау технологиялығы деп ең аз еңбек, қаржы және уақыт
шығындарымен жинақтау,а тап осы түзілістердің, үймереттердің икемдік
дәрежесін түсіну керек.
Жіктерді байлаудың көптеген жүйелері бар. Кірпіштерді әр түрлі
жүйелермен қалау және байлау арқылы қалауға, әр түрлі сыртқы кескін беруге,
жұмыс тәсілдерінің қайталанғыштығына жету және сонымен жұмысты тездетуге,
белгілі әсерлерге жоғары төзімділікті қалау арқылы алуға болады. Жіктер
байлауы неше қатардан кейін жасалуына байланысты бір қатарлы және көп
қатарлы жүйелерге бөлінеді.
Бір қатарлы (тізбекті) жүйемен байлау дәстүрлі әдіс болып саналады.
Оның мәні мынада: бір қатардың барлық жіктері бойлай тік жіктердегі келесі
қатардың кірпішін ½ кірпішке жылжыту арқылы, ал көлденеңдердікі – ¼
кірпішке асыра басып жабылады. Тізбекті қалаудың үшкір қатарлары бүйір
қатарлармен алмасып отырады. Барлық қатарлардың бүйір қырлары қалау
қасбетінде үздіксіз тізбек түрінде сурет жасап бір тікте орналасады (5.3 –
сурет).
Көп қатарлы жүйемен жіктер байлау кірпіш және тастың өлшеміне сәйкес
орнатылады. Жалаң қабатты кірпіштен қалағанда бойлай тік жіктер әр бүйір
қатардан кейін бір үшкір қатармен асыра жабылып отырылады (5.4 – сурет).
Мұндай қалауды бес қатарлы деп атайды. Көп қатарлы жүйенің кемшілігі –
қалаудың бес қатарына дейінгі биіктікте бойлай жіктер байлаудың
болмайтындығы, бірақта бұл оның беріктігін және тұрақтылығын төмендетпейді.
Бір қатарлы қалаумен салыстырғанда көп қатарлы толық өлшемді емес кірпішті
аз қажет қылады, сондықтан мұндай қалау материал шығыны бойынша өте үнемді.
Үш қатарлы жүйемен жіктер байлау негізінде кірпіш бағаналар
(діңгектер) қалағанда қолданылады. Сонымен мұнда биіктігі бойынша үш
қатарда сыртқы тік жіктері тура келуіне рұқсат етіледі. Үш қатарлы жүйемен
байлау жіктерді тізбекті және көп қатарлы байлау негіздерін үйлестіру
арқасында толық өлшемді емес кірпіштің ең аз санымен қанағаттануға болады.
Бірінші үшкір және екінші бүйір қатарларын (5.5 – сурет) жіктерді
тізбекті жүйемен байлау бойынша төсейді, бірақ олар кірпіштің ¼
жылжытылмайды; үшінші бүйір қатары қасбет бойынша ½ кірпішке жылжытылады.
Төртінші қатар тағы да алдыңғы қатар туралы ½ кірпішке жылжытылған бүйір
қатардан төселеді. Сонымен барлық тік жіктерді жабу үш қатардан кейін
жасалады. Үш қатарлы қалау техникалық сипаттамалары бойынша тізбекті және
көп қабатты жүйелерден толық өлшемді емес кірпіштің ең аз санымен пайдалы
ерекшеленіп олардың арасында аралық орынға ие.
Кірпіш қалауында барлық жіктердң ерітіндімен толық толтыру керек. Бұл
конструкцияның беріктігін және жылылық сақтау қасиеттерін көтереді.
Сылаққа арналған кірпіш қабырғаларының өң бетіндегі жіктерді 10 – 15
мм тереңдікке ерітіндімен толтырмайды. Қуыс жік деп аталатын мұндай қалау
сылақ қабатымен берік жабысуына мүмкіндік береді.
Сылақталмайтын қабырғалардың өң бетіндегі жіктер бетпен бірдей
толтырылады. Сыртқы жіктердің ерітінді артығын күрекшемен (кельмамен) кесіп
алатын қалауды тақап кесу деп атайды.
Әшекей салып қалағанда өң бетіндегі жіктерді арнайы сайман -
әшекейлегішпен өңдейді. Мұндай жіктерді тығыздайтын өңдеу сылақталмайтын
кірпіш қабырғалардың сәндік сапасын жақсартады. Алдымен тік, сосын көлденең
жіктерді әшекейлейді. Жіктерге дөңес немесе ойыс пішін беріледі.
Кірпіш қалауының көлденең жіктерінің орташа қалыңдығы 12, ал
тіктердікі 10 мм болады. Кейбір жерлерде көлденең жіктердің қалыңдығы 10 –
15 мм шегінде, ал тіктердікі 8 – ден 15 мм – ге дейін болуы мүмкін.
Өңеркәсіп мекемелерінде атша, науа, өту және бұрыштық бір қалыпқа
келтірілген бөлшектермен іріктеп жинақталған кәдімгі, нығайтылған және
бірыңғайланған пішінді адыр-бұдырлы табақтар шығарылады.
Асбестцементті табақтардан жасалған жабындар төбе еңісі 40—60°
өңекәсіптік, тұрғын-азаматтық және ауыл шаруашылық үймереттерінде кенінен
қолданылады.
Кәдімгі пішінді табақтардан жасалған жабындар қырлы бөренелерден
тұратын ағаш кереге кез устіне төселеді. Сонымен табақтар кереге кезге және
өзара тығыз жанасу үшін карниз брустарының биіктігі 66 мм болу керек.
Табақтарды төменнен жоғары қарай карнизге қатарластыра тузу қатармен
төсейді. Қабаттарда әр табақ көршілесті бір толқын асыра басу керек.
Сонымен әр табақ кереге көздің үш брусына сүйену керек.
Ныгайтылған және бірыңғайланған пішінді асбестцементті адыр-бұдырлы
табақтардан жасалған жабындарды төбе еңісі 25%-тен артық өнеркәсіптік
үймереттерің жабу үшін колданады. Және бұл табақтардан жасалған жабындарды
темір-бетон, металл, ал кейде ағаш сырғауылдары бойынша да орналастырады.
Табақтарды әр қабатты бір толқын, ал шектестерді 200 мм асыра басып
төсейді.
Асбестцементті жабындар екі төсеммен орнатылады: бойлай жиектёрін
қосарланусыз (бұрыштарын кесіп) және оларды бір толқын қосарланумен
Ұсынылатын әдебиеттер: [1,2,3]
СӨЖ бойынша бақылау тапсырмалары: [1,2,3,4,5,6,] – 3 сағ.
Дәріс №9
1 – тақырып. Тас материалдарының түрлері мен ерітінділері. Тас қалау
технологиясы - 2 сағ

Дәріс жоспары:

1. Тас материалдары мен ерітінділерінің түрлері, тас қалаудың
жіктестіру ережелері.
2. Тас жұмыстарының өндірісінің мөлшержинағы..
3. Қалау тәсілдері мен операция құрамдары.

Тас қалау процесі технологиясының негізгі ережелері

Дара материалдардан тас қалау үймереттер мен ғимараттар құрылысының ең
бір ежелгі және төзімді бекінген түрі болады. Дара тас материалдардын
қолдану практикады қай кескін үйлесімі, әр түрлі сәулет формасы болса да,
үймереттер мен ғимараттарды тұрғызу және оларға монументтік, сәулеттік
айқындық енгізуге мүмкіндік береді. Тас материалдардың бағалы қасиеттеріне
беріктігі, ұзаққа шыдамдылығы, өртке төзгіштігі, табиғатта кең таралуы және
қолдан жасауға болатын мүмкіншілігі жатады.
Тас жұмыстары ерітіндіге даралап тас төсеуден тұрады. Ерітінді жеке
тастарды бір тұтасқа біріктіреді, олардың бірге жұмыс істеуін және күшті
біркелкі беруін қамтамасыз етеді, жел өтуден және ылғал енуден қорғайды.
Тас қалау қолданатын тас материалдардың түріне байланысты табиғи және
жасанды тастардан жасалған қалауға бөлінеді.
Сыртқы пішіндері дұрыс емес табиғи тастардан жасалған қалауды шой
(бут) тастан, ал дөрекі, жартылай таза және таза өнделген тастардан
жасалған қалауды шабылған тастан қалау деп атайды.
Жасанды тастардан жасалған қалау тұтас немесе қуыс кірпіштен әлде
тастан орындалады. Балшықты күйдіріп жасаған кірпіштер күйдірілген, ал
байланыстырғыш заттар негізінде дайындалғандар күйдірілмеген болады.
Тас жұмыстары негізгі және қосалқы процестердің кешені болады.
Негізге жасанды немесе табиғи тастардан жасалған кірпішті ерітіндіге төсеу,
ал қосалқыларға – төсеніштер орнату, материалдар әзірлеу, арматура салу
және т.б. жатады.
Тас қалау процесіне келесі жұмыс операциялары кіреді: қатарлағыш
орнату; қалаудың дұрыстығын қамтамасыз ету үшін бау тарту, кірпіш еперу
және оны қабырғаға жаю; қабырғаға ерітінді беру және оны сыртқы шек
қатарына жаю; сыртқы шек қатарын қалау; ішкі қатары астына ерітінді жаю
ішкі шек қатарын қалау; шойма астына ерітінді жаю; шойма қалау; қалаудың
төселген қатарының дұрыстығын тексеру.

Қалау түрлері және қалау жұмыстарына қажет материалдар

Тас қалау табиғи және жасанды тастардан орындалады. Табиғи тас
материалдар ретінде мыналарды қолданады: төсемді және жырымдалған шой тас
(әк тас, доломит, құмдақ және басқа жыныстардан); қаптау және сәндік қалау
үшін шабылған тастар; әк тастан, туфтан, ұлутастан және басқа жеңіл тау
жыныстарынан араланған уақ тастар. Жасанды тастар ішінде ең кең таралу
алғандары: кәдімгі балшық (толық денелі), кеуекті, қуыс және кеуекті – қуыс
кірпіш; өң балшық және силикат кірпіші, қуыс керамикатастары; тесіктері
және тесіп өткен үш қуысы бар жеңіл бетоннан жасалған уақ тастар.
Кәдімгі балшық (қызыл) кірпішті созымды немесе жартылай құрғақ
сығымдап, кептіріп және күйдіріп (ГОСТ -530-80) балшықтан жасайды. Оның
өлшемдері 250х120х65 мм, салмағы 3,5 кг-нан 3,8 кг-ға дейін және маркалары
300; 250; 200; 150; 125; 100 және 75 болады, соншалық мына қысу
беріктіктеріне сәйкес келеді 30; 25; 20 МПа және т.б. Кәдімгі кірпіштің 1м3
көлемдік массасы 1800 кг шамасында болады. Кірпіштің ең маңызды техникалық
көрсеткіштеріне беріктік, көлемдік салмағы, аязға төзімділігі, су сіңіру
жатады.
Кірпіш қалау маркасы 4; 10; 25; 50; 75; 100; 150 және 200 жәй (ізбес,
цемент) және күрделі (цемент – ізбес, цемент – балшық) ерітінділермен
жүргізіледі.
Цемент ерітінділерін беріктігіне және тұрақтылығына көтеріңкі
талаптар қойылатын конструктивті элементтерді (діңгектер, күмбездер,
үймереттердің төменгі қабаттарының аралық қабырғалары) тұрғызғанда және
суға қаныққан топырақтарды қалау үшін қолданады.
Ізбес ерітінділерінде аз күш түсетін және құрғақ жағдайларда
пайдаланатын қалау жүргізіледі.
Цемент – ізбес және цемент – балшық ерітінділері ең үлкен таралу
алған. Оларды құрғақ және дымқыл жағдайларда жұмыс істейтін қалауға дағдылы
күштер әсер ететінде қолданады.
Ерітінділер құрғақ күйіндегі тығыздығы бойынша тығыз толтырғыштарда
дайындалған – ауыр (тығыздығы 1500 кг/м3 артық) және жеңіл толтырғыштардағы
(шлак, пемза құмы және т.б.) жеңілдерге (тығыздығы 1500 кг/м3 кем)
бөлінеді.
Аязға төзімділігі бойынша ерітінділер мына маркаларға бөлінеді: 10;
15; 25; 35; 100; 150; 200 және 300.
Тас қалауының ерітінділері берілген маркадан басқа созымды және жақсы
су ұстайьын қабілетті болу керек. Ерітіндінің қажетті жеңіл төселуі
байланастырғыштың, судың және қосымшалардың мөлшерімен
реттеледі.Ерітінділер ерітінді – бетон араластырғыш зауыдтарда және
қондырғыларда (тораптарда) дайындалады. Орталықтандырылған кәчіпорындарынан
әкелінген ерітінділердің әр тобында дайындалған күні және уақыты, маркасы,
жылжымалығы, ал құрғақ қоспалар үшін 1% - тен аспайьын нақты дымқылдығы
көрсетілген паспорт болу керек.
Қолданатын тас түріне байланысты қалаудан келесі түрлері болады:
сыртқы пішіні дұрыс емес табиғи тастардан – шой тастан қалау; фундаметтер,
үй асты қабырғаларын, биік емес үймереттерді, тірек қабырғаларды және оған
тастар батырылған – шой бетонды қалау; қабырғалары, діңгектер, аркалар,
күмбездер және т.б. тұрғызу үшін кәдімгі толық денелі, кеуекті, қуыс,
кеуекті – қуыс немесе силикат кірпіштен жасалған – біріңғай кірпіштен
қалау; сыртқы қабырғаларды тұрғызу үшін кірпіштен тұрғызу үшін кірпіштен
және жылу өткізбейтін материалдардан жасалған – жеңілдетілген қалау;
қабырғалар және діңгектер құру үшін керамика, жеңіл бетон және пішіні дұрыс
табиғи тастардан жасалған – ұсақ блокты қалау; жоғары температура
жағдайларында жұмыс істейтін түзілістерді қаптау және қалау үшін шамотты,
магнезиалы, көміртекті және кірпіштің басқа түрлерінен жасалған – отқа
төзімді қалау.

Тас қалауын жіктестіру ережелері

Тас қалауын әр қайсысы жеке тастардан тұратын қатарлармен жүргізеді.
Шектес тастардың аралығындағы бойлай және көлденең бағыттардағы ерітіндімен
толтырылған саңылауларды жіктер деп атайды. Қалау жіктері көлденең және тік
болады. Параллепипед пішінді тастардың қырлары төсем, бүйір және үшкір
қырлары деп аталады (5.1 – сурет). Тастар қалауға көбінесе жалпағынан,
ерітіндіге төсемімен және сирегірек бүйірі немесе үшкірмен төселеді. Сыртқа
бүйірмен төселген қалауқатарын бүйір, ал үшкірінен төселгенді үшкір қатары
деп атайды. Қалаудың сыртқы (қасбет бойынша) және ішкі қатарлары сыртқы
және ішкі шек қатары, ал олардың аралығы – шойма деп аталады.
Ерітіндімен бір бүтінге қосылған, жеке тастардан құралған тас қалауы
оған әсер ететін күштерге сенімді қарсы тұратын тұтас сілем болу керек.
Жеке тастар қалау сілемінде бір – біріне жылжымау үшін оларды тас қалауын
жіктестіру ережелері деп аталатын белгілі шарттарды сақтап қалау керек.
Жіктестірудің бірінші ережесі тастарды күш әсері бағытына
перпендикуляр жалпақ қабаттармен (қатарлармен) төсеуден тұрады. Мұндай
ереже тастардың қысуға жақсы және созылу мен иіліске нашар қасиеттерінен
шығады. Осыған байланысты тастарды сілімде тек олар қысылатын етіп
орналастыру керек. Иіліс немесе созылудан қашу үшін үстіңгі тас астыңғыға
әр жерлерімен емес барлық төсемімен, яғни жазықтығымен сүйену керек. Осы
себеп бойынша қалау сілемі жазық қабаттарға (қатарларға) бөлінеді.
Қабаттарды қалауға әсер ететін күш оларға перпендикуляр бағытта
орналастырылады. Ондай болмаған жағдайда қалаудың ең әлсіз жері – қабаттар
аралығындағы ерітінді жіктері бойынша тжылжу пайда болады (5.2, а –
сурет). Күштің бағыты тіктен 15 – 170 артық ауытқуғаболмайды. Жылжу күші
осы шекте тастар қабатының аралығындағы үйкелу күштерімен сөндіріледі.
Көп жағдайларда қалауға күштер тік беріледі, сондықтан ол көлденең
қабаттармен орындалады. Аркалар мен күмбездерде қысым қисығының жанамасы
бойынша әр қимада әсер ететін күштер пайда болады, осыған бола олардың
қалауы жазықтармен тарамдалып бөлінеді.
Жіктестірудің екінші ережесі қалауды үш өзара перпендикуляр
жазықтарға бөлуді қажет етеді. Сонда тастар тік бұрышты параллелепипед
пішінін алады (5.2, б – сурет). Осындай жеке бөліктерге бөлгенде қалау
сілімінде мынадай жіктер пайда болады: қабаттың төсемі бойынша – көлденең
және бойлай – тік. Егер қалау бөлуін көлбеу жазықтықтармен жасаса, онда күш
әсерімен шектес тастарды ысыруға тырысатын және де жеңіл сынатын үшкір
бұрышты тастар пайда болады.
Жіктестірудің үшінші ережесі қалау бүтіндігін қамтамасыз ету үшін
жіктер байлауын сақтауды қамтамасыз етеді. Егер жіктері байлаусыз
орындалған қалау сілемін тесіп өтетін үш жазықтармен бөлсе, онда қалау бір
– бірімен қимасымен бір тасқа байланыспаған жеке діңгектерден тұрады (5.2,
в – сурет). Тастарды түсетін күшке бірлесіп жұмыс істеуге мәжбүр ету үшін
жоғары жатқан тастарды астыңғысына жылжыту керек, яғни астыңғы қабаттың тік
жіктерін жоғарғы қабаттың тастарымен асыра жабу керек. Мұндай тәсілді
қалаудың шектес қатарларының жіктерін байлау деп атайды.

Жіктерді байлау жүйелері

Жіктерді байлаудың көптеген жүйелері бар. Кірпіштерді әр түрлі
жүйелермен қалау және байлау арқылы қалауға, әр түрлі сыртқы кескін беруге,
жұмыс тәсілдерінің қайталанғыштығына жету және сонымен жұмысты тездетуге,
белгілі әсерлерге жоғары төзімділікті қалау арқылы алуға болады. Жіктер
байлауы неше қатардан кейін жасалуына байланысты бір қатарлы және көп
қатарлы жүйелерге бөлінеді.
Бір қатарлы (тізбекті) жүйемен байлау дәстүрлі әдіс болып саналады.
Оның мәні мынада: бір қатардың барлық жіктері бойлай тік жіктердегі келесі
қатардың кірпішін ½ кірпішке жылжыту арқылы, ал көлденеңдердікі – ¼
кірпішке асыра басып жабылады. Тізбекті қалаудың үшкір қатарлары бүйір
қатарлармен алмасып отырады. Барлық қатарлардың бүйір қырлары қалау
қасбетінде үздіксіз тізбек түрінде сурет жасап бір тікте орналасады (5.3 –
сурет).
Көп қатарлы жүйемен жіктер байлау кірпіш және тастың өлшеміне сәйкес
орнатылады. Жалаң қабатты кірпіштен қалағанда бойлай тік жіктер әр бүйір
қатардан кейін бір үшкір қатармен асыра жабылып отырылады (5.4 – сурет).
Мұндай қалауды бес қатарлы деп атайды. Көп қатарлы жүйенің кемшілігі –
қалаудың бес қатарына дейінгі биіктікте бойлай жіктер байлаудың
болмайтындығы, бірақта бұл оның беріктігін және тұрақтылығын төмендетпейді.
Бір қатарлы қалаумен салыстырғанда көп қатарлы толық өлшемді емес кірпішті
аз қажет қылады, сондықтан мұндай қалау материал шығыны бойынша өте үнемді.
Үш қатарлы жүйемен жіктер байлау негізінде кірпіш бағаналар
(діңгектер) қалағанда қолданылады. Сонымен мұнда биіктігі бойынша үш
қатарда сыртқы тік жіктері тура келуіне рұқсат етіледі. Үш қатарлы жүйемен
байлау жіктерді тізбекті және көп қатарлы байлау негіздерін үйлестіру
арқасында толық өлшемді емес кірпіштің ең аз санымен қанағаттануға болады.
Бірінші үшкір және екінші бүйір қатарларын (5.5 – сурет) жіктерді
тізбекті жүйемен байлау бойынша төсейді, бірақ олар кірпіштің ¼
жылжытылмайды; үшінші бүйір қатары қасбет бойынша ½ кірпішке жылжытылады.
Төртінші қатар тағы да алдыңғы қатар туралы ½ кірпішке жылжытылған бүйір
қатардан төселеді. Сонымен барлық тік жіктерді жабу үш қатардан кейін
жасалады. Үш қатарлы қалау техникалық сипаттамалары бойынша тізбекті және
көп қабатты жүйелерден толық өлшемді емес кірпіштің ең аз санымен пайдалы
ерекшеленіп олардың арасында аралық орынға ие.
Кірпіш қалауында барлық жіктердң ерітіндімен толық толтыру керек. Бұл
конструкцияның беріктігін және жылылық сақтау қасиеттерін көтереді.
Сылаққа арналған кірпіш қабырғаларының өң бетіндегі жіктерді 10 – 15
мм тереңдікке ерітіндімен толтырмайды. Қуыс жік деп аталатын мұндай қалау
сылақ қабатымен берік жабысуына мүмкіндік береді.
Сылақталмайтын қабырғалардың өң бетіндегі жіктер бетпен бірдей
толтырылады. Сыртқы жіктердің ерітінді артығын күрекшемен (кельмамен) кесіп
алатын қалауды тақап кесу деп атайды.
Әшекей салып қалағанда өң бетіндегі жіктерді арнайы сайман -
әшекейлегішпен өңдейді. Мұндай жіктерді тығыздайтын өңдеу сылақталмайтын
кірпіш қабырғалардың сәндік сапасын жақсартады. Алдымен тік, сосын көлденең
жіктерді әшекейлейді. Жіктерге дөңес немесе ойыс пішін беріледі.
Кірпіш қалауының көлденең жіктерінің орташа қалыңдығы 12, ал
тіктердікі 10 мм болады. Кейбір жерлерде көлденең жіктердің қалыңдығы 10 –
15 мм шегінде, ал тіктердікі 8 – ден 15 мм – ге дейін болуы мүмкін.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1,2,3]
СӨЖ бойынша бақылау тапсырмалары: [1,2,3,4,5,6,] – 3 сағ.

Дәріс №10
1 - тақырып. Қорғаныш жабулар жасау процестерінің технологиясы - 2
сағ.

Дәріс жоспары:

1. Төбе жабындарын орнату кезінде кешенді процестердің құрамы.
2. Қазіргі заманғы материалдардан төбе жабындарын жасау технологиясы..
3. Сапалық бақылау. Техника қауіпсіздігінің негізгі ережелері.
4. Су айырушы жабындарын жасау технологиясы. Жылылықты өткізбейтін
жабындар технологиясы.

Үймереттер мен ғимараттарды пайдалану барысында қоршаған ортаның әсерше
ұшырайды, сондықтан үймереттер мен ғимараттардың конструктивтік
элементтерін арнайы жабулармен қорғайды.

Төбе жабындарының міндеті және түрлері
Шатыр жұмыстары төбе жабындарын жасағанда орындалады, олар жабынның
(қатар қолданылғанда) немесе үймереттер мен ғимараттар төбесінің қоршау
бөлігі болады және оны атмосфера, жауын-шашыны, кун нұрынан және суық
әсерінен қорғау үшін қызмет атқарады. Сондықтан төбе жабындысы су өтпейтш,
суға, аязға тезімді, жел өткізбейтін, ыстыққа төзімді және берік болу
керек.
Шатыр жұмыстарын орындау технологиясы көбінесе қолданылатын материалдар
түрімен анықталады. Жабын жасау үшін оралмалы, мастикалы, асбестцементті,
болат, қыш тақтайшалы (черепицалы), синтетикалы жәәне басқа материалдар
қолданылады. Сайып келгенде жабын турін таңдау ауа райы жағдайы, сәулеттік
талаптары, үймереттің мықтылық дәрежесі және басқаларымен анықталады. Төбе
жабындысына колданатын материалдар казіргі стандарттар мен техникалык,
шарттардың талапта-рына сәйкес келу керек.
Шатыр жұмыстарына тек төбеде барлық құрылыс және жинақтау жұмыстары
аяқталғаннан кейін және жабын асты негізінің жасырын жұмыстарын акты
бойынша қабылдаған соң кіріседі. Жабынның барлық құрамдарының астындағы
негіздері жобада кабылданған материалдардан
жасалу және оған еңіс, беріктік, қаттылық және суағарлар
орналасу жайында сәйкес болу керек.

Оралмалы жабындар жасау процестерінің технологиясы

Ең тиімді және еңбек сіңіру азырақ жұмсақ оралмалы және мастикалы
материалдардан жасалған жабындар болады. Бұл жабындар аз салмаққа, су
етпеушіліккке, төмен жылу өткізгіштікке ие болады. Олар, әсіресе мастикалы
материалдарынан жасалған жабындар, процестерді толық механикаландыруға
мумкіндік береді. Сонымен қатар мастикалы жабындар оралмалыларға қарағанда
енбекі аз сіңіреді және құны төмен болады.
Оралмалы су айырушы жабындылар жасау ушш рубероид, толь, кабық-толъ,
пергамин, гидрозол, гидрокамды жене қарамай-битумды материалдар колданады.
Сонымен қабық-тольды көп қабатты тольдан жасалған, ал пергаминді
рубероидтан жасалған жабындардын астынғы қабаттары ретінде қолданады.
Оралмалы жабындар негізге және өзара мастикамен желімденеді. Оралмалы
материалдардың түрше байланысты битум немесе қара май масти-калары
қолданылады. Битум мастикасымен рубероид және пергамин, ал қара маймен толь
және қабық-тольдан жасалған жабындар желімденеді. Қолдану тәсілі бойынша
битум мастикалары ыстық, жартылай ыстық және суық ал қара майлылар — ыстық
болады.
Өнеркәсіптік үймереттерінің оралмалы төбе жабындарын орындау процесінің
құрамына бу және жылу айыру (жылытылатын үймереттерде), жабын астының
негізін, су айырушы жабын және қорғаныш қабатын жасау кіреді. Жылытылмайтын
үймереттерде бу және жылу айыру, кейбір жағдайда жабын астына негіз
жасамай, оралмалы жабын тікелей темір-бетон тақтасына жапсырылады. Шатыр
асты бар үймереттерде оралмалы жабын тақтай төсемі немесе жеңіл тақталар
бойынша жасалады.
Бу айыру қабаты бір немесе екі қабатты мастикадан тұратын сылау және
мастикамен желімделген оралмалы материалдардан (толь, рубероид,
пергаминнен) жасалған жапсырмалы болады. Бу айыру қабаты үстіне органикалық
емес жылытатын тақталардан (көбік-бетон, көбік-силикаты, көбік-эинек жэне
т. о.) туратын жылылықты шығармайтын қабат салынады.
Жылытатын тақталар бу айыру қабатына тығыз жанастырылған мастикамен
төселеді. Кейде жылытатын материал ретінде сеппілер де (пемза, керамзит
жэне т. б.) колданылады.
Су айырушы жабынының негізі болып цемент құмды ертіндісінен, құйылған
құмды асфальттан жасалған тұтастырғыш, құрамалы темір-бетон тақталары және
ағаш төсемі міндет аткаруы мүмкін.
Тегістеуші цемент-құмды тұтастырғыш маркасы 50— 100 ертіндіден жасалады
және бетон үстіне төселсе калыңдығы 10—15 мм, қатты тақталы және тұтас
құймалы жылытатындарда — 15—25 мм, қатты емес тақталы және сеппелі
жылытатындарда — 25—30 мм болу керек. Асфальт-бетонды тұтастырғыш тек қатты
негіз бойынша жасалады және ол температуралық тотыру жіктерімен жақтары 4 м-
лік шаршыларға кесіледі.
Оралмалы жабындар мастикалармен желімденеді, сонымен битумды мастиканың
негізгі битум БН-1У, ол жок болған жағдайда БН-Ш және БН-1 маркалы
битумдардын қоспасы, ал қара майлылардікі — құм мен тас көмірлі немесе
тақта тастық қара май қорытпасы болады.
Ыстық битумды және қара майлы мастикаларды олардың созылғыштығын
көтеретін талшықты (6—8 сортты асбест) және күлдей (тартылған бор, шлак)
толтырғыштарын қосып дайындайды. Ыстық битумды мастаканың температурасы оны
дайындағанда 220°С жоғары жэәе төбе жабындысының негізіне жоғарда 160°С кем
болмау керек, ал қара майлылардың — 150 және 120°С сэйкес.
Суық битумды мастиканы маркасы БН-1У битумды 160—180°С температурасына
дейін еріту арқылы дайындайды, сосын оған толтырғыштың құрғақ сыңарын —
битум массасының 3% мелшерінде ұлпа-әк жэне 25% асбест енгізеді, еріткіш
ретінде соляр майын қолданады.
Мастикалар дағдыдағыдай орталықталған тәртіппен арнайы зауыдтарда
немесе тұрақты қондырғыларда дайындалады. Ыстық битумды мастикалар құрылыс
алаңына автогудрондармен немесе жылытылған ыдыс-термоспен жеткізіледі.
Объекте әкелінген мастика қазан-термосқа қотарылады немесе сорғыштармен
лезде үйдің төбесне беріледі. Мастика дәл осындай битум кайнататын
қазандардан және қазан-термостарынан сорғыштармен беріледі.
Су айырушы жабынның оралмалы материалдарының непзгі қабаттар саны төбе
еңісіне байланысты және 2,5%-ке дейін жетеді — 5; 2,5—7% — 4; 7—15% — 3
және 15%-тен артық болғанда 2 кабаттан тұрады.
Оралмалы материалдарды ыстық мастикамен желімдеу алдында оларды себуден
тазалайды. Себуді қолмен және арнайы станокпен (СОТ-2) кетіреді . Суык
мастикамен желімдегенде себуді тазаламайды. Оралмалы материалдар төбеге
кетергіштермен, крандармен және басқа жүк көтергіш механизмдермен беріледі.
Оралмаларды төсеу алдында төбеде жазады және жалпағының қиылысу шегін
бормен сызады. Төбе еңісін 15%-ке дейін оралмалы материалдар су ағуына
көлденең, ал 15%-тен артық болғанда атшаға қатарластыра желімденеді және
жалпақты қарама-қарсы құламаға 250 мм-ден кем емес кіргізіледі. Оралмалы
жабындар суық мастикамен қабаттап желімденеді: алдымен алымның барлық
ауданы бойьшша бірінші қабат, сосын оны тексеріп қабылдаған соң — екінші
қабаты және т. с.

Ұсынылатын әдебиеттер: [1,2,3]
СӨЖ бойынша бақылау тапсырмалары: [1,2,3,4,5,6,] – 3 сағ.

Дәріс №11
1 - тақырып. Әрлеу жабуларын жасау процестерінің технологиясы - 2
сағ.

Дәріс жоспары:

1. Әрлеу жабуларының міндеті және түрлері.
1. Шынылау процесінің технологиясы.
2. Сылақ жабындарын жағу технологиясы.
3. Қазіргі заманғы материалдармен беттерді қаптау.
4. Ілмелі төбелерді жасау технологиясы.
5. Қазіргі заманғы еден жабындарының түрлері.

Мастикалы төбе жабындысы — мастиканың жұқа қабаттарын төбе беті бойынша
тозаңдатудан пайда болатан құйылған су айырғыш жабың ол келе келе берік су
өткізбейтін кабыршық құрады.
Мастикалы төбе жабындысы арматурасыз, оралмалы әйнек материалдармен
(әйнек тормен, әйнек матамен) арматураланған және битум мастикасымен
желімделген оралмалы материалдардан жасалған қорғаныш қабаты бар
қиыстырылған болады.
Мастикалы жабын жасау үшін битум-полимерлі эмульсия, битумды және битум-
резенкелі мастикалар қолданады.
Мастикалы жабындардың негізі болып темір-бетон, армоцемент және басқа
тақталар және тегістегіш жиыстырма беттері міндет аткарады.
Су айырушы жабындыны әйнек-кенеппен немесе әйнек-кінізбен
арматуралағанда ыстық битумды және битум-резеңкелі мастика, ал әйнек-тормен
арматуралағанда — суық битум-латексті эмульсия қолданады.
Арматураланбаған мастикалы жабындарды битум-латексті эмульсия,
полиэтилен және резеңкелі желім негіздеп полимер мастикаларынан жасайды.
Су айырушы кабаттың негізгі жабыны ауасыз тозандату форсунка көмегімен
жалпы қалыңдығы 1—1,5 мм 3—4 қабатпен жасалады. Атша және тік беттерге
жанасатын жерлерге негізгі жабын бойынша 1—2 қосымша қабат қондырылады.
Жабынның әр қабатының тұрақтандыру уақыты 15—20 мин болады.
Қиыстырылған жабындарда төменгі қабаттарын мастикадан, ал үстінгілерін
оралмалы материалдардан жасайды, сондайлық төменгі қабаттарда ұзақтығы
азырақ мастикаларды пайдалануға мүмкшілік береді. Бұл тәсіл су айырғышты
зауыд жағдайында жасаған өте тиімді, сонда панельдерге мастиканы жарып, ал
оларды жобалық орынға орнатқан соң оралмалы қабаттар желімденеді.
Арматураланған және арматураланбаған мастикалы жабындар үстіне бояу
түрінде немесе малта тасты мастикаға батырып қорғаныш қабат жасалады.

Жаратын әдіспен негізінде механикалық және гидромеханикалық тәсілмен
өндеуге берілмейтін тасты топырақтарды өндейді және кейде қатқан топырақты
қопсытуүшін қолданады.
Бұл әдістің мәні сілемнен топырақты бөлуден тұрады, ал кейде оны
топырақты алдын ала жасалған шпур, скважина, саңылау, шурфтарда
орналастырылған жарылғыш заттар зарядтарының жарылу энергиясы арқылы аз
аралыққа ауыстыру.
Жаратын әдіспен топырақты өндеудің кешенді процесі:зарядтарды орнату
орындарын жасау, жару құралдарымен жабдықталған жарылғыш заттарды дайындау
және орнату, зарядтарды атқызу және қопарылған топырақты артудан тұрады.
Жарылғыш зарядтардың бәрі энергия шығу жылдамдығыбойынша бризанттыға
(жоғары жылдамлықта) және лақтыратынға (шамалы жылдамдықты) бөлінеді.
Бірінші тьопқа динамит, тол, тротил, ал екіншісіне оқ дәрінің көп түрлері
жатады.
Жарылғыш заттар агрегаттың күйі бойынша ұнтақ тәрізді, тапталған және
құйылғанға бөлінеді. Нақты мақсатқа жету үшін жаруға дайындалған жарылғыш
заттардың айқынды санын заряд деп атайды. Зарядтар шғырланған және
ұзартылған болуы мүмкін. Жарылғыш заттардың жарылуы ұшқынныан, соқпа
толқынының электр разряды әрекетінен болады.
От (ұшқын) әдісінен жалғызданған немесе зарядтар тобын әр түрлі
уақытта жару үшін қолданады. Электр әдісін едәуір аралықтағы зарядтар
сериясын бір уақытта немесе қажетті бәсендетумен жарғанда пайдаланады.
Орналастыру орны бойынша зарядтар қопаратын объектінің бетінде
орналасса сыртқы және өндіру орнының ішінде (шпурда, скважинада, камерада)
болса ішкі болуы мүмкін. Қоршаған ортаға тигізетін әрекеті бойынша шығару,
қопсыту және комуфлет зарядтарына бөлінеді

Ұсынылатын әдебиеттер: [1,2,3]
СӨЖ бойынша бақылау тапсырмалары: [1,2,3,4,5,6,] – 3 сағ.

2 ПРАКТИКАЛЫҚ САБАҚТАР

Практикалық сабақ №1 (1 сағ)
Тақырыбы: Технологиялық карта құрамы мен белгіленулер
Сабақтың мақсаты: Технологиялық картамен және оның құрамымен, олардың
белгіленулерімен танысу.
Сабақтың жоспары:
1. Технологиялық карта
2. Технологиялық карта құрамы және белгіленулері
Бақылау сұрақтары:
1. Технологиялық карта дегеніміз не?

2. Технологиялқ карта не үшін қолданылады?

3. Технологиялық картаның құрамы және белгіленулері қандай?

ӘДЕБИЕТТЕР
1 С.Қ. Хамзин. Құрылыс өндірісінің технологиясы мен ұйымдастырылуы. Оқу
құралы – Астана. Фолиант, 2007. – 204 бет
2. Қ.А. Бисенов, Р.Ә. Нарманова, С.С. Үдербаев. Құрылыс материалдары мен
бұйымдары. Оқу құралы – Алматы. Издат Маркет, 2007. – 224 бет

3. Гальперин М.И., Домбровский Н.Г. Строительные машины. Учебник для ВУЗ-
ов, - М., Высшая школа, 1980 – 344 стр.

4. Комар А.Г. Строительные материалы и изделия. Учебник для строит. ВУЗ-
ов. – М.: Вышс школа, 1988. – 527 стр.

5. Сергеев В.П. Строительные машины и оборудования. - Учебник для строит.
ВУЗ-ов. – М.: Вышс школа, 1987 – 376 стр

Практикалық сабақ №2 (1 сағ)
Тақырыбы: Жер жұмыстарының көлемін анықтау.
Сабақтың мақсаты: Жер жұмыстарының көлемін анықтап үйрену
Сабақтың жоспары:
1.Жер жұмыстарын жүргізу
2.Жер жұмыстарының көлемін анықтау
Бақылау сұрақтары:
1. Жер жұмысы дегеніміз не?

2. Жер жұмыстарының көлемін қалай анықтаймыз?

3. Гальперин М.И., Домбровский Н.Г. Строительные машины. Учебник для ВУЗ-
ов, - М., Высшая школа, 1980 – 344 стр.

4. Комар А.Г. Строительные материалы и изделия. Учебник для строит. ВУЗ-
ов. – М.: Вышс школа, 1988. – 527 стр.

5. Сергеев В.П. Строительные машины и оборудования. - Учебник для строит.
ВУЗ-ов. – М.: Вышс школа, 1987 – 376 стр

Практикалық сабақ №3 (1 сағ)
Тақырыбы: Қазан шұңқырлар көлемін анықтау.
Сабақтың мақсаты: Қазан шұңқыр түсінігі және көлемін анықтауды үйрену.
Сабақтың жоспары:
1.Қазан шұңқыр
2.Қазаншұңқыр көлемін анықтау
Бақылау сұрақтары:
1. Қазан шұңқыр дегеніміз не?

2. Қазан шұңқыр көлемін қалай анықтаймыз?

3. Гальперин М.И., Домбровский Н.Г. Строительные машины. Учебник для ВУЗ-
ов, - М., Высшая школа, 1980 – 344 стр.

4. Комар А.Г. Строительные материалы и изделия. Учебник для строит. ВУЗ-
ов. – М.: Вышс школа, 1988. – 527 стр.

5. Сергеев В.П. Строительные машины и оборудования. - Учебник для строит.
ВУЗ-ов. – М.: Вышс школа, 1987 – 376 стр

Практикалық сабақ №4 (1 сағ)
Тақырыбы: Ұзын ор көлемін анықтау
Сабақтың мақсаты: Ұзын ор көлемін анықтауды үйрену
Сабақтың жоспары:
1. Ұзын ор көлемін анықтау

Бақылау сұрақтары:
1. Ұзын ор дегеніміз не?

2. Ұзын ор көлемін қалай анықтаймыз?

Практикалық сабақ №5 (1 сағ)
Тақырыбы: Алаңдарды тегістегендегі жер жұмыстарының көлемін есептеу.
Сабақтың мақсаты: Алаңдарды тегістегендегі жер жұмыстарының көлемін
есептеуді үйрену.
Сабақтың жоспары:
1. Алаңдарды тегістегендегі жер жұмыстарының көлемін есептеу.
Бақылау сұрақтары:
1. Көлем дегеніміз не?

2. Алаңдарды тегістегендегі жер жұмыстарының көлемін қалай анықтаймыз?

ӘДЕБИЕТТЕР
1 С.Қ. Хамзин. Құрылыс өндірісінің технологиясы мен ұйымдастырылуы. Оқу
құралы – Астана. Фолиант, 2007. – 204 бет
2 Қ.А. Бисенов, Р.Ә. Нарманова, С.С. Үдербаев. Құрылыс материалдары мен
бұйымдары. Оқу құралы – Алматы. Издат Маркет, 2007. – 224 бет
3 Гальперин М.И., Домбровский Н.Г. Строительные машины. Учебник для ВУЗ-
ов, - М., Высшая школа, 1980 – 344 стр.
4 Комар А.Г. Строительные материалы и изделия. Учебник для строит. ВУЗ-ов.
– М.: Вышс школа, 1988. – 527 стр.
5 Сергеев В.П. Строительные машины и оборудования. - Учебник для строит.
ВУЗ-ов. – М.: Вышс школа, 1987 – 376 стр
Практикалық сабақ №6 (1 сағ)
Тақырыбы: Экскаватор, скрепер және бульдозерді пайдалану өнімділігін
есептеу
Сабақтың мақсаты: Экскаватор, скрепер және бульдозерді пайдалану
өнімділігін есептеуді үйрену
Сабақтың жоспары:
1. Эксковатор, скрепер және бульдозер
2. Экскаватор, скрепер және бульдозерді пайдалану өнімділігін есептеу
Бақылау сұрақтары:
1. Эксковатор, бульдозер және скрепер дегеніміз не және оларды не үшін
қолданамыз?

2. Экскаватор, скрепер және бульдозерді пайдалану өнімділігін есептеу
калай жүргізіледі?

ӘДЕБИЕТТЕР
1 С.Қ. Хамзин. Құрылыс өндірісінің технологиясы мен ұйымдастырылуы. Оқу
құралы – Астана. Фолиант, 2007. – 204 бет
2 Қ.А. Бисенов, Р.Ә. Нарманова, С.С. Үдербаев. Құрылыс материалдары мен
бұйымдары. Оқу құралы – Алматы. Издат Маркет, 2007. – 224 бет
3 Гальперин М.И., Домбровский Н.Г. Строительные машины. Учебник для ВУЗ-
ов, - М., Высшая школа, 1980 – 344 стр.
4 Комар А.Г. Строительные материалы и изделия. Учебник для строит. ВУЗ-
ов. – М.: Вышс школа, 1988. – 527 стр.
5 Сергеев В.П. Строительные машины и оборудования. - Учебник для строит.
ВУЗ-ов. – М.: Вышс школа, 1987 – 376 стр
Практикалық сабақ №7 (1 сағ)
Тақырыбы: Қажет көлік құралдарының типін таңдау және санын анықтау
есебі.
Сабақтың мақсаты: Қажет көлік құралдарының типін таңдау және санын
анықтауды есептеп үйрену.
Сабақтың жоспары:
1. Қажет көлік құралдарының типін таңдау

2. Қажет көлік құралдары санын анықтау
Бақылау сұрақтары:
1. Қажет көлік құралдарының типін қалай таңдаймыз?

2. Қажет көлік құралдары санын қалай анықтаймыз?

ӘДЕБИЕТТЕР
1 С.Қ. Хамзин. Құрылыс өндірісінің технологиясы мен ұйымдастырылуы. Оқу
құралы – Астана. Фолиант, 2007. – 204 бет
2 Қ.А. Бисенов, Р.Ә. Нарманова, С.С. Үдербаев. Құрылыс материалдары мен
бұйымдары. Оқу құралы – Алматы. Издат Маркет, 2007. – 224 бет
3 Гальперин М.И., Домбровский Н.Г. Строительные машины. Учебник для ВУЗ-
ов, - М., Высшая школа, 1980 – 344 стр.
4 Комар А.Г. Строительные материалы и изделия. Учебник для строит. ВУЗ-
ов. – М.: Вышс школа, 1988. – 527 стр.
5 Сергеев В.П. Строительные машины и оборудования. - Учебник для строит.
ВУЗ-ов. – М.: Вышс школа, 1987 – 376 стр
Практикалық сабақ №8 (1 сағ)
Тақырыбы: Жинақтау жұмыстарының еңбек сиымдылығын, көлемін анықтау
және алымдар мөлшері мен құрастыру әдісін таңдау.
Сабақтың мақсаты: Жинақтау жұмыстарының еңбек сиымдылығын, көлемін анықтау
және алымдар мөлшері мен құрастыру әдістерін таңдауды үйрену
Сабақтың жоспары:
1 Жинақтау жұмыстарының еңбек сиымдылығы
2 Жинақтау жұмыстарының көлемін анықтау және алымдар мөлшері мен
құрастыру әдістерін таңдау
Бақылау сұрақтары:
1. Жинақтау жұмыстарының еңбек сиымдылығын қалай анықтаймыз?

2. Жинақтау жұмыстарының көлемін қалай анықтаймыз?

3. Алымдар мөлшері мен құрастыру әдістерін қалай таңдаймыз?

ӘДЕБИЕТТЕР
1 С.Қ. Хамзин. Құрылыс өндірісінің технологиясы мен ұйымдастырылуы.
Оқу құралы – Астана. Фолиант, 2007. – 204 бет
2 Қ.А. Бисенов, Р.Ә. Нарманова, С.С. Үдербаев. Құрылыс материалдары мен
бұйымдары. Оқу құралы – Алматы. Издат Маркет, 2007. – 224 бет
3 Гальперин М.И., Домбровский Н.Г. Строительные машины. Учебник для ВУЗ-
ов, - М., Высшая школа, 1980 – 344 стр.
4 Комар А.Г. Строительные материалы и изделия. Учебник для строит. ВУЗ-
ов. – М.: Вышс школа, 1988. – 527 стр.
5 Сергеев В.П. Строительные машины и оборудования. - Учебник для строит.
ВУЗ-ов. – М.: Вышс школа, 1987 – 376 стр
Практикалық сабақ №9 (1 сағ)
Тақырыбы: Крандардың жұмысқа қажетті парамертлерін анықтау
Сабақтың мақсаты: Құрылыс жұмыстарын орындауға қажетті крандардың
параметрлерін анықтауды үйрену.
Сабақтың жоспары:
1. Крандар туралы жалпы түсінік

2. Крандардың жұмысқа қажетті параметрлерін анықтау

Бақылау сұрақтары:
1. Кран құрылыста не үшін қолданылады?

2. Крандардың жұмысқа қажетті параметрлерін қалай анықтаймыз?

ӘДЕБИЕТТЕР
1 С.Қ. Хамзин. Құрылыс өндірісінің технологиясы мен ұйымдастырылуы.
Оқу құралы – Астана. Фолиант, 2007. – 204 бет
2 Қ.А. Бисенов, Р.Ә. Нарманова, С.С. Үдербаев. Құрылыс материалдары мен
бұйымдары. Оқу құралы – Алматы. Издат Маркет, 2007. – 224 бет
3 Гальперин М.И., Домбровский Н.Г. Строительные машины. Учебник для ВУЗ-
ов, - М., Высшая школа, 1980 – 344 стр.
4 Комар А.Г. Строительные материалы и изделия. Учебник для строит. ВУЗ-
ов. – М.: Вышс школа, 1988. – 527 стр.
5 Сергеев В.П. Строительные машины и оборудования. - Учебник для строит.
ВУЗ-ов. – М.: Вышс школа, 1987 – 376 стр
Практикалық сабақ №10 (1 сағ)
Тақырыбы: Жинақталатын құрылымдарды жинақтауда қабылданған кранның
жүру үлгісін анықтау және тасымалдау құралының санын анықтау
Сабақтың мақсаты: Жинақталатын құрылымдарды жинақтауда қабылданған кранның
жүру үлгісін анықтау және тасымалдау құралының санын анықтауды үйрену.
Сабақтың жоспары:
1. Жинақталатын құрылымдарды жинақтауда қабылданған кранның жүру үлгісін
анықтау

2. Тасымалдау құралының санын анықтау

Бақылау сұрақтары:
1. Жинақталатын құрылымдарды жинақтауда қабылданған кранның жүру үлгісін
қалай анықтауға болады?

2. Тасымалдау құралының санын қалай анықтаймыз?

ӘДЕБИЕТТЕР
1 С.Қ. Хамзин. Құрылыс өндірісінің технологиясы мен ұйымдастырылуы.
Оқу құралы – Астана. Фолиант, 2007. – 204 бет
2 Қ.А. Бисенов, Р.Ә. Нарманова, С.С. Үдербаев. Құрылыс материалдары мен
бұйымдары. Оқу құралы – Алматы. Издат Маркет, 2007. – 224 бет
3 Гальперин М.И., Домбровский Н.Г. Строительные машины. Учебник для ВУЗ-
ов, - М., Высшая школа, 1980 – 344 стр.
4 Комар А.Г. Строительные материалы и изделия. Учебник для строит. ВУЗ-
ов. – М.: Вышс школа, 1988. – 527 стр.
5 Сергеев В.П. Строительные машины и оборудования. - Учебник для строит.
ВУЗ-ов. – М.: Вышс школа, 1987 – 376 стр
Практикалық сабақ №11 (1 сағ)
Тақырыбы: Тас қалау жұмысының тәсілін таңдау, көлемін, еңбек
сиымдылығын анықтау
Сабақтың мақсаты: Құрылыстағы тас қалау жұмыстары тәсілдерін таңдауды және
көлемін, сонымен қатар еңбек сиымдылығын анықтауды үйрену.
Сабақтың жоспары:
1. Тас қалау жұмысының тәсілін таңдау

2. Тас қалау жұмысының көлемін және еңбек сиымдылығын анықтау

Бақылау сұрақтары:
1. Құрылыста тас қалаудың қандай тәсілдері болады, және оларды қалай
таңдаймыз?

2. Тас қалау жұмыс көлемін және еңбек сиымдылығын қалай анықтаймыз?

ӘДЕБИЕТТЕР
1 С.Қ. Хамзин. Құрылыс өндірісінің технологиясы мен ұйымдастырылуы.
Оқу құралы – Астана. Фолиант, 2007. – 204 бет
2 Қ.А. Бисенов, Р.Ә. Нарманова, С.С. Үдербаев. Құрылыс материалдары мен
бұйымдары. Оқу құралы – Алматы. Издат Маркет, 2007. – 224 бет
3 Гальперин М.И., Домбровский Н.Г. Строительные машины. Учебник для ВУЗ-
ов, - М., Высшая школа, 1980 – 344 стр.
4 Комар А.Г. Строительные материалы и изделия. Учебник для строит. ВУЗ-
ов. – М.: Вышс школа, 1988. – 527 стр.
5 Сергеев В.П. Строительные машины и оборудования. - Учебник для строит.
ВУЗ-ов. – М.: Вышс школа, 1987 – 376 стр
Практикалық сабақ №12 (1 сағ)
Тақырыбы: Бетон жұмыстарының тәсілдерін және машиналар жинағын таңдау
Сабақтың мақсаты: Құрылыс жүргізген кездегі бетон жұмыстарының тәсілдерін
таңдауды және машиналар жинағын таңдап үйрену
Сабақтың жоспары:
1. Бетон жұмыстарының тәсілдерін таңдау

2. Машиналар жинағын таңдау

Бақылау сұрақтары:
1. Құрылыста бетон жұмыстары қандай кезеңдерде қолданылады?

2. Бетон жұмыстарының қандай тәсілдері бар?

3. Машиналар жинағын таңдау қалай жүргізіледі?

Практикалық сабақ №13 (1 сағ)
Тақырыбы: Бетон жұмыстарының көлемін және еңбек сиымдылығын анықтау
Сабақтың мақсаты: Құрылыста бетон жұмыстарын орындағанда жұмыс көлемін
және еңбек сиымдылығын анықтауды үйрену.
Сабақтың жоспары:
1. Бетон жұмыстарының көлемін анықтау

2. Бетон жұмыстарының еңбек сиымдылығын анықтау

Бақылау сұрақтары:
1. Бетон жұмыстарының көлемін қалай анықтаймыз?

2. Бетон жұмыстарының еңбек сиымдылығын анықтау жолдары қалай?

ӘДЕБИЕТТЕР
1 С.Қ. Хамзин. Құрылыс өндірісінің технологиясы мен ұйымдастырылуы.
Оқу құралы – Астана. Фолиант, 2007. – 204 бет
2 Қ.А. Бисенов, Р.Ә. Нарманова, С.С. Үдербаев. Құрылыс материалдары мен
бұйымдары. Оқу құралы – Алматы. Издат Маркет, 2007. – 224 бет
3 Гальперин М.И., Домбровский Н.Г. Строительные машины. Учебник для ВУЗ-
ов, - М., Высшая школа, 1980 – 344 стр.
4 Комар А.Г. Строительные материалы и изделия. Учебник для строит. ВУЗ-
ов. – М.: Вышс школа, 1988. – 527 стр.
5 Сергеев В.П. Строительные машины и оборудования. - Учебник для строит.
ВУЗ-ов. – М.: Вышс школа, 1987 – 376 стр
Практикалық сабақ №14 (1 сағ)
Тақырыбы: Бетон жұмыстарының калькуляциясы мен машиналық уақыт
шығындарын, жұмыс өндірісінің мерзімдік жоспарын жасау
Сабақтың мақсаты: Бетон жұмыстарының калькуляциясы мен машиналық уақыт
шығындарын, жұмыс өндірісінің мерзімдік жоспарын жасауды оқып үйрену
Сабақтың жоспары:
1. Бетон жұмыстарының калькуляциясы

2. Машиналық уақыт шығындарын анықтау

3. Жұмыс өндірісінің мерзімдік жоспарын жасау

Бақылау сұрақтары:
1. Бетон жұмыстарының калькуляциясын қалай жасайды?

2. Бетон жұмыстарының машиналық уақыт шығындарын анықтауды қалай
жүргіземіз?

3. Жұмыс өндірісінің мерзімдік жоспарын жасауды қалай жасайды?

Практикалық сабақ №15 (1 сағ)
Тақырыбы: Бетон жұмыстарының тасқынды өндірісін жобасын жасау және
жұмысшылар бригадасы мен звенолар санын анықтау
Сабақтың мақсаты: Бетон жұмыстарының тасқынды өндірісін жобасын жасау
және жұмысшылар бригадасы мен звенолар санын анықтауды үйрену.
Сабақтың жоспары:
1. Бетон жұмыстарының тасқынды өндірісін жобасын жасау

2. Жұмысшылар бригадасы мен звенолар санын анықтау

Бақылау сұрақтары:
1. Тасқынды әдіс дегеніміз не?

2. Бетон жұмыстарының тасқынды өндірісін жобасын жасау қалай орындалады?

3. Жұмысшылар бригадасы мен звенолар санын қалай анықтаймыз?

Пәндер